MASKI, Jerzy KOSIŃSKI (1933-1991) w 25 lecie śmierci.

MASKI / MASKS J e r z y KO S I Ń S K I (19 3 3 -19 91) w 2 5 l e c i e ś mi e r c i o n t h e 2 5 t h d e a t h a n n i v e r sa r y Zdjęcia Czesława Czaplińskiego / Photography by Czesław Czapliński

Katalog wystawy MASKI, Jerzy KOSIŃSKI (1933-1991) w 25 lecie śmierci. Zdjęcia Czesława Czaplińskiego w Galerii STALOWA w Warszawie, maj 2016.

Fotografie / Photos: Czesław Czapliński Identyfikacja wizualna / Visual identification: Politański Design, Łódź

MASKS, Jerzy KOSIŃSKI (1933-1991) the 25th anniversary of death, photographs by Czesław Czapliński’s exhibition catalogue issued by STALOWA Art Gallery in Warsaw, May 2016.

Projekt graficzny, przygotowanie do druku: Graphic design, composition and prepress preparation: Konrad Kwas

Galeria STALOWA / STALOWA Art Gallery Stalowa 26, 03-426 Warszawa

Wydawca / Publisher: Galeria STALOWA / STALOWA Art Gallery

www.stalowa.art.pl www.sklep.stalowa.art.pl www.aukcje.stalowa.art.pl

Okładka / On the cover: Czesław Czapliński - Jerzy Kosiński 17 XII 1987, Nowy Jork / New York

Właściciel / Owner: Krzysztof Fabijański

Copyrights: © 2016 Galeria STALOWA & Czesław Czapliński STALOWA Art Gallery & Czesław Czapliński

Teksty / Texts: Czesław Czapliński Redakcja, wybór fotografii: Factual preparation of the catalogue, choice of photographs: Krzysztof Fabijański, Czesław Czapliński

Tłumaczenie na język angielski / English translation: Joanna Warchol Druk i oprawa / Printed and bound by: Paper & Tinta, Nadma

Galeria STALOWA jest członkiem Stowarzyszenia Antykwariuszy i Marszandów Polskich (SAiMP), CINOA oraz KaNîBal’HoPoX / STALOWA Art Gallery is a member of Polish Antique Dealer’s and Art Dealer’s Association (SAiMP), CINOA and KaNîBal’HoPoX

Patronat medialny / Media patronage:

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

marzec / march 1981 30 x 42 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński Pierwsze zdjecie jakie zrobiłem Jerzemu Kosińskiemu, kiedy w marcu 1981 zaprosił mnie do siebie na 18 piętrze na rogu 57th Street i 6th Avenue.

The first picture I took of Jerzy Kosiński, when in March 1981, he invited me to his apartment on the corner of 57th St. and 6th Avenue.

Motto:

Motto:

,,Umarli umierają dopiero wtedy, gdy przestajemy o nich myśleć. Pamięć o nich przywraca ich życiu. Zmarli, o których zapomniano, leżą pod ziemią bez szansy na ich zmartwychwstanie. Są też tacy, którzy podnoszą się z grobu dzięki naszym myślom”.

“The departed die once we stop thinking about them. Remembering them brings them back to life. Those who died and were forgotten lie underground without any chance for resurrection. There are also those who rise from their graves with the help of our thoughts.”

— Maurice Maeterlinck (1862-1949)

— Maurice Maeterlinck (1862-1949)

Mija dwadzieścia pięć lat, gdy 3 maja 1991 roku znaleziono Jerzego Kosińskiego martwego, w wannie, z plastikową torbą na głowie, w jego nowojorskim mieszkaniu przy 57 Ulicy na Manhattanie.

It’s been twenty five years since 3 May 1991, when Jerzy Kosiński was found dead in his apartment at 57th St. in Manhattan, New York, in his bath tub, with a plastic bag wrapped around his head.

Przez ostatnie 10 lat życia Kosińskiego przyjaźniłem się z nim. Jurek pisał eseje do moich książek i wystaw, ja fotografowałem go, przygotowałem wystawę jego fotografii z lat pięćdziesiątych dla nowojorskiej galerii. Razem podróżowaliśmy po Ameryce i świecie: Izrael, Polska…

Po śmierci Jurka zrobiłem kilka wystaw i wydałem kilka książek o nim: „Twarz i maski Jerzego Kosińskiego”, „Pasje Kosińskiego”, „Życie po śmierci Jerzego Kosińskiego”, „Śmierć i życie”. Wraz z Pawłem Salą napisaliśmy sztukę pt. „Przejścia nie ma”.

