Waar starten met verduurzamen hippische accommodatie?
Top 3 subsidies voor verduurzaming en energie besparen
Een schone mestopslag voor een duurzame afvoer
Ondernemers over verduurzamen op hun bedrijf
Het paard verduurzamen
De laatste jaren gebeurt er ontzettend veel op het gebied van duurzaamheid. In het nieuws horen we regelmatig begrippen als ‘energieakkoord’ en ‘klimaatwet’ voorbijkomen. Het is niet gek dat er zoveel aandacht aan besteed wordt, want gezamenlijk hebben we afgesproken dat Nederland in 2050 voor 95% energieneutraal moet zijn. Om deze doelstelling te halen zijn er diverse maatregelen genomen door de overheid. Het verduurzamen van bedrijven staat ook op de agenda. Ook hippische bedrijven moeten dus stappen nemen om te verduurzamen.
Naast het feit dat verduurzaming voor bedrijven een verplichting is, is het in veel gevallen ook een kans. De markt verandert, klanten zijn bewuster en zo ontstaan er mogelijkheden voor nieuwe verdienmodellen. Ondernemerschap draait om inspelen op kansen, nieuwe ontwikkelingen signaleren en ermee aan de slag gaan om ervoor te zorgen dat je bedrijf toekomstbestendig is. In de duurzame economie zit voldoende potentieel om als ondernemer te benutten in je bedrijfsvoering. Om in te spelen op de kansen van de klimaatplannen en de energietransitie is het misschien nodig om investeringen te doen. Vooruitlopen loont: in de transitie naar een duurzame, circulaire economie zit veel potentie voor ondernemers. Heb jij plannen om je processen energiezuiniger te maken of wil je je bedrijfspand verduurzamen? Welke aanpassingen en investeringen mogelijk en het meest kansrijk zijn voor jouw organisatie, hangt natuurlijk af van veel factoren op jouw bedrijf. Je bedrijf verduurzamen kan op verschillende manieren.
“Het is voor hippische ondernemers inmiddels niet meer de vraag ‘of’ ze moeten verduurzamen, maar ‘wanneer’ ze dit gaan doen.”
In deze FNRS Zaken nemen we je mee in diverse mogelijkheden om jouw bedrijf te verduurzamen en klimaatkansen te benutten voor een duurzame ontwikkeling van jouw onderneming. En daar zijn om te beginnen geen grote investeringen voor nodig. Er zijn quick wins die op ieder bedrijf toe te passen zijn. Deze open deuren zijn een kleine eerste stap in bewustwording en energiebesparing. Wil je het direct groter aanpakken, maar heb je geen idee waar je moet beginnen? In deze editie lees je waar je kan starten met oriënteren en hoe je hulp kan krijgen van een gratis energiecoach die op bedrijfsniveau met je meekijkt en -denkt.
Inmiddels zijn er al veel hippische ondernemers die op verschillende manieren stappen hebben genomen om hun bedrijf te verduurzamen. Een bijzonder voorbeeld is Manege Middelsee; door nieuw te bouwen konden ze hun bedrijf direct volledig energieneutraal realiseren. Dat verduurzamen ook zonder grote investering kan vertelt Susanne Bredero van Stal de Schoolt; op haar daken liggen meer dan 200 zonnepanelen zonder dat het haar iets gekost heeft. Manege Wieneshof en Ruitersport Wittenhorst vertellen hoe zij juist hun verduurzamingstraject gefinancierd hebben gekregen met crowdfundingsacties en fondsenwerving. We vroegen nog drie andere hippische ondernemers wat zij op hun bedrijf hebben gedaan om te verduurzamen. De antwoorden zijn inspirerend om te lezen. De aanpassingen die zij hebben gedaan zijn uiteenlopend en gaan verder dan de voor de hand liggende zaken.
Ook met kleine stappen komen we langzaam gezamenlijk in de goede richting. In deze editie geven we ook inspiratie om naast verduurzamen rondom energiebesparing ook te verduurzamen op andere vlakken. Denk aan mestverwerking, maar ook om de relatie met je personeel en klanten duurzaam te behouden.
Het is voor hippische ondernemers inmiddels niet meer de vraag ‘of’ ze moeten verduurzamen, maar ‘wanneer’ ze dit gaan doen. We moeten ook als hippische sector de kansen om te verduurzamen beter benutten om zo ook het imago van je bedrijf te verduurzamen. Frederieke
Sportaccommodaties, en ook veel hippische accommodaties, zagen de energielasten van afgelopen winter met angst tegemoet. Deze lasten zijn momenteel soms drie tot vijf keer zo hoog als verwacht. In dit artikel geven we een overzicht van ‘quick wins’ om je energieverbruik direct omlaag te brengen. Ons advies: begin bij het begin en maak de eerste stap in meer grip op je energiekosten.
Het betalen van de energierekening is voor veel sportverenigingen, -ondernemers en gemeenten een grote last. Zo worden 200 zwembaden en zes ijsbanen bedreigd met sluiting, omdat ze in de winter een nieuw energiecontract af moeten sluiten. In het voorjaar van 2022 gaf een derde van de sportondernemers al aan zich grote zorgen te maken over de ontwikkelingen van de energielasten, meldde het Mulier Instituut in de publicatie ‘Energielasten ondernemende sportaanbieders en sportverenigingen’. De verschillende partijen binnen de sport en ook de Tweede Kamer houden zich bezig met het zoeken naar oplossingen voor de hoge energiekosten waarmee sportaccommodaties worden geconfronteerd.
Energie besparen is niet ingewikkeld
Bij energie besparen denk je misschien direct aan ingewikkeld installatiewerk, maar veel maatregelen kun je zelf uitvoeren. Aanpassingen in gedrag, organisatie en techniek kunnen met eenvoudig uitvoerbare verbeteringen het energieverbruik van je sportaccommodatie omlaag brengen. Dat zie je direct terug op je energierekening in een daling van de energiekosten. Niet-gebruikte energie is nog altijd de meest duurzame energie.
Bij investeren denken we vaak aan financiën, maar investeringen kun je ook doen in tijd en mensen. Je kunt iedereen van je bedrijf betrekken. Zo begint het besparen van energie met het monitoren van je energieverbruik. Maak iemand binnen jouw organisatie of het bestuur verantwoordelijk om het energieverbruik regelmatig te bekijken. Vervolgens kun je zien wat aanpassingen voor besparingen opleveren en waar je mogelijk nog meer kan besparen. Zorg dat energieverbruik een vast punt is op de bestuurs- en algemene ledenvergadering of het medewerkersoverleg.
Maatregelen net als thuis
Als je thuis de deur uit gaat, zetten de meeste mensen ook de televisie, lampen en apparatuur uit.
Doe dat ook op de sportclub. Deze en onderstaande maatregelen, in het verlagen van het elektraverbruik, zie je terug op je energienota.
1. Controleer je elektriciteitsaansluiting(en). Kan je aansluiting met je huidige verbruik misschien verkleind worden? Dat scheelt in je aansluitkosten. Heb je meerdere aansluitingen? Zo ja, heb je die allemaal nodig? Dit zijn terugkerende kosten waar je mogelijk op kan besparen.
2. Schakel apparaten uit in periodes dat ze niet gebruikt worden (zoals de zomervakantie). De koeling van de dranken kan uit als er niemand is. Je kunt ook eenvoudig tijdschakelaars installeren die je bij de bouwmarkt voor weinig geld kan kopen.
3. Zorg voor goed onderhoud van je apparatuur, dat zorgt dat ze efficiënter en zuiniger functioneren en dus minder verbruiken.
4. Vervang verlichting in de kantine door ledverlichting.
‘Open deuren’ zijn er niet voor niets
Onderstaande tips in het verminderen van je gasverbruik lijken misschien open deuren, maar dat zijn ze niet voor niets.
1. Sluit deuren en ramen. Staat de deur van de kantine altijd open (ook als de verwarming aanstaat), doe de deur dicht of monteer deurdrangers.
2. Als de ramen en deuren dan dicht zitten, waar tocht het? Spoor gaten en kieren op en zorg voor tochtwering.
3. Isoleer je waterleidingen en onderdelen. Daar verliest het water onderweg naar de verwarming anders veel warmte.
4. Zorg dat er korter wordt gedoucht. Daar kun je timers op instellen.
5. Zet je verwarming eerder uit, bijvoorbeeld een uur voordat je afsluit. Als de sportaccommodatie de warmte goed vast kan houden, is dit nog comfortabel. Dit kun je handmatig doen, maar ook met standaardinstellingen. Hou wel in de gaten dat je deze up to date houdt.
6. Verlaag de ruimtetemperatuur. Iedere graad bespaart je zo’n 6% gasvraag. Meestal merken gebruikers dat niet eens. Zet de verwarming pas één graadje omhoog als de gebruikers klachten hebben.
7. Zorg dat alle radiatoren alle warmte aan de ruimte af kunnen geven. Dus geen kastjes, sportmaterialen of dozen voor de verwarming.
8. Loop je thermostatische radiatorknoppen na. Deze staan meestal veel te hoog. In kamers die niet gebruikt worden, is het verstandig om de thermostatische radiatorknop dicht te draaien, zodat je daar niet onnodig verwarmt.
Van quick wins naar lange termijn
Met de gegeven quick wins kun je je energieverbruik omlaag brengen. Om de stijgende energiekosten ook op de lange termijn te kunnen beheren, zijn andere oplossingen nodig. Als je toegang hebt tot financiële middelen, kun je grotere energiebesparende maatregelen nemen:
• Wek duurzame energie op met zonnepanelen op het dak van de binnenrijbaan of kantine.
• Vervang verlichting door ledverlichting. Dit is een grote investering, maar levert ook grote besparingen op.
• Ga van het gas af en installeer een warmtepomp.
Houd er rekening mee dat de lever- en installatietijden lang kunnen zijn. Ga nu dus al aan de slag voor aankomende winter en probeer waar mogelijk vooruit te kijken.
