Ang Catolicong taga Filipinas : na binihasa nang pakikitungali ukol sa religion

AYALA FOUND ATION , INC

FIL IPI NA S HE RIT AG E LIB RA RY

• •

•

J

/

,

ANG C8JOliCONG nGa flliPINAS ./

A

•

•

NA 81NIHASA NANG PAKIKITUNGALI UKOL SA RELIGION

llATOWIRANG

MALlNAW AT

tlAuT.AANG

INffi •.\:A.Y

BAGAYBAGAY

T.4.PATAN HINGIL

SA.

NA PARANG i\[ANGA

~ANG RELIGleN NA LA-

LONG PINAGBA,BABA\NGIT NGAYON SA

SANGKAPl'1LUAN

MANGA

NANG

SECTANG PRO-

TESTANTS.

Sinulat sa kastila nang Jesuitanc

Padre Ramon Catata. S. ....

J.

TI NAGALOG N I

P.

SERRANO

LAKTAW .

•

,

,

}1A Y LUBOS N A TULOT.

,

SA BABASA. lka;w, na-nasang i1'Og, (lifl,g inaata;yan ku nitonv ,mwnting bung:a nang pagoil, na kakikitaan mo nang lalong kailanJt ang liral na ikakikilala nang kabagayan nang tunay 'lOa 19'~8ia ni Je8'1.UYruto, at gayon din nang mang Ii pa'l'Ctya at hibo na ginagamit laban .~a kaniy,(l nang kaniya;ng manga kadiway.

Nanga paliwanag na ito'y siY{JJfI,g 'ffUtggagawad ,sa iya nan(J matitibay na sanaatang maipakiki,lamas laban sa kasaltuhttyang manitd prl'otestantt .at sa sinorn.an(J Auba.d sa pananampalataya, at nang sila'y 'n\api!.{apis r~(JfJ'(,g buong pagdidiwang ,Mngang sa ka7~ulihuli7Lan hilang moog, yamang , wala silang ibang sarndata na m,a'iha7~a1'ap sa atin, liba1~ sa kapang a7l.asalH, kalitu7uY/I a ma1'ftwal na paglilihis at kusang pagbaluktot nang matotO'l.eid na dral, na nako;8alaysay 8a lib1'ong itu.

[Tpanding a;ng hrirt,ay lalong l!u7f~iA.()ÂŁinag at matiyak bÂŁna7~agi namin nang dalawd ang librong ito; balang bahag';' a;1n-in pang pinagpankat at bawa"t pankat a;y hi'l1ati sa ilang parrafo.

Sa unang bahagi sasalaysayin na;min ang 19le,8ia ni 01'isto, kabagayan niya, biyaya at 1nfJ/nga t{JJnging kaloob na ipi'l101muti sa kaniya nang kaniyang taga langit na Naylikha, at ang manga .t{JJni/;a at sagisag na ipinaniN;n,giba niya sa manga ,oulaanv .q~otrt. Ito lamang ay matatag mo ,/,UJlnV

maipanlalabaJh a,t maipangwawaZat ?~ang sapo'; ugat nang buong p'rote~"tant1'8nw (tt nang alinmang lI,erey'ia.

Saikalawang oalwfJ?路 uisalaY8ayi11 ?1a1nin any protestantis?lLo at ang rnang,'a po.ng-ulong dogma nang manga catolico no. ka'rani1iJang 8alangsangin nang mang a kasalttkuyan g prote.<Jtante. Ito nama'y mali10anag at sapat na magaga?nit mong ipanagot sa mang:a ligaw nct matowid no. kal)'o.niwarbg ipang,'ulolsa bayan nang manga n,erejeng ito at ka'u(lalian nilang gamitin(l padaTluyan at pangpa.tiim nan g manga kamaUan nila. .

I

•

UNANG BAHAGI SAYSAY NANG TUNAY NA IGLESIA NI CRISTO --~~:.-- -

-10K-Ito'y mallnaw na bagay sa kanginomang sumasarnpalataya sa Evang'elio: Una. Kay San Matoo (c. XVI), maliwanag na ipinangangako ni Cristo na itatayo niya ang kaniyang Iglesia, at saka,-gaya nang makikita natin,ginawa niya ang lahat nalllang kaiJangan sa pagdadaos nang gayon kalaking gawa.

Sa kalatas sa manga taga Efesio (v. 24) ay i:linasabi: "Kung paano ang pamimintuho nang Iglesia "kay Cristo .... " at (v. 23:) "Si Cristo'y siyang "ulo nang Iglesia." Simisabi sa mang:a Aetos "(XX): "Itimitag kayong rnanga obispo nang Espi"ritu Santo at nang inyong pamahalaan ang Iglesia nang Dios." lkalaua. Saksi rin n.arnang malinaw nang katotohanang ito 'y yaong pag-kilala nang lahat, sa Iglesia ring ito, b(lhat sa lalong katandatandaang pana~on, na w~l~ nan;tang lba pa~g kinikilalang lllay hkha sa kamya hban kay CflstO. Kaya sa mulamula pa'y cristiano na cung fuagtawagan ang manga binyagang tapat na loob.

Pamamalagi nang Iglesia ni Cristo.

P.-iAno pobaga ang In,yong ibig sabihin sa pangungusap na itong palmamaZagi nang Iglesia~ R.-Ang ibig' ko pong sabihin sa salitang pamamalagi ay sapilitang路. mananagal ang Iglesia hangang sa katapusan nang mundo.

P.-tMamarl'jpatin po baga Nilang paliwanagan Jamang sa akin itong pamamalag'i nang Iglesia?

R.-Lisanin na natin ang' ibang katibayang simlsaysay nang mang-a autores, sukat na lamang ang nuynHyin yaoug manga pangungllsap ui San Mateo (c. XVI): ' Sa ibabaw nang batong ito'y "itatayo ko ang akiug Iglesia at ang mang-a "pinto nang in:fi.erno 'y irindi mananaig sa kaniya."

Ngayon ng-a: tunay at aug mang-a pinto nang infierno 'y mananaig disin laban sa Iglesia, kung ito 'y hlhiwalay kay Cristo, na bayaan ang ka-

-11- ' niyang manga aral, at d<1.hil dito 'y maging Inbos siyang hindi Iglesia ni Cristo, bagay na pmakamlmithing mangyari nang infierno. , P.-iMapalilitawan po baga Ninyo ak6 nang iM pang katibayan nitM R..-Oo, po. Si Cristo sa pamamagitan ni San Juan (XIV, 16) at ni San Mateo (c. XXVIII, 20) nang-ang-ako nang kaniyang' tlliong sa Iglesia hangang sa katapusan n,r!,' mund6. Sa bagay ua ito; isinong hindi nakaaaninaw na ttpanding mangyari ito'y kailangan namang mamalagl ang Iglesia hang'ang katapusan nang mundo~ P.-iMayroon po baga Kayong ibang katibayan pa?

R.-Makapal na l~atibayan ang' maisasalaysay pa sa Inyo, ng'nni't pagdamntan na 1amang natin ito: Alinmang 'i:n8~itu()ion 6 tatag ay karampatang managal sa buong panahong kimikailanQ.an l}.ang pagk~tatag' sa kaniya. Kaya ng'a ang 19'1esia 'y mamamalagl samantalang ang mundo 'y mundo, )~a~nndangan sa, siya 'y linalang na laan Sl:l. k,agalingan nang- lahat nang tawo hangang sa wakas na panahon nang mundo; at mallnaw nga namang' hindi kukulanf6n ang tag'a lang-it na May1ikha sa kaniya nang madlang paraan, mang-a gagamitin at katiyagaan sa hagay na ito.

III Hindi pagkakamali nang Iglesia ni Cdsto.

P.-Ukol sa dx pagaamalt', sabihin ng-ii po muna Ninyo sa akin, isinosino baga ang mang'a di namamal'i sa Iglesia1 R.-Bagaman lalong maHnaw nating makikita ito sa dakodako roon, ng:ayo'y saglit kong 8imisabi na ang mang-a dl namamali: l. 0 ang Papa; 2.0 ang' Episcopado 0 Pagkaobispo, kapag nag¡ tUturong kaanib nang Papa.

P.-Kung sinasabi po Ninyong sila'y di llllmamali, iang ibig po baga Ninyong ipatalastis

-12;1l.y tumatangap sila sa Dios nang ta.nging biyaya, -na kapupunang ikapawi nang maliing bukal nang pagkatawo1 R - Hindi po iyan ang' ibig kong sabihin; kundi lamang, ayon sa kapangakoan ni Cristo'y, tangy niyang pinakaaalagaang sila 'y huag mamali, kapag nagslsiyasat sila nang mang-a San tong .8alat at nang Tradicion nang mang-a tunay na -aral ni Cristo, at kapag naman ang bagay rille ito'y itinuturo nila sa manga binyagan.

P.-gAt ang iba po baga sa Iglesia'y hindi na maipalalagay na di mamamali?

R-Ang iba'y mamamall, pagka't ang alalay nll. pang-ako ni Cristo sa Iglesia'y sa ganang pagganap nang tungkol na magturo, at sa makatowid nga 'y doon Jamang nakalaan sa pagtuturo. Malina,,' ngang tunay, na kung hindi mamamali ang mang-a. nagtuturo, gayon ding hindi namaJ;.l mamamali ang sa kanila 'y sumusunod at sumas~mpalataya; at sa kahnlugang ito'y gayondi~g masa.'3abi r in ng-a namang sila', pawang di m~j,mamali.

P.- iPaano po namang pagpapatutoo Niny6 sa akin nitong di pagkakamali nang Iglesia~ R-Maipagpapatibay nang katotohanang ito yaon ding mang-a katibayang sinalaysay na sa pamama]agi niya; pagka't unauna, kun ang Iglesia'y mangyayaring ma.mali! mangyayari namang magturo nang aral na salungat sa aral ni Jesucristo, ' at kU'ng magkakaga,yon ay disin nga malalayo naman sa adhika. ni Cristo nang pagk:Ualang sa kaniya; hindI na n~a siya maglging Katawang Ai1.Oaga ni Cristo at Kaharia'fl, ni Cristo, at sa makatowid ay hindi na rin siya disin Iglesia pa ni Cristo.

P.-iMayroon po baga Kayong iba pang katibayan?

R-Oo, po. Yaong hindi nanlniwala 6 hindi 'nakikinyig sa Iglesia'y h,indi mapapakagaling, ayon sa sabi ni S. Marcos (c. XVI) na: "Iaral Hniny6 ang Evangelio sa lahat nang linalang.

"Ang hindi maniwala ay mapapakasama." Ayon -8a sabi ni S. Mateo (c. XVIII), ay tWoO'm1hlgado,

-13() nalalabns sa Iglesia (Ang hindi makinyig sa Iglesia. ay ariin mong parang' gentil .o di binyagan at publicano); at sa sabi ni S. Lucas ay yaong mang-a (c. X), hind'i nakikinyig kay Oristo.

HAng nakikinyig sa inyo sa akin naklkinyig. "ang magpawalang' kabuluhan sa inyo ang pi"nawawalang kabuluha'y ako." Sa bagay na ito~ imaaari kayang balaan ni J esucristo nang gan-gayong kababagsik na parusa ang hindi mangagsipakinyig sa Iglesia, kun ang Iglesia 'y di niya tang-ing inaalalayan, upanding huag' ma,mali, at huag naman tayong' ma.imali:~ Kunghindi nga. gayon, labis nating masasabi kay Cristo: Poon, kun ako po'y mamal'i, Kayo ang may kasa- 路 lanan, pagka't ako po 'y pinilit Ninyo nang buong higpit, na tumalima. sa isallg Iglesiang Inyongtinulutang magmali sa- akin.

P.-tMayroon pa po bagang ib:i pang katutohanang pan~'patlbay nang di pagkakamali nang Iglesia~.

<

R-Lubha pa pong makapal ang' maisasalaysay; nguni't atlg uulitiu ko na Jamang ay yadng' manga pan!Iungusap ni Cristo na titik ni San Mateo (c. XVI), na sinalaysay ko sa pagpapatutoo nang pamamalagi: "Sa ibabaw nang batong ito "itatayo ko ang aking Iglesia at ang manga "pinto nang illfierno'y hindi mananaig sa kaniyaj') at ang manga nabangit na sa unahan, Da kay San Mateo rin (c. XVIII): "Aralan ang lahat nang"tawo at kayo'y di ko'hiliiwalayan hangang kata"pusan nang manga panahonj" at ang sa Apostol, sa kaniyang kalatas na La kay Timoteo (c. ill), na ang tawag sa Iglesia 'y "haligi at "tlikod nang katotohanan."

Pakundangan dito, ang mang;a pinto nang infierno 'y mananaig nga sa Iglesia, at hiwaJay sana sa kaniya 8i Cristo, at disin ay hindY naman siya haligi at tukod naeg katutohanan, kung magtuturo siya nang liral na sa]ung;at sa aral ni Cristo.

P.-Ay eano po baga naman ang' sabi nang manga. protestante uko] sa katut6hanang itong gayon na kalinaw a:ng pagkasalaysay nang San tongSulat'

-uR.-Palibhasa I:la isang- dako_'y namamalas nila ang tatag at tlbay nang man~a kato1virang pinanghahawakan nang katutohanang ito, at sa kabila nama'y na.mamalas nilang dito rin sumasambulat ang buu nilang 'protestantismo, pagka't kung ang Ig1t~sia' y hindi mamamall, walli ng-ang kabuluhan ang' lahat nilang pakikipagtalo, ang lahat nilang tl1tol laban sa Iglesia, darol dito'y gimlgawang dagisonan nila ang isang Iglesiang hindi namama] as, na (palibhasa 'y hindi malaman kung saan naroroon) kinlkilalang maluag sa puso nila ut pinagkakalooban naman nang di pagkakamall at nang bala nang maibigan niJang tangi at bukod na kaloob.

P. - iAno po naman aug sabi Niny6 sa lahat nang ito?

R.- Tugon ko'y waHi nang ]alalo pang' bagay dito nang kahunghangan at kawalang katowiran.

Pagka't ang Iglesia'y 1!;linanÂŁakoan pa naman ni Cristo nang RRmamalagi at di pagkakamlJll, upan ll~mang mabig; an tay'o .nang katutohanan at katibrtyan nang ating pagtalitna sa Iglesia at matung-tong tayo sa tunay na daan. Di ng-a naman maHnao na ang' katutohanang ito at katibayan ay napupuing at napaparam, buhat sa sandaling hURg nating matumpakan lmng saan mtroon ang Iglesia, na pinagalayan ni Cristo nang matltibay niyang manga kapangakoan; anopa n~a't kun ang Iglesia'y hindI mamamalas nang mata, ang kay Cristo ng-ang nagawa disin ay walang kapararakan, sa kaniyang idinaos na pangangako sa atin.

Datapua't lalong maHnaw itong matatalastas sa parraiong ka.sunod.

IV Ang Iglesia ni Cristo ay isang katipunang nama.malas nang mata.

P.-Kasasabi pa lamang po Ninyo sa akin na ang manga protestante 'y nangagpapangap nang lsang Iglesiang hindI nrunamalas nang mata., at

-15ang adhika nila'y maiwasan kung maaari ang mang-a tan dang malilinaw nang pamamalagi at d'i pagkakamalY nang Iglesia. Ngayon ng-a'y ang tanong ko naman: tang Iglesia baga ni Cristo 'y kailangan pang maging lubos na katipnnang namamalas~

R.-Gayon n~a. Inlbig nang ating' Pani1:inoong Jesucristo, na ang Iglesia niya'y maging isang katipunang tanyag at mimamu.las nang mata: sa. makatowid baga'y katipunan nang mang-a nagkakaanib at mahigpit na pinagisa nang tallng lanยงjt at hindi kita nang' mata, na (lilY n~:a ib(i kundi aug pananampalataya; man,r;;a tawong lisa ang inaadhika at pinagpnpunyagiang tung;o sa ilalim nang pamama;bala nang isang tansag na. pangulong kimlkatawan ni Cristo sa lupa.

P.-&BClhat po baga sa pamula pa nang Iglesia ni Cristo'y tikas na niya itong pagkatanyag niyang katipunan~ R-Ito'y malinaw. Sukat na lu.mang basahin ang historia Qang Ig;l~sia na sa atin ay nagsasalaysay, na ang mang-a oristiano nang una at una pa 'y nangagkakaanib sa iisang katipunang' pinan9;ang-afJiw~tan at pinamamahalalln nang mang-a apostoles, lalo't lalo na ni San Pedro, principe at ulo nila. Sa kat'unayan nga 'y sa unang Concilio 0 lupungan sa Jerusalem na pinamuniian ni S. Pedro, ay naglagda nang mang-a leyes Mol sa lakad nang bagoog litaw sa maliwanag na 19lesiang yaon: kabagayang nagsusuEt na noon pa 'y katipunan na siyang tan,Yag at kita, bagaman maliit pa. sa ganang dami nang bilang nang mang-a tawo niya. i8ino baga naman ang pinangakoan ni Jesucristo nang caniyang tanging t610ng at pamamalagY kundY ang tanyag na Iglesia, ayon sa cap. XXVIII ni San Mateo, na nabangit na' iHindi baga naman gayon ding ipinangako sa manga apostoles sa kanilang ganang pagganap nang tungkol na magturo at maminyag, na ang manga nasabi nilang tungkol ay tanyagan at mamama]as nang mata~ iKangino ibinigay ni Cristo ang kapangyariban nang mang-a susi 0 pagka-. hukom, (S:;tn Mateo, XVI, 19), kundi sa Igle-

-16siang mimamalas nang mata, yamang sa tanyagan Jamang siya maidadaos na gampamln? gPaanong gagawing pagdulog sa Iglesia na.ng binyagangbinlbin~bing nang manga sala 6 nang ibang kapinsalaan, upanding siya'y magawaran nang kapangyarihan iyan, kun ang Iglesia'y hindi namamalas?

P.-Ang tanong' ko pa'y: iang Ibig bagang sabihin po Ninyo 'yang Iglesia, gaya nang pagkatatag ng-a ni Cristo'y kailang-(JJng pang maging isang katipunang namam5.las nang mata~ R.-Kailang-an n~:a po, -pagka't ang kaunaunahang itinatag ni Cristo'y manga alagad na magtur6 sa iba nang kaniyang aral langit: "Aralan niny6 ang lahat nang tawo" (S. Mateo, XXVIII). Ikalawa'y nagtatag nang isang kaayosang pin~gkalooban ll,ang kaniya ring kapangyarihan, gaya nang palHiwanagan natin sa dakodak6 ron; isang kaayosang mangyayaring kumalag at I\,lagtali, bumukas at magsara nang ~an}~-~ pintoal\ l~a~g kahatia~ . . nan~ manga lan~it: Iblblgay ko sa IyO ang manga SUSl nang kaharlan "nang rnang-a langit,--aniya kay San Pedro,"Jahat nang talian rno sa lupa ay ,matatalian "naman sa lang-it, at ang kalagan mo sa lupa ay "makakalagan sa Lang-it;" at isang kaayosang akmang akma sa pagaalaga nang mang-a cordero at nang manga oveja ni Cristo at nang pamamahala nang Iglesia nang Dios, ayon sa sulit ni S. Juan (XXI) at nang manKa Aetos nang manga Ap6stoles (XX, 28).

Ng;ayon ng-a'y, ipaanong l.lagkag'awa nit6, knn ang Iglesia 'y hindi isang katipunang tanyag at namamalas?

Pinag"titi bay Ili San Agustin sa iba't ibang lugal nang kaniyang manga sinulat ang pagkakailangang mamal~s nang mata ang Iglesia, at, nang lalong malinaw, pinagtltibay niyang ang Iglesia sa ganang sal'iling kabagayan, gaya nang pagkatatag ni Cristo at isinasalaysay nang mapga San tong Sulat, ay marapat mamalas 6 magmg tanyagan (Serm6n 37, n. 2).

"Ang tunay na. si Melancton, pang-ulong he-

-17rejeng pl'otestant~, nagsulit nang ganit6 (De Ecclcsia cap. 488). "Quot拢escumqlle de EccleBia cogitam:1I8, int'ueamUl' coet~tm vocato'fum qu(e est ntsibilis, nec alibi e7eet(Js nllo~ "es8e

l!.cclesirl

8()mnil'lI~U8,

nisi irl 1we /pso ('oet/(' 1,isibili."

Pakundang-an dito, ianong Iglesia ni Cristong ml,J1lama)as nang mata ang sumipot nu, buhat sa panah6n nang mang-a Apostoles, liban sa Iglesia catolica, apost6lica, romana? Sa makatowid nga路.\'. ito lamang naman ang pinan搂;akoan nang pamamalagiat d'i pag'kakamali". Kung gayon nga'y, hiI1di' lamang dili namamalI, na gaya nang Ibig palituwlll nang man~a protestante, bagkus ngang maHnaw na hindi" mangyu;\Turing' mamaJi ~t mag-mali sa manQa hin,\'agan.

Ang hindi p,agkakamali nang Iglesia at< ang kasa ... lukuyang lumi1i~anahg kasamean,

R. ~Tingmin naman . . Tatin nga;von, kung paano ang agpang nang dogma nang di' pagkakamall nang Iglesia at nallg kasa]nkuyang lumllipanang

kasamaan. . p, -iAanrun pa po baga nutin ito4 R.-Upandin pong makita Nin;yo ang lubos na pagkaktlsalunQat nang' dogmang ito at nang lumilipanang kasamaan sa manga arao llg-ayong tinatawid natin; pag-ka't kun ang Jglesia'y dl lllamamaJ:i sakaniyang man~{u dogma, dIng-a mallnaw !la-mang lagpak -agad sa路 lupii ang buong hindi' pananampalatsya at herejis,. 8anru rito'y ;vaong manga walang panfl,nampalataxa at manua hercje, ay luhhang gulat at sindak nilang' tanawin ang dogma nang d'i pagkakamall 0 infalibilidad, at l>a bHang na ito'y hindi' naJaJabas ang manga protestante, bagaman maliwanag na maliwltnag ang pagkatitik sa San tong S6.1at, librong konowa.'y kanilang lubhang ipinakag,ug'a.Jang.

P,-fMa.mal'apatin pO }xlga niuyong sa;vsayin :2

-18 nang lmnnt)' va sa akin i~ong' 11l.Yong' kat6.tapo~ pa hUl1ang' n:t sinasabi1 R. -00, po, Nguni't sandall po san~tng' it{dot Ninyo sa akin na ipalagay nating ang ' Iglesia Cat6lica'y siyang tlmay na Iglesia ni Cristo, b8.O'aY na ating patototobanan /sa dakokak6 l'oon. o â&#x20AC;˘ PakumdanQ:an dito, tatlong bagay na tawo ang inap!~g60wlan nang tanang sumasalangsang sa dogma , nang di: pagkaka.m3tli: nang Iglesia.

Nasasaklaw nang unang bagay, yaong tumatalil~o d 0 nagwawalang bahala sa alinmang 1'eligiong hindI tatag lamang nang ta wo, pa;a baga nang manga naglitawlitaw na ','acio71alista, natu l'(J;lista, mason, e te. Sakla w naman nang pang alawa 'y yaong manga nagpapakonowaring tumatalima sa isang religiong hindi: tatag lamang nang tawo, nt iba sa cat6lica, gaya naman nang m3.11ga protestante. Saklaw naman nang pangatlo'y yaong manga cat6licong, bagaman kung mamansa 'y 1l nilang tinata\imang lUQos ang k~l.­ lahatlahatang' 6.1'al nang IgI~sia cat61ica, na para bagang' sila'y mang'a tt'lpat na loob, at masusllnuring manga an~k nito, kung makipagsa.litaan naman nang manga ~1ral ding ito 'y lubhang malalaya at tuloytuloy, na animo'y nnkikipagusap nang manga pasiynng gayon la.mang', at ang Iglesia 'y mangyayal'ing n1amal'ii at ang lalo pang marawal nito'y wala silang pinakapupul'ipuri liban sa manga racionalista, mason at protestante, samantalang ang tapong lingap sa mabubuting ca.t6lico ay pawang paglait at pang-aapi.

P.-iPaano po naman ang pananalita nang llkol so, dt pagkakamalY "nang Iglesia niyaong mang-a tawong mipapaloob so, uDang c1ase~ R-Hindi: man lamang po nila nababangit iyan, anopa't para bagang ito so, kanila ay isa lamaog tahitahi 0 kabulaanan.

P.-Ay tano po naman ang sa.sabihin Niny6 sa manga tawong iyan1 R.-Sila'y tatanungin ko muna kung kanilang pinag~ralan 6 Dlibasa man lall;J.ang ang madadakilang libr6 nang' pagmamatowira..n at sagrad.a leologfa nang manga banal at kapa-

-19hampahamang manita Doctores nilng Iglesia, ua gaya ni S. Agustin, ni Odgenes, ni S. Gregorio Magno, ni Sto. Tomas, etc.; at kun ang itutugon nila'y hindi:, na para ng-a nang' tutoo, iluluhog ko sa kanilang' huag sanang manglllibak nang hindj nil~ alamo Tatanung;in ko rin kung batid nila ang historia nang Cristianismo at kung kanilang talastas ang aral at man:!;a Imbabalaghan nang Ating' Panginoong Jesucristo at nang makapal na manga Santos, nang nabubuhay pa at nang mang;amatay na. Kung ako'y sagutln nila nang 00, iay an6 kaya't,-ang itutugon ko,pinawawalan ninyong kabuluhan ang isang r ligiong sa sarili niya 'y taglay ang' kin tal nang Dios, at sa makatowid ng-a'y may kintal nang katutohanan, at hiDlihamak ninyo ang isa nang pinakapangulong pinanghahawakan nang dogma; datapua't kun aug kani lang isasagot ay hindi: nila kinikilah. aug gay0ng manga kababnlaghan, ipapakli ko naman sa kanila 'y eli <a.Qa gayon din namang JPatrutatowaan l1ih1 ang' lalopg malllinaw na pangyayaring sinasalaysay nang tradici6n at nan,g- pistoria. .

P.-Sabihin ngii po naman Ninyo :sa akin, kun iano aug itutugon ko h..llng sagutll1 11ila ako nR ang lahat nang' ito'y pawang manga paraparaan nang pagwawari, at mung-a kurokuro HiOlang?

R.-Walang lingong likod na matfltugon Nil1Yo sila, na ito ng-ang kanilang sinasabi ay malillnaw na kabulaanan: pagka't ang mang-a katutohanang cfttolico ay nanghahawal~ sa wika nang Dios, na maipangang-akong hindi mangyayaring mamall 0 magmali sa atin, li.t higit pa nang katutohanao kaysa buag magkatutoo oa ang dalawa at dala1l)(t ay tiJpat, 0 kaya ang ka.l1,apong ma,g hapon ay nakwraan naj pagka't ang katutohanan nang Dagkapabayag nang Dios, sa makatowid baga 'yang mang-a katutohanang itong itinuro naqg Dios sa tawo ay tunay na tunay, na gaya naman nang pagkapanaog dito ni J esucristo, nang lUang'a ginawa Niyang kababalaghan sa katunayang Siya 'y Dios 'at pagpapatutoo nang aral niyang itinl1turo, nang nangaganap na manga hula, nang pagkatatag

-20at pagkaJat nang Religion cristiana sa pamamagitan nang labingdalawang mangingisda, etc.: ba.gay na. pawan~ tunay, at ang bisa niya at lakas sa pagpapatutoo nang aming sinasabi ay lalong' napakalaki, na wala ngang ibang hindY makakikilala at makaaaninaw, kund'i lamang isang kamangman;l:ang rnarawal 0 walang tlttong kapalaluan.

P.-Ay gano po naman aug isasagot ko sa dalawang huling bagay na tawo, na kapowa sumllsumang sa dogma nang hindI pagkakamal'i nang I~Jesia~

R.-Sa mang'a Pl'otc,}stante'y sukat na po Jamang sa kanila ang manga tltik din nang Santong Sulat at ang mang-a nasasalaysay na manga katutuhanan sa sinusundang parrdo: at doon sa nangagpapakonowacing catolico, maisasagot NinJ:ong maidadagdag pa, yaong capitulo nang ConClllo Vatican 0 , oa ang sulit ay: "Sacro "auteru et universali apptobante Concilio, doce"mus atque declaramus dotem infallibilitatis, "qUffi tamquaQ'l perpetua Eclesire Ohristi prre"rogativa est., .. etc:" sa makatowid "Sa ka"pahintulutan nang Kabanalbanalan at Pulun~ang "sangsinukuban ay itinllturo namin at ilinalathala, "na ang biyaya nang d'i pagkakamali:, na pin a"kabl.1kod at tang-ing kaloob sa Ig'lesia ni Cristo, "ay nag-papa hayag'" .... etc. ; at sa makatQwid nga'y, ipinahayag nang Pulungaug Vaticano 0 0oncilio, na kautall~:ang panampalatayanan ang a1'a1 na ito. :tug ipanagot

---~~---

'IKALAWANG PANKAT KABAGAYAN

AT

~IANGA

KAPANGYARIHAN

NANG

IGLESIA NI JE8UCRISTO

I Ang Iglesia ni Cristo'y isang mula sa lafigit. \

katlpunang

P.-Ak6 po'y hindi tumututol na, ayon sa Santong Sulat, ang Iglesia ni Cristo'y dapat maging isang katipunang mimamalas nang manga. tawo: ng-uui't ang hindI ko po mabatld ay run anong katipunan baga namau it6.

R.-Karampatan ngang siya 'y maging katipunang mula sa lang-it 6 hindi baga pangkaraniwan, ibang-iba sa katipunang bayan at sa iba pang katipunang Inbos na pangkaraniwan 6 kaugalian .

P-iAn6 po baga naman ang kahulugan nang katipunang lang it 6 hindi: pangkaraniwan?

R.-Ang kahuluga'y bagaman ito'y katipunan nang mang'a tawo, ang tali na kanilang ipinagk3.k:aaniMnib ay hindi katutubo nang tawo, 6 muIa, baga sa lang-it, sa makatowid ng-a'y, sa pananampalataYllng Dios; na, bagaman ang namamabalii. nang katipunang ito'y isa hl,mang tawo, ang kapangyarihang kaniyang ipinama.mahala 'y hindi katutubO- nang tawo, hindi sa ,ta"lvo, ,amang'

I

,

.

- 22-,-

kalooh sa kaniJ.'ang tuna.v ni .Jesucristo; at ang' adhika nang katipunang ito 'y adhikang lang it. ka, ma,katowid baga'y, ang' igagaling nang manga }oilolowa: at sa kadulnha'y ang manga paraan niyang ginagamit ay gayon ding hind~ mang a kaparaanang taw-o, sa makatowid baga'y, ang mankUi, sacramento, ang kapangyarihang magpatawad nang sala, ang dY pagkakamali nang' mangiL pinunong Iglesia; etc.

P.-tBakin po baga ang Iglesia 'y madalas tn.wagin nang Santong Stllat at nang manga Santos Padres na KaAa1'irin nan(J Dio8, iiahaq1i(iQl, ni

, Oristo, Katu.?Oan ni Oristo'! , R. -:- Pagka 't S1 Cristo 'y siyang pangu long Da-

I

I

nlamahala nang Iglesia, bag'aman nf,a sa pamamagitan nang kahaliH niya- 0 Vic(tJ'io sa lupa; at sapagkii, nanlllll, ayon sa nasabi na sa unahan, ang bllruty nang Iglesia 'y bukal sa lung;it, \my Cristo dapa~1agiv.g magbllhat, ga:ra nang pagbnhlihat sa ul0 nang buhay nang ibang bahagi nang Imtawan.

P.-tAno po naman ang hinlhini!;uha, Ninyo sa bagay na itM R.-Hinlhing路uba ko':r ang Iglesia ay isang' katipunang iba sa katipunang bayan at katipunang politica, na taiaga.ng tfmay na katutubo 1amang nang tawo. "Kaharian ko'y hindi sa hlpang ito, " ani Cristo kay Pilatos (San Juan XVIII, 36). Hindi: niya sinabi, ani San Ag'u'stin,-ang' kaharia.n 1m's' walu sa h~pan(J ito kundi: hindi sa &upan(J 'i1:tJ; sa makatowid nga'y hincU' baga katutubo at singaw sa lupa, na g'aya nang ibang manga kaharian at katipuna.ng ~oHtica.

P.-Maging anoanuman po ito, a;y maHna", rin ~u\'mang kun ang Iglesia 'y dapat maging isang katipunang namamaJas nang mata, pakundan~an sa mayroon namang katipunang bayan Stl. buong binilogbilog nRng lupa, sapilitang ngang yaon ding mangi tawo nang katipunang bay an a3 siY~l ring maging tawo nang katipunang itong nginanga1anan nating Iglesia.

R.-..,Gayon ng1i p'o ang tutoo . . P.-Hind1 ko pO mawar'i kung paano nama't T

-23ito'y hindi pangagaling-an nang 'malaking kagnsutan .

R.-Matowid l'lga pong ganap na ganap na ito'y isang kagusutan; Imn ang IgIet-;ia sana's kahanay at kaisa nang tungo nang E"tarJ(J Oiro!:/ 6 tayong bu, 'an; d6tapna't dili po guyon, kundY ibaiba ang tun~. o 112;ii nila, at aug dalawang llCt.:abing katipunan [,l,y lubhang nag'kukalayo na.ng ha.nay at hang-ad, 路ayon sa mahihinihlha sa nasahi na sa gawing unahan ukol sa Iglesia.

P.-Bagaman tungo nila'y iba'tiba, ibindi pO laya mangyayari namang nasain nang isa sa kanilang 1llapaibabaw, upang tamohin ang kaniyang adhikii, at gDmarnit kaya nang manga paraang mllalaban sa pag'kabllhay 0 B.a manga le;res nang ka tipunang nang isa 'tisa~ H.-Tuna;\' nga't mang -:iyari naman ito, datapua't pagkakaganito'y kautA.ngan nang kati-' puna,ng ba:V!\ll ang pu,hin(lhod, at papanaigln ang Iglesia, yamo.ng ito';r higit at mataas ita di palak 8tt k:ltipunang bayan, at ang tumpahin ng-ii. niya'l' ang hanganan nang tawo, na hindi tubo at sing-aw sa lupa, at ma.J;upat pahlgitin sa lahat nang iM pung' adhikii. t;u ganitong para-an mali lagan ang lahatJahat nang' hiduiian at IdigalitalJ,

II Ang Iglesia ni Cdsto'y isang katipunang ganap na ganap,

P. - Kun ang Iglesia ngii, po ay lsang katipunang tunas' na maJ' sariling adhikii, idapat lilagkaroon naman' nang sari ling manga pinuno ni,nt at pinagpupunuan, sa makatowid baga 'y, katlpunang g'anap mt ganap kaya siyu?

R-Oo, po.

P.-iMabibigyan po baga Ninyo ak6 nang apomang nannkol na katibayan dito?

-24-

R.-Gnauna'y nakatitik sa historia evangelica, at nababasa natin sa Evan~elio na, ai Cristo'y pumili sa manga, discipulo niya nang' ilang tina-wag niyang manga apostoles, at pinagsugong mamalita at magturo nang kaniyang manga aral, na sinalinan silang pawa nang t(lllay n~ kapang.yari路 hang kaloob sa Kaniya nang Amang Walanghang'an. "Kung paano ang pagka.s ugo sa akin "ni Ama, gay-on din nama-ng kayo 'y sinusugo ko, aug sabi sa kanila: (S. Juan, c. XX, 21). At ang nasabi na natin sa unahan: "Binigyan ako "nang buong kapangyarihan sa !llng-it at sa lupa.

"Hayo, nga, ka;ro't ara1:111 ang' lahat nang "tawo, , ., Aug sa inyo'y makinyig ako ang "pinakJ:kingan, ang sa lnyo'y humamak ak6 ang "hinahamak." At ang wika niya kay S. Pedro: .lSi Pedl:O ka, at sa ibabaw nang batong ,ito "itatayo 'l~o ang aking Iglesia" ., Alagaan rno "ang aking m.an~a cordero, alagaan ang aking' "rnanga ovej~l'\.路' P.-tMay i"Qa po bagang katibayan pa sa Santong SuI at nro nagpapaliwanag nang katotohanang ito~ R.-Oo, po. Sa sUlat ni San Pablo sa manga taga Efesio (c. IV) aniya'y "Ilinagay ni Cristo sa "kaniyang Iglesia na apostoles ang iba, evange"lista ang iba, ang' iba 'y pastores at doctores .... , " etc. At sa manga Acto nang Apostoles (XX, 28), aniya 'y "Alagaan ang inyong' sarili at ang buong "kawan, na sa inyo'y pinaglagyan nang Espiritu "Santo na obispong mamahala sa Iglesia nang "Dios." At sa kaniyang 1. a s61at sa manga taga Corintos (c, XII) ipinahayag niya itong pagkakatingy nang manga pinuno at pinagpupunuan, na kailangang matatag sa Iglesia, kapara naman nang katawan nating, may iba't ibang sankap, na ang ilan ay mahalaga at ang iba nama 'y parang nasasakop at pinamamahalaang kagawad nang llano P.-iMayroon po baga Kayong iba pang katibayan, bukod sa manga nahahango sa Santong Sulat~

R.-Makapal pa. Unauna, allg' kapangyarihan

-25nang manga Santos Padres at Doctores at nang buong tradioion ecle.siastica 0 nang-agkasalinsaling balita nang Iglesia. Babang'itin ko na lamang si S, AgustIn, na sa kaniyang sin6.lat na .De anima (J, 3. c. 12) sa pagsasalita laban sa isang pang-ala 'y Victor, tawong wa1ang pinagaralan, na nang-aha.'l maghayag nang pasiyang' laban sa ha,tol Jiang manga obispo, kasaglit nang ibang bagay na sioosabi niyang: "tAno't ikaw, na walang pinag"al'alan, ay hindI sumunod sa manga sacerdote, na "magliral sa kanihl., at hindI man lamang su"ma.nguni at magtanong, bagkus pinapananaig roo "pa. ang iyong lsip sa kanilang bait?"

P.-Itulot po sanang' sabarin ko Kayo: ihind"i po baga masasabi ang mang-a pang-ungllsap na ito sa madlang manunulat ng'ayong panahon natin?

R.-Ito'y tunay ng-ang tunay, at hindY hlmang ang manga pangungusap na ito, kundi: ang 1alo pang masatna sa rita, palibhasa 'y hindI lamang' walang likat sila nang pagl{ak:ilat nang manga pasiyang labalJ.l;!a pasiya nang Iglesia, kund'i naman pinangang-ahasan pang laitin sampong hindi nila batid.

Datapua't magpatuloy 'tayo, ~a constitucione~ apostolicas (Xl, 4) sinasabi, na ang obispo, al~ng足 alang sa siya 'y \'110, ay hindY marapat umalinBunod na paakay sa hindi pare 0 wa1ang' nalalaman, na nasasft,kupan niya, bagkus ngang ang marapat ay talimahin nang hindi pare ang' obispo, Sa katapusan, ang Concilio Vaticano'y (cap. 20) nagpapahayag na malull1al sa Iglesia ang slnomang magsalita, na sa Iglesia'y ~indi dapat magkaroon nang manga obispo, na tatag nang Dio8, na may tunay na kapangyarihang mang-asiwa, sa makatuid baga 'y, mamuno.

P.-tBukod po sa kapangyarihang' mamuno, ma.,' iba pa po kaya. sa Iglesia~ R.-00, po. Mayroon namat;t siyang kapangyarihang magturo, na siyang ipinagkakatangi nangtinatawag na I,!:!lesia docente 6 nagt6.turo at Igleaia discente 0 tin6.turuan, at nang kapangyarihll.ng pagkapare, n~ siya namang ipinagkakatangi nlLng pa.re at nang hindi pare.

-

26

III Kapangyarihang magtut'o.

P.-Lil:!aniu natin nng kapu,ug-yarihu,ug- pagkann.re, at ang 8ubihin pi> Nin.yo sa akin ar zkun anf> tmga ang kapangya.rihang rnagtnrp~ R.-Ito'y diJi iba kundl ang katowirang magturo nang Iglesia sa lahat nang taw-o, sa huong :-,angtinukpan, alanj~;alang sa Impangyarihan niyang tinangap kay Cristo. a mung-a ipinahilyag na katntohanan.

P.-gAko pO ba~a'5' mahilabasan NirtTo mtn~' iba pang' 1 atih:iyan nang kabagayan nang kapangyarihan o' it6~ R-Ang ~aRdu.ka nil'ang miiidudulot t\a 11'1'yo\ :yaong pang~yari sa mil gu aposwles, na sa pagtalima nila nang kautl;tHlW ni Cristong ".H.a;yo "ka.vo't ara]l:tll ang labat nang tawo" (S. Mateo. c. XXVIII) "IpangaraJ ninyo ang Evangelio .sa "lahat nang linikha" (S, Marcos, c. XVI): pal!rkapanaog n:mg EHPlritu Santo. a;\' kumalat sila sa buong santinakpan, na nani!:agtul'o at l1an~a.ral sa bhat nang lugal nang mallgiL ural ni Cristo; at ang bininQY sa l::that ay' pUntUlampl1Jataya at pagtalima. "'Tinangap namin,-anl ~an Pablo.

(Rom. c. 1, 5)" ang biyay~i at :1ng "pag')maposto}, "at nang ang lab"at nang manfUi tawo'~'" tumalilllR "0 mangayupapa sa pananampaln taya.'路 Gayon din ang sahi niya sa mangu. Oorintios (c. 11, 10) at sa man~-a GuJntas (c. 1, 8).Gayon ding 'Jakad nug sinunod Dang Iglesia babang panahon.

P.-iPinagtltibay rin po baga nam:lJll nang katowiran ang katutobanang' ito?

R.-Oo nga, pagka't kung' wawariin ang hi.na nang isip nang tawo at masusama niyang' hilig, at saki.i aug kadakilaan nan'g mang'u ipinah:iyag na katutohanan at aug kahirapan at. Jabo nang' Santong Slllat, ay hindI mang'yaynTing maiwasan

--27:wg madhlug pagtatalo at pagaalangan ii.lwl sa manga katutohanang ipinahayag, sa ganang kahulugan nila, abot, etc. Anopa't upanding masimpan ang pagkak:Usa nang pananampalata,ya, kinakailang-ang: mnglmroon sa. Iglesi:{ nHng isang hukom na humatol at fficlgpasiya mml! t111uyan nt tntohanan B:t anomang pagtatalo. PrtkHndan~路an dito'y, hindi mungJ'uyaring' aog hukom na ito'y ang Santong S(tlatlnmang, nll Imdulasan ay malabo; at lal0 namang hindi IllHaal'l ang- sariling lsip nang bawa't isft, na supil naug tanang kamalYan; hindi rin naman ang mang-a principeng bayan o kaharian, na hindi Oman lamang pinagh;atiwalaan nang tungko1 na mag-turo, at lalo namang hind] pinang-akoan nang dl pagkakuma]L Anopa't maliwanag ng-ang ang makapaghuhukom na iya'y dili iba 'kutldl ang Igles~ang nagtuturo 0 Iglesia docente Himang, na pinagbiyayaan ni Cristo nang di' pagkak~ma1i, ga" a nang sinabi nn. natin sa sa unaM.n. 6a makatowid ng-a';v may kapangyarihan :'tUg Jglwsia docente na, sa anomang hiduaan at pagtatalo';r, ITIMpasiya at humatol nang tllluyan, nt gay-on ding may kapangyarihan ngang magtnro.

Kung dili gayon, S1 Cristo 'y hindi napakilala sanang Karunungang "\Valanghangan at taro',v" naiwan niya disin sa lUbha,ng malaking kagusutan, na hindI natin luau lamang matl1mpakan ang gaga'IVin. P-Dfi.tapua't tang lahat hagang secta at man!2a religion ay walang- katowirang magturo at magkalat nang kanikanihwg araI, at naug malayang makapamili ang isa'tisa nang maibigan?

R.-1,Vala na nitang hi]aki pang kahunghangan sa rito. Pagka,t b{lbat nang ating pagkabatid na tayo'y tinurllun nang Diosnang' isang religion at ipinahayag ang kaJo<;>ban niyang siya'y ating sundIn, ay isang kamallan, isang panghihimagsik 1a" ban sa kaniya, aug alinmang sectang magturo nang mllalaban sa religiong yaan, at ang magkfi.lat nang kamal1an at nang ko.samaan, at sa makatowid, Mgay no. itO:y masamii. at lihis sa katowiran.

P.-Ayon po sa sinasabi Ninyong iyan, ay tSRa.n

-28naman malalagay a.ng manga kalayaan nang' lSlP, nang pagsamba, nang paglimbag, etc~ R - Ang manga kalayaan ngang iya 'y siyang tunay at 1ubos na masasanla, iyan ang manga kalayaang tinatawag nang Romano PontHice 0 Papa na mang-a kalayaan nanq kapahmmakan.

Hindi ko binabang'it dito'y ang kalayaan nang Imtawan, na hindi tinatakuilan . nlnoman, kundi ang kalayaang kalooban 0 maIa,bis na kalayaan sa gawa at haka. Pakundangan dito, simlsabi kong may kalayaan maglsip, makipagmatowiran at maglathala narnan nang baw-a't maibigan at tungkol bagay na alanganin, 0 mangyayaring pagtaJunan: nguni't hindi kapag ang mane:a bagay n3. pinaglmsapan ay marapat maging tunay at g'anap nR tutoo sa lahat; at lalonglalo sa nauukol sa Religiong ipinahayag, yamang walang ibinlbigay at itinutulot na kala;yaap sa. kamalian at kasamaan.路 P.-Ang \llang-a, kalayaang ito po baga naman ay hindY nagpahatid sa paO'kasulong' at pagmum6lat nang ll'lata?

R-Aewan kung may kam~Uian pa at kawalang taros na hiliigit sa rito; sukdan Illang ang mang-a 8ulitang ito'y malagay sa manlIa pahayagang nagaanyong catolico.

P.-Nguni't ibakin po baga ang wika Ninyo'y kamali'an at kawalang taros ang pagpapatutoong' nagb6hatid sa pagkasulong at sa pagmumulat nang mata ang manga kalayaang ito~ R.-Mababa.w po kun bakin. Pagka't ang man?;R :;;alitang pagkasulong 0 P'l'o(j,/'eso at pagmumulat nang mata 0 Ci1)ilizacion, ang kahuluga'y pagtutumpak nang tawo, at ang ikim!tutumpak nang tawo 'y dili iba kand'i ang katutubanan, ang magaling, hindi ang kamalian at kasamaan, na siyang nang-akaplpigil nang pag'katumpak nang tawo; sa makatowicl ng-a 'y upanding tamohin ang tunay J;}a pagkasulong', ay kailangang palag-oln at pagsikapang- alayan at ibulos at tulungan ang lahat nang pumapatnugot sa pagkilala nang katutuhanan at psggawa. nang magaling, at sansalain at sikun ang lahat nang makapaghahatid sa kamalian at sa pagga '<Va nang masama.

-29 P.-A y tano po baga. naman ang dito'y hiothinuha Ninyo?

R-Hin lhinu ha ko'y ang tanallg kalaya ang ito, na nagtllt ulot nang' pagha hayag nang anoma ng mali at tnmutu long sa paghaha~1ag at paggaw a nang hala nang kasam aan, ay siyang sumas alangsang' at nlnigil nang pag'ka sulong at pag'mnmlliat nang mata: at, kasaln ng'ut nila tayo. ~a­ yo n~:ang, tlaya\\T nang mang:a kalayaang' iran, nguni 't nanq:agmlnais na tulutan sana aug pag'hahay ag nang tungko l tutoo at nang pag'ga wa nang balang magal ing, tayo ng~i ang tlmay nn naglib ig nang ganap at tibubo " na pagka sulong at pagka mulat nang Illata.

Sabihi n ng:~1 NinY'o sa akin: ikailan baga sinnman g at ibina:wal nang Iglesia ang pagpap alabas nang Ulang-a sinutat na hingil sa karunu n:_aug alinma n, 8ft tuing bindY masaUlii; 0 nang alinmang' sinula t na nauuk ol 9 bindi Ulan sa Rdig'i on, nguni 't hindi: naman nalalah an ~a ip}TJ.ahtlyag nl! katoto hanan? , P.-Sa kapan gyarih ang mag-turo nagbCLbuhat man din t\,ng' kapang 'yal'iha ng pUlnuing at magpawal ang halaga nang mang-a ural 11:1 lahan sa Pah:iy ag nang DioR. l"t-Q o, po, pagka 't alang-tHang' llg~i sa allg isa';y ma,Y katow iran Jlltg'turo nang katoto hauan. kaya gayon din naman g m~y katow irang pUl1luin~ at magpa walang' halaga nang' kamaliang-' lahan, P,-iM a:r iba po hag'aug- Imtiba.ran pang' nwpagaan inaw na sumasa Ig'le,ia ang' kapang ;rarihang ito1 R.-Ma lillnaw ua katiba yan ang mangu }lanQ'ung-usap nang' Aposto l at ang walang likat at hindi" nagma maliw na pa16Kl1d nang Ig]esi fi, buhut pa sa mulam ula, nang pagpu ing at pug"papaw alung halaga , sa balang' sumisi bol DR hel ejla.

P.-An a po baga ang' sinasahi ukol dito nang' Aposto l nang manga tawo?

R.--Sa sUlat niya sa man§.a Galata::; (c. I, ~) ani;ra''y ganito : "Magj ng kaml man, magin g isang "angel sa lang-it. ang mang-aral sa in:ro nang

-30-

"Evangeliong iba sa aming inial'al sa inyong' "Evangelio, ay maparool 0 maging e.'lJcornt6lgado.

Alalaong baga'y: Maging excornulgado 6 maparool ang alinmang aral na laban sa aming iniaaral sa inyo, maging ang magturo man sa inyo nang gangayong :hal ay isang angel sa lang-it olmmJ man.-B{tgay nakinaUlamalasan nang paggamit nang' Apostol nang nasabing kapang'yarihan. A t sa kanjyang 1. a s(llat kay Timoteo (c. I, 2) aniya'y: "KaniJa (ang nang-abagbag "Sft panttnampalataya) sina Himeneo at Alejandro, "na ibinigay ko kay Batanas, at nang mangag' "araJ na huag magwika nang lmtampalasanan I'sa Dios. "-Matitingnan naman ang sulat na 2. a. (c. 11) at ang sulat. kay Tito (c. I, 13 at c. III, 10).

P.-Sa kapangyarihang ito nang Iglesia, ianong' nagiging' ~atungkufang nang mang-a binyagan~ R. - Ang lumalabas ditong maliwallag, ay katungkulan nang lal1at ang. makinyig sa Iglesia, hindi lamang ~apag siy"a 'y nagtuturo nang dapat sampalatayanan" kuild'i naman kapag tinltiyak .niya ang dapat itakuil.

P . -Ano ngd po ang marapat sabihin doon sa mang-a,- bagaman nagwlwikang sinasampalatayanan ni]a ang lahat nang dog'mang catolico,umaayos, pumupuri at 'nagtuturo, maUnaw 0 dili man, nang mangl). aral nn minamasama at bawal nang Iglesia~ .

R.- Dapat sabihing sila'y pawang masasamang catolico, suail at kalapit nang herejia. Ito'y sakali't ang mang-a ganganiyang aral ay hindi pa inihahayag at inaaring herejia, pagka It kung ganito na, sa makatowid, ay ipinalalagay nang herejia, ang manga nagtuturo noon ay mang-a tunay nang herejes, at hindi catolico.

P.-Kung gayon po, ang karamihan nang mga catolico nitong pan'ahon natin ay dapat masabing mang'a suail, masasarnang catolico, malalapit nga sa herejla~ R.-Dili ko sinasabing ang karamihan, ng-unj't makapal ng-a sa kasaliwaang palad ang matatawag na gayon; pagka't makapal, sa halirnbawa路, ang'

-31uroaa,Vo::; at pum(lpuri sa bagong htaw ua pagkasulong at pagmum{dat natlg' l11ftta.,路 bagaman simlsala !lang Iglesia na inaaring hindi: tttnay na pagkasulong' at d'j tutoong' pagmum61at nang mata; makapal ang n(muri sa kalt1.yiiaug' ulDlsip at maghaka, sukdall DlaJlg sa gannng likol sa religion, at dito mulii aug la,ya nang limbagan at ang laya nang pugsmnNi, maclalas mang' sinal(L na at minamasama nang Iglesia ang mang-a, kala" aang' ito . .May man~a pahayagan sa lViaynila na pinagpapatiba~'C1n, pinagaayosan at pinagtlltuI'oan oiyan ut nang ipa pang ganganiyang sinasala nang 19lesia, at g'ayon llIan aog Imm~a paha.vagang路 i;ra'y hinttbuhn.r nang- salapi nang makapal na mang6. C}1t6lico,

Kalayailn at abot nang kapangyariliang it6,

P.-Ibig ko po la-mang mataho, kun ang dalawaog' kapangyarihang itong kasasaysay Ninyo sa akin ay rnalalaya. (, makapagsasarili baga, 6 rnarapat kayang masakop nang ibang' kapang;yarihang lalong mataas.

R.-Lubos pong malalaya sa g'anaog kanlkanila: Una, pagk:;t't ang kabagayan nang isang Imtipunan at nang manga kapangyarihang sumasa kaniya ay nakikilala sa adhika nang katipunan din. Ngayon ng-a, ang adhikiisg ipinagtayo ni Cristo nang Iglesia niya 'y dill iba kundI ang' kagalingang walanghangan nang mang-a kalolowa, ahilaong baga'y ang hanganang adhikang lang-it, na hiwalay at walang kina,larnan sa iba. pang adhikang tawo at katutubo natin, at siya'y adhikang marapat talimahin nang Iahat.

Ikalawa: igaa.no kayang laking. kaguluhan at gu~utan ang rp.angyayari, kung makapaguuto8 ang' manga punong bOayan nang manga bagaybaga:r na malaiaban!:lu kagaIing-ang walang hangan nang

•

-32 kalo]owa~ At ito ng-a ang' maugyayari, kun HUg Iglesia 'y wala disin nang nang-asabing kapangyarihang sarDi at di malaya at mapanghlhimaRukan nang kapangyarihang bayan. ~,Mangyayari kaya baga.ng ibigin nang' Dios na mugkaroon sa [upa nang' isang kapangyarihang n~akasira sa adbikang inlwi nang tunay ring Dios I:!a paglikha sa tanan, na dili' ng-a iba kundi ang kalualhatian Dang Dios din at nang' mabuting kapalarang walallghangall nang tawo?

Sa katapusa'y, mmg bigyan ni Cristo ang 19'1esia nang mang'a, ka,p ang:rarihang ito, ay hindi niya pinagbilinan mall lamang' na huming-iug tlllot sa mang'a pinunong bayan; bagkllB ng-ang, ka;r S. Mateo (c. XXVIII) a.r natataho nating pagbibigay sa mang/ apostoles nang kapangyarihang magturo ay Iginabi ;,;,1, kanilang: "Binigyan "ako nang buong kap'ang'yarihan sa hbgit at "sa lupa. Ha,Vo, nthi., kayo at turtlan !tng lahat "nang ta'wo." Ala.laQng' l;uga'y: "Sinllsugo ko L 'kayong mag uro sa lahal1 nang taw(J alanga,}ang "SH, tag·jay kong kapangyarihan sa l{m ~ it at sa "lnpa, na hindi' 'akop nang' alinrnang ilni, pang "ka.pangyarihan.·' Dahil dito'y rna,\' Impangyarihan aug Iglesiang makalipana saansnan man, 1m hindi: mangya.yaring' g'ambalain nang manfni JUay lmpang-yarihang ba,yan.

P. - iAlloano p<.> baga ang' imlabot nang numga kapang~·ariha.ng ito mtn~: Iglesia? n.- PakuIIdan£tan sa k.apangxal'ih~mg rnaruahala, ang Iglesia':l makapl1ghUa,g'da nang leye8 0 kautusang Hl1sl1ndin nang manQn binyagan, hjngiJ I:llt bala nang ina.akl1b lliyang kailangan 0 mara-pat sa ikagagaling nang k ..1I010\ya.

Pl1kundan gan I:!U Impang.\'al'Hutng' l11agtl1ru Hy 'maisaBalaysay niyu aug mm)g'i\ katotohanang n:i~ sisilid sa paha.vag nang Dios at mapupuiug niya at rnapawawalang" kabuluh3.n at maipagbabawal ang rnan~d, na]a]abang' araI, gayl1 nang akin nang nasabi. Matllturuan din naman niya aug manga binyag'an sa pamagitan nang' mau£a j1ayug na. kasulatan 0 I'lfl, paraang' Ill:n'apatin

niya"

- 313P.-Sabihin nil~i po Ninyo sa akin, tmay katowiran naman ka.vang ang Iglesia'y mamahala at magalaga nang manga eskneiahang bayan~ H,.-Mallnaw at tunay na gayon ng-a.

Pagka't !ahat nang bagay na miuukol sa tawo, paanhin mang' ting'Iian at warlin, ay dapat igayak na iayos sa adhikang pinagtatalagaban sa kanila; alaIaong baga 'y sa ikapapakagaling nilang walang' hangan, 0 huag man laniang makaantala nito. Dr ng-a mallnaw namang aug' pagtuturo sa bayan sa mant!.a eskuelahan a.y dapat namang maayos, 0 huag man himang masalangsang sa pananampalatayang cristiano at sa mabubuting kaugrtli'ang kailangan sa ikapapakagaling na walang hangan. N2,ayon ng;a'y, gkangino-liban sa Igle~ia---'llatutungkol ang' humatoi nang nauukol sa pananampalatayang cristiano at hingil sa kaugaliang kailan g-an sa ikapapakagaling, kun sauhi: n.~a rito'. kayii pinagbiyayaan siya ni Jesucristo nang hindY pagkalnimalW Sa makatowid ng-a'y mayroong katowiraQ at hautan0an ang IgJesiang magulaga, npal1ding ang pananampalataya at moog-a kaugalYang' cristiano nang' kabinataang cat6Iico';\' huag kumupas at mapawi dahil sa masamang pagkatayo nang mang-a eskuelahan.

Datapua't hindi: aug Ibig . naming sabihin nito'y ' mangyayari bagang pigilin nang Iglesia ang magta;ro nang mang-a eskuelahan, at ang ito ng-a 'y katowirang sarili llang bawa't isang tawo at nang auak, ang aming sinasabi, mang'yayari at dapat namang alagaan niya ang mttuga nakatayo nu, at siyasatin kung sa manga, eskuelabang yaon ay nagt6turo nang anomang nalalaban sa pananampalatayang cristiano at sa mabubuting- kaugali"an.

