> Welzijn hoge prioriteit FNRS-lidmaatschap
> Dierenarts Gerard van Essen over basiseisen kwaliteitsbeleid welzijn > Ondernemers verschillende bedrijfstypen aan het woord over welzijn
Zorgplicht als pensionhouder
Het effect van paarden op mensen
Tijdens mijn bedrijfsbezoeken en de gesprekken met de ondernemers komt steeds weer het onderwerp welzijn voor de paarden naar boven. Het is mooi om te zien dat men echt bezig is om na te denken over hoe alles (nog) beter kan. Er wordt nagedacht over de toekomst en hard gewerkt aan het aanpassen van bedrijven om te blijven voldoen aan welzijnseisen.
Denken in oplossingen
De creativiteit van de ondernemers is groot en ik vind het dan ook mooi om ideeën en oplossingen op mijn beurt weer te delen met de andere bedrijven waar ik kom. Het hoeven niet altijd nieuwe stallen of dure aanpassingen te zijn. Zo zorgt het maken van luiken in de buitengevel of het weghalen van spijlen er al voor dat paarden zicht hebben op andere paarden en meer frisse lucht krijgen. In deze FNRS Zaken legt dierenarts Gerard van Essen, welzijnsdeskundige van de FNRS, onder andere uit waarom frisse lucht voor een paard zo belangrijk is. Naast het creatieve idee om spijlen weg te halen, wordt er ook gekeken naar het weghalen van tussenwanden, zodat er een groepshuisvesting ontstaat. Sommige ondernemers hebben de stallen zo aangepast dat de paarden zelf in en uit hun stal kunnen lopen als ze daar behoefte aan hebben. En er wordt eens kritisch gekeken naar de indeling van het erf en de weilanden om extra plekken voor paddocks te realiseren, zodat de paarden langer naar buiten kunnen of toch maar een verharding of drainage, zodat paarden droog kunnen staan.
De veranderingen in het klimaat zet de ondernemers ook aan het denken en ook daar zie ik aanpassingen of creatieve oplossingen voor. De zomers worden steeds warmer. Lessen worden verplaatst naar een aangenamer tijdstip of geannuleerd bij extreme hitte. Ook een serieus plan voor ongediertebestrijding (vliegen, muggen e.d.) staat op de agenda. Er wordt ook nagedacht over meer permanente oplossingen om het in de stallen, de rijbaan of buiten aangenamer te maken in alle seizoenen. Geïsoleerde stallen en rijbanen, ventilatoren, hittedoeken, nevelinstallaties zijn mooie voorbeelden. Maar ook extra bomen en beplanting in de weide als beschutting bij hitte, kou of wind. Ik zie ook dat ondernemers antivries-drinkinstallaties in de weides en paddocks aanleggen. Hierdoor hebben de dieren het gehele jaar de beschikking over schoon drinkwater. Schuilstallen staan vaak op het wensenlijstje maar blijken soms wat lastiger te realiseren. Wil je hierbij geholpen worden? Neem dan gerust contact met ons op. De FNRS kan je helpen bij de vergunningsaanvraag.
Men denkt vaak dat wanneer er gesproken wordt over aanpassingen of verbouwingen in het kader van de welzijnseisen dat hier dan gelijk grote bedragen mee gemoeid zijn. Dat hoeft echt niet zo te zijn. Met kleine aanpassingen en bijvoorbeeld de oplossingen die ik hierboven aandraag, worden al wonderen verricht om het welzijn op een bedrijf te verbeteren. Daarnaast kan er sinds 2022 voor de bouw of verbouwing van een accommodatie gebruik worden gemaakt van fiscale regelingen en subsidies. Bijvoorbeeld door te bouwen of verbouwen volgens de eisen van de Maatlat Duurzame Paardenhouderij. In deze FNRS Zaken komen verschillende onderwerpen omtrent welzijn aan bod, van welzijn op een manege tot in de topsport. Er worden interessante inzichten gedeeld uit een onderzoek over paardenwelzijn en we spreken over de basiseisen van het FNRS-lidmaatschap. Ook spreken we diverse ondernemers over hoe zij op hun bedrijf aan de slag zijn gegaan om het welzijn (nog meer) te verbeteren. En niet te vergeten dragen paarden ook bij aan het welzijn van de mens. Maar hoe zit dat precies? We doken de boeken in.
Anita de Ruiter, Accountmanager Oost-Nederland
Ruim 90 jaar geleden werd de FNRS opgericht als vereniging voor hippische ondernemers. In die tijd waren er slechts een twintigtal maneges die volgens de militaire traditie waren opgezet. Iedereen die ging paardrijden deed dit volgens de toen geldende principes en de regels lagen veelal vast via militaire handboeken van de Koninklijke Militaire Academie.
In de jaren zestig werd paardrijden snel populair en ontwikkelde het zich tot een sport die niet langer exclusief was voorbehouden aan de elite en boerenzoons. Het is niet zo dat iedereen maar wat deed, maar er was wel sprake van een wildgroei waarbij het welzijn van mens en paard niet overal even goed in beeld was. Inmiddels leven we in een samenleving waarin de bevolking heel anders naar dieren is gaan kijken. We hebben zelfs, als enige land ter wereld, een politieke partij voor dieren met een belangrijke positie in Den Haag. Daarbij is de humanisering van huisdieren een trend die een steeds grotere rol gaat spelen bij de manier waarop we met dieren omgaan. Dat alles heeft grote gevolgen voor de toekomst van de hippische sector, willen we relevant blijven dat moeten we inspelen op deze maatschappelijke ontwikkelingen.
Voor de FNRS hebben de maatschappelijke ontwikkelingen ook grote implicaties, want wij hebben de taak om op te komen voor de belangen van hippische ondernemers en dan is het de vraag hoe je dat het best kunt doen. Waarmee zijn de belangen het beste gediend, met volgen of vooroplopen? Wij hebben ervoor gekozen om een aantal flinke stappen voorwaarts te maken door de FNRS steviger neer te zetten op drie belangrijke thema’s: kwaliteit, veiligheid en welzijn. Deze drie thema’s zijn sterk met elkaar verbonden en zijn alle drie even belangrijk. Wanneer je deze onderwerpen prominent op je schild zet, dat bij ieder lid aan de muur hangt, dan schept dat ook grote verplichtingen bij het waarmaken van deze “beloften”. Kwaliteit van de accommodatie was altijd al een belangrijk onderdeel van de FNRS-inspectie. Om de veiligheid te waarborgen is de Stichting Veilige Paardensport opgericht. Met ruim 1.100 certificaathouders kunnen we concluderen dat dit in een grote behoefte voorziet, want de sector is gebaat bij zo min mogelijk ongelukken. Alleen dan blijft de sport aantrekkelijk en verzekerbaar.
Welzijn onderdeel van de basiseisen Het derde, meest in het oog springende, thema welzijn hebben we in de huidige vorm pas recent toegevoegd. We zijn een aantal jaren bezig geweest om dit samen met ondernemers te ontwikkelen en hebben, na akkoord van bestuur en ledenraad, vorig jaar besloten om de welzijnseisen onderdeel uit te laten maken van de basiseisen. Dat was best een moedig besluit aangezien er over dit onderwerp veel te doen is en er erg veel meningen zijn over wanneer het nu goed voor elkaar is. Wij hebben ervoor gekozen om onze eisen samen te stellen op basis van wetenschappelijk onderzoek van de Universiteit Wageningen en dat aan te vullen met praktijkervaringen van diverse betrokken ondernemers. Het spannende is uiteraard dat je als bedrijf aan de basiseisen moet voldoen om in aanmerking te komen voor sterren. Voldoe je daar (nog) niet aan dan komt een bedrijf niet langer in aanmerking voor sterren tot het moment dat het wel aan de eisen kan voldoen.
