Plan Amsterdam - Metropoolregio Amsterdam

Metropoolregio Amsterdam

Plan

02 | 2016 with English captions and summary The Amsterdam Metropolitan Area

Amsterdam

Samen werken aan de metropool Amsterdam

Internationaal aan de top met de Actie-Agenda 2016-2020

Hoe werkt regionaal samenwerken in de MRA?

infographics Metropoolregio Amsterdam (MRA) in cijfers / Amsterdam Metropolitan Area (AMA) in Figures Bron: Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2015; Onderzoek, Informatie en Statistiek Gemeente Amsterdam

kaart

De deelregio’s van de MRA / The AMA’s sub-regions: Amsterdam Zaanstreek Waterland Flevoland Amstelland Meerlanden Gooi en Vechtstreek IJmond Zuid-Kennemerland

1,1 miljoen / million

2,4 miljoen / million

247.000

1,3 miljoen / million

woningen / dwellings

inwoners / inhabitants

bedrijven / businesses

banen / jobs

1 Op FabCity, een campus voor stedelijke innova-

ties, staat een bijzondere tafel die plaats biedt aan vijftig personen, gemaakt door Nederlands Hout uit Haarlem. Het tafelblad is gemaakt van drie eikenhouten planken van tien meter lang. / At the FabCity campus for urban innovators there is an exceptional table which can seat 50 people, manufactured by Haarlem-based Nederlands Hout. The tabletop is made of three 10-metre-long planks of oak.

Foto: Stella Marcé

11,2 miljoen / million 16,8 miljoen / million bezoeken aan recreatie­

hotelovernachtingen / hotel

gebieden / visits to

overnight stays

recreation areas

+

+

Auteurs van dit nummer

Nieuwe manieren van polderen

Bart van der Heijden Camiel van Drimmelen Sandra Langendijk Remco Daalder Marjolein Stamsnijder

Colofon Plan Amsterdam is een uitgave van Gemeente Amsterdam. Het vakblad informeert over ruimtelijke thema’s, projecten en ontwikkelingen in de stad en de metropoolregio. Het verschijnt vijf keer per jaar, waarvan twee keer in het Engels.

(Eind)redactie en coördinatie Stella Marcé, Edwin Raap, Judith van Laarhoven Vormgeving Beukers Scholma, Haarlem Hoofdbeeld cover Mariette Carstens / Hollandse Hoogte Foto’s en beelden binnenwerk zie bijschrift Kaarten Gemeente Amsterdam, tenzij anders vermeld in bijschrift Vertaling Andrew May Lithografie en druk OBT-Opmeer, Den Haag

1 Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Er kunnen echter geen rechten aan worden ontleend.

Mocht ons iets zijn ontgaan bij de vermelding van afbeeldingen of heeft u andere vragen, neem dan contact op met de redactie via planamsterdam@ amsterdam.nl of 020 2551550.

Een gratis abonnement is aan te vragen via planamsterdam@amsterdam.nl.

Jaargang 22, nr 2, mei 2016 Ook te downloaden vanaf www.amsterdam.nl/planamsterdam

De Kop van Java-eiland in Amsterdam is dit voorjaar omgetoverd tot FabCity: een duurzaam gebied waar studenten, kunstenaars, creatieven en professionals werken aan oplossingen voor stedelijke vraagstukken en hun innovaties presenteren. Er zijn initiatieven uit alle windstreken. Natuurlijk uit Amsterdam, zoals de plasticrecylingmachines van Pretty Plastic Plant, maar ook bijvoorbeeld uit Haarlem, met stadslandbouw en duurzame bedrijven van de Haarlemmer Kweektuin en een tien meter lange eikenhouten tafel, die plaats biedt aan vijftig personen, gemaakt door Nederlands Hout.

Gemeenten uit Metropoolregio Amsterdam (MRA) bespreken aan deze tafel met initiatiefnemer MyEarth de mogelijkheden voor een groene klimaatgordel tegen het decor van de Stelling van Amsterdam.

Een initiatief dat bijdraagt aan de ambitie van de MRA om een duurzamere, klimaatbestendige metropoolregio te worden.

Maar de MRA heeft nog veel meer ambities. Deze groeiende regio, voor Nederland belangrijk als motor van de economie en springplank naar het buitenland, moet ook in de toekomst een dynamische metropool blijven die voorop loopt in de transitie naar een schonere economie. Met natuur- en recreatiegebieden,

02 | 2016

een breed palet aan woon- en werkmilieus en goede verbindingen met de rest van de wereld. De MRA wil een plek in de Europese top drie van stedelijke regio’s, naast Londen en Parijs. Dat is haalbaar, maar dan zullen de 35 overheden gezamenlijk actie moeten ondernemen.

In deze Plan Amsterdam vindt u een aantal van de acties die de MRA-partners met elkaar hebben afgesproken. Maar eerst kunt u lezen waarom dat zo belangrijk is, voor Amsterdam, de omliggende gemeenten en heel Nederland. Uit een terugblik op 16 jaar regionale samenwerking blijkt dat het vertrouwen tussen de deelnemende overheden met de jaren is toegenomen. Dat is cruciaal voor succes in de toekomst, want MRA-partners werken op basis van vrijwilligheid samen aan opgaven die de lokale politiek overstijgen.

Dat dit in de praktijk gepaard gaat met bestuurlijke en ambtelijke dilemma’s, laat het laatste artikel goed zien.

De oplossing kan gevonden worden in een nieuwe manier van polderen, en een overlegtafel waar deals tot stand kunnen komen.

De bijzondere tafel voor vijftig personen is na afloop van FabCity te koop. Wij zeggen: ‘MRA, sla je slag!’

De redactie

03

1 Een van de resultaten van de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen, bewoners en bedrijven is de goede bereikbaarheid van luchthaven Schiphol. / One of the results of the cooperation between government bodies, knowledge institutions, inhabitants and businesses is Schiphol Airport’s good accessibility.

Foto: VIA Drupsteen

Samen werken aan de metropool Amsterdam door Bart van der Heijden, Camiel van Drimmelen en Sandra Langendijk b.van.der.heijden@amsterdam.nl / c.van.drimmelen@amsterdam.nl / s.langendijk@amsterdam.nl

Metropoolregio Amsterdam (MRA) is de sterkste economische regio van Nederland. Ook internationaal doet de MRA het goed. Dit is met name te danken aan de goede bereikbaarheid, het hoge kennisniveau van medewerkers in het bedrijfsleven en bij instituten en het prettige leefklimaat.

Een internationaal aantrekkelijke en duurzame metropool: dat is het doel van de 35 samenwerkende overheden in de MRA. En ook al heeft men daarvoor goede kaarten in handen; stilzitten is geen optie.

‘Steden zijn belangrijk voor economische groei.

De stad trekt als een magneet mensen en bedrijven aan. Men spreekt wel van de triomf van de stad’, schreef het Planbureau voor de Leefomgeving in het in maart 2016 verschenen rapport De verdeelde triomf.

Metropoolregio Amsterdam is een voorbeeld van deze triomf en heeft het ondanks de economische crisis sinds 2008 relatief goed gedaan. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het aantal banen dat ongeveer verdubbelde in de periode van 1980 tot 2015 naar bijna 1,3 miljoen in 2014, volgens MRA in cijfers 2015. Stedelijke regio’s worden steeds meer gezien als de motor van de economie in Nederland, waarbij de MRA de belangrijkste spring­ plank naar het buitenland is.

De stad Amsterdam werkt hierbij als magneet, zowel nationaal als internationaal. De diversiteit die de regio te bieden heeft in de vorm van afwisselende woonmilieus, verschillende vormen van bedrijvigheid en aantrekkelijke landschappen versterken deze mag­ neetwerking. Al deze elementen samen maken de MRA tot een dynamische metropool die internationaal goed kan concurreren.

Sinds 2008 werken 35 overheden onder de noemer MRA samen, maar de samenwerking op de schaal van de metropoolregio is inmiddels ruim 16 jaar oud.

De overheden zijn niet alleen met elkaar verbonden, maar ook met kennisinstellingen, bewoners en bedrijven, onder meer de Amsterdam Economic Board.

Dat heeft een aantal belangrijke resultaten opgeleverd, zoals een visie op de ontwikkeling van het Noordzeeka­ naalgebied, afspraken over de verstedelijking binnen de MRA en de bereikbaarheid van luchthaven Schiphol en onderhandelingen over een nieuwe Zeesluis in IJmuiden. De kracht van de samenwerking op de schaal van de MRA zit in het informele karakter. Op basis van vrijwilligheid en gezamenlijk belang wordt vanuit eigen ervaring en deskundigheid gewerkt aan het versterken van de internationale aantrekkingskracht, een beter woon-, werk- en leefklimaat en een gezamenlijke stem richting het Rijk en Europa. De MRA en Utrecht werken goed samen in de Noordvleugel.

>

04

Plan Amsterdam

1

2 Van de stedelijke regio’s is de MRA de belangrijkste springplank naar het buitenland. De illustratie toont de krachten van de regio. Van boven naar beneden: open regio, handelsgeest, internationaal, ongedeeldheid, historie, kennis, gastvrij, diversiteit, connecti­ viteit, menselijke maat, innovatie. / Of the Dutch metropolitan regions, the AMA is the most important springboard to the international world. The illustration shows the region’s strengths.

Illustratie: Jurjen Tjarks

3 Acht karakteristieke deelregio’s dragen bij aan de grote diversiteit van de MRA (met de klok mee van linksboven naar linksonder): IJmond, Zaanstad, Waterland, Flevoland, Gooi en Vechtstreek, Amstelland Meerlanden, Zuid-Kennemerland en Amsterdam (midden). / Eight characteristic sub-regions contribute to the MRA’s great diversity (clockwise, from top left to bottom left): IJmond, Zaanstad, Waterland, Flevoland, Gooi and Vecht Region, Amstelland Meerlanden, South Kennemerland, and Amsterdam (centre).

Illustratie: Jurjen Tjarks

4 De metropoolregio wordt internationaal hoog gewaardeerd als vestigingslocatie, onder meer vanwege de goede bereikbaarheid en de aanwezigheid van op kennis gerichte bedrijven, zoals hier in Zuidas. / The metropolitan area is highly rated internationally as a business location, among other things for its good accessibility and the presence of knowledge-focused businesses, such as here at Zuidas.

Foto: Edwin van Eis

2

3

06

Plan Amsterdam

4

De MRA in het kort Metropoolregio Amsterdam bestaat uit 32 gemeenten, 2 provincies (Noord-Holland en Flevoland) en Stads­ regio Amsterdam. Ruim 14 procent (2,4 miljoen) van alle Nederlanders woont in de MRA, terwijl het grond­ gebied slechts 6 procent van Nederland beslaat. Meer dan een derde van de inwoners van de MRA woont in de stad Amsterdam (circa 835.000 inwoners). Daarna volgen de steden Almere (circa 200.000), Haarlem (circa 160.000) en Zaanstad (circa 150.000).

Internationaal aantrekkelijk en duurzaam De belangrijkste krachten van Metropoolregio Amsterdam zijn de aanwezigheid van veel mensen met talent en ondernemerszin, een grote diversiteit aan bedrijvigheid, een goede infrastructuur via land, lucht en water, een zeer goede digitale connectiviteit, het brede palet aan woon- en werkmilieus in historische steden, tuinsteden en new towns en het afwisselende en spectaculaire metropolitane landschap van zee, duinen, veenweiden en een groot zoetwatermeer: het IJmeer-Markermeer. Vanwege de goede bereik­ baarheid, het brede cultuuraanbod, de prettige leef­ omgeving en op kennis gerichte bedrijven wordt de metropoolregio internationaal hoog gewaardeerd als

vestigingslocatie. Het doel van de MRA is om zich verder te ontwikkelen als internationaal aantrekkelijke en duurzame metropool. Daarvoor heeft de MRA goede kaarten in handen. Alle 35 overheden in de MRA willen dat de MRA tot de Europese top behoort.

