ΟΙ ΜΠΕΗΔΕ ΣΗΝ ΛΕΙΨΙΣΑ
Μετϊ την προςϊρτηςη τησ Θεςςαλύασ το ϋτοσ 1881, η Αναςελύτςα προόχθη απϐ Καζϊ (Επαρχύα) ςε Καώμακαμλύκι(Τποδιούκηςη). Η Λειψύςτα ϋγινε ϋδρα Σοπαρχεύου (Μουδαρλύκι) και ϋδρα Μεραρχύασ ό ϋδρα ώματοσ ςτρατού, που μεταφϋρθηκε ς' αυτόν απϐ τη Λϊριςα.
τη Νεϊπολη τϐτε ϋδρευαν κατώτερα και ανώτερα δικαςτόρια: το Ινταρϋ Μενηλιϋ με πρϐεδρο τον Καώμακϊμη (Τποδιοικητό), που δύκαζε πολιτικϋσ υποθϋςεισ και το Μπινταϋτ με πρϐεδρο τον Ειρηνοδύκη ό Κατό, που όταν αρμϐδιοσ για μικρϐτερα αδικόματα. υμπεραύνουμε τα εξόσ: •τη ςϑνθεςη των δικαςτηρύων αυτών λϊμβαναν μϋροσ και Έλληνεσ, ϐταν επρϐκειτο να δικαςτοϑν Έλληνεσ. •Και ςτα δϑο δικαςτόρια λϊμβανε μϋροσ ο Μητροπολύτησ ιςανύου και ιατύςτησ ό αντιπρϐςωποσ του, καθώσ και κοινοτικού ςϑμβουλοι (Αζϊδεσ), που εκλϋγονταν κϊθε τρύα χρϐνια απϐ τισ κοινϐτητεσ τησ Αναςελύτςασ.
Οι μπϋηδεσ χωρύζονταν ςε δυο κατηγορύεσ: 1. ς' αυτοϑσ που προϋρχονταν απϐ εξιςλαμιςθϋντεσ Έλληνεσ και όταν ςυνόθωσ ευνοώκού απϋναντι ςτουσ Έλληνεσ και 2. ςτουσ Αρβανύτεσ, που εύχαν εγκαταςταθεύ ςτη Νεϊπολη, μϐλισ ο τϑραννοσ Αλό Παςϊσ των Ιωαννύνων επϋκτεινε και ςτη Δυτικό Μακεδονύα την κυριαρχύα του (ϋτοσ 1893). Μπϋησ όταν τύτλοσ που δινϐταν ςε ϊτομα τησ ανώτερησ κοινωνικόσ τϊξησ, δηλ. αριςτοκρϊτεσ, αλλϊ και ςε ανώτερουσ δημοςύουσ υπαλλόλουσ. Ο τύτλοσ αυτϐσ όταν κατώτεροσ του τύτλου του Παςϊ. Απϐ τουσ ιςχυρϐτερουσ μπϋηδεσ τησ Νεϊπολησ όταν ο Γιουςούφμπεησ. ο Ντεμύρμπεησ, και ο Αμπεντύνμπεησ. Σον καιρϐ γενικϊ τησ τουρκοκρατύασ, παρ' ϐτι εύχε επιτραπεύ ςτουσ Έλληνεσ να κτύζουν εκκληςύεσ, ςε περιοριςμϋνο αριθμϐ, για την ϊςκηςη των θρηςκευτικών τουσ καθηκϐντων, δεν επιτρεπϐταν να χρηςιμοποιοϑν καμπϊνεσ, διϐτι θεωροϑνταν ςαν πρϐκληςη ϋναντι των αλλοθρόςκων κατακτητών. Εκτϐσ απϐ τουσ μπϋηδεσ, που αναφϋρθηκαν πιο πϊνω, διϋμεναν ςτη Νεϊπολη και οι εξόσ: Ναδύμπεησ, Εκρϋμπεησ, Ραμαντϊνμπεησ, Ιζϋμπεησ, Ρεςοΰλιαγασ. Ρουφϊτμπεησ, Μουςτϊμπεησ, ουλεώμϊνμπεησ, Ναζλούμπεησ, Σαφϊμπεησ. Ντιλιόμπεησ, Κερύμ-μπεησ, Μουςταφϊμπεησ, Γιουςούφμπεησ, Αλόμπϋησ, Μεχμϋτμπεησ, Αμπϊζαγασ, εφεντύμπεησ, τρϋμπεησ, ερύμπεησ, που ονομαζϐταν και Σαπύ Μοϑρ, δηλαδό υμβολαιογρϊφοσ. Κατϊ τα τελευταύα χρϐνια τησ τουρκοκρατύασ απϐ τουσ ιςχυρϐτερουσ μπϋηδεσ τησ Νεϊπολησ όταν οι 1) Χαμζϊμπεησ, που εύχε ςτην ιδιοκτηςύα του ϋνα νερϐμυλο ςτον Αλιϊκμονα, 2) Ριζϊμπεησ.