P.-tNagsalita po baga ang Iglesia hingil sa bagay na it6~ R-Qo, po, mallnaw na malillaw. Anang Concilio Vaticano (c. 15): "Sa madlang k~pas足 "lan2:an sa rnani?:a kabanalbanalang katowinn, "na idinaos sa kapanahonan natin, at nang ma"sir3o at maipab3mak nang kamallan ang mang-a 3

-34"kaugalian nang tanang bayang cristiano, ang "lubh~1. n0:ang kasamasam~an ay yaon binabalak "nang makukuhilang manga tawo, na ang lahat"labat nang manga eskueIahan ay marapat uma"linstmod sa pamamahala at pasiya lamang nang "kapangyarihan nang mang-a hindi pare; anopa't "masansalang lubos ang- Iglesia, nang paglinang "niya at paganduka nang kabataang cristiano sa "J路e1igion." At sa ibaba pa'y idinagdag: "Laban "sa gayong p\1ninira nang mabusay na ara1 at ma"bubuting kaugalian alangalang sa adbikang pi"naglaanan sa Ig-lesiang tatag ni Cristong ating "tagalangit na Mananakop .. _. kautang;an nating "lahat na kilanlin ang katowiran at ang katllngku!.

"Ian nang Iglesia, na alagaan niyang pagsikapan "ang kabataang cristiano 'y mabihasang marapat "sa tunay na pananampalataya at madadallsa~T na "ka ugalian. " P.-tMayroon po bagang iba pang katibayang Pinagkakaki~~)n ukoi sa I\la~~a .bagay !;la ito~ R.-Oo, po. Rubay aug mranga pmagtunguhang 44, 45, 46, 4 , at 48, na pinuing at ipinahayag na masasama nang Sumo Pontmce Pio IX sa Syllabus, na ang manga tinlltung-o, unauna ay, mangyayaring makitaJamitam ang kapangyariliang bayan S~t manga bagay na nauukol sa religion' at makahahatol at makapagblbigay pasiya hing-il sa manga kautusang ibayU楼 nang manga pastor nang kalolowa upang maging pahl.tuntunan nangconciencia: ikalawa, ang palakad at pamamahala nang manga eskUl31ahang bayan, na pinagtuturuan at pinagaandukhaan sa kabataan, ay dapat mapasa kamay na lubos nang kapangyarihang bayan, anopa't slnomang iba pang may kapangyarihan ay buag makapakialam sa kaniya, sa makatowid baga 'y, dapat malabas at lubos na malayo ang Iglesia sa paIa,kad na it6 at pamamahala.

---~C}.---

IKATLONG PANKAT ANG PONTlFICE ROMANO

I "Pagkakailangan at pagkatayo nang isang kcitaas" taasang kapangyarihan sa Iglesia ni Cristo.

P.-Nasaysa'y na po ~iny6 sa akin kung bakin ,4J,ng Iglesia ni J esucristo 'y mara,pat maging isang katipunang namamalas, likhang lan0;it at ganap na g'anap, alalaong baga 'y, mayroong' sarili niyang manga pinuno at pinagpupunuan naman. Gayon ding kasasalaysay po Niny6 sa akin kung bakin, tangy sa kapang"yarihang mamahahi sa Iglesia ni Cristo'y, mayroon naman nang kapangyarihang mag'turo, kapowa kataastaasan 6 hindY baga sakop nang alinmang kapangyarihang tawo. tMa.marapatin po baga Ninyong sabihin naman aa akin ' nq;ayon, kung dapat nf1;ang ruagkaroon sa Iglesia ni Jesucristo nang isang tawong' kalagakan nang 'buong manga, kapangyarihang it6, aIalaong baga 'y isang dapat sundin at pamintuhuan nang iM? R.-Oo, pO; ito nga'y lubhang kailangan, anhing sumangin man nang mang-a protestante.

P.-Nasa ko po"y marapatin lamang sana Ninyong saysayin sa akin.

R.-Nang buo pong galak niyaring puso. Kung may mdrami kayang katipunan 0 Iglesiang hiwahiwalay, "a t bawa't isa nila 'y magkaroon nang ka-

-36nikaniyang sariling puno, pastor, obispo, etc. 6 tawagin na nang' Imlibigang ngaJan; ang manga puuong ito, manga pastor 0 mang'a obispo, ang Ibig baga nang manga protestantes ay ariin at ipalagay na pawang magkakarnah 0 bindi, sa nauukol $a pananarnpalataya at sa mang-a kaugahan. 00.

Mallnaw ngang sasabibin nila 'y 00, mamamalI; pagka't kung hindi: nila nababata ang di pagkakamal'i l1ang isa, ipaano kayang babatbin naman ang bagay ring ito sa madla? Ngayon naman, kung sila nga'y mangyayaring mamail, sa hingil sa rna-ng-a katutubanang madadakill1 at malalabong' wariin nang lsip nang tawo; 2paano kayang' sa rnal1ga pa,gtatalo {lkol sa manga ipinahayag na katutuhanan, ay maaaring laging magkatotoo ang pasi, a nang manga pinunong itoâ&#x201A;Ź ipaanong hindX an~. madalas mang'yayari maltapagturo sila nang' mall, maging dlihil sa kamangmungan, maging' sa masamang adhika? At imahahaka kaya man lamang nating binayaan na ni Cristong ang kaniyang Iglesia 'y map aug-at sa gangayong manga kag6.sntan at man?:a kamallan~ Lalonglalo na, kung gl1ya ni:!;a nang llasabi na natin sa dakong unl1ban, iniaatas pa niyang paniwal~an natiu aug itinllturo nang Iglesia, at kung hindi mapapakasama tayo magpawalang hl1ngan.

P.-Mabuti. Datapua't ialin po baga aug dapat mag'ing IUltaastaasang puno nang Iglesia ni Cristo? .

R.-Maiiba pa baga sa Romano Pontlfice~ ua tatag nang tllnay na si Jesucristo.

P.-Kung gaYQn poly sllkat aug' mahalal la-¡ lllang na obispo sa Roma ang isang tawo, at, nang maasahan na nating matlbay, na siyii n.'::a ang ibig ui Jesucristong maging pangulo at kataastaasang Puno nang Iglesia at kinakutaw~ln ¡niya sa lupa?

R.-Gayon nga po.

P.-HindI Iro po malirip ito: marapatin DC Ii po Nilang saysayin lamang sa' alnn.

R.-Upang m.allrip ang katutuhanang ito'y kailan~ang paJiwanagan muna ang tatJong bagay na kasunod. Una: Si San Pedro'y itin~tag ni Je-

-37.sncl'isto, na vang-u]o nang buo niyang'lglesia. Ikalawn,: itong kapangyarihang pag'kapuno nang' 19le'sia 'y . inlbig ni Cristong magkasalinsalin sa mg-a kab alil 1 ni San Pedro. TImt16: aag mnnp"a kahali11 ni San Prdro'y ang mania. PontHice Romano.

II â&#x20AC;˘ 5i San Pedro'y itinatag nt Cristong kcitaastaasang paiigulo nang buo niyangIglesia.

P,-NLayon namaI ipuano't sinasabi po Ninyo sa aking' si S. Pedro'y itinatag ni Cristong magiog kataastaasang pan~ulo na.n~' buong Iglesia niya~

R.-PalHinwwan lw no sa lnyo ito sa. pamagitan nang ~nntong' Su1at Flin, na pinag'p{q:mnyagiang ipata,law mltng nillng{~ protestunte na kanilang ipinalmgagalang. ')fang si Jesus, ng':l,'Y, kalupon nang' kaniyang man~a eli clpulos (anang Evangelio ni S. Mateo, cap. XYI) pagkatapo<:: matanong sila ni Jesus, kun ana ang sabisabi sa kaniya nang man~a tawo at kun ano naman ang paniniwala nila sa ganaug Imni]ang' sarili, tumugon si S, Pedro: "Ika\\T n~a'y si Cristong Anak nang' Dios nn. buhay;" at anI Jesucristo sa kaniyci: "Si Pedro ka at sa ibabaw. nang' "batong ito'y itatayo ko ang aking' Ig'lesia, at "iblbigay ka sa iyo ang manga snsi nang ka"harian nang man2:a hln2;it: sinamnng tallan rno "sa balat n!lng lnpa ay rnatatallan naman sa "Hi-ngit, at sinama,ng kalagan mo sa Inpa ay "makakalagan din sa langit." N;2ayon n~a; ayon sa mang-a pang'un,2:usap na ito, si S. Pedro 'y itinatag ni Cristong kimlbabatayan nang buo niyang' Iglesia, u.htlaong hag'a 'y, siya yaong tawong pinanlnibayan nang buong katipunang cristiano, ntt gay a naman nang paninlbay nang buong bahay sa haligi 0 cimientong kinapapatu.ngan; at kaya ngii siya'y ang pan0;ulo nang buong

!

!

!

-38Iglesia; yamaug sa ga.nang gawt nang tawo'y .... walang kilalang i bang tunay na pamamahala at pamimintuho, liban sa pamimintuho nang ma.p搂~a pinagpupunuan sa ganang pamamahala narg nagp6puno P.-~At ano po naman ang sabi nang man;!,a protest:mte {llml dito~ .

R.-Siml,sagot nila nang ilang walang kahulugang anomang palikuadl~kuad. Anila, halimbawa, nang sabihill 11i Cristo, ayon kay S. Mnteo (c. XVI) sa iMbaw 'n.ang batong it6i hindi raw ang sinasabi si S. Pedro. _ P.-3Mangy:lyari po k:;l.yii namang sabiliin yaon sa ibang sinoman 0 sa alinmang ' ibang bagay~ R.-Hindi nga, pa.g ka't sa sabing "Si Ped'l'o "ka)) at "Sa ibabaw nang oat(;ng ito," ay walang dapat kaowian 0 ]agpakan aug salitang .yaon liban sa bat8ng sina,salita ni;pl fit kaharap 路 doon; at ang bat,ong' ito'Y' si Pedro n~a lamang.

Paglra't Pea1l'o,-sa wikang Siria na siyang ginamit ni Cristo sa pag'sRsalit3,,~a g tawag ay Oeplbas (S. Juan, c. 1, 42), at (}~phas ay kaisa nung bato.

P.-iMay iba pa po bagang sinasabi sila laban. din sa bUguy na ito?

R.-Sinasabi rin naman nilang, bagamap slnabi ni Cristong si San Pedro 'y siyang pagbabatayan nang itatayo niyang Iglesia, hindi" raw mahlhjnuhang si San Pedro,y siyang dapat magiog pangulo nang huong Ig'lesia! pagka't may madlang ba,g ay na kinahabatayan nang' ibang' bagay rin, na hindi riD naman pang-nlo nang manga bagay ua yaon.

P.-Ay iano po uaman ang isasagot Ninyo clito1 H.-Aug isasagot ko'y tutoo ng:a ito, kun ang pinaguusapan ay bagaybagay na walang kalo!owa; nguni't kapag tawo ang pag6.usa~an, gaya na n~:a nang pinaguusapan dito, hindY maaaring ang isa'y manibay sa isa, na gaya bag'a nang paninlbay nang buong bahay sa cimiento, kapag ito 'y hindr ):in lamang hlhigit sa iba.

P.-tAng wari po baga nang mang-a Padresgriegos at latinos b6hat pa sa pamuIii. nang Igle--

-39sia: ukol sa bagay ding ito'y kaisR nang Inyong' pagwawal'i~

R~-Oo\ po. Ani Orlgenes (Hom. 5. in Exod.): "Tingni, kung paano 't yaong dakilang kimlba"batayan nang Iglesia at batong katatagtlil-ta"gau na pinagtayoaQ. ni Cristo Dang kaniyang "Iglesia, a.y pinagsabihang taUJonq kakaunti anq "p((Jwnampalataya tmo't naqaalcmfi,a11J ka."

Manga paneun,2,usap ua sinasabi sa tUQ::LY na kay San Pedro. Si Tertuliano (Lib. de }Jl'ms(yJ'ipt.) , San -Ambrosio (Berm,. 47.), D. Jeronimo (in cap. 16 -,Hath), S. Gregorio (lib. 6, epist.

37 ad Euloqium), at madhing iM pang para ni S. Atan3sio, ni San Basilio, ni San Gregorio, ni San Epifanio, ay gayon din ang sinasabi.

P.-Narintig leo pong sinasabi, nn. allg bag-ay na ito 'y sinasalaysay narnan ni San Agustin nang ibang paraan; gayon din naman ni San Hilario, ni San CiriJo AlejandltinQ, ni S. Crisostomo at ita pa.

R.-UnanDa., tunay ng-a't ang lahat nang mani!:a Santos Pa.dres at Doctores nang Iglesia ay kumikilala kay S. Pedro, Da si,'\a nga ang ulo nang' Iglesia; kung hindi uaman gay6n ay d'i sila Idkilanlin nang Iglesia Catolica, na aariing manga Padres at Doctores niya.

TI-:alawa: ukol sa kasaysayan nang salita nang Evangeliong: "Si Pedro ka, etc." ang wika ko'y; bagaman sa biglang masid ang iIang manga Santos Padres ay ib:i ang gin:ig~lwang pags8sa-, laysay kay sa amin, datapua't ang katunayan nito'y hindI iba, 6 hindi kaya nasasalungat man lamang- sa aming aral.

Su, Imtutohanan llQ:a 'y iano kayang Ibig- sabihin ni S. Cirilo, ni S. Crisostomo, ni S. Hilario at iba, pa, Ba pagsasabing ang bat6 na pinagtayoan nang Iglesia ay ang pananampalataya ni l'i'dro, ang pagpapahayag ni Pedro? Ang lbig' nilang sabihin, gaya nang kanila ring paMyag, si Pedro nga'y siyang. bato na pinagt:1yoan au pinagbatayan nang 19Jesia, alan,J,aJang sa kaniyang pananampalataya at pagpapahayag nang Pagkadios ni Cristo.

-4:0 Vkol kay S. Agustin, ang ibang panka't nang kaniyang' mang-a sinulat ay kaayos nang aming saysay na kahulugan, gaya nang sa {libr. contr. epist. Donati).

At sa ibang luga] aniya'y-, yaong mang-a pangUng{lsap na "sa ibabaw nang batong ito" maikakapit sa t{may na kay Cristo, ito'y hindi' nasasalangsang nang babagya man lamang sa aming aral. Pagka't pag"kakuganito, ang maglging kahulug'an nang bagay na yaon a;y ang t{may na si Cristo 'y siyang bato, na nagblbigay katibayan sa buong' balankas nang' Iglesia, at sa makatowid nga'y bukod at tanti narnang' nagpapatibay. Doon sa kaniyang gagawing pinakalmtawan at pastor nang Iglesia sa sangtinakpan, ayon sa pinagtitibay nang t{may ring EvangeJio. Ka~'a ng-a masasabi rip namang' si Pedro 'y siyang' kin$babatayan nang Iglesia pakunclang-an sa tanbng tatag at tlbay na timitangap uiya kay Cristo, tatag' at katibayang dapat niyang ipang-alalay s, ka,niyang mfl ~;a kapatid, ah1.laong baga 'y sa boong balank~s ('Fingnan si S. Agustin, lib. I, Retract. cap. 21), _ P.-iMay ib~ pa po bag'ang salita ang Evangelio na nag'papatibay nang katutobanang ito?

R.-Oo, po, yaong salita nang cap. XXI ni San Juan, na hindi na nanQ;an.2:ako lamang si Jesus na gay a nang nakaraang sinllsundan, kundl itinatag na niya S1 San Pedro na Pastor sa sangtinakpan nang kaniyang Iglesia: <lPastoJan rno ang "aking man?;a cordero, pastolan rno ang aking "mang-a oveja" Alalaong' baga'y: "Itinatagobilin "ko sa iyong bindl Jamang bigyan mo ang manga "tapat na loob na binyagan nang aking rebano, nang "t{may na aral na ikabubl1hay, kundi: naman ipat"nugot sila 't parnahalaan, gaya napg- ginagawa nang' "pastor sa kaniyang rebano." S!l. g-anitong paraan, at ganito ring pagkakais~ hingi] sa nabang-it na, ang ginagawang pagsasalaysay nang' salita ring ito nang mang-a Santos at Doctores nang Ig-lesia1 bubat pa nang mang-a unang panabon.

P.-Sa labat -nang' ito'y iano baga naman ang sinasabi nang rnanga nanglilibak sa amin~

-41R.-Isang ginooJlg protestante '3- nagsasabl' nang bagaybagay na k:':l.tawatawa, na walang ibang paghahaup,-oan kundl: lamang iyang mangjlan~?j]ang folletong mapagparatang sa Iglesia at nakataan sa, pangtlUlol lamang sa hayang mangmang.

Sinasabi ngii niy-a halimbawa; na hindi: mapatlltunay-ang doroon S~t 'Roma S. Pedro, samantalang ang lahat nang sumulat (lkol sa Iglesia nang mang-a una mango ~ig]o ay nang-ag'lnikaisang uagpapatutoo nito, at ang t(may nang si Oalvino'y nugsasabing hindi: niya mapan~;ahasang itatowa jto, pakundangan sa nagkakaisang' pagkakaayon na.ng mang-a manunulat, (gaya nang mnk-ikita natin sa dukong ibab~i pa.

Siml.sabi rin namang , sinltlat ni S. Pablo ang eplstola. sa mang-a Romano at itina.yo ang' Iglesia nang, Roma: ayon sa . nasasabi sa man f?'a Hechos apost6lir路os, c. XXVill). Ng-uni't iano kay~ ang kimllaman nang pags(tlat naw~' eplstola sa man i2:a Romano sa paglmpang ulo ll~mg Iglesia Romana? Maging s~ lu'c lw8 apost6licos, mag'jng sa ib&' mang' Ingar a,Y hindi: sim~sabing tayo ni S. Pablo ang Tglesia :Romana: ang tan0ing nasasabi lam aug uy, si S. Pablo'3- dala.wRong taong mibilang'o sa Roma; nang doroon siyu sa bilang<)an ay makapal na judio ang nagslsilapit sa kani.ra, na kaniyang pinan 2;an,0:aralan nang . ukol kay Jesllcrist0 j at ang ibn.'y naniwala at ang iba'y hindi:. N~;L1ni't iano baga namang kinaJaman nang man~' a bagay na ito s a paglmpuno at pagkafl1ndador nang Iglasia Romana~ At ipalagay man nating' si 3, Pablo ng-ii ang nagtayo nang Ig'lesia nang Roma; ihindi: nam:in kaya maaarYng pagkua 'y itinatag: naman doon ni S. Pedro ang kaniyang Catedra?

Ang sabi pa'y: nang' gab]' raw nn. sin{lsllDdan nang pagpapako sa atillg Poon, ay pinagtatatunan nang man2;a apostoles kung sino sa kanila ang pinakaulo; sa makatowid ll!!a'y nang maibigay na kay S. Pedro ang manga susi 1 gaya nang sinasabi sa evangelio ni (S. Mateo, c. XVI.) Datapua't, it6lot po nang maginoong' protestanteng sabihin narnin sa kaniya., na doon ~a

si

I

-42lugar na pinagba,bangitan niya kay S. Mateo~ ay hindi itinatatag ni .Jesucl'isto 8i S. Pedro~ na PUflO nang Iglesia, at gayon ding hindi' siya binlbigyan nang man0.a susi nang' kahal'ian nang mans:,a hlfl\2jt, kuncH ito'y ipinanQan~-ako pa htmu,ng sa ImniJ:fi.. "Sa ibabaw nang bat6ng ito'y itrita.yo 1M". iUibiuay ko sa iy6 ang mang-a susi. ' .. Kung saan at kailan itiwltag ni J esucristo si S. Pedro l1a kataastaasf1ng Puno nang' kanjyang Iglesia, sinasabi ni S. Juan sa huling capitulo nang Evang'elio niya; sa makatowid nga 'y, sa bas bay dug'at nang Tibel'iades, sa ikatlong' pagsipot sa ku,niHi nang' mabuhay nang magulL At dapat IIam ang' idagdag na, sa panQun.f!;usap ni Je~ucristo sa man,Q,a ap6stoles sanhY roon sa pagtnta 10 nilu. na'Qg gablng TIl:luna sa kaniyang kaDl:1ta'yan~ hiudl: tinaJmiJang dapat magkaroon nang mamQ.no sa kaniht; kundl ang sinubi lamang ay .vaong sa ka~ila'y mag'puno ay dapat ll1ag~ pakubabang rmrang pinuO'p{tpunuan, ahUaong bagtt'y, hua~ ip-agma,Yabang' ang kadakil~i.an, baglms kihtn hng aqg' kadakilaang yao 'y hindI sa sari1i niya nagbuhat, kundI sa Dios, at dahi} nQ:a rito'y mag'palmbaba at magpakaa.mo nang pakikipagusap sa rnan,Qa nasnsakop, na para bagang kapantay rin nila. .Ang tangj Inrnang l1iyang nais ay itagubilin sa lahat, la.longblo na Sit manga pinuno, ang kababaang looh cristiano.

Ang patuloy na sabi nang ginoong protestaute'y binigyan ni Cristo, ayoH tlU sabi 01 S. Juan, c. XX,-mlllg'lisa ring kapangyarihan ang lahat nang ap6stoles. Du.tapua't, ang pagsasabi ni S. Juan sa lugar na it6ng', binig-yan ni Cristo, ang lahat nang ap6stoles nang kapa'llyarihang magpata-wad nang manga sala, at sa ibang lugal ay kapang'yarihang manga.ral at magturo, ay bindY nakagagamoala mnntY mang masabi naman ni;ya, sa ibang lugal, ang pagtatatag nang isang kataasta,a sang Pang'ulo nila, na kanilang tatalimahin at nang maganap nang buong linis at tuid ang nangasabing kapang路yarihan. iDito bagay mayroong anomang' p3;gkakasalungatan~ Sa kaduluha 'y idinagdag pang, pinan~2;usapftllt

-43daw si San Pedro sa harap nang maramij si S. Pedro 'y pinaparoon sa Samaria nang ibang mang-a apostQles; hindi isinalill sa Papa ang kapangyarihan niya, etc.

Nguni't ukoI sa pang-usap, ihindI baga namamalus nang ginoo, na ang m~.sabing pangusap ay hindi sa pagkapuno nang' nang{m~usap. kund'i isa lamang pan'2 usnp kapatid, ha.g ay na lub-han~ maluag na magawii. nang isang nasasakupan sa kaniyang pinuno. pa]jbhasa'y nagbubuhat Jamang sa paggiliw? Ito'y sakali't sinasabi kay S. Pedro, bagay na hindi' inaamin nang' madlang autores.

Hingil sa pa.gkapaparoon kay S. Pedro sa Samaria, hin<;n ang inutusang paroon si S. Pedro nang ibang man2,a apostoles, kundl pinagkasunduan nilang magkalatkalat sa iba'tibang bahagi nang mundo, at ang' Samaria ay siyang n:Haboy kay S. ,Pedro. , Ukol sa .hindi isinalin sa Papa ang' kapangyarihan niya, ay hi .di: ng,a matapat nil. ipamana ni S. Pedro ang kapangyaI1ihan niya, yayamang sa kalooban Cristo, at hindi sa kaihigan ni Pedro,-IW dapat llIasalin sa mahalal na kabalill niya. Ga;ra ~1i po nang In;ro nang nakikita, ang Jahat nang' tutol na ito at man Qa iM pang manlhil ay sasabihjn Ninyo, ay diU ina kundi b.nn,Q:a nang kagusutan nang Isjp, na talagang akma sa pang-hligaw at pagpapalabo nang katutohanan. iMang-a sawing palad!

t짜

III Ang karciiigalang Pagkapuno nang Iglesia ay nasasalin sa manga kahaHli ni S. Pedro.

P.-Kita na ng;ang yaong manga protestanteng' nagtatakuil nang pagkapan,g-ulo ni S. Pedro, ay sapilitang tatakuil djn narnang iwg pagkapangulong ito'y nasasalin sa kaniyang rnanQa kahalilL R..-Gayon nga po. Datapua't, ang wikii ni

-4,4._.

.Calvin 0, (Libr. II. Jllst. c. IX.) ay ipabinllllOd man niyang' si S. Pedro'y itirlatag ni Cristo 11a pang-ulo nang Iglesia, kaniyang tatakuilfl11 naman ang lm.rangaJan g- ito'y nalipat sa manga humalili sa kaniya. iLaking- pagsusumakit na maalayan tayo nang- isang Iglesiang walang ulo!

P.-Mag-alingln ng~i, po Nilang saysaYln lamang sa akin ang- katutobanang ito.

H.-Nang buong galak po. Unauna, sa u,kala ko'.r aayunan Ninyo ako, na ::mg Pontifice, ay dapat magjug- sa Iglesia, at hindI ang- Iglesia 'y magiug sa Pontmce, ayon doon sa punong ara1 nang DI i'echo 8dc~(tl na: "Ang hari ay Sft, bayan at hind]" ang bayan ay sa hari." Ikalaw(l, sa akala ko 'y ipahihinuhod din PC) Ninyo sa akin, ntt ang Iglesia a.\t nag'kalmilang-an din nQ:ayon nang puno at Kataastaasang Pastor na g-a;ya rin naman noong p nahon IIi S. Pedro; bagklls ngang lalo Pll ngayon, palibnasu'.v maku.pal nga3~ong lalo ang manQ"fi cristiano at lalo namang ma.kapal aug rna: asama, at m gugulo.

P.-Oo n~a, po. D~'iÂŁapula't ~ano po bag-a an~ Inyong nablhil)uha rito?

R-Ang hinlhinuha ko'y :;i Cristo disin ay napakilabng tila hindi paham at hindi" maalagang- magtnyo nang 19'1esia, at hindi' man lamangtawong ganap sa kabaitan, h1llg-, sa pagbibigay niya ImJT S. Pedro nttng' karinQ;alang' pag-kaulo at kataasta~Lsang pagblpastor nang Iglesia, ay inlbig niyn,ng ang kal'~n t-\ alang ito'y magtapos kay 8. Pedro at huag masalin sa mani2:a kahaliH nito.

P.-iMahlhinuha pi) bag-a. ang ganito- rin kun ang tlltuliksain lamang natin ay yaon mang"a pan!l;l1ngllsap ni S. Juan, na inyong sinabi~ R. -00, po. Pagka't ang- manga oveja ni Cristo, na sinasalita ni S. Juan, ay hind! lamang ang- manga binyagang tapat na loob noong panahon nang manga Apostoles, lmnd'i ang- lahat nang hinyagan nang kalahatlahatang- panahon h;mg-ang katapusan nang mundo _ "lbinubo ni Cristo ang kaniyang dl1go,-"ani San Juan Crisostomo (Lib. II. mang 8(tcP'f'd.) upanding mapakaniya ang mang-a ovejang yaon, na ipi-

-45nagkatiwala sa alag'a at slkap nina S. Pedro at nang mauga kahalill niya.

P. ~iAng aral po bagaug ito'y lagiug pinauiwahian sa Iglesin buhat nang mula mula pa~ R.- Lubhang: mallnaw ang' pagkakaisa nang man :~a autores nang , Iglesia mula nang siglo I sa pagtuturo nit6, na kailauga,llg mawalan nang bait at magdagiS"on sa katawatawang Iinikuadlikuad, upang- matang'ihau; at palibhasa'y hindI mangraring malulan sa ganitong 1Il1pakaliit na libro ang madlung sinabi niHi, mara patin nang nagaaIanllan maulwalang sila na ang bumasa nang OontJ'(J1}eJ'8ia8 ni Belal'llJino, na kanilang kiikikitaan nang mahahabang kasaysaJran nang manga binangit naming it6 sa kasulatang n~;i足 nanlang D e Romano P(J1It~fice. Matatagpuan nilang binabangit doon si S. Ignacio MartiI' nang siglo I, 8i S. henea, 8i S. Epifanio, si S. Atanasio, 8i S. BaE.ilio 8i ,-' . Cirilo, si Teodoro, si Optato, si S. Agustin, s\ S. Beda, si S. Anselmo, si Maximo, 8i Paulino, etc.

Katapustapusan, mababasa Niny6 ang alinman sa mang:a Doctores nang Iglesia btlbat nang manga unang' siglo, na nang-agsalita nang. hingil dito, at maipangangako ko po sa Inyong sa kanilang lahat ay uala kayong matatagpuan kundY lisa ring aral na iyan, hangang' sa nasumpungau sa ulo nang mang-a Lutero at uang' man!!:a Calvino na baWn nihtng pagpahamakan ang' tanang' manga Santos at kapahampahamang mang-a Doctores nang nangaunang labing"anim na sig'lo, at nang mahagpusau lamang niH, at mahiwa]ayan ang Pinunong tatag ni Cristo sa Iglesia niya.

IV Ang mafiga kahaliH ni S. Pedro ay oi11 ibci kundi ang manga Pontifice Romano.

P.-~a pagpapatuto6 Ninyong ang man~ta kahalill 1)i S. Pedro':y ang' manga Pontlfice Romano, ~ang ibig po baga Ninyong sahihin ay

-46pinasiya ni Cristo, na ang man!2:a Obispo nang Roma'y siyang lag路jng maging mang-a kahalili ni S. Pedro~ R.-Ang Ibig ko po lamang' sabihin, sa tutuAanan ang Obispo sa Roma ay siyan,g- kahalill ni S. Pedro, sa makatowid baga'y, s,a paJa,g-ay na sa Roma itinayo ni S. Pedro ang kaniyang catedra, gaya nang pinagtltibay nang buong tradici6n nang Iglesia. Nguni't kun itiolrik disin ni S. Pedro sa ibang ciudad ang kaniyang catedra, halimbaua'y sa Maynila, ang Obispo naman sa MayniJa ay siya sanang kahalili ni S. Pedro at siyang may hawak naman sana nang pagkapang:ulo nang Iglesia. , Pagka't ang tan ~ ing nahlhinuha lamang sa Evangelio'y, si S. Pedro at aug kaniyang manga magiging kahalili ay siyang maty tungkol na magpuno sa Iglesia, ali.usllllOd sa pagkatatag ni Cristo. Gayon rna'y, isang pasiya ngang D;lalilpit na lubha. sa katutohanan, na in,ilipa.t ni S. Pepro sa Rorna ang catedra niya aJang-~l6.ng sa pahaylag at utos ni Cristo.

P.-Kung g$.yon po'y ang kataastaasang paruumuno sa buong Iglesia nang PontHice Romano, ~ay hindi nga tatag nang Dios~ R-Hindl gayon: ang hinuha po Ninyong iya'y IUbhang lihis; sapagka't, ipalagay mang ilinlpat ni S. Pedro sa Roma ang kaniyang catedra nang walang anomang pahayag sa kaniya ang Dios, kundi sa sarili lamang' niyang kalooban, .ay tunay rin namang kaikailan m~n ang katutohanan n.~a 'y walang ibang kahalili si S. Pedro kund'i ang Romano Pontifice; anopa't kun alangalang sa pagkatatag ni Cristo, ang kahalili ni S. Pedro ay siya ngang kataastaasang puno nang' Iglesia, pa'ra nang napagtibay na natin. mallnaw r in n a namang alangalang din sa pagkatatag ni Cristo, ang Pontlfice Romano ay siyang kataastaasang' puno ' nang Iglesia.

P.-Sa makatowid po baga, sa katibayan nang .ating palagay, ay sukat na lamang ang katutohanan nang pangyayaring titik nang historia, na sa Rom a iiinirik nang' tUluyan oi S. Pedro ,ang catedra niya?

~4:7-

R.~Gayon nita po: sukat na ito.

P.--iTutoo po baga naman ang pangyayaring ito?

R.-Napakatutoo ng"a po, na ang tunay nang .si Calvino, walang patauad at walang patumangang mananalansang laban sa pagkapangulong puno nang PontHice Romano, ay h,indl nangahas na takuilan ito; at ang' wika ng-a'y ayaw niyang tangihang si S. Pedro'y sa Roma namatay, pakundangan sa pagkakaisa at ayos na paniniwala at pagayon sa bagay na ito nang man g-a marul'unong sumulat. At sakii., ang mang-a manunuht ding ito'y nagkakasangayon nang pag"papatutoo na si S. Pedr6 ay nag obispo sa Roma.

P.-tMatabangit po baga Ninyo sa akin ang ilan man lamang路 nang mang-a manunu]at na ito~ R.-Si S. Ireneo, sa kaniyang libro III, c. 3, mayroong isang listaban nang manga Obispo nang Romal at aug unang nakatanda roon ay si S. Pedro; si Tertulin.no, sa kaniyu,ng 1ibrong de Prr.E8c'l'ipt., pagpapatutoohg si S. P edro'.y nag.obispo sa Romal a narn,atas sa Rorna na ipinako sa cruz; ang Sade. Roman~'y rnadalas ta,wagin ni S. Cipriano na Catedra ni Pedro (libr. I. apist. 3. a ad OOTl1elium; libr. IV, epist. 2. ad Antonianum}j si Eusebio sa kaniyang Oronica ,nang taong 4卤 nagsasabin.g pagkatapos maitayo ni S. Pedro ang Iglesia nang Antioquia, ay 1umlpat sa Roma, at doon nagobispo nang 25 taon hangang sa namatay siya. Gayon din naman ang" sabi ni S. Atanasio, ni S. Epifanio, ni San Ambrosio, ni Optato, ni S. J eronirno, ni San Prudencio, ni Teodoreto, ni S. Doroteo, ni Sozomeno at iba pa, na isa man lamang nang nang-asabing manunulat nang mang-a un::mg panahon ay Jlindi tumatua sa katutohanang ito.

v Ang Romano Pontifice ay hindi mangyayar.ing mamali.

P.-Sa bagay pong ito'y

maYl'O <lD

akong inl-

-4:8ni!at na malaking husayin; pagka't ipaano po kayang pangya.yari nang' hindY pagkalGimali nang isang tawo~ R. -Tuto6 n~::a pong' sinoma 'y hindI mangyayal'ing dY ma,mall sa pagkatawo ni;ya; n/: nni 't kun Rng' isang' ta,Yo'y pinang-akoan naug Dios nang taniEng alaJay niya, upanding huag maligaw sa man,Qa ilang ti.yak ua bagay na lubhang mahahalaga, imagkiikaroon pa kaya kay6 nang aligamg'am sa Inyong paniniwalang ang gayong tawo'y hindY na mang.yayaring malllall sa g'angayong bagay~

P.-Tunay ng}i, pong hindY na. Datapua't gpinang;akoan po baga nang Dios nang kaniyang tll]ong ang Romano Pontlfice, at nang ito'y huag ma,malH R - 00 1 po: alalaong baga'y, kapag' nangtlngusap sa' buong Igle.sia na parang maestro at pastor nang labat, sa nauukoJ sa pananampalataya at kaug'alian. , P.-iPaano po kaya ua ang pagpapaliwanag Niny6 sa akin nit6?

R-Ang pagdaka nga pong aking sasahihin sa Inyo 'y hindY mangyayari11g ito 'y hindY g'ayon ang maging tayo, palibhasa 'y lubhang kailangan sa ipananatili nang Iglesia, at ang araw ngang maligaw ang' Iglesia, aJ-T hindY na siya tunayna Iglesia ni Cristo. Alalaong baga, ang' Iglesia nga y mamamail, kung mamamali disin ang Romano Pontlfice, na kautangang sundin at pintuhiiin nang lahat nang sangkap nang Iglesia. At ilbig baga Ninyo 'y huag sanang pina,g kalooban ni Cristo ang kaniyang Iglesia nang kinakailang-an nit6 sa ipamamalagi niya?

P.-Magkakatutoo ng-a po ang Inyong sinasabi: datapl1a't, marapatin ng-a po nilang' bangitin lamang sa akin ang ilang salitii nang Evangelio na kin:HalanmM nitong manga kapang:akoan ni Cristo.

R.-Oo, po. Ang hindi: rin mamakailang binangit na nating "8i Pedro ka at sa ibabaw nang "batong ito itatayo ko ang aking Iglesia, at ang "nmn'J,a -pintuan nang il1iierno ':v hincli' mananaig'

--49 ~ "iaban sa kanjya" (S. Mateo, XVI). t:::)a mang-a naban~!;it na pang-ung-llsap ay sinasabi 路 nj Cristong, 'Si Pedro 'y siyang fUl1aadllf'nto 0 kinababatayan nang Iglesia, na kaniyang itatayo. Alalaong nga'y, kun ang Iglesia ni Cristo'.}, marapat mapakatatag, nK aug man.~a pinto an man nang "infierno,-sa makatowid, ang kaniyang manga kaaway,-ay hindI siy.a magagaping' maiglgiba; igaano pa kaya si Pea't'o, na pinalmfundamento o saligang pinanlnibaYf:ln nang buong- balankas nung Iglesia~ Malinaw ngang hindi: lamang Rng' Iglesia, kundl laiD pa't higit si Pedro, ay dapat nll. Imag' mamamalI, pagka't sa minsang magkamali si Pedro, blihat namang kasunod na ang' pagkaka.mall nang buong Iglesia. na S1l kaniya nababatay at nasasahg, at sa makato\,id nl,a\ hindY na mangyayaring siya'y mag'ing Iglesifl ni Cristo, at dinaig naman sana siya at nag'api disin nang kanisttng 14an~'a kaaWR;}, P.-Nguni't si San Pe-ch;u al1g :'liuasalitii po lamang dito h' Jesueripto, at hindY aug mung-a Romano Pontffi. e.

R.-Sinasalitii niyu'y ,.,i ')au Pedru, l1~\mi路t hindY sa g'anang sarili baga III San Pedro, !rundY sa gaoang' kaniyang pag'kau 10 at pagkacimientong' kinababattlyan nang Iglesia. At yamang hI di: ruarapat magtapos kay S. Pedl'o ang' kabag'ayang' ito, bag'k(ls ng-ang' dapat mag'patCtloy na magkasalinsalin sa man!.! a Homano Pontlficeng kaniyang nuhlga kahaliH, Imyi:i malinaw namung silang lahat ang' tinlltukoy ngii at nasasaklaw niyaong manj2:a. pan!2.UUgllSap na sinalitii ni Cristo.

P.-Ay ipaano po J);l.man at nab:1batid Ninyong, si ~. Pedl'o'y hindi' pinagsalitan ni .Tesucristo sa ganang kaniyang' sarili lal1lang?

R.-Unaunfl, pag路ka:t dito a.ng kapungyarihang' ibinibiga.v niya at ang manga pangako ni;yaog' gilli1ga w a kay S. Pedro, gaya nang' namamalas na mallnaw, a.v pawang sa pagmarnalasakit nang ikapupanuto nang Iglesia, na mUl1llnagal hangang sa katapusun nang' mundo, bagay illl sa ~mrili Jalllang ni S. Pedro ay hindI niya maidanaos, l~ndi' pakundan0"an sa siya ';\ flng ulo

卤

I

.\

-50nang Iglesia, na may man!!a kahalili hangaog sa katapusan nang mund6.

P.-iGanit6 po baga ang' pagk:iwari rin, 6 g'anit6 rin po baga ang pagkaintindi kaya nang mang-a Santos Padres at Doctores nang Iglesia?

R.-Ganit6 rin n~a. Kaikailan ma'y ganit6 ang pagkaalam nang manga Santos Padres, Doctores nang Iglesia at nang tanang nagsalaysay nang San tong S{tlat, liban lamang na hindY ang manga hereje, kaaway na walang pasauli nang Pontlnee Romano.

P.-Marapatin nga po nilang bangitln lamang sa akin ang manga ilan.

R-Nang siglo III si Origenes, sa pagsasalaysay niya nitono- capitulo XVI ni S. Mateo, ang wika'y: "Nlaging' laban man sa bat6ng pinag'ba"tayan ni Cristo nang Iglesia, maging laban "man sa tlmay n'a Iglesia, kailan rna'y hindI mauanaig al)g manga. pintuun nang innerno." Bag'ay na pinagkakaani'n awan, na sa nialang' bat6 ang kahuluga ~ hin .. l~~an~' si 8. Pedro, kundY sampong man'\],a cahabh myang Romanos Pontl:fices; pagka't kung hindY, ~aJ16 kaya't wiwikaing hindi; m.a n,ยง:ancinaig ltailcin II1rtn?

Nang siglo IV ani S. Hilario (lib. de Trin. c. 37) "Ang pananampalataya ni Pedro ay siyang "cimientong kina~asaligan nang Ig-Iesia. Laban sa "pananampalatayang ito 'y walang kaya aug mg-a "pintoan nang infierno." Mallnaw rin namang si Pedro 'y hindi sinasalita sa ganang sarili niya l!imang, kundY sa kan.iyang ganang pagkaulo nang Iglesia na ma;nanatili sa mang-a kahali]i niyu, at ang pagsasalita niya'y laging kasalukuyau.

Nang siglo ring yaon ay g'ayon din naman aug sabi ni S. Ambrosio (De inca1'n. c, 5).

Nang V. siglo sa pagsasalaysay ni San Cirilo Alejandrino nitong man!2.a sabi ni San Mateo. ay gayon din ang sinasalita. (lib. IV de Trin) , Sa katapusan, pagkautas maiulat ni S. Agustin (In Ps. cont. partem Donati), ang buong pagkakasunodsunod nang manga PontHices Romanos, aniya: "It6 ngii ang bat6 na hindi: magagapi "nang man~'a palalong pintoan nang iyfierno."

-51Gayon din ang sabi nina Gelasia, Leon el Grande, S. Epifanio, S. Teodoro Estudita., Sergio at taming iba pa.

P.- i,May iM pa kaya pong pangkat nang Evangelio na nagpapatibay nang kutl1tohanang ito? I R.-Narian ang manga panguD,e:llsap ni San Lucas (XXII, 31, 32). Bukod dito ang Ullbangit nang' cap. XXI ni S. Juan, sa mang-a vv.

15, 16, 17 "Pastolan rno ang aking rnan '~ a cor"dero... pastolan rno ang aking rnang-a oveja."

"Ayon dito, aug wika nang' man ~;a Santos Doctores ay, may katowiran at katungkllian ;:;i S. Pedro na rnarnahala nang buong Iglesia at buyain siya nang mabubllting aral, at sa makatowid ng-a'y kautan{i;an nang buong Iglesia ang turnalima kay S. Pedro at sundin niya aug liral na sa kaniya'y ituro ni Pedro. Ngayon ng-a's ipalagay po Ninyong mamall si Pedro; sapilitan narnang' magkakamalj: rin ang buong Iglesia alangalang sa k:alooban ni Cristo, tMay la.laki pa kaya pong pag'kalihis sa katowiran na gaya nito~ P.-Ay iano po naman ang ipinapaklY rito nang manga protestante~ .

R.-Kapag ipinapakli sa kanila ang mang a kasulatang' ito, minsa 'y man gag salaysay nang katawatawa, minsa'y sabihin kayang tinlltnkoy lamang nito'y ang -panahon nang' manga apostoles; para bagangipinagtayo lamang' ni Jesucristo nang kaniyang Iglesia 'yang panahon nang manga apostoles, 0 pagkawala oa nang man 0;a apostoles ay mapapagayon lamang na walang ulo at pastores man at supil nang' maibigang gawln sa kaniya nang sinomang makaibig magsalaysay nal.lg ara1 oi J esucristo, alinsllnod sa sumurot sa isip nang bala oa. iMalllirip kaya ito :nang tawo1

pJjibt/)iiiiJ':.liiii;~\iilri:iJiiiJ\iiliiiJt{jIi'liWilJJIi'liOOilfq(6)@1IiiJiIiJiJli'lili'li~ri:iJtWt.J!<i'~tU!li'litWt{jiJiI({¥ I-";'_-.~"""~~-~~"C::'

L

--

,

,

IKAAPAT NA PANKAT TAKDA ,\'[' RAGISA(

~ANG

!HL1<iS1.\

j"r CRISTO

PAMULA. PAULINO. -,<-Sa. manila nusabi sa 1lJan\2~L naunang pangka~ ay mililirip ko ang pint~gmuhln lHWg' Iglesia ni JC!&'Ucristo at Dang kabugayan !liyn.; sampon naman nang' ilang bukod at tanoing kaloob S~t k'aniya tit nang manga kapang.vurihang guyon ding sa kaniya'y ipinamuti nangMay likhi1 sa kaniya. Datapua't, yn;ramang alinmang biigay maYl'oon l1anumg Imuikaniyang 8a'riling' kias 6 lmukulan, na siyang' ipinauJumukod sa i ba, llinanasa ko pong saYBayill la.mang :-lana n1uy6 8el akin n.S~:a-"on ang mani2a kias 6· sariling kaukulan nang Iglc::!ia ni Cristo.

RICARDo.-Ang nasa po Ninyong ito'y lubhang nakagagalak nang puso ko. Pag:ka 4 t aug man[?:u. kias na ito 6 tandii. a;y magagamit Nillyobg pl'tl~tuntuna[l, 6 para bagang paJatandaang ikakikilalang mali wanag' at tiyak ua tiyak sa Ig']esiang t(ma:r ni Cristo, at siya narmin lliyang ikinatatangi at ipinanginpjba ~a mang-a sectang bulaang nangagpapangap na cristiano.

P.-Salaysayln llQ:U po Ninyo sa akin, iiIan at alinalin baga aug sariling kias 6 tanda nang 19-Iesia n1 Cristo?

R.-Apat ang' kaugaliang' hHang: ang' un£dail

I

-- 53 -

'0 pagkaisa, ang' 8antidad 0 kabanalan. ang catolieidad 0 pagkalag-anap sa huong sanglibutan .. at ang apostolic,:darl 0 pagkaapostol niya, bagaybagaS nn siya nating iu)at sa apat nn Caplt.ulong kasuuod.

UNANG CAPITULO. ,Pagkafsa 6

'GNIDAD.

P.-gbn. ano .naugMhawak aug- pagkaisa. 0 'Il7l'tdad nang Iglesia ni Cristo?

R.-Ang- pagkaisa nang Iglesia ni Cristo',)' .nanu.nan'2:an la., sa p (6gkakcii8a iUtJ/{J pCt71anampa~atay((, sa makatowid baga'y ang lahat nang Badkap nang Iglesia 'J ma.Hoon at umaalinsunod sa isa Ia.mang at tanling l?ananampalataya; 2 a . sa p((gkal..:a/slfJI.g ?l1rl11 i!:a SltCi'auumt(}s, a1alaan~: baga'.v. ang lahRt nang tawo nang Iglesia'y gumagamit naDO' isH; bqg man,Qa, sacramento; at 3a , sa jJCf(lh'aJ.路fll路sall{f katl}:nl1~Yt'1, 0 pagsunad bnga . at pamimintulio sa isa ring ulo 0 puno.

I Pagkakaisa nang pananampalataya.

P. - iPaano pOllg pagsasaJa;ysay Ninyo sa aking .,;a Iglesia 11i J esucristo 'y dapat magkaroon nang pagkakaisang pananampalata:ra?

R. - Ma]ubay po ito. Ang t(lIlU.v Da 19le.sia ni Cristo'y dapat ll1agtag1ay at umalinsftnod sa llral ni Cristot, nitulli't ang amI ni Cri to ay Is6., nt yamang tunay, ay dapat maging 1 ~t hlmang lagom nang' man~ a katutohanang ugnaYl1gna:r at nanil"agkakaayosayos, at hindY na,gkakasalusalun!!at~ anopa't sa Iglesia ni Cristo ang lah~t ay dapat manampalataya at uma1insunod sa tan~i at lisang aral din; 0 sa lahat baga at tan搂,ing manga katutohauang iniaral 1amang ni Cristo.

Ito ang pinangh3.hawakan nang plt/2:1mkaisang pananampalataya.

-54P,~iMay sinasabi po bagang auoman aug'" Santong Sulat ukol dito?

R-Oo, po, Ani S. Pahlo sa sulat niya sa mani2;a taga Efcsio (IV, 5): "Iisang tanging Poon. : :li~ang' tan~.-tng pn~~nal~I?alata;va, lisang ta!lgi,ng bmyag." Sa mang-a FliIpenses (II, 2) umya y: "Paraparang lisa rin ang dinaramdam." Guyon din ang sinasahi uiya sa manga Romano (XU, 16). At ang idinagdag sa sulat miya sa n,nra Galatas (1, 7): "May ilanilang gumugulo sa "in~'o at naglibig palitan ang Evang'elio ni Cristo.

"Datapua't mag'ing kaml man 0 rnaging isang "angel sa L~ln ~it ang sa inyo 'y magturo nang "mang;a naiibang bag'ay sa aming iniaral sa inya, "a;v maging' excomll]gado 0 maparoo1." AllOpa nga't ang' ibig nang Apostol sa Iglesia ay Jubas na pagkakaisa nang' ara1. At sanhi' rito, sa sulat niya kay, 'Titq (II, 10) aniya'y: "Layoan rno "ang' tawong hereje pagkautas nang' una at ika"lawang' pangClsap.)

P,-:;iPaano \>~ baga ang paJakad Mng Iglesia sa: bagay na ItO? R.-Lag路i I,lang pinagsikapan nang Iglesia ang pagslnop nitong pagkakaisa nang pananarnpalataya, lj)aging sa tu.long nang bayagan at madadakilang pagbibigay pasiya at panunumpa nallg pagtalima sa pananampalataya, maging sa pagtatapon sa sinapupunan niya nang man.g-a. herejes, na nagbabalak sl1rnira nang pananampalataya.

P.- iHinlhin[.!,i po baga nang pagkakaisang pananampalataya sa Iglesia, nn. 路paI,laligan nang' bawa't binyagan ang' labat at balang' isa nang mang it ipinn.hayag' na katutohanan~ R-Hinlhing'i' nang paglmkaisang pananampalataya na panaligan nang malinaw at ll(iyagan o sa loob ?nan ldma9'b{J nang' bawa't bin;ragan ang lahat llang ipinahayag na katutohanan, at ito'y s*a isa ring sanbi, sa makatowid baga'y, alangalang din sa kapimgyarihan nang nagpabay;ag na Dios! n.t pnkundangan sa tiyak na pinag'bubulratan, na ang Impangyarihan nga nang Iglesia na naguulat at naglalathala. nang paM.r ag路 nang Dios.

I.

-55P.-iBakin po baga ang wika. Ninyo'y maU7UWJ at lul.l}agall 0 sa loob man himang'f R.~Pagka't sa ganang karamihan nang binyagan ay sllkat na lamang ang panampal~taya足 nan nilang malinaw at ha,yagan ang mang~ pan2. ulong' katutohanan'; ang iba pa 'y sukat naman lamang' ang pagkagayak nang loob sa pananampalatayanan din nilang mallnaw at Miyagan, paw kabatid nilang itinuturo rin nang Ig'lesia at iPlnahayag' nang' Dios, P.-Nguni'f. ipahayag nga po nila sa akin: tang pananampalataya po bagang ito ';v sukat na laman,\r tag'laYln sa PUSO, 0 kailang-an pang' patutohanan sa hayagan? l~.-Isatisa 'y kapowa. kailangan; at itong hull Nin;yong binangit ay lalo na, palibhasa ang Iglesia ay isang katipunang namamalas; at dahil naman sa hinlhiJing n,ang'sangkatawoM,n, nang pagkata,,:o, nn. huag maglntsaJungat aog tawong Iooh at ang' hayag, sa mdkatowid baga'y, buag'mag'kasalungat sa tawo ang ganang nagdaraan sa 10011 niya at ang' ginagawa niyang kilos.

P.-iJHablbigyan po baga Ninyo ako nang ihmg katibayan 61\.01 dito~ R.-Taogi sa hindI nag'mamaliw na palakad nang Ig'lesia, na masamain at pawalang' halaga ang lahat nang bindI niJ-Tll, kaisa sa pananampala.taya, at huag tangapID sa kaniyang sinapupunan, kundi: ang' manga Myagang nagtatag]ay at tamatalima nang pananampalataya rin niya, nurian at hl1hay ang' kapang'Yl1l'iban nang 8antong ::;ulat na llagsasabi, sa sulat nang Ap6stol sa man~a Romano (IX, 10): "Allg puso'y ipina"nanampalataya at ang bibig a;r ipinagpapaha;yag' "nang' pananampalataya sa kag~Uing-an nang kaJo"Iowa;" at sa mang-a Corintios (1, 10): "Gayon "din aug sabihin ninyo sa labat, at huag sisi"ngaw sa iny6 ang' pagkakaalitalit;" at sa, Evangelio ni S. Mateo (III, 10) ani;ya 'y: "Yaong' "magtakuil sa akin sa harap nang manga ta~'o, "ay itatakuil ko naman sa harap nang aking "Amang sUlllilsa langit."

\

II Pagkakaisang mafiga sacramentos.

P.-Saysayiu u2;a po nila naman sa akin ngayon ibakin baga sa Iglesja ni Cristo'y dapat 'magkaro6n nang' pagkakaisang sacramento~ R.--Pag·ka't ang Iglesia ni Crispo'y isang katipunang' itim1tag' 'ni J esucristo na laan sa pagsam ba sa Dios at sa j]Gi,papakagaling nang maug-a k:l.lolowa; ang' lahat nang' ta-.yo nang IgIesiang ito'y may kautan&an n~ang magpuPlilit na tamuhin nila ang man--:'u. adhikan g' ito sa pamagitan nang manga, paraallg' iti atag nang Jumikhii sa Imniyang ~i. Cristo. Ng-ayon ng-a: ang pinakapangulo mtn~ J-l1an§.a &araang ito'y diU iba kundi ang mantdi sacramento, di' sa malmtowid nnrn~n ang' ]aha~~y ma~rroon~ l~auta~~ang' ~uma­ lIut nang man,!,:a sacramento rmg Ito, alalaong baga'y, nang' m3Jlg-a sacramentong tatag ni Cristo.

P.-~Sinasalita pb baga nang Santong S{llat i tong· pagkalulisang sacramen to?

R.-Sinasabi sa atin nang Apostol (Efesios, IX, 5) ang pagkakaisa nang binyag f'la kababangit pa lamang nating texto; at (La Corintios, X, 17) sa pagk..akaisa nang Eucaristia aniya '3': "Maltapal tayong, lisa liimang katawan, tayong "1ahat nang naldkinabang ns,ng lisa ring tinapa~· "6 pagkain." Bukod sa, ito rin Daman ang sinasabi nang kabagayan nit6; pagka't kun ang mang-a sacramentong ito 'y itinatag ni Cristo na paraparang' laan sa lahat, malinaw ngang lahat naman ay pa,wang may kautangang gumamit nang manga sacramento ring ito.

P.-Ukol dito'y iano po baga ang sinasabi nang historia at nang tradicion nang Iglesia~ R,-Pinagtitibay nila ang katutohanan ding ito. Ting'nf ang lahat nang manga historiadores eclesiasticos, kuncl'i nangagkakaiisa at nagkakaayo8

-;)7

ua. pawa, ria aniju 'y bllhat pa. sa mulaml1la nang Iglesia ang' lahat ay gumamit nang' manga sacrame,nto ring itong nQ"a.yo 'y ginagamit natin.

Gayon din ang' pinngtltibay ni S. Ag'ustin laban kay Fausto (19, 11). Ga;ron din naman ang' sinasabi ni S. Hilario, na (in Ps. 121, n, 5) ang pagkasalnysay sa Ig'lcsia 'y: â&#x20AC;˘ 'Isang' katawang "doon tayong' lahat nag'iging lisa 1amang ba"'gay alan ÂŁ!:llhng sa pagkakaisan~ uananampala"taya, alan ;; a,]ang' sa pag-kalGllsang pagiibigan at pagmaruaInsakitan at alangalang' sa pagkakaisang man,5.u Bacramentos,"

fII Pagkakru.sang katipunan

P.-Ay iaQ6 p0 hag'a. uaman ang' masasabi Ninyo â&#x20AC;˘ liko1 sa pagl~ak~l,isang katiptinall nang Iglesia?

R.-Ang pag;k;alnlisang ito, lmallna, ay naiulat l1a sa pan~' alawang pankat, nn. pinagpatunayan nating ang Iglesia n: a'y isang gauap na katipunan. At gpaano kay~i namang pagiging ganap na katipunan ku.ng wa1ang pag-lmk:iisang katipunan? alahong baga'y kung hindI pagSl1SlUnakitan nang lahat iLng isa ring ndhika.

Ikalawa. Ini6.1at din namin ang pagkakaisang ito, nang patutobanan naming, ang lahat nang parte 0 sankap nang Iglesia ni Cristo'y dapat mamintuho sa 'isa lamang kataastaasang ulo, na ang Romano Pontifice nga.

Ikatlo. Matitigas na lubha ang pananalita nang' manga Santos l'adres at Doctores nang J~lesia hingil sa mang-a cismatico, alalaong' baga y sa mang-a sumlsira at lumalagot nang taling iyan nang pagkakaisang' katipunan. Ani S. Ireneo (IV, 33, advers lUl3'res.): "Yaong pagbuhatan "nang pagkakaalit ay siyang lumalapang, nag" wawa , 1at flt sa b li~mg ganang k amya . , y slyang \ "pumapata:v nang malualhating Katawan ni Cristo,

-58 "at dili mangyayaring magpakahusay na a,no pa't, ang pagpapakahusay nila'y makatamtam o maging kabayaran baga nang manga kasiraan nang pagkakaalit." Gayon ding manga pana- ' nalita ang sillasabi ni S. Cipriano sa librong (de unit. Eccles.), ni S. Fulgencio (de fide ad P etnb?J1) , ni S. Clemente Romano, ni S. Ignacio martir, etc., etc.

IV Ang pagkakaisa'yakma at ayon sa Iglesia Roinana,

P. - Lub6s kong nababatid na ang tCmay na Iglesia ni Cristo 'y: dapat magtaglay nang' pagkakaisa sll; pananampalataya at sa manga sacramento, yftmang' k,autan?an njyang alinsunurin ang pB"nanan;rpalataya ni Cristo at ang rnanga sacramentong tatag' ni Cristo. Nakikilala ko rin namang 11al'aJr>a~ magkaroon nang' pag'kaldisang katipunan.

I zNinanasalm po llgayong" paliwanagan lamang sana Ninyo sa akin, saan naroroon ang pagkakaisa hing-il sa ]ahat nang tatlong bUg-ay na. katatapos pa larillang pong ini(llat Ninyo sa akin, sa makatowid bag:1 'y, kanginong- Iglesia akma?

R. - Mabnti nga po. Dagll po nin;rong- maM,batid na ang ga;yong pagkakaisa 'y akma sa Iglesja Romana, at ang,at na lubh~i sa alinmang' Iglesia protestante.