Sport NL Groen
Wil je inzicht in de maatregelen die passen bij jouw accommodatie? Of wil je in contact komen met gratis energiecoaches die jou op weg kunnen helpen? Ga dan naar Sport NL Groen. Hier krijg je naast duurzaamheidsadvies, ook informatie over landelijke en regionale subsidies en financieringsmogelijkheden. Je kunt vervolgens zelf kiezen hoe je wilt verduurzamen en met welke partijen.
De hippische sector staat voor een grote uitdaging. Niet alleen de coronacrisis hakte erin bij hippische bedrijven, ook de energierekening doet een aardige duit in de zak.
De gas- en energieprijzen zijn de afgelopen maanden enorm gestegen en veel bedrijven ontvangen al een flink verhoogde energierekening. Bij een deel van de bedrijven zijn de kosten ongeveer verdubbeld ten opzichte van voorgaande jaren. Hoog tijd dus om de energielasten structureel omlaag te brengen. Want zo houden we de paardensport toekomstbestendig.
Verduurzamen met behulp van Sport NL Groen en gratis energiecoach
De vraag naar verduurzaming op hippische bedrijven neemt toe, want hiermee kunnen de energiekosten structureel worden verlaagd. Maar het is soms lastig om door de beschikbare maatregelen, subsidies en financieringsmogelijkheden heen te navigeren. Om sportondernemers en -verenigingen een duwtje in de rug te geven, is de tool Sport NL Groen gelanceerd. Een initiatief van de Routekaart Verduurzaming Sport (zie kader op vorige pagina). Met deze online tool krijg je gratis advies voor de verduurzaming van jouw (hippische) sportaccommodatie, met inzicht in alle subsidies en de goedkoopste leningen. Je ontvangt direct een concreet verduurzamingsplan zodat je zelf aan de slag kan gaan op jouw accommodatie.
Ondernemers moeten direct weten waar ze terecht kunnen
Met Sport NL Groen kunnen (hippische) ondernemers de eerste stap zetten om daadwerkelijk te verduurzamen. Dat ziet ook Haike Blaauw, directeur FNRS:
“Wanneer ondernemers bezig zijn met het thema duurzaamheid, dan moeten ze direct weten waar ze terecht kunnen. Onze samenwerking met Sport NL Groen draagt hieraan bij. Omdat het platform laagdrempelig is, kunnen ondernemers snel inzien wat ze zelf kunnen doen om te verduurzamen. Het brengt daarnaast alle landelijke en regionale subsidies en financieringsmogelijkheden in kaart.” FNRS verwijst ondernemers naar de tool van Sport NL Groen en heeft ervoor gezorgd dat de locaties van alle leden te vinden zijn.
We merken allemaal de gevolgen van de klimaatverandering: plotselinge extreme hitte, lange periodes van droogte en zware regenbuien. Om daar wat aan te doen heeft de sportsector het klimaatakkoord ondertekend. In heel Nederland nemen we maatregelen. Ook in de sportsector gaan we in versneld tempo verduurzamen. Dat levert behalve veel energie, ook geld én een gezonde sportomgeving op. De rijksoverheid, sport en gemeenten trekken samen op om deze ambities waar te maken. Hoe we dat doen staat beschreven in de Routekaart Verduurzaming Sport.
Deze routekaart is ondertekend door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, NOC*NSF, Vereniging Sport en Gemeenten, de provincies, het Platform Ondernemende Sportaanbieders (POS), BSNC en Kenniscentrum Sport & Bewegen. FNRS maakt onderdeel uit van het POS en draagt op deze manier ook haar steentje bij. Ben je benieuwd welke afspraken zijn vastgelegd? Via de QR-code bekijk je een video waarin het in anderhalve minuut wordt uitgelegd.
“Het besef bij hippische ondernemers moet nog indalen dat het verduurzamen van de accommodatie niet alleen maatschappelijk urgent is, maar ook geld oplevert. Energiekosten vormen nu een enorme kostenpost voor een onderneming en dat gaat de komende jaren niet veranderen. Krijg daar eerst grip op. FNRS bekijkt altijd waar de branche behoefte aan heeft en we delen informatie om iedereen op weg te helpen. Sport NL Groen is een prachtig platform wat hieraan bijdraagt.”
“Met een totale investering van 90.000 euro kan ik de komende 15 jaar ruim 135.000 euro besparen.”
Al 24.200 ton CO2 en 11,6 miljoen euro besparing gevonden
Vanaf het moment dat de tool gelanceerd werd vorig jaar, weten sportbonden, clubs en sportondernemers de tool te vinden. Inmiddels stromen de aanvragen binnen en zijn er al diverse energiecoaches en concrete offertes aangevraagd. Met de aanvragen die bij Sport NL Groen zijn gedaan kan er inmiddels 24.200 ton CO₂ en 11,6 miljoen euro worden bespaard.
Hippische ondernemers weten hun weg naar Sport NL Groen inmiddels ook te vinden. FNRS hoort positieve geluiden over het gebruik van de tool. Zo zegt een ondernemer: “Ik was aangenaam verrast toen ik zag dat mijn accommodatie in Sport NL Groen stond. Binnen een paar minuten kreeg ik meteen interessante inzichten. Zo zag ik dat ik een jaarlijkse besparing van 3.700 euro kan realiseren door te
investeren in ledverlichting en jaarlijks 18.000 euro kan besparen door te investeren in zonnepanelen. Met een totale investering van 90.000 euro kan ik de komende 15 jaar ruim 135.000 euro besparen. Dat is interessant! Ik raad dus alle hippische ondernemers aan om te onderzoeken of er maatregelen zijn die besparing opleveren. Als ondernemer kijk je toch naar de kosten en ik denk dat velen verbaasd zullen zijn over hoe snel maatregelen zijn terugverdiend.”
Gratis energiecoach ondersteunt
Via de tool kan ook gebruik worden gemaakt van een gratis energiecoach. Een energiecoach voert een energiescan op locatie uit. Het resultaat van deze energiescan is een overzicht van de financiële mogelijkheden en de potentiële besparingen na het nemen van verduurzamingsmaatregelen. Vervolgens kun je als bedrijf bepalen of je samen met de energiecoach ook het implementatietraject in gaat, waarbij de energiecoach assisteert bij het opvragen van offertes, contact hebben met installatiebedrijven en het uitzoeken van financierings- en subsidiemogelijkheden. De adviseur krijgt, vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, budget om dit per locatie uit te zoeken.
Aan de slag met verduurzamen met Sport NL Groen
Wil jij ook aan de slag met het verduurzamen van jouw hippische sportaccommodatie en daarmee het verlagen van jouw energierekening? Ga dan naar Sport NL Groen via www.sportnlgroen.nl en bekijk wat verduurzamen voor jouw accommodatie oplevert.
Ontdek alle duurzaamheidsmaatregelen op www.sportnlgroen.nl
Deze maatregelen zorgen voor de meeste CO2 besparing en grootste clubkas.
Met de huidige hoge energiekosten, is investeren in verduurzaming van een sportaccommodatie een goede keuze. Subsidies helpen je om de investering mogelijk te maken. In dit bericht lichten we een aantal subsidies voor verduurzaming toe. De overheid heeft de energietransitie hoog op de agenda staan. Er zijn veel subsidies beschikbaar. We beginnen met de regeling welke is opgesteld om tegemoet te komen aan de hoge energieprijzen.
1. Tegemoetkoming Energiekosten energie-intensief mkb-ondernemingen (TEK)
Je kunt gebruik maken van deze regeling als je voldoet aan onderstaande voorwaarden:
• Je (sport)onderneming verbruikt jaarlijks meer dan 5.000 m³ gas of 50.000 KWh elektriciteit
• Minimaal 12,5% van je omzet bestaat uit energiekosten
• Je (sport)onderneming heeft minder dan 250 werknemers en een jaaromzet van minder dan € 50 miljoen
• Je hebt een (sport)onderneming welke voldoet aan de Europese mkb-definitie. Wil je weten of je bedrijf hieraan voldoet? Ga dan naar de mkb-toets via rvo.nl
• Je (sport)onderneming staat ingeschreven bij het Handelsregister
• Bij een kostenstijging hoger dan € 1,19/m³ gas en € 0,35/kWh elektriciteit kun je 50% van de kostenstijging van je energieverbruik aan subsidie ontvangen.
Verder zijn onderstaande voorwaarden van kracht:
• Je ontvangt maximaal € 160.000,- subsidie
• Je ontvangt maximaal 50% van je totale energiekostenstijging
• Het betreft het totaalbedrag per onderneming, niet per energiecontract of locatie
De regeling gaat over de periode van 1 november 2022 tot en met december 2023. De opening voor het indienen van de aanvraag start in het tweede kwartaal 2023. Zet dus alvast een reminder in je agenda.
Met de EIA kun je duurzame investeringen deels aftrekken van je fiscale winst. Het kan gaan om investeringen in: CO2-reductie, duurzame energie en energiezuinige technieken
De volledige energielijst van investeringen die in aanmerking komen, vind je op de site van de RVO. Met de EIA kun je 45,5% van de investeringskosten in duurzame bedrijfsmaatregelen aftrekken van de winst. Hierdoor verlaag je je fiscale winst.
Voorwaarden:
• De investering die je doet moet in de energielijst staan en voldoen aan eisen genoemd in deze lijst
• Het investeringsbedrag is minstens € 2.500,-
• Per jaar mag je maximaal € 126 miljoen indienen aan meldingsbedrag
• Je betaalt inkomsten- of vennootschapsbelasting
• Je meldt de investering op tijd: de hoofdregel is binnen drie maanden nadat je de investeringsverplichting voor het bedrijfsmiddel bent aangegaan
• Het bedrijfsmiddel waarin je investeert is niet eerder gebruikt door de aanvrager
Kijk voor alle informatie over de EIA en voor het aanvragen op de subsidiepagina van de RVO.