En dat het een nog aantrekkelijkere plek wordt voor bedrijven en bewoners om zich te vestigen, maar ook om te bezoeken als toerist, voor werk of studie. Metro­ politane samenwerking en gezamenlijk optrekken richting het Rijk maakt het mogelijk om op het gebied van woningbouw, kennisinnovatie, klimaatbestendig­ heid, circulaire economie, energietransitie, bereikbaar­ heid en leefkwaliteit nog veel meer te bereiken.

Vallen en opstaan De regionale samenwerking tussen Amsterdam en de omliggende gemeenten kent een redelijk grillige geschiedenis die niet altijd een harmonieus karakter heeft gehad. Zo zoeken gemeenten in regionale samenwerking soms ten onrechte oplossingen voor lokale problemen. En kleinere gemeenten voelen zich niet altijd voldoende gehoord door de grotere gemeenten. Toch zijn er in de loop der jaren flinke vorderingen gemaakt in de samenwerking en is het onderlinge vertrouwen gegroeid. >

02 | 2016

07

1 De oude glorie van Hotel Augusta in het geherstructureerde Oud-IJmuiden. Verderop in de straat verrijzen nieuwbouwwoningen. / The old glory of Hotel Augusta in restructured Old IJmuiden.

New-build housing rises skyward further along the street.

Foto: Gemeente Velsen

‘De IJmond maakt het voor Amsterdam’ “Een inwoner van Hillingdon (Greater London) woont hemelsbreed zo’n 30 kilometer van The City, een reistijd van ongeveer een uur met de metro. Van het Havenkwartier van OudIJmuiden naar Amsterdam Centraal of Zuidas, hemelsbreed zo’n 25 kilometer, kan de reis met het openbaar vervoer in een uur volbracht worden, met de auto zelfs in een half uur.

De inwoner van de IJmond is daarmee een metropolitane inwoner. Voor iemand die aan­ getrokken wordt door Amsterdam kan het heel aantrekkelijk zijn om in de IJmond neer te strijken. Dit metropolitane perspectief helpt ook de almaar toenemende druk op de woningmarkt van Amsterdam te verlichten. Hetzelfde geldt voor bedrijven en werknemers uit de maakindustrie die hier een innoverende hightech omgeving vinden.

1

In Europa en de rest van de wereld neemt het belang van metropoolregio’s steeds meer toe; het zijn motoren voor innovatie, economie, emancipatie.

De kracht en het succes van Nederlandse metro­ poolregio’s – in Europees en mondiaal perspectief – zullen daarmee cruciaal zijn voor welzijn en wel­ vaart in de toekomst van Nederland. Metropool­ regio’s zijn daily urban systems, en vormen een samenhangend netwerk op het vlak van economie, wonen, voorzieningen et cetera. Deze stedelijke regio’s oefenen veel aantrekkingskracht uit op mensen, omdat werken, wonen en recreëren er geconcentreerd zijn in relatief kleine gebieden.

Afhankelijk van hun woonwensen en financiële mogelijkheden zoekt men naar een passend woonmilieu. De metropoolregio heeft een uit­ gebreid keuzepalet aan verschillende potentiële woonmilieus. Een voorbeeld is de ontwikkeling van het Havenkwartier rondom Oud-IJmuiden; de karakteristieke eigenschappen van de vissers­ haven worden in samenhang met het geher­ structureerde Oud-IJmuiden omgevormd tot een uniek gebied met metropolitane kwaliteiten.

Wonen en werken ontmoeten elkaar hier in een rauwe, spannende en contrasterende werkelijk­ heid. Zo ontstaat beetje bij beetje een uniek woon- en verblijfsmilieu.

We hebben als Metropoolregio Amsterdam (MRA) de ambitie om bij de Europese top te horen.

Dit gaat niet vanzelf en daarom hebben we nu een MRA Agenda opgesteld met concrete acties en keuzes voor de komende vier tot tien jaar, om de gezamenlijk aandacht en energie hierop te richten en concentreren. Voor het succes van Metropool­ regio Amsterdam is het zaak om de brede diversiteit van de regio te benutten. Naast de kracht van de ‘centrum-stad’ zullen alle metropolitane kwaliteiten en potenties in de verschillende deel­ regio’s moeten worden benut. Als we kijken naar Velsen en IJmond dan gaat het bijvoorbeeld om Techport IJmond. Dit is een alliantie van grote en middelgrote en kleinere bedrijven in de maak­ industrie (van Tata Steel tot de hightech composiet­ producent Airborne en de machinefabriek van Microtechniek), onderwijs- en onderzoeks­ instellingen (van universitair tot MBO) en overheid, gericht op innovatie, economische ontwikkeling en aansluiting van technisch onderwijs op de arbeidsmarkt. Zo wordt de bedrijvenschool van Tata Steel opengesteld en ontwikkeld tot een hotspot voor ambacht, techniek en innovatie.

Zowel Techport IJmond als IJmuiden-Haven­ kwartier zijn onderscheidend in Metropoolregio Amsterdam, en dragen bij aan het totaal. De crux

van het succes van de MRA ligt bij het benutten van de diversiteit aan kwaliteiten van de verschillende deelregio’s binnen de metropool­ regio, van IJmond tot Gooi en Vechtstreek, en van Zaanstreek tot Amstelland.

De bal ligt bij de deelnemers van de metropool­ regio zelf: inwoners, bedrijfsleven, maatschappe­ lijke organisaties, onderwijs en overheden.

Overheden kunnen bijvoorbeeld meer ruimte scheppen voor experimenten in de metropool­ regio, of budgetten en subsidiemiddelen van het Rijk naar de metropoolregio’s brengen om innovatie aan te jagen en de economie te stimuleren. Door de unieke en onderscheidende kernkwaliteiten van elke deelregio te versterken, ontstaat meer­ waarde. Alleen dan is het totaal meer dan de som der delen, en zijn we in staat om welzijn en welvaart van de toekomstige bewoners van Metropoolregio Amsterdam zo goed mogelijk te dienen.”

Arjen Verkaik wethouder economie en arbeidsmarktbeleid Ronald Vennik wethouder ruimtelijke ordening en verkeer, gemeente Velsen 2

08

Plan Amsterdam

2 Het strand bij IJmuiden, op de achtergrond de

fabrieken van Tata Steel. / The beach at IJmuiden, with Tata Steel’s factories in the background.

Foto: Gemeente Velsen

02 | 2016

‘De diversiteit van de regio is een succesfactor.’

09

5 Woningen in het Homeruskwartier, Almere.

Dankzij de regionale samenwerking in de MRA zijn afspraken gemaakt over woningbouw: wat, waar en hoeveel woningen kunnen er in de regio bijgebouwd worden? / Houses in the Homerus Quarter, Almere.

Thanks to the regional cooperation in the AMA, agreements have been struck about residential development: what, where and how many new homes can be built in the region?

Foto: Adrienne Norman

6 Windsurfers op het IJmeer. In de Structuurvisie Amsterdam-Almere-Markermeer (RRAAM) zijn door het Rijk en de regio afspraken gemaakt over onder andere de ontwikkeling van het Markermeer en IJmeer. / Windsurfers on the IJmeer. In the AmsterdamAlmere-Markermeer Structural Vision (RRAAM), national government and the region have struck agreements about aspects such as the development of the Markermeer and IJmeer.

Foto: Stella Marcé

Rond de jaren zeventig van de vorige eeuw begon een aantal gemeenten in de regio Amsterdam op regel­ matige basis bijeen te komen om te overleggen over de invloed van hun beleid op ieders buurgemeenten.

Dit gebeurde onder de naam: Informeel Agglomeratie­ overleg Amsterdam (IAO). Wethouders raadpleegden elkaar en later werden ook de gemeenteraden jaarlijks betrokken. In de jaren tachtig ontstond daaruit het Regionaal Overleg Amsterdam (ROA); sinds 1992 Regionaal Orgaan Amsterdam genoemd. Begin jaren negentig werden de gespreksonderwerpen gevarieerder en kwam er een regionaal ruimtelijk plan voor de lange termijn. Het ROA werd de autoriteit om dit plan uit te voeren.

In de jaren negentig zijn er serieuze plannen geopperd om stadsprovincies te organiseren in de stedelijke gebieden van Nederland. Een dergelijke formele organisatievorm zou dan in de plaats zijn gekomen van het ROA, dat tot stand kwam via een gemeenschappe­ lijke regeling. In 1995 zette een referendum een streep door deze plannen. Om verder te gaan met waar het ROA gebleven was, organiseerde de toenmalige burgemeester van Amsterdam, Schelto Patijn, een aantal debatten in zijn ambtswoning. Gemeenten, provincies, universiteiten en het bedrijfsleven waren vertegenwoordigd. Het resultaat was de nota Samenwerken in perspectief uit 1997. Amsterdam ging samenwerken met de grootste gemeenten rond de stad en de provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht via een netwerk, het Noordvleugeloverleg.

Het belangrijkste onderwerp voor de Noordvleugel − exclusief Utrecht − was woningbouw: waar en hoe komen er 150 duizend extra woningen bij voor 2020, inclusief de bijbehorende infrastructuur, toen nog in het kader van VINEX. Vervolgens werd stapsgewijs toegewerkt naar serieuze samenwerking. Dit gebeurde eerst via een reeks Muiderslotconferenties; die van 2000 legde de basis voor een hernieuwde regionale samenwerking. Tussen 2001 en 2007 volgden een zevental Noordvleugelconferenties. Tijdens de vierde in 2005 werd besloten tot de oprichting van het Platform Bedrijfs- en Kantorenlocaties Noordvleugel (PLABEKA), dat een regionaal beleid voor kantorenlocaties en bedrijventerreinen voert. Tijdens de zevende Noord­ vleugelconferentie is besloten om verder te gaan als ‘Metropoolregio Amsterdam’ en zijn de doelen tot

5 6

02 | 2016

2040 vastgesteld. Deze zijn verwoord in het Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040 (2008).

Deze langetermijnvisie is nog altijd de gezamenlijke, informele basis voor alle structuurvisies, het beleid van gemeenten en provincies in de MRA en de programma’s en projecten in de MRA. De MRA werkt met drie bestuurlijke platforms: Platform Ruimtelijke Ordening (PRO), Platform Regionale en Economische Samen­ werking (PRES) en Platform Bereikbaarheid Metropool­ regio Amsterdam (PBMA). Vandaag de dag wordt nog steeds gewerkt aan een enorme woningbouwopgave.

Stevige basis De zoektocht naar ruimte voor wonen en werken is een rode draad in de regionale samenwerking en het regionale (politieke) debat. De metropoolregio groeit enorm. De MRA telt nu bijna 2,4 miljoen inwoners.

Sinds 2011 zijn er zo’n 75 duizend inwoners bij gekomen.

De bevolkingsgroei was daarmee twee keer zo groot als gemiddeld in Nederland. Verwacht wordt dat de bevolking in de MRA sterk zal blijven groeien; voor 2035 wordt een inwonertal van 2,9 miljoen voorspeld, een stijging van 20,6 procent. De woningopgave in de regio is daarmee enorm. Maar over waar, wat en hoe bouwen in de MRA is het laatste woord nog niet gesproken. Waar is welke vraag naar welk type woon­ milieu en hoe sluit de MRA aan op die behoefte, kwantitatief en vooral kwalitatief? Politiek lastige kwesties zijn bijvoorbeeld: wat te bouwen in de Flevopolder, in Almere, en hoe te bouwen in de nabijheid van de luchthaven Schiphol. Hoe benutten we onze bereikbare plekken? Kunnen we bijvoorbeeld nog meer bouwen in bestaande stedelijke gebieden en dan bij voorkeur rond treinstations? Allemaal vragen die om een regio­ nale afstemming vragen.

Samenwerken noodzakelijk De afgelopen tien jaar is de wereld ingrijpend veranderd.

De onzekerheid in veel economische sectoren is groot, met name in de logistieke, financiële en zakelijke dienstverlening. Veel ontwikkelingen houden niet op bij gemeente- of provinciegrenzen. Op de woningmarkt moeten vraag en aanbod beter aansluiten. De CO2uitstoot moet sneller worden teruggedrongen. Banen, vooral voor in het middelbaar onderwijs geschoolde mensen, verdwijnen door digitalisering en internationa­ lisering. Het onderwijsaanbod en de vraag op de >

11

7 De kaart Amsterdam bezoeken, Holland zien verleidt toeristen om naast Amsterdam ook de regio te gaan zien. / The ‘Visit Amsterdam, See Holland’ map entices tourists to go and visit the region as well as Amsterdam.