Batid nating lahat, na 'kautangan ml,ting manga cat6licong paniwalaan lahatlahat at bawa't isa nan,Q: mau0-a katutohanang sa atin ay idinudulot nang Iglesia cat6lico-romana na parang ' pahayag nang Dios: an.opa't sa tuing isa man hlmang nang mang;a katutohanang ito 'y takuilan natin, dahil lamang dito, at dY na kailang;an ang" iba pa, tayo'y tunay nang nahihiwalay sa Iglesia. Nfiayon nga'y ma3T iba pa kayang magiging- kailang-an sa lubos na ipag'kakaisa nang pananalllpa)ataya~ Saansaan mang' bahagl nang'

-59sanglibutang may biuyagang catolico-romano, alam nating silang labat ay tum:hangap nang isa ring sacramento at kautangan nilang' mang-ayupapa sa lisa ring pinuno, na ang Romano PontHice nihi.i sa makatowid nih 'y, may pagkakaisang' sacramento at pagkakaisang' katipunan sa Iglesia Romana.

Labat na ito'y manga gawang pawang malillnaw at hayagan. Pasinnn,Q;alingan ng~i kaml nang man2:a protestante, yamang mall1ag nilang magawii ito, kung' dY tutoo ang sinasnbi namin.

P.-Datapua't sa manSa catolico man po nama'y mayroon din pagkakaalit.

R.-Mimgyayaring ll1agkaroon din pga nang' pagkakaalit ang man,2fi catolico sa ilang' tiyak na Imruin at m:1pagtatalunang bagay, nguni't kasinungalin2.an at, iSllDg par:itang ang pangahasang sabihin, na maaaring magkaalit sa anomang bagay nang madlang itinut6ro nang Iglesia na dapat. sa~palatayanal1, a]aJaon~ baga'yparang' paha;rag nang' Dios, pakundan~an sa nasabi nang katowiran. At ang slnomallg' pagkatapos matakuilan ang anomang katutohanang itinuturo nang' Ig'lesia, ay nagnanasang Illagpatuloy pang magng-a,1ang catoJico, sayang' lamang nang kanilang hang-ad, pagka't ang t6tohanan ay hindI na sihi catolico.

P .-Narin!!ig ko pong itinututo] nang mang'a protestante, na ang di pagpaparaan nang anoman n:l.llg Ig'lesia ay siyang dabilang hindi' ikagaping malansag nlnoman ang pag'kakaisa nang pananampaJataya; datapua't bip.d'i miminsang linansag daw nang Papa at nang mang'a, cono-ilio ang pagkakaisang ito, sa pagtuturo nila nang manga aral at pagsasalaysay nang m:l.n2:a dogma, na bindi' pinaniuiwalaan noong araw.

R..-Ang路 kaunaunahan kong sinasabi ito: dalir'iin, ipakita nang manga protestante ang manga katutohanan 0 dogmang matatanda, na tinakuiIan 0 tinalikuran nang 'Iglesia Romana, at ang panahong ipinangyari nito. Nguni't ",ala sila'bg maitllturo at bindi' naman magkakaroon nang" anomang katutohanang pinanlniwalaliLn nang' matan-

I

\

.(lang Iglesia ftt jnaari niyung ipinahayag, ll!t tinatangihan oQ-ayon nang Imsaluku.vang I"lesia.

Panunghang siyasatin ang tntdicion nang Igiesia at aug tanang kasnlatan mmg lllau!lfi Santos Padres at Doctores nang' Iglesia, nang slnomang nagaalan i!:ang' maniwala sa sinasabi narnin.

P.-Maging anoman po ito, at bagaman paniwalaan nang Iglesia Romana aug matatandang dogma, ang din - ig ko'y dagda,g at dagdag nang man2;a. bag-ong' dogma, at s11l.;:at Dfl itong .'Iu?1od''mnod ua malmlansag nang pagkakaisa nang pananam pal ataya. .

R. - Ang路 Igl esin, cato]ico-romana,- gaya nang ating nnsabi na sa llnaban,-hind'i naghubol kaiIan man nang' bag'oog dog'ma na ~LUoman ~ anodili 1b:1, kunk'i ipahaman ; n,ng' g inawa., niya :vag' lama,n g'ua aug gayon 0 gani tong u.ral ay dapat alinSl1nurin, alangalang' sa kabagsikan nang kapang;yarihang magturo na tlnangap niya kay Cristo, at ito y sa ItailanQan htmang nalm111, 0 kung hil; 1hin ~ I nang panruhpn; so, makatowid baag'ka't may ginaw~i, ang Dios na ga,'y, hindi pl,'tnibag'ong pahuyag, kund'i ' pagsasaJaysay na ang gayong aral ay mtkalnla,n sa paM,yag' na ginawa na nang D,ios noong' mula.mnHi., pa, at kung ita'y takuihtn llluoman, dahil din dito'y matitiwa1:1g siya sa katawan nu.ng Iglesia.

P.-Kung bago i61at un, sala;rsa:dn nang Iglesia itng dogmang yao'y naipahayag na; ipaano kayang maitatakuil na hindI ipagkakasal,a~ R. ~Pagka't kung hindI pa ilinalathala nang Iglesia, ay hindY mangyayaring matalastas nang mang-a binyagan ang pagkapahttyag nang dogmang .vaon, sinoman nQa'y walang kautangang maniwala na yao 'y ipinahayag, yamang' walang katibayang' pagkakilan]an nang gayon; datapua't kapag nailathala na nang Iglesia, ay natatalasMis namang' lubos na yao'y dapat nQang panampalatayanan, ~langalang sa dY mamamaling' aral nang Iglesia, na pinagtibay na namin sa dakong uoahan.

P.-Sa manga- sectang protestante po, ang tinatawag' na episcopal ay kumikilah at ipinaT

-01-

lalagay niyaug' tutoo ang unang' Iglesia hangang siglo VIU, at ga:\'on din naman ang al1im na conci1.io ecull1pnico Dtt idillaos nang nUH-ng pitong siglo; datapua't uj'uw lla niyang kilanlln ang iba pa, at dl umano ra\\T ay hindi' kiniJala ,nang Ig'lesia sa buong sang'libutan.

R-i~hl'ikit lIaman! iSa 'makatowid pal:i'y, kung maisipan ulnoman 0 llang madla Itaya, na huag' tang'upin ang aliumang ural 0 {ltoS napg Iglesia, ang' ga;ron g' aral 0 6tos ay- walii. nang halaga naman! Nang pag'hibigyan llf Jesucristo ang man.~a apostoles nl1ug kapang-yarihallg magturo at lll11mahaht sa man_a biuyagan isa bagay nagbigax naman ka:r~i, sa manga bin;yag'ul1 nang palilltulot na matakullan nila ang' aral at utos nang' man;2,a ap6stoles~ tunay l1gang hindi:, bag''kCts ipinatl1ngl01 sa 1 hat ang lllahig'pit na kantttngang tumangap at tumalima noon, na binalaan nang', mahil:iig'pit na dus :lug lumabag: "Ang "nakikinyig ~a inyo';} ak6 ang' dinldin~ig,-ani­ "ya.,-v.ng sa iDWo'y Ihagpawalang halnga, alto ang' "pinaw:lwalank halaga;') 'Ang' maniwala nang' "inyong ruang9: a1'a1 ay mapapakagaling'; ang "hindi' nmniwala ay I1lapapakusam~i. " Tan C, ing: ang' Papa Himang, na kahalil1 ni San Pedro, at ang manila obispong kaisa, niya :1Dg' man~a. pinagkaloobun nUDg Dios nang kapang'.varihang' mag-tuI'o at mamahala; ang iba pa 'y wala nu kuudi: lamang' ang manampaluwya at tumalima.

P,-Kung g'ayun pO'y ang' Iglesia Homana rin ang' si,Yang t6nay.

R-SalaysaylIl . n!!u po sa utin nang 8â&#x201A;Źcta episcopaJ,-snlmli't kaya niya,--kun ang Ig'le~ia Romana, buhat nang' siglo VIII, n)' bindi: si.yang tunay, iSUtLU n.!2a napasuot ang tunay na Iglesia ni Cristo? Supilitang dapat nilang isagot ay nawala, pagka't lmn ang ural nang Iglesia Romana 'y kumupas lamang 6 na~'iDg' hindY tutoo ka~'ii, sanlty sa hindi Idnilala at tinangap nang lahat, lal6 namung hindI kinilala at tinang'ap nang lahat ang ibang afal oa f3a kaniya 'y nas3HldllnQ'at,

-62Kung- goanito naman ang kin:ilabasan, iano naman kayang- nag-ing kapararakan nang- mun,}째a pang-ako ni Cristo na "aalalayan niya aug- ka"niyang- Ig-lesia, at ang- manga pintoan nang in"tierno'y hindi O1ananaig- laban sa Kaniy:i!" iPakundanQan man lamang sa Dios, huag na naman nilang palabasin sana sa atin r;i Cristong parango isang- kaab~iabaang- fundador, na nagtayo nang Ig-lesiang maging daan nang ikaligtas nang lahat nang tawo hangang katapusan nang mundo, at saka hindI natutohang inalagiian, kundI hang-ang- siglo VIn lamang.

v Ang pagkakaisa'y hindi maaClgpang kailCln man sa Protestantismoo

P.-,-Ng;ayol) ng~i po'y marapatin naman Ninyong- sabihin S~L akin; eit6 po bagang kasasaJaysay pa him aID go Ninyo sa aking- pagkald,isa, na akma at aYQs na ayos sa Iglesia Romana, hindi: kay a gayon din namang ag"pang sa Protestantismo?

R.-13ahagoya man po'y hindi n~a. Sa protestantismo 'y may makapaJ at hindI m'a.bilang na maug a secta, at bawa't isH. nito 'y nagt(lturo nang magkakaiba at salusalung;at na manga bagay, na pawang ipinalaJagay namang parang pahayag nang Dios; at aniIa'y nakatltik na lahat sa San tong 861at, bagaman ang lahat nang ito'y iniaayos at in~aalinsunod sa pagkukurong sarili nang isa'tisa; at dahil dito, sa bawa't isa nila'y lumalakad at nakararaan naman at inaaring parang dapat panampalatayanan ang madlang bagaybagay na ibaiba at sa16salungat. Anopa't wahl ng-aug pagkakaisang pananampalataya ang mangoa protestante. At hindi man lamang mangyayari namang mangagkaroon; pagka't ang tunay na palatuntunan nang- kanilang pananampalataya 'yang sariling pagwawarl nang isa'tisa, .ugat at buka.l na sapilitang' pagmumulan nang

-63pagkakaibang malakl at nang bala.balaking路 pagkakaligaw.

Hingll sa pagkalulisang saCl'amento at lalonglalo nn. ang hingil sa pagkakaisang katipunan, batid na nating 'wala sila, at hindi: man Hmang nih1 ibig' magkal'oon.

P.-Ang lahat daw pong' protestante'y nanlniwala sa mang-a punong sinasampalatayanan at sa Sumasampalatayang katha nang mang-a aposto]es.

R.-Ganap na kabulaanan ito. Unauna, hindi: pa nil3. pinagkakaisahan na masabi sa atin, kun alin baga ang mang-a punong sinasampaiatayanan, palibhasa'y yaong pinaniniwalaan nang isang protestanteng paran~' punong sinasampalatayanan, ay itinatakuil naman n,.ang iba, at ang itinlltutol a~y hindi: raw g路ayo~,. Ukol sa sumasampalatayang' katha nang mang-a ap6stoles, ay' pinaniniwalaan Di]a yaong' lahat nang sa; altala nila 'y natititik sa Santong 'Sulat; datapua't sa towing ~sumum颅 pong sa ulo ninom~n (gaya nang madalas mangyari) na it6 0 yaong gayong baga,y , at maging ang buo mang Sumasampalataya ay ipalagay na wala sa Santong' Sulat, maluag at wahi munt'i mang kaliwagang maitakuiJ niht, lahat nang ito'y parang- wa.lang anoman sa kaniJa, hindl sill), nasisinsay bahagya man sa palatuntunang pana~ nampalataya nang Protestantismo, na dill ng-a iba kundl ang Santong Sulat nn iniayos sa sarilin~ paligawligaw na Isip nang bawa'tisa. Anopa t mallnaw pa nga sa araw na magagawa nang manga protestant~, sa towing ibigin nihl., ang maniwala sa Sumasampalatayang katha nang manga apostoles, n~uni 't wala silang anomang kautani!:ang gawin ito pakundangan sa Protestantlsmo.

Sanhl rito, may katowiran naman tayong mag-. kuro at manghinguha, na kung sa Iglesia ni Cristo 'y dapat magkal'oon nang pagkakaisang pananampalataya, mane;a sacramento at palakad, alaiaong baga'y katipunan, gaya nang mallnaw nating ipinakilala na; kun ang mang-a pagkakaisang ito'y sumasa Iglesia cat61iccl-l'omana; at .bahagya man ay wala sa Protestantlsmo, para

\

-64nang Dtlmalas na ng-}l natin; hjndl ng-a mang',yayaring masunduan sa protestantismo ang tuna~ na Iglesia nj Cristo. lKALAlV ANG CAPITULO

Ka.banalan 6

SANTLDAD.

I Ang Iglesiang tunay ni Cristo'y marapat maging banal.

P. - Nasasakyau . ko nang mallnaw, na ang Iglesia ni Cr:isto 'y dapat magkaroon naug pngkakais~LDg pa:nanampalatay,', mang-a sacramentol; a,t pamimintu,po sa isang kataastaasll.ng pinakaulo; n:ikita ko rin nallJang mallnaw na ang' pag'kakaisang ito 'y sumasa Ig']esia cat6lica lti.mang, at wala bakas man niya sa slnomang secta protestante, SaysaYlll nga' po Ninyo ;:>~~ akin ilg ayon naman: tang Ig'lesia baga ni Cristo'~' 'mayroong anoillang sariling kias 0 kintal na pinagkakakilalanan nang kaibhan Lliyu sa nJanÂŁi,ii bulaang secta?

R.-Oo, po: ang lea/){I//(I/UII, P.-Maluagin nga nang- KanHang kalooban, Btl saysaYln la.mang' it6 sana 1:),\ akin nang' lmunti: pa.

R. - Ang kabunala'y may dalawang' kabag'uyan; lU1ba.naJang M1'ili, na nauukol sa sarili nang bawa't lsa, ' a.t kabanaJang l,,(!yag 1m ikinalmpit 6 kinlkihl.la sa mal1gu bagayba.ga~-.

P.- iPHrano po bag'a ang ,Pagkaalam Niny6;sa kahanalang' .'ICtra;, aHlla.ong baga 'y sariJi nang buwa,'t isang tawo, at ano narnan kaya ang' fur !Jag, 6 nauukol sa mangfi. bagay~ R.-Kabanalang sarili ay "ang pakikiisa. nang"tawo sa Dios;" alalaong baga'y yaong kadu'i~ayall at tuid nang pagilsip at puso tinata-

-65nang' isang tawo sa harapan nang Dios.

Ang, Imbtlualang hayag ay tatl6; dill nga iba kundi "yaong pag'aala;r at paglulaan mmg isang "biigay路 sa lmpnrihan nang Dios," halimbawa baga 'y isang' simbahan; dill ka~Ta 'y "yaong maging bukal na pagbuhatan nang kabanalang sarili aug' isung bagay ' na para n~a nang' kautusun at nang mang:a sacramento; dill naman kaya';y "yaong "bun~a . at taod~i nang kabanalan."

P.-iAlin po bag}~ ang kabanalang Inyong kin11..ilala sa tunay no, 19'1esia ni Cristo at g'uyon ding pinagtltibay po Ninyong ~iyang tanda at sari1i niyang' any6?

R.-Silang' dalawa: ang hayag at ang sarili.

Ang Imbanalang hayag, yamang blthat pa nang sandaling pamula na itatag ni Cristo ang' Iglesia, upanding ang Dios ay paglinkoran nang manga tawo at nang mapakag;aling naman ang kanilang lci.lolowa, a~ malmaw rio; namang ang Iglesia 'y nalalaan at naaalay sa pagsamba sa Dios, at sa sarili niya 'y ~l\ayroo'n siya:J)g inliwing manga paraang la:fu sa iklipapakag'aling nang' manga kaloIowa. 1t6 nga at dill iba ang kaMnalang hayag' nang Iglesia ni Cl-isto.

Gayon man, sa pagsasaIa.ysay nang' kabanalan, na para bagang tanda nang tunay na Iglesia ni Cristo, ang lalong tinutnkoy natin ay ang' Imbanalang sarili. , P.--~Ang lbig po bag a Ninyong 'sabihin nito'y kailangang malakl nang lahat nang tuwong' suruasa tllnas na Iglesia ni Cristo ang sila 'y maging lUutatapat at banaH R.-Hipdl po naman. Ang Ibig ko polamang sabihin ay, bagaman' sa Iglesia ni Cristo'y may makapal na masasama at marahil ay mahigit pa ang dami nit6 sa mabubuti; gayon .ma'y sapilitang magkakaroong lag'i nang maraming' maoubuti, matatapat, at banal.

P.-At ipaano pong pagpapahayag Niny6 sa akin nit6~ R.- Alangalang din nga sa, kung hindI ~a颅 y6n, ang tanullg paraang ilinag'ay ni Cristo sa 5

gla~'

-66- \ kaniyang Iglesia sa ipagt6.tumo nang kabanalan ay; mawawa,lan dising kabuluhan at bisa.

P.-iMaipahaha,yag din po baga Ninyo sa akin ng' gayon din sa pamagitan nang Santong Sulat1 R-Oo, po. Nanaog si Cristo sa lupa at nagbata nang hirap "upan lamang pakabanalln ang Iglesia," anang Ap6stol sa kaniyang" sulat sa rnan 2;a taga Efesios (c. V.) At sa sulat ding yao'y sinasabi niyang (c. I.) ." tayo'y hinlrang' "at nang tayo'y magpakabanal at magpakaJinis Sa sulat naman niya kay Tito (II, 14) aDlya 'y ganit6: ~'Inihayin niCristo ang sarili niya at "nang mahango lamang ta;yo sa. dilang kasaman, "at malmpaglaan sa sarili Niya nang isang bayang "mallnis, m::l,rangal at marunong tumalitna nang "mabubuting gawa" Sa: malmtowid ng-a 'y kung aayaw din L~mang natinj;! ipalag'ay si Cristong hindI natll}npak 0 hindI tinamo ang kaniyang han t2. ad, sapilitaqg kautan ~!:an nating sabibing' sa Iglesia niya "'~ may maraming tawong mababait ~ ~n~.

I . P.-iMay iba pa po ba.gang katibayan ang San tong" Sulat na nagpapatutoo nang gayon din1 R.-Mayroon pa n -ang lubhang rnakapal. Matutunghayan si S, Mateo (ce. X, XVI at XIX), ang' unang sulat ni S. Pablo sa taga Corintios (c. II), at sa kay Timoteo (c. IV) etc. na pinag'sasalaysayan nang kabanalan at kadalisayang ganap nang Iglesia at nang manga kabig niya.Maipapakli naman ang patutoo ni San Marcos (c. XVI), na kinalalagyan nang pangako ni Cristong manQ:a kababalaghan sakaniyang Iglesia: "Sa n~ta]an ko'y makapagpapalayas nang "mang-a demonio, makapagsasalita nang manQa "bagong wika, makapagpapaalis nang manga "ahas, at anomang lason nilang mainom, ay hindi" "makaaano sa kani14; madama lamang nang kani"lang kamay ang man1;a may sakit, ka~yat mag-: "slsigaling." Gayon din, ang pinagtltibay niya . sa unang sulat sa manQa taga Corintios, na kinatititikan nang salita niyang sa Iglesia'y mayroong iba'tibang kabagayan nang manga biyaya: "biyayang panghuhula, biyayang dila, biyayang

-67kabaitan, etc. Ngayon ngii: ang lahat nang biyayang it6'y kal1galiang bunQ:a 6 tanda nang kabanahm nang manga tawoog kinadoroonan nWl. 6 nagtatag'lay kaya sa kanila.

P.-iAn6 po baga aog sinasabi nang manga doctores at nang manga manunulat nang Iglesia, . hiogil sa kabanalan nang Iglesia ni Cristo~ R.-Lahat ay nagkakaayon nang pag'patutoong kababangit pa liimang natin. U nauna: Si San lreneo (A du. hm1'. lib. 23. c. 24) nag'sasabi: "Kung saan naro1'oon ang Iglesia nang Dios, "doon naroroon ang diwa nang Dios, at kung "saan n~horoon ang diwa nang Dios, doon na"roon ang Iglesia at aog' buong kabanalan."

Ikalawa: si S. Cirilo Jerosolimitano (sa kaniyang Cathec. 18) ay nagsnsulit na "piuagagaling "nang Ig'lesia aug lahatlahat nang sala at may "sinimpan siyang balabalaking kab3.itan." Ikatlo: Sa pagsasalaysay ni S. Jer6nimo nang salmo 44, nasalit nli nasabi niyang . , "ang' IgIesia ni "Cristo 'y tanging r.agiisa, lubos na gaoap at "nabihiynsuu Dang manga damit na ginW, a1a"laong baga'y, napam(wlUtihan nang lahat nang "kabaitau." napat: Ani S. Agustin sa sermon 214: "Iga,Jang ninyo, irogin, papurihan ang sq,nta "Iglesiang inyong ina, gaya nang pang-ulong "Jerusalem, santanq ciudad nang Dios; etc."

HindI po ako malulutas, kun papakayin lamang na 路turin'l路an ang tanang路 doctores at manunu1at nang Iglesia, na kumikilalang pawa sa Iglesiang tayo ni Cristo nang kabanahlllg hindI Jamang hayag, kundi naman sarili nang kaniyang manga kabig.

P.-May pagaalangan po ako hingil. sa Inyong sinubi sa akin, na' ang' man~ta kababalaghan, ang biyayang panhubula, ang biyayang diLa, (1) etc. ay pawang mang:a tanda 6 bunQ'a nang kabanalan. iBakin, nga, po baga maipagld,kaloob nang Dios ang manga biyayang ito, at kung magkabihira pa 'y mang-a tawong masama .ang pinagkakalooban~ (J) Ang biyay&ng ito'y yaong ipinagkakaloob, na sa isang Ilangangaral. ang lahat nang nalo'klnyig, kahit iba't.ibang wika., na.tatanto nila na sinasabi sa kanilang wika.

-

68 -

\

I

R.-Isa neang katutohanan, na maipagkakaioob na lubos nang Dios ang manga biyayang it6 sa masusanumg' tawo, at hindi nga mlminsang' pinag'kaloobau sila, gaya ni Judas, na gumawa nang rpanga kababalaghan, at ni Balaan nu mang'hula; datapualt manga pangyayari itong bihlbihil'a at pinamamagitanan nang manga katowirang hindI pangkaraniwan: nguni It kailan rna 'y hindY mangyayal'ing' maging kaugal'iang palakad nang' Dios ang magkaloob nang nagdadang alang biyaya sa mang-a kaaway niya, P.-Datapua't dito po sa mang:a kababalaghan mangyuyal'i namang mag,k aroon nang makapal na daya at di katutohanan.

R.-Tunay ng-ang hindY maHwag' ang hiraya, sa~ naunkol sa ilang kababalaghan, halimbawa bagoa 'y gayo.l at gayong pag'sipot, nakinikita, pugamot nang Uang tiyak na sakit; lalo'tlalo na, kapag n,ng' bayan lamang pa walang muang at mangmang ay; siyang kumiktilala nang gangayong kababalaghang nangyari; , d~tapua't lubhang' ma- , hirap aug panghihiraya, kapag ang pinaglmsupan ay nauukol sa mang'a hayag na pangyayuring hindI maslsing,itan nang daya, halimbawa nga'y, ang pag'gaJing 6 pagtatam6 nang pang'ita nang' isang bulag nu, buhat pa nang sumipot sa maliwanag; ang llluling pag'kabuhay nang' lsang patay; at hindI maaari aug daya, kapag ang' mang-a kababalaghan ay pinatlltutohanan at inaaring tunay, hindI lamang' nang' bayang mangmang, kundlnaman sampon nang madlaug tawong' matatall]s ang bait, pagkautas masiyasat at makurong dahandahan. Manga ganit6 Himang ang tinatangap at kinikilalang gayon nang Iglesia, at ating kasalukuyang pinaguusapan naman,

-69-

II Ang kabanalan ay akma sa Iglesia cat6Hca.路

P.-KIta ko na pong maHnaw nn aag kaba" naIan ay dapat matagpl1an sa t(muy na Iglesia ni Cristo; ngayon po naman ang nasa ko 'y sabihin sana Ninyo sa akin kung babn aug' kinadoroonan hlmang nito ';\T ang Iglesia Catolico-rolllana, upanding maglmroon ako nang isang pang'tlltbl p~ng' maiJ?agpatl1too, na ang Iglesia Catolico-romana nga'y siyang' tlmay na Iglesia ni Cristo.

R.-Mabuti tin l1ga po naman, Patututohanan kong' mauna'y ang kabanala 'y Sl1masa Iglesia Cato1ica: a1A pang-alawa'y, wala sa alinmang secta protest3,:ute.

P.-iFaauofilong mapatutunayan Ninyo sa akin ang kaMnala.'y sumasa Iglesia Catolica.?

R.-Sagana pong' lubha ang katibayang nagpapatutoo nang b3gay na ito, na kung isusulat lamang ay makapllPuno nang' isa mang mabking libro. Marapatin ngallg sabihin nmna sa atin nang mang-a kaaway nang Iglesia Catolicoromana, lrung 'gano kayang ara1. bilin, hatol, etc. nang Iglesia itong,-kanilang 111bhang kinapopootang, -hindl ganap nang kadalisayan at kabanalan? Ang napakalaki ngang kalinisang ito 'y siyang hindi: mabata nang dung-isdungisang puso ni Lutero at nang kani.vang mang-a kampon.

Siya ngaj ang dallsay na kalinisan at kabanalan, ay siyang tanQjng dahilang itinalikod nang' mang-a protestante sa kanilang Inang santa Iglesia catOlico-rol1;ana. Malasin po Nilan~ maig~ ang pamuml1hay nang manga tl1mahkod sa pananampalataya.

P.-Marapatin nga po Nilang saysayin sa akin nang' kauntY pa ang lahat nang ito.

R.-Mahahalunkat po Ninyo sa rnanga bibliotecang catolico ang libolibong 路 librong nauukol

-70-

sa dogma, sa mububuting kaugallan at sa ganap na kabanalan, na siuulat nang manga autores catolicos sa buong hinabahabang ha.nay nang panahon buhat kay Jesuc1'isto hang.ang sa pana-hong ito; at makikita po Ninyo kuqg may ibang tumltibok sa kanilang lahat liban sa kaliBisan at kabanaIan; lahat sila'y umaakit na paknitin at ilayo ang man~;a puso natin sa dilang b3.gay sa Jupa at pailanglanging itungo sa tanang bagaybagay nang kalangitan; paglabanan ang' masasamang hHig at ialinsunod ang mang'a gawa sa mallnaw na katowi1'an nang pananampalataya. Pasinung-alingan, nga, karnl nang mang-a p1'otestante, kung magagawa nita., yamang ang pinaguusapan ay namamalas nang lahat.

Pakawa1''iin, na aBg mang-a sinasabi nang kalahatlahatang' makapalna paham na :ryan at manga banal na manunulat ay dill iba kund'i ang kasaysayan Hi,mang nang a1'al nang Iglesia Catolicoromana, at pakuudangan dito'y pinagtltibay at itinatagubilin nang santa ]glesia ring ito.

P.-iMalalabasan pa po lbaga Ninyo ako nang iba pang katibayan?

R.-Oo, po, at kasanib nang buong galak nang puso. Ang laging pagga.mit nang mang-a sacramento, lalo na nga nang pangungumpisal, na siyang parang tulayan ,at tagapamagitan nang' manga makasalanang lalong' dumogna sa vicio sa kanilang pagbabalik arawaraw sa talagang matiwasay at matamls na pamumuhay na ligpit at malfnis, at siya rin nalllang ikinasusulong na lalo'tlalo nang manga banal sa landas nang kabaitan. At hind'i naman mangyayaring di magkaganito nga, paglra't ang nangung-umpisal na mahusay may kautangang magpakababa, Immilala sa harap nang alagad nang Dios na siya nga'Y8 tunay na makasalanan, at kautangang gayon din niya ang kapootan ang sala at magpasiyang lubos na lilagan towitowi na.

Sanbi rito'y itinItik nang isang marangal na Irlandes: "Sa aming Irlanda ang tunay nang "mang-a protestante ay walang ibang ninanasa at "hinahanap na alila kundi manga catolico, at

-71"hindi naman bala na, kundl yaong mang-a na"n~,{lDg.umpisal na madalas."

P.-Ang pinagtltibay po rito'y ma,y roon nga ang Iglesia Romanang. mang-a bagay na ipinagiging banal, alalaong baga 'y, may kabanalang hayaq tMapatutunayan din po baga.Ninyo sa aking' sa Iglesia 'y may kabanalan,g- sariIi nang isa'tisang' tawo, a.lalaong baga 'y, may manga tawo namang banal?

R.-Malnag pong maluag, at nag'karoon nga nang makapal at hindi: mabilang nn man2a ba.nal, mayroon pa at kaikailan rna 'y magkakaroon.

Sa katunayan nito'y tsiuo kund'i ang Iglesia Cat6lico-romana ng-a ang may angawang-aw na mang-a rnartires, na taglay ang buong tibay nang puso buong pagtitiis at sampong malaking galak n~ng p~gtitigis ~~ng kanilang dugo at pag'aalR;Y ~ang bubay alangalang sa pananampalatayang crIstlano~ isinong Iglesia ang n~kapagiwi nang di kakaunting bHang nang' mano-a san tong monje at nanira~ han sa ilang, na ang pagsupil sa katawang sarili, pagpapakahirap, pagtitiis at pagpapawalang ha]aga sa tanang lamang lupa, na minanghaan nang sanglibutan? tSaang Iglesia sumLkat ang ganiyang bilang nang tawong nangagnlningningan sa kabanalan at karunungan, manga Doctores na ang iniwing kabanalan ay di huhuli sa inirnpok na kaI'unu1}.gan, kabanalan at kaI'unungan namang naging tanglaw at nagmulat nang mata nang lsip nang' buong santinakpan~ gKangino bagang Iglesia iyang hjnd'i maiuulat na dami nang babayi at lalaking, alangalang htmang lIa pagibig sa Dios at sa la]ong ikatutupad nil nang manga hato\ nang EvangeJio 'y hindi: inalintana ang udiok at hilig nang katawan, winalang bahala, ang sigaw nang sariling' dugo, Jinisan ang路 mund6 sam pong tanan niyang nakabahaljn~ng pag-as~, kung magldiminsa'y kalakip nang hindi sasangaanong kayaOlanan at matataas na katungkulan, at kusang napasupil s!i pagsunod, at tumalagang humayin na maghngkod at magalaga nang -Jalong karumaldumal na manga may sakit, dili kaya'y sa pagtuturo

a

at

-72nang mang;a bata; 0 kaYit nama'y sa pag'lmkn.lut at pHgaral nang evangelio sa manga. mangmung at tawong damo, at Iahat nang ito ';r walang hinlbintay ua anomang bayad at paht sa nmuclong ito? Sa katapusa'y ikangillo hagang Iglesia Dflsllsnkob i;)iang lahat nang' makapal nn bilang mmg' baba;yi't lalaki, na may iba'tibang' kalagayan at pamuUluh'lJ', na pawang nangagImvaJad millagay sa manga altares, pakul1dangan sa magigiting nihl.Dg' kr.baitan at sa kani Ia.ng mang'a kababalaghan, yamang bago kilan ling SfLnto ang slnoman nang ating' inang Iglesia',v pinakasasaid mUl1ang pinalilinawan ang kanilang tanang magigiting nae kabn.itan at katunayan llflng gin:1wa nilang manga k~babalaghan1 P ,-Sa kalinawan nang' manga katl1tuhanang ito 'y imatatangihun pa baga nang manga protestante an,g kabanallln nang Iglesia catolica~ R-Maral1li na sa kanila ang kumilala nang kabanalang ito nang Ig-lesia. Ang t(may na si Latero (sa kaniyang Epist. de Anaoaptis?no a;y nagtitil{ nang ganito): "Ang sinasabi ko'y may "tunay na pagkacristiano sa Papado; at hindI hl"mang ito lrundI siya ang kinacloroonan nang "llbod nang kacristianuhan at nang- maraming "mababait at madadakilang santos." At isa namango manunu]at na cah'inista ay nagsasabi, sa pagsusalita nang hingil kay S. X[LYler: "Kung "si Xavier ay sa aming religion tumub6, iginalang "namin siya disin at kinilaJang parang panga~ "lawang Pablo."

P.-Gayon man po'y, hindI maitatalmil na may maraming masama naman sa Iglesia Romana, at marami pa nga ito sa mabubuti.

R.-Nasabi na nating ang kabanalan nang Ig]esia'y naroroon sa ang ara1 niya 'y banal at may bisa siya 0 kabagsilmn at manga paraang pangpabanal sa tawo, at gayon din namang may maraming santo sa sinapnptman niya; nguni't lahat nang ito 'y hin'di nakaaantala na siya 'y magkaroon naman nang masasama, na mahigit pa sa bilang nang ruabubuti, palibbasa 'y hindI Hnllipol nang Iglesia ~ng masasamang hilig uang tawo,

iI

-73\----at maging ang kalaraan man nila sa pagk9.kasala. Ang dapat sanang gawin mlma nang mang-a kaawas natiu as patutohanan uilang aug Iglesia 'y nagpapasama sa mang-a tumatalima nang kauiyang mang:a aral at sagumagamit nang kaniyang manga sacramento; datapua't mahlrap nilang mapatunayan nga ang gayon, palibhasa'y wala sinomang sumasama sa sinapupunan nang 19'1esia kung hindi: rin Hlmang naman manghlsusuway sa mung-a kautusan nita, himagsik, alii,lalaong nga 'y kung hiIldY rin lamang muna masamaln at maparusahan nang tunay na Igle-

a

SIa I'm.

P.-iSa Iglesia Romana po baga 'y mayroon ding mang-a kababalaghcl n a miZa{!?'08 at iba pang manga bi:raya, :aa ayon sa sabi ninyo 'y siyang' karaniwang mung-a tauda naug kabanalan~ R.-Nang malining jta at lubas na mapatuuayan, slllmt oa lamang' buklatin ang mang-a historiang' lalong tutOQ h6hat pa sa panabon ni Jeaucristo nangang ngayan$ ang bCthay nang mang;u santos, na sinluat nang manga tawong matatalino at mauusisa. na gaya nina Bolandos: tanungin ang tradici6n, ang mang-a 1llonumento, manga simbahan, etc.; at sa lahat nang ito'y makikitang nasasalaysay 6 nakikintal ang' manga kahulngan 'nang lubhang mak:..'1pal na mang-a kababalaghan, at mang-a hula, at karamihan nila 'y may katutohanang malllinaw, na upang matangiha 'y kailangan munang patunayan 6 ipalagay man Jamang na pawang nang-ali~'aw aug bait nang liboJibong mang-a tawo, at silang lahat at sampong mang;a paham at mang-a nagbabanalang manga historiadores ay nangagtiaptiap na tayo 'y ulullu, tayo'y kusang imalL Sukat lamang tingnan naman ang <pagkanonisa 6 canonizaci6n nang manga Santos, b3.gay na nagkakailangan nang hindi iilang kababalaghan 6 mila{!?'os, na napatunayang lubos at maliwanag na maliwanag.

------

-------3~,.-

-74,-

III Ang Protestantismdy walang kabanalan.

P.-ZBakin po baga naman sinasabi Nlnyong walang- kabanalan ang Protestantismo?

R.-Dabilan din nga po sa -ang sUl11usunod at gumaganap nang pagkacatolico'y sapilitang bumubuti, at kaya hlmang ang" isang catolicoromano 'y lumabas na masama, ay kapag lumllihis sa iniaatas sa kaniya nang kaniyang religion; samantalang, mangyayaring lubhang'sumama at mag"rnasama ang isang protestante hangang sa maibigan niya at makaya, lubos man niyang timitalima ang mabga aral at kautusan nang Protestantismo.

P.-SaysB.;yfn nga po Ninyo sa 11kin nang kaunti pa itong Inyong sinasabi.

R - Naito ang mang-a punong am} nang manga Ama nang Protestantismo. Ani Lutero: Orede firmiter et pecca /ortite1', alalaong baga'y: "Ma"niwala ka, lamang matibay, at lumulong ka na "sa sal a hangBlng ibig mo." Ani Calvino naman:" "Ang Dios ay siyang Lumikha nang kasa]anan " "ali nlnilit sa atin sa pagkakasala."

Sa ganitong manga punong ~hal ay malinaw na Ninyong mapaghuhul0 ang ating kahihinatnan.

P.-Sa din gig ko po'y itin"6 turo rin naman nang' manga prot~stante ang sampuong utos nang Dios. ' ' K.-Itinuturo ngii. po nila nang pasumang sa kanilang manga, maestro at nangagtayo; idinudulot na simisalaysay, ng"uni't 1i>inangang-aya rin naman, na hindi inaalumana nang Dios ang kasalanan nang Haang-a nananampa]ataya kay Cristo; alalaong baga 'y waHi raw dapat katakutang masamang bunga ang kasalanan. Sa makatowid nga'y ipinang:1akit at itinuturo nila ang sampuong' utos sa panglilibak nang manga utos ding ito.

P.-May nakikiJala P9 akong manga protestanteng mababait at napakabuti,

-

75-;R.- Dabandnhan po; bindi ko po sinasabi sa Inyong wala 0 hindI magkakaroon nang ruababait n'a protestante, ang sina$abi ko po 'y Imn ang susundin lamang nang mang-a prote~tante 'y ang' m3,nga aral nung protestantismQ'y aabutin nija ang sumnma at snmamangsnmama, bagay na hindi kaila~ man mang:ra:rari sa manga catolico, sa tuing 1;umatalima nang manga aral catolico.

Anopa't kung may man!.iJanilang mabubuting manga protestante, ay dahilan lamang sa tanging kabutihan niln. 0 san hi: sa katutubong kabaitan, nguni't hindi: dabihn sa kanilang pagkaprotestante. .

P.-Datalma t t ang sa.bi po"y mayroon daw silang isang palatuntunan Mug banal na pananampaJataya, alalaong baga'y aug Biblia na siyang pangungusap nang Dios. .

R.-Ito po'y pag{msapan natin sa dakodako roon. Ng'aYQn po aug sinasabi ko l:tmang ay ito: Irun ang Bibliu,'y' siya nilang pal:ituntupan nang pan an anlPal rttay'a; at sa ito nama'y lisa lamang, ia.no kaya't sarisar! at makapal nang secta ang lumabas, at bawa't isa naman nila'y nanlniwala sa ibaib3. at salusalun[!'at na. bagay na para bagang mang-a punong sin:lsampalatayanan~ Ang tunay J'lilttng pali:itl1ntunan nang pananampalataya'y ang Bibliang il1iayos at sinalay say nang akma sa ligaw na pasiya nang bawa't isa.

IKATLONG CAPITULO.

Pagkacat6lico 6

CATOLICIDAD.

PAMBLA.

-'--

P.-Inyo pong nasaysay na sa akin, na ang pagkaisa at kalJanalan ay mllnga tanda 0 katutubong kabag!lya~ nang ]glesill ]li Cristo, at akma Jamang 1laman sa Jg'lesia catolicorromana.

-76Ng"ayon nga po"y sa.:rsayin t1:lman Niny6 sa akin a~lg" 1>a.~~n.t[ollg tanda naIl!] ~g'Je~ia ni ~r~sto!, nn. amyo nga y allg pagkacatohco 0 catol'bC'tdaa R-Ang kahulugan IJ<tng salitang catolicidad ay i)agt:alag:lllflp sa buong ¡sangsinllkob, alaJaoug baga'y, pag'lmkaisallg kalakip nang pag-lpilipana.

P.-Ang pagkalipana po bag"ang ito'y kailangang akma naman sa tunay na Iglesia ni Cristo~ R.-Agpang¡ po sa kaniya: unauna'y, sanh'i sa kaniyang tag'al, pagka't yamang siya 'y naglisn at ta.ngingtftngr, ay dal)at managal habang pana,hon buhat kay J esucristo bangang katapusan nang mund6; pang;alawa, pakundangan sa katutobanan niyang itinuturo, i)a~ka "t. palibhasa 'y naglisa, itinuturo niya ang lahat nang katutohanang ipinahayag'; pangatJ6, alangalang sa rnanga inlngat niyang mang-a para an nang ikapapakagaling--, pagka't yayamang siya'y tanging naglisa'y surna-sa kaniya naman ang lahat nang paraang ikapapakagaling, na talagang iJinagak n~ "~aan sa a:tiJ? n ~g, atiI~g' Manan~lwp;. ikapa,t, clabll sa kamyang tllllltungo, pag'ka t pahbbasa y lisaisa, natatalaga siya sa tinutungo nang labat ' nang tawo; at sa katapusan, alang-alang' sa kaniyang pagk:3lmlat sa mund6, pagb. 't yamang' siya 'y tang-ing isa lamang, ay kalat siya sa buong sanglibutan,

I Dapat maging cat6lica ang Iglesia ni Cristo, P.-An6 po baga ang kabu]ugan, at pinag'titibay Niny6ng dapat maging cat6lica ang Iglesia ni Cristo?

R-Sa kahulugan pong huH. ko pa lamang Imbabangit; alalaong bag\'y dahiJ sa kaniyang tang'ing pagkaisa, at sa kaniyang pagka.lipana sa buang sa.nglibutan. â&#x20AC;˘ P.-Kung ga~yo.n pa'y ang pagkaisa nang Iglesia ay lmtutubang kalakip nang kaniyang pl1gkaJipana.

. â&#x20AC;˘ -77R.-Gayon' ng-a po ang' tutoo. Aug pag-lmisa'y talagang taglay at sari ling kalllkip nang' pagkaiipana, at parang pinakapangulo niyang' sanImp, pagka¡t-lmn ang Ig'lesia'y nakalipaml, sa buong' sang'libutan, at hindY jsa at tanging' siya 1amang naman, bagkus nang-ang-aral saansaan mang bahllg~ nang muudo nang' salllsa.lung-at na bagrty na pawang para ring dapat sampalatayanan,mag'pakaiJan ma'y hindi matatawag na catolica.

P.-Upanding masabi bag a, na ang' Iglesia ni Cristo'y nakalipana sa buong' sangsinukob, kailang-an pang aug lahatlahat nang' tawo sa mundo 'y mapasok sa kaniy:i?

R-Hindi: naman po: apg' kinakailangan poly magkfroon JlRng isadg tang-jng' dang-al at luningning ang' Ig'lesia ni Cristo, dang-a1 at luningning na siyang agadag'ad ikakilala nang kaniyang karang-alan saansaan man sUlok nang sanglibutan, at ipangib' naman niya sa manga sectang cisIDatica at hereje, n~ nangaglimbut tawaging cristia~o; at sa kahulugan ng-aug ito kaya tutoo ang sinasabing siya ng-a 'y nakalipana sa buong' sanglibutan.

P.-Sa. bagay na ito'y tila bagS. ang bHang nang mang-a tunay na kampon ni Cristo 'y rnarapat dumami sa bilang nang man~a tawong napapasok sa mang-a secta.

R-Gayon nga po, kung bawa't seeta'y lisaisahing bilang-in sa ganang kanikanilang sarili.

P.-iAno po kaya't sinasabi Ninyo sa aIring ang tunay na Iglesia ni Cristo 'y marapat magtaglay nang catolicidad na ito?

R.-Aug Iglesia ni Cristo'y dapat makaparang lubos nang sinasalaysay sa atin nang mang-a Santong Sulat sa pagsasalita niya sa atin nang Kaharian ni Cristo, na ang Iglesia ng-a, ay iginuhit niya sa ating nakalipana, a1alaong baga 'y , nakakalat sa buong sanglibutan.

P.--iMay mababi\ngit po baga Kayo sa aking nasasabi nang mang-a Santong Slllat, na nagpapatutoo niyang Inyong sinasalita.

R-Oo, po. Unauna, ang libro nang Genesis, XII" 3, na ang sabi: "Pagpapalain ko ang ta-

-78"nang sa iYo'y magpala", at sa iJo pa~papa­ "lain ang labat nallg' lipi sa lupa." manga pan§,ungllsap ani S. Pablo (sa man 2 a Galatas, Ill, 8), nn napag:ianinawan nang kamlnalang tatamohin nang labat m.ng bayan sa sanglibutan alangalang sa pananampalatll,ya kay Cdsto. Bagay na upanding tamo1Jln, gaya nang m!tllnaw nang mawawarl, :ly kailan ~ang iarlll sa buongt sangsinukuban ang pananampalataya ni Cristo, sa paraan man laman,ff na nababangit sa itaas. lkalawa: Sa j£vangelio ni S. Mateo XVI, ani Jesucristo: "Hayo Imyo't arala'n ang lahat nang "tawo "at sa kay S. Mateo, XXIV, nniya 'y: "Ang Evangeliong ito'y iaural sa buong s~mg'­ "sinukob. " P.-Ninanasa ko ri'n pong bangitil1 sana Ninyo naman sa akin'" ang ilang doctores 0 sumllint nang ukol sa Iglesia, n'h gayon ding nagpapatibay nitong' In,yong sinasabi.

R.-Hindi: lamang po man - a ilan, kundl ang luhat nang lU'~lning nang b4gay na ito'y pawang nlln2;agpapatntoo nnng gay6n din.

Si S. Ignacio martir noong siglo I. (Epist, ad Smirna:os, n. 8) aniy@.'y: "Kung sa~tn na"roon si Cristo Jpsus;, doon naroroon ang Iglesia "Catolica", ni S. Cirilo J erosolirllitano (Oateches.

"18) ganito n.ng sabi: "Kung durnarating ka sa "alinmang ciudad, buag mong itatanong kung "saan naroon ang Iglesia, kund! kung saan naroon "ang Iglesia catolica; pagka't ito ang tunay na "nQ,alan nitong banal nating ina, na siyang "esposa nang ating Panginoong J esucristo," Si S. Opt~ltO Milevitano (sa librong 2 nang Sc1Lismate .Donatist.) nagbabadya nang ganito, sa kaniyang pagsasalita laban sa isang hereje: "A ng sa b'1 mo ,y sa . , I'amang naroroon , lOyO ang "Iglesia oi Cristo. tMay. la1alo pa bagang kapa"laloan sa pangahasang patutohanang ang Igle"sia'y naroon lamang sa isang mnnting bahagi "nang Africa; at wala sa Espana, sa Francia, "sa Halia at sa ibang Ingal nang lupa, na "aming kinadoroonan at hindi ninyo kinadoroo"nan1 iAno kayi~ ang masasapit nang tunay nR

-79"kahnlug::m nang salitang cat6lica, kun myong' "pamaUltllllktutin lama,lIg; Sll isang' muliit nu, "lugal~ iPaanong matutupad iyang hula nang "salmong 2.째,: ipamamana ko s(~ iyo'y an{} "manga kaha1''ian at ba.yan at Zip;;', at sakop ' "mo samponq hanqanan nanq l'l.lpa?"

P.-Sa masid ko'y maliHnaw nga po ang mang-a lagak na patutoo nang manga' Santong ito hing'il sa catolicidad nang Iglesia ni Cristo; datapua't igayon din po kaya. ang sinasabi nang manga principe nUng manga Padres at Doctol'es nang Iglesia na sina S. Agustin, S. Ambrosio, S. Crisostomo, etd R.-Oo, po. Bas5,hin pO Ninyo sa mang-a S1nulat lli S. Agustin aug librong de vem R eligiolle, (n. 12), mi ganito ang pamula: "Tayo'y "makikiisa do on sa IgJesia, na siJ3. ngang tunay Hat tanging tinatawag na eatoliea, hindllamang "nang tanang kampon niya, kundi nang uUUlga "kaaway man niya." At saka inotinot na pinagtltibay ang kaniyang pinatutohanang laban sa mang-a hereje. Gayon din ang ginawa niya sa pngsasalaysay nang ukol sa salmo 26, v. 6, (sa librong n. 13). Bnklatin naman ,s!\. manga sinulat ni S. Ambrosio ang salaysay ukol sa Geneis (XLVI, 2), at kay S. Crisostomo ang salHysay ukol sa salmo 4:4 (n. 2 t'Lt 3), at makikita Ninyong g'ayon din ang sinasabi.

P.-Sa masid ko po'y matowid nga ang lahat nang hangang ngayon ay nasabi Ninyo sa akin, alliJaong baga'y, ang Iglesia ni Cristo'y marapat makalat S3. buong sanglibu tan , gaya nang na.ipahayag na sa dakong unahan, at dahila,n naman dito'y tinatawag- siyang eatolica nang manga Santos PadreR at Doetores; nguni"t hindi ko po' rrapagowiowi ang laId nang punyaging tawagin siya nang ganitong ngalan" na tiJa baga hindI pa sapat na ngalanan siyang cristiana.

R.-Ang laId nang punyaging tawaging catOliea ang tunay na Iglesia ni Cristo '.y nagbubuhat sa pagkakailangan, na siya'y maiba at matangi sa manga bulaang seeta, na nagngangalan ding eristiana. Gllnito ang titik ni S. Paeiano

-80obispo sa Barcelona (a. 392): "Nang panah6n "nang manga ap6stoles, wiwikain moly wala sloo"mang nagngangalang catolico. Magkag'ayon nn. ,"Datapua't sa p~tgsisiputan nang sarisaring be1'e"jia nang wahi. na aug manga apostoles, mang-a "berejlang sarisar'i aug pang-alan, na p:nvang wa"lang ibang pinagpipilitan kundY pagwindangln at "pagmunla.ymunlayin ang katawal1 nang' Iglesia, "nag-lmila,ngan namang ito 'y magpamagat nang "sarili lamang' niya, na siya niyang ikiiiba sa "manga sectang' hereje. Pamagat ng;ang ito 'yang "cat6lica." At sa n. 4 nang nasabi ring' stua.t aniya'y: "Oristial1o a,ng aIring' ngalan; cat6lico ang "aking pangalawang' ng'alan. Yaon ang' . nag'su"sulit nang pangalan ko; ito'y ang nagpapa"bayag kung' sino, aka; n.ko'y ipinakikilala nita, "yao 'y siyang' nagsasaysay nang kahulugan ko."

P. -iPaallO po dama't ang pn.gkaccbt6lico ay siy&.~g ipa~'~ngiba. nang Iglesia ni Cristo sa manga sectaI1g hereJe~ R.-Da,b il stt,-gayta na ngi\ nang' ating paliliwanagan sa dakong bull,-waia slnomang secta na kapara nang Ig'lesia catalica ang' pag'kakalat sa sanglibutan, at lalonglalo nang' wala siyang kattllad sa kaniyang ganang pagkaisa at pagkakaayos mt lub6s, "Ang pamagat na cCbtolico,"ani S. Agustin (lib'J'on(J de vna) 1'eliq .)-siyang "ikinahihiwa,lay mmg ating bayan sa manga "bereje." Gayon din ang manga sabi nina San Cil'ilo Jerosolimitano, S. Jeronimo, S. Ambrosio, S. Basilio, S. Optato Milevitano at iba pa.

II Ang pagktilipana 6 c~toHcidad ay akma sa Iglesia Romana.

P.-Naaaninaw ko na pong' maliwanag, ayon sa mang-a San tong Sulat at sa patuto6 nang labat nan&, Santos Padres at nang- manga Doc-

-81tores nang Iglesia, na dapat maging catolica ang t(may na Iglesia ni Cristo. Ang ibig ko pong matant<> naman ng"ayon, ay kung bakin baga aug Iglesia Romana lamang' at tang-ing ang' Iglesia Romana 1amang naman ang' catolica.

R-Kapuripuri pong nasa ang Inyo; ang bagay rin n.2;a pong ito ang slsiyasatin natin dito at sa kasunod Da parrafo.

P.-Saysayin nga po Ninyo sa akin ang pagk6.lipana. 0 catolioidad na~g Iglesia Romana.

R.-Ang' kaunaunahan pong dapat Ninyo munang" kilaulln as ang pangalang Iglesia Romana, na ang kahuluga 'yang katipunan nang tanang tapat na loob na binyagang, kumikilala at tumatalima sa Pontffice sa Roma. Ngayon nga'y malluaw namang aug kalahatlahatang' binyagang ito ';y nanlnirahan sa binilog'bllog- nang buong sanglibutang tinatahak at kilahi nang tawo at 6p3.ngdin n~ang ang Iglesia Romana'y makila1a at mamukdd sa {nanga bulaang secta sa buong m~ndo; bagay; na siya rin " hiyang litaw na pagcalipana 0 catolicidad, ayon sa kahulugang sinabi na natin sa unaMn. P.-Saysayln n,~a po Ninyo nang kauntY pa sa akin ang katutuhanang ito.

R.-Oo po. Kun ating slsisasatin ang tanang l:linulat nang manga Sailtos Padres at Doctores nang Iglesia, makikita nating' buhat nang unauna pa ang- katipunan nang mang-a binyagang namlmintuho sa Romano Pontlfice ay siyang tangi llimang nagngangalang Iglesia cat6lica. .... . Nang lalong mapaliwanagan, sukat na Iamang bulaybulayin,--gaya nang' lllisabi nR namin)-na ang lahat nang mang-a Padres na ito at manga matatandang Doctores ay pawang nagblbigay katibayan na sila 'y 1ll1SUsl!lkob sa Iglesia cat6liea; at sa kabila namang banda ay wahl slnOl;nang sumala nang bahagya man lamang nang kanilang manga sinulat, na sila ga'y pawang napapasoc din at kampon nang Iglesia Romana.

P.-tMapalalabasan po baga Niuyo ak6 nang an@mang tiyak na katibayan~

-82R.-Narian po si S. Jer6nimo (sa rnan搂-a BUlat na 15, 16, Opusc. XI, sa pagtanong "kun "a11n bag'a ang sinasampalatayanan ni Rufino, "kung yaon din bagang infiwi nang Iglesia Ro"mana, kun ang natititik sa rnanga libr6 ni Ori"genes~ Kun ang inliwi niya'y ang pananampa"lataya nang Iglesia Romana,-aniya,-siya nga 'y "cat61ico." Anopa't ipinatalastas nang san tong it6 na ang pananampalatayang cat6lica ay siya ring pananarnpalatayang romana.

Ikalawa: sin~sabi ni S. Cipriano (sa kaniyang sulat na 52 kay Antoniano n. 1): "Ako'y sinu" latan rno at nang aking ipadala kay Cornelio "(na Romano Pontifice) ang isa niyaong manga "sulat mo, upanding sa pagkatanto nang buong "kahilingan, ay rnatalastas na kaayon ka niya, "ala.laong baga'y, nasusukob ka sa Iglesia unto-

"lica" .

Ikat16: ang sinulat ni S. Ambrosio hingil sa kaniyang kapatid na Satyro, noong ito 'y nagaaral P'it larna'ng nang cateei87nO at nang rnakaRagbinyag, na aniya'y; "sa pagtawag nang isang Hobispong' rnakabinyag sa kani.ya, ang una mu"nang itinanong' ay kun ang obispong ito'y kaa"yon nang man ..! a obispong cat61ico, alaJaong "baga'y, kung kaayon nang S ede Romana."

Ikaapat: sa rnanga nabangit nang sinlllat ni S. Agustin, ang wika nitong santo ay marapat tayong makiisa doon sa Iglesiang tunay at tinatawag na cat6lica. Ngayon l1 ~!}i, gsaan bagang Iglesia naaanib si S. Agustin Imnd"i sa Iglesia Rornana~

At sa eplstola 44., no. 3, tinututulan niya si路 Fortuniong hereje, pagka't nagnanasang ang secta niya 'y tawaging cat61ica.

Ikalima: sa pagsulat ni' S. Optato laban kay Parmeniano, na hereje donatista, ang sinasabi sa kaniya (II. 4 ay: "Nakita IDO rin nga na ang "buo mong pagmamatuid ay pawang sa iy6 rin "nalaban, ang nakabuno mo'y ang sarili mo rin, "at tulo'y pinagtibay rnong kami nasusukob sa "Iglesia santa cat61ica, na kinadoroonan nang "Catedra ni Pedro."

-83Gayon din ang sabi nina S. Cirilo, S. Basilio, ,So Crisostomo at nang' iba pang Padres at Doctores.

III Ang catoHcidad ay hindi akma sa Protestantismo

P.-gMay tanda po bagang catalicidc6d ang ma,ng-a Iglesiang protestante.

R.-Malayo "pong di pajak; bahid ma'y waHi. Kung nlmuynuyin nga lamang ang buong Protestantismo, ay labis at maluag nating mababatid ang lubha nang makapal at halos hindI mabllang na isinipot na niyang' sangasang:ang manga secta, na isa'tisa nama'y nangag'papaQgap na .ang aral niya'y siyang dapat sampalatayanan, alalaong baga'y, para, waring' pahayag nang Dios, bag'amau iba'tiba at silasila'y nagkakasalungatan. Pakundangan 4dito 'y alalahanin po Ninyo, na aming nas'abing nang upang lumabas ang ca,tolicidad na tlmay, kinakailanJi;an ang pagkakaisa ,at pagkakaayo$ nang manga pananampalataya.

Ang protestantismo'y hindi man Jamang nakalipana sa 8anglibutan, pagkatipanang g'ayon ding sinabi na ng-a naming lmilanc ang lubha l1pangding magkaroon nang catolicidad, aHilaong baga'y maging c(6t6lico.

P.-At bawa'tisa po bag-a nang' sectang protestante, 0 nang ilan man lamang nila 'y tmakapag8asabing 8ila 'y catolica?

R.-Hind'i ng-a po, dahil din naman sa bawa'tisa nila'y makapagpapalabas at mayroon ngang iba't ,ibang paniniwala: ]~atut-u:bong bunga nang aral nilang kala.yaang路 lubos na lubos, na ang bawa't sino ay mang'yayaring makapaniwala nang sumumpong sa ulo at maisipang tila sa wari niya'y natag'poan sa Biblia; b:1gay, na sapilitang' pinagbubuhat'ln nang salusalun~at na paniniwala hangang tla loob nang iisa ring secta, na pawang nan0;anQa.yang yao;y manga paM,yag nang Dios. Sinomang secta nama'y hindI nakaJipana sa sanglibutan, na ,para nang' kinakailangan nang catolicidad.