τη Νεϊπολη, κατϊ τη διόγηςη του Αχιλλϋα Κεραμϊρη, ζοϑςε ϋνασ ονομαςτϐσ Παςϊσ, ο Νεςϊτ, του οπούου η γυναύκα όταν Ελληνύδα και λεγϐταν Βαςιλικό. τη δικό τησ μεςολϊβηςη και ςτισ παρακλόςεισ τησ ενϋδωςε ο Νεςϊτ Παςϊσ και επετρϊπη να κτιςθοϑν ςτη Νεϊπολη, περύ το ϋτοσ 1910, οι εκκληςύεσ Αγύα Σριϊδα και Άγιο Πνεύμα. Σελευταύοσ μπϋησ που ϋμενε ςτη Νεϊπολη όταν ο Μουςϊμπεησ, που μετούκηςε το 1915 και εγκαταςτϊθηκε ςτην Κωνςταντινοϑπολη.
Ο Μϋραρχοσ Νεςϊτ Παςϊσ ςυνετϋλεςε ςτην καταςκευό ςημαντικών ϋργων ςτη Νεϊπολη, μεταξϑ των οπούων και το Ρολόι. Καταςκευαςτόσ του Ρολογιοϑ όταν ο εργολϊβοσ και ταυτϐχρονα καλϐσ κτύςτησ Αθανϊςιοσ Μόκασ απϐ τον Αυγερινϐ ΒοϏου, που ζοϑςε και εργαζϐταν ςτην Πϐλη. Εκεύ τον γνώριςε ο Νεςϊτ Παςϊσ και απϐ εκεύ τον ϋςτειλε ςτη Νεϊπολη για την καταςκευό του ϋργου, που και ςόμερα κοςμεύ τη Νεϊπολη. Έργα επύςησ του Νεςϊτ Παςϊ όταν το Νοςοκομεύο, που για την εποχό του όταν το καλϑτερο των Βαλκανύων, οι ςτρατώνεσ, τουσ οπούουσ ϋκτιςε ο Δημότριοσ Νϋττασ απϐ το Αηδονοχώρι, που λεγϐταν και Κϊλφασ.
Για το τζαμύ, δεν εύναι ακριβώσ γνωςτϐ πϐτε πρωτοχτύςτηκε. Σο κτύριο θα πρϋπει να προϒπόρχε τησ εποχόσ του Νεςϊτ Παςϊ. Ο Αχιλλϋασ Κεραμϊρησ θυμϊται και γρϊφει ϐτι η παλιϊ Λειψύςτα εύχε τρύα τζαμιϊ. Σο ϋνα εύναι το κτόριο τησ Εφορεύασ , το δεϑτερο βριςκϐταν κτιςμϋνο απϋναντι απϐ το Σαχυδρομεύο, και το τρύτο ςτο χώρο τησ παλιϊσ Αςτυνομύασ. Οι Σοϑρκοι προςϋρχονταν και προςεϑχονταν μϐνο ςτο τζαμύ τησ αγορϊσ, μπροςτϊ απϐ το οπούο υπόρχε μύα βρϑςη, ϐπου ϋπλεναν τα πϐδια τουσ, πριν ειςϋλθουν ςτον κυρύωσ χώρο του τζαμιοϑ. τη θϋςη που ςόμερα βρύςκονται οι Αποθόκεσ τησ Ένωςησ Γεωργικών υνεταιριςμών ΒοϏου εύχε τα γραφεύα του ο Νεςϊτ Παςϊσ. Λύγο πριν απϐ το θϊνατο του ο Νεςϊτ Παςϊσ ζότηςε ςαν χϊρη να μην τον θϊψουν ςτα τουρκικϊ νεκροταφεύα, που βρύςκονταν ςε μύα ϋκταςη 10 περύπου ςτρεμμϊτων ςτην ϋξοδο τησ Νεϊπολησ και προσ την κατεϑθυνςη τησ Βελανιδιϊσ, αλλϊ ςτην εύςοδο τησ , αριςτερϊ καθώσ ερχϐμαςτε απϐ την Κοζϊνη. Εκεύ πρϊγματι ετϊφη ο Νεςϊτ Παςϊσ και το μϋροσ εκεύνο λεγϐταν του Παςϊ το μιζϊρι, δηλαδό το μνόμα του Παςϊ. Η ςϑζυγοσ του Νεςϊτ Παςϊ, η Βαςιλικό, μετϊ το θϊνατο του ϋφυγε απϐ τη Νεϊπολη και εγκαταςτϊθηκε ςτην Πϐλη. Σο Νεςϊτ Παςϊ αντικατϋςτηςε ςτη Διούκηςη τησ Μεραρχύασ ο Μουςταφϊ Παςϊσ
