Jacek Hałas Rozmawia: Marta Odziomek
MUZYKA W TEATRZE
Marta Odziomek: Zanim przejdę do pytań o muzykę teatralną, proszę opowiedzieć nam o swoim stałym zajęciu. Podobno jest Pan jednym z nielicznych muzyków w kraju praktykujących grę na lirze korbowej… Dlaczego tak niewielu ludzi zajmuje się grą na tym instrumencie? Jacek Hałas: No właśnie nie wiem, dlaczego tak niewielu muzyków na nim gra, gdyż jest to bardzo fajny instrument! (śmiech) Może opowiem trochę o jego pochodzeniu. W Europie, a dokładniej w Hiszpanii lira korbowa pojawiła się w średniowieczu, w IX wieku. Następnie instrument ten został nieco zapomniany, ale kilka wieków później zyskał ogromną popularność. W epoce baroku wykorzystywano go do komponowania pieśni dworskich. Znalazł też swoje miejsce w muzyce poważnej – koncerty na lirę korbową pisał m.in. Vivaldi. Obecnie mało kto korzysta zarówno z tych utworów, jak i z samego instrumentu, chociaż – muszę przyznać – powoli wraca do łask, pojawia się w muzyce folkowej, jazzowej oraz w różnego rodzaju eksperymentach muzycznych. Kiedy ja zaczynałem grać, to było może w Polsce czterech muzyków grających na lirze korbowej, teraz znalazłoby się ze czterdziestu … M.O.: Nazywa się Pana poszukiwaczem pieśni dziadowskich. Czym jest taka pieśń? J.H.: Najogólniej mówiąc, są to pieśni wędrownych śpiewaków. To była pewnego rodzaju profesja, którą uprawiano przez około 300 lat, do XIX wieku. Wykonawcą pieśni dziadowskich był ktoś pomiędzy żebrakiem a minstrelem czy trubadurem. W ten sposób śpiewak zarabiał na życie, a jednocześnie był wówczas pewnego rodzaju „gazetą” i świeckim pomostem między sferą profanum a sacrum. Muzycy ci nie byli bezpośrednio związani z Kościołem (nie należeli do zakonów), byli artystami, ale zdecydowanie zajmowały ich sprawy ducha. Większość tych utworów to pieśni nabożne oraz modlitwy. Ich wykonaniu przeważnie towarzyszył akompaniament liry korbowej.
32
JACEK HAŁAS –
absolwent Akademii Sztuk Pięknych, muzykant, śpiewak, tancerz, niespokojny duch. Współtwórca formacji muzycznych: Reportaż, Bractwo Ubogich, Muzykanci, Ket Jo Barat, Lautari, Kwartet Wiejski, Kapela Hałasów. Uczestnik projektów artystycznych (Poznański Dom Tańca, Tikkun, the Book, Nomadzi Kultury) oraz teatralnych. Współpracował m.in. z: Teatrem Cinema, Teatrem Strefa Ciszy, Teatrem A3, Teatrem i Scholą Węgajty, Teatrem Modrzejewskiej w Legnicy. Zajmuje się tańcem korowodowym, wirowym, tradycjami wędrownych śpiewaków, działalnością warsztatową i edukacyjną. Razem z żoną Alicją (ludowe instrumenty perkusyjne) jako Nomadzi Kultury od 2005 podróżują po Europie z tradycyjną Jurtą, prezentując efekty swych wieloletnich poszukiwań oraz przedsięwzięcia realizowane wspólnie z artystami z całego świata. Od lat poszukuje śladów pieśni dziadowskich w żywej tradycji, zapisach etnografów, domowych archiwach i praktykuje grę na tradycyjnym instrumencie wędrownych śpiewaków – lirze korbowej.