Kaart: Amsterdam Marketing

Resultaten regionale samenwerking Wat heeft de regionale samenwerking in de MRA opgeleverd? Een greep uit de resultaten van de afgelopen jaren: – Er zijn afspraken gemaakt over de regionale programmering van woningbouw (hoeveel, wat en waar bouwen we in de MRA?).

– De overheden van de MRA hebben via het Platform Bedrijven en Kantoren afspraken gemaakt over de hoeveelheid en de kwaliteit van werklocaties.

– Dankzij gezamenlijke MRA-onderhandelingen heeft het Rijk miljarden geïnvesteerd in infra­ structuur:

– de verbinding tussen Schiphol, Amsterdam en Almere via de A1, A6 en A9 (SAA; 4 miljard); – de spoorverbinding tussen Schiphol,

Amsterdam, Almere en Lelystad (OV SAAL; 1,5 miljard); – het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS) op drie verschillende corridors door de regio.

– Diverse bereikbaarheidsknelpunten bij wegen en in het openbaar vervoer zijn op de agenda gekomen.

– Er is onderhandeld met het Rijk over gebieds­ ontwikkeling, bijvoorbeeld over de Structuurvisie Amsterdam-Almere-Markeermeer (RRAAM). Er komen extra woningen en arbeidsplaatsen, het Markermeer en het IJmeer worden ontwikkeld tot een groot natuur- en recreatiegebied en de bereik­ baarheid van Amsterdam en Almere wordt verbeterd.

–

In de Visie NZKG zijn havenontwikkelingen in relatie tot de omgeving van het Noordzee­ kanaal uitgewerkt.

– Er zijn afspraken gemaakt over de aanpak van hinder rond luchthaven Schiphol.

– Amsterdam Bezoeken, Holland Zien is een regionale marketingstrategie om de MRA als één toeristisch gebied te promoten.

– Het gezamenlijk opgestelde Ontwikkelingsbeeld 2040 is een basis voor alle lange termijn structuurvisies en het beleid van gemeenten en provincies.

– Voor de korte en middellange termijn zijn zestig acties vastgelegd in de Ruimtelijkeconomische Actie-Agenda 2016-2020 Metropoolregio Amsterdam (MRA Agenda).

‘Slimme focus op het Rijk en Europa’ “Wat de regionale samenwerking ZuidKennemerland tot nu toe heeft opgeleverd is te veel om op te noemen. Zo is de cofinanciering voor MBO-aanvragen bij het landelijk RIF-fonds voor ons Nova College prettig, en is de MRA Deltaplan-aanpak voor internationale scholen interessant voor een vestiging in de regio

Haarlem. Verder zijn we er trots op dat Haarlem Valley de Startup Noord-Holland/Flevoland kan gaan uitvoeren. Ik kijk uit naar de versterking van de samenwerking met de uitvoering van de MRA Agenda, vooral ook door dit te doen met een slimme focus op het Rijk en Europa.

Overigens moeten we ons naast gezonde

arbeidsmarkt sluiten slecht op elkaar aan. De MRA vergrijst. In de agrarische gebieden kan de transitie naar steeds grootschaligere landbouw leiden tot een lagere recreatieve waarde van deze gebieden en afname van de biodiversiteit. De stad Amsterdam heeft te maken met een snelle groei van het aantal bezoekers, waardoor de aantrekkelijkheid voor bewoners en bedrijven kan afnemen. Al deze ontwikkelingen vragen om een regionale aanpak. En dit gebeurt ook: de overheden in de MRA hebben onlangs gezamenlijk de Ruimtelijk-economische Actie-Agenda 2016-2020 Metropoolregio Amsterdam (MRA Agenda) geschreven met tientallen concrete acties op het gebied van innovatie, wendbaarheid, verbondenheid, een betere leefkwaliteit, de transitie naar een schone economie, klimaatbestendigheid en in de eerste plaats: meer ruimte voor wonen en werken.

12

Plan Amsterdam

internationale concurrentie vooral ook richten op samenwerking en coalities met andere regio’s in Europa en de wereld.”

Steef de Looze regioambassadeur Zuid-Kennemerland

Slimmer werken De toekomstplannen van de MRA zijn duidelijk: een krachtige regio blijven die tot de Europese top behoort. De diversiteit van de regio is een succesfactor.

Voor alle bevolkingsgroepen, en voor hoge, lage en middeninkomens, moet dan ook ruimte blijven in de MRA. En werk. De enorme toename van het aantal banen in de periode van 1980 tot 2015, zoals het Plan­ bureau voor de Leefomgeving berekende, is ondanks de diverse crises toch maar mooi gerealiseerd. Slimmer werken, slimmer ontwerpen, slimmer met belangen en geld omgaan, nieuwe manieren vinden van financiering en regelgeving: dit maakt de regio sterker.

8 Kantoren in Sloterdijk Centrum. Via het Platform Bedrijventerreinen en Kantoorlocaties gaan de MRA-partners gezamenlijk leegstand van kantoren en veroudering van bedrijventerreinen tegen.

Plannen voor nieuwe werklocaties stemmen zij op elkaar af. / Offices in Sloterdijk Centre. The AMA partners are jointly tackling vacant office space and the modernisation of business parks via the Platform for Business Parks and Office Locations. The partners are coordinating plans for new work locations.

Foto: Edwin van Eis

9 Illustratie van de actie voor een internationale vastgoedmarketingstrategie voor de MRA. De deelregio’s maken vanuit de eigen aanwezige kwaliteiten gebruik van de naamsbekendheid van Amsterdam om internationale investeerders aan te trekken. / Illustration of the action for an international marketing strategy for real estate in the AMA. Based on their own qualities, the sub-regions take advantage of Amsterdam’s familiarity to attract international investors.

Illustratie: Metropoolregio Amsterdam

7

8

02 | 2016

9

13

1 De Keukenhof in de Bollenstreek geniet inter­ nationale bekendheid en is een van de toeristische trekpleisters van de MRA. / The Keukenhof country estate in the Bulb Region enjoys international fame and is one of the AMA’s major tourist attractions.

Foto (uitsnede): Paul Haahr, Flickr

2 Het metropolitane landschap van duinen, veenweiden, bossen en water draagt veel bij aan de aantrekkelijkheid van de metropoolregio. Zoals het moeras gebied van de Oostvaardersplassen, uniek in Europa. / The metropolitan landscape of coastal dunes, peat meadows, woodland and water contributes greatly to the metropolitan area’s allure, such as the wetlands of the Oostvaardersplassen nature reserve, which are unique in Europe.

Foto: Astrid Van Wesenbeeck, Flickr

Internationaal aan de top met de Actie-Agenda 2016-2020

1

door Remco Daalder r.daalder@amsterdam.nl

Metropoolregio Amsterdam wil een internationaal concurrerende regio zijn.

Met compacte steden, een aantrekkelijk landschap en een perfect functionerend infrastructureel netwerk dat de woon- en werkkernen met elkaar, natuur- en recreatiegebieden en de rest van de wereld verbindt. Om dat te bereiken zijn acties nodig. Acties die ervoor zorgen dat de bestaande kwaliteiten beter worden benut en die uitnodigen tot experiment en innovatie. De overheden in de MRA hebben een agenda gemaakt voor de komende vier jaar met tientallen acties op ruimtelijk en economisch gebied.

Economisch succes staat of valt met mensen. Hoe meer mensen in een regio willen wonen en werken, hoe beter het gaat. Het aantal mensen dat zich in Metropoolregio Amsterdam wil vestigen en het aantal bedrijven dat hier naartoe trekt, stijgt nog steeds. Daar zijn goede redenen voor.

Met Schiphol heeft de MRA het op drie na grootste Europese vliegveld binnen de regiogrenzen. In de komende jaren zal het vliegveld bij Lelystad de inter­ nationale bereikbaarheid nog vergroten. De haven floreert. De grootste omzet komt van fossiele brand­ stoffen, maar het Havenbedrijf is ook de motor achter het streven naar een circulaire, duurzame economie waarvoor de Westas (Havenbedrijf Amsterdam, Schiphol en Greenport Aalsmeer) het belangrijkste proefgebied is. De digitale connectiviteit is uitstekend.

Denk bijvoorbeeld aan het internetknooppunt in het Science Park in Amsterdam, waar vele internationale bedrijven zich vestigen.

14

Plan Amsterdam

De historische steden Haarlem, Naarden, Volendam en Amsterdam en trekpleisters zoals de Zaanse Schans, het Muiderslot en het Noordzeestrand trekken miljoenen toeristen. Die toeristen bezoeken, net als de inwoners, in steeds grotere aantallen het metropolitane land­ schap; de duinen, de veenweiden, de Vechtplassen, de Oostvaardersplassen en de bossen van het Gooi dragen veel bij aan de aantrekkelijkheid van de metro­ poolregio.

Amsterdam is een magneet voor de jonge, inter­ nationaal georiënteerde, hoger opgeleide mensen die de basis van de economie vormen. Clusters van creatieve bedrijven vind je ook in Haarlem en in de Gooi en Vechtstreek. De 32 gemeenten van de metro­ poolregio bieden samen een grote verscheidenheid aan woonmilieus. Deze gemeenten werken met Stads­ regio Amsterdam en de provincies Noord-Holland en Flevoland aan het verbeteren van de internationale concurrentiepositie. >

2

3

Regionale hotelstrategie herijken.

Ontwikkelen actieplan Leven Lang Leren.

Ontwikkelen actieplan Leven Lang Leren.

Cultuur impuls geven aan de MRA. impuls geven MRA. laat DeCultuur actiekaart vanaan dedeMRA

zien waar de bestuurlijke en ambtelijke aandacht de komende vier van hoogwaardig sloopmaterialen jaar opOpslaan gericht is. / The AMA ‘actionenmap’ pinpoints aanbieden een digitale marktplaats. vanophoogwaardig sloopmaterialen en whereOpslaan governmental and official attention is focused aanbieden op een digitale marktplaats. plan uitwerken for theRegionaal next four years. voor waterberging, -kwaliteit en verzilting.

Regionaal plan uitwerken voor Amsterdam waterberging, Illustratie: Metropoolregio -kwaliteit en verzilting.

Acties locatie specifiek / Location-specific actions realiseren majeure verstedelijkingsopgaven / realise Realiseren majeure verstedelijkingsopgaven.

Realiseren majeure verstedelijkingsopgaven. major urbanisation tasks Transformeren van bedrijventerreinen.

Transformeren van bedrijventerreinen. transformeren van bedrijventerreinen Verstedelijking intensiveren en transformeren. / transform business parks Verstedelijking intensiverenmetropolitaanen transformeren.

Uitvoeren actieprogramma landschapactieprogramma (veenweide).

Uitvoeren metropolitaanlandschap (veenweide).

Verkenning naar potenties Marker- en IJmeer.

Verkenning naar potenties Marker- en IJmeer.

Transformeren glastuinbouwgebied (globale aanduidiing van de opgave).

Transformeren glastuinbouwgebied (globale aanduidiing van de opgave).

Knooppunten ontwikkelen langs PHS-corridors (prioritaire corridors Zaan enlangs SAAL).

Knooppunten ontwikkelen PHS-corridors (prioritaire corridors Zaan en SAAL).

Knooppunten ontwikkelen.

Knooppunten ontwikkelen.

Wegcapaciteit vergroten op traject A6-A1-A9.

Wegcapaciteit vergroten op traject A6-A1-A9.

Verbinding A8-A9 aanleggen.

Verbinding A8-A9 Westas aanwijzen alsaanleggen. pilotgebied circulaire economie tevensaanwijzen zoekgebied datacenters.

Westas als pilotgebied circulaire economie tevens zoekgebied datacenters.

Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups (indicatie). van campuslocaties voor start-ups Aanwijzen (indicatie).

