Dwaande. Fries voor bezig zijn. Lichamelijk of in gedachten. Noordoost Frysl창n is de plek waar het kan. Hier droomt u heerlijk weg of waant u zich in een compleet andere wereld. De regio heeft een prachtig en zeer gevarieerd landschap waar fietsen, wandelen en varen een ware beleving is. Noordoost Frysl창n heeft alles om u op uw wenken te bedienen. Met de imposante waddenkust, de unieke w창lden en prachtige vergezichten heeft de regio veel te bieden. Noordoost Frysl창n, echt mooi!
Colofon
Email info@dwaande.nl
7
9
11
13
17
21
23
31
Internet www.dwaande.nl Twitter www.twitter.com/dwaande
Februari 2012
Wandelen
Fryslân is gekozen tot mooiste provincie van Nederland. Alle mooie dingen die je in Fryslân vindt, vind je terug in Noordoost Fryslân. Van het wad tot het woud kun je hier je hart ophalen. Het boeiende landschap afgewisseld met karakteristieke dorpen biedt veel wandelgenot. De unieke natuur, rust en ruimte beleef je wandelend op zijn best.
Noordoost Fryslân is een streek met een rijke cultuurhistorie en prachtige oorspronkelijke landschappen. Van De Noardlike Fryske Wâlden, als één van de Nationale Landschappen geroemd om het besloten karakter van elzensingels en houtwallen, tot het weidse kleigebied dat eeuwen geleden door geestelijken op zee werd veroverd. De ooit zo talrijke kloosters zijn grotendeels verdwenen, maar de vele dijken en oude voetpaden herinneren aan deze dappere pioniers in Noordoost Fryslân. In deze regio vind je een netwerk van 50 historische wandelpaden: 400 kilometer in totaal. Deze paden of restanten ervan zijn waar mogelijk hersteld en verbonden met bestaande wandelmogelijkheden. In De Noardlike Fryske Wâlden is het mogelijk dorpsommetjes te maken. Deze ommetjes en andere wandelroutes vind je op www.dwaande.nl 7
Fietsen
Fietsen in Noordoost Fryslân is een geweldige ervaring. De vele fietspaden voeren langs een gevarieerd landschap en authentieke Friese dorpjes. Combineer je fietstocht met een bezoek aan de historische stad Dokkum, friese dorpjes zoals Veenklooster en Paesens Moddergat, één van de vele musea of waterspeelplaats Hossebos in Drogeham. De mooiste fietsroutes zijn te vinden in het fietsroutenetwerk. Dit is een netwerk van mooie fietspaden, verspreid over de hele regio. Op ieder knooppunt staat een paneel met een routekaart. Zo kun je zelf op ieder kruispunt bepalen welke kant je op wilt fietsen. Wilt u genieten van wielersport op hoog niveau? Bezoek dan eens de Profronde en de Centrumcross in wielerdorp Surhuisterveen. Jaarlijks trekken deze evenementen duizenden bezoekers.
9
Paardrijden
Paarden horen bij Noordoost Frysl창n. Vooral het trotse Friese paard wordt volop ingezet in de Friese men- en dressuursport. Het buiten rijden in het gevarieerde landschap is een aanrader, geen dag is hetzelfde. Het is heerlijk om met je eigen paard er op uit te trekken en via mooie zandpaden de Friese dorpjes te ontdekken. Vanuit diverse pleisterplaatsen kunnen de ruiter- en menroutes met behulp van een kaart of gps gereden worden. Ontdek Noordoost Frysl창n vanaf de paardenrug! Er zijn veel paardenevenementen waar je naar toe kunt gaan. De spectaculaire paardendagen in Driezum-W창ltersw창ld en het concours hippique van Buitenpost, Burgum, Dokkum, Drogeham en Garyp zijn paardenevenementen met een internationale uitstraling. Een echte aanrader voor de paardenliefhebber!
11
Watersport
Lekker ontspannen op het water. Dat kan in Noordoost Fryslân. De natuur ontdekken en beleven vanaf het water is altijd een mooie ervaring. Varend langs eindeloze rietkragen met daarachter afwisselend landschap en af en toe opgeschrikt worden door opvliegende vogels. Of je ontdekt een andere kant van het historische stadje Dokkum en legt aan bij een terras aan het water.