Kwaliteit FNRS-bedrijven neemt toe Bedrijven die (nog) niet kunnen voldoen aan de basiseisen helpen we met het maken van een verbeterplan om zo richting het gewenste niveau te groeien. Wil een bedrijf niet aan de basiseisen voldoen en zet men geen stappen, dan is het niet langer mogelijk om FNRS-lid te blijven. Het gevolg van deze opzet is dat het aantal FNRS-leden wellicht af zal nemen, maar de kwaliteit
van de overgebleven bedrijven neemt toe. Het spanningsveld in een vereniging is altijd dat je niet te hard van stapel moet lopen, omdat het gevaar ontstaat van vervreemding van de achterban. De keerzijde is dat wanneer je te langzaam gaat, de maatschappij en politiek je wellicht inhalen. Iedere ondernemer weet dat ouders en ruiters met steeds meer belangstelling kijken naar de manier waarop we met dieren omgaan. Hoe ze gehuisvest zijn en hoeveel vrije beweging ze krijgen. Om relevant te blijven kunnen we niet stil blijven staan maar moeten we ons blijven ontwikkelen op ieder gebied, zeker ook op welzijnsgebied.
Toekomstvisie nodig Ondernemers vragen mij vaak: “Wanneer is het nou eindelijk eens goed en voldoende?”. Het punt is dat we dit niet weten, dat hangt van veel factoren af. De FNRS heeft besloten om een toekomstvisie te ontwikkelen door middel van scenarioplanning. Samen met een klankbordgroep met daarin ondernemers, journalisten, dierenartsen en de dierenbescherming gaan we onderzoeken hoe de wereld er over vijf, tien en vijftien jaar uitziet en wat dit mogelijk zou kunnen betekenen voor de hippische sector. Uit dit onderzoek komen vier scenario’s en deze gaan we vervolgens met iedere individuele ondernemer doornemen. We willen dan samen gaan bepalen welke trends van toepassing zijn op welk bedrijf en wat je vervolgens zou kunnen doen om hier adequaat op in te spelen. Dit alles doen we samen, alleen dan kunnen we ons goed voorbereiden op wat komen gaat en laten we iets waardevols achter voor de volgende generatie. Om een lang verhaal kort te maken, er is nog heel veel te doen de komende jaren en daar gaat de FNRS ondernemers zo goed mogelijk bij helpen.
Haike Blaauw, directeurIn het nieuwe kwaliteitsbeleid van de FNRS heeft paardenwelzijn een prominentere rol gekregen. In de basiseisen gaan wij er vanuit dat de ondernemer erop toeziet dat het welzijn van alle paarden op het bedrijf wordt gewaarborgd. Om ondernemers goed uit te leggen waarom bepaalde basiseisen de nieuwe norm zijn vragen we dierenarts Gerard van Essen, welzijnsdeskundige van de FNRS, om uitleg.
Welk voordeel heeft een grotere box voor het welzijn van het paard?
Het doel voor de komende jaren is om zoveel mogelijk stallen aan de nieuwe afmetingsnorm, minimaal twee maal de stokmaat, te laten voldoen. Dat betekent, dat in een box van 3 x 3 m een paard met een stokmaat tot 1,50 meter schofthoogte mag staan. In 2040 dienen alle stallen aan deze eisen te voldoen. Wie nu nieuw bouwt, zal gelijk de nieuwe maatvoering moeten hanteren. Even je boxen aanpassen is niet makkelijk, maar waarom worden deze regels nou gevraagd? Welke voordelen heeft een grotere box voor het welzijn van het paard?
“Een paard heeft de natuurlijke behoefte om veel te bewegen en zijn voedsel in kleine porties gedurende de dag te verzamelen. Door een paard op te sluiten in een stal kan er al één belangrijke behoefte niet voldaan worden. Een ruimere box geeft wel wat meer bewegingsvrijheid, maar meer boxruimte is beslist niet zaligmakend. De maten van de box, het aantal uren op een weide of paddock en sociaal contact staan in relatie tot elkaar. Primaire behoeften, zoals vrije beweging en sociaal contact staan hoger op welzijnsladder. Daarmee zou het zwaartepunt vooral op de vrije beweging moeten liggen. Een ruimere box blijft wel noodzakelijk om vastliggen en stalondeugden te voorkomen.”
Wat is het verschil tussen vrije beweging en bewegen? Uitgangspunt is dat er altijd naar gestreefd wordt dat de paarden dagelijks vrije beweging in de buitenlucht
hebben. Er bestaat wel verwarring over ‘vrije beweging’ en ‘gestuurde beweging’, want wat is nu eigenlijk het verschil tussen die twee vormen?
“Vrij bewegen betekent dat het paard losloopt en daardoor zelf kan kiezen of en hoe het beweegt. Het kan langzaam wandelend grazen maar ook even een sprintje trekken Dit kan in de weide of paddock. Onder ‘gestuurd bewegen’ wordt verstaan: rijden (onder het zadel of ingespannen), stap- of trainingsmolen, longeren en wandelen aan de hand. Paarden moeten elke dag buiten de box vrij kunnen bewegen. Ook de juiste manier van ‘vrije beweging’ is afhankelijk van verschillende omgevingsfactoren. Staat een paard niet in de modder, kan het schuilen tegen regen en de felle zon en heeft het paard gezelschap? Sociaal contact is namelijk erg belangrijk. Je kan een paard de hele dag alleen in een paddock zetten, maar je kan je dan afvragen of het paard daar zo gelukkig van wordt. Paarden zijn kuddedieren, zij moeten contact kunnen maken met soortgenoten. Bij ‘vrije beweging’ kan een paard zijn natuurlijk gedrag vertonen en bij ‘gestuurde beweging’ gaat het om door de mens gecontroleerde beweging.”
Wat vind jij het ideale voermanagement voor een paard? Ideaal gezien moeten paarden de hele dag ruwvoer kunnen eten. Een voerschema is belangrijk om zo het ruwvoer en krachtvoer goed te verdelen over de dag en nacht. Wat vind jij het ideale voermanagement voor een paard?
“Een paard is een planteneter, heeft een enorm maagdarmkanaal en dat functioneert het beste als het goed gevuld is. Bezuinigen op de hoeveelheid en op de kwaliteit van het ruwvoer is het slechtste wat je als ondernemer kan doen. Compenseer slecht ruwvoer niet met meer krachtvoer. Krachtvoer is iets wat wij uit praktische overwegingen bedacht hebben maar
het past eigenlijk niet bij de anatomie en fysiologie van het maagdarmkanaal van het paard Het ideale voermanagement voor een paard vind ik als ze de hele dag beschikking hebben tot ruwvoer, zodat ze zelf hun voeropname kunnen bepalen. Daarnaast raad ik ondernemers aan om het ruwvoer te laten analyseren. Als het ruwvoer van goede kwaliteit is, kan vaak minder of helemaal geen krachtvoer worden gegeven.”
Wat vind jij belangrijk als je spreekt over de verschillende huisvestingsvormen?
Paarden kunnen op allerlei manieren gehouden worden. In individuele boxen of juist in groepen, binnen of juist veel buiten. Wat vind jij belangrijk bij verschillende huisvestingsvormen?
“Bij alle huisvestingsvormen vind ik het stalklimaat het belangrijkste. Astma, bronchitis en COPD zijn, vooral in de herfst en in de winter, een veelvoorkomend probleem in de paardenwereld. Er wordt met vijftien paarden tegelijk, die stof produceren, in de binnenbak gereden. De paarden halen diep adem in een stoffige omgeving waardoor (fijn)stof diep in de luchtwegen kan doordringen. Ik denk dat de factor stof in de paardenhouderij een belangrijke factor is in het ontstaan van luchtwegproblemen. Stof ontstaat vooral in de binnenstallen. Deuren worden sneller dichtgehouden, omdat wij mensen het zelf koud hebben. Er wordt minder buiten gereden door de slechtere weersomstandigheden. Dus rijden we met z’n allen in de binnenbak. Ik denk dat weinig mensen weten hoe smerig het stof uit de rijbaanbodem voor de luchtwegen van een paard is. Om dit te voorkomen kan je de rijbaanbodem zoveel mogelijk sproeien, de stallen goed ventileren bijvoorbeeld door de staldeuren open te laten en door zoveel mogelijk buiten in de frisse lucht te rijden. Het beste medicijn voor paarden die beginnen te hoesten in de herfst of winter, is om ze uit die stoffige omgeving naar buiten te sturen. Succes gegarandeerd.”