For the past 10 years of his life, I was friends with Kosiński.

Jurek wrote essays to my books and exhibitions and I took photos of him; I was preparing an exhibition featuring his 1950s photos for a New York art gallery. Together, we travelled around the US and the world: Israel, Poland… After Jurek’s death I had a few exhibitions and published a few books about him: ‘The Face and Masks of Jerzy Kosiński’, ‘Kosiński’s Passions’, ‘Life after Jerzy Kosiński’s Death’, ‘Death and Life’. Together with Paweł Sala, we wrote a theatre play: ‘No Passing’.

1

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 30 x 42 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński

Kim był jeden z największych mistyfikatorów XX wieku?

Przede wszystkim jest pisarzem, którego dwadzieścia pięć lat po śmierci, z podobnym dreszczem emocji, czytają dziś młodzi ludzie w kilkudziesięciu krajach; autorem książek przetłumaczonych na ponad 30 języków, których nakład szacuje się na ponad 70 milionów egzemplarzy, ciągle wznawianych.

Jerzy Kosiński urodził się 14 czerwca 1933 roku w Łodzi.

W latach 1950-1955 studiował historię i nauki polityczne na Uniwersytecie Łódzkim. W 1957 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie po otrzymaniu stypendium Fundacji Forda podjął studia na Columbia University w Nowym Jorku.

Jego najgłośniejsza książka „Malowany ptak” (1965) została uznana we Francji za najlepszą zagraniczną powieść roku i otrzymała Prix du Meilleur Livre Etranger. Książka „Kroki” otrzymała w 1969 r. National Book Award. W 1971 r. wydał powieść „Wystarczy być”, przeniesioną na ekran przez Hala Ashby’ego (w filmie wystąpili Peter Sellers i Shirley MacLaine) Za scenariusz otrzymał Nagrodę BAFTA, zwaną „brytyjskim Oscarem”.

2

Kosiński wykładał na Wesleyan Univesity, w Princeton i Yale. W 1973 roku został wybrany na prezesa amerykańskiego PEN Clubu (funkcję tę pełnił dwie kadencje).

Kolejne powieści pisarza to: „Diabelskie drzewo” (1973), „Cockpit” (1975), „Randka w ciemno” (1977), „Pasja” (1979), „Gra” (1982). Zagrał rolę Zinowiewa w filmie „Reds” Warre-

Who was one of the biggest manipulator of the 20th century?

First and foremost, he has been a writer, who, 25 years after his death, is still read with excitement by young people around the world; a writer who was translated into more than 30 languages and his books have been published in more than 70 million copies continuing to be republished.

Jerzy Kosiński was born on 14 June 1933 in Łódź, Poland.

In 1950-1955, he studied history and political sciences at the University of Łódź, just to leave, in 1957, for the US, where after being awarded the Ford Foundation’s scholarship, he enrolled in Columbia University in New York.

His most famous novel ‘The Painted Bird’ (1965) was quickly recognized in France as the best foreign book of the year and awarded Prix du Meilleur Livre Etranger. The next book ‘Steps’ was awarded the National Book Award in 1969. In 1971, he published ‘Being There’, which was adapted by Hal Ashby into a film featuring Peter Sellers and Shirley MacLaine. The movie script won BAFTA Best Screenplay Award.

Kosiński became lecturer at the Wesleyan University, Princeton and Yale. In 1973, he was elected President of the PEN American Center (he kept the position for two terms).

His later novels include: ‘The Devil Tree’ (1973), ‘Cockpit ‘(1975), ‘Blind Date’ (1977), ‘Passion Play’ (1979), ‘Pinball’ (1982). In addition, he also played Zinoviev in Warren Beatty’s movie ‘Reds’ next to Jack Nicholson and Diane Keaton, and in 1982, he presented the Oscar award for the best screenplay. In 1988,

Jerzy Kosiński Jerozolima / Jerusalem

1 II 1988 30 x 42 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński

na Beatty’ego (obok takich sław aktorskich jak Jack Nicholson i Diane Keaton). W 1982 r. wręczył Oscara na ceremonii Akademii Filmowej za najlepszy scenariusz. W 1988 r. opublikował swoją ostatnią powieść „Pustelnik z 69 ulicy”.

W kwietniu 1988 r., po ponad trzydziestu latach, odwiedził Polskę. Zaangażował się w Fundację Studiów Polsko-Żydowskich i Obecności Żydowskiej. Był pomysłodawcą i współzałożycielem pierwszego po wojnie, amerykańskiego banku w Polsce – AmerBank.

