Εμμανουηλίδης Δημήτριος
Ήταν χαρϊματα ώρα 5-6 το πρωύ, ςτισ 9 του Οκτώβρη 1943 ημϋρα Σϊββατο, όταν το ςτρϊτευμα κατοχόσ οι Γερμανού, Ιταλού και οι ςυνεργϊτεσ των Γερμανών ϊρχιςαν να μπαύνουν ςτο χωριό, κυρύωσ από τα ανατολικϊ, από το Νοςοκομεύο, το Μεζϊρι του Παςϊ και το Άγιο Πνεύμα, χωρύσ καμιϊ αντύςταςη, γιατύ δεν υπόρχαν μονϊδεσ ανταρτών. Άρχιςαν οι ριπϋσ των πολυβόλων και οι κανονιϋσ από την Ερϊτυρα. Οι κϊτοικοι του χωριού χωρύσ να ξϋρουν τι γύνεται, ϊρχιςαν με μεγϊλο κύνδυνο για τη ζωό τουσ να φεύγουν μϋςα από τον κλοιό, κυρύωσ προσ το λϊκκο "Τζουτζούπια", ϊλλοι πϊλι ϋτρεχαν ςε ρεματιϋσ, κϊτω από γϋφυρεσ ό όπου θεωρούςαν ότι το μϋροσ εύναι κρυφό και αςφαλϋσ. Οι Γερμανού δεν αςχολόθηκαν λεπτομερώσ και ϋτςι γλύτωςαν πϊρα πολλού.
Αφού ολοκληρώθηκε η κατϊληψη του χωριού, οι Γερανού ϋβαλαν κόρυκεσ και φώναζαν ότι οι κϊτοικοι πρϋπει να ςυγκεντρωθούν ςτην πλατεύα του χωριού, όπωσ και ϋγινε. Οι Γερμανού για εκφοβιςμό των κατούκων, κυρύωσ των γυναικόπαιδων, πυροβολούςαν πϊνω από τα κεφϊλια. Αφού ολοκλόρωςαν την κατϊληψη ϊρχιςαν το καταςτροφικό ϋργο τουσ, να καύνε τα ςπύτια μαζύ με τη ςοδειϊ και να ςκοτώνουν όςουσ ϋβριςκαν μϋςα ςτα ςπύτια. Τα ονόματα αυτών που ςκότωςαν και ϋκαψαν μϋςα ςτα ςπύτια τουσ όταν:
Χρόςτοσ Σιδϋρησ ετών 19 Γιακουςτύδησ Χαρϊλαμποσ ετών 40 Σταματύου Κωνςταντύνοσ ετών 49 Πύκουλασ Αριςτεύδησ Τςιούμα Αναςταςύα
Στην πλατεύα του χωριού, που όταν μαζεμϋνοι οι κϊτοικοι και τα γυναικόπαιδα με ανϊταςη τα χϋρια (καθαρό μαρτύριο) ϋγινε η λύςτα των κατούκων για εκτϋλεςη, για λόγουσ αντιπούνων. Οι Γερμανού εύχαν μια ονομαςτικό κατϊςταςη και ζητούςαν οριςμϋνα ονόματα ανταρτών και μελών των αντιςταςιακών οργανώςεων .Όταν ςε κϊποια ςτιγμό ανϊφεραν το όνομα του Θωμϊ Βενϋτη, ςηκώθηκε επϊνω και με βροντερό φωνό εύπε ότι αυτόσ και η οικογϋνεια του εύναι ςτο βουνό. Βεβαύωσ οι κϊτοικοι τον προςτϊτεψαν, κανεύσ δεν τον κατϋδωςε. Επύςησ ηρωικό όταν η μορφό του παπϊ, τον οπούο απειλούςαν με κρεμϊλα, ϋχοντασ τη θηλιϊ ςτο λαιμό του, για να καταδώςει ονόματα που ζητούςαν οι Γερμανού. Ο παπϊ Θόδωροσ όμωσ αντιμετώπιζε όλη αυτόν την κατϊςταςη με μεγϊλη ψυχραιμύα χωρύσ να βγϊλει φωνό.
Μϋςα ςτην αφόρητη κατϊςταςη που επικρατούςε και κατϊ τισ 11 η ώρα, όρθε ο φρούραρχοσ από την Κοζϊνη και ανόγγειλε την κατηγορύα των αντιπούνων, η οπούα αναφερόταν ςτο εξόσ: Οι αντϊρτεσ από την Νεϊπολη ϋκλεψαν ϋναν αριθμό μουλαριών από τον κτηνοτροφικό ςταθμό Κούλων, αυτό το κατϊγγειλαν από την Κοζϊνη και αποφαςύςθηκε τα αντύποινα να εφαρμοςτούν ςτην Νεϊπολη. O Γερμανόσ Φρούραρχοσ επϋμενε να μϊθει αν η κατηγορύα εύναι πραγματικό και κανεύσ δεν εύχε την δύναμη και το θϊρροσ να απαντόςει. Η διαδικαςύα αυτό κρϊτηςε αρκετό ώρα, όταν τελικϊ ζότηςε ςναφ(τςύπουρο) , οριςμϋνοι αναθϊρρηςαν και ϊρχιςαν να τον αναφϋρουν ότι η καταγγελύα εύναι ψευδόσ. Βεβαύωσ η απόφαςη όταν παρμϋνη ,δηλαδό τα αντύποινα να εφαρμοςτούν και να εκτελεςτούν οι 10-16 νοματαύοι και όλοι οι ϊνδρεσ ϊνω των 15 ωσ 60 χρονών να παρθούν όμηροι.