Sportief bezig zijn op het water kan in Noordoost Fryslân op verschillende manieren. Alleen of met vrienden kun je in Noordoost Fryslân volop kanovaren, waterfietsen, zeilen of (kite)surfen. Een mooie manier om de prachtige natuurgebieden en de mooie plekjes aan de waterkant te ontdekken. Als je zelf geen kano, surfplank of boot hebt, is dat geen probleem. Er zijn verschillende bedrijven die ze verhuren. Kijk op www.dwaande.nl voor de adressen. Laat je je liever voortbewegen? Huur dan een fluisterboot. In de regio vind je diverse oplaadpunten voor elektrische boten. Earnewâld en Kollum zijn mooie watersportdorpen in Noordoost Fryslân. Je kunt hier skûtsjesilen, kanovaren en de Alde Feanen en het Lauwersmeer verkennen. Ook de Burgumer Mar en de Dokkumer Ie, met doorvaarroute naar de Waddenzee, bieden volop mogelijkheden voor de watersporter. 13
Op www.dwaande.nl vind je uitgebreide kanoroutes door Noordoost Fryslân. De LitsLauwersmeerroute Een van de mooiste routes om het gebied te verkennen is de Lits Lauwersmeerroute. Deze verrassende vaarroute verbindt de Friese meren, het Lauwersmeer en de plaatsen Drachten, De Westereen, Kollum en Dokkum. De hele route heeft een doorvaarthoogte van 3,00 meter en is toegankelijk voor motorboten met een diepgang van 1,65 meter. Er zijn vele aanlegmogelijkheden op fantastische plekjes. Langs de Strobosser Trekfeart en Alde Lauwers bijvoorbeeld, of bij één van de eilandjes in het bijzondere meer De Leien. Wie op een sportieve manier de natuur in wil, legt aan bij De Westereen en verkent per kano het natuurgebied Sippenfennen.
15
Wadlopen
Wandelen over de droog gevallen zeebodem. Wadlopen is een unieke ervaring. De combinatie van fysieke inspanning, de stilte en de prachtige omgeving van het wad zijn overweldigend. Je treedt een wereld van wadpieren en vogels, imposante vergezichten en speelse wolkenluchten en binnen.
Maak een zwerftocht over het wad om op een andere manier het werelderfgoed Waddenzee te ontdekken. De zwerftocht brengt je door een afwisselend waddenlandschap, waarbij je mosselbanken, kokkels en ander bodemleven tegenkomt en waar je met je enkels door het slik gaat en een diepe geul passeert. Wadloopcentrum Fryslân (www.wadlopen.net) en Stichting Oan ‘e Dyk, in samenwerking met Wadloopcentrum Pieterburen (www.wadlopenmoddergat.nl), laten je onder leiding van een gids kennis maken met het waddengebied. Stichting Oan ‘e Dyk organiseert ook bijzondere zenmeditaties. Laat je meenemen door de veranderende luchten, het stromende water en de drooggevallen zandplaten en kom tot bezinning tijdens een meditatie op het wad.
17
veerboot Schiermonnikoog
Lauwersoog
Moddergat veerboot Ameland
Waddenzee
Ternaard
Oosternijkerk Lioessens
Hantumhuizen Holwerd
Hantum
Waaxens
Blije
Brantgum Foudgum
Ferwert
Hegebeintum
Marrum
Hallum
Ginnum
Lichtaard
Jislum
Morra
Raard
Ulru
Jouswier
Wetsens
Hiaure
Oostmahorn
Anjum
Niawier Metslawier
Hantumeruitburen
Bornwird
Paesens
Nes
Wierum
Nieke Ho
Aalsum
Dokkum
Oostrum
Ee
Zoutkamp Engwierum
Reitsum Jannum
Sibrandahûs Kollumerpomp
Wânswert Burdaard
parochie
Damwâld Rinsumageast
Wâlterswâld
Westergeest
Stiens
Broeksterwâld
Oentsjerk
Feanwâlden
Berltsum
De Westereen
Twijzelerheide
Noardburgum
Leeuwarden
ngen
Hurdegaryp
Burgum
Gerkesklooster Stroobos
Twijzel
SebaldebO Augustinusga Surhuizum
Grootegast
Boer
Surhuisterveen
Boelenslaan
Opende
Niebe
Kaartondergrond: Prov. Fryslân
Winsum Jorwert Weidum
Ni
Harkema
p Baaium
Baard Easterlittens
Buitenpost
Drogeham
Burgumer Mar
Grijpskerk
Veenklooster
Kootstertille
Goutum
um
Augsbuurt
Zwagerbosch
Gytsjerk
Menaam
Burum
Kollumerzwaag
De Falom
Mûnein
er
appeterp
Komme
Kollum
Oudwoude
Triemen
iparochie
Munnekezijl
Warfstermolen
Driezum
Marum
Drachten Nijega
Wytgaard Earnewâld
Opeinde
Drachtstercompagnie
Nuis
17 Jonkersvaart
Verblijf
Waar je ook overnacht in Noordoost Fryslân, het is meestal kleinschalig en altijd knus. De talloze bêd en brochjes (Fries voor bed & breakfast) worden geroemd om hun gastvrijheid en slepen regelmatig prijzen in de wacht. Voor kampeerders en campers is er een ruim en gevarieerd aanbod. Voor wie op zoek is naar meer gemak en luxe zijn er hotels. Of je kiest voor een verblijf op Landal Esonstad of bungalowpark It Wiid. Voor ieder wat wils!