LED-verlichting Zonnepanelen Isolatie Warmtepompen Groene energie
Ambities routekaart Verduurzaming Sport
Alle sportaccommodaties C02-arm
Geen gewasbeschermingsmiddelen Gebruik circulaire materialen Klimaatadaptieve sportomgeving
Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) is van toepassing op een aansluiting van een warmtenet, warmtepomp, kleinschalige windturbine, zonneboiler en/of zonnepanelen.
Als je bijvoorbeeld je zonnepanelen installeert kun je € 125,- per kW gezamenlijk piekvermogen terugvragen. En de subsidie voor een warmtepomp is vanaf € 500,-, afhankelijk van de warmtepomp die je kiest.
Het is belangrijk per maatregel goed de voorwaarden te bekijken. Onderstaand vind je een aantal algemene voorwaarden van de ISDE:
• Voordat je de koopovereenkomst voor het apparaat sluit, vraag je de subsidie aan.
• Je neemt het apparaat in gebruik binnen 12 maanden na de beschikking van de subsidie
• Je verkoopt of verwijdert het apparaat niet binnen een jaar na de beschikking van de subsidie.
• Je hebt geen recht op subsidie i.c.m. de Energie-investeringsaftrek (EIA)
Kijk voor alle informatie over de ISDE en voor het aanvragen op de subsidiepagina van de RVO. Alle informatie over subsidies en financieringen voor ondernemers, zoals SDE++, KIA en DEI+ vind je op de site van de RVO.
Manege Middelsee:
Het plan van Susanne en Ronald Spoelstra was in eerste instantie de paarden aan huis te zetten, na jaren op een pensionstalling te hebben gestaan. Ze wilde graag dichtbij de stad blijven, maar een plek naar hun wensen konden ze lastig vinden. Uiteindelijk zijn Susanne en Ronald met de gemeente in gesprek gegaan.
De gemeente had een mooi plekje in de aanbieding, waar zij grotere dromen in vervulling konden laten gaan dan ze in eerste instantie voor ogen hadden. Susanne en Ronald hebben een kleinschalige manege gebouwd in de nieuwe wijk Middelsee in Leeuwarden, waarbij duurzaamheid en welzijn voor ruiter en paarden voorop staat. Wanneer je de manege betreed zijn deze drie woorden ook precies het gevoel wat je erbij krijgt. Ze hebben drie manegepony’s, zeven pensionpaarden en vijf eigen paarden die gevestigd staan in een prachtige paddock paradise.
Duurzaamheid
Ronald heeft de techniek in de vingers zitten en was daarom de aangewezen persoon om dit project, in de nieuwe Leeuwarder/Goutumer wijk Middelsee ten zuiden van het Van Harinxmakanaal, op te
zetten. Het hele gebouw is gemaakt met bouten en schroeven, waardoor het gebouw flexibel en demontabel is voor onderhoud en eventuele uitbreiding. Susanne en Ronald vertellen hoe hun bedrijf energie- en waterneutraal is geworden en hoe ze een eigen rioolsysteem hebben gebouwd.
Energieneutraal
Ronald: “Het belangrijkste waar we mee begonnen zijn, en wat ik andere ondernemers ook adviseer, is het voldoende isoleren van het gebouw. Doordat de 22 paardenboxen in de manege open zijn, verwarmen de paarden de ruimte. De ruimte is geventileerd via een elektrisch doek in de zijgevel dat afhankelijk van de weersomstandigheden omhoog of omlaag verstelbaar is. Wanneer het echt warm is fungeert de eb- en vloedbodem van de binnenrijbaan als verkoeling en zetten we de paarden daar om af te
koelen. Daarnaast hebben wij meer dan 100 zonnepanelen geplaatst die zelfs in de winter nog de nodige stroom opwekken. Hiermee is onze manege volledig energieneutraal en leveren we zelfs energie terug aan het net. We verbruiken ongeveer 20.000 kWh jaar en wekken 25.000 kWh per jaar op. Die 5.000 kWh leveren we terug aan het net waar we nog een mooi bedrag voor krijgen.” Suzanne grapt
tussendoor: “Hier kunnen we dan mooi weer een lading hooi voor kopen.” Ronald vertelt verder: “De opgewekte elektriciteit verbruiken we onder andere voor de verlichting, de verwarming van de kantine die verwarmd wordt met infraroodpanelen en onze elektrische machines; de shovel en de golfkar. Door de elektrische machines hebben we ook geen diesellucht in de stallen en maken de machines geen lawaai. Het teveel aan stroom wordt zelfs opgeslagen in de accu’s van de shovel en de golfkar. Deze machines kunnen bidirectioneel laden en ontladen, dit betekent dat je ze twee kanten op kunt gebruiken qua stroom. Normaal gesproken stroomt elektriciteit náár je voertuig. Bij bidirectioneel laden kan het dus ook andersom. Deze accu’s leveren in de nacht dus de stroom terug aan het gebouw. Het gebouw heeft veel lichtinval door de ramen, maar we maken daarnaast ook gebruik van ledverlichting om de binnenrijbaan volledig te voorzien van licht wanneer dit nodig is. Zoals gezegd wordt de kantine verwarmd met infraroodpanelen die elektra verbruiken welke we dus zelf opwekken en alleen gebruikt worden bij aanwezigheid. Gas hebben we niet op onze locatie en hebben we door de eerder genoemde investeringen ook niet nodig.”
Waterneutraal
Susanne en Ronald kwamen zelf met het idee om hemelwater op te vangen in grote bassins en op te slaan. Het hemelwater wordt opgevangen via het dak van de manege en wordt in grote betonputten opgeslagen. Dit water gebruiken ze voor al het drinkwater voor de paarden buiten en de watertoevoer
van het eb- en vloedsysteem in de logeercirkel en de binnen- en buitenrijbaan. “Wij hebben dus ook bijna geen kosten aan leidingwater. Alleen voor de drinkwatervoorziening binnen gebruiken we nog leidingwater. De afvoer van het drink-, hemel- en rioolwater wordt eens in de zoveel tijd getest door Vitens op de kwaliteit.”
“Wij hebben geen rioolafvoer via de gemeente, maar we lossen het zelf duurzaam op.”
Rioolneutraal
Naast dat het bedrijf van Susanne en Ronald energieen waterneutraal is, is het bedrijf niet aangesloten op het riool. Ze hebben hun eigen rioolsysteem gebouwd, waardoor ze geen onnodige extra rioolheffing hebben. Zakelijk worden rioollasten bepaald door de hoeveelheid leidingwater die je verbruikt. Met een eigen watervoorziening via het dak bespaar je dus ook.
“Ons rioolsysteem IBA (Individuele Behandeling van Afvalwater) is opgebouwd uit drie betonputten met filters en bacteriën. In dit systeem wordt het afvalwater van grof naar fijn gefilterd en breken de bacteriën de afvalstoffen af. Twee keer per jaar inspecteren en onderhouden we de putten waarbij een kleine hoeveelheid slib uit de putten wordt gehaald. Dit leggen we dan bij de fruitbomen als mest. Kortom: wij hebben geen rioolafvoer via de gemeente, maar we lossen het zelf duurzaam op.”
Paardenwelzijn
Het paardenwelzijn uit zich in de vorm van een paddock paradise met een zo natuurlijk mogelijke leefomgeving waar de paarden in een gemengde kudde leven. Door deze opzet zijn de paarden de hele dag in beweging en moeten ze zelf moeite doen om bij hun eten en drinken te komen. De paarden
hoeven zich nooit te vervelen. Ze hebben een vijver waarin ze kunnen baden en spelen. Er liggen tractorbanden met een paal in het midden. Hier hangen we iets lekkers aan en kunnen de paarden zelf uitzoeken hoe ze erbij kunnen. Als laatste hebben we ook een ‘snacktuin’ waar we de paarden af en toe laten snoepen van eetbare beplantingen. De rijbaanbodems zijn aangesloten op de waterbufferput waarvan het waterniveau geregeld kan worden per rijbaan. Door de eb- en vloedbodems van de logeercirkel en de binnen- en buitenrijbanen zijn de bodems altijd van goede kwaliteit. De bodems worden niet te droog en stuiven niet. Hierdoor lopen de paarden altijd op een stevige ondergrond waardoor de kans op blessures klein is en prestaties worden gestimuleerd. In de lessen worden alle pony’s en paarden gereden met een bitloos hoofdstel.
Ruiterwelzijn
Susanne: “De manege is kleinschalig, hier hebben we bewust voor gekozen om al het werk behapbaar te houden. We hebben drie manegepony’s en ongeveer 15 lesklanten in de week waar we coaching mee doen. Drie dagen in de week geef ik één-op-één coachlessen. We beginnen altijd vanaf de grond en ik kijk altijd wat er ontstaat en langzaamaan werken we toe naar onder het zadel. Het gebeurt ook wel eens dat we niet aan het rijden toekomen. Ik ga altijd eerst even met het kind wandelen door de track en dan sluit er altijd wel een pony aan. Samen met Claudia de Jongh organiseren we ook ‘pony-spirit-
Verduurzamen is voor veel hippische bedrijven een mogelijkheid tot besparen op energie kosten. Duurzame verlichting wint steeds meer aan populariteit. Duurzame lampen dragen niet alleen bij aan een beter milieu, maar verbruiken ook minder energie en hoeven minder vaak vervangen te worden.
dagen’, dit gaat in groepjes. Claudia is Yin Yoga docent, ergotherapeut en paarden- en kindercoach. We beginnen met yoga en daarna mogen ze bij de paarden in de track. We helpen angstige kinderen, kinderen met angst voor het onbekende, kinderen met autisme of kinderen die hoog sensitief zijn. Een kind kan heel angstig binnenkomen en tijdens een sessie zie je ze steeds meer uit hun schulp kruipen. Voor kinderen is dit echt een uitkomst. Ik krijg onwijs veel mooie berichten van de ouders en dat maakt mij trots. De yoga organiseren we ook voor volwassenen. We hebben een groepje dames die kampen met een burn-out en heel erg gebaat zijn bij deze coaching.”