3 maja 1991 roku, znaleziono Jerzego Kosińskiego martwego w jego nowojorskim mieszkaniu przy 57 Ulicy.

Czas jest najlepszym sędzią. Jeśli odrzucimy sensacje, interesujące przede wszystkim tych, którzy je tworzyli, wyłania się postać niezwykłego człowieka, który swoją pasją tworzenia zadziwia, a osiągnięciami mógłby obdzielić wielu.

Spór o Kosińskiego, a szczególnie o jego powieść „Malowany ptak”, nie jest zakończony. Profesor Maria Janion, wybitny historyk literatury, prof. UW, członek PAN, w eseju pt. „Sam w ciemni”, zamieszczonym w książce pt. „Twarz i maski Jerzego Kosińskiego” (1992) towarzyszącej mojej wystawie w Muzeum Sztuki w Łodzi, w pierwszą rocznicę śmierci pisarza napisała: „(...) Drastyczny przykład recepcji „Malowanego ptaka” w Polsce, gdzie obrzucono go najgorszymi obelgami i pomówieniami, dowodzi, że została naruszona granica sztuki, którą przecież Kosiński obrysował tak mocno i tak wyraźnie.

he published his last novel, ‘The Hermit of 69th Street’. After more than 30 years, he visited Poland, where he engaged in the Polish-Jewish Studies and Jewish Presence Foundation.

He was the initiator and the founder of the first post WW2 American bank in Poland – the AmerBank.

On 3 May 1991, Jerzy Kosiński was found dead in his New York apartment at 57th St. Time is the best judge. Should we discard sensational details, interesting only for those who created them, we will see a unique man, who can amaze us with his passion to create and so many accomplishments that they would be enough for several people.

The dispute about Kosiński, particularly his book ‘The Painted Bird’, has not ended yet. In her essay ‘Alone in the Dark’ featured in the book ‘The Face and Masks of Jerzy Kosiński’ (1992) published as an addition to my exhibition in the Museum of Art in Łódź on the first anniversary of the writer’s death, professor Maria Janion, a great literature researcher, associate professor at the University of Warsaw, member of the Polish Academy of Sciences, said: “(…) A drastic example of how ‘The Painted Bird’ was received in Poland, where it was insulted and falsely accused, proves that the art limit that Kosiński drew so powerfully and clearly was violated.

But in Poland, people got used to treating art as an ideological message. Kosiński was as far from it as possible, he never wanted to have anything to do with such idea; he was ready to make the greatest sacrifice for the art and as art indeed…

3

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

17 XII 1987 30 x 42 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński

Ale w Polsce rzeczywiście przyzwyczajono się traktować sztukę jak wypowiedź ideologiczną. Kosiński zaś był od tego jak najdalej, nigdy nie chciał mieć z czymś podobnym niczego wspólnego, był gotów na największe wyrzeczenia dla sztuki i jako sztuki właśnie...

Kosiński miał rację: nie chciał „Malowanym ptakiem” nikogo urazić, ani znieważyć. Chciał pokazać to, co uznał za swój największy skarb: symbolicznie ukształtowany, dramatyczny i bolesny, własny świat wewnętrzny. I to właśnie mu się udało w sposób wyjątkowy. Pozostawił mroczne ostrzeżenie, gdyż nosił w sobie dramat - jak wszyscy, którzy przetrwali zbrodnie i zagładę...“.

Zdjęcia, którymi chciałbym przybliżyć Kosińskiego pochodzą z Nowego Jorku (gdzie się poznaliśmy), z Jerozolimy i Łodzi. W Nowym Jorku połączyła nas Łódź, moje i Jurka Kosińskiego rodzinne miasto, fotografia, wspólne projekty, pasja poznawania ludzi...

4

Podróżowaliśmy razem wielokrotnie. Zachowały się zdjęcia z naszej podróży do Izraela w 1988 r., podczas której odwiedziliśmy Jerozolimę, byliśmy na legendarnej Masadzie nad Morzem Martwym. I wreszcie Łódź, rodzinne miasto Kosińskiego, które odwiedził w 1990 r. Po ponad 30 latach nieobecności powiedział: „Czuję się tak, jakbym nigdy stąd nie wyjeżdżał“. W dzienniku „The New York Times” napisał o Łodzi: „(...) Do drugiej wojny światowej Łódź, centrum włókiennicze, nazywane było „Manchesterem Europy

Kosiński was right: he never intended to offend anyone in his ‘Painted Bird’, nor insult. He wanted to show something that he recognized as his biggest treasure: symbolically developed, dramatic and painful, his own inner world. And he succeeded in a unique way. He presented dark warning because he carried a real drama – as all those who survived the Holocaust…”

The photographs that I use to show and explain Kosiński better were taken in New York (where we met), Jerusalem and Łódź.