Een uitgebreid overzicht van overnachtingsmogelijkheden kun je vinden in de VVV-gids van Friesland of in de Lauwerslandgids, beide verkrijgbaar bij de VVV-kantoren in Noordoost Fryslân. Je kunt ook terecht op www.dwaande.nl
21
Uitstapjes
In Noordoost Fryslân valt veel te beleven! Ga terug in de tijd bij historisch centrum De Sûkerei in Damwâld, ontdek hoe men vroeger in deze regio leefde bij De Spitkeet in Harkema en ‘t Fiskershûske in Moddergat, versier een klomp in het klompenmuseum in Noardburgum, speur de nachtelijke hemel af in de sterrenwacht in Burgum en zoek prins Willem Alexander op de beroemde Tegeltjesbrug tussen Gytsjerk en Bartlehiem. Winkelen Authentiek, veelzijdig en verrassend modern. Zo kun je het winkelaanbod in Noordoost Fryslân het beste omschrijven. Een uitgebreid aanbod aan bijzondere boetiekjes, speciaalzaken en grotere winkelketens vind je in Elfstedenstad Dokkum. Ook in Surhuisterveen, Burgum en Kollum kun je gezellig winkelen. Musea Noordoost Fryslân is een markant gebied; opvallend door het landschap, de geschiedenis en de cultuur. De musea van Noordoost Fryslân laten je genieten van de unieke cultuurhistorische en maatschappelijke identiteit van het gebied. Wandel bijvoorbeeld door Botanische Tuin De Kruidhof en geniet van de 17 thematuinen, elk met hun eigen unieke plantencollecties en bijzonderheden. 23
Bezoek de openluchtmusea De Spitkeet en De Sukerei, waarin je ontdekt hoe mensen tussen ongeveer 1850 en 1950 leefden en werkten. Of breng een bezoek aan de enige overgebleven woontoren in Friesland, de Schierstins in Feanwâlden. Op www.markantfriesland.nl vind je een overzicht van alle musea. Cultuur In Noordoost Fryslân valt veel cultuur op te snuiven. Denk aan Bonifatius, die in 754 bij Dokkum werd vermoord. Breng een bezoek aan de Bonifatiuskapel en de heilige bron in het processiepark. Het landschap in Noordoost Fryslân wordt gekenmerkt door de vele kerken, vaak van monumentaal karakter en de vele terpen en dijken. Beide hebben het landschap in hoge mate bepaald. De regio heeft een rijkdom aan kleine schilderachtige (terp)dorpjes. Bekijk eens het typische brinkdorp Veenklooster met (haar galeries en) het schitterende landgoed Fogelsanghstate. Wanneer de Elfstedentocht op de schaats wordt gereden is het een groot spektakel. ‘It giet oan!’ De schaatsers komen na een vermoeiende tocht vanaf Leeuwarden, via de elfde stad Dokkum, de regio binnen. In de binnenstad voor het stadhuis moeten de schaatsers keren om de laatste etappe af te leggen. Dokkum wordt daarom ook wel het Elfstedenkeerpunt genoemd. 25
Wellness Genieten en optimaal ontspannen? Ga er een dagje tussenuit in Thermen & Beauty Sauna Leeuwerikhoeve in Burgum. Hier heeft persoonlijke aandacht de hoogste prioriteit en is onthaasten de gewoonste zaak. Ervaar de rust en geniet van het grootse aanbod aan sauna’s. Na deze dag voel je je als herboren. Voor de kinderen Beleef veel plezier in Sanjesfertier in Feanwâlden, het grootste binnen- en buiten speelpark van Fryslân. Hier kun je als kind úren spelen, zonder je te vervelen. Watertoestellen in een vijver, een grote klimtoren en een kookpot; ontdek alle natuurelementen in de educatieve natuurspeeltuin van de Botanische Tuin De Kruidhof in Buitenpost. Wil je nog meer waterpret? Bekijk alle zwembaden op de digitale kaart op www.dwaande.nl
27