Γύρω ςτισ 11 και κϊτι π.μ. ϊρχιςαν να εφαρμόζουν τα αντύποινα. Την ομϊδα των μελλοθϊνατων την οδόγηςαν ςτον τόπο εκτϋλεςησ, ςτο βόρειο μϋροσ του χωριού 200 μϋτρα ϋξω από τα ςπύτια ςτο χωρϊφι του Παραλό, όπου και ϋγινε η εκτϋλεςη. Αυτού εκτελϋςτηκαν ςτισ 9 Οκτωβρύου 1943.
Βιδϊλησ Ξενοφών ετών 54 Γιαπουντζόσ Αθανϊςιοσ ετών 42 Γκουγκουμϊσ Τϋλησ ετών 21 Δολματζόσ Κυριϊκοσ ετών 38 Χαρύλαοσ Λουμπϊκησ ετών 65 Παπιγκιώτησ Θανϊςησ ετών 58 Παπαςεραφόμ Ιωϊννησ ετών 31 Πορτοκαλύδησ Δημότριοσ ετών 72 Σιδϋρησ Ιςύδωροσ ετών 72 και Τςερμενύδησ Δημότριοσ ετών 42
Η ϊλλη ομϊδα των ομόρων οδηγόθηκε ςτο "Άγιο Πνεύμα" για την καταςτροφό ενόσ ορύγματοσ, το οπούο χρηςιμοποιεύτο ωσ παρατηρητόριο. Η ομϊδα των ομόρων προχωρούςε ςτην καταςτροφό του παρατηρύου, κατϊ διαςτόματα ϋβλεπε ςτο ςημεύο όπου ϋγινε η εκτϋλεςη και πϊντα κρυφϊ από τα βλϋμματα των φρουρών. Κϊποια ςτιγμό ϋνασ από τουσ εκτελεςμϋνουσ ϊρχιςε να κινεύται. Εύπαν ότι εύναι ο δϊςκαλοσ από το χωριό Δυόβουνο, Παπαςεραφεύμ Γιϊννησ, την κύνηςη την αντελόφθη ο ςκοπόσ, Ιταλόσ ςτρατιώτησ, από τη θϋςη "αλώνια" και κατϋβηκε ςτο χώρο βολόσ και του ϋδωςε την χαριςτικό βολό.
Οι Γερμανού τότε ϊρχιςαν να αποχωρούν κατϊ ομϊδεσ, αφού ολοκλόρωςαν το κϊψιμο και τη λεηλαςύα τησ Νεϊπολησ, ςτη βϊςη τουσ το Καλονϋρι. Η ομϊδα των ομόρων υπό τη φρούρηςη Γερμανών ςτρατιωτών αναχώρηςε και αυτό για το Καλονϋρι όπου ϋγινε η καταμϋτρηςη των ομόρων και ο αριθμόσ τουσ όταν 48 νοματαύοι. Μετϊ την καταμϋτρηςη μασ ςτούβαξαν ςτο μικρό υπόγειο του δημοτικού ςχολεύου πιθανϋσ διαςτϊςεισ 4χ4.Επύςησ ϋδωςαν εντολό ςτον Πρόεδρο του χωριού και ϋφερε μια μικρό ποςότητα ψωμιού και τυριού και ελϊχιςτο νερό, την διανομό ανϋλαβε ο μεγαλύτεροσ των κρατούμενων ςε ηλικύα, Νύκοσ Αλμπϊνησ, και ϊρχιςε η διανομό ωσ εύδοσ Κοινωνύασ λόγω τησ μικρόσ ποςότητασ. Το μεγαλύτερο μαρτύριο μασ, όταν η δύψα που μασ κατεύχε και η ζότηςη του νερού το οπούο δεν υπόρχε . Την επόμενη μϋρα 10 Οκτωβρύου με δυο ςτρατιωτικϊ αυτοκύνητα μασ μετϋφεραν ςτισ ςτρατιωτικϋσ φυλακϋσ Κοζϊνησ για αρκετό διϊςτημα.
Στο διϊςτημα τησ παραμονόσ μασ ωσ όμηροι δεν ϋγινε κανϋνα κρούςμα και ϋτςι δεν εφαρμόςθηκαν αντύποινα, με την τύχη να γυρύςουμε όλοι ςπύτια μασ. Η απόλυςη μασ ϋγινε κατϊ διϊφορα χρονικϊ διαςτόματα και κατϊ ομϊδεσ 2-3 ατόμων. Επύςησ κατϊ το διϊςτημα τησ ομηρύασ μασ ςυνϋβη και ϋνα λυπηρό γεγονόσ ο όμηροσ Σϊββασ Μπακϊλησ ο μικρότεροσ ύςωσ ςε ηλικύα κρατούμενοσ βρϋθηκε νεκρόσ ςτο κελύ του από ϊγνωςτο λόγο… Ο γρϊφων όλα τα γεγονότα τα ϋζηςε από κοντϊ, ευρϋθη ςτο μαρτύριο τησ πλατεύασ και ςτη δραματικό ομηρύα.
Ο Γρϊφων Εμμανουηλύδησ Δημότριοσ