In Nederland worden de meeste paarden (gedeeltelijk) in individuele boxen gehouden. Bij deze manier van huisvesten is dagelijkse vrije beweging heel erg belangrijk. Een box heeft een droge en schone stalbedding nodig met een goed stalklimaat. Paarden zijn kuddedieren, ze moeten ook in hun stal contact kunnen maken met soortgenoten. Bij paarden die in een stal staan is het dus belangrijk dat ze contact kunnen maken via traliewerk of een contactluik. Paarden moeten vanuit de box zicht hebben op andere paarden. Een binnen- of buitenluik draagt nog extra bij aan het welzijn van paarden. Op deze manier kunnen de paarden makkelijker contact maken met andere paarden, zien ze meer van de omgeving en krijgen frisse lucht.
Door de Sectorraad Paarden (SRP) zijn richtlijnen opgesteld met betrekking tot het formaat van de boxen. Wil je uitrekenen welke boxmaat je minimaal nodig hebt voor jouw paard? Download de handige rekenmodule van onze website om de juiste maat uit te rekenen.
Onder de rook van Amsterdam, aan de Amstelveense Kalfjeslaan, ligt Ponymanege Equito. Eigenaresse Maaike van Rijn is gespecialiseerd in het lesgeven aan kinderen en jongeren. Ze ziet het als een sport om kinderen zoveel mogelijk bij te brengen over paardenwelzijn. Hoe pakken ze dat aan?
Jullie zijn twintig jaar geleden gestart met Ponymanege Equito. Is er veel veranderd in die jaren, op het gebied van welzijn?
Maaike: “Ja. Er is veel meer kennis over paardenwelzijn. En we worden door de maatschappij veel meer bekeken op wat we doen en hoe we dat doen. Daarbij merken we dat de publieke opinie heel gevoelig is voor de media Als het op het journaal gaat over hongerige dieren in de Oostvaardersplassen, krijgen wij ook vragen over onze dieren en hun voer. En als het gaat over dieren in de wei, krijgen we dáár vragen over. We zien over het algemeen dat er steeds meer mensen zijn die het belangrijk vinden dat ze ergens rijden, of dat hun kinderen ergens rijden, waar een paard ook buiten komt. Maar als ik ze vervolgens uitleg dat dat ook betekent dat ze een half uur eerder moeten komen om de modder van hun pony te poetsen, zie je ze soms al een beetje twijfelen. Kortom: mensen vinden het steeds belangrijker, maar weten niet altijd wat het inhoudt.”
Geen afgestompte automaatjes, maar eerlijke dieren die de ruiter spiegelen. Dat doen we onder andere door het werk af te wisselen. Niet alleen maar dressuur, maar ook trail en ponyvoetbal.”
Hoe brengen jullie het belang van welzijn over op jonge ruiters?
Merk je dat het communiceren met een paard al beter gaat?
“Zeker de kinderen die bij ons het Young Leader Program volgen, kunnen goed met een paard communiceren. En om goed te leren rijden, heb je dat paardengevoel ook nodig. Dat heeft niet ieder kind van nature.
“We zorgen natuurlijk goed voor ze. Schone stallen, drie keer per dag ruwvoer, inentingen op orde en genoeg afwisseling in het werk. Maar we hebben ook te maken met veiligheid en praktische aspecten. We vinden het belangrijk dat ze zoveel mogelijk vrije beweging hebben, maar we zitten hier op veengrond. ’s Winters is het weiland echt te nat en zijn we op de paddocks aangewezen. We moeten dus roeien met de riemen die we hebben. Maar ik kan wel zeggen dat we blije, gelukkige paarden en pony’s hebben.
“Twaalf jaar geleden zijn we begonnen met de Ponyvriendjescursus. Ruiters die bij ons beginnen, krijgen eerst een rondleiding over het erf met hun ouders. Daarna gaan we aan de slag met poetsles, voltigeles en grondwerkles om kennis te maken met de pony en iets te leren over paardentaal. Pas als ze dat stuk afgerond hebben, mogen ze voor het eerst op een paard. In het begin had ik daar boze ouders over op de stoep staan: was het kind eindelijk van de wachtlijst, kon ‘ie nóg niet rijden. Maar inmiddels zie je dat mensen juist voor deze aanpak naar ons toe komen. Welzijn gaat niet alleen over huisvesting, maar ook hoe je met een pony omgaat. Dat je weet hoe een pony ziet, denkt en leert. Daarom doen we ook grondwerk. Ik heb een opleiding bij Emiel Voest gevolgd en gebruik die principes, een beetje aangepast, om samen met de kinderen aan de slag te gaan met grondwerk. Dan zie je de ouders ook vol verbazing kijken. Ze wisten niet dat je zó met een paard kunt communiceren. Dan leg ik uit dat paarden al zo lang met mensen leven, dat ze als een van de weinige dieren een beetje snappen hoe wij mensen denken. Dat maakt ze heel waardevol, maar daar moet je als mens ook op een eerlijke manier mee omgaan. Daar probeer ik kinderen en hun ouders ook in mee te nemen.”
Wij overwegen daarom een systeem waarbij ruiters niet alleen maar voor een uurtje rijden naar de manege komen, maar minimaal twee uur. Daarin leren ze dan niet alleen rijden, maar brengen we ze ook de omgang met paarden bij en kunnen we aan de slag met bijvoorbeeld ruiterfitness voor meer lenigheid en coördinatie. Maar het is een spannende stap, omdat dat ook iets doet met de tarieven. En tegelijkertijd willen we ook dat paardrijden toegankelijk blijft. Maar ik denk wel dat dit de toekomst is.”
Hoe vind je dat de hippische sector omgaat met dierenwelzijnsdiscussies?
“Paardenwelzijn is belangrijker geworden. Iedereen heeft er een mening over. En je moet als ondernemer uit kunnen leggen waarom je bepaalde keuzes maakt. Ik denk dat we ook goed moeten uitdragen dat welzijn meer is dan het formaat van een stal en hoe lang ze in de paddock staan. Het gaat ook om hoe we met paarden omgaan, hoeveel afwisseling ze bieden en of we ze passende uitdagingen geven.
Tegelijkertijd denk ik dat we als sector nog meer het héle plaatje moeten laten zien: we moeten niet alleen over welzijn praten, maar juist nog meer over de unieke band tussen mens en paard. Als we ervoor zorgen dat we voldoen aan hun behoeften, kunnen paarden - net als honden - een heel fijn leven hebben bij de mens. En dat is voor mensen ook heel goed, omdat het ongelooflijk leerzaam is. Een paard spiegelt en leert je op een natuurlijke manier leidinggeven. Vaardigheden waar je je hele leven iets aan hebt. Dat zouden we meer uit mogen dragen.”
Hoe zorgen jullie ervoor dat jullie manegepaardenen -pony’s gezond en gelukkig blijven?
In het kwaliteitsbeleid van de FNRS gaan we er vanuit dat een ondernemer jaarrond toeziet dat het welzijn van alle paarden op het bedrijf wordt gewaarborgd. Dit betekent ook dat wordt toegezien op paarden die niet van de ondernemer zelf zijn. Dit valt onder zorgplicht. Wat wordt er van een ondernemer verwacht? En wat kan je als ondernemer doen als jouw klanten hun paarden niet volgens jouw welzijnseisen behandelen?