O Σαγματϊρχησ Μηχανικοϑ Νικόλαοσ χοινϊσ το ϋτοσ 1886 ςτισ ςημειώςεισ του υπϐ τον τύτλο «Ημιονικό οδόσ από Γρεβενϊ εισ Λειψύςτην» αναφϋρει τα εξόσ: ΛΕΙΨΙΣΤΗ (Αναςελίτςα) πρωτεύουςα ομωνύμου Καζά έχοντοσ εν όλω 24 χιλιάδασ χριςτιανούσ και 17 χιλιάδασ μωαμεθανούσ, 430 ημιόνουσ, 900 ίππουσ, 200 όνουσ, 600 βόασ και 250 κάρρα εγχωρίου καταςκευήσ, 7 ατελή ξυλουργεία και μικρά ςιδηρουργεία…και περιλαμβάνοντοσ 50 χριςτιανικά χωρία και 29 οθωμανικάy αλέθοντα εισ 23 υδρομύλουσ... Η κωμόπολισ κειμένη επί λοφοςειράσ, έχει 2500 κατοίκουσ, ων οι πλείςτοι μωαμεθανοί 4 τεμένη, εκκληςίαν, 8 χάνια 250 ίππων και ιςαρίθμων ανδρών…Οι ενταύθα οθωμανοί αγνοούντεσ καθόλα την τουρκικήν, ομιλούςι την ελληνικήν και καλούνται Βαλαχάδεσ.
Διαιρείται εισ έξ ςυνοικίασ, ων η χριςτιανική κείται αρκτικώσ, και έχει βρύςεισ, ων το ύδωρ μετοχεύεται από του χωρίου Καλιςτράτη… Το πλείςτον των οικιών και τα τεμένη ειςί λιθόκτιςτα, έχει δε καφεία (εννοεί καφενεία), καταςτήματα, καθ' εκάςτην Πέμπτην τελείται εβδομαδιαία αγορά. Οι αυτόςε έλληνεσ ειςί παντοπώλαι και μικρά καταςτήματα έχουςι. Σο 1886 ςυνεπώσ, η Νεϊπολη όταν ϋνα ςοβαρόσ οικιςμόσ και ςτρατηγικόσ κόμβοσ των τούρκων με πληθυςμϐ 2500 κϊτοικων, οι περιςςϐτεροι των οπούων όταν μωαμεθανού. Η ελληνικό ςυνοικύα βριςκϐταν ςτο βϐρειο τμόμα και διϋθετε εκκληςύα. Απ' ϐτι παραπϊνω αναφϋρθηκε, η παρϊδοςη, ςε ϐ,τι αφορϊ την εβδομαδιαύα αγορϊ, διατηρόθηκε και ςυνεχύζει να γύνεται κϊθε Πϋμπτη. Οι Έλληνεσ κϊτοικοι αςκοϑςαν το επϊγγελμα του παντοπώλη, κρατώντασ ςτα δικϊ τουσ χϋρια την εμπορικό δραςτηριϐτητα τησ κωμϐπολησ. Πϐςοι όταν οι Έλληνεσ κϊτοικοι δεν αναφϋρει ο Νικ. χοινϊσ και δεν μποροϑμε οϑτε με υποθϋςεισ να προςδιορύςουμε τον αριθμϐ τουσ. Αν ϐμωσ ςυνεκτιμηθεύ το ςτρατιωτικϐ υλικϐ που βριςκϐταν ςτην περιοχό, γύνεται ολοφϊνερο ϐτι η Νεϊπολη όταν ϋνασ υψύςτησ ςημαςύασ ςτρατιωτικϐσ τουρκικϐσ καταυλιςμϐσ.