Aangesloten bij de FNRS
“We zijn aangesloten bij de FNRS omdat ik het heel handig vind om de FNRS als klankbord te gebruiken. Ik kan op de website makkelijk alle documenten en contracten vinden. Als ik hulp nodig heb bij bijvoorbeeld administratie of andere dingen kan ik Swaen, onze accountmanager, altijd een berichtje sturen. Plus het is een kwaliteitskeurmerk. Als laatste wat ik fijn vind van het aangesloten zijn bij de FNRS; er zijn mensen die wat minder te besteden hebben, maar die kunnen gebruik maken van Stichting Leergeld wanneer ik het logo van de FNRS en Stichting Veilige Paardensport op de factuur zet. Hierdoor kunnen ze de les vergoed krijgen. Dit vind ik een mooi initiatief.”
Rofianda, partner van de FNRS, heeft jarenlange ervaring in het ontwikkelen en het toepassen van verlichting voor hippische bedrijven. Veiligheid, gebruiksgemak en eenvoud zijn hun uitgangspunten. Lichtoplossingen ontwikkeld op basis van praktijksituaties maakt het mogelijk in elke omgeving een passende oplossing te bieden.
De lichtoplossingen van Rofianda houden rekening met de verschillende eisen die per discipline worden gesteld. Zo is het niet nodig op een accommodatie waar voornamelijk recreatief wordt gereden de rijbanen op internationaal niveau te verlichten. Dit betekent echter niet dat je moet inleveren op de lichtkwaliteit, het betekent wel dat er een lichtplan op maat wordt gemaakt.
Ledverlichting:
• zorgt voor beter overzicht en een veiliger gevoel.
• zorgt voor betere kleuronderscheiding, waardoor werk in de stallen beter gaat en afwijkingen aan de dieren makkelijker gezien worden.
• vermindert vorming van wintervacht, mits natuurlijk op de juiste manier gebruikt.
• is het juiste licht en houdt je fris en alert, waardoor je na een avond lesgeven niet vermoeid uit de baan stapt.
• helpt energiekosten te besparen…
Verlichting op de juiste manier toegepast Voor iedereen is een gelijkmatig, rustig en niet verblindend beeld het meest belangrijk. Het zorgt voor rust bij ruiters, paarden en instructeurs. Of een rijbaan gelijkmatig is verlicht kun je aan de hand van de hoeveelheid licht op de wanden al bepalen. Het punt waar de lichtbundels elkaar raken op de korte zijde moet zo hoog mogelijk zijn, het liefst 3 meter of hoger. Dit zorgt dat het licht goed in elkaar overvloeit en het niet onbewust te donker is voor ruiters en paarden. Het mooiste is zelfs als er geen “harde lijnen” te zien zijn. Op de juiste manier toegepast veroorzaakt led geen “lichtvlekken” op de bodem.
Verschillende lichtniveaus per discipline
Maar wat is het verschil in verlichting bij verschillende disciplines? Bij springen vanaf 1 meter is gelijkmatigheid van de verlichting nog belangrijker om schaduwen rondom hindernissen te vermijden. Bij dressuur speelt dit minder, omdat het paard veel minder dieptes hoeft in te schatten en het daarnaast vaak op een lagere snelheid beweegt. Wanneer er veel wordt gefilmd of foto’s worden gemaakt is een hoger lichtniveau vooral prettig voor de fotograaf en de kwaliteit van de foto’s maar ook hierin is de gelijkmatigheid van het licht leidend. Het is vrijwel onmogelijk om standaard waardes af te geven waarmee kan worden gezegd dat een lichtniveau ‘past’. Dit omdat elk bedrijf anders is en elke rijbaan anders wordt gebruikt.
De waardes die Rofianda probeert aan te houden voor binnenrijbanen zijn:
• Dressuur (t/m Z)/springen (<1m) op recreatief niveau: ca. 150-200 lux
• Springen > 1m of professioneel gebruik: >200 lux
• Topsport: >500 lux
Laat je goed adviseren!
Als je kijkt naar een reële besparing waarbij je ook vooruitgaat op het lichtniveau dan zit je rond de 40-60%. Bij besparingen boven dit percentage gaat het lichtniveau er vaak niet op vooruit. Kijk naar hoe je slimmer met verlichting om kunt gaan. Moet het licht altijd aan? Ga bij collega’s kijken. Vergelijk, bekijk wat je prettig vindt en laat je goed adviseren! Het toepassen van led is niet eenvoudig en kan makkelijk misgaan. Het is belangrijk dat je met een bedrijf werkt dat ervaring heeft met paarden én led.
Rofianda levert kwaliteit en service op maat, en blijft werken aan duurzaamheid en innovatie zonder van model te wisselen. Indien er na verloop van tijd een defect aan een lamp ontstaat, proberen zij in eerste instantie deze te repareren. Om ervoor te zorgen dat je niet zonder komt te zitten, zorgen zij voor een vervangende lamp om te wisselen.
De klant is koning wordt vaak gezegd, en we weten als hippische ondernemer maar al te goed dat dit gezegde feilloos aansluit op onze bedrijventak. Zonder klant zal het bedrijf niet floreren want de betrokkenheid die je klant heeft met jouw bedrijf is van groot belang. Maar hoe onderhoud of bouw je nou duurzame relaties met (toekomstige) klanten?
Naast vertrouwen zijn er een aantal kenmerken die bijdragen aan een duurzame klantrelatie. Denk aan betrokkenheid en transparantie. Door een transparante communicatie te hanteren, dat wil zeggen de klant aan het woord laten maar daarbij niet je eigen expertise vergeten en goed naar elkaar te luisteren, creëer je vertrouwen. Door je als ondernemer te verdiepen in de klant kan je effectiever samenwerken, hierdoor ontstaat er beter begrip voor elkaar en dit bevordert de samenwerking en engagement. Deze betrokkenheid houdt op veel hippische ondernemingen de zakenrelatie in stand. Betrokkenheid gaat namelijk verder dan alleen het gebruiken van je aangeboden producten of diensten het heeft ook te maken met de interactie tussen jouw bedrijf en de klant. Deze interactie is niet alleen face to face maar gebeurt via alle communicatiekanalen, denk aan sociale media, telefoon en e-mail. Communiceer duidelijk en direct om klantbetrokkenheid te bevorderen. Wat daarbij niet onderschat moet worden is het belang van je personeel. Medewerkers zijn je visitekaartje.
De ervaring die de klant heeft met jouw personeel zorgt voor het aanzien van jouw bedrijf en de duurzaam heid van de relatie. Daarom is het van belang dat deze dezelfde voorwaardes hanteren om de betrokkenheid in stand te houden. Maar hoe zorg je ervoor dat je personeel zich verbonden voelt met je bedrijf en gemotiveerd en enthousiast naar werk gaat?
Als werkgever moet je investeren in de inzetbaarheid van je personeel. Door de ontwikkelingen op technisch en economisch gebied heb je als ondernemer met veel factoren te maken om je bedrijf gezond te houden. Dat gaat niet alleen. Hiervoor heb je personeel nodig wat inzetbaar en productief blijft. Om dit te bereiken moet je als werkgever investeren in een duurzame relatie met je personeel.
Transparante communicatie is bij een duurzame personeelsrelatie net zo belangrijk als bij een klantrelatie. Je personeel is namelijk een verlengstuk van jouw bedrijf. Ga regelmatig in gesprek met je personeel om hen op weg te helpen binnen jouw onderneming. Ben helder over de visie en het beleid van het bedrijf, en blik vooruit op de toekomst en communiceer op welke manier je personeel daarin kan bijdragen. Zorg ervoor dat je personeel zich kan identificeren met je zienswijze zodat ze trots zijn op hun bijdrage binnen je bedrijf. Je vergroot hiermee niet alleen de betrokkenheid maar ook het werkplezier. De werkmentaliteit is met de jaren verandert. Men werkt niet meer alleen om geld te verdienen maar ook om te groeien als persoon. Kijk daarom naar de groeimogelijkheden binnen je bedrijf en bespreek de ambities van je personeel, geef daarbij wel een duidelijk beeld van de mogelijkheden. Investeer in hun kennis en denk daarbij aan de toekomst van de hippische sport. Laat ze eventueel opleidingen volgen en ondersteun in persoonlijke ontwikkeling. Voorkom dat je personeel vastroest en stagneert in hun ontwikkeling. Als je je personeel blijft betrekken en voldoende uitdaagt is de kans groter dat je ze langer aan jouw bedrijf kan binden.
Je kan allerlei maatregelen treffen om je werknemer relatie duurzamer te maken en deze aan je bedrijf te binden, maar daarnaast moet je op de lange termijn ook kijken naar de duurzaamheid van je bedrijf zelf. Investeren in een duurzame accommodatie en in duurzaam materiaal is ook van groot belang.
Als we het hebben over verduurzamen van je bedrijf denken we vaak aan grote en dure aanpassingen. Maar je kan ook klein denken, denk aan het verduurzamen van je gereedschap bijvoorbeeld. Je kunt namelijk meteen verduurzamen door bijvoorbeeld voor gereedschap en apparaten te kiezen die in aanschaf wellicht duurder zijn maar door de hogere kwaliteit langer meegaan. Je investeert daarmee ook in de relatie met je personeel, want met goed gereedschap bespaar je tijd en frustratie. Bovendien gaat kwalitatief goed gereedschap langer mee, waardoor het beter is voor het milieu. Maar wanneer is duurzaam gereedschap ook echt duurzaam? We kijken hierbij natuurlijk naar gereedschap wat goed hanteerbaar is en relatief weinig energie van je personeel verbruikt. Maar we kunnen ook nog een slag slaan in het aanschaffen van gereedschap gemaakt van duurzaam materiaal. Op deze manier wordt een onnodige zware belasting van het milieu voorkomen. Bij het gebruik van gereedschap zit duurzaamheid niet alleen in de productie ervan.
