Galeria Kameralna · nr 3 · listopad 2021 r. ISSN 2720-3018
case study: #ASP Łódź Paulina Śląska komisarz galerii
„Dzięki użyciu koloru na płótnach, czerń i biel jego grafik zyskuje wszystkie odcienie szarości.”
Wystawa „Paweł Kwiatkowski. Grafika” rozpoczyna kuratorski cykl wystaw, prezentowanych w Galerii Kameralnej w Jaworznie pt. „Case study”. W tym przypadku, ze względu na macierzystą uczelnię artysty, cykl przyjmie nazwę „Case study: #ASP Łódź”.
Główną ideą i założeniem cyklu jest prezentowanie twórczości wykładowców wyższych uczelni artystycznych, którzy następnie spośród grona swoich uczniów wybiorą autorów kolejnych wystaw. Dzięki powiązaniom na stopie profesor–uczniowie, chcemy międzypokoleniowo zaprezentować ewolucję pewnych zagadnień i rozwiązań ze świata jednej pracowni. Chcemy również stworzyć możliwość młodym twórcom pokazania swoich prac w profesjonalnej galerii sztuki.
Paweł Kwiatkowski od lat zajmuje się grafiką warsztatową, częściowo „zdradzając ją” z malarstwem. Dzięki użyciu koloru na płótnach, czerń i biel jego grafik zyskuje wszystkie odcienie szarości. Odbitki, które prezentuje zawsze są dopracowane do ostatniego centymetra. Kompozycje różnicuje, dodaje kontury, usuwa wypełnienia, żeby prowadzić oko widza przez wirtuozerię napięć, zarówno kierunkowych jak i walorowych. Znajomość z Pawłem Kwiatkowskim i jego sztuką rozpoczęła się dla mnie 9 lat temu. Przez te wszystkie lata, jego dokonania, nowe cykle, nowe wyzwania, za każdym razem były zaskakujące i pod każdym względem doprowadzone do perfekcji. Twórca stawia nam – odbiorcom – wysoką poprzeczkę. Dzięki walorom swojej sztuki, utrzymanym na niesamowicie wymagającym poziomie, został zaproszony do cyklu „Case study”, jako pierwszy wykładowca. Mamy nadzieję, że spotkanie z grafikami Pawła stanie się dla Państwa przyczynkiem do refleksji na temat kondycji i rozwoju sztuki.
Cała jaskrawość samotności
Conversation kolagrafia, 124 × 100 cm, 2018
Dariusz Leśnikowski
Trzech nas w pokoju, a taki tłok 1” Włodzimierz Szymanowicz
1 Cytat pochodzi z wiersza Włodzimierza Szymanowicza Tęsknica, napisanego w 1966 roku. Wiersz zamieszczony został w tomiku Zaproście mnie do stołu, wydanym w Warszawie w roku 1986.
Jednym ze zjawisk charakteryzujących kondycję współczesnego człowieka jest samotność w tłumie. To sytuacja, w której nie potrafimy zbudować bliskiej relacji z innymi, nawet z tymi, którzy są najbliżej. I paradoksalnie: im więcej ludzi znajduje się wokół nas, tym poczucie osamotnienia może być większe i bardziej bolesne.
szczegółów, pozwalających identyfikować postać. Charakter elementów obrazowych czasem zbliża się do abstrakcyjnych plam. Także w malarstwie Kwiatkowskiego postaci, których rolą jest przede wszystkim kreowanie modelowych sytuacji egzystencjalnych, oddane bywają raczej szkicowo, a nie portretowo.
Głównym tematem twórczości Pawła Kwiatkowskiego jest człowiek w sytuacji wyobcowania: anonimowy – choć niektóre obrazy zachowują wiele szczegółów postaci, samotny – choć ukazywany zazwyczaj w otoczeniu innych osób. Oglądając prace Kwiatkowskiego czujemy się jak ludzie, wokół których rozgrywają się mniejsze i większe osobiste dramaty, a których nie zauważamy, bo nie manifestują się w spektakularnych gestach.
Mimo, że bohaterów grafik i obrazów czasem moglibyśmy posądzać o jakieś związki, to tak naprawdę jest ich brak. Autor w specyficzny sposób izoluje postaci, wyraźnie czujemy granice ich przestrzeni, są zamknięte w sobie. Zarówno w grafice, jak i w malarstwie Kwiatkowskiego często ma miejsce umieszczanie protagonistów w klaustrofobicznych wnętrzach, ukazywanie ich – jak w filmie – w ciasnych kadrach. Odczuwamy nieautentyczność łączącego ich kontaktu, brak między nimi istotnej więzi.