-

'140-

P.-tHindl po bag a tutoo, na s~ mang-a sectang. protestante'y may naglibig magnQalang catolica~ R.-Ang- maisasagot ko po dito';y yaong- manga pangnn;};usap diu ni S. Agustin (epist. fltndam. c. 4:), na ganito ang sulit: "1Ymay ng-ang "lahat nang hereje 'y nag'libig magngalang cato"lico; tutoo rin naman na yaong Iglesiang kaikailan "man ay siyang ta]agang may pan.i?:alang catO"liea, ay siYang' pinamamagatan nihl nang lalong' "kalaitlait na bansag, datapua't lahat nang ito'y "bindi: sapat na makapawi nang tunay at sarili "niyang' pangalan, lahat nang ito'y hindi' katiba"yan, na dill ng-a ito ang katutubo niyang ngalan.

"Palibhasa 'y magpangalang catolieo lllan sa sari Ii "nila ang manga hereje, walang' magkakamaling "sinoman na tatawag sa kanila nang- gayong "pangaHul, kung maliliban din lamang- sa kani"kanila ring- magkakasama sa seeta. Pagka't labat "nang tawo 'yna.ngagkakaisang tawagin sila at "tingiln nang' parl~'alang', knndi: kinuba sa pinl1g"buhatan nan~ herejla, ay hinanยง;o naman sa "kamali:an ding kanilang siiJlusunod, dili kaya 'y "sa bayan 0 nayoug siniputan nang herejla, etc."

KABU011N P.-Magaliugin ng-a po Ninyong buoin lamang sa ibn katagang salita ang lahat nnng Inyong sinabi magpangayon.

R.-Ayon sa sabi nang mang;a 8antong Sulat, nang matatandang man~?;a Padres at Doctores, at nang sariling bait nang tawo, ang tunay na Iglesia ni Cristo 'y marapat maging catolica.

Ayon din sa buong tradicion; mang-a patuto& nang tanang Padres din at q.octores, at nang ating nakikita, ang tangi lamang na eat6lica ay ang Ig-lesia Romana. Anopa't maliwanag nga na ang Iglesia Romana ay ~nyang tunay us Iglesia n1 Cristo.

-------~~-------

- 85--

IKAAPAT NA CAPITULO.

Apostolicidad.

PAMULA. P.-Sinalitii nu po Niny6 sa akin aug- mluukol sa pa,g'kaisa 6 wnidad, kabanaJan, at pagkalipana 0 catolicida.d nang- Ig'lesia ni Cristo; l1i!;ayon po'y marapating saJitin nam.an sana Ninyo sa akin ang' hingil sa apostolicidad, nn. ayon':po sa lnyong' pahiwatig sa unahan, ay siyang hindi pa natin napagrmsapan. iDY po bag a gayon~

R.-Siy~

nยง:i't. po. gayon po'Y lano baga ang kahulugan nang salitiing llPostolicidad?

R.~Ang pagknalaru kQ po'y yaong sariling kabagayan nang Iglesia ni, Cristo, na alani!;alang sa tang pinagbuhatan nila'y aug manga ap6stolea. a.v kaanib silt\. nang' ma.n~:a ap6stoles din nQ;a,ng ito sa pumamagitan nang' walang patlang nn. pagkabisalinsalin nang man.g-a pastor-es.

P.-Hindi ko po lubhang masakyan aug saysay Ninyong ito. }Iarapatin nC::a Ninyong' paliwanagan pa.

R.-Oo, po. Ang fbig' pong sabil1in nito'y sa mang-a apostoles nagbuhat ang Iglesitt ni Cristo, at hindi naman s6kat nagbl1hat sa kanila nang pagay6n lamang', kundi pinakaimpok nn. iningatan ang panananampalataya rjn at :iral nang mang-a apostoles. Datapl1s:t, palibhasa';y hindi naman sukat 1Ia it6, pagka't masasabi rin ng-a nang manga cismatico, na ang Iglesia nila'y buhat din sa man~a ap6stoles, at gay on ding inlinQ'atan nihl. ang ':ira1 nang mang-a apostoles, at ganit6 rin naman .ang pan.gaya nang mang'a protestantej kaya dinagdagan naroin nang maHnaw nn hindi nila makakaagpang, alalaong nQa'y, nang kaikailan ma'y walang patlang na P.-Kun~'

-86pagkakasalinsalin nang man~' a pastores buhat pa sa panahon nang manQ,"a ap6stoles.

P.-iSa bagay po pala ay hindi maipamamansa nang mang'a cismaticong mayroon din silang walang patlang na pagkakasalinsalin nang manga pastores, buhat pa sa panah6n nang' mang-a ap6stoles~ R.-Maaar! pong magkaro6n naman ang ibang cismatico nitong pagkakasalinsalin nang pastores nila, nguni't sapilitang IDatatagpuan ding isasa kanilang nangasabing pastores ay . nan gaga lamang nang kapangyarihang hinawakan, at hindi kinamtan ang kapangyarihan it6 sa paraang matapat at ayos sa manga leyes na umliral sa Ig'lesiang yaon; sa makatowid bag'a~y hindY tinangap ang kaniyang kapangyarihan sa talagang' pinunong tinangapan nang kaniyang hinahalinhan, kabagayang siyang dahilan nang cisma, at ipinaglging cis- 路 matico nang gumawa nang ganita.

P.-Mag路kagayon man po baga naman, thindi kaya. masasabing a.?g . pa~kaka~alinsa,]~n nang manga pastores ay dl I'm ng-a napapatlangan, palibhasa'y patuloy ang pagkakasunodsunod nila?

R.- HindY po gayon: paanhin rna'y hindi iyan maaar'i. Pagka't upanding lumabas na ayos at marapat ang pagkakasalinsaling ito'y hindi ' sukat ]amang ang huag kukulan~Un nang pas- ' tor, kundX kailan g;an namang lal0 pa'y matapat ang pagkahalal nang Irahaliling ita at tangapln naman niya ang kapangyarihan sa talagang makapagbibigay nita. Kapara nito 'y yaong huag man mapatlang-ang maw alan nang harl ang isang kaharian, ay sinasabi at kinikilalang pumatlang ang pagkakasalinsalin, nang hari, kapag umali nang naghari ang isang manlulupig.

I Ang Apostoliddad ay sapilitang maaakma sa tunay ~a Iglesia ni Cristo.

P.-man po bagang kahulugan aug ikaaakma, nang apostolicidad sa isang 19lesia~

- 87-R.-Tatlo po, ayon sa mahlhinuha sa nasabi na: 1. ~ sapagka "t ang man~:a apostoles ay 'siya nilang' pinagmulan (apostolicidad baga alangalang sa pinangaling an nila); 2. a pagka't ang tunay ring :iral Dang manga apostoles ay siya nilang sinlsimpan (npostolicidad baga sa aral); 3. a sapagka "t nagmula sila sa manga apostoles pakundang-an sa walang patid na pagkakasalinsalin nang mangn tunay na' pastores (apostolicidad. baga naman sa ,kanilang tunko!).

P.-Sabihln ng-a po naman Ninyo, ikun alin sa mang-a kahulugang ito ang kinaowlan dito nang aposto1icidad~ R.-Ang apostolicidad po'y inioowl ko sa huling" kahulugan niya, alalaong baga 'y sa kasaysayan niyang "Ang' walang patid na pagkakahaJihalili â&#x20AC;˘'nang manga pastores buhat sa panahon pa "nang m~nga aposto]es'" pagka't ang katutohanang sa manga apoStoles nagpamula ang Iglesia ni Cristo at i limpok naman niya ang aral nang manga Rpostoles', a hind'i napupumg, bagkus ng-ang inaayusang lubos nang mga tunay mang protestantes.

P.-Saysa.vin nga.po naman Ninyo sa akin ngayon, balrin baga lubos na aknra sa tUnay na Iglesia ni Cristo ang apostolicidad, alalaong ng;a 'yang pagka,kasalinsaling wa].iing patlang nang manga pastores niya blihat pa sa panah6n nang manga apostoles.

R.-Sa katunayan nga'y; pagka't manea tawo ring may kamatayan ang manga apostoles, ay hindi mangyayaring kanilang magampanan 1whang panaMn sa ganang sarili nila lamang ang katungkulang' mamahala at magturo, kund'i sa pamamagitan nang matatapat nilang kahaliIl, anopa nga't kung magkakaroon din lamang sa Iglesia nang lagi (hangang sa katapusan nang mundo) nang katungkulang mamahali\. at magturo, sapilitan namang dapat magkaroon siya, niyong walang patid na pagkakasalinsalin nang manga tunay at mararapat na mang-a pastores buhat pa sa manga apostoles, nil. siya nating timltawag na apostolicidad.

-88P.-HindY man tap at na kahaliH nang man搂:a ap6stoles ang- ilang- sa kanila 'y nagsisunod na tuman~an nang- kaniJang- Impangyarihan; ihindi' po ka.ya naman masasabing ang- Ig'lesia 'y patllloy' rin at walang- patlang sa kani;\rang- tung-kol ua mamahala at magturo~ R.-Hindi: po, paauhin man. Pagka't sa tuing hindI tapat nilang kahalill, Imtnngkulan at kapang~yarihan man nang manga tawong' ito'y hindi nagb6bubat sa rna.y karapatang- magbigay sa kanila noon, at dahil dit.o',\' rnaJinaw' rin n~路ang hindi: narnan sila tunay na mang:a pastores ni Cristo: anopa nQa't hindI na m:1sasa'Qing ang .Iglesia ni Cristo '.r siy~ng g'umaganap nang tungkol na magturo _at mamahala.

P,-~Kan0ino po bag'a 11aman dapat tumanga,p nang katungkulan at kapangyarihan ang tunay at ~;Rat na man :~a pastores nang Iglesia ni Cristo~ R.-Kay Cristo po at sa mangn ap6stoles, maging I>a til a;y na kay Cristo at maging' sa t{may na man'f- a ap6stoles, maging sa 路 pamarnagitan kay a. nang ibang tuna", nilang' binigyan nang- kapangY-ftl'ihau: ya.yamang' aug- pagganap nila nang' katungkulan 'at pagg:amit nang kapang;rarihang pagkapastor nang Ig-lesia ay pawan~ sa pangalan n,iJ;a ni. Cristo; sanhl rito'y malilla w rin namang' slnoma '.r hindi: makagag-anap nang tungkol 6 kapang'yal'ihan sa pnhi!alan n::tng- isa, nang walnng tanQiug pahint1110t 6 bilin ang isang ito, maging' sa kaniyang l'3arili, mag-ing I'la pamamagitan nang ~bang pinag-bilinan niya.

P,-Pinag-titibay po bag-a it6 nang man[~a Santong-, SuIat? 路, It-Oo, po. "Kung- paano aug pag-kasugo &.a "akin hi AIDa) gay on din namang' sinnsugo ":ko kay6 " ani San Juan (~, XX, 1'". 21; at anang A,p6stol (Heb?'e08, 'I). 4), sa pag-sasalaysay nang sacerdocio: "Slnoma'y hind)' dapat mangahas na "humawak sa sarili niya nang karang;alang- yaon, "'lmnd'i riD lamang' tinatawag- nang' Dios, ua "gay,a ni Aaron." At ~a pagslua,.t kay Tito_(c. L, v, 5), aniyary: "Dahil dito iniwan kata sa Creta,

-89mo ang naglgmg' kulang at manga sacerdote sa iba'tibang Alinsunod sa manga Imtibayang ito, ang tunay nang si Cristo'y tumangap nang sugo nang' walanghang'an Diyang Ama; isinalin sa iba. nang ffilmga apostoles aug bag-ay ring ito palibhasa'y may kamatayan naman sila; anopa nga't sa ganito ring sanh'l, maaari' namang gawiu nang manQ;a pinagsalinan, na isalin sa iba ang kapangyarihan nilaDg tinangap, at sa ganitong paraan ay magkasalinsalin hangang' katapusan nang mundo.

P.-tAng bagay p,o bag-ang Ito'y pinagtitibay rin nang kaugalian~ pahlkad nang matandang Iglesia.

R.-Tlllla.r pong' ganito riu n拢!;a aug kaugalIang pahtkad towitowl na sa Iglesia ni Cristo, na pinasiyahan nitong ]umagi n0;a magpakailan man at huag maroall, gay-a nang路 napagusapan na natin. Ito'y pinagtftibay nang historia at nang mang;a ')anios Padres at Doctores.

P.-iAno po baga naman ang siwlsabi {t1ml dito nang ma112:a Santos Padres at Doctores1 R.-Itinatatag niJang pinakipalatuntunang' ma'liwanag at dJ matututulan, na ang man.!a ural na yuon ay siyang tlma.'-, at nagbllbuhat sa mang-a piDunong Ig路Jesia na hind'i pnma.patlang bahagya man bllhat pa nang panahon nang mang-a apostoles; at tungkol nnlalabag sa kaniya a,\- hindI tarna. Al3.laong baga: tunay at ruatapat nga ang ara} na itinllturo nang isang pastor, na ang pinagbuhatan niya'y mulii, pa sa, panahon nang manQ'a apostoles nang wa]ang anomang patlang at pawang nangaha]al nang' matapat; ligaw, ang nalalabag dito.

Iniwawank'i nila itong pagkakasaIinsalin nang manga tunay no. pastor sa isa.ng pacla]uyang nagl1ahatid sa atm nang aral ni Cristo; ano pa ng-a't, upanding ang tUbig nap.g batis a.y umabot na maUniR sa atin, kinakailang-ang ang pa,daluyan ay walang likat at lagi nang turoangap nang tubig sa tunay na batis, na huag roapar>atlang~m. Sa.nhi rito Itaya. namal1 lubhang pinag-

'~'upanding husayin ~'magtatag Ira nang "man~a ciudades."

-90sikapan niyaong roanQ:a San tong Doctor, na sa manga pinakamalalaki at pangulong simbahan ay magkaroon nang listahan nang man~ a nagkasalinsaling manga obispo buhat sa manQ'a apostoJes hangang sa panahon nila.

P.-iMamarapatin po baga Ninyong tukuyin Jamang sa akin ang ilang patutoo nang manga Santos Padres 0 nang manga Doctores~ R.-Ani S. Cipriano sa slllat niyang' ika76 , sa pagsasalita nang ukol kay Novaciano:' "Si "Novaciano'y hiwalay sa Iglesia;" :1t ganito aog matowid niya: "pagka't hindi maldkiJalang "obispo yaong hindi kahalili ninoman, at siya "ring naghalal at nagtatag sa sari Ii niya 111,"mang.~'-Ganito 11aUla11 a11g tltik ni S. Optato laban sa man~a donatistas (113):. "Ipakita uinyo "sa amin ang pinagmulan nang inyonl! catedra. "ipakita aug pagkakasunodsunod nang inyong "manga obispo, kayong nangagbahall?;ad lumupjg "nang Santa Jglesia." At sila 'y linilibak, yayamang upan lama.n g maka;pagmalald na sila 'y anib sa Sede Romana, ay ipinadala nilang magobispo sa Roma ang isang nagn .angalang Victor, na kanilaQg kalaguyo. "Pinaparoon,"aniya,-sa Roma si Victor: nguni't doon ito "ay isang anak na walang ama, disclpulong wa"lang maestro, humaliling walang hinalinhan, na"ngungupahan nang bahay 11a walang tahanan, "nanunuluyang walang sinusunuan, pastor na wa"lang oveja, obispong walang sakop na bayRn ....

"Kung maitatanong' niQYo kay Victor ang pinan"gating-an nang kaniyang Sede, wala ng-ang ma"palalabas sa Inyong anOlllanganOman na una sa kaniya, at maipakikitang ma,iibang sede liban sa

cated'ra nang kabuVukan.

P.-iMay sinasabi po bagang anoman si San Agustin ukol dito~ . R.-Sinasabi sa iba'tibang lugRI nang madla niyang sinulat, na Rng walang patlang na pagkakasalinsalin nang mang-a obispo buhat pa sa panahon nang mang-a apostoles ay isang mallnaw at hindi lllagkakamaling tanda, tandang di lllatututulan, tandang ganap na ganap nang tunay na

-91Iglesia ni Cristo; at (laban kay Fausto, XXVIII. 2) aniya,,'y "ang Iglesia ng-ang itinayo ni Cristo'y "sapilitang dapat magkaroon nitong walang pa-"tlang na pagkakaAalinsalin.", Gayon din naman ang simlsabi nina Tertuliano, S. !reneo, S. Epifanio at iba pang mang;a santos Padres at manga Doctores.

P.-~Ano po baga naman ang hinlhinuha Ninyo 路 sa Jahat nang it61 R-Hinminuha ko po sa lahat nang ito'yang tunay na Iglesia ni Cristo'y maflipat maging apostoliea, alalaong baga 'y dapat manga.Jing kay Cristo, at sa manga apostoles sa pamagitan nang matapat at walang patlang na pagkakasalinsalin nang ' mang-a pastores.

-

II Ang Iglesia Romana ay apost6lica.

P.-tPaano po bag~'t nababatid Ninyong ang ' Iglesia RomaI,la ay apost61iea, sa kahulugang sinabi na Ninyo sa akin~ R-Wala pong ibang bagay na lubhang ta- lastas sa historia na gaya nang walang patlang ' na pagkllkahalihalili nang manga Pontifiee romano bupat kay S. Pedro hangang kay Leon XIll. Naiyan at namamalas natin ang panga]an nilang lahat, ang taon nang kanilang pagkamatay; may manga cuadro tayong kinakikilanlan nang kanilang retrato.

P.-Ang dingig ko po'y nagkaroon sa Iglesia Romana nang manga Pontificeng himasok at manlulupig.

R-Tunay ng-a pong nagkaroon nang nang-agbalak mangl6pig nang tiara; ng-uni't hindi sila kinila]a kailan man nang Iglesia na ina ring . mang-a Pontifice, bagk6.s pinamagatan silang antipapa.

P.-tMatatangap po baga yabng palagay, na ang Iglesia Romana ay nagbuhat lamang sa isang Iglesiang pinakamatanda, na hiniwalayan niya楼 .

-H~-

. It.-Hindi: po mangyayari. Unauua: ito'y na..,asalungat sa lalong tama at agpang na tnl.dicion at historia; ang pamuHi nang Iglesia Romana ay sa kay S. Pedro pa, principe nang manga apostoles. Panga]awa: kung tlmay ang palagay na ito, nagkaroon disin nang manga kasulatang maHlinaw at · tiyak nang pallahon at iba pang" madlang kabaga;pln nang panghihimagsik at paghiwalay na tanyagan; gaya naman nang manga tiyalmng kasulatan nang pagttl.taksil nang manga Arriano, Nestoriallo, etc. Ang tutoo nga'y, mallnaw na kahulaanan ito at walang kasulatang anomang maipakikita nang pagpapatutoo, at ang mang-a protestante mang may kathakatha nang ganitQng paratang, palagay 0 "alisalita, ay diIi man\!agkaaayos nang hingil sa panahong ipinallgyari, kung bakin nangyari, etc. ang gayong panghihimagsik, anopa't tinatangihan nang iba yaon ding pinagtltibay at pinatututohanan nang kapowa nila. protestante-.

III Ang apostoHcidad ay hindi cikma sa manga sectang pt'otestante,

• P.-iAng palaga;r po baga Ninyo sa llPostoIjciclad ay yaan n!%ang kahulugang nasabi na Nj,nyo , sa akin~ R.-Oo, po, yaon din n~~i., ::t,lalaong baga: sa kahuHlgang pagkakasalinstLling walang patid nang manga pastores nang Iglesia buhat sa panahon nang manga apostoles hangang ngayon .

P .. -Ayon po rito tsino kayan~ protestante ang makapangan§;ahas umankin nang apostolicidad na ito, sa nababatid nang buong' mundo, na siIa'y lloong siglo XVI lamang nagpamu la~ R- Wala po sinoman sa kanilang naghahangad man . Iamang umankin nito. Kaya. po; at alall0.·alang naman sa napatunayan na nating ang apos~ toJicidad na ito'y sapilita.ng mababagay sa tu.na.y na Iglesia ni Cristo, akmangakma naman sa

-93Iglesia cat6lico-romana; kun ang mang-a protestante nga'y hubad sa apostolicidad na ito, at hindY nila rnapang-abasang nasain man lamang; tapus na ang ating salitaan at tayo nu. ang nananaIo, aHllaong bagu'y; ang Iglesia catolico-romana nQa lamang ay siyang tan~;i at tunay na Iglesia ni Cristo.

P.-Bagopo magtapos, tulutan sanaNinyoakong makatutol Iamang nang iIan pa.

R.-Tumutol po Sila Dang balang maibigan.

P.-Sabibin ng-a po Ninyo sa akin: upanding ang isang' ]glesia 'y maging tunay na Iglesia ni Cristo thind'i po kaya sukat na lamang na ang itinuturo niya 'y yaon ding liral ni Cristo at nang' man0.a apostoles, at hindi na dapat kailang-aning magkaroon pa siya niyaong pagkak asalinsalin nang mang-a pa"tores na sinabi Niny6? Kung maaari po ito, sinasabi ng-a nang manga protestanteng ang aral n~a ';r yaong ding kay Cristo at sa mang-a ap6stole~. .

R.-Ang p~kll ko po rito'y, atin nang' napatunayang' hindi sukat ang aral la.mang, kundi kailang-ang pa naman yaong matapat na pagkakahalihalili nang mang-a pastores, pagka't kung hindi magkakagayon, sa paglabag nang mang-a cismatico at hindi nila pagkUala sa Kataastaasang Pang-ulong Iglesia, disin sana 'y patu]oy silang siyang tunay na Iglesia ni Cristo. TantU sa rito 'y nasalaysay na narnin ang iba pang katowiran ding maliliwanag nang katutohanang ito.

Ang dagdag kong sabi ng-ayon naman, ay ligaw na ligaw iyang pang-ang-aya, na ang aral ni Cristo at路 nang mang-a apostoles ang .tinataglay nang man.Qa protestante.

P.-Paano po namang mapalilinawan ang Slnabi Ninyong it6.

R-Unauna: upanding' mangyari ang pang:aya nila, kailang-an mt.nang si Cristo at ang mang-a apostoles ay nagkamalimall, 6 nagsalitang lagi nang salusalung-at na sabi, ga~a na ng-ft路 nang ginagawa niyang hindI mabllang na mang-a sec": tang protestante; sapilitang l:llabas na turo nila sa mang-a luterano'y tunay na si Cristo'y su-

' masa Eucaristia; sa man§:a calvinista nama'y wala .roon ang tunay na Cristo; sa manga episcopales nama'y, may tatatlong sacramento; sa iba'y, waHi. kundi dadalawa; sa iba'y lisa; at sa iba'y, . walang wala.

Pan . .!, aJawa: laiD itong mallnaw na makikita, sa ikalawang bahagi, sa pag'sasaysay natin nang mang-a dogmang cat6lico na pintlpuing nang protestantismo, kapa:g pinalinawan na natin aug lubos na pagkaayos nang Ilinaguusapang . ,dogma sa aral nang Iglesia nang una.

Wawakasan ko nang manga pang-ungusap ni Belarmino (De Conciliis et Ec1es., IV, 9): "Narito ang manQ:a herejia nang dalawangpnong "pan!!.ulong hereje 6 h~resiarca, na pawang , "hindi pinaraan at sinalangsang nang Iglesia "nang' manka kaunaunahang pitong siglo. Pa"libhasa, ang mang-a herejiang' ito'y ipinala1agay " nating t{may din ngang herejla, at parang "punong sina,sampalatasanan naman nang manga "kaaway nati~g' protesllante; mallnaw na ng-ang "ang' ating ara1 ay siyang Inaaayos sa ara1 nang "Iglesia sa una, at ang sa manga protestante "ay ayos lamang '3a :iral nang manga lumang , 'herejia. " P. - Ang dingig ko po'y hindI nagtatag nang. bugong Iglesia ang manga protestante, kundi manghuh(lsay Jamang sila nang matandang Iglesia. Anopa ng-a po't, sa ganit6 nilang tayo ay tila nga naman hindi na kailangang sila'y magkar06n pa nang walang patlang na pagkak.ahalili nang mang'a pastores, na umabot baga hangang sa manga ap6stoles.

R.-Magpangap man ang man~a protestante nang pangalang nagtayo, naghllsay at maibigan na nilang anomang maging pamagat, ang tutoo nito'y tinatatowaan nila ang iniaaral nang Iglesia at kinlkilala nitong manga revelacion, at gayon . ding kanilang pinagtibay na pinatutohanan ang madlang bagay na iniwawaksi nang Iglesia.

Ngayon naman; sa pagtutur6 nang ipinahayag na' manga bagay na sobrenatural kinakailang;ang .magkaroon nang talagang bilin 6 tungIrol ns. ~94

-95tinangap sa Dios, gaya nang maunaw at tapat na warl. Managot, nga, sila, ikailan at papaano baga ang pagkatangap nila nang gayong tungkol; wala kayang namagitang slnoman at sa karaniwang paraan 0 may namagitan at sa hind~ karaniwang parann? Kung waIang nama'gitang slnoman at sa kaugaliang paraan, ay dill malllirip kuudi nga Iaruang sa pagkakahalihaliling itong matapat at walang patIang nang manga pastores; bl1hat pa kay Cristo at sa manga apostoles niya, bagay na sila nga ang nagpapahayag, na hindI nil a tinatagIay. Kung rna;y namugitan at sa hindi kaugaliang paraan naman, na dill ng-a mangyayari liban sa kun ang' manga ginoong reformad01'es na ito 0 mangl~1.dt1.l-8ay a;y pinagpahayagan nang Dios nang hingil sa paghuhusay na inaadhika nilang gawln sa Iglesia ininahasa baga niIang ipan ~ aya namang tinamo nila ito at timitaglay? Kung wlwikain nila'y hindI, iano naman ang katowiran nWi. nang pagpapangap na manita doctores, fundadores 0 reform adores (manghnhusay baga)? Kung wlwikain naman ni]a 'y 00, ipaanong gagawin nilang pagpapatntoo nang manga pahayag na tinangap nila sa Dio,s? Mallnaw ng'ang sa tuing walang kababa]agM.n 0 milagro, 0 ibang tandang labas sa kangallan ay walang katunglmlang maniwa]a sa kanila ang' srnoman. . P.-Sukat na sa amm ang mang"a San tong SILlat, ang pakH nang' mang-a protestante.

R-At ipaano nama't malalaman ninyo,-ang tugon namin,-kung hindi ninyo kinlkilala ang kapanghayaril1ang tunay at hindI mimamah nang Iglesia, 0 kung kayo 'y hindi tumatangap na.ng di karaniwang pahayag nang Dios, na siyang ka-tibayang ang nan~asabing kasulatan ay nagbuhat sa tuna;}' na Dios? iAno nama't batid ninyong ang gayon at gayong kahulugang ikinakapit ninyo sa Santcng S6.1at, na pawang balak.Mlak lamang ninyo at hind] nagbubuhat sa tunay na mlY kapangyarihan, ay siya nang tuto01 tKaila baga sa inyong walang herejlang anoman 路Ila hindi nagpllit sumandig at manangan sa San"'

-96tong Sulat sa kanilang pananampalasan sa Dim;, gaya nang sinasabi at pinagtltibay ni S. Hila~ rio (lib. 2. n. 9, ad Oonstant)?

P.- iAn6 po ang sabisabi nang manga protestante sa katowirang iyang lubhang ganap. na hubad silang hubad sa bilin o ,tungkol na bigay ni Cristo, maging karaniwan at maging hindi man~

R - Kinilalang lubos ni Lutero ang laid nang bisa at ' lakas nang katowirang ito, na giDllgamit niya laban kay Tomas Munzer, puno nang manfta anabaptista, sa kaniyang sagot sa senado Muelhusino, na nagtanong sa kaniya nang rna r"apat ipasiya sa nababagopg aral na yaon (De statu 1'eligi{)so e~ Eccles. Sleid. OO1nrnent. l. 6).

Datapua't nang' makita nang tunay na Lutero, na gamitin laban din sa kaniya., siya'y binalisang malabis nang b:lgay na ito, na sa loob nang dalawang puo't apat na taon ay makalabinf!.apat siyang mag'bag'o nang pasiya hingil sa katowiran niyang akapagbangon nang bagong secta (Dolli nger', I. c. Ill).

IKALIMANG CAPITULO

Bunga nang man,g'a naunang capitulo.

PAMULA .

Kung sa Iglesia catolica, apostolica, romana. lamang naaakma ang sagisag 0 tanda nang tunay na Iglesia ni Cristo, mahlhinuha na ng-a natin nang buong' katowiran, na labas sa Iglesia cat61ica, apostolica, romana 'a;y walang pagkapakagaling. Pagka't kung makaliligtas din ng-a ang tawo hindI man napapasok sa. Iglesia ni Cristo, at sa makatowid ng-a'y hin(fi man gumamit nang mang-a paraan nang ikapapakagaling na iginayak sa atin ni ~risto, wala ng-ang ka-

-lJ7say8ayaIlg' anolIlan disin ang' pag;kakaloob sa atin ni Jesucristo nang gayong ma.ng'a paraang snnhI nanlf pagkatatag nang kaniyang Iglesia.

Gayon rna y pakundangan sa kalakhang halaga nang' bagay n3. ito, pagusapan ng-a natin nang' anayad.

I Sa luai nang Iglesia cat61ica sinoma'y hindi mangya... /

yaring mapakagaling, 6 mapasa langit baga.

P.-eSa. b3g'ay po paia'y wala slnomang llHlpapakag'aJing na hindI, cato]ico~ R.- Wa~aJlg- m~papakag'aling na sinomang hind]' nalulukubtn nang tunay n3: Iglesia ni Cristo, n;1 siya l:hllang' tallging oatol10a, ayon sa napatutohanan na nating ma]a;bis.

P. - tAng hinnin at kalinisan nang' bawa't isa at ang mabubuting' g'awa at pagilsip ay dili po kaya uaman ipagkakamit nang' lang-it sa alin at alin mang' Iglesi.a 0 Religion kapasukan?

R.-Hindi po: "pagka't walang kasaysayan "at kalagang anoruan ang mabubl1ting gawa sa "m1uukol sa pagkapakagaling 0 pagkakamit "pQ.la sa kabilan~' bUhay, kung hindi rin ]3,"mang' binubuhay nang pananampalatayan(1 "lwm;ldmot dahil sa pagibig sa Dios at sn "kapowa tawo (Galat. V., 6.)

P.-iBakin naman po kaya kailang-an pang' buhayin nang' pananampalataya ang ating mabubuting' gawii.?

R.-Pagka't sinasabi nang Kasulatan: "Kwng "walang pamanampalataya'y di mapagbibigyang "Vu(Jod Olf/,g Dios" at HAng hindii 8'1.UJnOlIfl"palataya ay mapaparool" (Hebr. XI, 6: Marr', XVI, 16).

P.-Ibig ko po lamang matalas~:is kim ang ara] na ito, na nagsasabing ang cat6lico larnang ang siyang \:iLnging mapapakagaling, ay dogma bagang 7

-98dapat sampalatayanan, 0 isang paslyang gayon lamang.

P.-Dogma pong da.p at panampalatayanan; isang katutuhanang hindi mangyayaring mamali.

P.-iKailan po bag a sinalaysay ito?

R.-Sa concilio IV nang Letran, na sa capI~ tulo niyang Finniter ay ganito ang sabi: ,. Una "ve'i'o est ./idelium 1miversalis Ecclesia, e';Etra "quam null'l.t8 omnino salvat·U'f'. ' '(Tang;ing lisa "ang Iglesiang pangkalahatan nang tanang "binyagan, at llban sa kaniya'y wala slnomang "mapapakagaling-).

P.-Ang dogma po bag'ang iya'y katha nang Concilio IV nang Letran?

R.-Hindi po; at malayong di palak ~ng magkagayon. Nauna pa nang maraming siglo sa Concilio ang' pagkasabi nang Papa S, Gregorio el Grande: Iniaaral ?'I;(J/fltg Santa;ng pangkalahatanq Iglesia, . na hindi ma~adala;nginan nang qanap OII~q Dios, . hmd;;' S{Jj sinap~tp'l.I/I~a;n 1~a;nq Iglesia, at pinagtibay niya na ~g la/bat nOll~g sa kaniya'y navulual, sa (J/)W??W/l.tg pa?'Cban ay hindi mapapa1cagaling.

P.-Ang aral po bagang ito'y tinatalima na sa Iglesia, nang hindi pa Papa si S. Gregorio?

R.-Gayon n§:ani. Sin a S. Agustip at ang mang-a Obispo sa Africa, na nangaglulupong sa Concilio Cirtense, nang taong 412, ay nan~i"agsusu­ lit na: Sinomano natitiwalag dito sa Iglesia Oat6lica, magpa1caoaitoait mang magpanga,p mamuhay, dahil larnang S7t 'fIutoiqat na scbla nan{J pagkaAiwala;y sa pakikiisa 7.:av Oristo, walang kakamto'n kw~di OII~g poot nano Dios. , P.-At tmay nauna po baga naman .kay San Agustin, na ibang mang-a Padres nang Iglesia na tumalima sa aral na ito.

R.-Oo, po, lahat sila'y tumalima sa aral na ito: saksl si S. Cipriano na sa libro niyang de Unitate EcclesiCJ3 ay nagsasabi nang ganito: Hindi' aabot nang palo' ni -Oristo, ang tumiwalag sa Iglesia ni Oristo.-Hindl na makatatawaq nOll~g Ama sa Dios, OII1;g di tumatawaq nang ftna sa Iqlesia. At saka naghanay nang isang pagwawanki na lubkang nag'papaliwanag nang dogmang ito.

-99po bagang pagw!i.wankY iyan~ R.-Ang sa area bi Noe. Kung naari sanang,aniya,~akaligtas sa pagkalUnod, ang sinomang hind~ nasasakay sa area ni Noe, gayon din na-rnang sinoma'y mapapakagaling nalalabas man sa Iglesia.-Sa maka.t owid ng-a'y yamang ang tang-ing nangakaligtas lamang nang gunawin ang sanglibutan ay yaong nangasasakay sa arca ni Noe at lahat na'y nang-ama.tay; gayon din namang mapapakasama ang tanang hindY nananahan sa loob nang area santa nang Iglesia catoliea. p.-gAno po baga naman ang pinangha.hawakan ni S. Cipriano sa pagsasalita niya nang gayong kakilakllabot na hator?

R.-Ang mang-a salita ni Cristo, na ganit6 ang' sabi: "Ang hindi ko kaayon aking kaZaban (Mat. Xil., 3).-At mallnaw ng-ang ang lumalabag ka.y Cristo 3;y hind'!: mapapakagaling.

P.-~Ano

II Sinoslno ang

~apapakagaHng

at sinosino ang hindi.

P.-Sabihin na ng-a po Ninyo sa akin nang lalong tiyak kung sinosino baga ang napapakagaling at sinosino naman ang hindi'.

R.-Lubhang kailangang malakip sa katawan at sa kalulowa, 0 sa kalulowa man lamang nang Iglesia eatolica upanding maanib kay Cristo at mapakagaling. p.-gAno po baga ang ibig Ninyong sabihin sa salitang malctkip SC6 katawan Ctt SC6 kdlolowa nang Iglesia'!

R.-Maliwanag na sinasaysay ito ni S. Agustin at ni Cardena} Belarmino. Ang 19lesia,-anila,--ay isang katawang buhay, alaJaong nga'y, may katawan at klUulowa. Ang kalulowa ay ang manga biyaya nang Espiritu Santo, ang路 pananampalataya, pagasa, ang 'pagibig sa Dios at sa kapowa tawo, etc, Ang kat(JflJ)an ay ang tanyagang pagganap nang pan anll:ll1pai ataya., ang pagtangap nang manga sacramento at ang pakikianib sa tanyag na ulo, na ang Papa nga~

-100P.-Ay ian6 po ang dito'y mablhinuha uat.in?

R.-Dito'y mahihinuha na ng:ang angiba'y naialakip sa ka.ta'Wan at kalulovJa nang Iglesia; ang iha'y mtlalakip sa krillttlowa,' at ang iba ay 8(1 J,;(I,tc(''Wan lamang naman. , P.-iSinosino po baga ang na.lalakip sa lcataIf)rin at sampong' sa kalulowa nang Iglesia?

R.-Yaong tanang bininyagan, na nagtatagla;\' nang tunay na panana.m palataya kay Cristo, tumatang'ap nang mang-a sacramento, at nang-agslsi~ talimang lubos sa kanjlang mang-a tunay na pastor, at anib sa Papa: at, bukod sa rito'y, napamumutihan ang kalooban nang graeia santi:ficante, 6 may lubos na pananampalataya man lamang Imyii. Silang lahat, sa loob at labas, ay anib kay Cristo, ulo nang Ig'lesia na hindY namama]as nang mata~ sila'y tunay ngang flU Iglesia, at manga buhay na sang'kap nang katawan niya, bagaman ang iba nila'y malal,d ang pinaklkinabang na buha;y ka,y sa iba: Plllibhasa ang iba, sa kanila'y wa]ang ibang' tinatag-]ay lmnd'i aug uga.t hl.mang nang b~lhay, at wari isang pangdamdam na walang kimot na anoman, at ito nga ';r 'yaong may pananampalatayang hubad sa paglbig sa Dios at sa kapowa; at ang iba 'y may ganap at saganang buhay, malalakas at maliliksl, gaya. baga nang' nahihiyasQ,n nang pananampalataya, pagasa at pagibig sa Dios at sa kapowa tawo.

Kapara rin naman nang' sa mang-a buhay na Bangkap nang katawan nang tawo 'y mayroong buhay na buhay; mayroong buhay ma'y hindj' maikilos 6 walang pangdamdam, kundi na,b(lbuhay na parang halaman lamang.

P.-iSinosino po naman ang nala]akip lamang sa kalolowa nang Iglesia~ R.-Yaong nang'ahihiwalay man sa KatawRn nang Iglesia 'y may mang-a iniwing pananampaJataya, p3lgasa at pagibig sa Dios at sa kapowa tawo, ala aong baga'y napamumutihltn nang gracia santificante. Para baga nang' ilau sa manga naglibig magbinyag, na sumasampalataya ml., umaasa at ninibig sa Dios, at nangagslsjsi

-101 -

nang kanilang' :'lala nang sising' contrici6n, at sa makatowid nga 'y, pawa silang kaanib ni Cristo, bagaman sanhl marahil sa mu.l1ga dahilang hindI sa kani.la nagbubuhat, 6 dahil sn, hindI pa nila lubos na natututuhan ang kailangang mabatid, kaya hindi' po, sila nabibinyag'an, at hindi pa l'lih'i ikinaaanib sa katawan nang' Iglesia.

P.-At eSlDosino po bag'a ftng naaanib sa, katawa,n lamang, at sa ka.lolowa nang Iglesia';\Y hindi'? .

R.-Yaong manga binyagang waliingwalang' kab:litang loob, alalaong baga 'y walang' pananampalalatayang' sobrenatural; at, gay on man, :-.;a udiok nang pithaya, 6 nang takot tawo, ay tumatang'ap nang manga sacramento, humahalik nang' kamay i::la Obispo at nabu buhay na anib sa Papa. Ito';v k~tulad niyaong manga sankap nang katawang' pinatay nang gangrena 6 nang' lepra 6 kapara ka.ra nang' masasamang humores at dugong bulok nang- katawan nang taw.o, nll. kalakip pang kata,,"an at napapaloob sa kaniya, ng-uni't hindi naklldnabang nang' buhay niya. 8i1a 'y manga malalaking' mapagbalatkayo at mapagbanalbanalan nang Iglesia, na, pag'kapawi nang pithaya 6 takot na siyang ikinaaanib lamang ni1a sa Iglesia, ay nangagaalis nang panakip IDukha, at tinatalikuran siya, kun sakaJi't hindi' sila ipagt{tpunan nang 19le.sia, na gaya nang pagtatapon natin sa masasamang humores nang katawan (Belarmino Lib. :1. 0 cap. 2.0).

P.-tAng manga tawo po bagang ito'y mangyayaring mapakagaling~ R.-Palibhasa'y nangamamatay nang hubad sa pananampalataya, hubad sa pagasa, hubad sa pagibig sa Dios at sa kapowa tawo, hubad sa gracia santificante, hnbad sa lahat nang kabaitang loob, ay malinaw ng-ang hindi mangyayaring mapakagaling, yamang hindi: sila naaanib kay Cristo "Ang l/'indi m(Jf/wlmpalataya, au dl" "mÂŤ,pa,pa,kagaling" (Marc. XVI, 16).

P .-tAt ang manga ca,tecWmeno 6 nagMhandang pabinyag, na napamumutihan nang gracill

-102santi:fi.cante, nguni't hindi nakatangap nang Bautismo, imapapakagaling kaya~ f R-Mangyari pa, yamang naaanib nang akmangakma sa kcivulowa nang Iglesia, at kay Cristo.

P.-At ang mang-a sungol na mamatay nang hindI nabinyagan, ~mapapakagaling' din kayailg gaya nang mang-a catecumenong may Isip na?

R.路-HindI po. Ang mang-a sangol na itong hindI nagkabait, at hindI mtbibinyagan, ay hindi: napapasok sa kallllaIVa at 81JJ kcttawan, man nang Iglesia. Sa X'cilulO?oa'y hindI, pagka't hindI nakagagawa. nang pananampalataya, pagasa, at paglbig, at hindI man ' lamang sila nalikasan nang gracia santi:fi.cante: sa katarwan ay gayon din naman, palibhas,a'y hindI nang-abinyagan.

At nasabi na naming hindI mapapukagnJing yaong hindY naa3{iib sa Idi:lulowa nang Iglesia.

P.-Kl1ng gayon po'y isaan mapaparoon ang' manga batang' iyan~ R.-Doon sa tinatawag U31 Li1nb6 nang mangd batao P.-At" tan6 po ang' dllihilan naman?

R-HindY dahil sa kasalanang sarili; kundi dahil sa kasalanang original.

P.-eIt6 po baga nama';r dapat sampalata;\ranan~ R -Gayon n.ga ang paglnisalaysay nang Concilio Florentino: "Ang mangct kdlulo?l)(j. Iliyaong "n(J!J1Jg-amcimatay 8a kWialanang 'i,w?路tal U ?1WY sa"lang m'iginallamang, pagdaka'y panaog sa in"jierno, at ncmg doon twnangcbp nang pa?'usang "ibaiM:" Ang pagkakaiba nang parusa, ayon sa itinuturo nang mang-a te6log'o sampong si Sto. Tomas (De ?7Utlo, 9. 5. a. 2.)-ay naroroon lamang sa, ang manga kalulowa nang nangamamatay sa kasalanang mortal ay pinartlrusahan nang pena de dana at de sentido, alalaong baga'y nang parusang huag makasilip nang mukha, nang Dios at magbata nang apoy nang in:fi.erno; data.pua't aog maoga kalulowa niyaong mangamatay na wulang sala kundI original lamang ay ,valang Inlsusuotang parusa kundY lamang ang pella de dano, 6 hindI baga pagkasilip nang mukha nang Dios.

-103 da1iapun,'t hindY magbabata nang p~na de senti do 6 nang apoy nang infierno.

P.-Bukod po baga sa. mang'a sangol na nangamamata,y nang hindY nabibinyagan, amay ib3. pa po kayang hindI naaaoib maging sa katawan at sa kalolowa man nang Ig'lesia, at dahil dito'y napapakasama~

R.-Oo, po; ang mang-a dY sumasampalataya 6 incredulos, ay yaong mang'a tumatalikod sa Religion cat61ica. ang mang-a di binyagang tinatawag na in,fieles positivos, lubos na hereje, ang manga cismatico at ang manga exoomulgado.

P.-iAn6 po baga ang pagkaalam Niny6 sa hindi sumasampalataya.

R.-Incredulos 6 hindY nananampalataya, ay yaong mang'a walang pananalig 6 walang pananampalataya sa Dios, at ipinagmamag'aling pa ang hindY uila pananampalataya; pagka't yaong manga hindY sumasampaJataya sa loob lamang nila, ay sinabi na nating mangyayaring' maanib Sa katawan nang Ig'lesia, baga.m::m sila 'y mang-,ll patay na sanglrap.

P.-iMapapakasama po kaya, ang manga tawong it6?

R.-Oo, po, at sinabi ni Jesucristo.: "Ang "!Lindt s1lmasmnpalcltaya ay mapapa'kasarna" (Ma1'c. XVI, 16); at katowirang lubos, pagka't tangihang ipasupil ang bait sa salita nang Dios ay isang kabigatbigatang sala. ' P.-iSinosino po baga naman aug apostata 6 tumalikod sa pananampalataya?

R.-A,ng salitang apostata ay mablbigyan nang dalawang kahulugan, isa ang maluag at isa ang mahigpit. Sa kahuLugang maluag, ay sim1sabillg apostata yaong humiwalay: sa Iglesia catolioa, na kaniyang kinapapasokan. Sa kahulugang mahigpit ay apostata yaong, bukod pa sa tumiwalag na sa Iglesia, ay tinatakuilan pa aug lahat nang katutohanang dapat sampalatayanan.

I' P.-tAng manga apostata po baga'y mapapakasama rin?

R-Oo, po, gayon ding mapapakasama. Ang ap6stata sa kahulugang mahigpit~, ay kapara rin

- 104: nang hindI 8unulsampalataya, palibhasa ng;a 'y hindI nanlniwalij" At ang' apostata sa kahulug'ang mahigpit, dahil sa hindY pagsunod sa tatag na puno nang Dios, bagay na kabigatbigatang sala.

P. --iSinosiuo po bag'R naman aug manga infieles positivos~ R. - Yaong路 manga na~mpatan man nang mang'a diningig' na aral nang Evang'e1io, ay tinakuilan din, at namalagi sa hindI pagkabinyagan: gaya nang' karamihang moro, budista, idolatra at judio, na pawang nakabalita kay Cristo, at gay on ma'y aayaw ring magbinyag.

P.- iMapapakagaling po kaya sila~ R - Hinch rin nga mapapakagaling'; pag'k~'t ang pagka-infiel positivo ay isa sa manga kaso,lanang pinakamabigat; siyang' la10ng nakaJsasama sa tawo, palibhasa'y hinuhubaran siya nito niyang ngat at pat31karan nang 1mniyang' ipagigingbanaJ, na aug ~ananampalataya nga, siya 'yang' tlllnay na k!l.sal*,nan nang sala, ayon sa s(dit nang' Maestrong Po on . "IGtn akd

"sanct 'V

l~initi

naparito nt ltindz J..() sild kinct-

" 'IJ,SCtp, sil(( rli.sl;n av 'Walanq kasalct路J7,(tl1, nl2;uni't

"nf:ayo'v maid s'j,lang Jlladddahila?1 sa kttsala/Io(flt Jl.ild (Jocm. XV. 23).

P.-?Sinosino, po naman ang' timltawag' na mang-a herejeng' tlltl,ay?

R.-Yaong dilang' nagkusa at nagpakatig'as nang' pagtalima nang' isang' aral na nasasalungat sa mang-a katutohanan nang' pananampalatayang ipinakila]a nang Iglesia.

P.-iMangyayari po bagang mapakaga]ing ang' manga hereje~ R.-Hindi po, anomang g'awin nila, samanta1ang hindI nil3. tinatalikuran ang herejia: 1. 31 pagka't kanilang winawa1ang kabuluhan ang' kapangyarihan nang Dios n:'1 nagpahayag; 2. a pagka't kanilang winawalang kabuluhan ang Iglesia. na siyang kinahahabilinan nang revelacion 0 pahayag nang Dios, at sa makatowid nga 'y pam 1'il1 silang Jr/Jf.lJngd gentiles C(;t mang;d publioano (Mat. XVIIT, 17)~ 3. a pagka't,-gaya nang itinuturo ni Sa,n

-105Pablo sa disclpulo ni;rang' 8i Tito, -,-Vapapakasalll.a da!~il 8f'! hlanilang sarilt'nq isip.

P.-iSinosino po baga naman ang mfUlga cismatico'~

R.-Yaong' mang-a tumltiwalag sa pagtalima Sa Pang-ulo nang Iglesia, na ang Romano Pontffice nga, vicario ni Qristo, kahalili ni San Pedro, na pinagbilinan ni Jesncl'istong: "Alaqaan 1110 anq aking 'lnan/i,'(b cordel'O, ala(Jaan an q airing manga ove/a. (Joan. XXI).

P.-Mangyayari po bagang mapakagaling ang mang-a tawong itO? R.-Sukdan mang' sila';y mangagmartir at idaluhong' sa lagablab nang apoy ang katawan nila, hindi: rin sil{ rtHl.papakagaling, anI San Cipriano, pagka 't lin~Uansag nihl. ang pagkaisa nang' Iglesia; sila 'y mang-a bahaging nahiwalay sa katawau, mang-a sang-ang bang-aI, na hindi maaaring mablihay sa sa1'ili; mang-a batis na sa pagkatiwalag sa talagang bukal, ay agad mattltuyan nang tubig; manf~a banaag na nahiwalay sa :iraw na pinagbuhatan, nu agad mapapawi at oow'i sa kadiliman. MagimpoIr man nang pananampalataya, at wala namang pagibig sa Dios at sa kapowa, bagay 'na kung hindi: tlnataglay "ang pananampalataya'y nawawalang kapararakan. "(Ad (Jo1'int. XIIi).

P.-At ang manga excomulgado zmapapakagating kaya ~ R.-Hindi mangyayaring' mapakagaling, sa tuing siya 'y aabutan nang kamatayan sa kalagayang pagkaexcomulgado; baga'y na ibinu. bulusok laban sa" isang nakagawa nang kasalanang' mortal, na tanyag, ganap at kasa,uib nang pagmamatigas; halimbawa, laban sa mang-agsipasok na ipasulat ang ng-alan nila sa masoneria, bagaman ang pagkatayo nito'y minamasama at bawal nang Romano Pontmce, na binalaan nang excomunion. Gayong man, cung magkaminsan ay, maaaring mapakagaling din sila; al:Haong nga'y, kung hindi tama ang pagkaparusa nang excomn" nion 0 walang kabu]uhan, pagka <t pagkakagayon ay malalagak din ng-a sila sa 100b nang Iglesia.

-106P.-eAno po naman ang masasabi Ninyo sa akin hingil sa manga inianak sa gitna. nang manga bayang hereje 0 cismatico, at nananampalataya kay Jesucristo at sa kaniyang Evangelio, na bindl nangakaringig nang tlkol sa Iglesia Catolica, Romana, 0 dili tumangap nang sap at na balita, na siya ':r ang tunay na Iglesia ni Cristo~ R.-Ang wika ko'y, kung sila'y manga binyag'an at sumasampalatayang tunay' kay Jesucristo at sa kaniyang Evangelio~ at may taglay na pananampalatayang sobrenataral at divina, at gayak silang uIDanib na lubos sa katawan nang Iglesia Catolica sa araw na kanilang makilala itong siya ngang t{lllay na Iglesia ni Cristo; kung gayon aug tayo nila, wala man silang malay pa ay napapaloob na sila sa kaJolow~ nang Iglesia, at maging sa katawan man nito, yamang siLa'y rnanga binyagan; at sa makatowid nga'y mapapakagaling, at hindI sa lnal, kunru sa loob nang Iglesia catolica . . Kung hindi gila binyagan, ang kapalaran nilang tatamohin ay aug sa manga pinamamagatang infieles negativos.

P.-At sa manga infieles negativos, 0 kailan , man ay hindI nakaringig nang ukol kay Jesucristo, iano po naman ang iisipin natiIi? R.-Ang iisipin natin sa kanila'y mangyayari ng-a., at dili ang hindI, na sila'y makapagdaos nang manga talaganggawang rnababait, halimbawa'y ibigin ang kanilang magugtllang, tupdIn ang katowiran sa kanilang pakikitrato at iba pang ganganito. Datapua't, kung sila 'y lubos na hllbad nang panan!:l.mpalatayang sobrenatura.l sa isang , Dios na mapagpala sa mabubuti at nagpa,p arusa sa inasasama, hindi mangyayaring sila 'y IDapakagaling, 1. a pagka't sinasabi ,n i S. Pablo na M6ng hindii sa palfwlltampalataya ay walang daang pagbigyang loob a?'bg Dios (Hebr. XI., 6); 2.a pagka't sinasabi naman nang Concilio Tridentino (sesion 6. a cap. 7. 0 ) na kung hindii ",in ldmang sa pananampalataya sinoma' y Mndlb mddarrapat 6 l~ind'i rnagigVng l;;anal . kailan manj 3. 0 pagka't gayon din na-

-107man ang ipinapayo nang katowiran, palibhasa . ang manga paraang ginagamit, kailan ma'y dapat mabagay sa talagang' pinagtataanan sa . tawo upang ito'y kamtan niya; at yayamang ang talagang pinagtataanan sa tawo 'yang sobrenatural na panonood sa. Dios, dY ng-a mallnaw namang ang manga gawang ipagkakamit nang tawo niyang pinagtataanan sa kaniya 'y marapat namang, maging sobrenatnral, alalaong n'ga'y ang pananampalataya, ang pagasa at ang pagibig sa Dios at sa kapowa, na pawang' virtudes sobrenaturales. Kaya, ang mang-a infieles negativos ay dili nga mapapakagaling, samantalang nama.malagi sila sa gayorfg kalagayan路 J>.-iKung路 gayon po 'y napapakasarna ang manga infieles negativos~ R.-Nang-apapakasama sila, dili dahil sa pagkainfieles nega.tivos, pagka't yamang sila 'y hindi napamalitaan nang pananampalataya, ang kanilang hineli: ng-a pagkabinyagan ay dill kasalanan, ayon sa pasiya nang Ating Panginoon J esucris路t o, na nabang'it na natin sa dakong unahan: ang kanila ng-ang ikinapapakasama ay sanhl sa kasalanang original at sa mang:a kasalanang mortal na kanilang nagagawa laban sa katutubong' ley.

P.-At kung sa kanila pong di: pagkabinyagan ay tinatalima rin nila ang katutubong ley.~ R.-Kung magkakagayo'y mapaniniwalaan nating sila 'y bibigyan nang Dios nang kali wanagan nang isip at nang pananampalatayang kailang;an., at nang kanilang ibigin at mapaglinkoran siya sa buhay na ito, at sa ganitong paraan ay mapapakagaling sila; yamang isang punong araI sa Teologia na "any yumayawa nany ka.;niyal1Y "ouon(/ kaya., hind~ pinaykakaitan nany D1;08 "nany oityayri niya.))

P.-tAt ang manga ganitong tawo po baga ay tatawagin ding hindi: binyagan?

R.-Ang mang;a tawo pong ito'y tunay nang binyagan, yamang sa palagay nating sila 'y pinagkalooban nang Dios nan~ kailangang pananampalataya upanding Siya y malbig nila at mapaglinkoran, sila'y tunay na ng-ang naaanib

-lu~ -

sa kalulowli nang Iglesia, a:ron sa mlsabi ua natin; sa makatowid nga'y napapakagaling Ha sinapupunan nang Iglesia catoliea, na siyang tang;ing area nang pagkapakagaling sa mundong ito, pagka't dogmang dapat sampalatayan3n at mallnaw at tiyak na. palatuntunang, iJa 'lAJ,al 'liang

(q/.psill

('(1t6lic(I

galling.

rtJl IMZang pagkripaka-

-

â&#x20AC;˘

IKALA WANG BAHAGI UKOL SA PROTESTANTISMO AT SA KANIYANG PI;NAKAMALALAKING KAMALIAN, AT PAGSASANGALANG NG MANGA ,DOGMA NANG CATOLICII::lMO NA SlNA~ALANGRANG NIYA .

..

UNANG PANKAT ANG KALAHATANG PROTE'STANTISMO.

PAMULA. Ipinahahayag kong,-pag'buklat na natin nang likol sa pTotestantismo,-ako 'y nakaramdam na nang kasikian at malaking kapinsalaan sa paguuIat at pagsasaysay nang kabagayan nit6, sanhi sa di maulatang dami nang tinataglay niyang kias. Ang Protestantismo sa Londres ay iba sa umiiral sa Washington; aug sa Paris iba sa nasa Berlin; ang sa Ginebra sa gumagala sa Berna. At hindi lamang it6: kundi sa loob nang isa ring ciudad marahil ay nagllsaw ang napakaraming paniwala, na saHisalung;at man ay tinatangap ding aral protestante, at tunay ng-a namang pawa ring minamabuti nang Protestantismo.

Dito lamRng sa ciudad nang Maynila, bagaman kakaunti: pang panah6ng nasing-it ang Protestantismo !!!a kaparusahan nang ating manga sala, ay namalas na natin ang pinalabas niyang napakaraming tikas.

Sinasabi sa isang dahong pahayagan, na ang pamagat ay Buernas nuevas, na di umano Taw ay di na kailang;an sa ikapapak'agaling, maging ang Bautismo man at maging ang cena nang Po on nating J esncl'isto, slikat na raw lamang ang pananampalataya; samantala namang,sa isa.ng folleto ring. p:votest~nte na tang-an ko, ay simS,-

-

11:!--

sabing ang binyag a,y sapilitang clap at lllang-una sa pagkadapat at sa pagkapakabanaJ, at sa makatowid ng-a 'y kaiJangan din sa pagkapakagaling.

Gayon 111l1'Y paglinotan ko ring iulat at salaysayin ang Protestantism 0, pakundangan sa pinagkakaisahan nang lahat nang manga protestante, ang' mal~apanira man Jamang sila at makatatua; at nang sa ganit6 namang paraan ay matalastas nang manga cat61icong tubo sa Filipinas, kung sinosino ang pinapakay na malalall!4,an nang' mang-a protestante.

I lAn6 baga ang Protestantlsmol

PAULINo. - Malakl nu po ang ulo ko sa . kariringig niYfl路n g satitang Fl'otesta'lltiNIILO; zan6 po baga jyan~' RrcAlwo. - Ang ngalang Protestantismo';v nagb6hat sa salitang- pro testa , na kung- tatagalugin ay tUtol, laban bag-a, sa Catolicismo: sa makatowid nga'y, ~pagtat~lkuil at pagwawasak nang manga dogma nang Religi6n Cat61ica, na maibigan at sumumpong sa ulo nila.

P.-iMamarapatin po baga Ninyong- sa]aysaYln lamang sa akin nang' lalong tiyak at malinaw, kun an6 baga ang Protestantismo?