Er zijn meerdere factoren die meespelen in onze sector. Een daarvan is gebruiksvriendelijkheid, misschien wel de belangrijkste factor als het gaat om gereedschap. Gereedschap kan nog zo duurzaam gefabriceerd zijn of duurzaam zijn in onderhoud, er is niks vervelender voor jou of voor je personeel als het duurzame gereedschap moeilijk te hanteren is. Daarom kunnen we wel stellen dat duurzaam gereedschap alleen duurzaam is als het ook goed en vaak te gebruiken is.
Naast klanten, personeel en gereedschap zijn de paarden natuurlijk de belangrijkste hoofdrolspelers op elk hippisch bedrijf. Paarden willen we ook duurzaam inzetten en behouden.
Wanneer we verantwoord paarden willen houden moeten we voldoen aan diens natuurlijke behoeftes. Denk hierbij aan voeding, huisvesting, beweging, gezondheid en gedrag. Hiervoor heeft de FNRS het kwaliteitsbeleid aangescherpt met welzijnseisen. In het kwaliteitshandboek staan deze behoeftes en de normen waarop alle FNRS-bedrijven getoetst worden. Welzijn is de belangrijkste factor om een paard duurzaam te houden.
Maar hoe kunnen we het paard zelf verduurzamen? Als we kijken naar het paard en een manier tot verduurzamen dan komen we bij een lastig te bespreken onderwerp. Als we spreken over duurzaamheid kunnen we het paard ook benutten na de dood. Zo voert Rendac dierlijke restmaterialen af om deze vervolgens te verwerken tot biobrandstof of groene energie. Op die manier draagt men al bij aan energietransitie en een circulaire economie. Naast de verwerking via Rendac kan een paard ook geslacht worden voor humane consumptie. Maar bij het idee een paard te slachten gaan bij de meeste de haren overeind staan. Is dat terecht? Volgens Martin de Kok van paardenslachthuis de Kok is het slachten van een paard een delicate aangelegenheid. “Een paardenslager wil stress in het paardenlichaam vermijden. Stress verhoogt de PH-waarden in het lichaam en tast de kwaliteit van het vlees aan. Daarnaast is een paard een gezelschapsdier en daarmee komt de nodige emotie kijken bij het afscheid. Dat wil zeggen dat een paardenslager op meerdere fronten met gevoel te werk moet gaan.”
Maar op welke manier is slacht duurzaam? Paarden die aangeboden worden voor de slacht hebben vaak mankementen. Juist deze paarden hebben een goede vleeskwaliteit, de spieren zijn volgroeit en ontwikkeld. Daarnaast levert een paard wat naar de slager gebracht wordt rond de 400 euro op en de afhandeling wordt geregeld door de slager. Een paard is alleen geschikt voor de slacht als het de afgelopen 6 maanden geen medicijnen gehad heeft die op de positieve lijst staan. Het vlees wordt na goedkeuring gebruikt voor humane consumptie, de overige resten worden verwerkt tot biomassa. Sommige onderdelen worden ter beschikking gesteld aan de wetenschap of opleidingen zoals diergeneeskunde. Het paard heeft op deze manier een duurzaam einddoel. Verduurzamen is meer dan het installeren van zonnepanelen of ledverlichting. Met kleine aanpassingen en een kritische blik op je bedrijfsvoering kan je ook al verduurzamen.
Mobiliteit wordt elektrisch. Daarom werkt FNRS samen met laadpaalspecialist Pluq. FNRS-leden kunnen hierdoor kosteloos laadpalen op hun terrein laten installeren. Het mooie is: je hoeft geen investering te doen en toch deel je mee in de opbrengst!
De paardensport is volop in beweging Duurzaamheid is een belangrijk thema in onze branche. Daarom past Pluq goed bij onze ambities. Pluq vindt het belangrijk dat komende generaties in een schone wereld kunnen leven. Daarom laat Pluq voor elke laadpaal die ze installeren ook nog twee bomen in een bos planten.
Het concept van Pluq voor FNRS-leden is simpel. Pluq financiert en installeert de laadpalen en neemt tien jaar lang het onderhoud en beheer voor haar rekening. De laadunits worden aangesloten op de meterkast van jouw bedrijf. De prijs die bezoekers per geladen kilowattuur (kWh) betalen, ligt vanzelfsprekend iets hoger dan de werkelijke energiekosten. Omdat de laadunit op jouw terrein staat, deel je mee in de marge, terwijl alle risico’s voor Pluq zijn.
Voor hippische ondernemers is dit een interessant aanbod. Heb je in de toekomst meer laadpalen nodig? Pluq schaalt kosteloos op met meer laadpalen. Gaat er in de tussentijd iets kapot of treedt er storing op, dan kan er 24/7 telefonisch contact opgenomen worden met de storingsdienst van Pluq.
De monteurs van Pluq staan binnen no-time op jouw terrein om te repareren. Het is belangrijk om iedereen mobiel te houden.
Zo werkt het
1. Pluq voert een technische schouwing uit om een gedegen installatieplan voor jouw terrein op te stellen.
2. Pluq koopt en installeert de laadpalen & verzorgt het onderhoud.
3. Na installatie van de units op de meterkast meldt Pluq in alle laadpaal-apps dat er op jouw terrein een elektrische laadpaal staat.
4. Pluq verzorgt de bewegwijzering naar jouw laadpalen en de grondmarkering op de parkeerplaats.
5. Aan het eind van de maand maakt Pluq de factuur op en betaalt de daadwerkelijk gemaakte energiekosten (inclusief transportkosten & energiebelasting) aan jou terug. Dit gebeurt via self billing. Je hoeft dus zelf geen aparte administratie op te stellen.
6. Pluq geeft je de mogelijkheid om mee te delen in de marge. Maar je kunt er ook voor kiezen om dit bedrag te schenken aan een goed doel, zoals KWF, Kika of het Ronald McDonald Kinderfonds.
Manege Ravenswaaij: “Investeren in elektrisch loont!”
Floris Brink, eigenaar van Manege Ravenswaaij, liet vorig jaar een laadpaal van Pluq installeren op zijn bedrijf. “Door de enorme stijging van energiekosten was het voor mij duidelijk: ik moet wat doen!
De plannen voor de renovatie van de stallen en rijbaan heb ik aangepast. Ik heb zo snel mogelijk 100 zonnepanelen laten plaatsen. Wachten tot de renovatie klaar zou zijn, is duurder dan de panelen over twee jaar overplaatsen.”
Voor Floris was de installatie van de zonnepanelen het startsein om zijn hele bedrijfsvoering eens uitvoerig onder de loep te nemen. “Ik ben zoveel mogelijk op elektrisch verwarmen en koelen over–gegaan. Ik heb slimme stekkers aangesloten op apparaten die veel stroom verbruiken zoals een
elektrische boilers, koffiemachines en andere apparaten die vaak stand-by staan. Deze gaan dan bijvoorbeeld aan op momenten dat de panelen genoeg opwekken. Een laadpaal voor het opladen van elektrische auto’s past goed bij de energietransitie op mijn bedrijf.”
“Ik had van tevoren niet gedacht dat de laadpaal zoveel gebruikt zou worden. Klanten maken er graag gebruik van als ze hier komen rijden of bij iemand komen kijken. Ik krijg vaak te horen dat de paal sneller laadt dan de meeste thuisladers. Voor mij heel gunstig als ze hun auto bij mij komen
opladen; per geladen kWh ontvang ik namelijk een deel van de marge. Het is voor mij dubbel winst als de zon dan ook nog schijnt en de zonnepanelen de energie opwekken!”
“De installatie door Pluq is keurig gedaan. Het contact met Pluq verloopt goed. In de toekomst is het mogelijk om er nog een tweede laadpaal bij aan te sluiten. Ik overweeg zelf ook over te stappen op elektrisch. Ik ben van mening dat het voor hippische ondernemers echt belangrijk is om nú te investeren in verduurzamen. Het loont altijd. Met niks doen komen we niet verder.”
Zonder leden zou de FNRS geen bestaansrecht hebben. Daarom zijn wij erg blij dat we kunnen melden dat het aantal FNRS-leden nog steeds groeit. De afgelopen maanden hebben we vier hippische bedrijven mogen verwelkomen als FNRS-lid. Twee FNRSleden vertellen over hun ervaringen met de FNRS en de reden van het aansluiten bij onze branchevereniging.
Stal Hofstede Dijkzicht: Stal Hofstede Dijkzicht is een middelgrote pensionstal met kleinschalige manege. Met de stalling richten ze zich vooral op de sportieve en recreatieve paardenliefhebber.
”Wij zijn lid geworden van de FNRS voor zowel onze pensiongasten als onze manegeklanten. Voor beiden zien we het lidmaatschap als een mooie en laagdrempelige manier om wedstrijd te kunnen rijden op eigen locatie. Ruiters kunnen doelbewust aan de slag tijdens de lessen en kunnen hun voortgang meten. Daarnaast zien we het lidmaatschap ook als een keurmerk dat iets zegt over de kwaliteit die aangeboden wordt op onze accommodatie. Iets waar wij ons, samen met ons team, dagelijks hard voor maken.”
Hoeve Jagersrust: Hoeve Jagersrust is al meer dan 25 jaar een professionele pensionstal & opfokstal gelegen in het hart van een prachtig natuurgebied op de Brabantse Wal, in Ossendrecht. Martine vertelt waarom ze zich hebben aangesloten bij de FNRS: “Wij hebben ons aangesloten bij de FNRS omdat wij beter op de hoogte wilde zijn van de actualiteit. De FNRS hanteert duidelijke richtlijnen en biedt verschillende middelen kant en klaar aan die wij als ondernemers zo kunnen gebruiken. We vinden het fijn om ergens op terug te vallen en vragen te kunnen stellen als we er niet uitkomen. We merken dat ons bedrijf is verbeterd door de vele handvatten die de FNRS heeft aangeboden.”