Postaci zarysowane są w różny sposób – od wizerunków niemal realistycznych, przez te zjawiskowe, fantomowe, dalej poszrafowane, jakby poranione, aż po przedstawienia płaszczyznowe pozbawione
Artysta realizuje swoje prace w dużych formatach. Zobrazowane wydarzenia dzieją się blisko samej płaszczyzny dzieła. Zapewnia to poczucie bezpośredniego uczestniczenia w sytuacji, a przy tym wzmacnia ekspresję. Ta swoista dotykalność rzeczy jest bardzo intensywna i czyni jaskrawymi nawet najbardziej neutralne, statyczne sceny. Ważne nie są same portrety, ale konstrukcja dzieła, która wskazuje na konkretną jednostkową sytuację ludzką i jej kontekst. Ekspresja postaci kryje się nie w ich gestach, formułach mimicznych, w ruchu, ale w wyrazie, jaki nadaje im twórca, używając wybranych środków plastycznego kształtowania. Ważne są relacje, nie sama narracja – to dlatego sytuacje
nie rozgrywają się w określonym detalami kontekście drugiego planu; rzadko pojawiają się w nim też obiekty inne niż ludzie. Zdecydowane, wyraziste formy obrazowe skontrastowane zostają, ale raczej płasko , z graficznym tłem. Postaci kolejnych planów rzadko wyznaczają przekonujące odczucie głębi. Więcej rekwizytów, swoistego egzystencjalnego sztafażu, znajdziemy w malarstwie Pawła Kwiatkowskiego, ale nadal ich zakres pozostaje skromny. Artysta ten anegdotyczny nadmiar tonuje od razu skróceniem perspektywy, skupieniem optyki. Wizerunki niektórych postaci powtarzają się w różnych pracach, wchodzą w nowe relacje w kolejnych kompozycjach. W niektórych przypadkach takie szablony bywają zwielokrotnione, ukazane z różnych punktów widzenia (en face, z profilu, odwrócone plecami), oddane przy tym przy użyciu różnych technik graficznych. Nie zawsze dostrzegamy, że chodzi o tę samą postać, tak jak nie jesteśmy w stanie uchwycić wszystkich aspektów czyjejś osobowości, stanów i kondycji, nie możemy poznać kogoś do końca. W planie formalnym podobne zabiegi kształtują zróżnicowany rytm kompozycji, wyznaczany przez układ postaci, ich pozy i gesty. Artysta posługuje się często odważnymi perspektywami. Stosuje wyszukane plany i ujęcia. Zdarza się, że znaki postaci agresywnie napierają na nas, wypełniają całe płaszczyzny, niektóre z nich poucinane wchodzą lub wychodzą z planu obrazowego – jakby ktoś to z pośpiechem kadrował, nie nadążał z ustawianiem
Horizon I reprint, 122 × 82, 2021
Haust kolagrafia, 120 × 80 cm, 2018
obiektywu. Pojawia się odczucie reportażowego charakteru wypowiedzi. Artysta patrzy chłodnym okiem , próbuje zachować neutralność. Celowo przywołaliśmy tu terminologię dotyczącą mediów filmu i fotografii. Ich wpływ na nasze rozpoznanie i ocenę rzeczywistości jest dziś przecież ogromny. To jedna z decydujących cech współczesności. W natłoku sensacyjnych informacji giną gdzieś te ciche, skrywane, jakby wstydliwe i nieatrakcyjne medialnie problemy. Wizja kondycji współczesnego człowieka w pracach Kwiatkowskiego jest szorstka, raczej ponura. W grafice artysta korzysta z atrybutów konwencji noir . Tak jak w planie emocjonalnym przeważa w niej – w większości – atmosfera przygnębienia, mimiczna obojętność, bezruch lub cisza, tak w planie plastycznym, obejmującym barwę – dominuje czerń i biel oraz gama szarości.
W obrębie tej szczególnej chromatycznej przestrzeni pojawia się czasem kolor. Jest oczywiste, że nie występuje tu w funkcji realistycznej, imitacyjnej, a jedynie ekspresyjnej. Barwna plama nie tworzy jakiejś konkretnej wartości obrazowej, nie definiuje formy, jest raczej jak piętno, plastyczny znak. Kolor tu naznacza, wyróżnia z tłumu. W malarstwie także nie pełni on funkcji naśladowczej, nie występuje w roli narzędzia identyfikującego obiekt. Ma walor metaforyczny i nastrojotwórczy. W obrębie gamy barwnej łatwo dostrzegalne są kontrasty żywych kolorów (szczególnie ostrych błękitów i czerwieni) wobec pozostałych składników stonowanej, wysmakowanej, raczej schłodzonej palety. Urzeczywistnienie przeżyć realizuje się w twórczości Kwiatkowskiego za sprawą zróżnicowanych środków