R.--Ang Protestantismo'y isang palakad na sa pagsankalan nang pang'alan nang Bibliang sinaysay lanumg nang abot nang bait nang bawa't isa, ay nag'wawalat at sumusumang doon sa mang-a dogma nang Religi6n cat6lica, na naisipang magalinging' sl1mangln at iwalat nang balang secta at nang bawa't isang tawo, P.-Hindi' ko po mawari kun paano't maiwawalat ang Religi6n cat61ica sang'kalanin man ang- ng-alan nang BibEa. R.-Tuto6 na nga't sa pangalan nang Biblia'y bindi IDR.ngyayari kailanmang iwalat a,ng' alin-

~ 113mang dogma nang' Religion Cat6lica (ipanabi mang gay on nang mao!!a protestante), kundi sa pang-alan nang Bibliang sinaysay lamang nang mahlna at maIiin at llgawing lsip nang tawo.

Sanhl rito'y hindi ko sinasabing sa pan.§:aZa;n nang Biblia, kundi sa pam.galan nang Bibliang sinaysay lwmang rj~ang katowirang sarili nang b(11)(£'t i8a. Kahalimbawa nito: sa Santo Evangelio 'y nakikita yaong. manga pang-ungusap oa binitiwan ni Cristo nang gabing humapon: "Ito 'y "angkatawan ko."-"Ito'yang dugoko. "Tayong nananangan sa pasiya nang tunay na Iglesia, tang-iog dalubasa 0 tagapagpaliwanag nang ipinahUyag- na aral alangalang sa kulooban ni Cristo; sinasabi nating, ang manga pangungusap na ito 'y marapat intindihing gaya nang talagang tunog, ahilaong baga 'y; "Ito ng-a ang t(may "at tibubos kong katawan"-"Ito ng-a ang t(may "at tibubos kong dugo. "Ng-uni't sa panghahawak nang ~anga pI.'otestante sa sariling bait nang isa'tisa, ang wika. nang iba sa kanila 'y dapat daw intindihin ang ruga pang-ung'llsap na ito na parang talinhaga at parang ang- sinabi: ."Ang kahulugan nito'y ang aking katawan"; . anang iba nama'y dapat daw intindihing: "Kata "wan ko ang nakalaman dito" at gayon din ang pagsasabi Daman nang iba, nang- balang masumpung-an nang 1iso nilang isip, hangang tia nakabilang nang pitongpuo at dalawang salaysay, na kanilang inihayag. gBino kayang hindi nakab3.batid na ang tunay na dapat maging kahulugan nang Biblia ay tang-ing isa lThmangat hindI pitongpuo't da]awa~ Dito'y maunaw na ng-ang mamama1as Ninyo na hindi: ni1a tinatakuilan ang maga dogmang catolico sa pangaIan nang Biblia, kundY sa pang-alan nang kanilang' sariling isip na maliin at ligaw.

Kaya lalong akma ng-ang masasabi na ang Protestantismo ay ' dill ita kundI: lsang palakad na sa pangalan nang sariling bait nang isa'tisa ay tinatakuilan ang mang-a dogma nang Religion catolica, ayon sa kanlkanilang maisipan.

Pagka't ang manga dogmang itinatakuil nang 8

-114manga protestante, kun minsan ang sina~l3,nkalang dahilan ay wala raw yaon sa Biblia; Imn minsan nama'y dahil sa ibinlbigay nilang kahulugan sa ibang tltik nang Biblia ay lubhang kasalungat nang itinuturo nang Iglesia. Sa unang kahulugan, palagay kay Jesucristo'y hindi kinikilalang kaniya ang aral na maliliban sa nakatitik sa Biblia; 0 dili Imya 'y ipinahayag nang tunay na Biblia na ang nakatltik Jamang sa kaniya'y siyang aral ni Cristo; dalawang bagay na kapowa lubos na hindY tama. At sa pang-alawang kahulugan, ay pinahahalagahan pa at iniuuna,-sa pagsasaysay nang tunay na ipinahayag na araI,-ang sariling katowiran kaysa pasiya nang sede aposto1ica, nang hindY mabllang na manga Santos at kapahampahamang manga, Doetores, na nanQagsalaysay nang santong sulat, bagay na bukod sa mallnaw na kaRinung-aling'an at tanyag na malaking kamaEan, ay kapalaloan&" sagaran.

P.-Sa kasasabing saysay, ang wika po Ninyo'y wa]ang ibang ginagawa ang Protestantismo kundY magtakuil at manlansag.

R.-Gayon n2'a, Paulino, at pinagtltibay ko it6.

'Pagea't, bagaman tunay ng-ang ang manga protestante 'y karani wang makapagtUl'o nang ilang bagay na tutoo; datapua't an~ mang-a bagay na ito'y hango rin nila sa Iglesia cat61ica; sila'y wa1ang anomang tutoong pinalabas sa maliwanag, wala silang ginawa kundI magtakuil. Walang tang-ing kaibhan ang isa'tisa nila, kundl marami at ma]aki ang tinatakuilan nang iba kaysa pinupuing nang ibang kapowa ni1a; ang nan ,.!auuna ay filan ang inuwing tunay na dogma nang Iglesia kaysa manga pang-alawang nabangit. Halimbawa nga'y itong hatol protestanteng: "S6.kat nang ikapakagaling ang pana"nampalataya lamang," na katimbang nitong isa: "Ang pananampalataya'y kailangan, upang mapa"kagaling; datapua't ang manga gawa ay hindY "na." Ang unang bahagi nito'y tutoo ng'a, at isa sa manga dogma nang Iglesia eatolica; ang pang-alawa'y lihis sa katutohanan, at isa sa manga :iral nang Protestantismo. Gayon din naman itong

-115isang punong aral nang manga protestante: 4'Ang Biblia ay siyang tang-ing pahituntunan "nang pananampalataya" dalawang aral ang sinasaklaw; ang isa'y tutoo, sa makatowid: "Ang Biblia ay palatuntunan nang pananam"palataya" ito 'J7 aral nang Iglesia; ang isa nama'y ligaw, alalaong baga'y: "Walang ibang "palatuntunan nang pananampalataya maliliban "pa sa Biblia, maging ,ang tradicion, maging "apg kapangyarihan nang tunay na Iglesia, etc:" .itong huling nasabi ay sa Protestantismo, Marami pa ang masasabi nating ganito ring pawa, malinaw na saksing walang' tutoong anoman sa Protestantismo, kundi yaon lamang mipulot niya sa Catolicismo at iningatan niyang hindi pinagpahamakang sinira.

P,-Sinasabi po sa isang folletong an'g pamagat ay "Anong sinasaqlpalatayanan nang manga "protestan te," na dY umano y sinas~mpalataya足 nan nila ang lahat nang katutobanang natititik sa Sumasampalataya 0 Simbolo nang manga apostoles.

R.-At ikangino po baga nil6. kinuha ang Simbolong iyan, kundi sa Iglesia catolica rin? Tangi , sa, kung pinanlniwalaan nang ilang protestante aJ;lg tanang katutobanang yaon, sapagka't naibigan lamang nila, bindi sapagka't yaon baga'y iniutos sa kanila nang Protestantismo; yamang upanding makapagprotestante ang srnoman, ay sukat na sa kaniya aug' maniwala lamang sa bawa't ma,g-alingin nang sarili niyang bait. At ang tutoo, na gaya nang sasaysayin natin sa ibaibaba,-ay marami ang protestante, nang panab6n ngayong hindi nanlniwala sa madlang katut'ohanang natititik sa Sumasampalataya. Ang nabangit na fo.lleto ay tuhogtuhog na kabulaanang' pangligaw at ipinanguulol sa hindi nakababatid kun ano Ang Protestantismo.

P.-Ang Protestantismo po bagu'y makapagnganga]ang religion, Iglesia, institucion, 0 ipaano kaya ang dapat itawag~ R.-Hindl matatawag na reli(Ji6n, kundi salae salabat na sectang tiwatiwalag sa kanilang paniI

-116~

niniwala, palibhasa sa kanihi ay walang ibang pinanghahawakan kund! ang pagilsip na alisaga nang tawo at ang malayang kalooban nang isa'tisa. Hindi rin naman matatawag na Iglesia,. sanhl rin dito sa kawalan nilang pagkakaisa nang religi6n. HindY Ulan lamang matawag na instit7.6cion, kundY panghihim..agsik; gaya naman nang hind! rin mangangalanang tl.l'l'O 0 aral, kund! pagtang'l- 0 ka;walang arat.

II Patuto6 nang manga nasabi na linakipan nang Hang, halimbawang akma sa kasalukuyang panah6:n. j

R.-Nang mamalas Ninyong- mallnaw at rna':路 dama kun ano ang Protestantismo, lalonglalo na nga ang kabagayan nang Protestantismong walang taglay na anpmang bllgay lI.a tiyak at hindY nagmamaliw, kun..di pulos Da pagayon 0 pagsumang sa balang magalingln 0 masamaln nang' sariling bait (6 nang ljga",ligaw na pasiya nang bawa't isa); babalitaan ko po kayo nang ilang hindi pa nalalaonang uangyayari. Ang una po ay it6: Ayon sa sinasabi nang ilang tiyak na balita at kasulatang nak-ita ko, ang malaki raw at nananaignaig na secta dito sa Maynila ay ang' pinamamag-atang metodlista episcopal. Ang sectang ito 'y kumikilala nang tatlong sacramento, binyag, paghapon nang Poon at orden sacerdotal sa tatlong grado nitong diacono, presbitero at obispo. Hindi pa nga ' nalalaonang isa nang protestanteng metodista episcopal, ay nagpakalat sa bayan nang pahayag na magdadaos sila nang isang lupung-ang evangelico, at ang pahayag nR ito'y nakadikit sa isang dahong papel, ipinamumudmod nang walang patumanga at dito rin naman sa nasabing dahon ay nakatltik na mallnaw ang lubos na pagpapatutoong hindi na raw kailangan ang anornang sacramento, nil itinltik nang ganit6: "Ang pagkapakagaling ... "ay dill ka,k amtan sa pamamag-itnn nang mang-a

na

-117"misa, kumpit>al, ext~emaunci6n at iba pang "manga sacramento ... " P.-iIt6 po ang tunay na comedial kung nak-adalo po sana ak6 sa pulung-ang yaon, llasabi ko disin sa ginoong eVRngelico na: iPaano na po baga tayo, gino6 ko? Kayo'y nagblbinyag', gaya mtllg nakita nang t(may kong D;lata, at dI umano'y kaiJangan ito upanding mapakagaling, at g'ayon ding' gumagamit at nagblbigay, nang ibang manga sacramento; at saka. sa papel na itong kabubudbod po Ninyo'y ipinahahayag na hindI na kailang;an ang anomang -sacramento: ang pinatutoohanan nga po Ninyo'y sabay namang tinatakuilan din. iPagkarikit po Ninyong lumalabas!

R.-Mayroon pa. Sa catecismo nang Iglesia me-todista episcopal, n~ pinalabas sa Mejico Dang taong 1895, ay sinasabi, na hindllamang' lubhang kailanยง:an ang binyag 0 bnutismo, kundi naman sa bautismo nagmumula ang pagiglng banal at pagleadapat (pag. 25); einasabi rin naman (pag. 21), si Cristo 'y nagtayo nang isang Iglesia, para nang nahlhinuha sa Evangelio. Datapual,t masdan ninyo at ang manga pastores nang Iglesia metodista Episcopal sa Maynilii ay nagblbili naman nang pahayagang (1) kinalalamnan, nang d'i umano'yisang kakilakilabot na bagay ang . din gin , na ang bautismo'y ... makapapawi nang' sala: at sa makatowid nga'y hindi tUnay na mapaniniwalaang siya ang pamula. nang pagkarapat 0 pagiging banal. Sa nasabi ring papel (2) tinatakuilan naman ang pagkakailangang mapasok sa Iglesia upang mapakagaJing.

P.-jPagkasinun~aling! iMapagbalatkayo! iPagkapangahas manghibo at mangulol sa kahabaghabag na bayan!

R.-Eto pa ang isa. Hindi pa nal:ilaunan, na isang biglang sibol na pastor nang Iglesia metodista episcopal dito sa Maynila, ayon sa pamagat niyang kaloob sa sarili, na itinltik sa ilang .piI)alabas na' kasulatan, ay nagbibili nang librolibrohang pinag1atatuaan nang kagalanggalang na Pagkaina nang (t) Buenas nueva8. Julio. pag. 19.

(2) Buenag mil vas, nang Ma.yo a.t Junio. pag, 15.

-118Virgen Marla. Ngayon nga'y, matanto nang nasa-bing pastor na, sa catecismo nang Iglesia metodista episcopal ay pinagtltibay, na pinanlniwalaan nang Iglesiang ito ang :iral nang mang-a Concilio nang unang pitong siglo nang Iglesia; at mabatid din naman niyang isa sa mang-a Conciliong ito'y aug sa Efeso, na doon hayagan at taglay ang buong karangalang ilinathalang ang Virgen Marla ay Ina nang Dios.

Tang'i sa rito, talastas naming labis, na madlang protestante ang napapasok naman sa manga Jogia nang mason, sa paJagay nilang magkaakma ang Masonerla at Protestantismo. Pakundangan dito, . sa ang masonerla,-ayon sa pabayag nang tunay rin niY9ng manga pinuno at kasulatan,-ay siyang' lubos na kawalang rehgion, d'i nga dito'y malinaw na Ninyong mapagtatalastas at makukuro, kung isaan baga. J{uya habantong ang Wikii nang .Dios at ' ang Evangeliong daUsay nang manga tawong ito'~ P.-Malln:;tw ko na pong nama1nalas. Datapua't marabil ito 'y dito lamang 1;laman nalilgyayari sa lupang ito, na ang manga oagllsaw na pastores ay walang muang sa kanilang ituturo.

R-Huag po kayong maniwaJa niyan. Ito,y nangyayari saansan mang may protestante. Pakimatyagan po nila ang bindi: pa ng'fI,yon nalalaonang路 nababasa ko sa isang pahayag'ang' nagbuhat sa Esta-dos Unidos.

"Si Dr. Benjamin F. de Costa, na bago napasok "sa Catolicismo 'y, naging ministro protestan te 路 "nang secta Episco:pal, nagsalaysa.y sa isang hayag "oa lupunang idinaos sa isa.ng Simbahan nang "Nueva York noong' karal'aang Mayo hingil sa "bagay na magmuFt sa Cantorbery hangang ' '~Roma", na ganito ang hanay: "Ang Iglesia Catolica'y siyang bukod tang-ing "tutoo, pagka't lubos niyang natatalastas ang "kaniyang sinasampalatayanan, ang" wala muntr "mang salag'imsim na kaniyang pinagtltibay '~naman. Kung' maitatanong ninyo sa dalawang"puong ch~rigo nang aking dating'secta, kun ano "ang ibig ipatalastas ni Cristo nang wikain niyang: "ltd ang katawan 100; nakatangap disin kayo nan

-119"dalawangpuong sagot na iba'tiba. Datapmi't ito "rin ang itanong ninyo sa alinrnang sacerdoteng "catolico, hindI Hirnang sa bayang ito 0 sa lupa.lop "na ito, kund'i saansaan rnang bahagi nang lupa; at "makikitaninyong kailan rna' y usa attanging llsang "sagot ang itutugon sa inyo nang lahat at nang "bawa't isa nila."

"Talastas, ng-ang, mallnaw nang Iglesia Catolica "ang kaniyang sinasarnpalatayanan, at siya na"ma'y nang-angambang masalungat sa pasiya nang "buong sanglibutan, sa pagtalima nang kaniyang "sinasampalatayanan. Paniwala akong lubos na "walang kasasapitan ~ng isang tunay na paganduka â&#x20AC;˘ "at pagtuturo, kung wala rin Hirnan9; pananampa"lataya. Kaya naman ng-a ako 1y catolico, at sa ga"nitong kalagayan Ibig kong abutin na nang "kamatayan.

I

III Ang katowil'ang pinanghahawakan nang malayang pagsisiyasat at pagwawari ay hindi maaari at lubos na sawi.

P.-Ang Protestantisrno'y isang palakad religion, na ang patakaran at pinanghahawakan ay ang malayang pagsisiyasat nang manga Santong Sulat, d'i po baga gayon?

R.-Oo, po. ..

P.-At Bano po baga . Daman ang malayang pagsisiyasat?

R.-Ayon sa sabi protestante ay, yaong katowiran nang bawa't isang cristiano na magwarl at magpasiya sa sarili lamang niya nang kahuluga,n nang manga Santong Sulat, at sa kanilang sariling kapangyarihan naman ay makahango n'l.ng rnaibigan nilang sampalatayanan at palakaring gawa, upang karntan ang pagkapakagaling na walaDg hangan.

P.-Hindi: po baga naman matatangap ang gayong aral?

-120R.-Hindl po, paanhin man. Bagay na iuulat ko po sa Inyo nang buong liwanag: unauna, vakundangan sa paraan nang pagkapaglagak ni Jesucristo nang aral niya; ikalawa, sanhi sa pinagdaanan ding buhay nang' Protestantismo; ikatlo'y alan2:Uang sa sinasabi at ipinalHiwanag sa atin nang matapat na kabaitan ukol sa bagay na ito.

VVariin natin ang unang dahilan. Itinatag ni J esucriSito ang kaniyang Religion, na kapangyarihan ang pinagbatayan at hindY ang pagsisiyasat. naho baga Niny6 ang kahulugan nang salitang pananampalataya? Pauanampa]ataya po 'y dili iba kund'i yaong paniniwala't sllkat alan~alang sa salita nang Dios. Samantala pong Siya'y naglalakad sa ibabaw ming lupa! a;y Siya rin nga ang humawak nitcng mataas na kapangyarihang hari.

Si J esucristo 'y dili naki.pagmatowiran s.a bayan at sa mang-a fariseo man at hindY man lamang pinayagang ipinasiyasat ang kaniyang aral; sukat ang ibinabala sa kanilang maliwanag na yaon ang dapat ariing' tat06, at g'ayon nยง;ang ipinatalima at iniutos na sampalatayanan. Bahagya rna 'y hindi niya pinagsikapang' patutohanang pagtibayin nang matatalinong pakikipag:matowiran. Pinatutohanan niya'yang kaniyang tungkol at kapangyarihan, 00; 'datapua't pagkatatag' na naman nit6. ay nagsalita na siyang parang Dios, na walang binangit at pina1abas na ibang': katibayan nang kaniyang lhal kund'i "{lkat lamang ang ;yao 'y manga lira1 niya.

Ego a'Utem dieo vobis, datapMa't sinasabi ko sa

inyo (Matth. v. 22, 28, 32, 39, 44, etc), ito nga

ang fhma at pinakatatak na ipinagpatibay nang kalliyang manga ara1 sa kaa,yaayang sermon sa bundok, mallnaw na paggamit nang kapangyarihan niy6, sa pagsa1angsang nang tradicion nang manga fariseo, na pinagp~sikatan at pinagpaningningan nang kaniyang tanging pagka-Maestro at pagka Legislador, na pinapamanaag sa kabila niyaong madakilang kalubayang loob langit, na kalakip nang kaniyang pananalita, sa isang paraang halata at kita nang lahat.

Nguni't, tingni nama't magtatapos na ang tungkol oi Jesucristo sa ibabaw nang Iupa.

!

-121Malasin siya sa taluktok niyaong banal na bunduk, blng-it nang lisanin ang kaniyang tanang kauJayaw at manumbalik sa sinapupunan nang kaniyang Ama. tAkala po bag a Ninyo Iy sinabi niya noon路sa kaniyang manga disclpulong: Iharap ninyo sa mundo ang ural na ito, at nang siyasatin niya, lining-in at tuloy matowiranan? Hindi: ng-a, katoto ko, hindY; sukat na sinabi niyang: 4'Hayo kayo at aralan ang lahat nang tawo" (Matth. XXXVIII, 19). liAng hindi sumampaI(latayaly mapapakasama." (Marc. XVI, 16).

Sa makatowid ng-a Iy kaniyang itinadhana sa kaniyang mang-a disclpulo, sa katipunan niyang tatag sa lupa, alalaong baga "y sa Iglesia, na talimahin at paJ;!;pltaganan ang kaugaJiang yaong sinunod Niyang palatuntunan sa buong panahong kaniyang' ipinamuha;v tawo sa bayang ito nang hapis; mang-a bakas na lagak nang marang-al na Maestro, na laging tinalima at tinatalima nang Iglesia Sit bag'ay na ito at sa iM pa. 路Ganitong anyo nang kapangyarihan ang ginamit sa pagkausap sa mang-a principe nang Judio (Act. V. ~O, 31, 32); ganito ~ing anyo ang ginamit sa paglalagda nR.ng kaniyang pasiyang una sa concilio nang Jerusalem (Act. XV, 28); ganitong anyo ang ipinagbabala niya nang Evangelio sa mang-a filosofo nang Areopago (Act, XVII, 22, etc.) at nang Roma; ~t sunodsunuran sa tadhanang ito na sumampalataya ang' sanglib~tan, at hindi: aug tinnng-ong pinagaralan ay magsiyasat at makipagrnatowiran. At wariing kapag Inyong dinadasal ang snmasampa]ataya, na pinarating sa ating inihatid nang mang-a panahon Mlhat pa sa mang-a Apostoles, ay dili sinasabing: Inaakala ko, sa haka ko, paniwala ako etc., kundi": Sumasampalataya ako sa isang Dios, alalaong baga 'y. hindi ang idinadaos rno Iy isang gawa, na bunQang gayon larnang nang isang pagwawari, kundi isang paghaharyag nang ating parnanamflalataya, bagay na simlsapit sa landas nang pagtalima, at hindi nadadaan sa pagmamato'wirao; hindi nasasapit sa pakikipagtalo larnang . .At kung kaya rno 14,mang panlniwalaan naman

-122ang manga katutohanan nang pananampalataya ay ' dahil lamang sa akala narig bait mong marapat paniwalaan at sukat lamang, ay dili ka ng a tunay na cristiano, katdto ko, kundl isang rnatalinong filosofo marahil, na sa buong katalinoh&.n nang' fi1osoffa rno 'y matowid kang napatutungo sa iyong' lmpaharnakang wa]ang hangan. Nananampalataya, nga, tayo, at dili sapagka't tayo 'y nakasiyasat at nakipagmatowiran, kundi dahil sa tayo 'y umalinsunod at napasupil. Alalahanin ang' makahulngang manga pangungusap nang Apostol nang mang-a tawo: In captivita-

tf3m ?'edigentes ornnem intellect~tm, in obsequium Ohristi,. "Ipinaaalipin, aniya, ang lab at nang kai"sipan, pakundangan kay Cristo." (II Cor. X).

Kaalipnan ang tawag sa pagpapakasupil sa pananampalata,y a. Kaya nga, kapag ipinamLlluukha sa Iglesiang siya'y nangaalipin nang fsip nang tawo, walang ibang ginag'awa ang ating mang-a kalaban kundJ lubos nilang sinasaysay 1amang ang p,ang-un~~a,'P" na y:apn nan~ Ap~s~ol. l\!ay katowIran nga sIla: tayo y mang-a ahpw; nguni't mang-a alipin ni Cristo, at sa makatowid nga 'y alipin tayo nang katutohanan. iKaalipnang mapaJad! Ganito n~ a ang ipinaHliwanag sa atin nang lahat nang libro nang Nuevo testamento tungkol sa pananarnpalataya at sa pan an~aral nito ni Cristo at nang kaniyang manga Apostoles.

IV nang bistoria rin nang Protestanusmo ang katatapos nating sinabi.

P.-Ano po baga ang sinasabi nang Prbtestantisrno hingil sa bagay na itM R.-Sinasabi sa ating mallnaw, sa gawa, na walii ngang kamal'ian at kasamaan na hlhigit pa sa malayang pg,g sisiyasat na ito. Pakundangan ng-a sa kabagsikan nang malayang pagsisiyasat na ito nabasa ni Lutero sa Sanoong Sulat, na walang-

-123anomang kapinsalaang manakaw niya sa isangcon vento ang isang sawing palad na' babayi at pakisamahan niyang kalunyaln la,mang, at ang' lalaking mangbabago at ang babaying binago ay lumabas ng'ang kasal daw sa ganitong ma,dali at saklutang para an , Nabasa uaman ni Enrique VIn sa ganang kaniya, na walang kaliwagang magawa nang isang harl ang magpalit na .ruadalas nang babayi, na daanin sa taboy ang pagtatapon, at hindi: maruakailang ginampanan naman niya. ang gayong sumurot sa lsip nang buong taIampakan at walang lingidlingid. Nabasa naman nang m:mga anabaptista, na walang anoman ang mantmog nang manga. castillo at mamahagi: nang mang'a ari nang may ad, at hindI nagtaglay nang munti mang' kagambalaan at agamagam na manunog at mamahagi nang rnanga ari, na ikinalansagdisin nang pamamayan, kung hindI naagapang nasabat nang malulualhating sandata ni Carlos V. At blihat noon ay wala nang kamalian sa p61itica at sa relig'i6n, na hindi: inayunan at pinagtlbay nang malayang pag'sisiyasat. Sa pamamagitan nitong malayang pagsisiyasat ay dinating nang iba, na maniwalang walang kapararakan ang' alinmang cuIto, at ang ginawa 'y inalis naman; ipinalagay nang ibang katawatawa ang Misa, at pinaram naman; may naniwalangmakararaan siyang mahllsay walin man anginfierno, at tinatuaan naman; may nakaisip naman nang bagong palabas na isipan (kalaitlait na pana.nainpalasan sa Dios), na sampon 8i J esucristo'y kalabisan na sa cristianismo, at walang lingonlikod na pinabulaanan it6, alalaong baga'y isa raw lamang salisalita 6 balibalita. ' Ngayon nga'y tapatan po namang ipahayag sa akinj Ihindi: pa kaya sukat it6 at iM pang libolibong' ganganitong pangyayari, upanding ang pagsisi;yasat na malaya, at sa makatowid nga'y, ang nan~'b:ihawak sa kaniyang Protestantismo'y rnallnaw nang kiJanling tunay at lubos na katawatawa at hindi: maaari:, nang sInomang may sandamak na. pagi.fsip man lamang.

-124:~Sino pa kaya ang' tatang'ap nang', huag nR isang Religion, kund'i isa,n g. hariay filos(!)fla man lamang, na ang pinanghahawaka'y kapusung-~n ~t katawatawang bagay, para nanga nang' rna路 layang pagsisiyasat? gHindY baga tuto6ng' ang rnalayang pagsisiyasat, ay malayong maging' patakaran nang isang' religi6n, bagkus ng-ang mang.ya-yari at marapat tawaging pangwalat nang bala nang reljg'ion at nang- alinmang hanay~ Mallnaw ng路a. Ang' lagjng' palagay na pinangagaling;an . nang mang-a kagalang'galang na tinatalimang it6, a.y isang tiyak at hindi nagmamaIiw na bagay, na tinatangap. at iginagalang nang lahat. iPaano n ?,'3ing matltiyak it6, kun 'ang bala na'y mapagtata.lunan, at mamamatowlran, ahl.laong baga'y, masLlsupil nang pagbubnko lamaug nang '9awa't isn, at sa rnakatowid ' n.ga'y mananatili sa alangaang? Religi6n ay diU iba kundY pag'aanibanib at pagIrakaisa nang madJa sa pananampalataya at pag.alinsunod Sft ii~~ng bagay l4mang. Palmndang-an dito, sa pamamagitan nang malayang pag'sisi,yasat ay imangya~Tari kayang makatagpo nang isang anak man Jamang,-huag nang' madla,na makapan搂,angakong sumampalataya at tumalima nang ayosayos at huag silang magldisalusalung-at?

P.-iAn6 po baga naman ang' sinasabi lllwi dito nang matapat Da bait?

R.-Kinikilala ~t ipinalalag'ay na walang pang.yayarihan at malaking kamallan ang mttlayang pag'sisiyasat na it6. Makimatyag po silang sumandalL lpalagay nating magtatag sa isang lupa nang Parl.lahalaan, na ang tang-ing paraan nang pamamahala ay maglagda lamang nang mang-a kautusan 6 ley, ihtllog naman it6 sa lahat nang "sarisaring wikii nang lupang yaon,limbagln nang 1 buong dikit, librohin nang buong dilag' na mapalalabas at sakii ipamudrnod ns. parang lim6s kakanlll sa manga nasasakupan, Ita lakipan nang ganit6 6 kawangki nitong mang-a pang ungusap: Naiyan ang iny.ong ley. Tiyak nga: nguni't malaya ang paghango 6 pagbibigay nang kahn-

t-

-125Iugan sa kaniya, iSa akala po naman kaya Ninyo'y magbubunga nang ma1l(lsay at pakfkinabangan nang bayan, at mangyayaring pagbubatan nang kaniyang ititiwasay ang ganitong tapa tan at tipid na paraan nang pagialagda nang kautusan 6 ley~ At sakali po t ayaw naman Ninyong patulan ang ga~ga.yong kalalaking limpak, warun na lamang ang alinmang paHi.kad at pamamabalang idinadaos sa madlang katabing bayan. Jpaubaya. nga sa malayang pagwa'Wari nang isa"tisa ang laman nang mang'a kautusang yaon. iSa akala po 'baga Ninyo'y mayroong kaHan mang lalabas na madarapatang multahan man lamang dahil sa pagsuay, mahuli man sa tunay na gawang masama~ Kung' ang bawa't isa 'y tnayroong kapahintulutan 0 malayang kaloobang makawari nang a,yon sa maibigan niyang palabasin 0 sumurot sa lsip, may sfsipot kaya. kailan mang dalawa man lamang na magkakaayon na;ng pagbubuk6? iO may laIabas kayang slno- 'mang napakabung'hang 0 napakaklpot ang lsip, na hindI makahahagiJap nang pangligtas at lusutang dahidahilan? Malinaw ng-ang hindI. Ng-ayon ng-a naman. Kaya ang pinuno na alinman, maging ang punong ito'y bari 0 presidente nang repllblica, g'obernador 0 presidenteng bayan, -paglalagda na nang ley ay inaankahan ang pagsasalaysay noon at hindI ipinauubaya sa malayang pagwawarIlamang nang kani;yang manga nasasakupan. At alinsunod sa kahu]ugang ibig'ay nang mang-a pinuno, ay iniuutos na kilanlin at tupdin, at hindI ayon lamang sa pasiya nang baia na, at katowira,n ng-a, itong gawin, pagka't Iron aking sabihing: Huag kang magnanakaw, at sabayan ko nang pahiutu]ot na, wadin nang malayangmalaya ang kabawalang ito, maipan!!angako n-gang walang' pang-anib na walang magnanakaw at manghaharang na maparurusahan sa gawa. nilang masama. At tano naman kaya ang masasapit kung Luluilun.g in nating lipatin ang ibang' hindI luehang rnaHnaw o lalO kayang salungin? Walang pagsala, ua lubos kakaiba ang maaasahang palaba.<;J na ka-

-126hulugang ik6.kapit sa ikaanim na utos nang -ating manga salagawsaw. Imtllat na nga ang "3lting manga mata; huag tayong pahidua; ang matapat na kabaitan lamang ay mallnaw nang lubos na naaayon sa aral nang Iglesia catalica.

Kung hindY nga lamang magiging kapaslangang lapatan nang salitang" ta wo, ay maluag masasabi, na itinatag ni J esucristo nang buong karunungan, nang buong katalinohang filosofo, na ang kapangyarihang pinagkatiwalaan niyang mamalita nang ley at nang kaniyang aral, ay siyang' tanQing may pahintulot na mag61at noon at magsalaysay nang kahulugan. At sanhi rito kaya ang Iglesia'y may malaking katowirang makapagsa]aysay nang manga Santong Sl11at, na higit sa katowiran nang isang Gobierno na makapagsalay say nang kaniyang manga kautusan 0 codigo. lAna nga kaya ang dahilan at ang gayon kallnaw at kalakarang katowirang nalalagak sa katipunang bayan, ay pag)J.sipang ar'iing kamaHang mala,ki sa katiplll:na~g religion~ At . kun &ng malayang pagsisiyasat at pagkukuro ay nakita na nga nating katawatawa at hindY maaagpang sa kautusan a leyes lamang nang tawo, iano't hindY lalabas na lalo't higit pang kakaiba atkatawatawa kun ang paggagamitan pa nga'y -ang mang-a utos nang; Dios~ Dahi]an kaya sa ang manga bagay nang Dios ay maHnaw at magaang kuriiin~ HindI nga, at tllnay na hindY. Ang alinmang warun at sa,litaang ukol " dito ay malalalirh na lubha, ang anyo pa'y patalinhaga at lipos na lipos nang misterio, at wikang talagang katutubo at ki1a]a lamang nang manga paham, ang buong hanay nang pagkasulat ay nasasabugan nang kawikaan at parungit, na lubhang mahlrap mallrip nang babasang walang malaking natatarok. At ang libro pl1 namang ito, na pinagsanayang linirip nang bubng katiyagaan nang hindY lilang nagtatalinohang manga paham, na nagsalaysay nang kahulugan nang tltik niya, tang Ibig ngayong pangahasan nang manga mang"huhusay na kapanahon natin, na ibigay sa bata at sa umid Da babayi, na sundin nitong

-127tan'ยง:ing ley at tang-ing patnugot sa kanilang pagkapanuto~

V Ang protestantismo'y palibak lamang na religi6n cristianang matatawag.

P.-Hindi po baga mang-ang-an]ang religion cristiana ang Protestan tismo sa maging anomang kahulugan man la~ang~ R-Hindi ng-a po, kung hindi rin lamang sa kahulugang paoyam. Pagka't ipaano nga,-kung hindl rin ]amang sa paoyam,-matatawag na religion cristiana iyang walang ibaug inaadhika kUlldi iwalat at paw Yin ang tang-ing tunay na religion cristiana, na siya ng-ang itinuturo nang Ig'lesia catolica? _ :r.-Tunay ng-a; datapua't marapatin ng-a po Ninyong salaysaYln ito sa akin nang kaunti pa.

R-Ang unauna ko ng-ang sinasabi, hindl matatawag na religion cristiana ang Protestan-tismo sa paano mang kahulugan daanin. At tingnang natin ang kl1tutohanan nito.

Ang katowirang ipinaglalaban, kaya raw matatawag na religion cristiana ang Protestantismo, ay dill ita lIDndi ang' palagay, na ito rin daw ang itinuro ni Jesucristo. Dill po baga _ gayon~ I

P.-Oo,- ng-a po.

R-Kung gayo'y matalastas Ninyong, wahi -nang lalampas pang lihis na palagay sa rito.

Pagka't, nang maipa1agay na ang Protestantismo'y siyang religion itinuro ni Jesucristo, kailang-ang masabing, 0 sInoman-sampon nang mang-a tunay na a,postoles,-ay sumunod sa tunay na aral ni Cristo hangang sa panahon ni Lutero, bUgay na tutoong tan~Ung kakaiba; 0 ruH kaya nama'y, bagaman tinalima nang manga unang cristiano ang ara] ni J esucristo, nang . malaonan ay napasukan nang napasukan nang mang-a kllimalian ang Iglesia, hangang sa nang

-128sigJo XVI ay hirangin nang Dios si Lutero at manga kaabay niya, upanding husayin nila ang Iglesia at papanurubalikin sa dating kadalisayan ' at kabuoan.

P. ~Iyan pa naman ng-a pong , hull nang sinabing iyan ang mlringig ko sa ilang protestante; at dahil din n,Q a raw po rito kaya ang Protestantismo 'y tinawag na Religion nang Reforrna, 0 Religion nang Pagaayos baga.

R.-Ang itinutugon ko rin po'y sa kahulugang paJibak din pinamamagatang ganito, palibhasa'y wala nang para nito nang katawatawa :;it lual sa katowiran.

Pagka 't, b~gaman hindi mangyayaring ang Iglesia 'y IIul1usong sa kam:Hian, ayon sa nasabi na sa unang bahagi, at kailan man nama 'y hindY nagkasangayos ang' manga protestante sa ganang hanila hingil sa kailan baga ito nangyari; sumandali na nating ipa.iagay na kinakaiIang-an nga,' nang Iglesia an* magayos, iang !'iakapipiHin pa kaya nang DlOS sa bagay na ito'y 8i Lutel'o at ang manga kabig nang ProtestantiS'mo?

P.-tAt bakin po naman hindY? R.-Oo, ng-a. Pagka't si Lutero, Calvino, Zuinglio at iba pang ama nang Protestantismo ay mang-a, tawong lubhang n'a pakapalalo, mapagbigay pagkalmsala at Iipos nang tanang kasamaan, gaya nang mallnaw na napagma~aIas sa tradici6n at sa lahat nang lalong tutoong hi8toria nang manga cat6licos at protestantes nang panahong yaon, at sa katunaya 'y lubos lumabas na waIang kabuluhan at katawatawa ang tanang punyagi nang iIang protestante, Da sa pamamagitan nang kabulaanang buhay na pinagdaanan ni Lutero, na sadyang pinalalabas nila ngayong' panahon natin at nang' maibawi lamang aug' kanilang nasabing ama at may tayo, TingnY ang sinasabi sa kanila nang m'a nga tunay ring protestante.

Sinasabi nang historiador protestanteng si Cobbet nn.: "Kailan ma'y hindI pa nakamamalas

,j

- t29 - "ang' mundo, sa hUO;'lg isang sig-Io, nang na"ng-agkasasamang kulang palacl na gaya ninH "LuteI'o, Zuinglio, Cal,rino, etc.; manga tawong' "hindi: nangagkaisa lmnd'i sa lisa lamang Mg-ay "ua :ir'al, sa makatowid 'llga'J, walang kaparara"kan daw ang mabubuting- ga\Ya. Pamum{lhay ni"lang giuawa'y maflllaw ngang katlbayan namang' "matatapat silang loob na mang'a linkod nang "mung-a ural na ito."

"Si Lutero, bagama:! kinawiwilihang dingin "nang' ba;yan at may iningat na sigIa nang puso, ang tutohana'y, dilX siya anoman ]amang-liban sa isang napakarawal Ita Sacedorte, alahong baga 'y, ang pinakamasam~ang na,ldlala sa lupa."

"8i Cal,ino, na Sacerdote rill, ay napatunayang "may bullsik ding paguugali, at sa katutohana'y "tinatakan siya nang ,erdugo dahil sa kaniyang . 'kasalanang labau sa naturaleza."

"Si ZningJio, ua bago tumallkod sa pananam"palataya ay cura sa ~insiedeln, sa Suiza, nagpa"hayag sa har~pan nang kaniyang Obispo, na nut"laong' panahon n~a' nalulnbalob siya sa kaba"laybalay na mang pita nang ka.tawan, at idi'''hllgtong" pang sal l)akal~asal si~"'a at nang ma"lagay siya sa ka' .usa:nl.ll."

Ang lahat nang ;anto nang reforma ay ganito kalalakL vValang' hindY nakabn.batid nang kalinisang walang bahid dungis at lmtamisang evangelio ni Enrique VIII, mangaayos nang Inglaterra. Aanim ang n2ging' babayi nang saliwang palad 11a ito, na pa"wang ang naging hanganun R:\ papugutan, nang kaniya nang' panghinawaan.

Aug anak niy-ang' Isahel, na pinamagatan at tinawagtawag na Virgen, at siyang nagtagpos nang kagagawan ni Enrique VIII,-a,Y hindY h{iliuli nang gilas ding ganito sa kaniyang ama. At manihil pa 'y yaon ding manga palakol na lumagot nang liig' nang mang"a inagulo nang ama, ay siya ringpum6tol nang manga gwonggulongan nang' mang-a kalunya nang anak na babayi. &i Calvino'y, itinanging tiningnan nang mang"a frances, palihhasa 'y siyang nagpasok nang protestantismo sa sarili niyang' bayan. Sinoma';r 9 ~

-130walang kumalinga sa ka,niyang para nang kabig niyang calvinistang' si Galiffe. Sa libro nitong pinamamagatang NOTICIA)S GENEALOGICAS, na lumabas sa cindad din nang Ginebra nang taong 1836, ay Datititik ang' gahito: "Si Calvino, itong "tawong bantog sa kasatmaan, na si.vang nagba"ng;on nang bandila m\.ng lalon g kag'ulatg:ulat "na di: pagDapa,raan nang anoman, nang lalong "kasuklamsnklam na manga pamahiln at nang "man ~a lalong' malulnpit na dogma, a.v- dili iba "kundi: isa,ng kasindakslndak na apostol, na sa "kalnpitan ni.ra'y wala ~inomang makahahagpos.

"Siya, sa dalawang taol'lg 1558 at 1559 lamang "ay nalmpag'papatay nal'}g apat na l'aan at 1a"binQ:apat, etc.'" Bakod cl.ito'y, tinatawag' naman ni Gali'ffe si Calvinong manunung'i:i, nang' dngo, at bawa't isa nang man.?;a sinalibi. niyang ito'y pinatJ;l.tohanan namang pinagtiba.;y nang mang;a sulat din nang nasabing' Calvino, at nang man ga tiningal na l(asulatang tunay nang pan ., ;ulong herejeng yaon, na pinalab~s sa Ginebra.

Tnnglwl naman kay; Lutero, fraile na tumalicod sa relig路ion. at nabubay sa pakikiagulo sa isang monjang gaya rin lliyang tumallkod sa pananampalataya,ay ginaw!'!ran nang ma,nl2 a protestante rin na,ng isang mabagsik at lubhang makahulugang hatol. Ang buhay ni Lutel'o, buhat nang tumallkod siya sa pananampalata.va, ay walang ulat na pagpapasasa nang tanang hilig at pitang masama nang katawan, lubos na napalulong sa kasarapan nang mesa at nang llbang3Jng sarili nang ha.y op; anopa't umabot na naging karaniwang kasabihan, na gioagamit nang manga naglibig pabigay sa kalupaan: "Ng:a"yo'y magsasa Lutero tayo,"-ayon sa sabi nang' manunulat na protestanteng 8i Benito Morgastern. Ang manga paliparang sabi, nn. kaugaliang ' libangan pagkatapos makakain; sulat ni Lutero, na ipina~bibili sa manga tindahang may maruruming panQ;alan, at kalahok nang man ~a libro nang Imsalaulaan, ay naghihin ~'a nan~ laking karumalan na hindi man lamang mapangahasang mabangit ang kaniyang manga da-

- 12i1 hon. Kilala nang lahat yaong malupit na dalang-in, na sinuJat nang' t6.nay na kamay ni Lutero, at kinikiJala nang ~ahat na kaniya n " a, nn. ang' katapusa'y ganito: "Pag'butihin ang lamon, "at paglaklak ay g'ayon din, tanc: iog paraang "ipagtatamasa nang mapalad na buha,r.

Sa ganito nQ,a'y, mang:3"uyaring pillin . pa nang' Dios ang man!.'a tawong mabihirap at walang muang; ng-uni't kailan ma'y hindi: manarI ang mang-a tawong' palalO, mapaglasna at mapagbig-ay pagkakasala.

Tangy sa, kung' si Lutero, Calvino at iba :pang H,big nang Protestantismo'y pinag'lditiwalaan disin nang Dios nang tung'kol na siyang mag-ayos nang' Ig'lesin 9.t m~Lgtayo nang bagong religion, naipakilala namun sana nib yaong kanilang tllngkol na linakipan nang man.Q a tandapg hindi: kaugallan at sobrelIat.ural, na gaya baga nang manga milagro 0 kababalaghang' tunay at ti.yak, na siyang' mallnaw at matibay nr-kintal nang Dios; palibbasa 'y walang ibang paraang' ikakikilalq, nang mangft tawo, na ang" Dios nil'a 'y siyang nagpahayag nang reli~iong lbig ittuo sa kanila (1).

N ,sayon nll;a naman, ianong manga milagro baga ang ginawa na ... , nang mang-a ama nang Protesta.ntismo? Wala akong' ibang nalalaman, liban doon sa mi);tgrong lumabas na pabalintuad na ginawa ni Calvino, nang sa lugal na bumubay nangisang nagbalobalong patay, na gaya nang nasang paniwalaan nang madHi, ay Illmabas na tutoong namatay.

P.-Marahil po nama'y sapat na ang naipa路talastas nang manga nagtayong yaon nang Protestantismo, na ang kanilang itinuturo'y ayos sa aral nang Iglesia sa una.

R-Makaraan na it6; nguni't ~naipatalastas baga niHi 0 m&.ipatatalastas kaya kailan man1 Hindi: ngii.. Daandaang manga secta na magka(I) Kinilala it6 nan/!' manoga tag:!. baybayiu nang PeSQuel'fa. noong sila'y inaamokf nang isan/!' ministro proLestante. ns. klOnilang {wan ang pananampaJatayang cat6lico. na iniaaral sa kanila ni S. Francisco Xavier. na tinugon nilang: "81 i;an -"Francisco Xavier ay bumuhay rito nang anim na patay; bumu"hll>Y ks. naman nang labingds.lawa. at panlniwalaan ka na.min."

-1$2kaiba at sa16sa1ungat, .'oa kasiya namang lahat. sa loob nang Protestanltismo, imangyayari J\.aya. bagang maging aral naq,g unang Ig-lesia, :iraI ni J esucristo? iMang'yayar~ kaya bagang' ituro ni Jesucristo kay Lutero, qla siya'y tunay na sumasa Eucaristla, at kay Caltino nama 'y walli. siya roon~ iSa isang secta'~, . kailang-ang t{lllay ang Bautismo 6panding ma:pakagaling, at sa iba'y hindI raw kailang' an~ iSa isang secta'y kailangan aug- mapasok sa i~~ang Iglesia, at sa iba 'y . hindi na kailangan pa ~ ito? Isipin la,maIilg ang mang-a 1)agaybagay na ~to 'y, hindi na kahunghang,- an at kaulolan, kun01 kagulatg61at na panRnampalasan kay J esucri\sto.

P.- Gay-on man po'y'~ nak6.tag-po alto nang iSRng folJ eto pl'otestant~e, na nagsasabing dl urpano 'y ang Protestantism 0 'y siyung- unang Religion.

I R,-Ako man pO na ma'y nakatagpo I'ing minsan nang isang- ul01, na dT umano'y siya ang Papa; 3Jt isii naman allg nakita kong nagpapangap na i~T a, ang A'mang- vValang'hangan~ ang Dios ama., WaIn. sin o.th an g- makapanlniwala sa lig-aw na ,sahisabing- gani.t 6 kundi yaon lamang man~!;a napakarnangmang nabind'inakatatahokung ano ang' Protestantismo, at, siya namang pinaghllaanan nang g-ayong man ~-a folleto.

P, - Iyan pong sinasabi leb'y walang pinanlni-' bayan nang buo niyang' katowiran kund'i ang unang' reljgion daw ay natititik sa Biblia, at ang Biblia ng-ang ito'y sbra raw nilang tin{Lta,1ima. Malalabas po sa rito 'y walii. nang ibang' lamall ang follctong yaon kund'i kawitkawit na kathakathl1 . kasinungalingau at paratang laban sa Ig-lesia catolica.

R.- Kuug- gayou po "y s(lkat ua lamang tug'ullin Ninyo aug- ginoopg- sumlllat nang- g-a,,-ong folleto, nang g-ayari: "Kung sin6sunod po Ninyo'y " ang Biblia, sa ang Biblia 'y lisa Jamang naman T "iano kaya't bubat pa sa mulamula'y nan9:ag'::kapankatpankat na karODg- ~aba~agi:. sa .. ma- dlang secta, at pagkua y nangag-kahatlhatl pa "Hng" manga sectang ito sa makapal na Ig路lesia.

-133;'na halos hindi na ul3.bllung? Htinuturo po ba,gti Hnang Biblia. iyang kalahatlahatang aral na iba"ib~t at sal(lsalun,Qat nang ga,niyal1g' karaming "secta?" Sa man!2:a tanong' lamang pong ito'y masasagot lllO na ang pagUlamatouid nila, at matitigilan ftt hindi: 11n makap(Lpakli nang anoman. Dito nQn's mallnaw nang napagmn.malas, ua aug folletong ito'y parang isinlllat sa t(lbig.

VI Ang Protestantismo'y hindi ReHgi6n.

P.-tMan.rayari po kasa aug' Pl'otestantismong' tawagin man JUlnang na religi6n~ R-Hinch po; karanga1an lllfUl lalllang na ito's hindi: pa n0:ii. po Datin muibigay sa kanila. At maliwu,nag kung bn,k in. 'rin:itawag' na, religi6n, :n.o~路 kabuoan nang pananampalataya ukol sa Dios at sa man!1a bag'aJ~ niya., at sa pagganup n:mg natutrmgkol sa pagsamba. sa Pios, na si.vang路 pinakataling' pangkaraniwan, 11panrung lllUgkaanib ang ilang tisak na bllang' nang' tawo. Kasa n::.a ang judaismo, ang mahometismo, ang bndismo ay matiitawag ll!!:ang' relig'ion din, bag'aman bindi tnma, dllhil sa akma lamang' sa kanila aug nusabing (tlat. Datapua't ang Protestantismo';r hindi matiltuwug na . religion, parlibbasa'y wahi. niyaong kabuoang' paniniwaJa. 6 pagtalimang religion na ipag-ldanib nang lahat nang protestarite; bag-).;:(ls n ::! ang- ang pinangb:lhawakan niya,'y yaong' kaniyang ural n.a ruala.n~ ang bawa'tisa na maniwalfL nang mq.galinQin niyang bagaybag-ay na religi6n, at sa paglilinglwd sa Dios na marapating' paraan; kagagawung panglansag nang kabaga:yang tunay nang religion, na diJi iba Imndi ang pag-]mkaisa nang pananampalataya at pag-samba.. "ReBlig'ion niJa'y walung ibang kabagayan kun"di manaJangsang lallang sa iba;"-ang wika ni Rousseau, hingil sa manga calvinistang tag'a Ginebra.

-134P.-May manga ptotestante po namang nanlniwali;i kay Jesucristo at sa buong' Sl1masampalatayaug katha nang mang-a apostoles: ito po na man ay mayroong isang reljgion na yata路 R.- Wala rin, po. Pagca't kung may Protestante pong nanlniwala sa manga bagay na ito, ay pakundang-an lamang sa sariling paniniwala, datapua't hindi: sauhi: sa kanilang' pagkaprotestante; at maluag' ng-ang ang' pinanlniwalaan nilang ito ng'ayon ay kanilaug lisanin bucas makalawa, na hindi: naman ikaslsir a babagya man nang pagk'aprotestante nila. Maraming ulagad nang Protestantis-. rno 'y ipinagmamagaling ang pamagat nilang protestante, samantalang hindi: pinanlniwalaan ang alinmang dogmang sinimpan ni Lutero at ni Cat' vino; at pinag-labruan ng ~i. ang Biblia at ang pag'kadios ni Jesucristo samantalang kapag humabarap sa ba.van, walang bukangbibig 路 kundi: Cristianismo at, Evangeliong pulos. At pakatalastasing, aQg Protestantismo sa kaniyang aral nang mala-yang pagwawa:r;'i a,y tinutulut~tn niya at binlbigyang' daan ang lahat na ito: at libis ng'ang tlmay, yaong sabi nang nabang'it nating folletong iyan, na hindi: raw bLlbuting protestante ang di: maniwala sa manJ~;a katutohanang nalalaman sa Sumasampalataya nang mang a apostoles.

P.-Masasabi nga po marahil, na ang mang-a, p:r:otestante, bag'aman wnlang tunay na anyong religion pakundanJran sa karamihan nang inliwi niyang secta, nguni't religion siyang g~map na gaya naman nang iba:, alan galang din do on sa pinag'kakasang'ayonan nang lahat nang secta, ns. siyang pinakamahalaga nang Protestantismo: R.-eMamarapatin po ' kaya naman Ninyong masabi sa akin, kun ano baga yaong pinagkakasangayonan nang lahat nang sec tang protestante~ Sa kun ang pinanghahawalmng' aral nang Protestantismo'y ang maJayang pagwawarl, sapilitang marapat naman silang mangagkaiisa sa huag pagkakaisa sa anoman lamang. Pagka't ang kaJayaang mag'siyasat at mftgwari, {lkol sa. manga bagay na lubhang madadakila at sa gitna j

-135nang gayong karaming kapowa tawo, sapilitang " mam(1.l11un0.a nang malalaking slgalutan at kawalang kasaysayan, na ganap at lubos. "Sa kuko "lamang nang d1lliri kasiya nang is61at yaong "pinagkakasangayonan nang man~:a protestante," -anang isang ban tog na manunulat.

P.-Sa paniniW"aIa man Iamang po sa Biblia nama 'y mang;agkakaayon na manihil ang' manga protestante . . R.-Man0ag"kakaayon ng-a sila, {lIrol sa paniniwala sa Biblia, ayon sa paniniwalang iniiwi nang isa'tisa sa kanlkanilang lsip (0 ayon sa hindY sumasa lsip nang' slnoman sa kanila.), datapua't hindY ayon sa paniniwala sa, Biblia na tutoo at ganap. Kung hindY nQa'y isaan mangag'aling ang ganiyang hindY maulatang pagkakaibaiba?

P.-tAt ang mang-a gawang patung'kol sa religiong tinatawag' na C'l-ilt08 eva?~getico8 na, s!:t" ding-ig ko po 'y kanilang ginaga wa, h~ndY po baga isang htunayang religion din ng-a ang Protestantismo~

R.-Maitatanong ko nga po, tano pong acto religioso kaya ang' kaIa]abasan nang manga kagagawan nilang' ito, sa tinatakuilan nilang man\! a protestante at winawalang kabuluhan ang kalahatlahatang tanyagang cuIto, 0 cuI tong' panglabas, at anila'y sukat na ang pananampalataya lamang upanding mapakagaling?

Wala, po; walang nakikilala ang mang-a protestante, na ibang acto religioso, kundi: ang panQ-an~aral lamang. Dahil lamang dito kaya nagHilulupon, d:ihil lamang dito kaya ipinltnglngilin nihi ang araw nang lingo, d:ihil lamang dito kaya mayroon sila niyang manga tinatawag na capiUa 0 templo. Datapua't ang pang angaral na iyang,-nasasabi hindY dapat,.-lubos na nasasalun,§;at sa rualayang pagsisiyasat at pagwawari', pag'ka't pakundang"an nga dito'y dapat ipa1,lbayang lubos ang paglirip nang santong Bulat sa g'anang pagkukuro nang isa'tisa, tamaan man at dill at mallnaw ngang hindi naman dapat itulot kanglnomang makapang"ahas

â&#x20AC;˘

-136 mangaral sa iba, na kapara rin naman niyang ma'y lubos na kalayaang makaisip nang gawang m~ibigan sa sarili; aug pangangarai na iyan, ang wik a ko np-a 'y ka:ra lamang' naunkol S9 relig'ion ay pakundangan sa bag'ay na pinaguusapan, nguni't hindi sapag'ka't umaabot siyang maging isang acto relig'iaso, ;yayamang hindi: l;mg tinutumpa 'yang Dios, kund'i ang' manga nakikinyig lamang.

Ang' pangu}oDg culto na mag路pakaila.n ma'y iniaa}ay Sl'l.. Dios ay ang srtonjicio. Sa ang manga protestante 'y hind'i kUillikilala at tumatangap nang sacri:fi.cio.

P.-tAng mang-a protestante po baga'y路 walang altar at sacerdote, at simbahaD? R.-Kun ang' sacerdote, at ang altar ay laan sa pagaMay nang sacri:fi.cio sa Dios, ipaanong pagkakaroon h;aya nang altar at sacerdote niyaong' sectang hind'i tnma,tangap Dang sacri:fi.cio? Wa]i:l, rin Darnan sllrtng templo 0 simbahan.

Sa bagay: ~.isang kabaha~ang aJiwalas at sikip man, mainam lan at dili, nn. walaDg laman na anomanganomang ruakapagpaalaala sa atin nang Dios; walang altar路, at kung magkaroon man naman, ay mallnaw na kalabisan lamang, pa,g ka't,-ayon sa sinabi ' na ng;~i. natin,-wala. rin namang sacri:fi.ciong' iaahy roon; isang kabahayan kung kamalig na walang isang ]arawan man lamang, na makapukaw nang' puso sa pagtawag sa Dios, 0 malmhikayat sa mabu,buting' gawa, matatawag bag'ang templo~ Kung templo ng-a ito, esuflln naman naroroon ang Dios na sina.s amba roon~ At kung' si;ya. nama 'y templo na walangDios, at nang ]along mallnaw at tapatan ang salita, siya 'y bahuy nang' Dios na walang tumitirang Dios; iano't hindY 13a tawagin nang' gayon din karikit na pang;alan ang pinagsasayawan, ang' teatl'o, sabung-an; etc? iSa baga;? hindI madalas pang nUkahlhjgit sa kanisa ang manga lug'a l na ito sa laki nang luJan, sa ilnum at hahataga nang' pamuti at dumi nang dumadalong tawo~ 00, ng路a., ang mang;a tinafiawag na templo nang mang;a protestante ay nagniningningan sa

-137lubos na. kawalUn nang Dios. Maa.ari: nga ~mng ibig' nung protestante, nH iya'y taw aging lsang tl'IJl}Jlo. D6tapua't hindi: g'aniyulJg kahulugan ang pinaggamitan nang salitang ito saansaan mang ba:ran at lupa at sa habang panahon. Masisiyasat na tingnan aug Jaging kahulugang pinagpapalagyan at kinilala sa salitang templo nang' mane;a pagano, mahometano, may pinagaralan. at. wah, Ulan; n.t mallnaw na lUakikitang ipinahaha.~TAg nang tapat nn. kabaitan, na ang' manga l)rotestante a.y wala ng;ang templ0.

I

VII Ang Protestantismo'y hindi naniniwala kay Jesucristo.

P.--Ayon sa malayang pagsisiyasat at pagwa'"ari, tila bag'a, sampong maniwala kay Jesucristo'y hindr n3ll kailangan, ltpanding ang isa'y lumabas na :rpabuting1 protestante.

R.-Gayon nga po. Sa bagay poly may marami rin namang protestanteng nanluiwala pa kay .J eSl1crlsto at Sl). ibng' dogmang catolico~ llguni't hindi: pagka.'t sila'~T protestante. Ang Protestantismo po'y hindI naguutos sa kanila nito: ito po ang lbig' naming sabihin, nang allling wikaing ang' Protestantismo 'y hindi: naulniwala kay J esucristo.

P.-Datapua't il'nay nlflllga ]}llJtestante po bagang hindI naniniwala sa pagkadios ni Jesl1cristo.