In New York, we felt connected because of Łódź, mine and Jurek’s hometown, photography, joint projects, our pursuit to meet new people…

We traveled together numerous times. There are pictures from our trip to Israel in 1988, during which we visited Jerusalem, we went to the legendary Masada by the Dead Sea. And finally, Łódź, Kosiński’s hometown that he visited in 1990.

30 years after he left it, he said: “I feel as if I never left the place.” In New York Times he wrote about Łódź: “Until World War II, Łódź, a textile center, was called ‘the Manchester of Eastern Europe’, where some 250,00 spiritually inspired, mostly Yiddish-speaking Jews constituted one third of the city’s entire population, and where I was born. I lived here before the war and studied here after.”

As I walk through the city’s streets my reconnaissance of Łódź turns into a reconnaissance of my Self.

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

17 XII 1987 30 x 42 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński

Wschodniej“. W mieście tym, w którym około 250 000 natchnionych, mówiących głównie jidysz Żydów stanowiło jedną trzecią mieszkańców, przyszedłem kiedyś na świat.

Mieszkałem tam przed wojną i studiowałem po wojnie.

Kiedy chodzę ulicami Łodzi rekonesans rodzinnego miasta przeradza się w rekonesans własnego Ja. Największe wrażenie robi na mnie największy na świecie cmentarz Żydowski. Ponad 180 000 grobów i grobowców stoi tu dumnie na warcie, wiele z nich to największe i najbardziej wyszukane wyszukane okazy z wszystkich, jakie kiedykolwiek widziałem. To właśnie w getcie łódzkim zginęło wielu moich krewnych, tu lub w drodze do komór gazowych“. „Brakuje mi go. Bardzo go lubiłem. Wierzę, że był niezwykle ważnym amerykańskim pisarzem” - kończył swoje wspomnienie o Jerzym Kosińskim, wybitny pisarz amerykański Kurt Vonnegut, Jr. do mojej wystawy „Twarz i maski” w pierwszą rocznicę śmierci Kosińskiego w Muzeum Sztuki w Łodzi. Czuję to samo, dwadzieścia pięć lat po Jego śmierci.

What impresses me most is the Jewish cemetery – the largest in the world. Over 180,000 family graves and mausolea proudly keep vigil here – many of them among the largest and most elaborate I have ever seen. It was the Łódź ghetto where many of my relatives perished, either here or on the way to the gas chambers.”

“I miss him. I loved him, and believe him to have been a very important American writer.” – this is how an outstanding American writer, Kurt Vonnegut Jr., ended his story on Kosiński, which was published in the album attached to my exhibition ‘The Face and Masks’ organized on the first anniversary of Kosiński’s death by the Museum of Art in Łódź. Twenty five years after his death I often feel the same.

— Czesław Czapliński, New York, 6 April 2016

“There is nothing scary about death except the fear of death.

Somebody must have said it, but whom?“ — Jerzy Kosiński

— Czesław Czapliński, Nowy Jork, 6 kwietnia 2016

„W śmierci tak naprawdę nie ma nic strasznego prócz strachu przed nią. Ktoś to musiał powiedzieć, tylko kto?”

— Jerzy Kosiński

5

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 30 x 42 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 30 x 42 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński

6

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia barwna color photography

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography

fot. / photo by Czesław Czapliński

fot. / photo by Czesław Czapliński

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński 7

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography

fot. / photo by Czesław Czapliński

fot. / photo by Czesław Czapliński

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński 8

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography

19 X 1988 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography

fot. / photo by Czesław Czapliński

fot. / photo by Czesław Czapliński

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987 42 x 30 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński 9

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987

17 XII 1987

42 x 30 cm fotografia barwna color photography

42 x 30 cm fotografia barwna color photography

fot. / photo by Czesław Czapliński

fot. / photo by Czesław Czapliński

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

17 XII 1987 42 x 30 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński 10

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

17 XII 1987

17 XII 1987

42 x 30 cm fotografia barwna color photography

42 x 30 cm fotografia barwna color photography

fot. / photo by Czesław Czapliński

fot. / photo by Czesław Czapliński

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

17 XII 1987 42 x 30 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński 11

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

19 XII 1987

17 XII 1987

42 x 30 cm fotografia barwna color photography

42 x 30 cm fotografia barwna color photography

fot. / photo by Czesław Czapliński

fot. / photo by Czesław Czapliński

Jerzy Kosiński Nowy Jork / NEW YORK

17 XII 1987 42 x 30 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński 12

Czesław Czapliński Światowej sławy artysta fotograf, dziennikarz i autor filmów dokumentalnych, urodzony w 1953 roku w Łodzi. Od roku 1979 mieszka w Nowym Jorku i Warszawie.