Ook de volgende bedrijven hebben zich bij de FNRS aangesloten:
- Ruitersportcentrum Daalderhof
- Het Zwarte Water
Als hippisch ondernemer wil je ook graag een bijdrage leveren aan de klimaatdoelen. Veel ideeën staan op de wensenlijsten. Wat hebben ondernemers gedaan om hun bedrijf te verduurzamen? We spraken Peter Oudshoorn (Manege Noot), Marco Kestens (Horsecenter Pirouette) en Rob van Berlo (Green Valley Estate) over hoe zij op hun bedrijf aan de slag zijn gegaan om te verduurzamen.
Peter Oudshoorn (Manege Noot): Peter en zijn familie zijn al meer dan 35 jaar actief met hun manegebedrijf. Wat begon als een boerenbedrijf met koeien en een werkpaard, is uitgegroeid tot een manege met pensionstalling. Manege Noot is uniek gelegen vlak onder de duinen tussen Callantsoog en Den Helder op loopafstand van het strand. “Wij hebben ongeveer 100 paarden op ons bedrijf staan. Dat betekent dat er per maand 100 balen hooi doorheen gaan. Het folie dat om deze balen heen zit, neemt qua afval onwijs veel ruimte in beslag. Acht jaar geleden heb ik samen met een kennis een persmachine gemaakt. Nu pers ik al het afval bij elkaar en houd ik een kwart van het volume over. Dit scheelt veel geld, want afval afvoeren is prijzig. Nu wordt het afval eens in de twee jaar opgehaald en betalen we een minimaal bedrag vergeleken met acht jaar geleden. Als ik folie van drie maanden heb verzameld, dus 300 balen, dan heb ik een pakket van 60 x 100 x 100 centimeter. Afval betaal je op volume dus met de persmachine bespaar ik veel geld. De machine is gemaakt met een hydraulische cilinder van een telekraan en is elektrisch aangestuurd met een pomp. Ik gebruik de pers niet alleen voor het folie, maar ook voor het restafval en het papier. Wij hebben een 1.500 liter afvalbak. Deze werd eerst elke maand geleegd en nu één keer in de drie maanden. Het papier werd voorheen altijd opgehaald door een stichting die het geld van het ingeleverde papier gaf aan oudere mensen die weinig te besteden hebben, nu voeg ik het bij het restafval toe. Naast het verduurzamen door middel van de persmachine geven we de paarden hier ook bronwater alleen zit hier teveel ijzer in. Daarom heb ik een zuiveringsinstallatie aangelegd voor het bron-
water. Allemaal kleine toevoegingen die je op je bedrijf kan toevoegen om het duurzamer en voordeliger te maken. Iedereen is welkom om te mogen komen kijken bij ons op de manege hoe wij hiermee werken. Als je een beetje handig bent kan je zo’n machine en zuiveringsinstallatie zelf maken, dus iedereen is welkom om geïnspireerd te worden.
Marco Kestens (Horsecenter Pirouette):
“Horsecentrum Pirouette is een groot centrum met 90 paardenstallen en twee binnenrijbanen. Dat betekent flink wat dakoppervlakte. Het zou zonde zijn als we deze ruimte niet benutten en hebben daarom 400 zonnepanelen laten leggen. Dit betekent dat het volledige bedrijf inclusief simcenter energieneutraal is. Wij hebben een moderne oefenruimte met levensechte elektronische paarden. Deze elektronische paarden verbruiken natuurlijk veel stroom, waardoor we
blij zijn dat we dit kunnen compenseren met de zonnepanelen. Wij hebben deze elektronische paarden, omdat een ander belangrijk onderdeel van duurzaamheid het welzijn en behoud van onze paarden is. Een goede zit draagt namelijk bij aan het minimaliseren van de belasting van het paard. Hieronder valt ook de vaardigheden van de ruiters en hun effect op het paard. De ruiters verbeteren hun vaardigheden voordat ze op het paard stappen. Verder bestaat alle verlichting in de stal uit ledverlichting. Deze lampen zijn 90% zuiniger dan gloeilampen. Daarnaast hangt in alle stallen het Flybuster-systeem. Flybuster is een 100% biologische, duurzaam en natuurlijke insectenspray en onschadelijk voor ons en de paarden. Door het Flybuster-systeem zijn er nagenoeg geen vliegen op stal, waardoor de paarden rustig op stal staan. Als laatste wordt alle mest wekelijks afgevoerd naar een champignonteler, dit omdat het mest strorijk en zo vers mogelijk moet zijn voor de champignonteelt.
Rob van Berlo (Green Valley Estate): “Wij hebben NHB Deurne in juni 2021 gekocht en hebben het bedrijf een nieuwe naam gegeven: Green Valley Estate. Het hippisch centrum bestaat al jaren en was niet heel duurzaam. Uiteindelijk willen we het Green Key-certificaat behalen. We zijn begonnen met het isoleren van de binnenruimtes en zijn we bezig met installeren van 8.000 zonnecollectoren. Een zonnecollector is een wisselaar die direct het daglicht omzet in warmte van 45 tot 50 graden. Hiermee zorgen we voor warm leidingwater op de wasplaatsen en douches in de appartementen. Daarnaast hebben we een gebouwbeheersysteem geïnstalleerd. Dit wil zeggen dat elke ruimte
aan de hand van het reserveringssysteem en het weerstation worden opgewarmd. Als voorbeeld: ik heb tussen 10 en 11 uur in de middag een ruimte gereserveerd. Het weerstation meet de windkracht en temperatuur en aan de hand daarvan wordt die specifieke ruimte tussen 10 en 11 uur naar de juiste temperatuur opgewarmd. Hierdoor staan verwarmingen nooit meer onnodig aan. Dit systeem is ook weer gekoppeld aan onze eb- en vloedbodems. Het weerstation is gekoppeld aan het KNMI. Als deze aangeeft dat het over een uur gaat regenen, dan worden de pompen van de bodem uitgeschakeld, zodat we niet onnodig leidingwater gebruiken. We zijn met onze partner nog aan het kijken hoe we de opgewekte energie zo efficiënt mogelijk kunnen gebruiken. In de winter wordt namelijk meer energie verbruikt, maar minder opgewekt door het mindere daglicht. We hebben net een nieuwe binnenrijbaan gebouwd waar zonnepanelen op zouden kunnen, alleen heb je van zonnepanelen alleen overdag profijt en hier wordt in de nacht genoeg stroom gebruikt. Daarom zitten we te denken aan windturbines (kleine wokkelvormige turbines) voor op onze daken. Wind is er namelijk altijd, ook ‘s nachts. We zijn het hele terrein aan het herinrichten en er is een nieuwe hal bijgekomen. Met het dak van deze hal willen we het hemelwater opvangen om bijvoorbeeld de toiletvoorzieningen door te spoelen. Het hemelwater komt door een filter in een donker reservoir terecht om te voorkomen dat algen in het water terecht komt. We proberen zoveel mogelijk te automatiseren om energiekosten te besparen.”
Stal de Schoolt:
Op het dak van de binnenrijbaan van Stal de Schoolt liggen 200 zonnepanelen. In deze tijd van hoge energieprijzen worden steeds meer daken vol gelegd. Bijzonder aan de zonnepanelen op het dak van Jan Kraai en Suzanne Bredero is dat ze in eigendom zijn van een coöperatie in hun buurtschap.
Op deze manier kunnen 15 huishoudens in de Kring van Dorth en aangrenzende postcodegebieden groene stroom afnemen zonder dat ze daarvoor zelf panelen op hun dak of grond hoeven te plaatsen. Suzanne vertelt waarom ze hun dak hiervoor beschikbaar hebben gesteld en hoe zonnepanelen in een coöperatie werken. “Wij wilden al langere tijd heel graag iets voor het milieu doen. Toen we in 2007 de binnenrijbaan lieten bouwen, hebben we er al voor gezorgd dat de constructie sterk genoeg zou zijn om zonnepanelen te kunnen dragen. Op dat moment hadden we niet direct de ruimte om verder te investeren in zonnepanelen.”
Energie-coöperatie leek de oplossing Deze verzwaarde constructie op de binnenrijbaan bleek een goede zet van het stel toen ze in 2020 met de buurtschap in gesprek raakten over het verduurzamen in hun buurt. De plannen voor windturbines in de nabije omgeving zette alles in een stroomversnelling.
“Als buurt waren we fel tegen de komst van de windturbines, maar ook tegen het plaatsen van zonnepanelen op landbouwgrond. We zijn met de buurt om tafel gegaan om te bedenken wat er dan wél mogelijk zou zijn in onze omgeving. Een lokale energie-coöperatie leek de oplossing.”
“Wij hebben het dak van onze binnenrijbaan aangeboden om te benutten voor de zonnepanelen van de coöperatie. Deze ligt gunstig op het zuiden, heeft voldoende oppervlakte en beschikt dus over de juiste constructie. We hebben dit aangekaart bij een lokale bestaande energie-coöperatie: LochemEnergie. Zij hadden al meer ervaring in onze regio met lokale energieprojecten en waren meteen enthousiast om ons te ondersteunen. Dit bleek een goede zet, want zij hebben alles uit handen genomen. Ze openden de inschrijving, regelden de levering, installatie, verzekering en alles wat er verder bij kwam kijken.”
Samen opwekken, samen profiteren Met ondersteuning van LochemEnergie hebben vijftien huishoudens in de buurt een coöperatief zonnedak gerealiseerd. Suzanne en Jan zijn zelf ook aangesloten. De coöperatie heeft gezamenlijk geïnvesteerd in de 200 zonnepanelen door het verkopen van zonparticipaties. Deze zonparticipaties geven jaarlijks recht op de opbrengst van één zonnepaneel. De panelen in het project zijn namelijk eigendom van de gezamenlijke coöperatie. In ruil voor hun deelname (investering) ontvangen deelnemers, naar rato van het aantal zonparticipaties, jaarlijks een uitkering per opgewekte kWh. Dit is mogelijk door de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) voorheen de Postcoderoosregeling.