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, starters en expats (indicatie).

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, starters en expats (indicatie).

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw.

Binnenstedelijk van woningbouw.

Intensiveren vanintensiveren bestaande industrieterreinen.

Intensiveren van bestaandemetropolitaanindustrieterreinen.

Uitvoeren actieprogramma landschapactieprogramma (recreatief medegebruik).

Uitvoeren metropolitaanlandschap (recreatief medegebruik).

Aanstellen van een landschapscurator.

Aanstellen van een landschapscurator.

Benutten kansen voor circulaire economie.

Benutten voor circulaire economie.

Opzetten kansen van upcyclestation.

Opzetten Opzetten van van upcyclestation. een pilot energiebesparing bij transformatie van bedrijventerrein.

Opzetten van een pilot energiebesparing bij transformatie van bedrijventerrein.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

-kwaliteit en verzilting.

-kwaliteit en verzilting.

Realiseren majeure verstedelijkingsopgaven.

Realiseren majeure verstedelijkingsopgaven.

Transformeren van bedrijventerreinen.

Transformeren van bedrijventerreinen.

Realiseren majeure verstedelijkingsopgaven.

Verstedelijking intensiveren en transformeren. verstedelijking intensiveren en transformeren / intensify Verstedelijking intensiveren en transformeren.

Realiseren majeure verstedelijkingsopgaven.

Transformeren van bedrijventerreinen.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanand transform Realiseren majeureurbanisation verstedelijkingsopgaven.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanlandschap (veenweide).

Transformeren van bedrijventerreinen.

Verstedelijking intensiveren en transformeren. uitvoeren actieprogramma metropolitaanlandschap Transformeren van bedrijventerreinen. landschap (veenweide).

Verkenning naarintensiveren potenties Markerenmetropolitan IJmeer.

Verstedelijking en transformeren.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaan(veenweide) / implement the landscape Verstedelijking en transformeren.

Verkenning naarintensiveren potenties Markeren IJmeer. landschap (veenweide).

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanTransformeren glastuinbouwgebied action programme (peat meadows) Uitvoeren actieprogramma metropolitaanTransformeren glastuinbouwgebied landschap (veenweide). (globale aanduidiing van deMarkeropgave).

Verkenning naar potenties en IJmeer.en IJmeer / explore verkenning naar potenties Markerlandschap (veenweide). (globale aanduidiing van de opgave).

Verkenning naar potenties Marker- en IJmeer. the potential of the Markermeer and IJmeer Transformeren glastuinbouwgebied Verkenning naar potenties Markeren IJmeer.

Knooppunten ontwikkelen langs PHS-corridors (globale aanduidiing van de opgave).

Knooppunten ontwikkelen PHS-corridors Transformeren glastuinbouwgebied (prioritaire corridors Zaan enlangs SAAL). transformeren glastuinbouwgebied (globale aanduiding Transformeren glastuinbouwgebied (prioritaire corridors Zaan enopgave).

SAAL). (globale aanduidiing van de van de opgave) /van transform the glasshouse horticulture (globale aanduidiing delangs opgave).

Knooppunten ontwikkelen.

Knooppunten ontwikkelen PHS-corridors Knooppunten ontwikkelen. (prioritaire corridors Zaan enlangs SAAL). area (global designation ofPHS-corridors the task) Knooppunten ontwikkelen Knooppunten ontwikkelen PHS-corridors (prioritaire corridors Zaan enlangs SAAL). knooppunten ontwikkelen langs PHS-corridors Knooppunten ontwikkelen. (prioritaire corridors Zaanop entraject SAAL).A6-A1-A9.

Wegcapaciteit vergroten (prioritaire SAAL) / develop Wegcapaciteit vergroten opZaan trajecten A6-A1-A9.

Knooppunten corridors ontwikkelen.

Knooppunten ontwikkelen.

Verbinding A8-A9 aanleggen.

Verbinding A8-A9 aanleggen.

Wegcapaciteit op traject A6-A1-A9.

Westas aanwijzenvergroten als pilotgebied circulaire economie Westas aanwijzen als pilotgebied circulaire economie tevens zoekgebied datacenters.

Wegcapaciteit vergroten op traject A6-A1-A9.

Verbinding A8-A9 aanleggen.

Wegcapaciteit vergroten op traject A6-A1-A9. tevens zoekgebied datacenters.

Verbinding A8-A9 Westas aanwijzen alsaanleggen. pilotgebied circulaire economie Verbinding A8-A9 aanleggen. tevensaanwijzen zoekgebied datacenters.

Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups Westas als pilotgebied circulaire economie Westas als pilotgebied circulaire economie Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups (indicatie). tevensaanwijzen zoekgebied datacenters. tevens zoekgebied datacenters. (indicatie).

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, starters en expats (indicatie). (indicatie).

Aanwijzen campuslocaties start-ups starters en van expats (indicatie). voor Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups (indicatie).

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, (indicatie). starters en expats (indicatie).

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw.

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw. starters en expats (indicatie).

Intensiveren van bestaande starters en expats (indicatie).industrieterreinen.

Intensiveren van bestaande industrieterreinen.

Binnenstedelijk intensiverenmetropolitaanvan woningbouw.

Uitvoeren actieprogramma Uitvoeren actieprogramma metropolitaanlandschap (recreatief medegebruik).

Binnenstedelijk van woningbouw.

Intensiveren vanintensiveren bestaande industrieterreinen.

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw. landschap (recreatief medegebruik).

Aanstellen van een landschapscurator.

Intensiveren van bestaande industrieterreinen.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanIntensiveren van bestaande industrieterreinen.

Aanstellen van een landschapscurator. landschapkansen (recreatief Uitvoeren actieprogramma metropolitaanBenutten voormedegebruik). circulaire economie.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanBenutten kansen voor circulaire economie. landschap (recreatief medegebruik).

Aanstellen vanupcyclestation. een landschapscurator. landschapvan (recreatief medegebruik).

Opzetten Opzetten van Aanstellen vanupcyclestation. een landschapscurator.

Benutten kansen voor circulaire economie.bij Aanstellen vaneen een landschapscurator.

Opzetten van pilot energiebesparing Opzetten van pilotcirculaire energiebesparing Benutten kansen economie.bij transformatie vanvoor bedrijventerrein.

Opzetten van een upcyclestation.

Benutten kansen circulaire economie. transformatie vanvoor bedrijventerrein.

Opzetten van upcyclestation.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Opzetten van een pilot energiebesparing bij Opzettenbenutten van upcyclestation.

Floriade om innovaties te stimuleren. transformatie vanknooppunt bedrijventerrein.

Opzetten vanvan een pilot energiebesparing bij Uitbereiden Schiphol Plaza.

Opzetten van een pilot energiebesparing bij Uitbereiden van Schiphol Plaza. transformatie vanknooppunt bedrijventerrein.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren. transformatie van bedrijventerrein.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Transformeren van bedrijventerreinen.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanTransformeren glastuinbouwgebied Verstedelijking intensiveren en transformeren. landschap (veenweide). (globale aanduidiingmetropolitaanvan de opgave).

Uitvoeren actieprogramma Verkenning naar potenties Marker- en IJmeer. landschap (veenweide).

Transformeren glastuinbouwgebied interchanges along the High-Frequency Knooppunten ontwikkelen langs PHS-corridors Verkenning naar potenties Markeren IJmeer. (globale aanduidiing van de opgave).

(prioritaire corridors Zaan en SAAL).

Rail

Programme corridors (Zaan and SAAL) Transformeren glastuinbouwgebied (globale aanduidiing van delangs opgave).

Knooppunten ontwikkelen PHS-corridors Knooppunten ontwikkelen. knooppunten ontwikkelen / develop interchanges (prioritaire corridors Zaan en SAAL).

Knooppunten ontwikkelen langs PHS-corridorstot stand brengen / metropolitaan fietsnetwerk Knooppunten ontwikkelen. (prioritaire corridors Zaan en SAAL).

establish a metropolitan cycling network Wegcapaciteit vergroten op traject A6-A1-A9.

Knooppunten ontwikkelen.

Wegcapaciteit wegcapaciteit op traject A6-A1-A9 / vergroten vergroten op traject A6-A1-A9.

Verbinding A8-A9 aanleggen.

Verbinding A8-A9 aanleggen. increase road capacity on the A6-A1-A9 route Wegcapaciteit vergroten traject A6-A1-A9.

Westas aanwijzen alsop pilotgebied circulaire economie aanwijzen als pilotgebied circulaire economie Westas verbinding A8-A9 aanleggen / realise the A8-A9 link Verbinding A8-A9 aanleggen. tevens zoekgebied datacenters. tevens zoekgebied datacenters. aanwijzen als pilotgebied circulaire economie Westas westas aanwijzen als pilotgebied circulaire economie tevens zoekgebied datacenters. tevens zoekgebied datacenters / designate the West Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups (indicatie). (indicatie).

Axis as a pilot area for the circular economy as well as Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, (indicatie). aLocaties potential location for data centres starters en expats (indicatie). aanwijzen voor huisvesting studenten, Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, starters en expats (indicatie). starters en expats (indicatie).

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw.

Intensiveren van bestaande industrieterreinen.

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw.

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanIntensiveren van bestaande industrieterreinen. landschap (recreatief Intensiveren vanmedegebruik). bestaande industrieterreinen.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanAanstellen van actieprogramma een landschapscurator.

Uitvoeren landschap (recreatief medegebruik). metropolitaanBenutten kansen voor circulaire economie. landschap (recreatief medegebruik).

Aanstellen van een landschapscurator.

Opzetten van upcyclestation.

Benutten kansenvan vooreen circulaire economie.

Aanstellen landschapscurator.

Opzetten van een pilot energiebesparing bij Opzetten van upcyclestation. transformatie bedrijventerrein.

Benutten van kansen voor circulaire economie.

Opzetten van een pilot energiebesparing bij Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Opzetten van vanbedrijventerrein. upcyclestation. transformatie Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Floriade benutten innovaties te stimuleren.

Opzetten vanom een pilot energiebesparing bij

Opzetten van een pilot energiebesparing bij

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza. transformatie van bedrijventerrein.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Westas aanwijzen als pilotgebied circulaire economie Knooppunten ontwikkelen. tevensaanwijzen zoekgebied datacenters.

Westas alsaanleggen. pilotgebied circulaire economie Verbinding A8-A9 Wegcapaciteit vergroten op traject A6-A1-A9. tevens zoekgebied datacenters.

Westas aanwijzen als pilotgebied circulaire economie Verbinding A8-A9 aanleggen.

Wegcapaciteit vergroten op traject tevens zoekgebied datacenters.voorA6-A1-A9.

Aanwijzen van campuslocaties start-ups Westas aanwijzen alsvan pilotgebied circulaire economie (indicatie).

Verbinding aanwijzen campuslocaties voor start-ups (indicatie) Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups A8-A9 aanleggen. tevens zoekgebied datacenters. (indicatie).

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, Westas aanwijzen als pilotgebied circulaire economie / specify campus locations for start-ups (indication) Aanwijzen van campuslocaties voor start-ups starters en expats (indicatie).

Locatieszoekgebied aanwijzen voor huisvesting studenten, tevens datacenters. (indicatie). locaties aanwijzen huisvesting studenten, starters en starters en van expats (indicatie). voor Aanwijzen campuslocaties voor start-ups Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, (indicatie). expats (indicatie) / voor specify locations for accommodation starters en van expats (indicatie). van Binnenstedelijk intensiveren woningbouw.

Aanwijzen campuslocaties start-ups Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, Binnenstedelijk van woningbouw. (indicatie). of students, starters and expats (indication) Intensiveren vanintensiveren bestaande industrieterreinen. starters en expats (indicatie).

Intensiveren vanintensiveren bestaande industrieterreinen. aanwijzen voor huisvesting studenten,van woningbouw / intensify Uitvoeren actieprogramma metropolitaanBinnenstedelijk van woningbouw.

Locaties binnenstedelijk intensiveren starters enactieprogramma expats (indicatie). landschap (recreatief medegebruik).

Uitvoeren Intensiveren vanintensiveren bestaandemetropolitaanindustrieterreinen.