R.-Si.d, na po lamang'. lVhraming' protestante ~llg hindY kumikilala nang paglmdios ni Jesucristo, at ang iba'y sampong buong r eligion '1t 'aug tClllay nang Dios ay tinatalmilan na, at Jahat nang ito'y alangalang sa kabagsikan nang malayang pagsisiyasat at pagwawari"; hinc1i: nga dahil naman dito 'y dl sila nag-dlcli lagang protestunte, Sa librong tinatl:1.wag' na T eolo(j fa Cl'istiana ni lVegscneidel', nn. siyang pinng'aa,ralan sa maraming lXtJ-an nang nutn:2:a nag'libig ma.g路ing alag'ad nang protestantismo (pag'. 121).' may \

-138isang kalaitl:iit na gagad nang Sumasampalataya o 81m bolo na katha nang ma~g-a apostoies.

Tinatakuilan ang pagkadios nl Jesucristo, ang katunayang siya',y nainatay, at sa makatowid nga',Y sampong pagkabLlhay ni,yang mag'oli; etc.

HindY na n, a katakatakang si Sr. Lebois, pastor protestanteng namulat sa ganitong a,ral, ay magsermon nang 1854: sa Estrasburg'o, na ang pagsamba kay Jesucristo ay isang pama/I,iin, 41t pinawawalan niyang halaga aug mang-a sectang protestante, na naglimpok ' pa nang lahid na ito ,nang papis11w, tNakita na baga Ninyo kung bindY nga ang talag'ang' adhika nang Protestautismo 'y lansagin lamang ang religion cristiana? iAno nga't nagng-ang-alan silang cristiano? tAno't ang Immatba nang fo]]~tong tA'no ang pinaniniwalaan nang 1nanga p1'otestante.'R ay ruangang-ahas magsalitang pinanlniwalaan nang manga protestante ang buong 81m-bolo nang mang-a apostoles 0 Sumasampalataya?

P.-Kung gayon .wo'y iba ang itinuturo sa bayan nang mang-a lalaklnk taring na ito kay sa pinaoiniwalaan nila?

R.-Gayon n_a pong tunay; ang karamihan man lamang' nilla.. At ito 'y hindY narnin sinasabing pagayon lamaog. HindY pa nalalaon at halos kasalukuyan ang manQ.a nabang'it nang pangyayari. Maipagtatanong nga n100man, at makikita namang tutoo 'nga,. Kasalukuyang hindY kinlkilala at tinatatowaan ngayon ang pagkadios ni JesUCi'isto sa manga ban tog na catedra nang teologiang protestante. Tinatatowaan 0 pinagaalanganan man Iamang nl Straus, profesor nang Teolog1a protestante sa Zurich, na mayroong ttlnay na Jesucristo. Sa Ginebra, ang Venemble Omnpania nang man~i:a Pastores, makat{tpos iba- ' wal nilang 11Uag bangiting IDasabi man lamang sa pulpito ang pagkadios ni Jesucristo, nagtltos na magsamasamang bumukod ang mamalagi sa paniwaJang ito, paniwalang ang"at sa malayang paguusisa at pagwawari; at sa pag'libak sa kaniJa nang 19lesia naoional,' ay bininyagan sila Dang tawag na JJformiers. Si Sr. Gasparin, igi-

-139naga]ang' na protestante frances, nagpapasa]amat na parang nagdi wang dahil sa pagkatagpo niya lama,ng nang dalawang daang protestantes, na nanlniwalfl. pa sa pagkadios ni Jesucristo (1).

At sa kabila nama'y aniya: "Ang karamihau "nang man,g-a protestan te, ang hindY cristiano.'Si Dr. Coquerel, pastor protestante, nagpalatas nang isang' libr6 nang 1870, na ang dahila 'y mapagtibay lamang' niyang, llpanding maging tunay na criRtiano 'y hindi na kailan 0 an pang paiiiwaJaang si Jesucristo'y Dios. Si Sr. T. Colani naman, na siyang nagpalimbag nang Teologia protestanteng pinalaNis sa Estrasburgo, ay sumulongsulong pang' dumuyo nang kaniyang pagpapatibay, na upanding maging cristiano'y hindY na kinakailangan si Jesucristo. (2) ' iUy, mang:a manghuhusay nang' Cristianismo!

P.-May mang-a protestante po bagang nagtatakuil sa baht nang ' relig-i6n at sa pagkilalang may Dios?

R.-Oo, pol., mayroon ditl; bag'aman hindi pa marami ang nangangahas maglantad nang pang'ahas nR ateismong iyan, liban sa Norte nang Alemania, na doon mayroon na si;yang makapal na kabig. ' P.-Datapua't yaon po bagang sumusunod sa ateismong' iyan ay ilciuikilala ring parang manga tunay na protestante~ R.-Mangyari pa po; at 8ila pa mandin ang manga piuuno at manga maestro nang iba, ka-' para rin nang ating nasabi na sa manga nagtatakuil ka;y J esucristo. May isang malak-ing katipunan sa Alemania, na kilala sa tawag n3Arnigos protestantes, na ang mang-a puno nila'y yaong . tatlong mang-a pastores protestantes na sina Vhlich, Wislicenius at Sachse. Ngayon naman, ang pangakong pananampalataya nang pastor Vhlich at nang kaniyang hayag na catecismo'y itong sumusunod: "Anq pananampa-

"lataya nati1/. ay ang kawalan nan g pana1UJnn"palatayang anoman. Yao1lig tinatawag na Dios, In tereses generales del Protestantismo. pag, VII. (2) 4 Tom, VII. p, 242.

(1)

-140"ay wali:i, at l~illcll tutoO. Ang tt'may 'net pakay "nang atil1g pagsCtmoa (ty t(6YO J'in." Tingnun n f.?;a po uin3' 0 kung tahitahi: lamang', at hindI tutoo, na dahil sa malasal1g pag'::;isiS!lsat at pagwawarY, ang Protestantisl1lo'y slyang pangwa}at nang lahat nang' religion. Minulan niya sa pagtatakuH nang Iglesia ni Cristo, itinuloy na tinatuaan ang tllJ1ay nang si J esucristo, at ang gawa niya'y maglalngot ua tutakuilan sam pong tunay na Dios. '

VIII Ang protestC\nteng tunay walang simisampalatayanan,

P.-Ang' sabi po Ninyo saaki'y ang' Pl'otestantismo 'y' siyang ka walun 0 pang,nilat nang' anomang re igion; Haniyang tinatakuilan si J esucristo, at sampo pa nang tlmay na Dios.

Datapua't anop1an po ang Inyong sabihin, ang masid ko sa l'fl,hat nang protestante 'y mayroon namang kanilang 1?ananampalataya, kanilang cnlto, etc.

R.-Sinabi )w na ng-a po sa Inyong ang tilllltung O nang Protestantisl11o 'y dill iba kundY magwalat mmg religion at pamLnampalataya, sanhl sa kabagsikan nang' malayang pagsisiyasat iIlt pagwa" ari; anopa ng a't walang kapinsalaang makapag'protestante ang isang walang simlsampahtayanang' anoman, bag'ay nang mallnaw mLting napatutohanan :vata; datapua't hindi: ang ~ inabi ko ~y sapilitang walang masasampalatayanan ang protestante. Ang wilta ko'y maaaring mapapagimpok nang maraming' pananaropalataya ang pl'otestante, manga' ilan 6 wala man, at gayon ma'y manatili sa pagkapl'otestante.

Ng;uni't ng-ayo'y idinadagdag kong, sa tunay at t:l.lastasang kahulu!l. an nang' pang-l'lngllSap, ang p1'otestanten (j tL'mcty walang pinanlniwalaang anomanganoman.

P -3lVIamal'apatin po baga. NinyoDg salaysaYlD sa akin ito~

-14:1R.-Allg路 ttlnay na kalmlugan nang salitang manamjJalataya a maniwala" ay ayonang kiJanlln ang isnng baga.l alanilalang sa kapahgyarihan nang' iM,. Sa nauukol sa religion, ang kahuluga 'y kilauliug a.runan ang isang katutonanan aladUllang sa kapangyarihan nang Dios, ua nagpapaha.lag noon. Aug sinasabi ko, ng;a'y, ang tttnay JUt pJ'otestMde, umayon man sa ilang katutohanang ('({ta1ico, halimbawa'y sa pagkadios ni Jesucristo, sa. pag'kakailangan nang binyag', etc. ay hindI rin sumasampalataya, alalaong baga 'y, hindi: ang paniniwala nila noon ay pakundang-an sa kapang.larihan nang Dios.

At gayon nga ang tunay na protestante sa pang路haba.wak sa malayang pagsisiyasat at pagwawari, umaa.lon douD sa rnanga dogma nang relig'iong sa balak nang sarili niyang isip ay si.lang tutoo at mabuti, at tinatahlliJan ang labat nang' sa wari nang lsip niya'y hindi: tutoo 0 rnasasarna; at kailan man aJ~ dili rnan.:,ya.yaring ayoI)ang kilanlin ang alinlllang dogma alangalang lamang' sa kapangyarihan nang Dios, kapag hindi: rin tatalikod sa malarang pagsisiyasat at pag~'awari. AUilaong ng-a 'y .ang t6nay na protestarite maaaring mag'karoon nang' isang pasiya 0 kuro, na tapat 0 hindi: man, hingil- sa lllanga dogma nang catolicisIDO na kaniyang inaayonan, datapua't hindY rnakapaniniwala, hindY mangyayaring' magkaroon nang pauauampalataya sa Dios.

P.-Sasabihin po, rnarahil na sib. '3' naniniwala a1n.ngaJang sa kapangyarihan nang Dios na nama. masdan sa BibJia. R. -iPaano kaya.ng ang' g'ayon karaming' secta na nagpapatutoo nang' ibaiM at salllsalungat na maug;a bagay mang'yayaring manangan sa Biblia, I}.a llsaisa? Hind! pO; sanhi rin nga sa t6nay na kalayaang makapagsiyasat at lllakapagwari, hindI pinaniuiwalaan nang lllani?;a protestante ang laman nang Biblia, kundY .laong maibigall nilang matagpoan sa Biblia. Mallnaw n~tang ito 'y pagpuing nang pananarnpalataya at pagbibigay dani2:'al sa katowiran; pagkabig sa katowiran at pagtutlllak sa pananamp?-lataya.

-142p.-gMangyayari po baga namang ibatay ang kanilang pananampalataya sa kapangyarihan nang 'mnnga pastores niUi-.

R.-Hindl rin pO; sa tuing hindI tatalikoran ang kalayaang" sarili nang isa (tisa na makapagsiyasat at makapagwari. Ri R.ousseau, batikang prot,estante, nagsasabi: "HindI tailo nang" man§;a "pastor protestaute ang' kanilang sinasampalaHtayanan, at gayon dinang kanilang ninanasa, "at maging ~lng kanilang sinasabi; at yaon Hman lamang na konowa'y kaniJang sinasampa"latayanan ay hindI pa nalalaman."

P.-Aniyo'y hindY samasampalataya ang mang-a tunay na protestante, sa baga'y pO pala'y iinayroong" baloba16 namang m::1l1.f;a protestante1 R -Sinabi ko ito, pagka't may maraming protestante, laIo na sa manga pamamayang w_al~ng" par,~ang" ilnitututo nang relig-ion na ~i~a nga y kaya lamang protestante nama Zy dahll sa pagkapan§'anak sa kanila sa !twang protestante, at )ikit matang pinanlniwalaan nila ang itinllturo nang pastor, sa paniwala nilang aral yaon ni J esucristo. Ito pO ang manga balobalo?ftg protestante at mang-a cat6l.icong tUnay, bag"aman wala silang malay: tiwalag nga sila sa katawan nang Iglesia catolica, ng-uni't sila ':r sakop nang kalolowa nito. Pakl1ndangan dito' y mapapakaga1ing sila, sa tuing kanilang tatalimahin ang m~tn ,ga katutub6 at sa evangeliong utos na kilala nila.

IX Kaibhan nang Catolicismo sa Protestantismo,

P.-Ayon pO sa manga nasabi na'y may malaking kaibhan ang Catolicismo sa Protestantismo.

R.-Malakingmalaki ang kaibhan, at masasabi n~'ang kaisa nang gabi at araw. Naito ang mang-a ilan.

UNA: Ang palatuntunan nang pananampalataya nang ~at61ico'y ang Santong Sulat at¡ .aug Tradicion apostolica, ua' sinalaysay nang

-143Iglesia, tan1Eug pinagkalooban ni Jesucristo nang' kapangyarihang magturo; pinan!!akoan nang kaniyang alaga (S. Mateo, XX, VIII); at iniuutos sa ating paniwalaan nang tunay ring si Cristo sa ilalim nang mahigpit na pagbabalang mapapakasama (S. Marcos, XVI); Iglesiang, alalaong nQa'y kung imalY tayo, ay ang tUnay na si Cristo aug sa atin ay magmamali na.

Tunay nQaug kasaluug;at nit6 aug protestante na nagtatakuil sa 19o1esia, nagpapawalang kabuluhan nang kaniyang kapangyariban; at walang kin ilrilala kundY ang sa Biblia; nQ;uni't ang Bibliang sinalaysay nang bawa't isa nang ayon sa kalooban niyang sarili路 IKALAwA: Ang cato1ico'y namimintuhosa Papa, .alangalang sa ito'y Vicario ni Jesucristo, kahalili ni S. Pedro, ulo nang buong Iglesia, pangulong pastor at doctor na dY mamamali pakundangau sa tatag na.ng tunay ring si Cristo (So Mateo, JlVI; S. Juan; :x,x; S. Lucas, XXII).

Ang tauaw naman sa kaniya nang protestante'y AnticristQ siya, alagad ni Satanas at kaaway nang Evangelio.

IKATLo: Sa Iglesia catolica 'y naghahari ang lalong lubos na pagkakaisang aral, anopa't paniniwala na 0 pagtutnr-o nang isang catolico nang maiibang aral sa liral na itinuturo at kinikilala nang Iglesia at inaari nitong revelacion, dabil la.mang dito 'y hindi na siya catolico. Sa manga protestante ang naghahari 'y lubos na kagusutan nang religion; bawa't isa 'y nananampalataya (alaJaong ba.g a'y urniisip) nang kaibigan niya, at ito'y sa loob man nang isa ring secta at nang isa ring Iglesia: lisang b:igay ang' kanilang pinagka:kaisahan, at ito'y ang malaki nilang galit at pagngan;:alit sa Catolicismo.

IKAAFAT: Sa Iglesia catolica natatagpuan ang kab:inalang lalong dalisay at mahalaga, kabanalang lalong marang-al, hindi lamang sanhi sa madadakilang man~a Santo na ibinun~a niya habang panahon, ba,gay na hindi maitatatua nang la]ong pinakamasidhing kaawlty niya; kundi naman sapagka't ang kabanalang ito'y taglay nang

-144:-

pagkacat6lico, sa makatowid baga'y, sapag'ka't ginaganap nil a ang manga tj.tos at hatol na laman nang relig'i6n catolica, at hangang lalong mabuti ang pagganap nila, lal6 namang maglgingmanga santo sila. SRmantalang sa manga protestante, ang sinasabi nama 'y hindY na kailangan sa ikapapakagaling' ang mabubuti at mababait na gawa; sa mang:a protestante,-na ang iba nila 'y hangaug sa huu1ahatol pa nang pagkakasala, gaya na n~ta ni Lpterong nagwl\vika nn. ,. OJ'ede ji'l'mite?' et pecca forti/e),," -0 walang kabanalan, 6 sakali't magkal'ooil nang an6man, ay hindY sa pa,gkaprotestante, kundl bagama't sila 'y mang-a pl'otestante; dabil sa anomang Imtutubong kamahalan, 6 dahil kay~i sa. ung mang-a tawong ito ';y . yaong mang-a p.r;otestanteng路 may matataput at malillnis na loob, na uyon sa nasabi na ngtt 'natin sa dakodak6 roon, ay nang,aannih sa kn. lolowa nallg IgI~8ia cat6lica. . Ito rill nahHm ang dabilang tlmay, kung bakin sa m:anga protestante'y marami 'ang mabubuting protesta:ote kaysa manga cat6lico ang rnabl1bl1tine; cat61ico, palibhasa'y kakal1nt'i 0 walang kailangang anoman upanding bumuting protestante, at rnarami aug' kinakailangan upang In mabas na mabating cat6lico. "Sa mang'a pro"testante,-c-ani Rousseau-ay isang lubos nang "cristiano yaong' tawong nakllcinyig nang sermon "ling-olingo; gawin man aug maibigang gawin sa "loob nang gong yaon, ay waJang anoman~ "bindY bale". Madalas sabihin ni conde Stolberg, marangal na protestanteng nagbalik Ioob sa Oatolicismo, ang g路a nitong pagwawari: "Kailanma'y "Dlimasdan kong ang lalong pinakamasamang ca"t6lico ay walang anornang' kaliwagang maging "protestanteng lubhang magaling, at ministro pa "nang s6 yta; nguni't al'awaraw ay lalo't lal<> "akong' nUDlniwala naman, na ang isang mabu"ting protestante, na gaya ko nga noong' dako"dako roon, ay lubbang naghihirap na mag'ing ka"tatag'ang cat6lico man lamang.): lKALlMA: Sa Iglesia catolica 'y mayroong walang patlang na halihaliling manga Sumos Pon-

lin

-145-

.

".

.

tmces, buhat kay S. Pedro,-'-na tatag ni Jesucristo,-hangang ng-ayon mang-a araw natin. Tingnan ng-a nang mang-a protestante kung sila 'y makapagsasabi uaman nang ganit6 rin.

KATAPUSAN BUNGA NANG MANGA NASABI HANGAl.~G DITO.

P.-Bago natiu tapusin imamarapatin po baga ninyong lagumin sa kaunting pangung:llsap ang manga bung-ang tunay at matitimyas na ating mapuputi sa mang-a salitaang' it6?

R.-Oo, po; at tingnl. Unauna: a,ug Protestantismo'y pulos lamang na pakitang tawo, kasinuu!2aling;an at kabulaanan. Pakitang tawo 6 comedia, pagka t kung pamagatan ang sarili'y ,'eligi6n ()1'istiwiu(', religion evaH,gelica, evanrreliong do,l{say, s~ma:~talang~ hindI ma~ ~~lIlang reli~'i6n cristlana, bmdl m~n lamang reh$'lOn, at 'wala namang evangelio kundi ang" sumingaw sa lsip nang isa'tisa. Kasimmยง,-alin/fan, pagka't nagMbalobalong' gumagalang nang malaki sp. Biblia, anila 'y ito aug kanilang tang-ing palatuntunan nang pananampalataya; at saka pagkatapos ay pinapaslang sa paraang umaabot na sa sacrilegio, na pagpapangat sa kaniya sa libolibong lig,aw na pagwa wari at pagsasalaysay, na gaya ng-a nang nangyayari Stl, napaka,raming pagkasalin sa iba't ibang wika, at lalong'Ialo na sa kalayaang' siya 'y mawari nang bala na, ayon sa maibiga1,l 0 sumiirot na haka sa lsip nang isa'tisa. I{aozblaanan, pagka 't ~paa.no kaya. ang' pagiging tutoo nang isang palakad na umiiwi sa kandun~:an niya nang napakaraming piuagtltibay na iba'tiba at nagkalmsalusalun ยง;at, gaya na n~:a nang mang-a sectang protestante? ruLAW i\: Ang protestante, ~a balobalong pananamp!tiataya, pananalig at han gang' sa paglbig kay J esucristo, ay siya nitong lalong ~ahigpi t at walang patumangang kalaban. lKATLo: Ang Protestantisll1o'y siyang katam-

10

-14:6 palasanan sa Dios at kawalang paniwala, na lubos at ganap, nguni't pailalim at nababalot nang mang-a pangalang cristianismo, Evangeliong dallsay, etc.

Duduluban ko ito nang pang¡ung{lsap na t(lDay nang mapaglasua at tampala.san sa Dios, at sa makatowid ng-a'y hindi dapat pagalang-anan nang loob kung' sa bagay ring ito lamang, na si Eugenio Sue ng,a: "Pagprotestanhiin ang Euâ&#x20AC;˘'ropa ay siyang paraang lalong matlbay at hindi "ikaliligaw upanding siya'y mahiwalay sa pag"kacristiano.' , Ngayo 'y ating lipatin naman ang manga kamaliang karaniwang ituro sa bayan nang mang-a protestanteng iyM..

IKALAWANG PANKAT IIB.NGA

KllfALIANG

PROTESTANTE

SAGRADA

UKOL

SA

BIBLIA.

I Ang Biblia ay isang librong- ikinasi nang Dios, PAuLINo.-.Ninapasa .kon~路 matanW, Ricardo, kung ~anong libro baga iyang tinatawng- na Biblia?

RlCARDo.-Isa pong librong kagalang'galang-, isang' librong' Iabis nang- l{agaJingau, libl'ong' sa Dios nag'mula, librong- iya'y hig-it nang' kabutihnn sa tauang- .kapowa niyang- lumitaw sa balat nang' lupa.

P.-iAt bakin pinamamag'atan mo si;rang- kag-a]ang-galang- at nag'mula sa Dios?

R-Pag-ka't si.ra'y sin111at nang- mang-a tawongkinasihan nang' Dios, ::r:t sa makatowid nga'.r ang kumatha sa kaniya'y ang' tunay na Dios, .at ang' tawo'y isang- g'inamit lamang- nll kas:1ngh:apan nang pag-lutkatha nang- librong- ito. At kaya. sinasabi nang Haring- Profeta: "Dila ko'y "katldad nang- plnma nang- isang escribano. na "sumusulat nang mabills." Mang"a pangung ll$ap na parang sinabi niya (ni David) ay katulad nang pluma nang isang 8umtlsulat, na nangungusap nang pasiya nang' ibn; alalaong' bag'a'y, nang Dios.

Ito nga ang tinatawag ua pagkasi nang Dios na laman nang isang libro, na sinulat nang

-148kumatha sa udioK at kasi nang Di , at hind) sinulat na.ng lampas do on sa iniundiok nang Dios sa puso niya. .

P.-Tinatangap baga liang mang-a protest!lnte ang pagkasi nang Dios na 1aman nang Santong Sulat路~

R-Tinatangap din naman nila, sa paraang '<umlirot sa Isip nang' isa'tisa. Ipinahahayag nang kataastaasang Hll1.."Uman nang .Iglesia AngJieana, nang taong 1863, na ang pananampalutaya sa pag'kasi nang Dios, na Iaman nang manga San tong Sulat, ay walang' hinlhingi sa tawo. kundi ang sukat paniwalaan htmang1 na ang' lahat nang libros canonieos, sa ilang manga bahagi nila, ay pawang kasi nang Dios.

P .-May isa P0 akong ipinagaa]ang路an. Sa ding"ig ko po 'y pinagkakaisabang pinagtltibay nang' . mane a protestante, na aug Biblia 'y siyang tanging . palatuntunan nang' ~ananampalataya, at walang kinalaman aug' si:uomang k~pangyaribang maka-路 pagtuturo. Ku.p.g gay'on po ~r iano kaya't tatalimahin niH ang magpakataastaas mang Tribunal nang Iglesia A ngIieana, at sa n9.uukol pa naman sa pananampalataya~ R-Diyan ng-a po mallnaw na kita ang madalas na pag'kakasalungatang' kinahuhulugan nang manga kabig nang' kama,lian. Bukod sa, dahit sa pasiyang ito nnng Supremo Tribunal nang Iglesia Anglieana, ay maliiwak nu kapal'angan ang binuksan niyang mapagdadagisunan nang pagta.to路wang gayon lamang at may katowiran naman, laban sa pagkakasi nang Di08 sa bala nang bahagi (na isaisahing' pil'iin) sa alinmang libro nang santong slllat.

P.-Ay ip~"ano po naman kaya't nababatid mlting ang Biblia'y ikinasi nang Dios~ R-Maluag itong mabatid nating man~a eatolieo, pagca't sukat na sa atin angkapangyurihan nang Ig'lesia, ua nagtllturo nito; kapang'.yarihang hindI magkakamal'i,-gaya nang' ating nasabi nu,-at itinatag ni Jesucristo, at ilinaang magturo sa atill nang pananampalatayanan at gagawin. Data.pua't ito 'y hind]' rnangya.y"a.ring

-14:9 matumpakang' malaman nang mang-a protestan-teo At sa katl1nayan nga';r: iAn6 ang isasag-ot nang protestante, kung sisa'y tanun~ing, bakin kay a ni.va pinanlniwalaang ang- nalaJaman sa Biblia'y siyang salitii nang Dios.¡ Wala ng-ang tunay na malsas!lgot.

P.-Kung gayon poly, tano't gayon na naman nng kaniJang panitang-aya bang Biblia~ P.-Nang lnyo la.mang pong makita, na ang tanang siglang yaon at panganC;aya ay pawang balatkayo hl.mang' at k6mediahan, ay sasalaysayin ko p6 sa Ins6 nang lalong maliwanag' ang bagay na it6.

Tahas ko nQa pong sinasabi, na hindY mai_sasalaysay nlnomang- protestante kung- ano't pinanlniwalaan niyang ang Bibl~a'y siyang pangun1. usap nang' Dios. Pagka't ang lul.unaunahang dapat bigyang katutohana 'y kung- tut06 ang mang-a libr6 nang Biblia, ahllaong baga'y, kung sin(llat ng~i nang, mang-a may kathang natititik doon. iNarito ang hl'rap! "Bawa'tisa,"anang protestante Schoel'cr,-ay inaanyahan diâ&#x20AC;˘ 'tong magpasi.va at hnmatol nang man ~a sa.lita'lang, ipiuagkakaliga-wligaw n~ng mang'a tlmay "nang doctores,.,.: saJitaang maruTunong, pa. "talasan nang Isip at {lItol sa historia" Malinaw rin nga naman, iat tinatalmilan na nga -sampong kapangyarihan nang' Ig-Iesia, oa sa atin ay siyang nagpapatutoo nang' katunayan naug santong sLllat, na nagkasalinsalin sa pamamagitan nang tradiciQll nang tLlnay na Iglesia. Ang' pang-alawang sinasabi ko'y: ipalagay man nating abutln nang isang protestante, na mabatid niyang librong yaon, ahl.laong baga'y, gawa nang- manga may lubos na dunong, na tutoo nga ang manga librong yaon, aJalaong baga'y gawa nang mang-a may kathang kinlkilala, tpaano namang- matataho na yao 'y kinasihan nang Dios~ Ang is~ pa: sukdan rna'y matalastas nilang, ang mang-a" auto res â&#x20AC;˘na yao 'y, halim ba wa si San Pablo, S. Juan, S. Mateo, nangagsisulat nang ilang libro sa kasi sa kanila nang Dios,' ipaano kayang mababatid nilang tunay n2;ang yao'y ;.ang mang-a librong ito at hindi iba?

-150Sa katapusa'y; ipabinubod man nating maluag, na mabatid na nila ang lahat nang ito (bagay na bindi mangyayari), ipaanong pag-kaalam kun ang p~gkasalin sa ibang wika 'y matapat, 0 kun ang sumipi noon ay napalayo sa tunay na kahulug-an?

In{lUlit ko ngang': .hind'i malaIabasan ito nang mang;a protestante; at wahi. silang masusuotan naman kund'i dalawang- landas lamang: 0, itabl sa isang piling ang Imnilang' aral na mala.yang pagsisiyasat at pag'kukuro, at tangaping talimahin ang' kapangyarihan at tradicion nang Iglesia catolica, 0 bayaang lahat: Biblia, pananampalataya at l-eligion, g'aya nang ginagawa nang lahat, na nakita na nati'll.

II Pagkakailangang saysaying ipaliwanag ang manga Santong Kasulatan,

P.-iLagi po bagang mal1nawat mag-aang intindihin ang kahulugan nang San tong Sulat, na gaya nang naring-ig kong sinasabing pinagtitibay nang mang-a protestante?

R--Hind'i, po; maraming lugal niya'y malabo at lubbang mahlrap liripin.

P.-iBuhat po baga sa mulamula pa'y gayon na ang' paniniwala?

R-Oo, po, at sinasabi na ni S. Pedro sa kaniyang pangalawaug slliat (cap. III, v. 16), na "sa mang-a eplstolas ni S. Pablo'y may "mang-a bagay na mahihlrap kuriiin ' 0 intindihin."

P.-lAno po naman ang sinasabi nang mang"a Santos Padres at doctores nang manga unangsiglo~

R-Gayon din po. At si Orlgenes', sa kaniyang ika7. o libro laban kay Ce1so, pinatututohanan niyang "Ang Santong Sulat ay tunay "ngang rualabo sa maraming lugal." Isinulnt, ni Rufino mngil kay S. Basilio at kay S. Gregorio ~azianceno (tib. 2. histor. cap. 9), na

-151"ang tangi nilang ginagawa'y pag'a1'alan lamang' "ang' manga libro nang Santong Sulat, na ang "pagintindf sa kanila's hindi: kinUkuha sa, sa1'i"ling binagap lamang at isip, kundi: sa .mang-a "kasulatan at kapangyarihan nang kanilang' magu"gulang na pinagbubatan, na pawan~ tumangap "nang' gayon ding paraan nang pa.g wawarl "noon, sa pamamag'itan nang waJang patid na "pagkakasalinsalin buhat sa panahoB nang ma"ng-a apostoles."

P.-tGayon din po baga ang manga pasws nina S. Crisostomo, S. Jeronimo, S. AgustIn. S. Gregorio Magno at nang iba pang mang'a Santos Padres at manga Doctores na teologo hangang' sa panahon nang mang-a protestante?

R.-Ganisan pong ganiyang lubos. Ani San Crisostomo (Homil. 40 in Joan): "Aug pagli"rip nang mang'a Santong Kasulatan ay nag "kakaila.ngan, nang lubbang malaking slpag, pag"ka 't an~r pag'llrip na ito 'y wala sa ib3.baw, "walii, sa bala~, kund'l, animo 'y kayamanang na"tatago, do on sa kailalimilaliman." Sinasabi naman ni S, Jeronimo sa isa niyang sulat kay Paulino: "Sa pagaaral nang Escritura kaslan "rna 'y hindI ko pinagtanung-an ang sarili, kailan "man ang' sarili ko 'y hindI kinilalang maestro", at saka iniltlat ang naglahtkihang kapinsalaang natitisod sa bawa'tisa nang' mang-a libro nang Santong Slllat. Simisalaysay ni S. Ag'ustln (lib.

2. de docti'. Oh.'risti, cap. 6) ang' madla at napakaraming kalaboang nagsabog sa mang-a San tong Kasulatan, gay on din ang' sinasabi niya sa kaniyang' slllat na ika3째, at sa 119: "Sa mang-a "Santong Kasulatan ay marami pa ang manga "'Mgay na hindI ko miiitttindihan kay sa aking "nalllirip. " HindI lamang sinasabi ni S. Gregorio Magno (Homil. 6. in Ezechielem) na malabo ang mang-a San tong Sulat, kundi: naman isinalaysay tuloy ang mang-a katowiran at sampong manga kapang-inabang nakakamtan sa kalabOang ito. Siyasating tingnan ang ita pang manga Doctores at rilanunulat nang Iglesia na nagsalaysay nang bagay ring ito, at isa man

-152larnang ay walang mahahagilap na magsasabi nang n:Ualaban hangang sa panahon nang mang-a protestante.

P.-tMay iba pa po bagang katowiran, na nagblbigay katibayan nang kalaboan nang Santong Sulat?

R.-Marami po. lsa nQa'y ang katutubong kabagayan din nang balang bagay; at napakadadakila ng-ang lubha ang bagaybagay na sinasalaysay nang Santong Sulat, at hindY abot nang: kaya nang katowiran natin, dahil dito'y sapilitang lumalabas na malabo at mahlrap liripin.

Tangi sa rit~, ang man~~oa paliparang sabi, ang man§,a talin hagang hindY kangallang gamitin natin, ang hebraisulO, ang balobalOng pagkabisalusalung;at, ang biglang pagllpat sa ibang baga.,' bClhat sa hagay na, tiJa nalalayo, ang mang-a hula na hindi: pa nn.tCltupl;1d, etc.

III Sino ang dapat magsalaysay nang Santong Sulat.

P.-ICUll a,yon ng;a sa sabi Ninyo'y, malabo ang Santong Sulat; ipaano onaman at sino kayÂť ang makapagsasalaysay noon nang rnatapaH R.-Bago po Is agutin ::Lng tanong na ito, kailangoan rnunang tiyakin ang da]awang kabagayan nang' pagsasalaysay: lsa., yaong matatawag na privada, na nagsasalay::;ay nang kahu]ugan nang Santong Sl1Iat, nang- hurnigit Imnmlang na katapaM,n o pagkatl;1ma; at ang pan !lalawa 'y yaong matatawag nating huyag:.m U ofidal, nn. ipinababatid sa tanangocristiaooo at nang- kanilang tangaping pinakapahituntunang rnatiba~r at hind)' ma.mamalL P.-Sino po ang gurnagaw~ at paano namau ang pagogawa nang dalawang kI:Lsaysayang ito?

R.-Ang- una po'y magag-awa nlnomang may sapat 'na lm;ra at dunong na magsaysay noon, at ginagawa itong- kalakip nang makal.i.ng-ang pagaaral, pagwawangki at pagbubulaybulay. Ang pang;a]awa'y sarili lamang nang Iglesiang dapat

-153magturo, alalaong bagtl. "y nang Papa na siya niyang mong namarnalas, at gayon din nang Episcopado, na kalakip nang' Papa.

P.-tBakin po nalllan ang pagsasalaysay na itong Inyong tinatawag na oficial, tiyak at hindi: rnaIiligaw, ay sarili h1:mang naman nang Iglesiang dapat rnagturo~ R-Disin sana Ri Cristo'y lumabas na parang hindi: Anak nang Dios, na siyang' karunungang Walangbangan, kun ang' ginawa niya'y hindi siya nagbitag nang buhay na magisterio, na dapat kilanling tangi at hindi: maliligaw na tagapagsala.ysay nang ar81 na mHititik sa manga San tong S(llat. Ang Quhay ngang magisteriong ito'y ang tinatawag nating Iglesian2' dapat magturo 0 Iqles/a, docente; na pinatutohanan natin sa nnang' bahagl, na hindi: mangyayaring mamamali: alangaIang' sa pagkatayo sa kaniya at kaJooban ni Cristo.

P.-Hindi: ko po ]ubhang masakyan ito.

R-Si Cristo 'y paham at walang hanga nang pagkapaham, at nanaog dito sa lupa sa adhikang kaniyang mailigtas ang lahat nang tawong w'1lJa na sa mundong ib~baw, naririto pa at bago pa lamang lHitaw; at ilinag'ak ang kaniyang aral na siyang tang-ing' daan nang ikapapakagaling nang' lahat, ayon sa textong "Ang manampalataya'y "mapapakagaling; ang hindY manumpa]ataya"y "'mapapakasama" (Marc. XVf), kautangan ngang pagsikapang mamalagi magpakailan man ang ~iral na ito, at manatiling' matanto nang lahat ang kin:Ualagyan. Ito'y maliwanag. Nga.yon nga'y upanding tamohln ito, wala nang iba pang paraan, kund'i ang pagtatatag' nang isang buhay . na magisterio, tangi at hindi: maliligaw na tagapagsaysay nang ~ral ding' iyan.

P.-Dapua't Ebakin po naman wala. nang ibang paraan? .

R-Pagkn't lahat nang paraang malisip laban dito, ay kapos din.

P.-iHindI po baga mangyayaring maging paTaang ito'y ang paguulat pagpapaliwanag, gaya nang kimigawa sa manga karunungang tawo~

째

-154R.-Ang paraan pong ito'y hindY akma sa lahat, kundY sa lilang tawo la,mang, na plpiliin pa, at sa mang-a tawo mang ito'y mapapanganib pang pagtatalunan, pagalanganan, ipagkaibaiba nang p'asiya, laW na sa manga nanukol sa madadakilang katutohanan.

P.-iHilldY po baga mangyayari naman 'ang pagbabasa at pagsisi,vasat sa sarili nang San tong S111at.

R.-Hindl po paa.nhin man. Pagka路t nnauna, ang paraang ito'y h.indi pangkalahatan, palibhasa nga 'y hindI lahat ay martmong bumasa; at doon man sa marunong bumasa 'y marami pa ang hindI makagagawa nang gayong pagsisiyasat. Ikalawa 'y, ipalagay man nating mag'agawa nihi, marami nama'y wahtng kayang makahango sa sarili nila, nang t{lDay na kahnlug'an nang' Santong' S{llat, na sa maraming lugal niya'y Inbhang malabo, na gaya nga nang pinatutohanan na natin; at ang' sin !lisabing manga katutohana 'y kataastaasan at hindI maliriplirip nang isip nangta'Vo. At ang ' ikatlo'y sa manga marurl1nong, igaanong salig'utgot ang lalabas, g'aanong pagtatalo, at gaanong pagkakaibaiba nang manga pasiyal Ito'y lalong malinaw po Ninyong makikita sa kasunod na salitaan.

IV Hindi maaaring ang BibHa'y siyang maging tanging palatuntunan nang pananampalataya.

P.-Kikilallling pong malalnng l1tang na loob,. na Inyo lamang marapatin sanallg saysayin nang bahagya pa, kung baldn ang Biblia'y hindi ma-' aaring maging tang'ing palatuntunan nang pana~ nampalataya. .

R.-Pagka't kung magkakagayon, at ang pag'wari sa kaniya 'y hindi itatalima sa kapangyarihan nang Iglesiang tatag' ni Cristo, ay marapat ng'ang mawari naman nang lsip nang bawa'tisa. Sa ganitong bagay, bawa't cristiano 'y o

-155makawa\. . .arI nang Biblia sa udiok nang Dios, 6 sa tu16ng man lamang nang Espiritu Santo, 6 hindI man. Kung wlwikain nila'y hind}, isinong hindi nakamamalas nang makapal na kamaliang kinabibingitan nang a1'al ni Cristo, na ipinalaot at bina;raan sa gayong ibaiba at lubhang maliligawing pagkukurM E:ung sasabihin naman nilang 00; bawa't isa nga'y magkakaroon nang katnngknlang maniwala ' at g'umawa niyaong pinaniniwalaan niya 6 kinlkilalang kaniyang nasusunduan sa Biblia: thindi baga tut06~ P.-Mangyari pa po, sa tuing kinakasihan nang Dios ... ' R.-Sa makatowid nga 'y' marapat pagpitaganan at magaliniHn nang mn.nga protestante l1 U pamnq kasi nan q Dio8. ang mang a kalaiWi.it at karumaldumal na kaulo]~n nang napakaraqJing mang'a seGtang' iyan, buhat sa mn.nga anabaptis-tas hangang sa manga m'JJ'mones; na pawang may adhikang ipauiba3掳 na isandig ang kanilang tanang kalupitan sa mang:a titik nang San tong' Sulat. Dapat namang kiIanHn nang mnuga protestante na manga kapatid nila aug mang'a anHbaptistang iyan, manga mormones at iba pang' mauga sectarios na siyang kapusiawan at kaLihiyan nang sang路katawohau.

P.-Sa masid ko po"y ttmay ngang laMs sa katowirang, paniwalaan na kakasihan nang Espiritu Santo ang sinoman, upanding makatala'stas nang kahulugall nang Biblia sa sarili niya.

R.-Lalo pong mallnaw na makikita Ninyo ang kasawiang ito, kung' alalahanin ang mang:a katawatawang kahunghangan at kalupitlupit na kasalaulaang pinaggag'awa nang manga protestante sa. panga]an nang, Biblia. Natagpuan ni Herman sa Biblia na siya ang Mesias na pina-,' panaog dito nang Dios; nawari naman, sa Biblia. ' rin, ni Nicolas, na kailang-an ang mabuhay S~L kasalanan upanding sumagana ang biyayaj ang natuklastnklasan naman ni Ricardo Hill, ay angadulterio at pagpatay sa kapowa tawo ay dalawang bagay na mabubuti, at lalo na n12a't higit pa kung papatungan nang incesto: kung

-1563ino ang makabilang nang mal'ami nang l11ang-a salang ito 'y lalong nag'lging banal sa ]upa ,at lumalaki ang kalowalhat'ian sa lan~it. Sa pang-alan nang Biblia ang ,ipinagpahintu]ot nina Lutero, Bucero at Melancton kay Felipe, landgrave sa Hesse, na magkaro6n nang dalawang babaying sabay. Sa pang-alan -din nang Biblia ang ipinagudyok nl Lutero sa luang-a magbubukid na manghimagsik la,ban sa kanilang mang-a prlncipe, at ang mang-a ito'y pinagpayuhan namang pagpugutan ang' mang-a magbubukid.

Doon sa sabi nang Biblia na "Dumami kay6 "at lumiI?ana" hinango nang mang-a anabaptista n1: Munster at nang iba pang man:!a protestantc ang katowirang malmpagasawa nang marami. HindI n~a :malmtas, Imn aatohing isalaysay aug lauat nang kakutyakutya at karumaldumal na itinuro at ginawa nang mang-a protestaI}te, na ang sindnkalan ay tltik nang Biblia.

P.-Sa masid ko'y wala ' na ng-ang daan pang iba kl1n9.'i, 6 a],unan at pa,gpltaganan ang lahat nang' kalrutyakutyang iyan at kamalian, 6 tangapin ang kapangyarihang dY mamamal'i nang' Iglesia ni Cristo, na siyang' matapa:t nR tagapagsa]aysay nang San.tong Bulat.

R.-Upang makita,n g maHnaw ang kabulaanan at d'i pangyayaring' kasihan nang Dios ang alinmang pagbasang gayon lamang nang isang tawo nang Biblia, sukat na 1amang ang kasunod na pagdidilidili. Kung kinakasihan ng-a disin nang" EspIritu Santo ang bawa't isa nang lumllining nang tllllay na kahulugan nang Biblia, ipaano't pagsipot na' nang man ga protestante 'y kasabay naman sila'y nan gagkabah&.b ahagi na . sa madlang secta, at bawa't secta nama'y nagkahat'ibat'i pa sa ibaLtiban~ Iglesia na kanikaniy-a, at sa loob nang b:ilang isa naman nil a 'y sar'isari rin ang paniniwala pa? iPaanong masasabing kinasihan nang Espiritu Santp si Lutero, na pinatalastasang S1 Cristo 'y naroroong tunay sa Sagrada Eucaristla, at ang ipinawari naman kay Calvino';)T nakatalinhaga raw lamang doon

-157si Cristo? iano't kakasihan ang manga ilan na makatabo silang aapat ang manga Sacramento; ang iba'y tatatlo lamang; 3Jng iba nama'y tang-ing lisa? At gaya nito'y masasabi rin naman natin sa madlang jba pang' bagaybagay, iPaano kaya aog pagkabatid natin, sa gitna nang gayon karaming pasiyu. at sarisari at salusalung-at n~ arn] , kun aIm ang tunay na kay Cristo~

v Pagpapalabas at pagbasa nang Sa grad a Biblia.

P,-gIbinabawalpo baga nang' Iglesia ang' pa.g papalabas at pagbasa nang' Biblia~ R-Hind'i po lnbos na ibinabawa.l, kundl naglagay nang tataluntuning' paraan sa pagpapalnMs nit6, kapara baga nang buag' magpapalabas nang Biblia nang wqJang pabint6lot ang Romano PontHice, 0 sa iltilim man lamang nang pagsisiyasat nang' mang-a obispo, at may paunawang' hinango sa mango. Santos Padres nangIglesia, 0 sa man0:a paham na eatolieo; at augnagb610g naman .sa ibang wika 'y ga,yon ding manga lalak:ing eatolico. (Tingnl ang' mang-a deer. 7 at 8 hing'il sa pagbabawul nang mang<l libro, taong 1897).

P.-iAno po naman ang katowirau nang Iglf'siang' makapaglagay nang ganitong kabawahin?

R.-Ang kaunuunahang katowira 'yang katunkulan din niyang magslnop at lllagalag}i' nang pananampalatayang so. kaniya 'y babilin, upanding manatiling' buo at hindi: nagmamaliw ang pangungltsap nang' Dios. Ang pangala wa 'y, paglm't mayroon ng-ang' t(ma~T at mala- , pit na ltapanganibang masil'a ang- tuto6ng kabulugan nang !nang-a textb 0 titik, kung ipa(lubaya sa kagustnhan nang' bala na ang bagbu- b610g sa ibang wika at pagpapalatas nang Biblia, lalO na kung lilingapin din lamang ang kadakilaan nang nangakalaman sa kuniyang mang-a katutobanan at ang' karaniwang' pithayang

-158路nagllaharY sa madla, na mapakamangmang man at mapupurol, ay ibig ding makallrip at makip::l,g talo nang bala na, sampong mang-a bagay na nauukol sa pananampalataya, .at walang lingonlikod na magpasiya nang a:ron sa abot nang' kapos nilang lsip nang mang-a kahulugang masumpungan sa pagbusa nang Biblia. PangatIo'y, pagka't nangsari na ito sa maraming ipinalimbag nang mang-a protestante; na inalisan, dinagdagan at pinalitan ayon sa kalooban nang man_a nag'huhulog sa ibang wika.

P.-iAno po naman ang minamatowid nang mang-a protestante sa pags~latlsang nila nang inll1:.1gali nang' Iglesia, likol sa sagrada Biblia~ R.-Pinang'h ahawakan nila'y manga iIang palagas na rnaling luboR. Unauna: ipinahUag'ay nilangmallnMv at 1ll.p.daJing kuroin ang Santong Slilat; bagay na nakita na,t ing lubos ngang hindY tutoO. lkalawu: ginugusot l1ilang inaaring' isn. rin ang pagsasaysay ~~ g'anang' sal'ili hlmang nang' is" a ang' pagsasaysay na hayagan at parang' puno, na nagb{tbuhat sa Ig'lesiang nagtutnro, tanfoh ng paraan ang huling ito na siyang hindY maliligaw na pahituntunan nang pananampalatayn. Ikatlo: aug kapang'yarihan nang Iglesia sa tluing nila 'y lubos na kapangyarihang' tawo lamang, bag'ay na lubos ding mall; pagka't tuna;y at maliw:1nag na itin::1.tag ito ni Cristo: at ang katungkulan nang' man?:a tapat na loob na hininyagan, na pintl1huln ang Iglesia at panaligan ang iniaaral niya hing'il sa pananampalataya at man搂;a pag'l1ugali: ay hindi nanghahawak sa malakl 0 munting kaba.itan 0 karununQ;"an nang manga obispos 0 nang Romano PontHice, kunru sa pagaalagang' pang'ako sa kanila ni Cristo, na gaya nang ating nasabi na sa l1nahan. Ikaapat at kabulih111ihan: ang palag'ay liang' ruang;a protestante,-na palakad nang manga catolico'y,-slnomang hindY kasama sa Iglesia docente ay hindi naman rnakababasa 0 makapagtuturo nang sagrada Biblia; baga;r na' hindi totoo: liban nia lamallg sa lrnndi tatalimahin ang mang-a utos na atin nang nasabi, 0

-159 kung pangahasan nang walang taIngang kapangyarihan ang maghclnay nang kaniyang sariling pagkukuro lamang na (l,rYing narang hindY magkakamal'i.

P.-iAno . po naman ang inyong wika doon sa tltik nl S. Juan, nn Jubhang ipinam(uuutak nang· mang-a protestante "Siyasatin ninyo "ang man0."a kas111atan; pagka't sjla aug nag"papatutoo nang· 6kol sa Akin."

R.-Wala pong· pinagtltibay na anoman iyan: tingnan po Ninyo ang· sin:lkw,bi l1i S. Juan sa unahan at hull nang· manga pangung llsap ding . ivan. "Hindi: ninyo simlsampaJa.ta~7 anan yaong "sinugo sa inyo nang· Dios. Siyascctin a'l1(J "1J/((.11/ta 1.:a8ulata7l, na imlasahan ninyong tatan"gapan nang bl1bay ha walang hangan; at ang "mang-a kasl1latang iyan tmg· sa inyo'y magba"balita sa :Akin." Dito~' pinang(m~usapan ni Cristo ang ~nanga Judipng hindi: nanlniwahi, sa kaniya at sa kaniyang KacJ,iosan. Dr n~;a maUna w na ang s~nasabi nj to 'y basahin at siyasatin ang man:l;a kasulatan upandillg· magtlhay sa isaug katutohanang kila]a na 0 jtinuro ni Cristo, nang· Paghelios ni Cristo; at sa kahulug·ang ito';v hinelI kailan man Burna-lang·sang· ang· Iglesia.

Nguni't, hineli' kaya magslsi;vasat nang man~a kasulatan flY {lpan lamang narn~Lllg makatuklas nang katntohanang' hindi pa kilaJii., at ang pagsisi"Yasat na ito ';y ipalagn.j at arlillg paral1g paHituntunang hindi' mamamaH, na si;pl. ng"ang tunay nn. sinasala nang Iglesia.

P.-Anhin pa po baga natin ito; datapua't tila tutoo nru11un ng·~ po na hindY lubhang nagb:ibaRa nang· Biblia aug manga cat61ico, at cHihil dito':y masasabi n2a nnmang· hindI nil a lubhang makikihla ang Biblia kung gal1ito.

R..-Unauna: sapagka't ang Biblia'y Inbh\lUg mahirap at malabo sa maraming Jugal niya, ayon sa n:hpaliwanag· na natin, at sanh} rito'.r mapanganib na masira at malig·aw ang kahulugan niya, para na nga nang sabi ni S. Pedro sa kaniyang EplstoJang ikalawa (cap. ill, 16), kaya siya'y librong bagay na tangnan nang mang"a

-160sacerdote, na siyang may tunkol na magturo at magpabanal sa manga binyagan, librong sinasalay say nila sa bayan, na parang pagkaing idinudulot sa H.lulowa at nang ikabllhay at ilusog nit6 yaong madadakilang katutohanang', natikman nilang nagpalusog at ilinakas nang, kanilang sarili. l'agka't ang sacerdote cat6lico bago :nagpare ay nagara1 muna nang' Biblia, arawaraw nama 'y binabasa sa santa Misa at sa pagdarasal nang oficio divino, tang-i sa mararuing sacerdote ang' hindi: nagpaparaan nang maghapon nang hind'i tin6.tung路han sumandal'i man 1amang ang Biblia at hang'ang sa bintlbulaybulay pa. iGay6n din kaya ang ginawa 6 ginagawa nang mang-a ministros protest~ntes na lumalait sa Iglesia cat6lica, at di umano 'y hindI nit6 alumanH ang Biblia?

Pang-ala wa: sa ganang mang'a hind'i sacerdote, dili rin nam'\11'l sila ,pina~babawalan nang Iglesia cat6lica n bumasa nal:\g' BibJia, mag'ing sinulat man sa kasalulm:yang' 'salita nang bayan.

Walang ibang ginawa ang Ig'lesia, kund! linag'yan lamang nang p.ah1tuntunang tunay na kailang-an . ang pagbabasang it6 at nang mailagan ang ' kalabisan at mang-a panga,nib, ayon din sa manga nakita na ng;a natin. Liban dito, maraming cat6licong' hindi sacerdote, ang' bumaba~a nang Biblia, hindY na ipinagblhi walay nang iba ang Nuevo ['estamento, ang apat na Evangelio man lamang.

Tungkol sa kagalangan at pagmamahal sa BibW.L nang Iglesia cat6lica, ay malaking lllaiald.

Alang-alang' din n?;a sa pag'mamahal na ito kaya. siniki nang kaunt! ang pagpapalabas at paghukulog sa ibang wika nitong kagalanggalang nn. libro; at dahilan din sa pag'mamahal na it6 kaya. naman hindY itinutulot na mahawakan siya nallg bala na, at nang mailag siya sa pagka.pang'at sa kalapastang-anan at pagkasira, na gaya nang ginagawa nang manga protestante.

Si S. Carlos Borromeo, ang dakilang arzobispo sa Milan, ay hindI bumabasa nang BibliakundY paluhod at walang takip ang u10. Sa malaking kaningas~n nang devoci6n ni S. Felipe Neri sa

-161psgbasa at pagdidilidili nang Santong Sulat, a~ lagi nang tinltigmak nang kaniyang luhs ang manga kagalanggalang na dtthon nang mahalagang librong ito. Gayon din ang nangyari kina S. Vicente de Paul, S. Francisco de Sales at sa iba pang madla.

Sa ganito'y wariin nga nang nanRsang irog kung saan la)ong pinagtatamanang pagarnlan; ~I\an lalong binabasR, at saan lalong minamafial ang Santong Sulat.

IKATLONG PANKAT ANG PROTESTANTISMO'y LABAN SA BIBLIA.

PASIMULA. P.-Tiwall pO mandrn naman ang pawagat na iy3on. Pagka't ang pangaya pO nang manga protestante as wala slnomaQg 1301a10 pa sa kanila nang pagg30lang sa Bibl'ia, at sa katunayan nito 'y walang likat ang pamumUdln0d nil30 nang Bib1ia at pagh3ot01 nang pagbabas30 noon.

R.-Nang matalastas po Ninyo ang salamankang iyan, ay ipatatalos ko sa Inyo nang maliwanng', na ang dilang pamamans30 nang mang;a protes路 tante, ay pawang katabilan at pangli1ing1ang Jamang, pagka't ang tutoo ay kasalungat na 1uoos nang BibEa ang Protestantismo. .

P.-iPaano po kaya ang pag路papaliw3onag Ninyo niyan~

R.-Bago ko po paliwanagan, mar30pat 'na jpagp30una ko munang ipaunawa sa Inyo, na iyang walang patumangang pamumudmod nang Biblia nang manga Protestante, ay siy30 namang kaunaunahan at lalong malaking kaupasalaang mag30gawa sa Santong Kasulatan. At kung bindY, salin pang kapaslang30n at wa1ang taros na gawa ang magagamit laban sa lisaisa at tang-ing librong mungkabi nang tunay na .Dios, liban dian sa salaolaln ang kahulug30n niy30 sa Jugal nang pagpa1ain at palabasln ang tutoong ayos~-ialin pang kapang-3ohasan ang hUalo dian sa gamitin siya sa pagtuturo at pagurali nang sarisaring

-163kalllalian~ td'i' bag a sa ga.nitong kagagawan lamang nagbubuhat iyang kaluagan nang pag'papalabas at walang patumangang pamumudmod nang BibEa, no. kalakip ang pabuntot no. aral, no. bawa't isa'y makapagpapasiya at makalHirip noon nang ayon sa mabuko nang sarili1 Katutubo ng-ang bunga nitong ligaw na aral iyang ngayo'y mina.malas nating daandaan, libolibo at angawang;aw na pasiyang iba'tiba at salusalun~at, ukol sa isa ring, bagay na sinasalita nang Santong Sulat, saksing' mauuaw nang pagkaligawat malaking mall. Paliwanagan naman natin ngayong pagulusing iSllrot ang aral protestante sa manga talaga nilang katapat na sulit nang tunay no. Santong Stllat, no. pagpangkating' pagtapatin, sampong kanlkanilang ibinubunga at mah!hinuhang kahulugan sa bawa't isa nillL ~ ,I.

ANG PAGK4-KAJBA NANG SINA.SAMPALATAYANAN N~NG MANGA PROTESTANTE SA ARAL NANG BIBLIA. ARAL

PROTESTANTE.

AnanG Protestantismo.

ARAL CAT6LICO.

Ananll, Biblia.

"Sukat na ang Biblia Sinasabi nang Ap6stol "lamang; ayaw kaml ng so. kaniyang ikalawang "maliliban pa sa Bi- sUlat sa manga Tesalo"blia." nicenses, II, 14:, no.: "Ang trradioi6n 6 sa- "Impokin niny6 ang "linsaling balita ay wa- "manga tmcliciones 6 ''lang halaga." "balitang salin salin na "inyong natutuhan, ma"ging sa manga pangu"ngusap ko, maging sa "aking mango. Hham." o

Kahuliullanll protestante.

Kah'Ul'Ullan{), Biblia.

Kung gayo'y hindi: da- Kung gayo'y dapat pat patulan no. tangapln tangapln at igalang ang ang manga tradioiones. manga t1'adicione8.

-164Anang Pl'otel$tantismo.

Anang Biblia.

"Lahat nang sinabi at Ani S. Jmm XXI, 25; "ginawa ni Jesus a.v "MadIa pang maraming "masusunduan sa Evan- "bagay ang ginawa. ni "gelio."

"Jesus, na kung isusu"lat na lisRisahin, sa "buong sanglibutan man "ay hindi Dlagkakas~a "ang mang;a librong ma"susulat. " "Sa Biblia. lamang Ani Jesucristo sa ma"manlniwala. Lahat ng ng'a Apostoles (Juan IV, "aral nang tawo ay 58): "Kung paano ang "panglulupig at kabu- "pagkasugo sa akin ni "laanan. " "Ama, gayon din namang elkayo ' y SlDusugO ., k0," at (Mat. XXVIII, 15): "Rayo kayo, aralan ang "lahat nang tawo, turiian "sila "t nang kanilang ",ilppoldng simpanlB na"wan ang lahat nang "bagay na sa inyo'y 'itinuro Iro. At ako'y " sumasamyo t:. hangang sa "ka t apusan nang manga "panahon:" at (Luc. X, 16.) "Ang sa inyo'y "makinyig, sa akin na"kfkinyig, ang sa inyo'y '路umalipustli., ako ang "inaalipusta. "

Kahul1tgang protestante.

Ka]~I~l,l.tgang

Biblia.

Sa maklltowid ay hind'i Sa makatowid ay hindi natin dapat sampalata- Jamang sasampalataya-. yanaI1 slnoma.ng tawo. nan natin si Jesllcristo, kund'i Daman ang manga apostoles na sugo Niya at ang tanang tunay nilang kabaliH hangang sa katapusan nang mundo.

Anallg maraming pro- AnI San Pedro sa testante: "Magaang liri路 Bulat niyangikn.2. a. III,

-165"pin ang kahulugan nang 16: "Sa mangs. episto"kasulatan. Ang bumasa "tolang ito (ni S. Pabio) "nito'y Jigtas sa lahat "mayroong bagaybagay "nang mali." "na mahlrap liripin, DR "ilinalayo nang mariga "mangmang at halaghag "na tawo sa tunay na ' 'kahulugan, gaya naman "nang ibang kasulatan, ."sa ikapaparool nang "kanilang sarili."

Anangmakapal na proAnang Apostol sa te"stnnte: "Ang manga manga obispo (Aetas "obispo'y walang ka- XX, 28): "Kayo'y ma"pangyarihang anoman i "ng-a obispong halal nang "kapangyarihan nila'y "EspIritu Santo, upang 'lupig lamang. n "mamahala sa Iglesia ','nang Dios."

ยงIL PANANAMPALATAYANG WALANG GAWANG KALAKIP.