De elektriciteit die de gezamenlijke installatie opwekt wordt door de coöperatie verkocht aan een energiebedrijf. De coöperatie sluit hiervoor een overeenkomst met een energiebedrijf waarin de afspraken over onder meer de prijs (terugleververgoeding) zijn vastgelegd. Deze jaarlijkse stroomopbrengst wordt door de coöperatie gebruikt om de lopende jaarlijkse kosten binnen het project te betalen. Voorbeelden van deze exploitatiekosten zijn onderhoudskosten, periodieke keuringen, schoonmaakkosten, administratiekosten, verzekeringskosten en de kosten van de jaarlijkse Algemene Leden Vergadering.
200 panelen zijn neergelegd kon dat nog net op een kleinverbruikaansluiting en moest netbeheerder Liander dit accepteren.
“Er is een nieuwe netaansluiting gemaakt door de coöperatie met voldoende capaciteit voor de beoogde zonnepanelen. Het hele project heeft ons alleen een paar dagen rommel op het erf bezorgd toen de panelen werden gelegd. Het was even wat aanpassen met de paarden en de planning. In vier dagen waren alle panelen, omvormers en de meterkast geïnstalleerd en werkte de hele installatie. Incidenteel komt er nog iemand langs voor onderhoud of controle. Dit is netjes notarieel vastgelegd dat ze gebruik mogen maken van ons dak en recht van overpad hiervoor hebben op ons erf. Ze moeten er natuurlijk wel bij kunnen bij calamiteiten.”
De 200 zonnepanelen in de coöperatie zijn goed voor het opwekken van bijna 60.000 kWh aan energie per jaar. Doordat steeds meer huishoudens zonnepanelen aanschaffen raakt het energienet in sommige delen van Nederland overbelast. Gelukkig was er in de omgeving van Stal de Schoolt nog net voldoende capaciteit op het net. Paul Stolte van Lochem Energie licht toe: “Doordat er op deze locatie
Deelname bekostigd eigen zonnepanelen Voor het beschikbaar stellen van een dak aan een energie-coöperatie staat een kleine jaarlijkse vergoeding tegenover. Suzanne en Jan besloten om dit bedrag van 15 jaar in één keer uit te laten keren. “Daarmee konden we op het dak van de kapschuur 36 zonnepanelen voor ons eigen gebruik laten leggen. Op deze manier profiteren we zelf ook van voordelige groene stroom. We doen hiermee iets goeds voor het milieu, maar ook zeker voor onze buurt. Door deel te nemen aan dit project is de kloof tussen boeren en burgers in onze buurtschap kleiner geworden. Alle participanten zijn bij ons op bezoek geweest om ons bedrijf, en natuurlijk hun zonnepanelen, te bekijken. Dit was gelijk een mooie manier om de buurt te laten zien wat wij dagelijks met onze paarden doen.”
Suzanne Bredero en Jan Kraai kochten in 1991 de locatie aan de Wippertdijk in Kring van Dorth met de ambitie om van de oude boerderij een trainingsstal voor jonge spring- en eventingpaarden te maken. Gedurende de jaren verbouwden het stel de boerderij met drie hectare tot een plek voor 21 paarden. Jan werkt als dierenarts en is gespecialiseerd in paarden. Daarnaast werkt hij ook voor het NVWA en de FEI. Suzanne verzorgt en traint de paarden die op stal staan. Ze is gespecialiseerd in eventing, maar zoals ze zelf zegt ‘dat is allesomvattend met dressuur, springen én eventing’. “Mijn huidige
activiteiten beginnen wel steeds meer te verschuiven naar het lesgeven aan huis. Ook heb ik de opfok iets uitgebreid.” Hun locatie kenmerkt zich door de ruime schuren en het vele groen. “Toen we deze locatie betrokken was het heel kaal en het waaide altijd. We hebben daarom veel bomen en heggen geplant om de bio-diversiteit te vergroten op ons erf, maar vooral ook om een prettiger leefklimaat voor mens en paard te creëren. Esthetisch gezien past de locatie door het vele groen nu goed in de omgeving, maar praktisch gezien biedt het veel voordelen zoals schaduw voor de paarden.”
“Ik wilde me graag aansluiten bij een partij die de belangen van hippische ondernemers goed kon behartigen.”
Belangenbehartiging belangrijk
Suzanne besloot om in 2001 lid te worden van de FNRS. “In die tijd brak de MKZ uit. Ik wilde me graag aansluiten bij een partij die de belangen van hippische ondernemers in die tijd goed kon behartigen. Dat is nog steeds mijn motivatie om lid te blijven van de FNRS.” Sinds negen jaar maakt Suzanne ook onderdeel uit van de ledenraad. “Hierdoor kan ik ook persoonlijk wat bijdragen in de belangenbehartiging dan alleen mijn lidmaatschap. Ik wil graag een ander licht op de sector schijnen. In de ledenraad vertegenwoordig ik de IST-stallen en inspireer ik de FNRS om voor
bepaalde vraagstukken bijvoorbeeld ook mee te kijken in de agrarische sector.”
Toekomstplannen
De zonnepanelen liggen nu bijna een heel jaar op de daken van Stal de Schoolt. Nét voor de enorme prijsstijging van energie was het project afgerond.
“We hebben afgelopen jaar al volop kunnen profiteren van de zonnepanelen. Het is een interessant verdienmodel geworden voor ons bedrijf.
We zijn ons nu aan het oriënteren op de volgende stap om te verduurzamen. Zodra de salderingsregeling eraf gaat is het prettig om de eigen opgewekte energie te kunnen blijven gebruiken. We hebben net een hybride warmtepomp aangeschaft en we onderzoeken de mogelijkheid om zoutwaterbatterijen aan te schaffen. Ons bedrijf heeft nog oude gierkelders onder een deel van de stallen, dat zou hiervoor goed van pas kunnen komen om de batterijen te plaatsen.
Zelf actie ondernemen
Suzanne is er trots op dat ze door het beschikbaar stellen van hun dak kunnen bijdragen aan het milieu.
“Je kan wel overal tegenaan trappen, maar dan vind ik dat je zelf ook actie moet ondernemen. Die mogelijkheid hadden wij gelukkig! We hebben hiermee ook andere bedrijven geïnspireerd in de omgeving.”
Wie paarden houdt, heeft mest te verwerken. Dat is één van de zekerheden van een hippisch ondernemer. In de nationale Meststoffenwet staan alle regels rondom mest vastgelegd. Voor de meeste is mest een gewoon afvalproduct. Maar paardenmest kan hergebruikt worden voor meerdere doeleinden en daardoor spreekt men over een duurzaam eindproduct. Een belangrijk onderdeel daarvan is de opslag en afvoer van mest.
Mest valt in de categorie dierlijke bijproducten. Dat betekent dat er Europese regels gelden over onder andere het vervoer, de traceerbaarheid, het verwerken en het opslaan van paardenmest. Als professionele paardenhouder ben je verplicht om een mestboekhouding bij te houden als je
minimaal drie hectare grond hebt of minimaal 350 kilogram stikstof per jaar produceert. Dat is de uitstoot van zes paarden: je bent dus al snel administratieplichtig. In de mestadministratie houd je bij hoeveel dieren je hebt en bereken je de plaatsingsruimte van de mest.
Hoe moet je mest opslaan?
Om bodem- en oppervlaktewaterverontreiniging te voorkomen, moet mest die langer dan een half jaar opgeslagen wordt op een vloeistofdichte mestplaat liggen. De mestplaat moet op zo’n manier gebouwd zijn, dat mestsappen niet weg kunnen vloeien.
Steeds meer bedrijven kiezen voor mestcontainers: deze geven vaak minder stankoverlast en zijn afsluitbaar aan de bovenkant, zodat er geen regenwater in loopt. Een mestopslag zonder regenwater is per definitie droger, hierdoor kan deze beter hergebruikt worden voor bijvoorbeeld het persen tot brandstof.
Kieskeurige champignons
Voor veel bedrijven is het verplicht om (een deel) van de mest af te laten voeren. Simpelweg omdat de paarden meer mest produceren dan er tussen oktober en februari op eigen land uitgereden kan worden. Het grootste deel van de paardenmest in Nederland wordt opgehaald en gebruikt voor de champignonteelt. Maar omdat het aanbod momenteel groter is dan de vraag, kunnen bedrijven die de mest ophalen kieskeurig zijn. Ze selecteren bedrijven op kwaliteit en reisafstand. En dat betekent dat verschillende bedrijven buiten de boot vallen.
Mest die interessant is voor de champignonteelt is paardenmest die niet ouder is dan twee weken, gemengd met veel tarwe- of roggestro. Veel mesthopen zijn ‘vervuild’ met andere bodembedekkers, potstallenmest, zuur geworden hooi of kuilgras, plastic, blikjes, grote plukken haar, poep van andere dieren of zelfs strotouwtjes. Een ongewenste situatie. Een ‘schone’ mesthoop is dus van groot belang om de mest te kunnen hergebruiken.
Alternatieven voor afvoer
Zijn er ook alternatieve methodes om van de mest af te komen? We merken dat die vooral erg regionaal georiënteerd zijn. Soms zijn loonwerkers en akkerbouwers geïnteresseerd in gecomposteerde paardenmest als bodemverbeteraar. Het is interessant om eens een rondje te bellen om te vragen of ze interesse hebben in (een deel) van de mest en aan welke voor waarden het moet voldoen. En nu moestuinieren steeds meer in trek is, zijn ook particulieren geïnteresseerd in paardenmest. Al gaat dat vaak wel maar om heel kleine hoeveelheden.
