INTERVIEW
Kampen: ‘Die aandacht en dat meegroeien vereisen een bepaalde “span of … control”, nee, “control” is niet het juiste woord, “attention”. Normaal kun je aandacht geven aan 25 tot 30 mensen. Maar als een team verwaarloosd is, kan dat misschien maar aan tien. Ik heb echter organisaties gezien waar een teamcoach zicht moest houden op tachtig verpleegkundigen en verzorgenden, die ook nog eens verdeeld waren over drie locaties.’ Let de inspectie eigenlijk wel voldoende op signalen van verwaarlozing? ‘Nog niet, maar het verandert wel’, zegt Kampen. ‘Er wordt nog teveel naar de papieren gekeken, terwijl de inspectie vaker naar het gedrag van leidinggevenden zou moeten kijken, met mensen zou moeten praten. Mijn checklist voor kenmerken van verwaarlozing hanteren ze in elk geval nog niet.’
Bezuinigingen In eerste instantie zegt Kampen dat er in de zorg niet meer verwaarloosde organisaties voorkomen dan in andere branches, maar dan laat hij er meteen op volgen dat door het modieuze werken met zelfsturende teams wel meer verwaarlozing aan het ontstaan is. ‘Een laag leidinggevenden wordt weggesaneerd en de medewerkers mogen het voortaan zelf uitzoeken. Maatschappelijk gezien nadert de neo-liberale aanpak zijn einde. De bezuinigingen op verzorgenden, waarvoor schrijver en journalist Hugo Borst aandacht vroeg, was de stomste bezuiniging die ooit is doorgevoerd. Nee, ik ben niet van de marktwerking. Dat is een vorm van maatschappelijke verwaarlozing.’ Zo kijkt Kampen ook aan tegen de roep vanuit de politiek om "minder managers, meer handen aan het bed". ‘Dat vind ik heel dubbel. Aan de ene kant is het modieus meepraten, aan de andere kant heeft de politiek een dubbele agenda. De bezuinigingen die het schrappen van managementlagen met zich meebrengt, zijn al ingeboekt. Zeg dan gewoon dat er bezuinigd moet worden.’ In Kampens ogen heeft de overheid haar aandacht voor ontwikkelingsgericht leiderschap decennia geleden al verloren, waarna instellingen in sectoren als zorg en onderwijs tekenen van verwaarlozing begonnen te
03 2019
De bezuiniging op verzorgenden was de stomste bezuiniging die ooit is doorgevoerd.
vertonen. ‘En dáárop heeft de overheid geantwoord met marktwerking. De overheid heeft die sectoren losgelaten. Er zijn alleen vanuit wantrouwen heel veel regels voor in de plaats gekomen. Er is veel veranderd, maar er is niet gekeken of het werkt.’ Op zich heeft Kampen overigens niets tegen zelfsturende teams, maar hij vindt dat consultants te vaak klakkeloos "dergelijke vrolijke concepten" bij klanten aanbevelen. Als je een organisatie succesvol wilt veranderen, zul je volgens hem eerst moeten zorgen voor een goede relatie met de werknemers. ‘Organisaties lopen op aandacht.’ Om ervoor te zorgen dat er geen verwaarlozing binnen een organisatie optreedt en dat het niet afhangt van de goede aanpak van de zittende directeur, moet je er volgens Kampen voor zorgen dat mensen naar elkaar blijven luisteren. ‘Je moet willen leren van elkaar. Als er dingen mis gaan in een bedrijf, moet je als eerste kijken wat je zelf verkeerd doet. Ik kom soms bij vergaderingen waar de directeur na tien minuten aanschuift zonder zich te verontschuldigen. De aanwezigen zijn dan al zelf met hun laptop aan de slag gegaan. Discussies worden afgekapt. "Stel dat aan de orde", zeg ik. Als het gesprek daarna weer normaal wordt, is het goed.’ Bij energiebedrijf Liander, waarvoor Kampen als adviseur werkt, heeft men een jaar geleden het "agendaloos vergaderen" ingevoerd. ‘Eens in de twee maanden wordt er twee uur uitgetrokken voor overleg zonder agenda. Eén van de aanwezigen stelt – en dat is wel van tevoren afgesproken – een probleem over menselijk gedrag aan de orde waar hij of zij tegenaan gelopen is. Daar wordt vervolgens over gesproken. Ieders aanwezigheid is verplicht. Het werkt.’
13