formalnych i technicznych. Tworząc swoje plastyczne kompozycje artysta korzysta z wielu technik, różnych typów druku, w tym: suchej igły, serigrafii, monotypii czy kolagrafii. Często stosuje je obok siebie w obrębie jednej płaszczyzny, aby wykorzystać akurat te ich atrybuty, które podkreślą najpełniej istotę ukazywanej sytuacji. Wykazuje się w tych wyborach ogromną intuicją. W wielu wcześniejszych pracach twórca często stosował przedruk. Nadal go używa, ale osłabił jego dominację, gdy zauważył, że jego nadmiar wprowadza do obrazu zbyt dużo czynnika mechanicznego. W kreowaniu świata przedstawionego ważną rolę odgrywają: kolagrafia i monotypia. Obie te techniki zawierają w sobie ryzyko i równocześnie walor przypadku. Użycie kolagrafii – jako techniki niejednorodnej, wykorzystującej złożenie różnych materiałów oraz monotypii – kojarzonej z jednorazowym, niepowtarzalnym drukiem, pozwala na uzyskanie szczególnej faktury obrazu. Gdy weźmiemy pod uwagę całość twórczości Kwiatkowskiego, zauważamy, że charakteryzuje ją także szczególny rodzaj relacji między uprawianymi dyscyplinami. To, co w tym dorobku malarskie – pozostaje nieraz pod wpływem grafiki; to, co graficzne – często bywa malarskie, oparte na ekspresyjnym geście. Artysta wzmacnia ten osobisty dotyk, wprowadzając do grafiki rysunek. Ci, którzy szukają powinowactw między twórczością Pawła Kwiatkowskiego, a osiągnięciami nowszych nurtów sztuki
Rumours 2 przedruk / monotypia / rysunek, 76 × 112 cm, 2018
Play, stop, rewind kolagrafia, EA, 120 × 80 cm, 2018
współczesnej wskazują między innymi na nawiązania do poetyki nowej figuracji. Tak jak tam – prace Kwiatkowskiego są reakcją na zwątpienie, niesmak, odczucie zagrożenia czy samotność. Szczególnie malarstwo ma w sobie coś z przejmujących obrazów tego nurtu, zwłaszcza dzieł Francisa Bacona. O ile jednak sam kontekst, relacje przestrzenne bohatera i wnętrza, w którym się znajduje, sposób operowania kolorem są podobne do obecnych u przedstawicieli wspomnianego kierunku, o tyle sytuacja egzystencjalna postaci jest kształtowana w obrazach Kwiatkowskiego inaczej. Mniej też u niego deformacji czy makabry, a więcej metafory. Także ładu rządzącego rytmicznymi pracami graficznymi. Sztuka Pawła Kwiatkowskiego jest niewątpliwie osobista, autentyczna i oryginalna. Jednak
w dużym stopniu stanowi także próbę odpowiedzi na bardziej ogólne i zawsze istotne egzystencjalne pytania. Dziś bardzo trudno wskazać na dający pewność i oparcie spójny system norm i wartości. Obserwujemy degradację relacji społecznych i rosnącą niemożność nawiązania rzeczywistych związków z innymi. Wywołuje to niepewność, rodzi frustrację i w konsekwencji skłania do ucieczki przed światem. Dotyczy to szczególnie osób obdarzonych niezwykle wrażliwą psychiką, delikatną konstrukcją emocjonalną. Jak oddać w sztuce ten stan, unikając wielosłowia, wytartych formuł, a przy tym nie banalizując problemu. Chodzi o to, aby — parafrazując znany cytat z Norwida — „odpowiednią dać rzeczy formę”. Tak jak to się dzieje niewątpliwie w twórczości Pawła Kwiatkowskiego.
Przerwa 120 × 80 cm, kolagrafia / przedruk, 2018
Rumours przedruk / monotypia, 120 × 80 cm, 2018
Rumours collagraphy / reprint, 90 × 123 cm, 2019
Zdeterminowane umiejscowienie I kolagrafia, sucha igła; 100 × 100 cm; 2016
Paweł Kwiatkowski Urodzony w 1981 roku w Tykocinie. Absolwent Wydziału Grafiki i Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi. Od 2011 roku pracuje w macierzystej uczelni jako adiunkt w Pracowni Technik Łączonych. Od 2020 roku pełni funkcję dyrektora Instytutu Grafiki Artystycznej na Wydziale Sztuk Pięknych w Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. W roku 2021 uzyskał stopień doktora habilitowanego. Laureat kilku nagród i wyróżnień. W 2010 roku otrzymał Grand Prix – nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w konkursie im. Władysława Strzemińskiego „Sztuki Piękne”. W 2012 roku zdobył artNobla za najlepszą pracę dyplomową publicznych uczelni artystycznych w Polsce w kategorii sztuk wizualnych. W 2014 roku otrzymał nagrodę na Międzynarodowym Triennale Grafiki w Belgradzie. W 2015 roku otrzymał wyróżnienie na Krakowskim Triennale Grafiki. W 2017 roku zdobył Grand Prix na Biennale Grafiki w Rumunii. W 2019 roku otrzymał wyróżnienie na Międzynarodowym Triennale Grafiki w Sofii. Tworzy w zakresie grafiki i malarstwa.
Organizator ATElier Kultury w Jaworznie Galeria Kameralna Wystawa zorganizowana w ramach obchodów 120-lecia uzyskania praw miejskich, Jaworzno 1901–2021 Wystawa towarzysząca 11. Triennale Grafiki Polskiej w Katowicach Komisarz galerii Paulina Śląska Druk Drukarnia Tolek w Mikołowie Opracowanie graficzne Dr Sławomir Śląski
Patronat medialny