KÅSERI AV SJUR HÅLAND
Handsprit og mat Korleis i all verda var det i det heile mogleg å dyrka jord og å produsera mat når einaste reiskapen var ei veik spade og ein hest med ei kjerre der hjullagra vart smurt med sniglar? Me kjenner historia sånn nokolunde og veit at det var mogleg. Men kva var det då som fekk det me må rekna som oppegåande friske folk til å velja eit liv som bønder?
Eg har ikkje gått særleg langt for å finna døme på det som skjedde. Farmor og farfar bureiste i 1920 med den nemnde hesten, kjerra og spada i ei steinrik øydemark med eitt og anna botnlaust myrhol innimellom. Samstundes med at ungane kom som perler på ei snor, vart det spadd og steinlødd ein djup brønn og hundrevis av meter med steinveiter. Med den nemnde spada. Rundt denne tida forsvann pengeverdien samstundes med at verdien på gjelda auka grunna styresmaktene sitt mål om å føra den norske valutaen tilbake til verdien på gull, slik han hadde vore før første verdskrigen. Dermed kom nauda snikande inn i jordbruket. Folk mangla pengar og det meste elles. Så kom børskrakket på Wall Street og ting vart enda verre også her til lands. Lensmannen kom på døra. Folk miste gard og grunn. Dei som hadde kausjonistar med litt å rutte med kunne greia seg med eit naudskrik. Staten kom inn og ytte kriselån, noko som berga fleire over kneikane. Så, då bøndene hadde ridd av dei verste stormane, kom krigen.
Samstundes med at ungane kom som perler på ei snor, vart det spadd og steinlødd ein djup brønn og hundrevis av meter med steinveiter.»
Det lokale bondelaget i bygda mi, Varhaug Bondelag, rundar 100 år i år. Eg har i den forbindelse fått høve til å ta eit djupdykk inn i ei aldeles ufatteleg historie om ei lita stasjonsbygd på Jæren si reise frå fattigdom og spinkle mjølkeramper til dagens kvardag tufta på teknologiske nyvinningar og digitale plattformer. Historia er ikkje eineståande. Forteljingane om slitet, motet og jernviljen til tidlegare generasjonar bønder finnes også på Vigeland, i Sokndal og i Vikebygd. Me har svært mykje til felles i bagasjen. Difor kan eg med frimod ta med ein ørliten flik av historia i Vårt Felleskjøp denne gongen.
36 VÅRT FELLESKJØP
