motywacja
Żeby mi się tak chciało, jak mi się nie chce – o motywacji do uczenia się na przykładzie uczenia się języków obcych Jolanta Zając Jakże często słyszymy stwierdzenie takie, jak w tytule niniejszych rozważań, a jeszcze częściej brakuje nawet tego życzenia, żeby się chciało, zostaje zwykłe nie chce mi się. Dlaczego tak trudno wykrzesać owo chcenie u uczącego się? Spróbujmy przyjrzeć się procesowi uczenia się/nauczania w świetle teorii psychologii poznawczej, pedagogiki i dydaktyki, a zwłaszcza glottodydaktyki. Sądzimy bowiem, że tylko kompleksowe, interdyscyplinarne spojrzenie na przebieg procesów odpowiedzialnych za uczenie się oraz równoczesne ich sprzężenie z działaniami nauczyciela mogą pomóc w znalezieniu prostych, ale skutecznych rad prowadzących do tego, żeby im/nam (uczniom/ nauczycielom) się chciało. Motywacja do uczenia się – punkt widzenia ucznia
elementów: aktywna postawa – konstruowanie – wykorzystanie posiadanego „tworzywa”.
Uczenie się definiowane jest przez psychologów poznawczych jako aktywny, ukierunkowany na cel proces. Ma ono charakter konstruktywny i kumulatywny, gdyż jednostka nie nabywa wiedzy z zewnątrz, ale sama konstruuje ją we własnym umyśle lub dokonuje reorganizacji przechowywanej wiedzy (Czerniawska 1999:19). Wspomniany proces opiera się na dwóch czynnikach: strategiach uczenia się oraz uprzedniej wiedzy przechowywanej w umyśle (tamże). Można także definiować uczenie się jako proces konstruowania nowych modeli i reprezentacji świata za pomocą manipulowania obiektami oraz za pomocą języka i innych narzędzi kulturowych. Jest to proces nieustannego negocjowania znaczeń ze sobą, z rówieśnikami oraz z nauczycielem (Dylak). Wynika z tych definicji, że podstawą uczenia się jest aktywny udział uczącego się w konstruowaniu wiedzy na podstawie tego, co już jest przechowywane w strukturach umysłowych. Pozostaje zatem konsekwentne uwzględnianie trzech kluczowych dla tego procesu
3/2013
Aktywna postawa Teoretycznie wszyscy nauczyciele znają „aktywnego ucznia” – to ten, który zgłasza się do odpowiedzi, zadaje pytania, komentuje, sprawdza, czy wszystko zrozumiał, jak trzeba, upewnia się itd. Nie należy jednak mylić aktywności zewnętrznej, werbalnej, z aktywnością wewnętrzną, skupiającą się na głębokim przetwarzaniu informacji, a to o ten rodzaj aktywności chodzi przede wszystkim w uczeniu się. Wyzwolenie takich działań w pracy umysłowej wymaga odpowiednio dobranych materiałów, które umożliwią postulowaną aktywność, najlepiej w ramach rozwiązywania problemów. Nazwijmy problemem do rozwiązania zadanie (np. językowe), którego wykonanie z wykorzystaniem posiadanej wiedzy i umiejętności prowadzi do jakościowo innej sytuacji wyjściowej (np. streszczenie tekstu). Łatwo zauważyć, że mówimy w tym wypadku o działaniach otwartych, opartych
dydaktyka i metodyka
[ 65 ]