Anany p?'otestantis'lno.

Anan17 Biblia . .A nang mang-a protes- Ani Santiago (cap. IT, tante: "Ang pananampa- v. 14): "iAnong mahihi"lataya Himang ay sukat "ta, manga kapatid ko, "nnng ipagingbanal at "wikiiin man nang isa Da "ikaligtas." "siya'y may pananam"palataya, kung siya 'y "waJang anomllng gawa~ "iMakapagliligtas baga "sa kaniya ang pagsam"palatnya?" At sa v.

26 sinasabi: "Kun ang "isang katawang walang "kalolowa ay patay, ga" yon d'In naman ang pa"nanampalatayang wa"lang kalakip na gawa "ay patay rin."

-166Kahu,iugriln

?W?I

g ma-

nj;a salitang ,ito.

Sa makatowid baga, ang pananarnpalatayang natatang/i, ay hindi lamang walang karapatang makapagligtas, kundllubos namang walangkasaysasayan.

Anang ma.nga protes- Ani J esucristo ayon tante: "Si Cristo'y na-kay San Mateo (XIX), "rnatay sa pagsakop sa ,t ugon doon sa binatang' "tanan; di nga isano- uagtanong sa kaniya, "kalapastanganan ka~ kun ano ang dapat ga"Cristo, ang wikang kai- WIn 6pang mapakaga"langan pa ang ating ma- ling: "Run Ibig rnong "nga g'awa upang tayo'y "masok nang laniUt, tup"mapakagaling; para ba- ' ~dln ang manga utos." "gang ang :Qagkatubos At kay San Lucas (cap. "niya'y hind'i Ra sapat." X, v. 25), sa tanong kay "A.ng dugo ni Cris- Jesus nang isang doctor "to 'y siyang pumapawl nang ley, kun an6ang "nang lahat nating sala, dapat gawln upang mag"hindI ang ating manga tarno nang buhay na wa"gawa." lang hangan, sagot sa kaniya'y: "gA.no baga "ang nasusulat sa ley~"; at sa tugon (nang doctor), na a:piya 'y: Iibigin mo "ang iyong Panginoon "Dios nang buo rnong "puso, nang buo mong ' "kalolowa, at nang buo ,"rnong budhi; at ang "iyong kapowa 'y para "rin nang paglbig rno sa "iyong sarili." At itinugon sa kaniya (ni Jesus): "Mabuti ang pagka,s agot "rno, gawln IDO iyan at "tatamohin mo ang bu"hay na 'walang hangan.' ,

-167Kah'l.d'tbgan nang gayong mang-a salita.

Sa makatowid, kailaug-an - ang manga gawa upang mapakaga1ing, pagka't kung; di gayon, sumampa1ataya lamang ang isa'y mapapakagaling nfl, h~ta.q mang fJumalima 1'bang manga 'I.~tos; huaq mang rwmÂŁbiq sa Dios at sa lctipmoa.

PAUNAWA

HINGIL

SA

SINASABI

NANG

!LANG

PROTES'fANTE.

Ang- manga aral nating. it6, gaya nang nakikitang maliwanag, ay yaong liral nang San tong Sulat; hindX nga makapaguudyok sa atin sa ligaw na pag~apatuto6, na ang pagkatubos ni Cristo'y sapat na, ga3{a naug adhika nang manga protestante. Sa katunayan nga'y, sukdan mang ang pagkatubos ni Cristo 'y 1ubha nang sapat na makapagligtas, gaya nang tutoo; hindilamang sa isang bu6ng sanglibutan, kundi sa libo1ibo mang sanglibutan, iano kaya't hindi niya tayo mahlbilingan nang ilang bagay na, sa ganang ating sarili ay, ikarapat naman nating ipagtamo nang mahalagang bung-a nang tunay na pagtubos~ Kung hindi magk:ikagayon, ang pananampalataya man at pagsisisi man nang mauga kasalanan, ay hindi na magiging kailangan upang mapakagaling. Hindi rin naman mahlhinuha sa ating aral, na iii ang dug6 ni C'risto'y siyang lumilinis at pumapaw'i nang kalahat1ahatan nating sala, gaya nang lubhang pinangangawitang pinakauulitulit nang dabong papel na "Buenas nuevas;" pagka't ayon sa lira1 catolico, ang ating mabubuting gawa 'y hind'i mamumunga, kundr alang-alang sa gracia 0 biyaya, na kailan?;ang klHakipan ni1a: sa ma1mtowid nga'y, alanga1ang sa manga karapatan nang dug6 ni Cristo.

-168-

00, kailangan ng-a ang pananampalataya upang mapakagaling, pagka't tahas na simtsabi nang Biblia; ng;uni't gay on ding pinagtitibay na ma~ nnaw nang Biblia' na, 1alo pa namang kailangan ang mabubuting gawa. §III ANG IGLESIA.

Anang Biblia.

Anang p'l'otestantismo.

Anang maraming pro- AnI Cristo ayon sa ' testante: "Hindi kaila- sabi ni S. Mateo (XVI): "ngang maanib sa kang'l., "Ikaw ay si Pedro at '.' nomang Iglesia, upang "sa ibabaw nang batong "mapakagaling." "ito itatayo ko ang Igle"Si Cristo 'y hindI nag.- "sia." At sa cap. xvrn "tayo nang anomang aniya'y; "Ang hindi rna"Iglesia." "kinyig sa Iglesia ay "ar.iin mong gentil at "pu blicano. " "Hindi masasabi ni Anang Apostol sa mga ~'Cristongsiya'ypangulo E£esios, V, 24:. "Gaya "nang Iglesia." "nang pamirnintuho ng "Lalo't higit ang ma- "Iglesia kay Cristo" at "n,2;a tawong hindi rna- sa v. 25, aniya'y: "Mga Hkapagsasabing s i I a 'y "lalaki, ibigin ninyo ang "lagay na manga obispo "inyong esposa, gaya "upang mamahala nang "nang paglbig ni Cristo "Iglesia nang Dios." "sa kaniyang Iglesia, na "buong sarili niya 'y ipi"nabigay sa Iglesia rinA! "ito." Sa 23: "Ang lalaki "'siyang ulo nang babayi, "na gaya ni Cristo 'y "siyang ulo nang IgleHaia." Sa manga Actas, . , b¡1: "n'mac. XX , smasa "gay kayong manga "obispo nang Espiritu "Santo at nang inyong "pamahalaan ang Iglesia "nang Dios. ,. ,

-169-

Kalwlugan na'lIg nangaKal/U.ll~ganf! pl'ote.stamte.

bangit na texto.

Sa makatowid ay wa- Sa lahat nang katutolang Iglesia ni Cristo; at hanang ito at iba pang: sa makatowid n搂;a'y wala lubhang marami na maring puno na mikikita at sasabi natin, ay maHnaw hindi nakikita nang na- nang mahlhinuha at mabangit na Iglesia. lHirip, na si Cristo'y nagtayo nang' isang Iglesia at sa Iglesiang ito'y Siya rin ang dapat magingpang-ulo; at hindY naman nasasalun,2.at dito ang magkaroon nang manga. taw-o, na sa kaniya'y mamuno 路alangalang sa ito'y gayon ding' tayo at pahikad ni Cristo. Mallnaw rin namang nakikita, na ang Iglesia ring ito 'y nakatatag na noon pang panahon nang mang-a Apostoles. ~"r y

HINDI

PAGKAKAMALJ

Pa;niniwalang pro-

NANG IGLESIA. Ang

Biblia.

testan-te . .Anang mang-a protes- Pagkautas masabi m tante: "Dios lamang ang Jesucristo ang manga "hindi magkakamali. Li- nab~Lngit na sa itaas (ni "gaw nga iyang- pagpa- S. Mateo, cap. XVI) na "pan gap na ang tawo'y ganitong manga pangu"hindi mag It a kamali. n搂;usap: "Sa ibabaw nang "Kaya slnomang Igle- "batong ito 'y itatayo ko "sia'y hindi makapag- "ang aking Iglesia" ay '路t6turing na siya'y di dinugtungan pa: "At ang "magkakamaJi. ,. "manga pintuan nang in"fierno 'y hindi mananaig "sa kaniya."

I

-170Sa Evangelio rin ni S. Mateo (cap. XXVIII) aniya'y: "Hayo kayo at "turuan ang lahat nang "tawo, at ako 'y sumasa "inyo hangang sa kata"pllsan nang manga pa"nahon."

Sa Evangelio ring yaon (cap. XVllI) aniya 'y "Ang bindi: makinyig "sa Iglesia'y ariin mongo Anang makapal na "taksil." protestante: "Ang Igle- Sa unang s{llat nang "sia catolica, apostolica, Apostol kay Timoteo "romana 路nang una. ay (cap. III) ay tinatawag "siyang Iglesia ni Cris- niya ang Iglesiang "ha"to, datapua't sa kaha- "liqi at St'thay nang ka"baan nang panahon ay "t~tto7wnan." "mlligaw.)I K(J)7~u7/uqriln, nang 1na;nga pa1~g~tngu8ap nang Bi-

blia.

Kun ang Iglesia ni Cristo 'y narnaly, nadaig. disin nang manga pintoan nang infierno, 6 nang lUang-a kalaban.

Kun ang Iglesia ni Cristo'y mangyayari dising magkamall, ipaano ngang mawlwikang si Cristo'y sumasa Iglesiang nagt6turo at umaaral nang laban sa aral ni Cristo~ iPaano namang tayo 'y maplpilit ni Cristo na siya 'y dingln natin~ Kun ang Ig路lesia. nga 'y namali, ipaanong mapatutunayan nang Apostol, na ang Iglesia 'y siyang

-171haligi at suhay nang katutohanan1 Yaong manga protes- Ani Jesucristo kay tanteng umaamin nang S. Pedro, ayon sa sabi pagkatay<> nang Iglesia, ni S. Mateo (cap. Xv.:I:) ay nang-agsasabi namang: "Ikaw ay si Pedro (bat6 "Sa Iglesia ni Cristo'y "baga) at sa ibabaw nang "hindI dapat magkaroon "batong ito'y itatayo ko "nang isang natatanaw"ang aking Iglesia." "na Pang-ulo; sukat na Ang tunay ring si "ang hindI natatanaw na Jesucristo, ayon sa sabi "si J esucristo ng-a." ni S. Juan (cap. XXI) ay nagwikang: "Alagaan "mo ang aking manga â&#x20AC;˘ I cordero; alagaan mo "ang akiug mga oveja."

Alinsunod ng-a sa unang kutibayang nasabi, ang Iglesia 'y sakop ni San Pedro, na pinakacimiento nang kaniyang pagkatayo, at yamang sa tawo 'y walang ibang nakikilalang paraan nang pagsakop liban sa pagtalima nang isang nasasakupan sa kaniyang puno, , di' kasl ng'ang mallnaw ' namang si S. Pedro 'y lagay ni J esucristong pun<> na ta,talimahin nang buong' Iglesia.

Sa ikalawang' katibayan, si S. Pedro'y ilinagay ni Cristong pun<> nang bu<> niyang kawaI, na ang Iglesia nga.

----'~i' ---

-172-

§v ANG BINYAG. Paniwalang p,,'otestante.

AnCl Biblia.

Anang ibang protes- Kay S. Mat. (XXVIll, tante: "Hindi kailang:an 19) sinasabi: "Hayo nga "ang Binyag. upang ma- Hkayo at a,ralan ang Ja"pakagaling'; kundi si- "bat nang tawo; pagbi"ya 'y isa Jamang dagdag "binyagan sila sa nga•"na bagay sa talagang' 'Ian nang Ama, nang "dapat gawln."

"Anak at nang Espi"ritu Santo."

Kay S. Marcos (XVI, 16): "Ang sumampala"taya at binyagan ay "mapapakagaling. " I}ay S. Juan (ITI, 5): ,. A,ng slnomang hindi " magnawnaw muna 0,. "muling ipan~anak pa"kundangan sa tubig at "sa EspIritu Santo, hindi "makapapasok sa kaha"rian nang pios."

Kahulugan nito.

Anopa't kailangan ngaang Binyag' upang mapakagaling; pagka't sa uuang katibayan, ang binyag ay utos ni Cristo; sa ikalawa Iy pinagtltibay na lubhang kailangan upang mapakagaling, na gaya naman nang pananampalataya; at sa ikatlo 'y maliwanag na pinagtltibay ang lubos na pagkakailangan nang bautisrno upanding mapakaga··

-173ling, yamang ang pagnanawnaw pakundangan sa tubig, ay diu ibli kundi ang binyag, ayon sa pasiya ng lahat ng doctores.

§VI PANGUNGUMPISAL SA PARK

Paniniwalang protesAng Biblia. tarde.

Anang manga protes- Ani Jesucristo ayon tante: "Ang Dios lamang kay San Juan. (cap. XX, "ang nagpapatawad nang vv. 21 at 22): "Kung Hmanga kasalanan. Hindi "paano ang pagkasug6 "siya nagkaka]oob sa "sa akin ni Ama, gayon i'manga tawo nan~ ka- 'din namang kayo'y si"pangyarihang magpa- "n,usugo ko."... Tanga"tawad nang sala." . 'pIn ninyo ang Espiritu "Santo; yaong inyong "p~tawarin nang kasala"nan, ay patatawarin na"man; at yaong hindi, "ay hindi naman."

Atkay San Mateo (cap.

XVIII, v. 18): "Lahat "nang inyong tauan sa "ibabaw nang lupa ay ta"'tauan naman sa Langit, "at lahat nang inyong "kalagan sa ibabaw nang "}upa ay kakalagan na"man sa Langit."

KahuVugOm, nang manga pangungUsap nanq Biblia.

Manga pangungusap na ito ni J esucristo 'y walang anomang kabu~u­ han at kasllysayang pawa., kung tunay ngang ang Dios lamang ay

-174siyang tang-ing nagpapatawad disin nang sala.

Walan q ka bulu han, pagka't ianong mahihita kayang sabihin mang

"yaonq inyonq pata/wa"rin nan(J ?nang-a sala" '!

- Walanq kasaysayan, paglca't ang mang-a apostoles 0 ruang-a kahalill nila'y makapagpapatawad ng-a nang kasalanang', gayon ma 'y hindY pinatatawad; at maa.aring huag namang ipatawad nila, at gay on rna'y ipinatatawad.

ยงVII ANGI EU0AR.ISTlA. Anq Biblia.

Pa~Vwalan(J p?'otestante.

Anang maraming pro- Kay S. Marcos (XIV, 'testante: "Si Jesucris- ~2), ay sinasabing pag'"to'y hindi tunay na dampot nang tinapay, "naroroon sa Euearistia, ay binasbasan at saka "kundY anyo lamang, ang iginawad sa manga apos"naro1'oon sa hostia, at toles, na linakipan nang "sa caliz pagkautas ma- wikang: "Abutin nin"bulungan na ay hiwaga "yong tangapin: ito ang "nang katawan at dugo "aking katawan;" dinam"ni Cristo." pot naman ang caliz, at gayon ding iginawad sa manga disclpulo, na aniya 'y: "Ito ang aking "dugo. " Gayon din ang sabi ni S. Mateo sa cap. XXVI, v. 27 nang kaniyang Evangelio; at ni S. Lucas man (XXII, 16, 20).

-175Anang makapal nn pro- Ani Jesucristo ayon testante: "Ang Eucaris- sa sabini S. Juan (v. 55): "tia'y hindi" kailang-an "Aug kumain nang aking "sa pagpapakabanal at "Laman at millom nang "pagkapakagaling." "aking ¡ Dugo nagtatamo "nang buhay na walang "hangan." At sa capitulo ring yaou (v; 54) aniya '.v : "Kung hind'i "niny6 kanin ang aIring "Laman, at inurn 'in ang "aking Dugo walii. ka"yong buhay (nang kalo"Iowa) sa inyong sarili."

Walii. bagang pagkapakabanal at pagkapakagaling. ~ VI I I MATRlMONIO. Paniwalang protestamte.

Ang Biblia

Anang Ap6sto1 sa maâ&#x20AC;˘ Anang manga protes- ng'a taga Efesio, V, tante: "Ang matrimo- hil'lgil sa matrimonio: "nio'y isang tlpanan 1a- "Sacramentong ito'y da"mang ,Da kaugal'ian at "kila; at la10 ko pang "p a Ia k ad bayan, at "sinasabi kay Cristo at "mangyayaring ka1agin "sa Iglesia." Sa maka"ayon sa pagkasunduan towid baga, ang matri"nang magasawa." monio'y isang dakilang sacramen to, 6 dilI kaya 'y ka(Jalanggalung na tanda nang pagkaJakip ni Cristo sa kaniyang Iglesia. Ani Cristo naman ayon sa sabi ni S. Mateo (XIX, 6) sa pagsasalita rin nang ukol sa matrimonio, 6 sa pagkakalakip nang b.laki at babayi: "Sa rna"katowid, ng'a 'y, hindi" . "na dalawa, kundi lisa

--176 "ns. lamang silang la"ma.n. Ang pinaglakip "nang Dios, huag pag"hiwalaYln nang tawo."

Pagsusurot na ito, na maipatutuloy pa natin nang mahaba, ay sukat nang magpaanlnaw nang pagka.layo sa Evangelio nang manga tawong iyan, nil pagkatapos manghimagsik kay Cristo at sa 짜:aniyang Iglesia 'y, pan~ahas pa manding magpangap evangelistang daHsay. Mallnaw rin namang pagpapakilala ito, na iyang pang-angaya nila nang paggalang sa Biblia, ay pawang balatkayo l3.mang, upanding mahibo at mapagdiladilaan ang manga hunghang.

MakilaJa ng-a, buh:tt ng-ayon, na ang Biblia ay siyang pinakapalatuntunan nang pananampalatayang pratestante, ayon sa ngiwin~iwi at sunkisunking pasiya na sumurot sa lsip nang bawa't isa sa kanila; datapua't palatuntunan nang ating papauampalataya ang Biblia, na sinasaysay at pinalHiwanagan nang tatag ni Jesucristong dapat magturo at magpaanlnaw, na dili iba !rundY ang tunay ua Iglesia.

IX Kasabihang protestante,

P.--'-Ganoon po pala ito, iay ana kaya"t pinangang-ahasarng sabihin nang mang-a protestante na sinusunod nihi ang Biblia, at ang Biblia'y siyang tang-ing palatuntunan nang kanilang pananampa19taya~

R.-Ito poly huag Ninyong takhan, ganito nang talaga ang kaugalYang' lagi nang mang-a hereje kaikailan man, gaya nang matutunghan sa manga sinulat nang mang-a 'Santos Padres at nang manga doctores. Talaga nMlg ugali nang haHmaw ,nang . herejla ang siya Iy magbalobalong tup!l. nang kabanalbanalang Biblia, pa,gIta It palibasa 'y mal abo ang kahulugan nang

- 177 -maraming buhag'j nit6, ga.va m~ nga nang' ating napagusnpan na, ay ,yalii, 11"2;[ IHtnHtn,g If wag na nwga \V~i ui;y:l. iyang- kaga,g::t wang' big:.yti,n na.ng bala nang' IlIa1higang ii.;}11Iit na kflhulll~)ang palihls sa kntutohanan, at ";R ganitong' para:)"" ll1all1ag' na l1ln.hun~rhallg· ang h:lyan nang milibigun Ililang pagbunghang, na' ang' sankrtla.u sa lahat nang ito'y ang llihlia. Dahil dito'y kay}\. wnHi, kasoll,g' makikitang' st'ctang' protestant€' na hindi' aug

dinadahila\

t1llg'

Bihlia

sa,

lab~tt

nilan,g

iniuaral. hagamau ang' lahat nilang itinlltul"o a.v pawang ~al{ll'l}t1ul1gat.

P. - T{ma", nQii po: g:l,\'Oll n0ii :lIlg kanilallg gina,gu wii sa lahat nihmg' llinalal:lbns llR pappi at i'n}j('tllllg protestantt' 11:1 akill,\t 1l1c[.;it:1. Pillan.Qahasung Hinahi ui.a sa i~all~' follPto, ll:l dt um:mo'y ang pl'ote'tantisn o'.\' si,\':llIg' JlIatnndang 'rf'!igion, 1>n.~ka't sa }'ihk~ nallg-hiihn:wak.

R.

M,a,lIuuw

u l!;i \ TJ()

HaHl<lIl;

Il ~uni't

hindI

t(ma,\ a talu£:mk 'iblia kundi Rtl Bihli'lllg' hin:ln~i) at it iH,n .;t hal: ktdmk nang uln 11:'1.1lg' ba\\'a't pa,stol' nl'(It/.(,K:n it'.

P.Gayoll (jin p l;g n'~l,ihl ].;0 ~:t isang pc.ha.v;l,(tall~!' nag'lfJib t Iii ng' 1\I:I,\'llil:i, na a,Ilg' PH.-

sa

mag-at, a.v: .ll(

Ri,,,',/I

I.,'I(

IfUt,rtl( (mtkabuh:!-4

aug Bihlia), ang' g':mit()]],!!· mall n pan;}.11l1- {l~ap: "} pinalHthaY:.lg' Il:Ull j n nang till'l,.;tas~llI_ ,.;a paHngalan liang Hihliang' i.nn ' :111 !lamill. nlt ang

"pag-Utplikagn,ling' a.r hind'i nanghiih:LW:Lk knn0.1-

"noma,n~' Iglei-dn, Itt gasoll ding' hind] lHtka"kallltan lJukunclan0,'an :-sa salap'i. (Itos 6 sacra"mentol'l, knnd'i sa, pamamagitan liilUaog nang'

"pannnHUlpalata,Ya, ka;\' Cri:-;to.'-

R.

Tuto6 ng,ang' katawatawl1 ang' palabas na a~' ta,n~an lw n.ng Bibli}L, at aking biml.basa, ]m,ihn ma ';.- hindI ko pa mltumpakang' nakita aug IllaUga hagay nn ito.

Ang l:iging' 1l~1rikita Iro t:l:1 13i bliu ay: "ang "hind] makinyig sa Iglesia ':y dupat ariing' gen, "til," at "Hng Iglesia ni Cristo'y si.yang tan~ing IgJet!iang i binatay kay S. P<>dro (::::i. Ma.teo, XVl, 18), IgJcsiang mallnaw naDll\ug' siyu. ring Iglesia nang' Pontlfice ROIDU110; at "ang binyag,

ito, pagJul't al'awaraw

12

°

-178-

• "aug absolucion pata.wad ua ig'infi,g'uw!1d nang "mau0.a apo,.;toJes (at JlaTlg ll\an~a kahalill nilrt at "mau.~a kill{tl;;atawang sncerdote cnL6Iico), n,v pa"wang kailnn_an upanding kamtan ling' paLa\yad "naug' man.l,a sala" at "ang panana.lllp itlat:t,va 'y "kailanCan upang mapak!1g-alin,g;" datnptm't nang huag lJating' palliwallLlLng s(lkat nlt IftlmLng' ang pall;mamp~d;ttH.vnng ito, sa iba'tibang lugn.1 nang Bihlia'y sinasabi, n~ .kaihLn..:an din muw:'i-ll aug malmhuLing' g·~Lw~i. , tlallill l'ito'y tnuC!"an sa ham;w ang; ]~iblia na H.mlng" il i lHila thalii, mt "sa lUll! nang' Ig Il'si it ca"tolico-romana H'y w:Llang' pa,!.d,tlpal<ngaling·" at "sa, ika.pap;Lka~:ding ay kinakaih1n ;ttI all~' pa"mang' uasabi Uti. (mt llindi: u ,a ang s:thpl), "kllndY ang' tn·tll %a s:tCr,j,m :~llt(), :tn~ pan,Lnam"palata.,Ya at ang' mabubuiing g'aw~i,," P.-Sillasabi Tin mUU,lIl U'LI1g' p·\[W I nit .v'wn: "l'angihan hll.ga. ang wik~i, nang' Dias nit p:lrllng "piuakapaJatlJltLumlll na.ng- rmnanalllpaht:L.I'a at "nan~: p~lguu~'lIij", at lkilanliTl ang Ig'lp~iHllg' Tmrang "tan ' jng'may lmpang', :Al'ihan;tililld"i byii, it6i~ang "malinaw nlt di p'ag'kilala Ilang' kapang'SHrillan ,tIJ,1.

J (,SUCl"lstO. . .. 0" ~ .

R.-iSHa/l !.;aSa baga natutulwl1 nHn~r na~tsn.­ salitii. nUllg gallito, Ullg nrHl na jnilakal~i Jli.) ang suman lll~ Mnirull an - 'nkollg' hindi: ni,l a pinng·;t]";l1:m iyan sa tunny n:L bukuL na dnpat paghau oan, llH allg man a Doctol'\'S catolic(ls n ii.; na ll:lgtuLut'On~ pawi"i, na nng' wikii Dallg' Dins ay si,I HOg: paJu.tunttlllan nang' JlHnamlrnpalatuya at llllllg- p;Ig-uug'alI, at l:l.1lg 19lesia'.v bind] ]nm:\1lg si.d.ng tau jug may blpaJl~t.yal"ihH'n! kund'i wa\}lTlg kapang-yarihan,Q' nnoman si,ra, libHn S:l kHl1i,\'flllg'

tinangap kay Jl'::;ucristo, at hindi naman ni,ra ginaganflp sa gl1,n:tng' sariE ito, kund'i a.lall alnng sa si,ra 'y kimlkatawan ni Cristo.

GlIYOI\ lI1an, palibhasa'y,-ayou sa naipaliwanag na natin, at ipinahahl-\:yag' uh-man n:1Tl,!{ m~dla

ring ma.n a protestn,nte, isa sa. kallila 'y si Lut~ro u a,-r'tft

BibliH.;

rmtlabo ang ma.raming lug'aI nang kailan-,ang lubhuug', na]wpug'lag-ay si

-179Cristo nang isang hindY ma.liligaw at tinulutan niyang mag'paliwanag' nftng- Bibliang iyan. Ito n!2:a.'y ang Ig1esia docente Himang na,-g'aya nang ating labis nang' napatutobanan,-pinagkatiwalaan ni Cristo nang katungkulang mag'turo at pinangakoan niynng anlaJa;nm naman.

00:, ang Snntong SuInt ay kinlkilala nga nating palatuntunan nang pananumpaJntaya at kaugal'ian; n~uni't g'Hyon din namang' kinlkilala rin nating tagapagsaJaysay nang pananampalatayang ito ang hindY mubl1aog na madadakilang paham, na sumipot sa sinapnpunan nang Iglesia kaika,iIan man. Datapua't, hind'!: sukat Jan!ang ito sa. atin; inlibig din naman nating upan ding huag malihis ang ating' pagp~yag at pagayon, ay roagbuhat ang gayon,g kas3J(sa,yan sa kapahintulutan nang Iglesia d~)cente, nn. iniuutos sa atin ni Cristong ating I(7lkinga,n at pinanf~ akoan naman nang kaniyang t(lIQug, at nang huag mabalatong sa k:miY,fUlg tungkol na rua2turo.

Ang' pa~dmldiha, ~ - a';y-, waJa sa di natin pagkilala sa Santong Slliat fla paliituntunan nang pananampabtasa. (iya',V p:uatn.ng lamaug) at sila (ang man - a protestante baga'y) siyang kUUllkilaJa; hindi', ang pag'knkaiba'y naroroon sa, hindI niHl. kinikilalang tagapagsala..ysay nang San tong SUlat ang marn.ming Santos at kapahampahamang mania Doctores nang Ig'lesia, na sanay at nakatatarok nang' mrtn a bagay na it6, at gayon din mui'Htllg timlta kuilall nila ang' kapangyarihan nan2' Ig:lesiang t:chag' ni Cristo; aug pagkakaibtt n ~a'y llll.roroon sa, sa Jugal nang man,g-a tawong ito, ay minagnling pa niJang pinm ang kanilang sluili hiruang n:1 bait, ' at ang sa iJaug mn.n a pastorcs, l1tt paparehong supiJ nang madJa;ng knmaJian, ut malakl pang lubha ang pagkalayo upanding masanay at makatarok nang karunun ang' miuukol sa manga bagaybagay nang Iglesia.

---~~:----

~@@@~@~@~@~~~~~@~~~~~~~~~~~~w~~~~ axcu:iiaz1liDi--

.. -

- -

-- - ---

-

:..

"'":-iii- -

IKAAPAT NA PANKAT PANAKAMPA1.ATA't ANH H UBAtJ ::)A GAWA. ,

I At-ai protestante,

"P.-iAn6 1)0 hn,ga a.ng路 ll;>ig sabihin mtng' maoga protestante 1 apflg pinlttCttintohanan nila.ng ang pananamllaluta. a 1:I,IlH,l.n b', huag' mang' maJakipan nang gawii, a;v l:\(lkllt nang' iJdJi~!'tas nallg' tawo?

R-Ang lhig nilang' ~abihin, ay sinomang sumltmpalata,vfi kay .Jt>8ucristong ating mananakaI>, ay mapapakagaJing,' masmnil man ang ka))ihtn~: man,2.a '\rHw~i" P.-Kung ga,nm }Jo'y. isa rin 1>:1 kanila ang mnglllasamii at magpalm.rfl,wal. sa maghait at magpakah(lsa:y at magpakalinJs mtng kaJoobanf "l{,,-GaY<>ll n~;ii po, :-;a ganang pagkapakagaling; bag'aman gin::tBl1bi nilang, ang ml.gpapabuti 6 nagpapasamii sa iSll, nagpapadanga] 6 ikinn.J:)lsirang pm'j sa ha rap nang kapowa tawo 'y ang mabubuti 6 masa:5allutng gawa" P,-iHindi' po haga sinasabi rin nang ibang protestante, upanding' mrt,pakagaJing a:r kailang-ang magsisi ang' Olay flala?

H..-Tnnay nga" datapun.'t laging kaJakip nang pagsalangsaog sa, sariJi nilang' palatuntllnan at sa aral nang kanilang' amang' Lutero.

P.-iAno po baga a.ng itinuturo oi Lutero ukol dito?

-

lHl-

R.·--tht kalli,\{an~ libroug /)1} tihertrde ch,·istiarw, sinasabi ni.vang: "Alinmallg' masnmaog. gawa. a,v "hindi" llHtng'yuyaring' lllag'paHumii at ikapakn"samii nang ta\\o, kUlIdi" ang' kukuJang;un Hl.man g' "nang panmHlmpalatu,ya," Sa Hel'mon,\?: hing-il sa mang-a pang-nnlllIsap IUt ,..... ;(' j)r- 118 r!(to·it '/JI ImrbUl1 etc. ani.va. ',\': "KUll,!;{ :::aan dumoroon ang- pana"nampalata,va, walang' ftUOm,lllg lluLlmslsirang ·'kasalanan.') ~a librong' IHl.Ulllwl sa La, cauti",,;dad r/f' f],f,lli/on/a., !:lU cnpltulong= Lillgil sa hinyag', aniya''y: "Nakikitll 1110 D<1 kung gaano "an~' ka,\"amanan nang' l:-:ang' cristiano, nn. suk"dan mang ibigin niya',Y, .hincti siya mangya"yaring' HUlllamii at nHl.]H11'IlOL sa magpakalaki"Iaki llIall nang kal\i:rall,Q: luang-a sala, sa tuing "huag' 1:1111ang u·,Va. iwawala,\T ang pananampa"lataYH." "Paglm't anu; may pananampalataya, "-aniyii a.' hind\ pinakcl.kapitan nang Dios "nang [,lala." Bagay na pinag'kltkakitaang mullnaw, nn \"tllang i )illllg binihillgy :,;i Lutel'o liban ;!U panallil.llIpalmtn..ra l~ll1ang" {tpanding' ang makasalamtn a,~ lIlapakagallllg·.

P. lAno pi; llUJllan ang' 1,inung'hahawakau nang mani!.a Pl'otf'stantf> :;ll pagpapatutoo nang'

ganitM R.--Ang· l)inanghuhawaimn nila ',Y lllanga ilang s6Jit nang' Santollg' S(t1at 11:1 111flsama ang' pagkawarY at. pag'kasa laysa,)".

P,-~A.Jinalin po haga? n.-Karaniwa 'y yaollg' na~Ultlpatl1too, na "NfL"nang' "j Cristo dito "il Inp ~i, at Dang iligtas "ang llHm!2:a makasulanan" (l.a. Tillloteo, I, l~), na "walang' hamtl l1a tawong '-\lnonw.n, lahat nang "tawo'y nagkai'll'I.la" (H.(Jll1 an 01:\ , III), Oft ,lang "tawo',v pinng·Joi.kalooban,\t pillapa~rlg'ing banal "pakundall[>;all sa hiyayii II i Cl'i 'l to ,. (Ibid.), na "JinliiniR ta,Vo nang dug·(j ni Cristo ,'n, lahat "na6ng saJa" (l.a s(tlat Ili S. .Juan, 1, 7), N~a~von ~lg~i,lahan sa pa'3i,nl mUl~' mat'l!!a santos at btpalullJjpaharnang' lllfln.!a doctores narlg' manga nakarftltn nallg' "iglo, tLl1g" kuhulugallg pina;h1.labas djto nang mang'a protestante at sa iba pang ganganito, ay: ang tawo'y walaug

-182magagawa at hindi naman dapat gumawa nang anoman ukol sa kaniyang ikapapakagaJing, at lahat ay ginagawa na nang' man,~'a karapatan ni Cristo, at hindY man l3.mang tayo binlbing-~tn nang Dios nang mabubuting g'awa, upanding makamtan Dl1tin ang mang;a nasabing karapatan, P.-Ang lubhang maginbawang :hal po bagang ito'.~ siyang itinuturo nang manga protestante?

R.-Halos silang lahat ay gay-on ang turo, bagaman hindY lahat ay gaya nang kahigpitan nang pagtuturo ni Lutero at ni Calvino.

Datapua't ang bindI naman magturo nang gayon, ay hindi naa,ano sa ,kanilang pagkaprotestante, pagka't alinsunod Sal mala.,)'ang pagsisiyasat at pagkukuro,-ayon sa nastlbi na nga natin,--ay hindY mangyaya,ing magkaroon sihi nang tiyak na ara1.

P.-Nakita ko po sa 'papel, na ating pinaglmsapan, ang ilang l?ang-un2:usap na tila nasa;:jalung-at sa alI'al na it6. "Sinlsira~Ln kaml,"aniya,- nang manga nagsasabing ayon sa aming ":iral, magkaroon lamang ang isa nang .p ana"nampalataya, ay hindY na dapat magalaala, "mabuti kung masama man ang kanilang mang-a "gawa, siya 'y makapagpapatu!oy na mamuhay "sa sala, at gayon ma y mapapakagaling din "siya." Tila nQ;'a wari naman ang sumulat na ginoo nang dahong' yaon nang papel ay hindi tumatalillla sa aral na ating ikinakapit sa mang-a protestante.

R.-Namamali po Kayo kung ganito ang inlisip路 Ang ginoo pong iyan, (gaya naman nang ibang manQa protestanteng nalalahiran pa nang anyong religion) ay nagsasabi at inuulitwit, na ang pananampalataya lamang sa halaga nang dugo ni Cristo ay sukat nang makapawi nang kasalanan at makapagligtas sa tawo; 'SiDll.sabi rin naman at inuulitulit, naang mang-a gawa ay hiudi makatutulong sa pagkapakagaling.

Ngayon nga'y sabihin po Ninyo sa akin; ~mahlhinguha kaya rito 0 hindl, ns. ang may

-183 pmmnampalatayang gou,Yon, masamii. man· ango kn.niY:tllg- m:m.!,a ga\Yii, a,v ruapapakagaling din~ Ml1hlhin aha no~a\lg- g:t.yon, liban na hl.mang kung wlwilmin natingo, ang ma,r pananampalata.va 'y walii nang kain..vaang mak:lg-awa pa Dang... kasain.mm, b:tgoay na laboR na hillel! tama.

Ang- tutoo nito'y, 11lndt mapara(.n llang manga ginoong iyan, na, ang aml nila. 'y idlllot sa bayan nang' goaniyang' pamang ]llmalan;2,utn;;"ot, na mapansin ang kanilang kabulaanan at JLlbos na pan _uulol; at sa hindi nila. matllmpakan aDg paghulmlagpus, ango dagisonang nalin0,apan na lam:mgo sa.bihin ay, sinlsiraall daw la.mang sila nang nagsasalita Dang gayong palagay.

II

Aral cat6lico.

P.-Bago 'Qo lipating salangsangin aug ural protestanteng i:yau, ay ninanasa ko tlUinangoakillg maallinaw mUllang maliwanag aog aral nang Iglesia cat61ica hing~1 sa bagay no. it6.

R-Mabuti rin n:::a. Ang itinuturo nang Iglesia cat61ica hingil dito ay yaong kay Santiago (II, 20) sa kaniyang epistola, sa makatowid: "Aug • 'pananampalatayang hubad sa gaw~i. ay patay "na pan an am pal::l,tayH., " at (v. 26) "Kun ang "katawang' walang kalolowa'y patay, gayon din "naman ang pananampalatayang' hubad sa gawa 'y patay rin." Kaya, walangohalagaug anoman ~ng pananampalatayang it6, at wala namang anomang kapararakan sa ikapapakagaling nang' tawo. Ituro rno aug itinuro sa atill ni Cristo: alalaong baga'y upang tayo'y mapakag'aling, hindi lamang ang kailan£ta 'y pananampalataya, kundl namang aug mabubuting gawa, "Run "ibig mODg masok nang Hingoit,-aniya,-tali"mahin ang manga utos." (8. J;fateo, XIX) .

P.-Datapua't kun ang' mabubuti nating ga\va'y siyang °makapagllligtas sa atin, ipaanong' masasabi kayang ang ating pagiging dltpat ay biyaya lamang~

1X4- B" Kalo()h nQa !timan!.!,' ang' ating 11ag'hl.dttpat, palihhl1sa'y na}!'h'lhuhat~;L g'l':wia, JI:t i~ang kalooh na hi,p,d llal1;Q' iJjO"l; daL,tpllu't yanmng na sa n.tin mt ang: bi,\"(tyang ilo, a,\' 1l1an,!oi.·.\"il,V~ri at Twtl'{)pllt Jl:tt'illg' -;awittaing; \twig si,\':ll1g loawa Iii, H1. pap<lg'j ha nil I j II pH. Ht Ia I( )))g: paRaganain SlL palll:ll1lag'it"an llHlIg' llHtbllll1lting' g'aw:l , "'ia ganitollg' ]J:tl"H:l1l nmipupatnllgut la,YO lHtllg' ttl,ing mabnbuLin/! g'awii ~ a hang'l1u:lIl liang; ntiug pugIHl.lmkn~~':t1 illg',

P. - Knn~ g'Uy(11l p<'i pulii, KR tuing hindi nasasanihnn \lang hiya,va. ang' is:'1.. ny hindi: makapag'llJigtns "a kant.Ytt, JUlll :lllg' kani.ra lumRng Jtlabuh(lt.ill~('

g-awii?

R. - P:l.anhin 1I1flll He,:, po'y ilin(1'i. 1>flg·ka't;.ang ating' ll)'ahuhlltillg gawii R,V hii1C1'i S:lpat ~a ganari,~' ,,,ttl'ili JIi hi a iJdpapakagldillg' !latin, sa ating' ik:tpt 1'138:1 lanQi.t~ na i~ang' adltikang' 80hl'enatul'al,- ••lWJJd'i ulnng(lang' ~a gl'aCi~L, 'ua k:l.nila.lIg' kinas~ f-luniRatL p , --?,Paano ) '[ kaiiau iuinagId,kaloob ~~a atin nang Dios aug- bJ.nwung' it6~ R -Pinagkali>al oob:.m ayo nang Dios IHwg gracia niya l>rrKundan~:an ,,:-1. 1llan ~' fl. 1,ftrapatun ni .Je~u(,l'isto, at ang pagkakaloob n~l ito',V nang,YaYlLl'i :;a. tuiug' tUllliitallg':1}1 t:l,'"O nang- aJillDiung saCramf"llto. lU't Ii nikhii. ni Cl'ibto ~n. dahi IHn~r ito.

P.- -·?,La~(i pi) bH~:nng' kaihll "ull, (lj)anding- pagkaloohan ta,Yo nang I )io:; !lUllg' kaniyaug', biyaya, aug; pag'taug'l1V nn tllllHS n~Lllg' aliumang HaCralll('\O to?

R,,-Hind'i V<i, lll:mgy::L,ytll'i lltlJlUIU aug magtag'lay na lama,ng nallg' Vagsi.-;ising cOlltrici6n sa tawing na,g 'awang bl'>alanang ,.,urili. lHl ka~aluku­ yang pinapasan lHmg kiilo!owa. at lJ(l~ii nang 19011 11:-\ tang:apin ang' ,..:;aCl'Hlllento l~al)ag~ lll~lga­ gawiL P .- -KnlwLta..v 81 Cristo dnhil sa lahat HllDg tawo, at ang' num0:a Imra.pa.tan Ili Cristo')' lubhallg' ~Hpat at .na.pakasag'ullii upunc1ing ikiilig-tas l1l:l.ug sallgtinakpan, ;'paallO pi.> namtUl at hindi rill llapal)ukagaling' na lahat, yaon mang t(Ulay un may pHnanampa l ataya~

lXt) l{', ~Pagka't aya.w nilang' pagtalllohin lJ,ug sarili nila nang Hllll1!2a kal'apatan ni Cristo sa pamamagitan nang pag'lang:ap I1lLUg mang-a. Sa('ram(:'nto at lJagcl.ad;l()S nang mahnhuting gawa ..' ,.

Ga,yn ito nang' hindj' pakikinabmlg- nang 18ft nang anoman lall1ang sa isang kii,lakilakihallg' pam ana sa kani.ra, ;';3, tuing hindi' nisa t:it.ang:apin yaoll at lul.hawakan.

III

TOtol sa aral protestante pakundangan sa manga i.pi; nagsusulit nang Sa grad a Biblia.

P. -~Paan() p<'> ba~ang' pa!!::,;UIlI:Ulg' H:-l. al'aJ protestantp: s.a ,palllag'itan dill lHl11g ::--'agTada BihliaJ

R.-Ipal,jtang ihanay .HWIlQ· llHllIga katibll,Vang' nang' -Qi )1ia, JUt l,lagNusahing' llIallnaw na

tltik

hindi h'lmang ang pana.nntnlndataya., "nndY ang mang'a gawi-t llHID, a.\ J,~ilaIlQ' an 14ft ildipapakagahng'.

P. - iAlfo 1)0 bag;a }1TIJ;!.' nmu0.~t katiha'yall~' it6~ R.-Marl-l'lli at eli' mablJang: (h'itapna·t. nang lalong mallnaw RY ion" i' natin ~tl t:ttlplI~' bagay lamang.

P. -p.Alln pi> bag-a ang' una'4 R.-Ang unu ".\' lllnng.\'.l.ral'ing' y}wng' !TJ1I.1ll!;a sinaSl.1.hi nang J>oun Ill! tltik lli ~, Matoo (V', 17).

"RindT a\<o naparito nn. dimin ang' k'y, kundi "(tpandillg' tnparin si.ya;·' at pinH,Q:tfba.v huhat sa vel1'6('ulo 21 at ka~mTlod, Hl1g' ip,yng' laM-'M ni MoiRI'S hingi I sa :tdu Iterio, l>anunnlllll~l nang hindi tapat at.' ih,1, p~LUg g1wg'unit6, At i,hillO ang hindi' makapl11l1Jli,mlang lirum:'mg' diHin lli C}'j~to aug -ley, at winalallg' k:tbululutll. kung- ::!(d';:~tt nit an~ manampalata.\'a lalllllng' a,V mupapakl1g'aling' mt.~ Wala ring Impaml'akan ll:l1nau clisin lUlg' p~'­ k:apagti ha.r !lang Iqan1?:a 1(>.Y(>~ lal mll f-il\ pakikiagulo, pag]),ltay sa IOlpowa, pl1w·nm1pii ntm,g' hiud'i marapat etc,

P.-iAlin pi) baga Daman ang ikalaVl'ang' bag-a) na katutohanan'?

-18tl-

R.-Maiuukol sa ikalawang clase yaong manga pinagtibny ni Cristo sa ley ring' ito nang pa1ii. at parusa. HaHmbawa: Yaong,-ayon sa sabi ni S. Mateo, XIX,-ay itinug'on ni Cristo do on sa binatang tumanong sa kani'y:l nang marapat ga.wln {Ipanding ID8g1mmit nang- walanghangang b{lhay: "Kung ibig mongo mapakagaling ka, " sundi nang manga -' u t os; "路 ut nang t anongm pa siya 'y, iniulat niyu ang' ibang utos nang Dios sa Decalogo. Guyon din ang kay S. Lucas (X, 25), nang tumanong nang' ganito rin kay Cristo ang isang doctor nang ley, at tugunin naman n!mg Poon nan~' g-a.ron ding sagot. At a,ng kay S. Mateo, XXV, na nagsasabi sa atin nang iblbigay na pala nang Dios sa manga banal, :.l,t nang kaparusahang paghubu]usukan sa mang-a masasam~i sa araw nang ;paghuhukom; at dinugtungan nang sabing aug dahilan nang pala ay a,ng mabubuting' gawa Sai kapowii, tawo~ a,t ang sa kaparusaha'y, ang hindi' pagganap n31ng' mabubuting gaw~ng ito. At fLng kay San Pablo sa .kaniyang unang s(tlat sa manga Corintius (VI, 10), na pinagtitikan niya nang manga salitang: "Mag'ing ang malillbog' man, magjng ang manga "lllagnanakaw, magiog ang ruang;a masasakim ... "ay hindI magtatamo nang kaharian nang Dios."

Sa makatowid ng-a 'y, Imn ang pananampalatayang hubad sa gawa 'y s(lkat na, disin naman sana'y mapapakaling din ta.y o huag mang tumalima sa manga utos nang Dios; ang maglging dahilang katowiran naman nang pala at parusa ay hindi na sana ang' mabubuting ga,wa 0 pagllmot nito, Imnd'i ang pananampaJataya; magdadaang pala rin ang manga magnanakaw, ang masasaklm, etc., manampalataya lamang. Kung gayo'y hindi tama ang lahat nang pinatutu. tohanan nang Santong SuIat. P.-iAlln po naman ang ikat16~ R.- Yaong manga sinasalita sa atin nang .&Splritu Santo, na hindi ~sukat lamang ang mabubuting gawa upanding mapakagaling, bagkus ang pananampalataya na hindi malakipan nang gawang magagaling ay walang kabultlhang lubos.

-187Halimbawa, ang sinasabi ni Santiago sa kaniyang sCtlat (II, 14): "gAnong rnapapala, manga 'Lkapatid ko, sabihin man nang isang may panaL 'nampalataya Ai.v a, kung wa]ii narnang mabuting "gaw~l? iSa bUgay sl1kat UR, lamang ang pana"nampulata.ra upang mapalmgaling? Gaya naman "nang ka"\valang kapararakang anoman nang' pa"nonoorin rno J{tma,ng sa pagdadahop ang iyong "kapatid, kUl1~r hindY mo siya nabuluyan." At sa verslcu]o 17: "A.ng pananampalataya, na "hubad sa gawa, ay patay na talaga." At sa verslculo 26: "Kun ang katawang walang ka. 'lulowa ay patay, gayon din naman ang pana,'nampalatayang hubad sa mabubuting gha, ay "pata,Y rin."

Maniwala, nga, tayong ang' pananampalataya 'y kailangan {lpang' mapakag aling, para nang maHnaw na sinasabi nang Santong S(lJat, nguni't paniwalaan din naman nating gayon ding kailang-an ang mabubuting gaw~'t, gaya nang talastasang' pinatftibayan sa atill nang nasabing Santong S{llat,

IV Pagsalangsang sa ara! protestante dahll sa manga kamaliang taglay niya,

P.- Alin pi> :tng' unang' mali: Illyang aral pro testan te'ยง R. --Ang di umano'y mapapakagaling diu ang tawo, ll1amatay man o' hubad sa mabubuting gawa at iipos nang vIcio at lrasaiaoan, n{t gaya nang lalonll' pinakabanal at malinis, bagay na nagwawalat nang- katowiran at kn.banalan nang Djo~,

P. - - Say lia,\' 10 nga po Ninyo ito sa akin nang kauntl pa, R - Mallnaw itong maliml\\T, pagka't isH. sa ipinananahi nang mangn. protestante, di umano'y waJang ibang kinakailangan ang tawo sa ika.. papalmg'uling niya, kindi ang ,pananampalataya.

I

-188-

lam:mg'; at Ba kabilang dako naman, ga;va nang' pinagtjtibay na,ng laging na~usubok sa buhay. mangya,y arlllg ang isa'y ,magpakasamasama, at magkaroon naman nang iniwing pauanampalataya nn. gaya nang isnng' banal, lalo na't kung panivva,liiang sukat no, 1anl aug' ang pananampalataya at mapapakagaling nu.

P. - Sa dinQ:ig ko po"y :.;inasabi naman nang ibo,ng protel:!tante, na ttpanding mapakagaling' aug isal1g ma8am~i, 6 maka.salanang sinoma,n, ay kinakaiJanQan ding magsisi nq.ng tanang kasamaan niy:i R. - Tllnax nga, uguni't il)inaliwaollag na nating ito'y nalalaban sa ural din nila, pagka't kung, w(Lwn.r'iin sila at ang' itinututol nilang sulit ll:111J;!, Biblia iyan ding' katowirang matakuilan nibi n.ng ibang lctbubuting' gawiL ay magugauli b- din nal'n ang jpagmat(Hvid na hindI rin kl\ilangan ang gawang' llag8j~isj man.

P.路-iAHn po :rb.man al),g isa pang llHI,!n HI. ~Allg pl1~laDsag n::m*' lalJat nang ka~l:V()SaU nang pag-uugaU, at nang buong' relig'i6n pa.

P.- At ibakin po namnn ku;vii?

R. - Pagka't, kung sa g'ayon na karaming' utos, at Higing pagtutl1l'o sa atin llang kailangang pagtupad nang lllan ~~a utOI'{ nn. ito, Itpanding tayo'.Y mapakagaling', :ty makapal pa ang masasamang tl!lmalima, h(lbat HU ora:.; at punahong lllaniwaia ang madlit na hindi na paitl kaihngang' sundin pa ang lllttnga kautangang ito upanding mapakagaling, ay d'j w~tla nmnang kabuluhan na ang Inallga }Jaliituntunan nang m3bubuting kaugallan, at guyon din naman aug' alinmang culto nang 1路ehE ;i6n.

P.-iAlln po baga namau ang ikatlol1g kama1ian~

H.-Iyang umayon so, sinasabing: ang' pal1anall1'pa]atayang' hubad sa mabubuting gawa, a,V sukat na, ay kaisa nang tumatn.ngap at di tumatangap nang pananampa]ataya; yamang ung tUnay na pan an am palataya 'yo siya nang humihingl nang mabubuting gawa, na kailangang hindI m:tljwasan lipang mapakaga.1ing.; paHbhasa'y si-

-- is!:)naBubi nang manCn, .;;ulit din nang' Bibliang atin HUllg nabangit. n~ kung' nlnllaJlampala~ taYll I:hnang at hincli tatalima. nang manga llt08, 6 hindT !ilng- sa r.ll1.sa,mmang gawa, ay w:l,\:mg aaang' UJakupaso].; sa lang it, p, il\'Ia,rrooll po ba.gang' iba pang g'awa s.i~ hm&( Halun,i!;at sa aral pl'otestantcog' it6'~ l~, -Knn Hog' pagkakaHnlu!'(uiungat larnang' ay lag'j' nlt at Riya na It~mang; at sa ka,tunaya'y itinlltllro nila kung' mlmmog nag~Lwii, na nlW ni CriHto :tog' lahatlahat, at ~6kat nn. lu.mnng ang llJ:w:ulIpalataya kay Cri:;to a.\, mupapakugaling' un 11.ug' ::;1IlO1llan, ga'ylb na nQ}i nang laging pillag(lldit ni.' :tong' pinalitlabas nil£1ll,2: papeJ na <tting nabang'i t lin; 0':1;\ a nanlan nang' pagbababm~' ginugawa nila sft llladlii nnng' knnihing ctilto (1'(lI',(l{(h'/i ,'l'L ~in~111i.n~6. ~a[) ~a.tititik sa dahoJlg lJa.p 1 nn bun/ang- IlllnamUllll1clmod, ang :Ul~' pag'hahato[ 8a llH n l a f'tlilay '/11/ ct'i.~tia,no I'IUlg,:/i('O, naUll) ' ag~pug'clasal, TIlftnaiangin. hUmH'l<l nall~ 3i lia, dUIY1,t to Hit mau0:a culto ~HlIlg' lw 11 i lang l~uti puuan , etc.; nt hi ndi' naaataala at llap~Lpa 18ing' "lnomanQ,' nw.gpnkiipurolpuro\, ~L." hind'" ma[a.rong' malo1.l$jp 11:1 sagutll1 sil:.m~t: "f.Hindi' b:~~nl ang' lll.\'ong- sabi sukat "Uil Ia.lllan g' ang pananampatata,va (Ilmnding ako'.v "mii.pakag-aling at. mag'daang pala~ tAno't gani",Van naman HUg lumalahas n~a.v()ng' hatol Nin'.yO? iAno't pagku,!mabaluhan kong tupdin pa. ",mg' mani!.a gawang iyan at palH.k~Ld~'·

v Kun anong kasaysayan ang :ibinibigay nang matiga doctores na cat61ico sa manga tftlk nang Bibli.ang bimibangit nang maiiga protestante, p, . -Ljpandin pong ma::;:"dangl:!allg rm masagot nang tiyak ang m:m.§:a kasftysa;yaug' dulot nang mang-a protestante sa ilang tltik nang' Evangelio; n!l. ating misab i sa, itaitaCts, ninanl1sa ko

-190pong isalaysay Jamang sana Ninyo sa akin ang kahulugang ibinlbigay nang man.;a doctores na Catolico sa man a, bagay na ito.

R-Oo, po, pn.mulan natin.

P.-Kung gayo'y yaon pong sinasabi nang Apostol (P. Timoteo, I, 15) si Cristo'y nanaog sa lupa at nang tubusln ang tanang ma}msalanan; na, ayon sa sabi nang mang-a protestn.nte'yang kahulugan daw nito'y pagl~a't pakundan - an sa ginn.wa nn. ni Crrsto ang kaIahatlahatang l1auukol sa ating ikapapakaga]ing, ay wahi. nang a:1omang' natitirang dapat gawin 1)8. ang tawo; Braano po naman ang sabi baga nang man : : a doctores na catolico~ R-Ganito ang pa~'kalirip naman nang man Ca doctores na catolico: 8i Cristo'y nanaog dito sa lup>i, at sa kani.rang pagpanaog na ito'y tinubos niJa ang tan ang makasalanan, at tayo'y pinapaging dap1lt sa biyayang pumapaWl nang sala at pinagmumulan nang ikinapapakagaling nang makasa la;rron.

N ~ uni't hindi ang sinasabi nito'y,-kung wawari'in din liimang ang ibang titik nang tunay rin San tong 8"uhtt na ating nabangit,-ay hindi na dapat tayong hin - an nang ibang kabagayan sa ganang atin. Isa n , ~ nito'y ang pananampalataya, na g'a,ya nang iwiatllin nang tunay mang protestante. Ang isa pa'y, huag gagawii nang masama., na siyang ikinapnpaw'i nallg tinan gap na hiyaya 0 gracia. Ikatlo'y, upanding mabawi 0 manaulY ang nawalang biyaya, at nang pamuhtng kamtan kaya naman, kinakailan..!~fo1 nang sinor,nang may pagi'lsil? na" 9:ng pag81SIS1 nang man,.:, a sala at ang tulong nang sariling 'kaloobang' malaya, kalakip nang pagtangap nang alinmang' sacramento, mag'jng' sa nasa man lamang-; hindi naman sapagka't ang pagsislsing ito, tulong na malaya, at sacramento, sa 'g'Hlnang kanilang s[l.rili hlmang ay nagbibigay biyaya, kund'i dahilan sa si.vang hillihiling lamang nang Dios sa ganang atin, 0 siya bagang paraan 0 san Imp na ginagamit, upang tayo'y mapahatdan nang biyaya 6 gracia.

-U)1-

P.-At ipaano po naman ang wad nang rnanga doetores nang' Iglesia doon sa isang' sabi, nang Apostol sa manga Romano (II, 10 at 23), na aniya 'y "wala sinomang tawong banal," na "lahat nallg tawo'y naglnisala?"

R.-Anila'.v, aug sinasahi nang Apostol as ang salang orioinal 0 nang' pinag'llmlan, na Jdnahulugan ni AdaD, at nagkasalinsulin sa lahat nang mlanaB: niya., sa buong sangkatawohu,n bH,Q,'u', . pagka't dahil sa kasalanang yaon, tayong lahat ay sumipot sa maLiwanag na hubad sa gracil1 nang Dios at en. katowirang magmana nang buhay na walanghang'un.

Ang kahulng'ang ito'y pinagtltibay nang salita rin Dang Apostol sa. dllkong ibabti., sa cap. V, 12, Dang ganifo narnang manga pangun .~ (Isap: "Gl1ya nang pag'kapasol nang sala sa mund6 "dahil sa isang tawo, at sanh'i naman sa kasa"lanan ay wlsqk ang; kamatayun; gayon din "namang ang kan~ataya y nasalin sa lahat nang "tawo buhat doon sa :pinagbuhatan nang ipinag"kasala nang lahat."

At sa versiculo 18, aniya 'y: "Kung dahil sa "kasalanan nang isa ang Iahat nang t~1WO'y "naparuol, gayon din namang alan _alang' sa "kabanaIan nang isa, ang lahat nang tawo'y na"ging banal naman." iSino kaya baga itong isang nag'ing sanhY nang pagkapasok nang knsalanan sa mundo, at siyang ikinahulog nang hthat sa sala at dahil dito 'y naparool namang lahat, kundi si A.dan n ~a1 iAt alln ang kasaJanang itong minana natin kay Adan, kundi aug kasalanang original? ' Ang ibang titi.k - nang Santong Sulat na kinasasa.vsayan nang "wala slnomang tawo na hindi "may kasalanan" na "makapitong nagkakabisala "ang banal," mallnaw na ang binabangit ay yaong man!,'a kasalanang nagagawa nang hindi tinatalaga at walang tankang masama, bagaman may kalaLdp na pagkalin':'at 0 kapabayaan; at dahil nga dito'y bagaman s-inasabing man~a Imsalanan o kakulan~ an, hindi ikinapapawi sa tawo nang graeia 0 biyaya. Kung hindi noli. gayon; ~paanong

lI-J:!: IJl<~g!~!llg' lilg;a,Y 1Htng' taW()Tl~r han:tI pflg'KaLa.pos magl<=ihii;aIH'~ ~paanong pag:k:tkaro()!1 1llmg' hanal :-:ltt

tnllnd{"

Sl-mt~)ng

a.VOIl FI:\ pillagtltiha,\ nHllg'tumt.v ring

B(tlat:

P.