Wanprestatie als afspraken niet nageleefd worden FNRS-ondernemers tekenen met hun pensionklanten een pensionovereenkomst. Hierin is niet alleen de huur vastgelegd, maar ook de afspraken tussen de betrokken partijen. Bij 95% van de geschillen ontbreekt het namelijk aan vastlegging van de afspraken. Met een pensionovereenkomst kan de stalhouder aangeven welke verplichtingen hij aangaat richting zijn klant. Dit zijn zaken, zoals het beschikbaar stellen van een box, gebruik van de faciliteiten en werkzaamheden rondom voeren en uitmesten. Geen pensionstal is hetzelfde. Niet elke stal heeft bijvoorbeeld een stapmolen en er zijn stallen waarbij de klant zelf uitmest en/of voert. In de bijlage van een pensionovereenkomst kan een stalhouder aangeven welke precieze diensten hij verleent op zijn bedrijf, maar ook welke welzijnseisen er op het bedrijf gelden. Aan deze bijlage kunnen ook de huishoudelijke reglementen worden toegevoegd met specifieke regels over bijvoorbeeld openingstijden, vegen en (mest) opruimen. Ook kan er vastgelegd worden of de stalhouder een paard bijvoorbeeld met beenbescherming of een deken in de wei of stapmolen
moet zetten. Indien deze concrete afspraken niet worden nageleefd en het paard hierdoor gewond raakt of ziek wordt, kan de klant de stalhouder aanspreken op grond van wanprestatie.
Algemene zorgplicht: veilig en adequate verzorging Niet alle afspraken kunnen concreet vastgelegd worden in een pensionovereenkomst. Als het niet genoemd wordt in de pensionovereenkomst, wil het nog niet zeggen dat er niets van de stalhouder wordt verwacht. Op hem rust namelijk ook nog een algemene zorgplicht. Hij moet ervoor zorgen dat de paarden op het bedrijf adequaat verzorgd worden en veilig zijn. Dit houdt in dat een stalhouder moet zorgen dat de weides vrij zijn van giftige planten, omheining en stallen veilig zijn en (kracht)voer van voldoende kwaliteit is.
Schend je als stalhouder je zorgplicht? Dan kan je aansprakelijk worden gesteld voor schade die daardoor is ontstaan aan een paard, eigenaar of andere personen. Van een stalhouder mag dus verwacht worden dat hij toezicht houdt op het welzijn van de paarden die aan hem zijn toevertrouwd en dit ook als de eigenaar van het paard al enige tijd niet meer op de stal is geweest of achterstaat met de betaling van zijn stalgeld.
Lees wat je als stalhouder moet doen als een klant het stalgeld niet meer betaald via de QR-code.
Klant behandelt paard niet volgens welzijnseisen De verplichtingen van de klant richting de stalhouder staan ook in de pensionovereenkomst omschreven en
Zonder leden zou de FNRS geen bestaansrecht hebben. Daarom zijn wij erg blij dat we kunnen melden dat het aantal FNRS-leden nog steeds groeit. De afgelopen maanden hebben we 5 hippische bedrijven (opnieuw) mogen verwelkomen als FNRS-lid. Hieronder stellen we ze aan je voor.
Hofstede de Kruidberg is een pensionstalling in het Noord-Hollandse Santpoort-Noord. Het bedrijf ligt aan de rand van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland.
Ruiters kunnen dus direct vanaf stal mooie ritten door de duinen en over het strand maken. In de buitenbaan kunnen ook wedstrijdruiters hun trainingen rijden.
Rondom de 40 stallen ligt zo’n 8 hectare weiland. Daar wordt volop gebruik van gemaakt: de paarden gaan zowel in de zomer als in de winter hele dagen de wei op.
De Trenshoeve in Berkhout heeft de bedrijfsactiviteiten dit najaar helemaal omgegooid. Ze zijn gestopt met de manegelessen en richten zich volledig op pensionstalling en opfok. Het bedrijf heeft met twee binnenrijbanen, een overdekte stapmolen, longeerkraal en gezellige kantine alles in huis voor de klanten. Het bedrijf scoort hoge punten op het gebied van paardenwelzijn: de ruime nieuwe boxen zijn aan de voorkant open, zodat de dieren onbeperkt ruwvoer kunnen eten.
Dutch Equestrian Estate is IST-lid geworden. Het bedrijf in het Brabantse Schaijk is een goed onderhouden accommodatie met veel mooie sportfaciliteiten, zoals een grote springpiste, meerdere dressuurbanen en een eventingterrein. Er zijn volop plannen om deze faciliteiten meer te gebruiken.
gaan over het overeengekomen bedrag, de manier van betalen en de betalingstermijn. Een stalhouder kan hierin ook de welzijnseisen opnemen die gelden op het bedrijf. Op deze manier kan en stalhouder contractueel vastleggen dat een klant hieraan meewerkt en het paard volgens dezelfde principes verzorgt.
Behandelt een klant het eigen paard niet volgens de welzijnseisen van de stalhouder? Bijvoorbeeld wanneer de stal niet of te weinig uitgemest wordt? Of de eigenaar niet voor dagelijkse (vrije) beweging zorgt? Ga het gesprek dan aan met de klant en wijs ze op de welzijnseisen op het bedrijf waaraan geconformeerd is in de pensionovereenkomst. Heeft dit niet het gewenste effect? Dan kan een stalhouder, zonder opgaaf van reden, de pensionovereenkomst opzeggen. De overeengekomen opzegtermijn moet daarbij wel gehanteerd worden.
Wil je ook op juridisch gebied stevig in het zadel zitten? Bij Wibe Reddingius, advocaat hippisch recht bij FNRSpartner Langelaar Klinkhamer Advocaten, kan je terecht met juridische hippische kwesties.
Horsecenter Pirouette in Bergschenhoek is een grote manege met veel moderne faciliteiten voor mensen en paarden. De accommodatie beschikt over twee overdekte rijhallen en een buitenrijbaan. Hier vind je geen foyer of kantine, maar een heus restaurant met Mediterrane keuken. Binnen vind je het eerste Simcenter van Nederland: een oefenruimte met 9 simulators als voorbereiding en ter verbetering van het paardrijden.
Manege de Mustang in de Hoeksche Waard is net voor de corona-epidemie overgenomen door de nieuwe eigenaren. Dat was een lastige start, maar inmiddels loopt de manege weer op volle toeren met 250 ruiters en 25 manegepaarden. Naast de manege-activiteiten heeft het bedrijf ook 35 pensionpaarden.
Eerder dit jaar sloegen de FNRS, KNHS, KWPN en LTO Nederland de handen ineen en voerden samen een onderzoek over paardenwelzijn uit onder hun leden. Dit leverde interessante inzichten op over hoe er gedacht wordt over paardenwelzijn in Nederland. De meest opvallende resultaten delen we alvast als globale weergave. Details over de resultaten volgen bij de officiële publicatie. Zie QR-code.
In grote lijnen is de mening over paardenwelzijn positief, maar er zijn ook kritische punten benoemd waar ondernemers én paardensporters aan kunnen werken. Het is duidelijk dat onbekend onbemind maakt, net als uit het onderzoek publieke opinie (uitgevoerd in 2019 en 2022) blijkt. Op het moment dat een doelgroep geen kennis over een onderwerp heeft, neemt de weerstand toe.
Het valt op dat men leergierig is: het merendeel van de ondervraagden draagt een steentje bij aan goed paardenwelzijn door te blijven leren over paarden en een deel daarvan past nieuwe inzichten toe in de omgang met paarden. Opvallend is dat manegeruiters verhoudingsgewijs het meest voorstander zijn van veranderingen in de sector. Zij staan er daarbij ook het meest voor open om zelf meer te leren en te veranderen. Zij zien hun instructeur als iemand die betrouwbare kennis overdraagt. Dit biedt voor maneges en ruiteropleidingen interessante kansen om de kennis over paardenwelzijn te vergroten. Instructeurs zijn wel kritisch op zichzelf en vinden niet altijd dat ze voldoende kennis in huis hebben.
Manegebedrijven scoren het laagst op paardenwelzijn
Ondervraagden vinden dat in de handel, topsport en bij maneges het welzijn het meest onder druk staat. In een opfokbedrijf, fokkerij en pensionstal ziet de sector paardenwelzijn het minst onder druk staan. Manegebedrijven scoren qua huisvesting, management en (vrije) beweging het minst op het gebied van paardenwelzijn. Dit is hoofdzakelijk vanuit de perceptie van een manegeruiter ingevuld. Zij zien tijdens hun wekelijkse uurtje paardrijden weinig van het management op het bedrijf. Wederom een kans voor manegebedrijven om hier openlijk over te communiceren zodat manegeruiters weten hoe er met de dieren buiten hun bezoektijd wordt omgegaan.