Autor 40 albumów i książek, wielu filmów dokumentalnych, miał ponad 100 wystaw fotograficznych, m.in. w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta” w Warszawie (dwa razy), Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Warszawie (trzy razy), Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie (wielokrotnie), a także w Nowym Jorku, Chicago, Nicei, Moskwie, Londynie, Monachium i Brukseli.

fot. Beata Tyszkiewicz

W ciągu ponad 40 lat kariery, fotografował najbardziej znane osobistości ze świata biznesu, kultury, polityki, sportu, wśród nich znajdziemy takie postacie, jak: Muhammad Ali, Maurice Béjart, Leonard Bernstein, Bernardo Bertolucci, Cindy Crawford, Oscar de la Renta, Catherine Deneuve, Placido Domingo, Umberto Eco, Michael Jackson, Henry Kissinger, Calvin Klein, Jerzy Kosiński, Luciano Pavarotti, Paloma Picasso, Roman Polański, Isabella Rossellini czy Andy Warhol.

Zdjęcia Czaplińskiego publikowane były na całym świecie, w pismach „The New York Times”, „Time”, „Vanity Fair”, „The Washington Post”, „Newsweek”, „Twój Styl”, „Viva”, „Rzeczpospolita”.

Prace artysty znajdują się w zbiorach Library of Congress w Waszyngtonie, New York Public Library, Muzeum Narodowym w Warszawie i Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Bibliotece Narodowej w Warszawie i wielu kolekcjach prywatnych na całym świecie.

Czesław Czapliński – a world famous photographer, journalist and documentary moviemaker, he was born in 1953 in Łódź. In 1979, he moved to New York and ever since has been travelling between New York and Warsaw.

He is the author and co-author of 40 albums and books, his works have been shown in over 100 photo exhibitions organized, among others, by: The National Art Gallery ‘Zachęta’ in Warsaw (two exhibitions), The Museum of Art in Łódź, The National Museum in Warsaw (three exhibitions), The Royal Łazienki Museum (numerous exhibitions) as well as in New York, Chicago, Nice, Moscow, London, Munich and Brussels.

During 40 years of his professional career, he photographed the most famous celebrities representing the world of business, culture, politics, sport, including Muhammad Ali, Maurice Béjart, Leonard Bernstein, Bernardo Bertolucci, Cindy Crawford, Oscar de la Renta, Catherine Deneuve, Placido Domingo, Umberto Eco, Michael Jackson, Henry Kissinger, Calvin Klein, Jerzy Kosiński, Luciano Pavarotti, Paloma Picasso, Roman Polański, Isabella Rossellini and Andy Warhol.

His photographs have been published around the globe and featured by magazines such as ‘The New York Times’, ‘Time’, ‘Vanity Fair’, ‘The Washington Post’, ‘Newsweek’, ‘Twój Styl’, ‘Viva’ and ‘Rzeczpospolita’.

Czapliński’s works are part of the collections of the Library of Congress in Washington, New York Public Library, The National Museum in Warsaw and Wrocław, The Museum of Art in Łódź, The National Library in Warsaw and in numerous private collections around the world.

Zawartość Teki Kolekcjonerskiej / Collector’s Portfolio Content - fotografie o wymiarach 30 x 42 cm, - nakład limitowany - 25 kompletów, - każde zdjęcie odręcznie opisał i sygnował autor - Czesław Czapliński.

- photography 30 x 42 cm - limited edition, only 25 sets issued - each photograph is personally signed by the author - Czesław Czapliński Cena / Price:

10.000 PLN / 2.500 EUR

Zdjęcia z Teki Kolekcjonerskiej oferowane są także w formacie 61 x 91,5 cm, w tej samej technice i w nakładzie jedynie po 10 sztuk. / Photographs form this Collector’s Portfolio are also available separately in a larger format 61 x 91,5 cm, in the same technique. The edition is limited to 10 pieces.

Cena 1 oprawionego zdjęcia / Price of 1 bound photo: 4.000 PLN / 1.000 EUR