Binnenstedelijk van woningbouw. inner-city residential development landschap (recreatief medegebruik).

Aanstellen van een landschapscurator.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanvan bestaande industrieterreinen.industrieterreinen / intensify Aanstellen van een landschapscurator.

Intensiveren intensiveren van bestaande Binnenstedelijk intensiveren vaneconomie. woningbouw. landschap (recreatief Benutten kansen voormedegebruik). circulaire Uitvoeren actieprogramma metropolitaanBenutten kansen voor circulaire economie.

Intensiveren van bestaande industrieterreinen. existing industrial estates Aanstellen van een landschapscurator.

Opzetten van upcyclestation. landschap (recreatief medegebruik). actieprogramma metropolitaanOpzetten van upcyclestation.

Benutten kansen voor circulaire economie.bij metropolitaan landschap Uitvoeren uitvoeren actieprogramma Opzetten van pilot energiebesparing Aanstellen vaneen een landschapscurator. landschap (recreatief medegebruik). transformatie van bedrijventerrein.

Opzetten van van upcyclestation. een pilot energiebesparing bij Opzetten Benutten kansen voor circulaire economie. / implement the metropolitan (recreatief medegebruik) Aanstellen vanvan een landschapscurator. transformatie bedrijventerrein.

Floriade om innovaties te stimuleren.

Opzettenbenutten van een pilot energiebesparing bij Opzetten van upcyclestation. landscape action programme Benutten kansen circulaire economie.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren. (recreational joint use) transformatie vanvoor bedrijventerrein.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Opzetten van van upcyclestation. een pilot energiebesparing bij Opzetten Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren. transformatie van bedrijventerrein.

Opzetten vanvan eenknooppunt pilot energiebesparing bij Uitbereiden Schiphol Plaza.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren. transformatie van bedrijventerrein.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

starters en expats (indicatie).

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, Intensiveren van bestaande industrieterreinen.

Binnenstedelijk intensiveren starters en expats (indicatie). van woningbouw.

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanAanwijzen van campuslocaties voor start-ups Intensiveren van bestaande industrieterreinen.

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw. landschap (recreatief medegebruik). (indicatie).

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanIntensiveren van bestaande industrieterreinen.

Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw.

Aanstellen van een landschapscurator. aanstellen van een landschapscurator / appoint a landschap (recreatief medegebruik).

Locaties aanwijzen voor huisvesting studenten, Uitvoeren actieprogramma metropolitaanIntensiveren van bestaande industrieterreinen. starters enkansen expats (indicatie).

Benutten voor circulaire economie.

Aanstellen van een landschapscurator. landscape curator landschap (recreatief medegebruik).

Uitvoeren actieprogramma metropolitaanOpzetten kansen van upcyclestation.

Benutten voor circulaire economie. landschap (recreatief medegebruik).

Aanstellen van een landschapscurator. benutten kansen voor circulaire economie / utilise Binnenstedelijk intensiveren van woningbouw.

Opzetten van van upcyclestation. een pilot energiebesparing bij Opzetten Aanstellen vanvan een landschapscurator.

Benutten kansen voor circulaire economie. opportunities forindustrieterreinen. the circular economy. transformatie bedrijventerrein.

Intensiveren van bestaande

Opzetten kansen van upcyclestation. eenvoor pilotcirculaire energiebesparing bij Benutten economie.

Opzetten van Uitvoeren opzetten van upcyclestation Floriade benutten om innovaties te stimuleren. / establish an upcycling actieprogramma metropolitaantransformatie van bedrijventerrein. landschapvan (recreatief medegebruik).

Opzetten upcyclestation. eenknooppunt pilot energiebesparing bij Uitbereiden van Schiphol Plaza. station Floriade benutten om innovaties te stimuleren. transformatie van bedrijventerrein.

Aanstellen vaneen eenpilot landschapscurator.

Opzetten van energiebesparing bij transformatie opzetten van eenSchiphol pilot energiebesparing bij trans足 Uitbereiden van Plaza. vanknooppunt bedrijventerrein.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Benutten kansen voor circulaire economie. formatie bedrijventerrein / Initiate a pilot project Floriade benutten om innovaties te stimuleren.

Uitbereiden vanvan knooppunt Schiphol Plaza.

Opzetten van upcyclestation.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza. the transformation of for energy savings during Opzetten van een pilot energiebesparing bij transformatie van bedrijventerrein. business park Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme. benutten om innovaties te stimuleren.

Floriade Floriade benutten om innovaties te stimuleren / utilise Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitbereiden van knooppunt Schiphol Plaza. the Floriade to stimulate innovation Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Opzetten van een pilot energiebesparing bij transformatie van bedrijventerrein.

Floriade benutten om innovaties te stimuleren. van knooppunt Schiphol Plaza.

Uitbereiden uitbreiden van knooppunt Schiphol Plaza / expand the Schiphol Plaza hub

Naast de locatiespecifieke acties op deze kaart gaan de Uitvoeren van Strategische Agendamet Toerisme.

MRA-partners aan de slag MRA-brede acties en met de uitvoering van de Strategische Agenda Toerisme. Voor een overzicht van alle acties, kijk op: www.mraagenda.nl / Besides the location-specific actions on this map, the AMA partners will be implementing AMA-wide actions and tackling the Strategic Agenda for Tourism. Visit www.mraagenda.nl for an overview of all the actions.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

Uitvoeren van Strategische Agenda Toerisme.

17

4 De positie van Schiphol kan in gevaar komen door de reusachtige vliegvelden die worden aangelegd in Istanbul en Dubai. De MRA wil een internationale speler blijven en zal daarom in actie moeten komen. / Schiphol Airport’s position could be threatened by the gigantic airports that are being realised in Istanbul and Dubai. The AMA wants to remain an international player and will therefore have to take action.

Foto: Sam Nabi, Flickr

4

Reageren op veranderingen Economisch succes nu betekent niet dat de toekomst er gegarandeerd zonnig uitziet. De wereldeconomie verandert steeds sneller en die veranderingen zijn soms onvoorspelbaar. Klimaatbestendigheid en vooral water­ veiligheid spelen een steeds belangrijker rol als vestigings­ factor voor bedrijven. De circulaire economie rukt op.

De reusachtige vliegvelden die in Istanbul en Dubai worden aangelegd, kunnen zo belangrijk worden als overstapluchthavens dat ze de positie van de Europese vliegvelden gaan bedreigen. Speelt de metropoolregio hier niet goed op in, dan kan ze razendsnel terrein verliezen op economisch gebied. Binnen de regio dreigt ruimtelijke tweedeling: door de grote vraag naar woningen in Amsterdam stijgen de koopprijzen daar zodanig dat bevolkingsgroepen die minder te besteden hebben – lager opgeleiden, studenten, ouderen – geen voet meer aan de grond krijgen. Dit soort ontwikkelingen vraagt op korte termijn om actie, als de MRA een inter­

18

Plan Amsterdam

nationale speler wil blijven. En dat wil ze. Sterker nog: de MRA wil in Europa tot de top drie van stedelijke regio’s horen. In het rijtje van Londen en Parijs.

Dat willen we bereiken door flexibeler en wend­ baarder te worden en snel en daadkrachtig in te spelen op internationale veranderingen. Door bestaande kwaliteiten beter te benutten en uit te nodigen tot experiment en innovatie.

Zeven ontwikkelrichtingen De overheden in de MRA hebben een agenda gemaakt met bijna zestig acties op ruimtelijk en economisch gebied voor de komende vier jaar, met een doorkijk naar de komende tien jaar. Die agenda werd in januari 2016 vastgesteld en een paar weken later gepresenteerd tijdens het MRA congres in Haarlem, waar meer dan 800 deelnemers aanwezig waren. De sfeer was uitgesproken positief. Alle acht deelregio’s hadden een eigen delegatie samengesteld. Tijdens het congres maakten

5 De MRA-partners maken afspraken met het

bedrijfsleven en onderwijsinstellingen om het praktijkgericht technisch onderwijs beter te laten aansluiten op de arbeidsmarkt. / The AMA partners enter into agreements with the business community and educational institutions so that practice-oriented technical training dovetails more closely with the job market’s needs.

Foto: Eelke, Flickr

5

6 Een slimme en innovatieve metropool heeft een bruisend cultureel leven nodig, zoals hier op het Leidseplein in Amsterdam. / A smart and innovative metropolis needs an effervescent cultural life, as found here at the Leidseplein in Amsterdam.

Foto: Edwin van Eis

6

de delegaties onderling afspraken over de uitvoering van de acties. Gemeenten, provincies en organisaties gaan er samen mee aan de slag en rapporteren over de voortgang in de bestuurlijke platforms van de MRA. Een vliegende start.

Op welke terreinen zijn de inspanningen de komende jaren gericht? Er zijn zeven ontwikkelrichtingen: 1 Ruimte geven aan wonen en werken Van 2016 tot 2040 worden er 250.000 woningen bijgebouwd in de MRA. Dat gebeurt vooral binnen­ stedelijk, door verdichting en door transformatie en herstructurering van overbodige kantoren, bedrijven­ terreinen en een glastuinbouwgebied. Zo ontzien we het metropolitane landschap en komen we tegemoet aan de grote vraag naar stedelijk wonen.

Woningen bouwen we vooral ook bij bestaande knooppunten van het openbaar vervoer, vooral langs de lijnen voor hoogfrequent spoor. Er blijven drie grote uitleglocaties: bij Almere, Amsterdam (IJburg2) en Haarlemmermeer. De partners in de MRA stemmen hun woningbouwplannen op elkaar af, zodat ook in de toekomst alle benodigde woon­ milieus in de regio beschikbaar zijn. In het Noord­ zeekanaalgebied werken we aan een slimmere en duurzame zeehaven die inspeelt op mondiale veranderingen. De relatie tussen woningbouw en de luchthaven krijgt speciale aandacht. De MRA gaat met Schiphol een voorstel voor het Rijk maken, waarin zowel het vliegen als de woningbouw meer ruimte krijgen.

02 | 2016

2 Slimmer en innovatiever werken De MRA wil startende ondernemers, kenniswerkers en studenten aantrekken door campusvorming, het bieden van geschikte huisvesting en door optimaal werkende internetknopen en datacenters. Daar­ naast willen de MRA-partners onderwijs en arbeids­ markt beter op elkaar laten aansluiten. Ze gaan investeren in primair en voortgezet onderwijs en maken afspraken met het bedrijfsleven en onder­ wijsinstellingen om het aantal werkleerplekken uit te breiden, bijvoorbeeld via het Techniekpact.

3 De leefkwaliteit verbeteren De belangrijkste reden dat mensen kiezen voor de MRA als plek om te wonen en te werken is dat het er prettig leven is. Dat moet ook in de toekomst zo blijven. Een slimme en innovatieve metropool heeft een bruisend cultureel leven nodig en aantrekkelijke landschappen die een breed scala aan recreatie­ mogelijkheden en natuurbeleving bieden. Wat cultuur betreft richten we ons op afstemming en versterking van het cultuuraanbod, onder meer door nieuwe culturele functies voor leegstaande monumenten te vinden. Voor het landschap maken we economisch sterke combinaties van recreatie, waterbeheer, voedsel- en energieproductie en bio­ diversiteit. We ontwikkelen goede routenetwerken voor wandelen, fietsen en varen die de steden met de buitengebieden verbinden. Door lokale en regionale fietsroutes te verknopen ontstaat één metropolitaan fietsnetwerk. >

19

7 Vlakbij het centrum van Haarlem ligt de Haarlemmer Kweektuin. Hier werken vrijwilligers met de gemeente samen aan een ecologisch aangelegd stadspark, met duurzame bedrijven en horeca en educatie over natuur, milieu en een circulaire economie. / Close to the centre of Haarlem lies the Haarlem Nursery Garden, where volunteers are working with the municipal council on an ecological urban park, with sustainable businesses and catering alongside education about nature, the environment and the circular economy.

Foto: Hanno Lans, Flickr

8 Illustratie van de actie voor één lijnennetkaart voor het regionale openbaar vervoernetwerk, waarmee het makkelijker wordt om met het ov binnen, van en naar de MRA te reizen. / Illustration of the action for a single route map for the regional public transport network, thus making it easier to travel within, from and to the AMA by public transport.