Het grootste gedeelte van de paarden van de ondervraagden, wordt individueel gehuisvest, maar wel met verschillende lichamelijke, sociale en/of visuele contactmogelijkheden. Hobbymatige ruiters hebben hun paarden vaker 24/7 in een groepshuisvesting. De meningen of paarden een hele dag buiten horen te staan zijn verdeeld. Gelukkig is bijna iedereen het ermee eens dat paarden niet de hele dag in een box horen te staan en dat ze met andere soortgenoten samen horen te leven. Het is fijn om te zien dat het merendeel eerst ruwvoer voert dan krachtvoer, maar er valt bij een deel nog winst te behalen door dit anders aan te pakken.
Wet- en regelgeving over het houden van paarden Interessant is dat een groot deel van de ondervraagden een voorstander is van wet- en regelgeving over het houden van paarden is. Terwijl de meningen meer ver-
deeld zijn bij de vraag of eigenaren en ruiters verplicht een cursus ‘houden en verzorgen van paarden’ moeten volgen.
Er is een groot verschil tussen de disciplines en in hoeverre deze paardvriendelijk gevonden worden. De respondenten gaven aan de draf- en rensport het meest onvriendelijk te vinden, gevolgd door maneges en polo. Buitenrijden wordt als meest vriendelijk gezien gevolgd door grondwerk, dressuur en springen. Alle doelgroepen, ongeacht de achtergrond of discipline, zien dat de verhoogde prestatiedruk door ouders het paardenwelzijn in het geding brengt. Slechts een klein deel van de meerderheid denkt dat de maatschappij (mensen buiten de sector) een goed beeld van paardenwelzijn heeft. Er is dus werk aan de winkel om (positieve) verhalen te delen en meer inzicht en begrip over de paardensector te creëren.
Tussen dit schrijven en publicatie van deze FNRS Zaken zijn de gedetailleerde resultaten van het onderzoek gedeeld vanuit FNRS, KNHS, KWPN en LTO Nederland. Via de QR-code is meer informatie over dit onderzoek te vinden. De vier organisaties gaan gezamenlijk, maar ook individueel, aan de slag met de inzichten en verbeterpunten. Concrete actiepunten zullen geformuleerd worden. Hierover volgt in de nieuwsbrieven van de FNRS meer informatie.
Paardenwelzijn is de verantwoordelijk van ons allemaal. Ook wat betreft de maximale belastbaarheid van een paard. Uit onderzoek blijkt dat een paard met maximaal 15% tot 20% van zijn eigen lichaamsgewicht belast kan worden, zonder dat het bewegingspatroon verandert of dat er gedragsveranderingen optreden. Maar de belastbaarheid van een paard is van meerdere factoren afhankelijk en niet alleen van het gewicht van de ruiter. Het hanteren van een gewichtseis is, naast het rekening houden met andere persoonsgebonden factoren, geen discriminatie van een ruiter. Bewustwording van maximale belastbaarheid, mede bepaald door ruitergewicht, is noodzakelijk om het welzijn van de paarden te waarborgen en ze te beschermen voor een te hoge belasting. Uit liefde voor het paard moet iedereen rekening houden met de mogelijkheden van paarden. Een paard moet qua formaat en fitheid bij de ruiter passen en andersom.
Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om te voorkomen dat een paard te zwaar belast wordt. De eigenaar, houder, ruiter of verzorger moet altijd kritisch beoordelen of het paard de gevraagde belasting aankan. Scan de QR-code en gebruik de voorbeeldbrief ‘invoeren gewichtslimiet’ om jouw ruiters aan te kondigen dat er regels over de maximale belastbaarheid voor jouw paarden en pony's ingevoerd worden. Daarnaast kun je de poster ophangen om jouw ruiters te informeren over alle factoren die meespelen om de maximale belastbaarheid van jouw paarden en pony's te bepalen.
Het voelt misschien vreemd om nu na te denken over vliegenbestrijding. Maar door in de winter al maatregelen te nemen, ben je op tijd als het vliegenseizoen begint. Dat is meestal rond april, als de temperaturen stijgen en de vliegen uit hun winterslaap komen. Door dan op tijd te beginnen met bestrijden, krijgen de vliegen geen kans om zich voort te planten.
Overlast van vliegen en ander ongedierte kan in de zomermaanden voor veel stress op stal zorgen. En ze zijn niet alleen vervelend, ze zorgen ook voor jeuk, irritatie van de huid en het overbrengen van ziektes. Flybusters biedt de oplossing tegen overlast van vliegen in jouw paardenstal. Door middel van een systematisch en volautomatisch vernevelingssysteem wordt er op gezette tijden een natuurlijk middel in de stal verneveld.
Om insecten te bestrijden op grotere bedrijven biedt het volautomatische vernevelingssysteem van Flybusters een goede oplossing. Zij leggen een systeem aan met leidingen boven de stallen. Boven elke stal komt een vernevelaar op ongeveer vier meter hoogte waarmee het natuurlijke bestrijdingsmiddel door de stal verspreid zal worden. De leidingen zitten aangesloten op een vat waar de vloeistof in zit. De frequentie van vernevelen kan met
het systeem ingesteld worden. Doordat er regelmatig in de stallen verneveld wordt, zie je na korte tijd dat er minder insecten in de stal te vinden zijn.
Flybusters biedt een uitgebreide service voor de installatie en het onderhoud van het systeem. Voor het vliegenseizoen begint, zorgt Flybusters ervoor dat jouw installatie klaar staat voor gebruik en dat het nodige onderhoud is gedaan. Wanneer het vliegenseizoen ten einde is, zal een medewerker langskomen om de installatie winterklaar te maken.
Plantaardig en mens- en paardvriendelijk Flybusters is uniek in Nederland, omdat zij voor deze toepassing als enige beschikt over een Ctgb-registratie voor de veiligheid van het product voor mens en dier. Het bestrijdingsmiddel wordt gemaakt op basis van een plantaardig extract, gewonnen uit Chrysantemum. De werkzame stoffen zijn natuurlijke pyrethrinen. Het middel is volkomen onschadelijk voor mensen en (warmbloedige) dieren, maar zeer effectief tegen vliegen. Omdat natuurlijk pyrethrum onder invloed van ultraviolette straling, dat een deel uitmaakt van ons zonlicht, binnen twee uur wordt afgebroken, is er geen sprake van residuvorming.
Dat heeft tot positief neveneffect, dat vliegen geen kans hebben om resistentie tegen het middel op te bouwen.
Flybusters biedt een exclusieve, directe korting aan de leden van de FNRS. Leden ontvangen 5% korting op het gehele Flybusters assortiment zoals installaties, hardware en refill-cartridges.
Worm&Co: kun jij je voorstellen dat je paarden met een wormbesmetting niet meer kan behandelen?
Dat is het angstaanjagende en reële vooruitzicht waar paardeneigenaren, boeren en andere veehouders mee geconfronteerd worden wanneer wormresistentie groeit. Om de ontwikkeling van wormresistentie te vertragen is het belangrijk dat we frequent mestonderzoek blijven uitvoeren en alleen wormenkuren toedienen als dat nodig is om de gezondheid en het welzijn van onze paarden op lange termijn te behouden.
Resistentie tegen elk beschikbaar wormmiddel Sinds 2010 zijn er al meldingen van resistentie tegen elk beschikbaar wormmiddel. We moeten kritisch zijn met het gebruik van wormenkuren als we niet in een situatie willen komen waarin we grote aantallen paarden verliezen, omdat we hun parasieten niet onder controle kunnen krijgen.
Kleine rode bloedwormen zijn een van de meest voorkomende en gevaarlijkste maagdarmwormen. Ook rode bloedwormen vertonen resistentie tegen de beschikbare werkzame stoffen in wormkuren. Er zijn geen nieuwe wormenkuren meer in ontwikkeling, dus is het belangrijk alleen te behandelen wanneer nodig. Elke wormkuur die zonder onderbouwing wordt gegeven zorgt namelijk voor onnodige resistentie. Er wordt gesproken van wormresistentie als een ontwormingsmiddel in de juiste
dosering wordt toegepast, maar minder dan 95% van een wormsoort dood.