Innovaties en experimenten
Er wordt wel volop geëxperimenteerd met de verwerking van paardenmest. Zo wordt in Friesland gebouwd aan een pelleteerfabriek, die jaarlijks zo’n 120.000 ton stromest uit de regio kan verwerken. De mest wordt verwerkt tot strokorrels, een grondstof voor biogasinstallaties. Er zijn ook verschillende organisaties op kleine schaal bezig met het persen van paardenmestbriketten als brandstof voor de haard. Maar paardenmest kan ook gebruikt worden om een ‘biomeiler’ aan te leggen, een soort container gevuld met mest en houtsnippers en een warmtewisselaar. De warmte die hiermee opgewekt wordt, kan gebruikt worden om gebouwen te verwarmen.
En de mest gewoon op het bedrijf houden? In 2018 liet de Paardenkamp onderzoek uitvoeren naar de mogelijkheden voor een gesloten kringloop.
De conclusie? Er zijn verschillende opties, maar mest afvoeren blijft de meest rendabele.
Ruitersport Wittenhorst wil dat paardensport voor iedereen is. Deze sportvereniging heeft daarom groots ingezet op toegankelijkheid en duurzaamheid. De verduurzamingsmaatregelen zorgen voor energielabel A, wat enorm scheelt in de energierekening. Bestuurslid Thea van de Moosdijk-Wijnhoven: “Ik ben trots op al onze leden die hard hebben gewerkt om onze manege te verduurzamen en toegankelijk te maken voor ruiters die zorg nodig hebben.”
Sportaccommodatie Wieneshof
“Manege Wieneshof is het thuishonk van Ruitersport Wittenhorst”, zegt voorzitter Esther LitjensKeijsers van de Limburgse vereniging. “Ruiters met of zonder pony kunnen hier de paardensport beoefenen. Ook organiseren we activiteiten, wedstrijden en werken we samen met Zorgboerderij Wienes.”
De manege heeft twee binnenrijbanen: een van 40 bij 20 meter en een kleinere van 30 bij 15 meter. Het is mogelijk om de paarden aan de zijkant van de grote baan op te zadelen. Vanuit de kantine kijk je uit over de grootste baan en de vergaderruimte heeft zicht op de kleine rijhal. Buiten is de vernieuwde buitenbaan van 45 bij 65 meter gerealiseerd, met een allweatherbodem.
Starten met verduurzamen: een energiescan Voor het besparen van energiekosten heeft de stichting een energiescan laten uitvoeren. Dit rapport gaf handvatten om te starten met verduurzamen. En het resultaat mag er zijn:
van energielabel C naar A. Daarvoor hebben ze achtereenvolgens deze maatregelen getroffen.
• Alle leidingen zijn geïsoleerd.
• Alle binnenverlichting is vervangen door ledverlichting.
• In de kantine, de toiletten en instructieruimte is dak- en muurisolatie toegepast - maatregelen waarmee je direct energie bespaart.
• De club liet een nieuwe hr-ketel plaatsen, wat bijna 70% scheelt in het gasverbruik.
• Het dak kreeg zonnepanelen, waarmee de manege vrijwel alle benodigde stroom zelf opwekt.
Toekomstplannen
Omdat zo’n grote verduurzamingsslag niet in één keer is te maken, komt er nog een volgende fase.
Bestuurslid Toon Jenniskens: “In de toekomst gaan we de dakpanelen van de grote rijhal vervangen door geïsoleerde dakplaten. Dan houden we de warmte beter binnen. Ook komen er nieuwe ventilatoren, die na de oefenuren het vocht uit de (stal) hal kunnen blazen.”
Voorbeelden van verduurzaming bij sport-accommodaties
Hoe verduurzamen andere accommodatie-eigenaren en sportclubs hun sportaccommodatie? Welke subsidies hebben zij gebruikt? En welke tips kunnen zij geven? De nieuwe Duurzaamheidsatlas geeft inzicht in goede voorbeelden van verduurzaming in de praktijk.
Welke subsidies kun jij aanvragen?
Als je gaat investeren in verduurzaming van een sportaccommodatie, kun je gebruikmaken van verschillende subsidies. Zo zijn er subsidies beschikbaar voor ledverlichting, zonnepanelen, isolatie en warmtepompen. De subsidiewijzer van Kenniscentrum Sport & Bewegen geeft inzicht in de landelijke subsidies op het gebied van duurzaamheid.
Financieren van verduurzaming
Een groot verduurzamingstraject als dit wordt vaak gecombineerd gefinancierd. Zo ook bij deze sportvereniging. Naast eigen middelen (gespaard door Ruitersport Wittenhorst en de stichting) maakten ze gebruik van verschillende subsidies: een subsidie van gemeente Horst aan de Maas, provincie Limburg en de landelijke BOSA-subsidie. Om de manege zowel duurzaam te maken als toegankelijk voor ‘ruiters met zorg’ zijn crowdfundingsacties en fondsenwerving opgezet.
“We hadden dit niet voor elkaar kunnen krijgen zonder onze leden. Zij hebben bijgedragen om de manege duurzamer en fysiek toegankelijker te maken.”
Fysieke toegankelijk voor ruiters met zorg Naast duurzaamheid is ook fysieke toegankelijkheid een pijler voor de vereniging. De manege is in de afgelopen twee jaar aangepast voor ruiters met zorg, zodat ook bewoners van Zorgboerderij Wienes de paardensport kunnen beoefenen. Door een invalidenparkeerplaats en -toilet en een hellingbaan richting de kantine is de accommodatie nu rolstoeltoegankelijk. Ook is er een bluetooth koptelefoon aangeschaft zodat slechthorenden instructies kunnen meekrijgen. Voor ruiters die zelf niet goed te paard kunnen komen, is een tillift geplaatst. En de buitenpiste is zo aangepast dat ruiters met zorg hier veilig kunnen rijden.
Betrokkenheid van de leden
Thea: “We hadden dit allemaal niet voor elkaar kunnen krijgen zonder onze leden. Zij hebben de afgelopen twee jaar zo’n 2.200 uur vrijwillig bijgedragen aan de werkzaamheden om de manege duurzamer en fysiek toegankelijker te maken.” De gemeente stimuleerde deze vrijwilligersinzet door een subsidie beschikbaar te stellen per gewerkt uur. “Zo zie je maar weer: zonder je eigen leden krijg je zoiets niet voor elkaar.”
Als hippisch ondernemers willen wij met ons bedrijf graag een bijdrage leveren aan de klimaatdoelen. Veel plannen staan op ons wensenlijstje maar blijken lastiger uit te voeren dan gedacht. De wil om meer te verduurzamen is bij ons, en ik hoor bij andere ondernemers, er zeker wel. Naast de plannen hebben we gelukkig ook het een en ander kunnen realiseren.
Realisatie duurzaamheid
Het runnen van een hippisch bedrijf is qua kosten niet makkelijk. Er is niet altijd extra geld over voor grote investeringen om bij te dragen aan duurzaamheid. Graag zouden wij dit wel meer willen en proberen wij ook bij te dragen zover mogelijk is. Op dit moment hebben wij 85 zonnepanelen op ons dak om onze eigen accommodatie te voorzien van stroom. Dit hebben we kunnen realiseren vanuit een subsidieronde hier in de regio. Wij zouden nog meer zonnepanelen kwijt kunnen om groene stroom terug te leveren aan het netwerk, maar daar moet dan wel een nieuwe kabel voor gelegd worden. Wij hebben dak genoeg op onze stallen en rijbaan dus ik zou zeggen ‘leg ze maar neer’. Het aanleggen van deze kabel zal rond de 30.000 euro gaan kosten. Dat hebben we niet zo maar terugverdiend. Misschien kan de FNRS een collectief plan uitwerken met ondernemers die behoefte hebben aan zonnepanelen om het gezamenlijk voordeliger te maken? Ik denk namelijk dat er meer ondernemers willen investeren hierin.
Het overstappen op ledverlichting staat ook op ons wensenlijstje. En zo zijn er nog meer mogelijkheden om de bedrijfsvoering nog verder te verduurzamen. Zo hebben wij ook gekeken naar elektrische voertuigen en machines. Hier hebben we vorig jaar subsidie voor aangevraagd, maar deze hebben we
niet toegewezen gekregen. Elektrische voertuigen zijn in de aanschaf best duur en energie is tegenwoordig ook duur, maar gelukkig hebben we wel voldoende zonnepanelen. Als laatste willen we ook graag waterbakken installeren die werken op zonne-energie. Met behulp van het zonnepaneel kan er water opgepompt worden vanuit oppervlakte- en bronwater. Veel plannen en ideeën, maar het zou fijn zijn en financieel ook aantrekkelijker als er ook vanuit de overheid wordt meegedacht middels aantrekkelijke financieringsmogelijkheden, fiscale regelingen of dat we in aanmerking komen om subsidies te krijgen.
De veranderingen in onze maatschappij wat duurzaamheid betreft is een hoge prioriteit, maar zijn pensionklanten ook bereid hieraan bij te dragen? Als paardeneigenaren op zoek gaan naar een pensionstal, kijken ze dan ook naar de duurzaamheid van een stal? En zo ja, zijn ze dan ook bereid om meer stalling te betalen voor een stal die geïnvesteerd heeft in duurzaamheid?
Best interessant voor de FNRS om hier eens onderzoek naar te laten doen. Misschien is er een bepaalde doelgroep die dit wel aanspreekt.
Heleen Willig Stal WilligDit is een uitgave van de Federatie van Nederlandse Ruitersportcentra. Heeft u tips of suggesties voor artikelen of vragen stuur dan een e-mail naar: ondernemersdesk@fnrs.nl
Redactie: Marketing & Communicatie / Druk en opmaak: Drukkerij Twello De Beek 125 - Postbus 3040, 3850 CA Ermelo
- www.fnrs.nl
“Als paardeneigenaren op zoek gaan naar een pensionstal, kijken ze dan naar de duurzaamheid van een stal?”