Illustratie: Jurjen Tjarks

7

8

9

10

4 Versnellen van de transitie naar een schone economie De MRA wil minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen. Wat duurzaamheid betreft zijn er vier prioriteiten: circulaire en biobased economie, verduurzamen van de gebouwde omgeving, uit­ breiden en verknopen van warmte- en koudenetten en verder ontwikkelen van manieren om het elektriciteitssysteem beter te benutten (smart grids). Acties die daarbij horen zijn het opstellen van een grondstoffenatlas, het gebruik van braak­ liggende terreinen voor de verbouw van biobased gewassen of voor de tijdelijke opslag van sloopafval (dat hergebruikt kan worden) en het beschikbaar stellen van locaties voor wind- en zonne-energie.

20

Plan Amsterdam

9 Braakliggende terreinen, zoals in Westpoort,

worden gebruikt voor de verbouw van tijdelijke gewassen. Deze worden verwerkt tot producten, bijvoorbeeld een stoel. / Undeveloped sites, like here in Westpoort, are being used for the cultivation of temporary crops. These are turned into products such as chairs.

Foto: Gemeente Amsterdam

5 Beter verbinden De agglomeratievoordelen van de regio worden nog onvoldoende benut. Dit kunnen we veranderen door het gevoel van nabijheid tussen de verschillende kernen te vergroten en het reizen binnen, van en naar de MRA makkelijker te maken. Samen met het Rijk verbetert de MRA de stedelijke bereikbaarheid, onder meer door onderzoek te doen naar een tweede ringweg om Amsterdam, naar uitbreiding van het Amsterdamse metronet en de IJmeer­ verbinding tussen Amsterdam en Almere. We pakken knooppunt Schiphol Plaza aan en er komt een regioregisseur die afspraken maakt met weg­ beheerders, vervoerders en organisatoren van evenementen. Ook maken we een smart mobility-

10 Het contrast tussen steden en het ommeland, met karakteristieke dorpen, is een unique selling point van de MRA. / The contrast between towns and cities and the surrounding countryside, with characteristic villages is a unique selling point for the AMA. Foto (uitsnede): Jeroen P.M. Meijer, Flickr

‘In 2020 is de MRA duurzaam en sluit de kennis van medewerkers aan op de vraag van bedrijven.’

‘Oogst door MRA’ “De MRA Agenda heeft binnen onze regio geleid tot meer betrokkenheid vanuit de colleges en raden. En daarmee ook gestimuleerd te denken op een hoger schaalniveau. Er zijn prioriteiten gesteld, dat is ook een concreet resultaat van de MRA Agenda en het congres.

Deze oogst hadden we zonder MRA-processen

nooit zo binnengehaald. Daarnaast kunnen wij onze ambities met start-ups en campusontwikkeling in groter verband gaan organiseren.”

Rob Uijtjens regioambassadeur Gooi en Vechtstreek

agenda met aandacht voor open data, zelfrijdende voertuigen en elektrisch rijden.

6 Klimaatbestendig maken De regio moet klimaatbestendiger worden om een aantrekkelijke en veilige plek te blijven voor bewoners en bedrijven. We willen een flexibel en betrouwbaar watersysteem. De MRA werkt daarom aan de bescherming van vitale en kwetsbare infra­ structuur tegen wateroverlast, en verbetert de crisisbeheersing bij overstromingen. We wijzen in de regio waterbergingslocaties aan. Groen speelt een belangrijke rol bij het lokaal opvangen van water. In steden is meer ruimte voor groen vooral op daken te vinden. Manifestaties zoals de Floriade 2022 zijn bij uitstek geschikt om innovaties voor waterbestendigheid te stimuleren en start-ups aan te trekken die hiermee bezig zijn.

7 Wendbaarder maken Snel handelen vereist flexibiliteit bij de woningbouw en bij de aanpak van grote infrastructurele projecten.

Met flexibele bestemmingsplannen kunnen bedrijven­ terreinen en kantoorpanden sneller worden getransformeerd. Diversificatie van de economie maakt de regio minder kwetsbaar. Nieuwe bedrijven hebben vaak een voorkeur voor andere locaties dan gevestigde ondernemingen, dus ook die locaties moeten we kunnen aanbieden. Wendbaarder maken geldt ook voor de MRA zelf. De huidige structuur met werkgroepen, stuurgroepen en drie bestuurlijke platforms is onoverzichtelijk en staat een snelle besluitvorming in de weg. Als de MRA ruimte wil bieden aan experimenteren, improviseren en innoveren dan moeten we ook kritisch naar de eigen organisatie kijken.

02 | 2016

De MRA in 2020 Stel je voor dat alle acties voorbeeldig worden uit­ gevoerd. Wat is er in 2020 dan bereikt? Metropoolregio Amsterdam is dan een duurzamere metropoolregio waar de transitie naar een schone economie in volle gang is. Dat leidt tot nieuwe bedrijvigheid, gericht op innovaties. Vele (inter)nationale start-ups en gevestigde bedrijven hebben zich in de MRA gevestigd, waardoor de werkgelegenheid sterk is toegenomen. Om de nieuwe medewerkers te huisvesten, is er een aanzien­ lijke hoeveelheid woningen en voorzieningen – scholen, detailhandel, wegen, groen – bijgekomen. Maar, ook bewoners die vanwege ziekte, ouderdom of gezins­ uitbreiding moeten verhuizen, kunnen een geschikte woning in de MRA vinden. De kennis van medewerkers in de metropoolregio sluit aan op de vraag van bedrijven, via praktijkgericht technisch onderwijs. Niet alleen voor starters op de arbeidsmarkt, maar ook voor de al werkende generaties. Ook het aantal bezoekers is flink toegenomen. Dankzij beter openbaar vervoer, spreiding van evenementen en voldoende aanbod van accommo­ daties is er een goede balans tussen wonen, werken en recreëren.

Als we in 2020 op Schiphol landen, kunnen we constateren dat de luchthaven door de juiste investeringen en uitbreidingen zijn positie als belangrijke hub heeft weten te behouden. En met helder weer hebben we tijdens de daling van het vliegtuig het metropolitane landschap onder ons zien opdoemen: bedrijvige stedelijke kernen ingebed in een goed bereikbaar, afwisselend en imposant landschap. Dat contrast tussen steden en ommeland is wereldwijd gezien in 2020 een nog unieker selling point dan nu. In de verschillende ranglijstjes die dan de ronde doen in economische vak­ bladen worden Londen en Parijs op de voet gevolgd door Metropoolregio Amsterdam.

21

1 Vanuit de stadsregio wordt onder andere geïnvesteerd in infrastructuur en worden ov-concessies verleend. / The city region coordinates investment in infrastructure and grants public transport concessions.

Foto: Edwin van Eis

2 Stadsregio Amsterdam (blauw) is een informeel samenwerkingsverband van 15 gemeenten ten noorden en zuiden van Amsterdam. De stadsregiogemeenten maken onderdeel uit van Metropool­ regio Amsterdam (geel). / Amsterdam City Region (blue) is an informal cooperation comprised of 15 municipalities to the north and south of Amsterdam.

The city region’s municipalities are a subsection of the Amsterdam Metropolitan Area (yellow).

Hoe werkt regionaal samenwerken in de MRA? door Marjolein Stamsnijder m.stamsnijder@amsterdam.nl

Metropoolregio Amsterdam kan de derde economische regio van Europa worden. Om dat te bereiken moeten de 35 overheden in de MRA goed samenwerken. Dat vergt inlevingsvermogen, transparantie, balans tussen verschillende belangen en een strakke ondersteunende organisatie.

De afspraken worden vastgelegd in een convenant.

De gemeente Amsterdam werkt op het terrein van ruimte, wonen, economie en verkeer en vervoer samen in twee regio’s: Stadsregio Amsterdam en Metropool­regio Amsterdam. De stadsregio bestaat uit 15 gemeenten ten noorden en zuiden van Amsterdam.

Het is een formeel samenwerkingsverband dat door het Rijk is aangewezen als Wet gemeenschappelijke regelingen plus (Wgr+) gebied. Door de status als Wgr+ gebied kan de stadsregio direct rijksgeld ontvangen voor verkeer en vervoer. In 2015 was dat 450 miljoen euro.

Metropoolregio Amsterdam is een informeel samen­ werkingsverband van 32 gemeenten ten noorden, oosten, zuiden en westen van Amsterdam én de provincies Noord-Holland en Flevoland. De stadsregiogemeenten maken onderdeel uit van de metropoolregio.

Stadsregio Amsterdam In de stadsregio zitten alle gemeenten aan tafel. Er is een algemeen bestuur, de regioraad, met raadsleden van de deelnemende gemeenten. Via een verdeel­ sleutel op basis van inwoneraantal wordt het aantal zetels per gemeente bepaald. De stadsregio heeft verder een dagelijks bestuur en er zijn overleggen van burgemeesters en wethouders voor algemene zaken, verkeer en vervoer, ruimte en wonen en economie.

De Wgr+ is het kader voor de procedures in de stads­ regio. Deze wet maakt het voor de regioraad mogelijk

22

Plan Amsterdam

om besluiten te nemen die gelden voor het hele gebied. De stadsregio heeft een ondersteunende ambtelijke organisatie waar ongeveer 120 mensen werken. Vanuit de stadsregio wordt geïnvesteerd in infrastructuur, worden ov-concessies verleend en afspraken gemaakt over de verdeling van sociale huur­ woningen. Er is ook een programma en fonds voor de versterking van de regionale economie, dat voor een deel samenvalt met de economische samenwerking in de metropoolregio.

Metropoolregio Amsterdam De metropoolregio is een samenwerking van deel­ regio’s; bij regionale overleggen zit meestal één wet­ houder namens een hele deelregio aan tafel. Er zijn drie overleggen van wethouders en gedeputeerden: voor ruimtelijke ordening, regionale economie en bereik­ baarheid. Er is geen wettelijk kader voor de procedures, de afgelopen jaren is een eigen werkwijze ontwikkeld.

De overheden in de metropoolregio stemmen alleen af en nemen dus geen besluiten. De colleges informeren hun gemeenteraden of Provinciale Staten over de samenwerking in de MRA, maar hebben geen speciale rol. Er werken ongeveer zestig medewerkers aan de MRA-secretariaten, programma’s en projecten, die ‘om niet’ beschikbaar zijn gesteld door de deelnemers.

De gemeente Amsterdam, de provincies en de stadsre­ gio leveren de meeste medewerkers. >

1

2

02 | 2016

23

3 Er zijn drie overleggen van wethouders en gedeputeerden in de MRA: voor ruimtelijke ordening, regionale economie en bereikbaarheid. Vanaf 2017 is de stadsregio omgevormd tot vervoerregio, gericht op de bereikbaarheid van de MRA. / There are three consultative platforms for aldermen and provincial deputies in the AMA: for spatial planning, the regional economy and accessibility. From 2017 the City Region will have been transformed into a Transport Region, focused on the AMA’s accessibility.

Bron: Metropoolregio Amsterdam

2015

Landschap

Verstedelijking

2017

Platform Ruimtelijke Ordening

Platform Ruimtelijke Ordening

Duurzaamheid

Voorzittersoverleg MRA 4

Platform Regionaal Economische Structuur

‘Metropoolregio Amsterdam kan zich ontwikkelen tot een global business hub.

Om dat te bereiken moet er politieke aandacht zijn voor regionale opgaven.’

Agendacommissie

Platform Bereikbaarheid

Platform Regionaal Economische structuur

Regiegroep

Platform Bereikbaarheid

NoordHolland

Vervoerregio

3 Amsterdam

Amstelland Meerlanden

Samenwerking anders organiseren In december 2014 heeft de Tweede Kamer besloten dat Stadsregio Amsterdam zich moet omvormen tot een vervoerregio, wat betekent dat ze haar taken voor ruimte, wonen en economie moet afstoten. De burge­ meester van Amsterdam heeft als voorzitter van de stadsregio het initiatief genomen om de metropool­ regio te versterken. In een versterkte metropoolregio kan een deel van de samenwerking in de stadsregio ‘opgeschaald’ worden naar het niveau van de MRA. De MRA functioneert als één woningmarkt en als één arbeidsmarkt met Amsterdam als centrum. Daarom is de metropoolregio een beter passende schaal dan de stadsregio. Bovendien willen bestuurders dat de samen­ werking transparanter, meer voorspelbaar en minder verkokerd wordt. Een samenwerkingsnetwerk op de schaal van de metropool leent zich daar beter voor dan een formele structuur zoals de Wgr+ gebieden.