Bijna geen enkel paard is wormvrij en dit hoeft ook niet. Elk paard draagt van nature wormeitjes met zich mee. Een paard kan een eigen weerstand opbouwen tegen de maagdarmwormen. De illusie die wordt gewekt is dat als je jouw paard een wormkuur geeft, je paard wormvrij is. Een wormkuur doodt echter volwassen wormen en soms (een gedeelte) van de larfjes, maar niet de eitjes. Ook bestaan er geen wormkuren die alle mogelijk aanwezige wormen doden.
Resistentie in de praktijk Janneke van der Wal, eigenaar van Worm&Co: “Er wordt helaas vaak gedacht dat resistentie wel meevalt, alleen hebben we al verschillende cases gehad waarbij de wormen resistent waren en bij sommige gevallen is het paard hier zelfs aan overleden. Dit kwam doordat geen behandeling meer aansloeg. Dit is intens en verdrietig, omdat paardeneigenaren zich steeds meer zorgen maken wanneer dat moment komt dat de behandeling misschien helemaal niet meer aanslaat. We proberen de paardeneigenaren zo goed als mogelijk te begeleiden door frequent mestonderzoek uit te voeren en inzicht te krijgen in de maagdarmcyclus. Voorkomen is hierbij dus
echt belangrijk, aangezien er een kans is dat je paard niet meer te genezen is.” Maak jij nog geen gebruik van mestonderzoek en ontworm je nog steeds blind? Besef dan dat elke wormkuur die jij jouw paard onnodig geeft, zorgt voor wormresistentie. Daarnaast is teveel ontwormen echt schadelijk voor het welzijn van het paard. Ze kunnen na een kuur last krijgen van diarree, huidirritaties, jeuk of lusteloosheid. Voor veulens kan een overdosering van wormmiddelen zelfs levensbedreigend zijn.
Voordeel voor FNRS-leden tot eind 2022 Overstappen op mestonderzoek? FNRS-leden kunnen nog tot eind 2022 contact opnemen voor een exclusief aanbod bij Worm&Co. Worm&Co biedt tegen zeer voordelig tarief het unieke FNRS-stallenpakket aan waardoor mestonderzoek voor alle paardenbedrijven toegankelijk en haalbaar is.
Leden ontvangen twee euro extra korting per onderzoek bij een stallenpakket. Je hebt al een stallenpakket vanaf € 7,95 per onderzoek. Wil je een passend advies voor jouw bedrijf? Neem dan gerust contact op met het team van Worm&Co.
Het nieuwe FNRS-kwaliteitsbeleid is volledig gericht op kwaliteit, veiligheid en welzijn. Vooral welzijn heeft een prominentere rol gekregen. De nadruk lag te veel op de faciliteiten en daarmee werd niet het juiste signaal afgegeven passend bij de eisen van deze tijd. We spraken Anja van de Ven (PCK-Eersel), Gerrit van den Berg (Manege De Groote Wielen) en Marlies van Baalen (Dressuurstal Van Baalen) hoe zij op hun bedrijf aan de slag zijn gegaan om het welzijn te verbeteren.
Anja van de Ven (PCK-Eersel): “Bij de keuringen van de FNRS werd terecht het welzijn steeds belangrijker. Voordat we nieuwe stallen gingen bouwen hebben we eerst een test uitgevoerd wat de paarden nou fijn vinden. We hebben de staldeuren opengezet met een touwtje ertussen om te kijken of de paarden liever met hun neus op de gang stonden. Je merkte gelijk dat bijna alle paarden liever met het hoofd buiten de stal stonden, zodat ze elkaar konden zien. Op deze manier konden we ook makkelijker hooi voeren. We voeren al een aantal jaren met een machine die het hooi op de grond van de gang legt. In een mum van tijd heb je zo 50 paarden gevoerd. De paarden kunnen er dan bij, omdat ze met het hoofd naar buiten kunnen. Op deze manier kunnen de paarden het hooi ook niet door de stal mengen. Hiermee ga je verspilling tegen. Met de test die we hebben gedaan, hebben we dus het plan gemaakt voor het bouwen van de nieuwe stal. De eisen voor de nieuwe stal waren meer lucht, licht, sociaal contact, minder tralies, de stallen moesten groter en voor de stallen waarbij het kan; een buitenluik. Tijdens het bouwen van de nieuwe stal hebben we al het hout van de oude stallen hergebruikt. Alles wordt duurder, we hebben daarom ook het plan om zonnepanelen te leggen naar voren gehaald. We hebben tot nu toe een vierde deel van de manege verbouwd. De paarden in het verbouwde deel hebben nergens tralies, niet aan de voorkant en ook niet aan de zijkant. De stal is hierdoor ook een stuk minder warm in de zomer. De paarden kunnen altijd sociaal contact zoeken met de buurman als ze dat willen, maar als ze geen zin hebben in de buurman, dan is de stal ook groot genoeg om in het midden van de stal te gaan staan. Je moet wel goed kijken welke paarden je naast elkaar zet. We hebben de stallen zo gebouwd dat wanneer paarden echt niet met elkaar kunnen, we traliehekken tussen de stal kunnen zetten. Een dierenarts was eerst een beetje sceptisch over het idee, maar toen hij in het verbouwde deel kwam, was hij onwijs verrast en enthousiast over de rust die er heerste in de stal. Soms vraag ik mij ook weleens af; wie heeft dat eigenlijk bedacht paarden opsluiten in een hok met vier muren? Vooral nu we zien wat het doet met de paarden. Ik wil andere ondernemers de tip geven om bij anderen te gaan kijken. We leven allemaal best wel op ons eigen eiland. Je kunt bij elk bedrijf iets leren of inspiratie opdoen wat jij op jouw bedrijf ook kan toepassen. Blijf out of the box denken.”
Gerrit van den Berg (Manege De Groote Wielen): “Wij zijn altijd bezig om het welzijn op ons bedrijf te verbeteren. We zijn al 17 jaar FNRS-lid en ik heb toentertijd mijn stallen zo laten bouwen dat we in aanmerking zouden komen voor 5 sterren. Die sterren zijn ons visitekaartje. Om onze sterren te behouden, moeten we in 2027 100% aan de nieuwe norm (2x stokmaat) 2 voldoen. Dus daarom heb ik op tijd een vergunning aangevraagd om een loods bij te bouwen. Ik dacht: het zal nog wel een paar jaar duren voor ik het rond heb bij de gemeente. Je gelooft het niet, maar binnen zes weken had ik de vergunning binnen. Het jaar erop hebben we dus die loods gebouwd en de nieuwe stallen hierin gezet. De nieuwe stallen zijn nu allemaal 3,5 m. bij 3,5 m. en het oude deel is nu omgebouwd naar stallen van 3 m. bij 3 m.. Deze stallen zijn precies goed voor onze pony’s. Voorheen hadden we altijd 60 boxen, door de nieuwe loods hebben wij opnieuw 60 boxen, alleen zijn deze nu in de juiste boxmaat. Daarnaast zijn alle boxen voorzien van een buiten- en/of binnenluik. Op deze manier hebben de paarden altijd contact met soortgenoten. Ik vind het wel sneu voor de bedrijven die niet zomaar het geld hebben liggen om hun accommodatie om te bouwen naar de nieuwe eisen, maar voor het paardenwelzijn is dit natuurlijk beter. Je kan gelukkig sinds 2022 voor de bouw en verbouw van je accommodatie gebruikmaken van fiscaal voordeel. Dit voordeel kan je verkrijgen door te bouwen of verbouwen volgens de eisen van de Maatlat Duurzame Paardenhouderij. Zij toetsen je plan dan aan de hand van criteria op het gebied van onder andere dierwelzijn. Ik wil als tip meegeven; je kan het best al tijdens de schets- of tekenfase van jouw project onderzoeken of je kunt deelnemen aan de maatlat, zodat je eventueel maatvoeringen nog kunt aanpassen. Op deze manier zorgen we er met zijn alle voor dat in de toekomst veel bedrijven voldoen aan de hoge welzijnseisen. De uitstraling van de sport naar de maatschappij ligt in onze handen.”