Zin in een actieve dag? Vind je weg naar de overkant door een woud van palen waartussen netten, bruggen en tokkelbanen hangen in het spectaculaire klimpark Adfunturepark in Dokkum. Tot wel 5,5 meter hoog! Je hebt toch geen hoogtevrees? Ervaar avontuur in de natuur op het wad en in het Lauwersmeergebied met Water Events Lauwersoog. Vaar bijvoorbeeld met een topsnelheid van 40 knopen (74 km/u) langs een zandplaat of door de golven van de Noordzee. Ga op pad met de boswachter en maak een natuurfotowandeling. Of neem je gps mee en stippel een route uit met coรถrdinaten die je via Groepsaccommodatie Natuurlijk Kollumeroord mee krijgt. Natuurlijk Kollumeroord biedt nog veel meer outdooractiviteiten, maar let op: neem wel even contact met ze op om een activiteit te reserveren.
29
Natuur
De diversiteit van de Noordoost Friese natuur en het landschap is uniek! Noordelijk van Dokkum liggen kleigronden die met terpen het kustlandschap bepalen. Een open en weids landschap. Onder de Dokkumer Ie beginnen de zandgronden. Hier vind je het coulisselandschap van De Wâlden. Aansluitend zijn er veengronden met het Nationaal Park De Alde Feanen. Het Nationaal Park Lauwersmeer, werelderfgoed Waddenzee, het Nationaal Park de Alde Feanen en het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden zijn de parels van Noordoost Fryslân.
Het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden is uniek door haar elzensingels en houtwallen. Een landschap met kleinschalige weilanden omzoomd door bomen en struiken die vroeger dienden als veekering. Dit unieke coulisselandschap is grotendeels bewaard gebleven en wordt onderhouden door de agrariërs in het gebied. Naast bomen worden de Noardlike Fryske Wâlden ook gekenmerkt door pingoruïnes. Zo’n pingo, een natuurlijk ontstaan meertje, is een overblijfsel uit de ijstijd. 31
In het hart van Fryslân ligt het grote laagveenmoeras De Alde Feanen. Dit Nationaal Park bestaat uit een zeer afwisselend landschap van meren, veenplassen, petgaten, rietlanden, ruigten, struwelen en moerasbossen. Ook zijn er trilvenen, veenmosrietlanden, blauwgraslanden en in het voorjaar geel gekleurde dotterbloemhooilanden. In De Alde Feanen komen zo’n 450 verschillende planten voor en broeden ruim 100 soorten vogels. In Earnewâld staat het bezoekerscentrum, www.aldefeanen.nl Het Nationaal Park Lauwersmeer is een prachtige plaats voor liefhebbers van rust en ruimte. Op het open water, in de uitgestrekte velden, ruige rietkragen en jonge bossen wemelt het van de vogels. In het voorjaar en in de herfst is het een komen en gaan van trekvogels. Vroeger had de zee vrij spel en was er een open verbinding met de Waddenzee. Uit angst voor
33
overstromingen werd in 1969 een dam gebouwd. Al snel werd duidelijk dat er een prachtig nieuw landschap ontstond. De natuur in het Lauwersmeergebied is zo bijzonder dat het is uitgeroepen tot Nationaal Park. Het waddengebied strekt zich uit van de noordkust van Nederland tot Denemarken. Met ruim 50 eilanden, een lange kuststrook en een grote diversiteit aan diersoorten wordt dit gebied beschouwd als een van de grootste en mooiste natuurgebieden van Europa. Jaarlijks maken maar liefst 10 tot 12 miljoen vogels uit alle windstreken op doorreis een onmisbare tussenstop in het waddengebied. De Waddenzee is van wereldbelang en daarom door Unesco opgenomen op de Lijst van het Werelderfgoed. Ook in Noordoost Frysl창n kunt u genieten van Werelderfgoed Waddenzee, een uniek dagje uit!
35