rozwijanie sprawności produktywnych
Słuchać, by mówić lepiej? Gabriela Filipowicz Mówienie jest z jedną z najbardziej pożądanych sprawności językowych wśród uczących się języka obcego. W celu wykształcenia tej umiejętności często wykorzystywane są sprawności receptywne, czyli czytanie i słuchanie. To ostatnie wydaje się szczególnie użyteczne w udoskonalaniu umiejętności konwersacyjnych. Tymczasem zarówno nauczyciele, jak i autorzy podręczników językowych wpadają czasem w pułapkę pewnych błędów, które sprawiają, że niektóre zadania nie są tak efektywne, jak mogłyby być.
G
dy porównuje się prace z dziedziny metodyki poświęcone poszczególnym sprawnościom językowym, trzeba przyznać, że słuchanie nie należy do często badanych obszarów. Według Linsday Miller (2006:10), istnieją dwie przyczyny takiego stanu rzeczy. Po pierwsze, wielu autorów uważa, że mówienie jest sprawnością bardziej godną uwagi niż słuchanie. Po drugie, często przyjmuje się pogląd, że słuchania można się nauczyć „z marszu”. Opinia ta dziwi szczególnie wtedy, gdy uzmysłowimy sobie, jak ściśle słuchanie związane jest nie tylko z mówieniem, ale także z pozostałymi sprawnościami językowymi. Brownell (1996:6-7) podkreśla, że słuchanie wpływa na naszą zdolność podejmowania decyzji, docenianie świata dokoła nas i nasze relacje interpersonalne. Skuteczna komunikacja zaczyna się od słuchania, a ono z kolei ponosi 80 proc. odpowiedzialności za interakcję. Co więcej, słuch to zmysł najczęściej używany w codziennym życiu. Niektóre badania pokazują, że przeciętnie aż 40 proc. codziennej komunikacji ludzkiej dotyczy słuchania, 35 proc. – mówienia, 16 proc. – czytania, a tylko 9 proc. – pisania (Miller 2006:10). Biorąc pod uwagę te liczby, zastanawiać się można,
2/2016
dlaczego tak niewiele uwagi poświęcono sprawności słuchania w badaniach z zakresu metodyki nauczania języków obcych. Warto nieco wypełnić tę lukę.
Zależność między recepcją a produkcją Lingwiści ustalili, że sprawności receptywne, czyli słuchanie i czytanie, ,,karmią” tzw. produkcję: mówienie i pisanie (Harmer 2003:250). Jest to prawdziwe nie tylko w odniesieniu do języka obcego, ale także języka ojczystego. Można tu użyć prostej analogii z życia codziennego – dziecko, które rzadko ma kontakt z książką i którego otoczenie nie posługuje się zbyt rozwiniętym językiem ojczystym, nie przyswoi sobie tego języka tak dobrze jak to, które jest wychowywane w odmiennych warunkach. Innymi słowy, odpowiedni input jest nieodzowny, by wytworzyć output. Odnosi się to również do nauki języka obcego.
Jak usprawnić mówienie? Niektórzy uważają, że samo czytanie wystarczy, aby usprawnić mówienie. Wydaje się jednak, że z wielu powodów słuchanie
temat numeru
[ 61 ]