Marlies van Baalen (Dressuurstal Van Baalen): “Het paardenwelzijn heeft negen jaar geleden voorop gestaan bij het ontwerp en bouwen van onze dressuurstal, maar we blijven continu kijken hoe we het welzijn nog meer kunnen verbeteren. Daarom hebben we meer zand- en graspaddocks aan laten leggen, zodat de paarden langer naar buiten kunnen. De paarden kunnen langer naar buiten omdat ze nu met meerderen bij elkaar kunnen staan. Voorheen hadden we vier graspaddocks en één zandpaddock en nu hebben we drie extra graspaddocks en vier extra zandpaddocks. De bodems van de paddocks zijn voorzien van een eb- en vloedsysteem, waardoor de paarden het hele jaar naar buiten kunnen. Daarnaast hebben we om de buitenrijbaan een galoppeerbaan aangelegd. Dit is voor het welzijn van zowel paard als mens. De paarden kunnen langere afstanden stappen, draven en galopperen. Ook de galoppeerbaan heeft een eb- en vloedbodem, waardoor we er jaarrond gebruik van kunnen maken. Voor het welzijn van de mens krijgen we positieve reacties op de galoppeerbaan, de ruiters gaan sneller naar buiten om een frisse neus te halen en hun hoofd leeg te maken. Wij hebben naast de dressuurstal ook nog een opfokbedrijf aan de overkant van de weg. We hadden onze veulens voorheen op andere opfokbedrijven staan, maar nergens konden de paarden 24/7 naar buiten. Daarom zijn we dit bedrijf begonnen. De veulens kunnen bij ons jaarrond vrij uitlopen. We merken dat de driejarige paarden weinig blessures hebben, de trainbaarheid is beter en ze zijn minder stijf. We zien bij onze veulens ook verbeterde röntgenfoto’s vergeleken met de veulens die wij in andere groepshuisvestigingen hadden staan. Ik wil als tip meegeven als je van plan bent het welzijn op je bedrijf te verbeteren, zorg altijd voor een goede luchtdoorstroming. Wij hebben op onze stal een hele goede luchtdoorstroming met een dak dat open kan, waardoor we minder, of nagenoeg eigenlijk geen, paarden met luchtwegproblemen hebben. Alle boxen zijn 4 x 3,5 meter groot en hebben allemaal een buitenluik. Wij merken dat de paarden deze luiken erg fijn vinden, want als het slecht weer is en de luiken dicht zijn, staan ze te wachten tot de luiken weer open gaan.”
Als we het hebben over paarden en welzijn, gaat het vaak automatisch over paardenwelzijn. Terwijl we je vast ook niet hoeven te vertellen dat paarden een positieve invloed hebben op het welzijn van mensen. Maar hoe zit dat precies? We doken de boeken in.
Om de band tussen mens en paard te begrijpen, moeten we duizenden jaren terug: paarden zijn zo’n 6000 jaar geleden gedomesticeerd. En zoals dat gaat, ontwikkelen gedomesticeerde dieren zich samen met de groep. Paarden hebben zich fysiek en mentaal aangepast aan de mens. Ze kunnen als een van de weinige diersoorten mensen (deels) begrijpen: wetenschappers van drie Japanse universiteiten hebben aangetoond dat paarden emoties zoals boosheid en blijheid bij mensen kunnen herkennen. De enige andere dieren waarvan dat bewezen is, zijn honden en katten.
Elektromagnetisch veld Er wordt de laatste jaren steeds meer onderzoek gedaan naar het effect van de omgang met dieren. Hieruit blijkt dat de omgang met een dier zorgt voor een verlaagde hartslag en bloeddruk. In 2019 toonde professor Ann L. Baldwin bijvoorbeeld aan dat de menselijke hartslag zich aan kan passen aan de (veel lagere) hartslag van een paard. Het elektromagnetische veld van een paard is zo sterk, dat het de hartslag van een mens ook beïnvloedt. En een lagere hartslag en lagere bloeddruk worden vaak gelinkt aan een lager stressniveau.
Alleen maar aaien Oxytocine, het gelukshormoon, wordt geassocieerd met een gevoel van vertrouwen en verbondenheid. Het ontstaat niet alleen tijdens het rijden, maar ook in de omgang met dieren. Duitse onderzoekers toonden bijvoorbeeld aan dat het oxytocine-gehalte van kinderen steeg als ze een hond aaiden. Nienke Endenburg, universitair docent relatie mens en dier aan de Universiteit Utrecht, zegt daarover in Quest: “Het is alleen aangetoond bij het aaien van honden, maar ik denk dat het opgaat voor het aaien van alle zoogdieren.”
Veel paardenmensen kennen de boeken van Rupert Isaacson. De Amerikaan reisde met zijn zoon de wereld over op de rug van een paard en schreef daar ‘De paardenjongen’ en ‘De lange weg naar huis’ over. Zijn zoon heeft autisme, praatte nauwelijks, had woede-
aanvallen en was niet zindelijk. Tijdens die reizen op de paardenrug knapt de jongen enorm op. Hij wordt communicatiever, speelt met andere kinderen en wordt zindelijk. Isaacson zegt daarover: “Het is niet het paardrijden zelf dat voor verandering zorgt, maar het ritme van het paardrijden. Door die schommelende beweging, die je voelt in je bekken, maakt je lichaam oxytocine aan. Dat hormoon is de sleutel naar geluk. Niet alleen voor autisten, maar voor iedereen.”
Paardrijden ter verlichting van klachten Petra van den Ham is instructrice op de Prinses Máxima Manege. Hun missie is het aanbieden van hippische activiteiten aan mensen met en zonder beperking om vooruitgang te bevorderen in hun welzijn en maatschappelijke mogelijkheden. Ze vertelde eerder aan de FNRS: “In 2000 heb ik de IPG-opleiding afgerond en ben ik bij de Prinses Máxima Manege gaan werken. Ik geef les aan verschillende doelgroepen met een beperking. Van autistische mensen tot meervoudige en zwaar gehandicapten. Je ziet dat paardrijden een toevoeging heeft voor het verbeteren van de handicap en je maakt de ruiters altijd blij. Wat paarden voor deze doelgroepen kunnen doen, is heel bijzonder.”
Ze vervolgt: “Onze lesklanten kunnen gigantisch druk binnenkomen, terwijl ze na een les heel rustig zijn en weer normaal kunnen communiceren. Ze komen als herboren van het paard af. We hebben zelfs een meervoudige gehandicapte die alleen maar kon liggen en die nu, na vijf jaar trainen, zelfs zelfstandig op een paard kan zitten. De spasticiteit neemt heel erg af als ze op het paard zitten. Ze kunnen de handen openen en het paard aaien. Sommigen kunnen zelfs staan, wat ze voorheen nooit konden. Dit zijn toch voorbeelden waar je als mens blij van wordt.”
En dan is er ook nog de inzet van het paard als coach. Een populair bedrijfsuitje om teambuilding te bevorderen, maar ook in de ggz wordt het steeds vaker toegepast. Op dit moment loopt er een Nederlandse
studie naar het effect van paarden op veteranen met PTSS. Onder leiding van dr. Nienke Endenburg en prof. Dr. Eric Vermetten wordt gekeken of paarden gunstige effecten hebben op het welbevinden van de veteranen. De onderzoekers verwachten een afname in PTSSsymptomen, een toename van de kwaliteit van leven en een positiever zelfbeeld. Daarnaast vermoeden ze dat het hormoon oxytocine een indicator gaat zijn van een positieve sociale interactie tussen veteraan en paard. Ook het welzijn van paarden wordt gemeten gedurende dit project. Onder andere ook door het meten van cortisol en oxytocine.