De bestuurlijke regiegroep Versterking Samenwerking Metropool stelt voor een convenant te sluiten met bestuurlijke afspraken over de samenwerking vanaf 2017. De regiegroep staat onder leiding van burge­ meester Van der Laan en bestaat uit burgemeesters, commissarissen van de Koning, wethouders en een gedeputeerde. In het convenant spreken de overheden af hoe zij met elkaar vergaderen en tot afspraken komen.

En wanneer en hoe de gemeenteraden en Provinciale Staten betrokken worden. Daarbij richten ze een gemeenschappelijk bureau op dat ondersteunende

24

Plan Amsterdam

Zaanstreek en Waterland

Gooi en Vechtstreek

Zuid-Kennemerland en IJmond

Flevoland Almere en Lelystad

taken uitvoert. Voor de uitvoering van de MRA Agenda en het bureau wordt een bijdrage van anderhalve euro per inwoner per gemeente gevraagd. De provincies gaan volgens dit voorstel hetzelfde betalen als de grootste stad in hun gebied; de provincie NoordHolland betaalt straks dus even veel als Amsterdam.

In de huidige situatie draagt een kleine groep over­ heden de kosten van de samenwerking in de MRA. De verwachting en hoop is dat gemeenten die nu niets betalen en niet aan tafel zitten zich in de nieuwe situatie meer eigenaar gaan voelen van het gemeenschappe­ lijke samenwerkingsverband.

Verschillende soorten deelnemers Het verschil tussen de gemeenten in Metropoolregio Amsterdam is groot. De gemeente Amsterdam heeft ongeveer 835.000 inwoners; de gemeente Haarlem­ merliede en Spaarnwoude ongeveer 5.500. De grootste gemeenten uit de metropoolregio hebben soms min­ der inwoners dan een Amsterdams stadsdeel. Maar alle deelnemende partijen hebben direct gekozen raden en staten. Daarom moeten alle gemeenten en provincies goed en op ongeveer dezelfde wijze geïnformeerd worden over de afstemming die plaatsvindt in de MRA. De provincies hebben hierbij een bijzonder rol; zij hebben hogere bevoegdheden dan de gemeenten.

Een voorbeeld: op het terrein van ruimtelijke ordening kan de provincie als hogere overheid een inpassingplan maken. Dat is een provinciaal plan, waardoor het gemeentelijke plan voor een gebied vervalt.

4 Er zijn grote verschillen in omvang en opgaven tussen de MRA-gemeenten. Op de foto buurtschap Krommeniedijk in Krommenie, onderdeel van de gemeente Zaanstad. / There are considerable differences in size and priorities between the AMA municipalities. The photo shows the hamlet of Krommeniedijk in Krommenie, part of the Municipality of Zaanstad.

Foto: Hanno Lans, Flickr

4

Samenwerking in de metropoolregio vraagt voort­ durend om inlevingsvermogen in de situatie van de andere deelnemers. Met 35 samenwerkende partijen en grote verschillen in omvang en opgaven is dat een uitdaging. Deze uitdaging wordt vergroot door­dat raden en staten, bestuurders en ambtenaren verschillende opgaven en belangen hebben.

Raden en staten Grip krijgen en houden op regionale samenwerking is een actueel thema in veel gemeenteraden en Provinciale Staten. De raden hebben het gevoel te veel op afstand te staan bij regionale aangelegenheden en niet te kunnen sturen. Veel raadsleden hebben weerstand tegen gemeenschappelijke regelingen; ze vrezen dat de lokale democratie en de gemeentelijke bevoegd­ heden uitgehold worden door een lappendeken aan samenwerkingsverbanden. Tegelijkertijd leidt de infor­ mele samenwerking in de MRA soms ook tot ontevreden­ heid, omdat de in de loop der jaren ontwikkelde werk­ wijze niet altijd past bij de werkwijze van de raden en

02 | 2016

staten. Het is een taak van wethouders om hun eigen raad te informeren over hun regionale activiteiten, maar dat gebeurt niet altijd naar tevredenheid van de raad.

In de voorstellen voor de versterkte samenwerking in de MRA zijn drie manieren uitgewerkt om raden en staten beter te betrekken. De eerste is het volledig transparant maken van alle regionale vergaderstukken.

Hierdoor kunnen raadsleden, statenleden maar ook ambtenaren en burgers op een openbare website zien waar en wanneer vergaderd wordt, met welke stukken.

Het is op deze manier niet meer mogelijk om informatie achter te houden. Via een termijnagenda kunnen raden en staten beter plannen. De tweede manier is het werken met een consultatieprocedure. Jaarlijks stuurt de regiegroep de jaarplannen en begrotingen van het regionale samenwerkingsverband naar alle raden en staten van de deelnemende overheden, met de vraag over welke programma’s, projecten en onderwerpen ze geconsulteerd willen worden. Deze onderwerpen leggen de bestuurders terug in de raden en staten tijdens de regionale onderhandeling. Tot slot is er het >

25

5 De gemeenteraad van Amsterdam. Het voorstel voor een betere samenwerking in de MRA bevat maatregelen om raden en staten beter te informeren en te betrekken bij regionale onderwerpen. / Amsterdam City Council. The proposal for better cooperation in the AMA includes measures to improve the provision of information to municipal and provincial councils, and thus increase their involvement with regional issues.

Foto: Alphons Nieuwenhuis

6 Zeeschip in de haven van IJmuiden. MRA-partners trekken als gesprekspartner op bij nationale en internationale onderhandelingen, bijvoorbeeld over de zeevaart. / Ocean-going vessel in the port of IJmuiden AMA partners serve as discussion partners in national and international negotiations about issues such as shipping.

Foto: Johan Wieland, Flickr

5

6

26

7

Plan Amsterdam

7 Regionale opgaven verdienen politieke aandacht.

Ontslagen bij bedrijven in Zuidas hebben gevolgen voor inwoners van MRA-gemeenten en de woningmarkt in de regio. / Regional tasks deserve political attention. Redundancies at companies in Zuidas have consequences for inhabitants of AMA municipalities and the regional housing market.

Foto: Edwin van Eis

1 Inwoners van de metropoolregio reizen dagelijks naar Amsterdam om te werken. Op de foto station Bijlmer ArenA. / Inhabitants of the metropolitan area travel to Amsterdam daily for work. The photo shows Bijlmer ArenA station.

Foto: Edwin van Eis

Amsterdam als verantwoordelijke hoofdstad Burgemeester Van der Laan heeft in zijn inauguratie­ speech Amsterdam als ´verantwoordelijke hoofd­ stad´ neergezet. In eerste instantie leidde dit tot hulp aan krimpgemeenten zoals Heerlen, Sluis en Delftzijl. Daarna is de term verantwoordelijke hoofdstad gaan staan voor de houding van Amsterdam in de regio, in Nederland, de EU en de rest van de wereld. Voor de regio betekent dit dat Amsterdam regiogemeenten helpt en niet met hen concurreert. Zo trekt Amsterdam gezamenlijk met Almere, Haarlemmermeer en Amstelveen op bij de marketing van internationale

bedrijven. Het maakt niet uit in welke gemeente van de metropoolregio deze bedrijven zich vestigen. Een bedrijf in Haarlemmermeer kan net zo goed een baan voor een inwoner van Almere betekenen als een baan voor een inwoner van Zaanstad. Deze gedachte past bij het principe van de verantwoordelijke hoofdstad.

1

voorstel om raden en staten beter te informeren door hen vergaderstukken toe te sturen en bijeenkomsten en debatavonden te organiseren.

Bestuurders Regionale samenwerking is vergelijkbaar met de wijze waarop Nederland onderhandelt met buurlanden.

Uiteindelijk is het alleen mogelijk patstellingen te door­ breken door deals te sluiten en belangen uit te ruilen.

Een voorbeeld: het is lastig om regionale afspraken te maken over de bouw en verdeling van sociale huur­ woningen zonder daar andere onderwerpen bij te betrekken. Sommige gemeenten willen geen sociale huurwoningen meer bouwen, zij gaan dat ook echt niet doen omdat de andere overheden in het regionale samenwerkingsverband dat graag willen.

Het opofferen van het eigen belang voor het hogere belang wordt vaak genoemd als succesfactor van regionale samenwerking. Maar voor bestuurders is dat erg lastig, zo niet onmogelijk om uit te leggen aan de gemeenteraad. Raadsleden zijn niet gekozen om het hogere belang te dienen. Daarom proberen bestuurders dit te voorkomen en sluiten zij deals en ruilen zij belangen uit. Om dat te kunnen doen hebben zij ruimte nodig van hun raden en staten én een bestuurlijke overlegtafel waar ze overeenstemming kunnen bereiken. Door afspraken te maken over een pakket aan investeringen in infrastructuur, wonen, economie en groen, lukt het om patstellingen te door­ breken.

02 | 2016

Ambtenaren Ambtenaren bereiden regionale overleggen voor.

In de MRA werken ambtenaren vanuit een dienst­ verband bij regionale organisaties, de provincies en gemeenten. Regioambtenaren zijn in dienst bij de vervoerregio, bij een van de deelregio’s zoals Gooi en Vechtstreek of bij het op te richten bureau Metropool­ regio Amsterdam. Zij werken voor het grotere geheel en proberen alle kikkers in de spreekwoordelijke krui­ wagen te houden. Provincieambtenaren werken ook voor het grotere geheel, maar die van Noord-Holland niet voor Flevoland en vice-versa. Tegelijkertijd hebben deze ambtenaren naast loyaliteit aan het MRA-gebied ook taken in de noordelijke en oostelijke delen van de provincies. Provincieambtenaren kennen dezelfde spanning als provinciebestuurders. Er bestaat altijd de mogelijkheid om hogere bevoegdheden in te zetten.

Gemeenteambtenaren werken uiteindelijk om de belangen van hun eigen gemeente te dienen en de wensen van het eigen bestuur te realiseren. Door de grote verschillen tussen gemeenten in de metropool­ regio zijn er ook verschillen tussen de gemeente­ ambtenaren die voor de MRA werken. Een ambtenaar in een heel kleine gemeente heeft soms ruimte, economie én verkeer in zijn werkpakket. Bij de gemeente Amsterdam is hetzelfde werkpakket verdeeld over vijf organisatieonderdelen.

Voor ambtenaren is het lastig om bestuurders te ondersteunen bij het sluiten van deals. Ambtenaren minimaliseren risico’s en opereren binnen de kaders >

27

8 De overheden in de metropoolregio werken samen met kennisinstellingen, maatschappelijke partijen en het bedrijfsleven, zoals de glastuinders in Aalsmeer. / The government bodies in the metropolitan area cooperate with knowledge institutions, social organisations and the business community, such as the greenhouse market gardeners in Aalsmeer.

Foto: Gemeente Aalsmeer

9 Landelijk, vrijstaand wonen vlakbij de stad:

zelfbouwkavels in Droomzone Driemond. / Rural, detached homes close to the city: self-build plots in ‘Dreamzone Driemond’.

Foto: Alphons Nieuwenhuis

‘Doe-agenda’ “Ik voel een nieuw elan. We gaan een nieuwe fase van samenwerking in, vanuit eigen kracht, door – zoals wethouder Herrema (ruimtelijke ordening, Almere) het formuleerde – van de MRA Agenda een ‘doe-agenda’ te maken.

De leefkwaliteit van de inwoners van de MRA moet erop vooruit gaan.”