Tot slot een blik op de fysieke voordelen van paardrijden. Er is relatief weinig officieel onderzoek gedaan naar de fysieke gesteldheid van ruiters, maar uit de praktijk weten we dat balans, coördinatie en lichaamsbewustzijn flink kunnen verbeteren door paardrijden. Met paardrijden verbrand je tussen de 250 en 600 kilocalorieën per uur en train je een groot deel van de spieren in je lichaam. Tegelijkertijd hebben veel ruiters vooral de focus op het trainen en rijden van hun paard. En minder op het trainen van hun eigen lichaam. En dat terwijl ruiterfitheid ook van groot belang is: niet alleen qua conditie en kracht, maar juist qua coördinatie, symmetrie en balans.
FNRS-partner One Switch heeft inmiddels al veel instructeurs en andere ‘paardenmensen’ opgeleid tot Ruitervitaal Coach. Zo ook Martine Goeman, eigenaresse van Stal van der Helm. Zij vertelde aan de FNRS: “Het totaalplaatje voor ruiters is heel belangrijk. We willen gezonde en fitte paarden en daar hoort ook bij dat je als ruiter fit op je paard hoort te gaan zitten. Wij zijn immers het stuur van ons paard, door onze hulpen en lichaamshouding en -beweging sturen wij ze aan. Door fit te paard te gaan, heb je meer controle over je eigen lichaam en komen de gewenste hulpen veel beter door.”
Ook aan de slag met Ruitervitaliteit op jouw bedrijf? FNRS-leden krijgen 15% korting op de opleiding tot Ruitervitaal Coach. De opleiding is ook te volgen met het STAP-budget.
De familie Chardon is net weer aangekomen op het thuisfront na het behalen van prachtige resultaten op de wereldkampioenschappen vierspan in Italië. De vierspanrijders van TeamNL, met onder andere Bram en IJsbrand Chardon, wisten met ruime voorsprong het goud mee naar huis te nemen. In het individuele klassement ging IJsbrand er ook nog vandoor met de zilveren medaille.
Op grote wedstrijden, zoals wereldkampioenschappen, zien we de beste paarden presteren in de ring. Maar hoe gaat dit er achter de schermen aan toe? Hoe worden de paarden fysiek en mentaal voorbereid en hoe wordt het welzijn gewaarborgd tijdens een lange reis? Paulien Chardon neemt ons mee wat essentieel is voor paarden in de topsport.
waren we daar veel minder bezig. Onze kinderen zijn daar nu heel consequent in. Je moet als ruiter fit zijn om op een paard te kunnen zitten. Onze paarden zijn geen fitnessapparaten. Onze visie op paardenwelzijn voor een (sport)paard is over de generaties heen wel altijd hetzelfde gebleven: werken en sporten met een paard binnen zijn vermogen. Er is geen een paard dat hier elke dag hetzelfde doet, elk paard heeft zijn eigen trainingsschema op zijn vermogen. Dit wisselt bijvoorbeeld in aangespannen trainen, onder het zadel trainen of naar het strand.
De trainingen zijn heel divers. De paarden komen elke dag op het land of in de paddock en in de molen. Wij kopen een paard bijna altijd voor het leven. Wij vinden het belangrijk dat je je paarden door en door kent, helemaal als je veel reist met paarden, waardoor afwijkend gedrag snel opvalt. Veel is meetbaar, maar een emmer ervaring en interesse is ontzettend belangrijk.”
Chardon Paardensport is een veelzijdig familiebedrijf waar inmiddels de derde generatie actief is in de paardensport. Ze hebben ruim 100 paarden op hun accommodatie staan, waarvan 40 pensionpaarden, een deel trainingspaarden en eigen paarden. “Onze accommodatie heeft alle faciliteiten om elke tak van paardensport uit te oefenen. Vroeger bestonden we ook voor een deel uit manege, maar hebben hier in 2019 afscheid van genomen en de manege-activiteiten afgebouwd. Onze kinderen hebben geen ambitie om het manegedeel voort te zetten waardoor we deze keuze als gezin hebben gemaakt. De ambitie van de kinderen ligt meer bij de sport, het trainen van de paarden en de pensionstal.”
Aangezien Chardon Paardensport een familiebedrijf is waar inmiddels de derde generatie actief is, leren de generaties ook van elkaar wat betreft paardenwelzijn. “Wij hebben paardenwelzijn altijd hoog in het vaandel staan, maar ruitergewicht is een voorbeeld waarbij het verschil tussen de generaties merkbaar is. Vroeger
Eind september heeft familie Chardon een reis afgelegd van 1.700 kilometer voor het wereldkampioenschappen vierspan in Italië. “Als wij op reis gaan, reizen wij alleen met fitte paarden. De eerste dag legden wij 1.000 kilometer af, dit is ook het maximale dat wij reizen met onze paarden. Via de KNHS kennen we stallen waar we kunnen stoppen en overnachten. Daar stonden de paarden in ruime schone stallen met buitenluiken. Onderweg stoppen we om de vier uur, omdat wij hebben ervaren dat de paarden rijdend niet plassen. Dan stoppen we een uur, zodat ze kunnen drinken, plassen en bij kunnen komen. De eerste paar dagen na een lange reis rijden we vooral onder het zadel, stappen en grazen we ze aan de hand. Onder het zadel kan je net even wat beter voelen hoe een paard functioneert dan voor de koets. We proberen altijd het voerschema van thuis te handhaven. We hebben op internationale wedstrijden ook te maken met verschillende temperaturen, maar wanneer een paard fit is heeft het paard hier geen last van. Je kent natuurlijk je eigen paarden, waardoor je weet welke hier wel wat meer last van kunnen hebben. We koelen deze paarden dan meer en ze krijgen extra zorg. In je voorbereiding zorg je dat ze fit zijn, gezond en in conditie. Dat is een eerste vereiste.
Je moet je paard kennen, weten hoe hij zich houdt tijdens de reis. Daarna moet je de reis zorgvuldig plannen met tussenstops, kennis hebben over de plek waar je heen gaat en je eigen voer en supplementen meenemen. Op deze manier zorg je ervoor dat het risico dat een paard naar zijn reserves moet grijpen heel klein wordt. Wat we wel vaak merken is op het moment dat we weer thuis zijn van een lange reis, dat veel paarden wat vaker uitrusten. We geven ze uiteraard deze tijd om op hun eigen tempo te herstellen.
Welzijn internationaal
Paardenwelzijn krijgt overal ter wereld steeds meer aandacht. Ook op internationale wedstrijden verandert er steeds meer en is de controle scherper. “Ik vind het op een FEI-wedstrijd qua welzijn erg goed geregeld. De stewards controleren continu de stallen, of paarden correct op stal gezet zijn en of ze water en voer hebben. Tegenwoordig kijken stewards zelfs ook mee of een paard te laag of te diep ingesteld gereden wordt. Er is geen trainingsrijbaan open als er geen steward is. Iedereen heeft natuurlijk zijn eigen mening over wanneer een paard te diep of te laag ingesteld is, maar ik vind dat als je als ruiter aangesproken wordt door een steward, dat je dat serieus moet nemen en niet in discussie moet gaan.”
Dit is een uitgave van de Federatie van Nederlandse Ruitersportcentra. Heeft u tips of suggesties voor artikelen of vragen stuur dan een e-mail naar: ondernemersdesk@fnrs.nl
/ Druk en opmaak: Drukkerij Twello
Na het interview met Paulien, mogen we aan het einde een stukje meerijden op de koets tijdens de training van IJsbrand Chardon met de beste paarden van de wereld. IJsbrand vertelt over zijn visie over paardenwelzijn. “Je komt niet in de topsport als het welzijn niet op orde is, dat is onmogelijk. Wij hebben hier alleen maar belang bij. Wij kijken ook heel goed naar huisvesting, waar voelt een paard zich het lekkerste bij? Het ene paard wil een paar uur per dag naar buiten en het andere paard het liefst de hele dag. We bepalen dat door observeren en voelen. Bij ons op stal kun je alle takken van sport uitoefenen, waardoor je met veel verschillende type paarden te maken hebt en dus ook met verschillende behoeftes van de paarden.”
De Beek 125 - Postbus 3040, 3850 CA Ermelo Telefoon (088) 02 24 300 - www.fnrs.nl
Volg ons op:
“Geen topsport als welzijn niet op orde is”