Harry Zondag regioambassadeur Flevoland

van de eigen dienst, afdeling of project. Dit kan er in het meest extreme geval toe leiden dat vergaderingen zo voorbereid worden dat alle bestuurlijke ingewikkeld­ heden eruit gehaald zijn en de echte knelpunten toe­ gedekt worden. Bestuurders lopen zo minder warm voor regionale overleggen, er valt immers niet meer te onderhandelen en ze mogen niets besluiten. Daardoor is het ook niet nodig de raad te informeren, want wat er gebeurt, is niet meer politiek. Regionale opgaven krijgen zo niet de politieke aandacht die ze verdienen.

Dat is jammer, want inwoners van Amsterdam reizen dagelijks naar Schiphol om te werken of om te reizen.

Ontslagen bij bedrijven in Zuidas hebben tot gevolg dat inwoners van Bloemendaal en Almere geen baan meer hebben. Dat kan effect hebben op de woning­ markt in Zuid-Kennemerland en Flevoland.

Metropoolregio Amsterdam kan zich ontwikkelen tot een invloedrijke regio die de belangrijkste economieën met elkaar verbindt: een global business hub. Om dat te bereiken moet er politieke aandacht zijn voor regio­ nale opgaven. De overheden in de regio moeten samenwerken met elkaar én met het bedrijfsleven, de kennisinstellingen en maatschappelijke partijen.

Balans Regionaal samenwerken is balans houden tussen de wens van de raad om grip en transparantie, de bestuur­ lijke noodzaak om onderhandelingsruimte te hebben en een ambtelijke voorbereiding waarbij precies de juiste bestuurlijke keuzen op tafel gelegd worden.

28

Plan Amsterdam

Het voorstel voor de versterkte samenwerking in de metropoolregio is bedoeld om raden en staten beter te informeren en te betrekken. Om de ambtelijke organisatie zo in te richten dat doelen binnen bereik liggen en de balans tussen alle belangen bewaard blijft.

En niet te vergeten om een overlegtafel te organiseren waar deals tot stand kunnen komen.

Nederland is een polderland: door te onderhandelen in wisselende verbanden met alle betrokken stake­ holders kenden wij een Gouden Eeuw. De mondiale groei van stedelijke gebieden, de globalisering van de economie en de toenemende sociaal-economische verschillen tussen gemeenten en gebieden vragen om een nieuwe manier van polderen. Alle partijen die iets kunnen bijdragen doen mee. Alle partijen die nodig zijn voor een oplossing worden betrokken. En de partijen die niet willen, doen niet mee. Deze werkwijze betekent een breuk met het verleden, waarin de oplossing voor regionale opgaven gezocht werd in structuur. De stads­ provincie is hier een voorbeeld van. De MRA kan het zich niet permitteren om over structuur te praten.

We gaan samen aan de slag, in de polder en in de stad.

8

9

02 | 2016

29

Summary

The Amsterdam Metropolitan Area Working together on Amsterdam the metropolis The Amsterdam Metropolitan Area (AMA, known in Dutch as Metropoolregio Amsterdam or the MRA) is comprised of 32 municipalities, two provinces (North Holland and Flevoland) and the Amsterdam City Region. Some 2.4 million people, more than 14 per cent of the Netherlands’ population, live within the AMA. It is the country’s most robust economic region and the AMA also fares well on the international stage. Its most important strengths are the presence of many talented and entrepreneurial people, a great diversity of business activity, good infra­ structure by land, air and water, excellent digital connectivity, the broad palette of living and working environments in historical cities, garden suburbs and new towns, and the highly varied and spectacular metropolitan landscape of sea, dunes, peat meadows and the freshwater lake of IJmeer-Markermeer.

Within this constellation the city of Amsterdam exercises a magnetic pull.

Cooperation on the metropolitan scale was initiated more than 16 years ago.

The government bodies are not merely inter­ linked, but work with knowledge institutions, inhabitants and businesses as well. This has achieved significant results, such as agreements about urbanisation within the AMA and Schiphol Airport’s accessibility. A common thread in regional cooperation is the search for space for living and working, because the metropolitan region is seeing considerable growth. There must be room for all sections of the population within the AMA in the future – as well as employment opportunities.

Working smarter, designing smarter, manag­ ing interests and money more intelligently, finding new forms of funding and regulation – this all makes the region stronger.

The cooperation’s strength lies in its informal character. On a voluntary basis and in pursuit of shared interests, each partner’s experience and expertise is employed to strengthen the AMA’s international allure and raise a concerted voice in dealings with national government and Europe. Instead of focusing on differences between the sub-regions, it is the sum of the parts that is used to optimum advantage.

30

Maintaining an international lead with the Action Agenda 2016–2020 The Amsterdam Metropolitan Area (AMA) wants to be an internationally competitive region. The number of people and businesses that want to base themselves in the AMA continues to grow. But economic success today offers no guarantee for the future.

The government bodies within the AMA have therefore listed dozens of ‘actions’ in spatial and economic realms, classified under seven broad developmental thrusts: 1 Provide space for living and working 2 Work smarter and more innovatively 3 Improve the quality of life 4 Accelerate the transition to a clean economy 5 Improve connections 6 Make the AMA climate-resilient 7 Make the AMA more versatile If all the actions are implemented in an exemplary manner, then what will we achieve by 2020? By then the AMA will be a more sustainable metropolitan area where the transition to a clean economy is in full swing.

This spawns new forms of innovation-focused business activity. Many (inter)national startups and established businesses will have established themselves in the AMA, markedly increasing employment. There are 250,000 new homes and a marked increase in amenities: schools, retail, roads, greenery. Inhabitants who have to move due to ill health, old age or expanding families are also able to find a suitable home within the AMA. The knowledge of employees meets the needs of businesses, thanks to practice-oriented technical training, and not just for those at the start of their careers but for generations who are already in work as well. Visitor numbers have also increased substantially. However, there is a healthy balance between living, working and recreation, thanks to better public transport, the staggering and dispersal of events, and adequate availability of accommodation. The AMA is climate-resilient: there are locations for temporary water storage in the region and in towns and cities the rooftops are green.

Schiphol Airport has retained its position as an important aviation hub.

With the implementation of the Action Agenda 2016–2020, the AMA is ensuring that

Plan Amsterdam

existing qualities are used to better advantage and is encouraging experimentation and innovation.

How does regional cooperation work within the AMA? In order to be a nationally and internationally successful region there must be political consideration for regional issues and tasks, and the government bodies within the AMA will have to cooperate effectively.

Regional cooperation is a challenge: the key is striking a balance between the diverse interests of councillors, municipal executives and civil servants. For municipal executives the only means of breaking through impasses is by striking deals and bartering with their interests, which means they need room for negotiation. Local councils are not elected to represent region-wide interests; they often feel they operate at arm’s length from regional questions and are in no position to influence them. Civil servants within the AMA operate within the framework of regional organisations, the provinces and municipalities. They endeavour to realise the wishes of their own executives, to minimise risks, and to operate within the framework of their own department or project. This can result in the wrong administrative choices being up for discussion, so regional tasks do not receive the political attention they deserve.

A new manner of consultation – albeit founded on the ‘polder model´ of consensusdriven decision-making – is called for. This involves the participation of all the parties who can contribute, or are necessary to finding a solution. The AMA’s government bodies have therefore enshrined new cooperative arrangements in a covenant. The aim is to inform and involve municipal and provincial councils more effectively, to structure the administrative apparatus so that goals are within reach and the balance between all the stakeholders is maintained, and last but not least to establish a consultative platform where deals can be hammered out. If all the parties in the rural polder and in the city put their shoulders to this wheel, then the Amsterdam Metropolitan Area can become the third most important economic region in Europe.

Auteurs van dit nummer

Plan Amsterdam is een uitgave van Gemeente Amsterdam en is te downloaden vanaf www.amsterdam.nl/planamsterdam

– – –

Bart van der Heijden (1970) Studeerde planologie/regionale en stedelijke planning aan de Universiteit van Amsterdam Is teamleider team Metropool, Ruimte en Duurzaamheid Werkte onder andere aan het Regionaal Verkeer en Vervoersplan (2004), regionale infrastructuurprojecten A6-A9 en OV SAAL (2003-2012), Ontwikkelingsbeeld 2040 (2008), Metropoolregio Amsterdam Duurzaam Bereikbaar (2008), Rijk-regioprogramma Amsterdam-Almere-Markermeer (RRAAM, 2010-2013), de Gebieds­ agenda Noordvleugel Rijk-regio (2013) en de Regionale investeringsagenda OV (2014) – Was betrokken bij diverse Noordvleugelconferenties (2003-2007) en MRA congressen (2009 en 2013)

– – – –

Camiel van Drimmelen (1968) Studeerde landschapsarchitectuur aan de Landbouwuniversiteit Wageningen Werkt sinds 2008 bij de gemeente Amsterdam als hoofdplanoloog Was van 2008 tot 2016 secretaris van Metropoolregio Amsterdam Werkt als strategisch beleidsadviseur aan regionale ruimtelijke vraagstukken en wateropgaven

– – –

Sandra Langendijk (1971) Studeerde politicologie aan de Universiteit van Amsterdam en journalistiek in Zwolle Is projectsecretaris voor de Ruimtelijk-economische Actie-Agenda 2016-2020 Metropoolregio Amsterdam Was (mede-)eindredacteur van Structuurvisie Amsterdam 2040 en enkele uitwerkingen hiervan, zoals de wind­ visie, de zonvisie en het strategisch plan – Is van 2008 tot medio 2015 betrokken geweest als redacteur en eindredacteur van Plan Amsterdam – Werkte ook mee aan diverse andere publicaties van de gemeente Amsterdam waaronder Rails; 43 jaar werken aan het spoor in Amsterdam en Stop; 100 jaar verkeer regelen in Amsterdam

– – –

Remco Daalder (1960) Studeerde in 1986 af als bioloog aan de Vrije Universiteit te Amsterdam Werkt als strategisch beleidsadviseur bij de gemeente Amsterdam Was projectleider voor de Ruimtelijk-economische Actie-Agenda 2016-2020 Metropoolregio Amsterdam en voor de structuurvisie Amsterdam 2040, en waarnemend teamleider beleidsteam Stad – Won in 2014 de Jan Wolkersprijs voor het boek De Gierzwaluw (uitgeverij Atlascontact)

– – –

Marjolein Stamsnijder (1982) Studeerde politicologie aan de Universiteit van Amsterdam Is bestuursadviseur regio bij de gemeente Amsterdam Werkt als projectleider ‘versterken van de samenwerking in de Metropoolregio’ aan het voorstel voor de vernieuwde governance van de MRA – Was van 2008 tot 2014 programmamanager van het Forum Stedelijke Regio’s – Schreef in 2011 mee aan Stedelijke Regio’s, over informele planning op regionale schaal, red. (NAi Uitgevers) – Publiceerde in 2014 Regionaal Organiseren (Platform31/VNG)

02 | 2016

31

Stadsbeeld 02/16 Agenda Dieren 2015-2018

Illustratie: DSGN.FRM

Investeren in het welzijn van Amsterdamse dieren Amsterdam wordt niet alleen bewoond door mensen, er leven ook zo’n 10.000 soorten dieren. Dat is veel, namelijk een kwart van de 40.000 diersoorten die in heel Nederland voorkomen. De stad groeit, een goede balans tussen mens en dier is dan ook belangrijk.

Omdat dieren niet voor hun eigen belangen kunnen opkomen, investeert de gemeente Amsterdam 4 miljoen in het welzijn van Amsterdamse dieren.

De Agenda Dieren 2015-2018: Een diervriendelijk Amsterdam is tot stand gekomen met als belangrijkste uitgangspunten: dierenwelzijn

bevorderen en dierenleed terugdringen. Dat geldt voor alle dieren in de stad: huisdieren, zwerfdieren, landbouwdieren, dieren die vrij leven, op kinderboerderijen of in de dierentuin. Sommige dieren geven overlast; de Agenda Dieren bevat ook maatregelen om die overlast te verminderen.

De ambities van Amsterdam zijn vertaald naar concrete acties. Bovenstaande infographic geeft weer waar de komende jaren de focus ligt.

Bart Beerlage, opsteller Agenda Dieren www.amsterdam.nl/dieren