N:HdLa ko 1m po Il'-' :J,von ang: d:'ipat itugCW nan9.' papelpapelang' ixan ,~' ilcimiokalat at ga.Yon din ihr'i pa.ng' nag'lIHaw l'itmg' nagtUlbiLmtp nan,!!: 11l:l.111ol tilt walnng' jngaL na pinamagHt~lUg "El (Jura r eo y ('I Jnduito.·· R iiA1l6 p<) halta n:IT!l:1fl ang' 'lill:1B~Lhi nang

•.,!;t

~inaBahi

sIt

pa!l<dp:lpehUlg' iy~n( P. ,\ng: :,;a.hi po'.\' .VHllIa.ng t".'lIJ'!t(! LalMti ay "!ff/({I:'(;,,,,!l11 at ' HH makatowid nQa'.v IUl.rapatan " ta,V tHI,U' lllii)Hlka~aHl~i Hlfl)'nHlRH w:thmg hangan, "!Jim}; .nang,\ a,Ynrin}..' t ,l,\' O' .\ matuhns nang' ating' " mal "tLut.ing gti\\I ;l," It6 ni!,:i pii tLllg' huong' kin:l(1l 1wi :lIl lallmng mu~.. t:tn:tng kn towi rang' i~iJl a hl!l~a ng' lola nag:::;abing. ClIra,

na

"nlll.pHpaka-

"g,:tlilljt kltng' m,am6muhunan nung lTlabnbuting "ga.wii. ', . ~a tlJt,ol nn it<) 1 -l.lllan~' aug cum (ang' lmlob:titi hag-a'ltg c:nra \ll-l uakatltik Hll papel) ay nawalc'i,JI n:l IHl.ug' kihli l-Lt hindI l1I{Lt.utuhan ang

J.;a hil.lill , H, Laking kawulanghi,ya:lll at kahambugan! j/llag'l\ llllowang

dontoT'

Ha

~antong S{lJat ang haga,\ na itM

W,t!;wj.!' 'UJ()nlHllg nahabatid :::;a

H ind i kni I:lneang nm" IlmlHl illg' lll'ilalaman ,-ill ~alltong' :--;(dat at n:Ulg' 111:th:ar>agnt la.hu.ll :,;~t l:lalitH:lng' i.van, SlnOLrIHllg' cnnl. at IlllldT man

cum nu may kanllting ur-lalllllHtfl sa I'eligion. a,V mlttutllmpak slLlllag'OL. , nll tutoo nga't "tayong "lahat ::liY nag'l,afl}th~') rI(;;"il ,~a It'I(sa.t((?H~nq (l1'i{j1;'Ji,(r!: <hl.,tapua't ,lng snlang' ito',\T pinl1param llang bin,\'ag, at pagkatapof' !lito nilIUa',v iki.nadarupat mwg ikfbpapn.kn,!!uli!lg nang kalulowa ang ma,hubllti Illbting ga.va,. din .wl ganang 8a-i ~iJ i m:lti, k !lJMli' "la1t,~: dZ(/.I/{1 8(1 hi,ljltl/(J. IlafJl.g .Vios nlt tinat:mgap sa ::Iacr:Hllento~ hatid din

naman ni lmlg' i tug(1n. nn ti'llll:l..V n,:!;ang' tayollg lahat uy nuh(lhuJog' sa kasahtmtng karani.wan 6 magag:bu. n~~uni 't hindI. upanding ikapawi >311 atin nang gl'3cia nang' Dios, a.yon sa nasabi nu n:~,a natin; :'l.lalaong' ng'a 'or magtaglay man

-193, tn,Yo nang' l\nsaLp,nang it6 (, knkuIangan ay riat{I1o,Y rin tayo nang' pngkalwmit mt'llg ilulpapakagajin,,!:: c1(,blpnu,'t luhol-l lin lihl" :-;u kntutohanan ling sabing' Inhat JIang' tawo'y nagk6.lm!::iula nang' mortal. nit i:li;v6. n' an~' t(may nn. sah, na Hl1g' katntuhong hunCa y mnpawlan nan'!f gracin, at l11ul'apat Illab(tlog lola walang bang-ang' pagkiipakm;anlii, At tulo,\' idin(ldugtong ko pang" yaon mang' cristianong' lllllh(tlog SA. kasal:lIlang mortal ay mangy:l路Yllri ptlllg l1Iukalah6s sa kalagayang ;yaon at makahawi nang' napawing bi.ruya so, pam amagitHn nang sacramento nang: Penitencia 6 Kumpisal 6 Ilflllg" isang pagsisising contl'ici6n kH~'~i, at pagkauti'i.~ \100ll, ang' mabubuti ni.vang gawii. ny mngfg'ing pnniiJagong IlHtn,C,a karapatan. iAno Ilg-ii ang pitlH1ya't inJihig Illaliulang ang' man~a k'Ctl n." nnng pinagllraJan, sa pag'papnIn.bas nHlIg' baloDulong- \ Cl1nt, lHL hindI nuuUam pUlliakll ~a 11 :m,...a .apai{uhuughang na katowiran~: ga.ra ni 6~ " P.-~ahihin 1 n ngit 1,?(j .L inyf> sa al~in; ~paano pi) haga an~r ~agS[lsa)"'say IlHng mang-a doctores lHl catojic() dOUll l'ft jban~t tftik (Hom. III. at l.a JOHn 1. 7), lln, kinahilngyun nUl1g "'l'ayo'y "Jmsung' pinnpaglg:ing hanal nang' bi,yayn nang "Dios;" at "ang duD'o ni Cristo.'.\" si;rang lumi. : 0 linis nang- Inhat nang sala?"

It- Annng' mang:a doctores JUl cat61ico'y, kUS8 tayong pinapaglg'ing' banal nang gl'ucia nang Dio~ ::It napapawi'::m nang' lahat nang saht a1ang:aJang sa Dug'o ni Cristo, pngh:a' t t(m:1~7 Il.~ang ang lahat mung g'awang 11lugaling at kalahatlahawn V: 1lI g' plln.rag'l nang' tanang' ~inalm)g, ay hindI ~n,pn:t na makapa wi nang lalong kaliitlijtang' kasalnnnn at ipagtamo nang gana]} na kabanahn, at aug tanging makag'agawii himang nito 'yang gracia nga lIung Dins, na kusang ipinagkakaloob sa atin ulangalang sa ma,n~a karapatan nang Dugi) ni Cristo.

Gayon rna 'y; yayaman g' inlibig nang' Dios na tayo''y mapakagaling', at hindj mapakagaJing na, pal'ang kahoy 6 hayop, etc. lamang', kundi pa.~,

13

-194: -

rang tawong ma;y paglisip at malaya, itinltik niyang kahHingan 8:1 Santong Slllat,-lLpanding tayo'y magawaran nang biyaya at nang kaba.nalan,-ang kaunting tltlong sa gauang atin; at hindi: sapagka't aug tliLong na ito sa. ganang 'Sarili niya 'y madal'apat ipagkamit nang' pagkapagaling; kundY alang-alttng sa tulong nating yaon, ikimikapit sa atin nang Dios ang manga walang hangang Imrapatan nang Dugo ni Cristo, al:Uaong baga'y, pinagkakalooban tayo l1fl.ng kaniyang biyaya, na siyang ipinagkakamit nang pagk3,pakagaling na walang hang an nang ating kallllowa. . iAno kaya ang isasagot nang rnang-a protestante sa Apostol sa pagsasabing'; "Ang gu"mawa nang ganaug' kaya niya, hindI pagka"lmitan nang Dios nang kaniyang biyaya," kung waHl rin amal1g Impararakal1 ang ating mang-a g'awa tun'gkol sa pagkakamit nang nasabing biyaya? Kun 'e.ng pananatnpalataya lamang,-huag' mang malaki'pan nang lnabubuting gawa'y,ipagkakamit n'a natin uang biyaya mtng Dios at al:ilaong nga 'y ikapapakag~ling' na, iano't sinasabi ni Apostol Santiago, na "ang pananampa"latayang hubad sa gawa ay walang kabuluhan, "patay, at parang' isang katawang pinanawan "nang kalolowa~ P.-Malinaw ko nang namamalas ngayon, Ricardo, sa lahat nang sinabi Ninyo sa akin, na iyang habing protestante nang pananampaIatayang hubad sa gawa ay t(may na ligaw at salung;at sa San tong S111at, gaya naman nang aking pagkaaninaw na mahltsay niyang tama at panlansag nang balobalong katowiran nang mang-a protestante, na akmang' saysay nang mang-n doctores catolicos hingil sa tltik nang evangelio. Datapna't, sabihin nga po NillYO sa akin, iang pinanghahawakan kaya nahlan nang aral nang manga protestante 'yang kapangyarihan man lamang' nang marUrllDong at matatulas sa ciencia sagrada~ R.-Hind'i matataltuilaug ang man!}:a protestante 'y nagkaroon uaman nang ilang tawong

-195 mnr,l1'llllong at mutabHa8 sa ciencia sRg-rada, is:! nga 'y aug t(muy nn Lutero at man~ isangi~3,tlg apostata nang panahoq niya. Nlluni't ang matataknilan at marapat unmang taknilan nga'y, ang hahagyii man hhnang Impang'yarihan nila upanding mapaniwalaan.

P.-iPanl1o po?

R.-Nang marapat paniwalitan ang isang' taWQ ;::a itinl1turo niya '.v, hindi: sl1kat lamang matanto ni;ra ang' kani.vang' inliiaral, ang bagay na itintltnro, kundY naman magkaroon nang sapat na kabaitan, at nang masignro nating' hindI tayo im:1tnah, at huag naman magkaroon nang lalong maraming bHang' nang marurtmong at mababait, na magturo l ,ang pasalnngnt Ra tUl'O my-a. Ngayon ng-a':r, isaal1 baga m'iroon ang kabuitan nang manยง:a k :'ibig nang Protestantisrno~ Hayagan sa buong sangmaliwanag', pa' kundangan ~a tl'adicioIl\ at mang'a historia nang catolico at protestante, ang Imsamaan at ang pagbibigay pagkald.sala nina Lutero, ZlUllglio, Cal, vino at iba pRng may ta,yo nang Reforma, bagaman pinagplpilitan naJ)~ manga protestanteng J-apanahon natill, na ba"asan at hangang sa ikanlong at bigyan pang matoTI'id. At Imn ano aug mang-a maglllang, gayon ding karauiwan aug lnmalabas nil. manga anak. At ipaano Imyang bl1buti -uaman ang mallga tawong nagtllturo, na an!! ,magagaling na gawa'~' hindI kailllngan, at hindI man himan,Q' 113Jmtlltulong sa ikapapakagaling nang tawo~ Kung mahuti man ' aug ibli sa kanila, fty sanh'i sa katl1tubbng kaha.itan, at hindI d:ihil sa pagkaproteRtante.

At ito ma'y hindI g'anito, isa hUga~r ang bilang naug mang'a doctores nn. Cat61ico ay hindi: hag a maraming lubha at hindi: man lllapaparisan nang sa mang-a protestaute~ isa bagay hindi: malaking laW ang karununQ'an at 1mbanalan nang manga catolico?

Sa katunayuR llga'y, ang bHang nang manga doctores na nangagturo nang ural Cat61ic'ong oaiulclt ua sa itaas, a3' btthat pa sa. man~a

- 19fj

Jraunaunahang mani!:a ~jgl{) nang CristianisDh) hangang sa pnnuh6n ~ natin; at mal'ami DHnlan sila sa bawa't flig'lfJ, ga.va nang' pinatututohanan nang' mnng-a anakH na.ng bistoria nRllg Iglesia at nang hindi maulatang sinuJat liang nmn0:a doctores, na Illagpang'-tyo'y inling-atan pa, Tunhnyan' ang' num,Q'a ~\in(Llat n1 S. Agnstin (De g"atia et Jih. arbicrio) nt (Df' hrl~J'('s.), ang mang-a kay ;-;. Cirilo (Colllm, in .JoHn.), ang lllanga. kay , H. .J0ronilUo (Uomm. IHni,), ang manga k!\.y San CriSOt-1tolllo (Hom. :j{) in .Joan.), ang I1lflng:a lm.v 8. Amhrosio (Com. cn.p, IV. ad II:l'breos). ang' man~~ a kinii. S. Jrel1ec), Teo doreto, S, Hi lario, S. Grog'orin NuziunceIlo, etc. etc. Maslsiasat nng lahat nang- mang'a dâ&#x201A;Ź)ctores, . teo]ogos, at ilHtng llag,'alR.. !:in:\" nang ~"htnt(l1lg Bulat at ma.nj!;a apo]llgistas JHl nng;qi;\ asat llllng hagaS na ito lumg:tng sa PI111 hon natin, at rmikikitang walii i.,gl1. man sa ka.niLang' hindI !Iag-tangol nang- isinala:vst.y na u:r;a!. ;::;amantalallg, ang mang¡n. doctores na llHg tUf<; lum,g ar.Ll pl'oteRtante, ay noong- sig'lo :xvX ~a,mang- )lungugsivagnmla, 1i ban sa Ill:t11 '! isang j sl'l.

Tnng-kol sa ciencitt <> karunungan; Slilmt na lamang- ang buhsnn isu. Ulan lamang' rutng sinlllat nfl.ug llml1~H doetol'es na cat6licong nangabang-it nn 1>11 iti\<{ts at i-s(lrot HlL gawii. na,ng Ina-. ng-a doctorcs nang' Reforma, ÂŁ11, ma.kikita na ang maJaking pag-kakaiba. Mag-ing ang Lahat nang libr6 0, sin{Llat nang mang-a protestanU~ ay png'samllsamahil1,. dill ma,/mkatimbang nang ha]aga nang tikns cienciu nang manp:n, .vari D1 S. Agustin <> ni Santo Tomas de Aquino.

Ga;yon din at higit pa ang masasabi natin sa Imba,n alnn; at luhh~i mlang marami sa roanga doctores nn. cat61icos ang man0.a santo, gaya nang' pinagtitihay nang manga lalong tamang historia at manf::a biog-raffa nila, at laW na ang canonizacion nang kanilang kahaitan us ginawa nang Santa Iglesia, pag'!ra't hindi ginagawa nang Iglesia ang canonizaci6n nang isang santo, nang hindi muna malinawang lubos ang kagitingan nang kanilang kabaitan. At iaMn

-1~7-

ka,Yii

!l<ll'Onn

:lllg"

lll,m:2':l

Pfotpstallteng santo?

~illnhi na natin at inulitulit sa manQa dinaanang-

<tahl Ill. l\bsalJi 1111 Jl'lang- p:llllins,11, Panlino, at magpakui!-tll III all ; lIll wahn~" kaLo",j rallg Ipngmagaljll~ l\;1.llg" lIHwga protistantE' nng kaniiaJlg IJlaestro; laIn lHL't ipapari:-; sil6.. sa llumg-a doc

tore::; nlt eat6lico.

· ....... . .

'

...

• .................. -

.......... • _ ...._";o;. . . .- ..... ~ ...........__

IKALIMANG PANKAT SA€RAlHHNTO NANG

l{Ul\lPISAL

PAMULA. PAULINo.-Nimiua ~lt Q pu sanang salitin lamang NillSO::lll kin ng.t,Y,on ang' isang' katutohanang catolico, n~ a on sa din~ig ko'y lubhang kinasttsuldarnan ll!uig IDa ~a protestante at I)ina-' kaaalimura nang' \bll~~ng pa,gugang-ulit.

RICARDo.-~~ng billllbabgit po baga Ninyo'y ang Sacl'amon.~ nl:tng kUnTpisal?

P.-Oo, po.

R.-Pasimulun l)(j nat,in. Uoanna, [lng alum ko pong Sacrament,) nnng' l~umpi:::;nl 0 CO},ffSion, g"aya n~man nang ]uyong pagkanlam, n;r ;pong pagpapahaJ"ag nang' atiug' hwang" sab, na kllUtangun nating gaWli:1 sa jsung' saccl'clote, alng-ad ni Jesncri:::;to, lH1 saysaYln sa kaniya nang: mnliwanag at walallg palikuac1likuad, kftl{Lkip ang pagsisisi at tlkang mfLtibn.,y na mag'babngo llflllg ugali nating' llHHlfU1Ui, (tpaneling magkamit nang kapatawaran nang Diod. Tinata.Wag na .<!((cr(£1nento, pagka~t isa ~a pitong- t~ltag ni J esucl'isto. na Sacramentos llang kaniyang- Iglesia.

I Ang kumpisal ay kailafigan at utos ni Jesucdsto.

P.-Sabihin nga po Nin;yo sa akin mana: ialin baga ang ~lral mmg J~'le.:;ia cat6Jica hingil sa kumpisal?

-199~

R .-ItinYlturo nang Iglesia catolica, nn. ang- kumpisal ay tatag ni J esucristo, nn isa ng'an g kailangang paraan '6panding mag'kamit nang kapatawan1.n nang mang-a kasalan!l.ng mabibig'at 0 'i/w1'tal, na nagawa nang mabinyagan nn..

P.-iKung gay on po'y, kapag' llagkasala nang mabigat ang' srnoman ay sapilitang' mapapakasama, kung hindi: niya ik)lIDpisal sa sacerdote ang kaniyung salu~ R.~Gayon ng,'ani ang kalakaran; datapua't sakall't walang mahagilap na slnomang' sacerdote, s(umt ikapakagaliag ang pagnana.sang mangumpisal, tag'laYln Himang nang makasalanan ang tlmay; uu. pagsisising contriciull sa kaniyullg man~a sala. Sa ganitong pangYllyari, kung hindY mam, ,tny ang' makasalunun, DHl.;vroong ) ahig'pit na kutungkulang mangumpisal sa. isang sac\ilrdote nang Iahat niyang sala, paglmkaroon nang' daang magag'tLW~i ito.

- P.-tAno p - baga naman ang pinag'babatayan nitoog' malaking liagkakai1angang mang-umpisal1 R.-Bagulllu't S~l isang cat61ico'y Sllkat na Himang :mg kapangyarihan nang Santa Iglesiung' nagt6tur6 nung gayoll; sastlbihin ko rin po sa Inyong ang' lalong pina~rMbat.ayan nito'y yaong' pinngtltibay IIi So Juan (XX, v. 23), nft sinabi ni Cristo sa manQ.'a apostoles: "Tang'apln Ninya aug "Esplritu Santo; yaong in,Yong patawarinnang saIn "ay patatawarin naman; yaong' binelI ninyo "patawarin nang kasalanun ay hincli: :rin pat6."tawarin. " Pag'ka't unanna: sa mung-a pani~Ung{lsap nn ito'y maliwunag ngang pinagkaloobnn ni Cristo ang' manga aposto]('s nang kapangyarihttng makapng'patawad nang kasalanan. Pai1f~alawa: pag'ka't a~g' kapangyarihang ito'y ini(),ayos sa kagalingall nang lmtnga binYfigall, Imy~i malinu,," rin nQ,a namang ang nasabing kapang-yurihan ay hindY sa mang-a apostoles ](),mang tangin~~: ipinagk6.Imloob, dahilan baga sa sila'y miturin;J;allg apastoles, IrnndY alunยง.uIang sa sila'.v mang-a aJagad ui Jesucristo nt nang Iglesia, at

-200sa. makatowid n5;a 'y ipinagkiiimioob namang tulo,Y sa tanang kanilaug ma12:1~tjng kahalill sa tuparin it6 hangang Imtapnsan nang' mundo, na diU nQi"i, iba kundl' an~' mang-a sllcerdoteng tnatapHt aTlg pag'kaol'dell, lkatlo: pag'ka.'t hindi kn,towirang' maipatuwad lIang s~cerdote ang mang-a kasalanang hindi: tliya taI a:-ltas, kusa kailangan munang ipahaY<lg lHWg' may ::lab ang tanang kasalanang pinauasa ni.vang ipatawad sa kaniyR.; :1t ang pagpapahayng lUL, it6 nang man?-;a kasalanan ay si~'ang tintitn,wag na kumplsal con.lesion. Ito uL!.}1, ang snnlli: kung bakin lm.ilangan ang' pag'kukullJpisaL P.-Iplltuwad nQ~i, PC) NillYo ~yaring ipapakli kOllg' pa,g'waWlLri. Dag:tmnn tumangap ang mung-a sacerdote 1m. r .J esucriF:lto nang kapang',varibang malmpag'patawad nang mang:a sala, hindi rin naman ma-fabil llHtw:1.wala.n n:mg ihang paraang ipag'kamit nang' ka~at(twa.ran nang mang;a sala, at kung mng'kalul.ganito ay san,n ng-a po dX !tng' 1l)ag1ging' lab s m~ma,u ny hindI tin lubhang kailani}:fln ang man,Q umplsal.

R.-Sa. n1an::::a salitiing hango sa Evangelio ni San Juan ay hinclllamuI;lg aog'mah5hinuha'y yaong kapangyal'ihnng magpatawad nang lmsalanan, na caloob oi Cristo sa "ani.yang man;:>:a alaga,d; kundi naman J'a(mg pagkabatid ua lUallnaw na wahi. na n~~' ang ibii pang pamnng' ipag'lu'i.kamit nang kapatawaran nang kasalanan liban sa a08ov/tci61'1 o patliwad nang sacel'dotC'. ~a katunayan nito, matapos lUasalitang: "Yaong' ill.yong patawarin "nan~ kanilung mang;a knsaiamMl ay patatawa"rin namal')," ::ty dinug'tungan nang' sabiug "yaong "hiI)dI ninyo patawarin nang' kanilang ma"nga sala ay hindi' llaman pat:Hawarin:" mang-a panQun~:LLsap na arig lmhnlugang mallnaw, 81noma'y hindI magt6.tamo nang kapntawaran nang gala, Imn ito'y hindI muna ipatawad sa kaniya nang sacerdote. Anopa't kung sa isang tawo'y maipatatawad nang' ibnng paraan aug' kaniyang' manga sala, ay dY ng§, mallnaw namang kabu]aanan ,ang magiging kalalabasan nang pangungusRlp na ito.

°

-201P.-Matanw {lC) mnyong' lubha kong Illinamaughiian. ua Hng g~lnit6 kalilfnaw nn. bagay na natititik sa Santo Evn.ngelio ay, itakuil pa Hllng ll1a.nga prot.estn,nte, na. pawa pa namallg' nanQagpapangal' nang mala king' pl1gg:i1a.ng sa banal na Biblia.

H. -Paggalaug' pong ito sa Biblin, :ty di.li iba knndi", is(L hlmang' pagbahalatkayo nang Protestantismo, (l!>ang mil.kunloug ang kUJlihwg man.ga kamalian, par:w.ug g'asga:;; n3. sa k a 1U 111 il. a n, at alam nau~ 1l1hat, na taJagang ugaling' gamitin nang manfi;a hereje, Aug protestante paglulwak nang Biblia. a.y waJii. nang ibang' siisabihin kuudi pawang pasaluni!:at sa Biblia, kung g'U.Y0D an~' lllapaling-au. Masasabi ni Jesucristo Ha Eyungelio nang biion,g: Ifnaw niyang maihigan, na loagkn.kalllit nang kapatawuran nang kanilang s&h }~vong patawariu at kalag-an n~ng mangn. a.pol'\tolcs at uang- kanibng' mnn~a kahalili, tanging pR,Taang' ilm~ahon sa saJa; datapua't labat na,ng salitang- it6 ni Cristo '.v hindi" makaibntala RR. isang pTotest:1.nteng- may tan/tall(l JJlb1/u" nil. Ulag-buhu~a at Ihag-tatalak pagld.ringig ntl. Illay magsaliUi. naug'l1an-ungumpisal sa sacerdote, at tulllyan pa niyallg Habihing ito';r nalalaban sa Biblin, ito',)' k:1thii.lmthii lamang nang' mhnga cum, etc, etc. Iniaitt:1.S n1 Utisto fla llmnga salitiing' ito nang' Evangelio, ua ikumpisal :mg ating sala sa kalliyang mang-a alagad, kung lbig Hating' U1a~'kamit nang kapatawaran nang manga sahmg yaan at ta.yo'y . l11aligtas sa apo.v nn wahtng hangan; at ang prQtestanteng: Iilay kaniy(wg ENUIgeli:o 8a ka /flay a.y hindi" papayag sa confei':!ion, t6.tangihan at Witaktul ang panQ-nngull1]Jisal at magpapaka.]"001 fia apoy oa wabng hangan.

II Kalaonan na nang pai'igungumpisal.

P,-Habihin 112;30 po Niny6 numan sa akin, pong panahon naging kaugnli"an ang Sacramento nang eomfesion~ ~kailan

-202R.-Nunglng-iba po ako sa tanong Ninyong' i,van, ginoong Paulino, kasasalWi 1:0 pa po lamang sa Inyo, na ang pagkalmilanQ'an nang pani2;ungumpisul ay nakaMtay sa mang-a nabangit nang sabi ni Jesucristo r:;a kaniyang' manga apostoles, kung gayon nga's tel'i maliwanag namang ang pan~.:u­ ng-umpisal ay karampatang nool1 pa 'y pinamuIan na naJlg manga nposto]es~ ang Iglesia ni Cristo'y inaalalaynn nang Espiritu Santo b6hat pa sa mulamula, ay gas6n ding marapat mutanto nanl!1n.

P.-Mabuti po kung gayon. Datapua.'t, imay rnallnaw po bagang' kasl1btang' makapag'papatibay nang katutohanang' itong, pil1ag'susllmakitang itakuil nang ml\n~'a pl'ote~tante?

R.-Hind'i po J tlkulangin, at mangn t'lmay pa ug-aug protesfante ang' nangapilitnng magpallliyag' nito. Ang historiador protestanteng si Gibbon., walang pakundangang' kau'way nang religion, flY ganito Rng s{l,lit nn titik. "\Valii slnomang tawong "may pinngaI" lan , nat lllak,iiwas tumlltol sa maZl"naw nc~ 7.·att\t()Mtn@~ 'llaN(J 1i.isto'l'?·u, l1a siyang,~ , h tlyag m1 ang ptUlgnngumvu'la - . 1 0' COI'nagpapa "fesion ay ]sa sa. man,~fL pangulong' tl1koy Dang ":ira} papista (sa Jllflkatowid bag'u'y catolica). "sa buong panahong linakaran nang unang apflt nn "siglo (nnang' apat mt claang' taon nang 19le"sia)." vYarling magaling nang mWI/(/ «pat na siglo, pugka't muhi sa ilmlimang siglo, ang pagkatatag nang pang:ungumpisal 0 COnfl:8ioli ay mallnaw nang kiulkilala nang- mang-a tunny mang protestante, kapug' may kallnt'i rin htmang naaabot. Mallnnw na n9:ang du.p at Ninyong aninaw clito na hindI nnmtik mang piuangahasang itltik sana nang nasa bing ginoo ang' guyong mani2;a pang-ung llsap, kung siya 'y walangpinagld.kukitaang malillnaw at matitlba:r na bngay na nagpapatutoo nang ganganitong katutohanan. Gaya nang mn,nga Catacnmba sa Romn. at iba pang' Il1onumento nang' mang'a unang 8i· golo nang Cristianislllo, na kinakikintalun at kinakikitaan nang maliliwn.nag at masinsing tanda nang pangun?, nmpii'lal ; • gaya naman nang mang-a

mu-

-

203 -

'.

kas111atang lugak nang mang-a. Santos Padres at Doctores niyaong manga uuang siglo, na pawang mlglalatbala at snmasak:;ing maliwanag nang pagtupad nang Pangungumpisal 6 Oonfesi6n.

P.--il\Hmarapatin po baga Ninyong turing-an Sll akin ang ilan man lamang niyaong nang;asabing kasulatau?

R-Oo, po. Nang unang siglo, S1.: Papa San Olemente, na bininyagal1 at killon8ag~a, tii San Pedro, ay nagsllsulit sa isang epl8tola6 s(llat niya kay Santiago nang ganit6: "Y~ong nagmamahal nang sariling kalolowa'y "huag mahiyang magpabayag sa mung'a sacer"dote nang tal1ang sWlagirusim nang ingit at "iba pang kamaJIang wahing abog'abog ay na"kasaliksik sa Imniyang puso, ([pancling- tanga" pID , sa ]mOl'l'u ang l ' t an a 1rrn~a -'I aug sa. ;;:a~amu "palllamagi~9.n nang' PIl 11 [;un!j 118ap nang Dio.'I "(gay6n ang tawag sa ctosdltcion), at pakuuda"ng;an sa mh,l.'libilltm,g :ira1 nila." 8i S. : Dionisio, nang siglb ring yaon, clisclpulo ni San Pablo at kinOilS}1O'ra nitong l1uang; Obispo sa Atcnas, sa kaui;rang' epistola 6 s61at ntt ilm8 kay Dem6:fi1o ay mallnaw nit nagbtl,bl1dya rin nangkaugall'ang Pangllngumpisal 6 C'o1lfesiun sa ~a足 cet'dote nang tanang kasalanang- nagawa nang,' isa"tisa.

Ang- libr6 mang kinatititikan nang- mad langginawit nang manga .Ap6stoles (cap. XIX) flY nag-sasabing: "marami ~a kanilii, (sa mang-a bin"yag'ang taga Efeso) ang' dumaclayo ditong "man~uu.lpisal at magpahayag- nang kanilang "manga gn,w~i at kilos" sa pagkahikuyat llU1Jg kanilang PU80 sa pang-aral ni San Pablo at nang' kaniyang' manga kasama.

Ang baniog' maug si Origenes, ntt ang kala'wakan llang d(mong ay minanghaiin nn.ng sangtinakpan, ay gayon ding nag'sasalita nang .sacramento nang. Oonfesi6n sa manfming- lugnl nang kaniyang mang-a sin (tlat. "Kung pinag'sl"sisiba,n natin ang atillg man0;a sala,-aug sa "]ita niyu AH Imniyang Hor.lliJia 6 Al'fIl hingil

- 204-"sa I.;('vltico,-at ating: ikinllkumpisul 6 ipina"hahayag hindi: lamang' s:1. Dios, knndi naman "doop RI1 lllung-a nutS' knpang:,varihang magbigay "StL utin nang kagamutatlg' laban sa sala, ma" ull,a -, I{asa Ianang 1" to;y"1pa tH tn wa d . " Si Tertnliano, na llH,hltlmhay nang- panah6n ding ')-'aon, ux ganit6 n:~l1lan HIlg- salit~i, 8ft kani.vang Tl'Otado de T(f JJI'1i dl31lCia (Kasa,Ysayan nang- pan},tun;:!,umpisal): "l\1akap~tl 11<'1. tawo :tog "ulnlilag sa nUl.hirap na g::nvii. nang pangu"n0.umpisal, 6 nagpapallllllatJ{unat kaya, nu. pina'\l,uli pang pinahihigit }tng' mallng pagwn,wari "nang lnmowang pag-tatakip nang kani.vang' kapu"ribang. .. iSa hrtgay kaya'y plpillin pR ~tng: "mapakasama 1l1llili nQid. hilUang nng kaniyang "sala, kays,a lumfnis at maalisan nang g:a.yong "dung-is ~pahn,JT ag htmn.l'l.g~" at sak~i, dinngtull~:an: "~a p:u'~nan nang: mangu saccrdote a,\' doon "dapat manjlduhod at mag路ptdmbaba." Ga.-von din ang' sinfisabi ni San Ciprianl}, obispo sa Cartag-o at m.iharti r n q>ong ikatlong siglo, sa kani.rnng TratrlJilo so71/'{ I c;s rlp()!:Jtatas (Kasaysayan (lkol sa nang'agsit.alikuas sa tunay na religion).

G~miL6 rill nRnHin allg' lnan;}:a pangnn~:usap ni San Basilio <'-l Grllnde, obispo sa Cesaren. sa Asiit menor, s:\ liqr6 ni.}'ang OOlllpendia de las 1'('glas: "Kailan,0;ang 1ll1l.1I2:nmpisn,1 doan sa manlla "lnay katungknlang' m:nnuclmod nang manQ,a "talinltnga nang' Dios, na dill iba kundY nng"man ~ a sacerdote nC~l."

Si 8. AmbroBio, ohispo sn Milan, sa kaniya.ng Tratrulo de la pellitl>lWia, "W~liillg kabuluban "a,t vnkil'labang nn. anol1Hil1,-aniya,-ang paru'I'sang- i(Ltang sa sariE nang balang is:1, na "patungkol sa kaniyang ma,n搂:a sala, kung hindi "Ilaaanib sa pakikipagbtsundo at patawad 6 a1Jso"Tl.tci6J1, nR nagbubuha't sa btprrngyal'ihan nang' "nHUlg-a sacel'dote."

P.-Maliliwanag路 n,Q;a p()ng lubos aug mang-a paU!2:ung-usap nang' TI?tn~l'a doctores na ito at nang mang-a Santos I adres, na kababangit pa po lamang' Niny6 ~a akin ayon sa Sacramento

-

:2l.16

nang Confe.sion; nguni't r,gayon din po bag-a angsillllsalita nina Sun AgtlHtin at San Crisostomo~ R.-Nl1kumfl,munhii Aa akin iyang Inyo pong tallong, ginoOllg Paulino.

P. -Oanit6 pi) IUW: tllIlong ko, pagka't aking nahasa HH. i~LlIg' cbhong ta'\rnJog, na di' urnaJlo'y :t~'aw at ~unH18ahm.Lat sa, Pan!!,uni!.umpisal 6 ConTt'Hiong gilHtg'u\\ii 8:1 sacerdotc aug manga hinangi.t l'~lI1g mang~ ~untos, Padres ito. â&#x20AC;˘ R.-ILakmg kuhang,alun! lyan pa po namang dalav,ti Ninyong hinangit nn. i.yang mani!a 1al6 pang kaayon nang ~ucramento Dang Confesion, at ka.powa nag:,;,i:StLiitii nung lalong mallnaw, no. bjgit kay sa iha, ttng' mlpHi:piji. Lisanin ng-a nu.t.in mun:t ar.g pa,tnara,li. nang dahong' iyan, at ngayo'y ulini.,..ing :sandali ang sinasabi ni ~. Ag'ustin, sa /..",,'i3rlfw1t ,'].92 "I'Iuag 'asabihin nlnomang, "ako 'y na1wept!nitcncll.. sa harapal1 nan~: Dio.s. "a,ko'y sa l~auj'yu, nagpap!l.hayag; nat:itnho nang' "Dios at ako',' hllnJ.y!Uw pinatatawnd... Pag"ka't, iwala lu .rung ka.bl~lllhan ,Vaong kaniyang "sinabi Hll man._ U !:1po,;tule:; Iliyu.: La/wi nall~ "?:~lll()il(J k(lltl(J!C 1 &a. lupa (ly' ktik(tl(lq017 lIrtman "sa ltinfiU i\Valii bagang kah11111gall ang "pagkabigay sa. Ig]esi~), mmg manga ausi nang "Paraiso~ Hindi' niny6 nususukyan ang' Evangelio; "hinah!lmak nin.v6 aog manga pan!,!,"ungusap ni .... 'Cristo, at ka.vo na ang nang'unl2ako sa inyong â&#x20AC;˘ 'sarili rin nang sa inyo 'y itinabwgi Niya at "hindI itinlitulot." Hangang dito ang Santong Ductol'. Idinndag'dag ko n:llUl:ln ngayon: ihindi baga gayon clin aug nmsasubi nP-a sa ating' manga protestante, nn. pawang' nagmumllnakaJang sukat na raw lanmng ang mangumpisa] sa Dios?

Sa sulat na ika180 nang Dl:1turin(: ang ::-5a.ntu, a,Y ganito ang sinasahi sa nan.ln.mamatay na waJang abuloy n8: Aacerdote: "Kung waJang mga "sacerdote, igaanong kasaman aDg mangyayari sa "mang'a pumupanaw sa buhay na ito na, .6 "hind'i pa nggkakamit buhay sa binyag, 0 hindi "pa nakukalagan nang manga aala Sa pama"magitan nang parusa at kumpisaW'

ra

-206At ni S. Juan Crisostomo sa kaniyang libro 2 de ScwerdOtio, cap. 4:, pagkatapos masabing ang mangu. sacerdote nang matandang ley nakapagpapahayag nang katawang malinis at wa.Iang lepra, aniya'y: Nguni't aug ating mang-a sacerdote 4\pinn.gkalooban n~: kapangyarihan, na hindi hingil "sa lepra Dang katawan, knndi hingil sa mangn. "dungis nang kttlolowa, at dili kapangyarihan "lu,roang na magpahayag na ang kalolowa 'y ma"linis, Imndi namau kapangyarihang' Iubos na lu'\ minis nang gayong' manga dun搂,is nang Id.lolowa.' , At sa libro III, aniya 'y: "Tumatangap ang "tawo nang isan~r kapaQg'yarihang' hindi ipinag"kaloob Sf), manga angelei at arcangeles man."

I~ailan ma? l1~a Jl ~l~ai l1asabi sa . mang-a espil'ltnng taga Langlt. Lahat nang myong kala'gan sa 111pii. ay gayqn din narnang k6.kalagan "sa lang-it." "Ang mang~ principe elito sa lupa'y "wahing matatalian at makakalagan kundi kR"tawan lama~g'; ang' kapangyarihan nang mang1t \'sacerdote ut:I\~~bot ~ang dako pa roon; umaabot "hang'ang kaloldwa, at kanilang gimigamit, hindi "lumang' ,sa binyag', Imndi sampong sa pagpa"patawad nang sala. Huag nga tayong mang-a"hiyft na magpaha.vag sa kanila nang ating- ka"rupukan. Ang aya:w magpahayag nang manQ;ii "sala.ng sarili sa isang taw路o, ang ayaw dumu"log sa "Pangung-umpisal 0 Confesion dahil sa "hiya ay laJong mab~lbalot nan~' kahihiyan sa "matn. nang' buong sangsinulmban sa araw mmg "paghuhukom." Hang'ang dito ang Santo Doctor.

ZlYlakapagsasalitii. ka:va ang sinoman nang' ]1linaw pa sa rit01 iMay kapusungan at kasinungnlingan kusang路 llilaJo pa sa ImpanQ:uhasang magsabing sina San Agustim at San Crisostomo 'y hindi umaayon sa Sacramento nang Confesion o ito'y hindi kilala at wala ~a Iglesia Sft, una!

Labat noog nang-abangit un. Doctor ay pawang noong apat na munga unang siglo nang Iglesia.

I

----~e,;.----

-~07-

III Katawatawang hibo nang manga protestante

P.-Kung ito po'y ga,.ylt nang' Inyong kasapa Iamang sa akin, ?,ano ka;ra't ang mang-a. protestante ay walang ]ingong likod na nakapagsaJ:;abing aug panguui?umpi 'al fI,\- kathalmtha. lamang' nang Iglesia roman,\ ni.tong manita' huling panahon, at di umano'y bindI kilala nang Ig'lesia sa una'?

'R.-Ang kahaga;Y:1l1 nito, lmtoto. a;r walang iba kundi mahibo nil(t ang hayallg' mangmaug na wn1Rng uamullllUUjOrmg historia. at hindi man lamang naldibasN. nang lllan~a sinldnt nang manga Santos Padr s at D()ctores; at sa 1 pagtatamo nang g'/tnitongadhikii 'y ,valang ibang la]ong akU1uu,Q,' gllllitin knnrli ang mang:l 'lalisalita at tahitahing' J:5astos, at llHLruruming 1msiullngalingan 1 at 'tlampnkang pflgsumang sa isina~t\hog ua liwa\l:lg na ~; t'na.v na hititoria.

P.-Aug saysa;y. po niya(mg dahong wikang t3g610g nll aking sinabi sa 1n.r6, di umano '.Il ang pangungumpisal ay !catha nang taong' 12!5 n!~ Concilio de Letrau sa pltnahon ni Papa Inocencio III. R.-At tpaano namang pagpapatlltoo niyau, kun ang lahat nang autores nang Iglesia, na una sa nasablng araw ay pawang nagsasabi nang '6kol sa Sacramento nang Confesion? MaI1naw sa kaliwanagan nang buong- tradicion at llang historiang t{may, na ang- ginawa lam~l'Ig nang Concilio nang Letran sa taong 1215 a;r ipllit _~a lahat nang binY:lgan ang kautu'lang mangumpisal man lama-ng minsan sa ta.ontRon, (lpanding nu\,pilitan aug mang'a cri8tianong tamad na huag lOagparaan nang Illbhang mahabang panahong hindi nanil;tmQ;umpisa1. Ito, nga'y, ma]}mnv rin namang, hindi pagkatha nang pangun~~umpisal; bagkus isang katibayang may kinlkilala 11:\ ng-ang <!onfesion noon pa. Dutapna't, ?ano ka;riL aog mahihita nating lllakitu11~ral'i sa. manga proteE' tanteng iyan, na walang alarn na ibang' pang '~abi

- 20Rlaban at paraan nang pagmamatuid kundi aug bahlhaluktot nn kunowa'y katowiran at pinamlltihang kasinnngalingan?

P. - Sim'isahi 1'in lIamang' itinutalwil flng Sacramento mmg CnnfeJion nl San Agustin Stl lib. J() nang- caniyang ('rm.!f路slrmeN. R - NiihlU.;a ko po augc1.lplLulong i'yang lnyongt:'inasabi, nt al,in pong IIlHipan0:an '2 ak(> sa Inyo (na munt,ik mang salagiml:lim :-:lit looh ay wala. ak6, II!!. mapaRlsilJl1ll 0"a.lingau niyang IIw(fpapolaiJci8 nang dahong' In'ote1::tnntp) na. na}.{s!l:'lalita nang anomung (11.01 Hll Sacramento Dang Coufesion Ra buong capltu10ng vaon.

P.-- Ga.\'on din' po aug' 8in()sabi kay San Crisost.omo H:1 Homilia 6 .A?'(ll 21. - Nabnsa ko rin ang Il1IlD~, a Hom; lint; nl Crisostomo, 21, at gayon ding marpanf,: ang-u,];:() );;0 p() sa rllYODg saaD mnn nooll ,Y wn.1U:ug f'iUUBilbi hing'il sa SacrHmento nang Conff'sion.

Ang- lll:lg'p)tpu laMR nang dahong wikang tagalog-, 1m pHg'ka..wnl'~ nlY{~ l"lJ.fl.Tnhil, lla walii. namang ihang: mn,1.;iih:l ~:~sa nfmg' 1tteh:in niynng Hinusuhit., kl1ndi yaon,g- hindi manalam humasa llitng H(Jmlli!'/.s ni San CriRostomo, ka;ra luboK napataf,[, umasa at nanampalattJ.yang maldiraraang lahatlahat anornang' Imsinnn~ alingaD~ kauiyang pngulun f.!. in, magpaRfl.l akilahi nang kabulaanang ka-

niyul'lg ipflgandutftn, at ruagpakagnspanggaspang nang kanis'ang habihltl. ' jPagkail1am~H'stro nang mnnj!:a sumipot sa iyo. bayan kong Filipinas! .

H.. -iMayroon po bag'n, kayong nnl'ingig 6 nabasang a.noman pn, lahan sa sacrnllwnto nit kumpissJ'f P .-Sinasabi l'ing karn.e:tol1,!J,' nang papel na .yaon Da, ayon HI\ Rulit ni 8an ,Juan, "Kaut.'1L'ng;an nating ipab:'iyng ang aling' lm1l1 sa Dios "at sa man Ca tawoug hanal, ut)anding kamt:ln "ang prrtawncl nunS!' mangfi Kala," at ayon !路m Babi nj 8antiag-'o "D6pnt tayong mag'pillmmIli路

nang sama.\'

"saJa,o ,. dtitapuu't huag sa sHcerc1ote.

H.. --iIya,Yl nn.ma'y ang hang~man na nang kakul:mgan nang' katowlran at ma]abis nil kapal nanlZ rnnkh:i ! Sirain ang mang'a. tunay nn suln;

-209nang Santong' S(llat at magpangap nang baga.l' na wahi, roon. tAt saang dako nakikitang uug.abi 'nang gayon si Snn Juan?

P.-Wala pong binabangit na anomang lugal.

R.-Magaling路 din naman; nang huag siyang madakip ngad. Drrtaplla't matanW po Nin;rong' hindY nagsasalita si San Juan nang pangun~um颅 pisa] nang manga kasalanan, kund! sa dadalawang- lugal: sa sulat na 1. a (IX, 9), at sa cap.

XX na ating binangit sa unahn.n nitong libro.

Sa una, ay siml.sabi niya ang manga, pang-ung usap na ito: "Kun ating ikumpisal ang' ating "mang'a kasalanan, tama ng-a (aog' Dios) at ba"oal llpang tayo 'y -patawal'in nang' atiog mang-a "kasalanan at linisin ~a t~tnang katampalasanan."

Namamalas na p0 Niny6, dito 'y hindI sinasabi kung kan0.ino rnang-{m~'Umpisal, kung sa Dio. baga 0 sa ~nng-a tawo, 6 J'3abay sa Dios at sa manga tawo. Sa ikalaw-ang tltik na nabangit na'y, sinasabi, gaya nang ating nakita, nft. ~ng manga a~6stoles 13;mang (at ang lahat nang matapat at tunay n.ilang man a kahalil1, nn. d.in iba knndi' ang manga sacerdotes catolicos) ang siyang makapagpapatawad nang manga ka!alanan; at ipaano kayiing pagpapatawad nih... k;ung hind! nWi aIa,m, at paano naman kayang malalaman nila. kun hindi ipahahayag sa kanila nang nangung;umpisal? Tungkol sa mang-a pang;ungusap ni Santiago, masasabi ng-a nating ummna ila ginoong protestanteng iyan na: Kung simlsabi ni Santiago na taJjotayo'y 'm(J,(Jpakumpisalan, saan d'i n2:a. mallnaw na tayo'y maaari Damang man~umpisal sa mang'a sacerdote, yamang walang itimitan!!1.

Ang tutoo nito'y, hind'i ang sinasabi dito ni Santiago'y ang pangnngumpisal Dang saJa, n& para bagang paraan nang ipaglulkamit nang kapatawaran nihi, pagka't walang binlbitiwang isang salita man 13.mang nang patawad; knndi parl'lng isang mabnting gawa, na gaya naJ;min nang pagdalang'in, bagay na sinabing isinunod.

At tunay namang, ang hindY magdahilan a~ magkaila man laman2', knnd! bagkus magsabi

14

-210at magpahuyag nang ating mang:a sala, kapag ganito ang kinakailangan 0 karampatan, ay isang gawa 113, lubhang mabuti at karapatdapat sa harap nang Dios.

HEndY rin manl,hil napang:ahasang bangitin nang papel na yaon ang luga.1 na kinatititikan nang man.~·a salita ni Santiago?

P.-Hindi n~:a po.

R. - Mangyari: nang huag mapansin ang tinago.

Tingnan ng-a po Ninyo ang cap. V, 16, at doofi Ninyo masusunduan at makikita na hindI akma. sa pinaguusapan, at la16 nang walang anomang pibatututohanan laban sa sacramento nang lrnmpisal.

P.-Kung ito nga'y hindI pagbubulaan at pang;uulol ay aewan lmu ana pa. Bumangit nang mangn, pan l ung usap nang isang Evangelista, na hindi sinasabi nito, at nang lrunowa'y sa isang apostol, na hindi rin nagsasalita nang ibig nilang ipasabi; hindi ko na nga matumpakang tawagin kun ano, walli. akong mahagilap na pan.~alan.

R.-iMayroon po baga Kayong naringig 0 naba.sang anoman pa~aban sa sacramentonanQ' kumpisaU P.-Mayroon po. Dinuluhan nang papel ding yaon ang kaniyang kathakatha laban sa pangun gumpisal sa sacerdote, ITa aniya'y wa1ang kabuluhan ang' kumpisal na ito at may tatlo pang bagay na kasamaan. Ang unauna, pagka ' t 6 may pag'sisisi sa kaniyang kasalanan ang nangung'umpisa] 6 waH\,; kung wa,lang pagsisisi, hindi magLd,kamit nang patawad nang Dios, patav{arin man siya nang sacerdote; hung may pag'sisisi, ay pinatatawad na bago siya patawarin nang sacerdote.

Ikalawa, isang malaking ImpaLa1iian, na ang isang tawong mara,hil ay makasalanan pa kaysa nan ~ 6n Q;umpisal, ay man ~'ahas magsabing: "Ikaw · "ay pinatatawad ko nang iyong mant£a saJa." Ikatlo, ang kumpisal na inilmtos sa lahat nang min san man lamang sa isang taon a,y sanhi · n::m g la10ng makapal lHl pag'kakasalang gina. gaw3" upanding may maikumpisaL · K-j Risu?n ten eatis am.ici! At isino kaya baga ang hindI matawa sa gayo~g pagmama-

-211towid1 Mangmang n,ga, ang bayan, gayon rna 'y hindi napakamangmang sa nauukol sa religon, hindi umaabot sa huag makabatid ang karamihan man lamang, nang kanilang itutugon sa ga,yon matowirang napakahang-al. Labis na batid nang baYH,ng catoJico, na ang pag'papatawad nang sacerdote'y sa pangalan nang Dios; at sa makatowid ng:a'y mangyayaring ig'awad nang sacerdote sa namamalas nang mata ang kaniyang patawad, palibhasa 'y hindY niya Dlikikita ang kalooban nang tawo, datapua't hindI niya in1ibig patawarin at hindi naman mangyayaringpatawarin niya ang nang:ung;umpisal na hindI nagagayak nang karampatan, at isa ng-a nang gayak n~, ito'y a~g llagsislsing taos s~ puso na.ng sarllmg manga. kasalanan . Taho ;In naman niyang magsisi man ang ta wo nang kaniyang manga sala, sa tuing hindi nagagayak ang loob na ikllmpisal yaon, 0 hindY Imya ikinumpisal magagawa man, ay hiud'i rin mag'ldikamit kapatawaran, liban sa pi titin nating j palag'ay na kabulaanan Hiplang- ang ~ani!:a pan2:11ugusap ni Cristo sa cap. XX ni S. Juan, na ating bin angit na sa uuanan nang pankat na ito.

Tunkol sa ;nalaking kapalrtloan na sinasabi nang papel na iyan, alam diu nang lahat na magld,kag'ayon n0.a,kullg magmayabang ang sacerdote na kakalagan niya nang sala sa kaniyang ganang 8aI'ili at malayang j:;:apangyarihan lamang, u'hmi't hindI gayon, bag'kus ang giDllgamit nang sac~rdote sa pl1gkalag nang kasa]anan ay ang tinang'ap niyang' kapnngyarihan kay Cristo at nng pagg'awii. niya nito'.v sa pang-alan ni Cristo. Sa kadnlllha'y, taho nang roabubuting catolicong nan'~~(lU0.nmpisal nang 'buong pagkaga;,ak, na !llaging ang pan'~un~-um足 pisal man at roaging ung' utos na man0:urnpisal nang minsan mang lamang taontaon ay hindi roaglging sanhI nang- hlong m,t1aking pagkalnisala, bag'leus ito'y siyang ugat nfl. pinagbub\lhatan nang pagkapawing unti'uotI nang kasalanan. HindI inilwtos nang Iglesia. n3, ta.yo'y tikis na gumawa nang kasalanan, kusa bagang mag-

-212kasala at nang tayo'y may maikumpisal: ang iniuutos niya sa atin ay ikumpisal ang ating aala, sakali't mayroon ng-a, at kung wala, aT hindi naman niya pinlpilit, hindi niya inaatangan nang katungkulang mangumpisal.

P.-Ngayon ko po lalong nalinawan, na ang papel na yao 'y tab'itahing kasinungalingan, paratang at kahang-ahi.n. Ito nga naman ang paraang lag-ing ginagamit nang kaaway sa pags~l­ langsang sa Iglesia. Ani Voltaire ng-a 'y; paratang·, paratang, paratang, may malalagak ding anoman . lamaog .

•• ...

IKAANIM NA PANKAT

A..l(G TUNAY NA 81 JESUCRISTO SA J(ASANTOSANTOHANG SACRAMENT O NANG ALTAR.

18& sa m ng u dog-ma at misteriong InJong dakila. nn idi ltdnlot sa atin nang banal nating Religion ay aug dogma, un. si Jesucristong- tuDay ang- sumasa Kasantos,Ultohang Sacramento; dogma, na ang kadakiliian at pagkatalinhaga ay siyan.1! lalong sanlang matlbay nang kaniyangl路mtutohallan, paglca't kung gaano ang Imdakila.an at di: pagkallifok sa kaniya ay lalo namang kalayoan at kahirapang siya 'y makathii at lllliitayo nang isang pagilsip na linikha lamang.

Kalabang matalik nang dogmang ito ihalos mahirap mapaniwalaan! ay ang manC!:a protestante. Wika ko'y, halos mahlrap mapaniwalaan, pagka't manga tawong nagpapangap gumagalang sa Santong Slilat, tila hindI matapat na siyang surnalangsang sa kaniyang man!la sinasaysay, na ang maliwanag at katutubong kahulugan ay t(may na si Cristo ang llllroroon sa Kasantosanto hang Sacramento. Tingnan n 拢! a natin nQ,ayon ang matitlhay, ang mulang b6hat na kinababata;yan nitong dakilang dogma nang kacristianohan, ang napakafupok na pinangba.hawakan nang num!!;a lisiang paniniwala at ang kagulatgUlat na kaglIluhan at pagkalta.salusalungat na kinalulusun!lan, sanhi rin dito, nitong napaka.rool os secta. nang protestante.

-

214:-

I Si Jesucristo'y tUnay na sumasa Kasantosantohang Sacramento nang Altar.

P.-iMasasabi po baga Ninyo sa akin ang ilan man lamang katagang wika ukol sa dogma, na si Jesueristo'y tUnay na sumasa. Santisimo Sacramento, at kung ano naman ang pinagbabatayan nang dogmang ito~ R.-Oo, po: bayo na nga.

P.-Saysayin ng-a po Ninyo sa akin: zano baga ang itinuturo nang pananampalatayang eatoIieo ukol sa misteriong itM R.-Itinuturo niyang si .Jesueristo, nang mang-a ilang oras muna bago mulan ang kaniyang mang-a hlrap at sakit, nang doroon sa eenaeulong nalHigid nang mant~~a apostole8, ay tumangan n~ng tina pay na walang hllab, wala bagang Zevadura, binindisionan, at sa walang bangan niyang kapangyariban ay tunay na pinapaging kaisa nang katawall niya ang tinapay na yaon; pagkatapos ay humawak nang isang ealiz, linagyan nang alak, binindisionan, at , pinapaging tunay ring kaisa nang Dugo niy~1. yaong alak. Itinuturo rin oaman nang pananampa]atayang eatolieo, na ~i J esueristo rin ang nagbjgay sa nang;adoroong kabarap na mang-a apostoles at sa tanang mang-a kabalili nilang saeerdote n~: kaniyang Iglesia, nang kapangyaribang makagawa rin nang gayon, kapangyarihang ginaganap ng mang-a saeerdoteng ito sa Santa Misa. Alang;alang sa manga kababalaghang ito,. itinuturo rin sa atin nang pananampalataya, na ang naroon sa Hostiang naeonsagra na ay ang tunay na katuwang Dubay nang Mananakop, lubos na buongbuo, kalakip nang kanjyang dugo, nang kaniyang k:i]u]owa at nang kaniyang Pagkadios; at gayon din namang dumuroong lubos na buongbuo sa ealiz, sa makatowid, naroon ang kagalangglUang niyang Dugo, Pl.1SPOS nang bubay, kahl.kip nang kani-

-215yang Katawan, nang kaniyang KaJulowa a.t nang kani.vang Pngkadios. Anopa't ang Kasantosantohang 8acrn.mento nang Altar ay ang tUnay na si jesucristong Dios at tawong tutoo, na sumasa gitnang tlmay nang mang-a cristiano, bagaman nrumkaolongan nang; mang-a anyo, sa makatowid baga'y, nang amoy, k(llay, lasa, etc. nang tiwlpay at nang alak.

P.-Lahat pong ito'y pinagaralan ko na sa eateeisrno nang ako 'y bata pa. Ang ngayo 'y Ibig ko pong matalastas ay yaong mang-a katowinmg ipinaulniwala sa dogmang ito.

R.- Yamang atin nang napatunayftng kaloob nang' Dios din ang tungkol nang Iglesia Catoliea, at gay on din ang, matlbay ~t tuos at hindI mamamali niyang mang.路a 3,r:al, m~rapat ng-ang makasapat naman sa atin ang 41'al nang Ig'lesia, (lpanding panampalatayanan nating tapat. Gayon rna 'y miiyan po ang Inyong hinlhiling na katowiran.

Nababasa sa Evangelio ni San Juan, eap. IV: sa pakikipana;yam ni fJeSl1S sa Cafarnaum sa , dt mabHang na aami nang mang-a judlo ay nagaalita nang ganito sa kanila: "Ako ang tinapay "na buhay na bl1hat sa lang-it. Yaong kuma"kain nang tinllpay na ito ay nabubuhay mag"pasa walling hatng'an; at anq tincipay trW iqci"qawaa ko sa inyo'y akin dinq lama?~, 'na taang "ikabl1hay nang sanglibutan." Sa mang-a pangungu.sap na ito ni J esueristo 'y hindi: pa niya ibinlbigay iyang timlpay na" ipinaniH ,ngako pa lamang: Anq tinapay na iqaqawaa ko sa inyo.

Manga ilang judio at fariseo 'y nanga,ga,nasanasan, at anila'y: "gPaanong pa,ngyayari baga "nitM iPaano nitong maipakakain sa atin ang "kaniyang laman~" Ga on din naman sa panahong ito na ating' tinatawid ang sioasabi nang manga protestante at mapaglapastangang iba't iba. Tinugon silang' inisaisa nang Anak nang Dios, at pinagtiba,y ang sinabi niya: liAng "tutoo, ang tu'toong sinasabi ko sa ioyo: ~ung "hindi kayo kurnaiI). nanq laman nanq Anah "nanq Taw() at kung hindi kayo uminom rtanq .. h;aniyanq DU(lo, kayo '1' hind~ magkakamit

-2Hi-

"buhItY. Yaong kumakaiil nang alcin(! laman "at umlinom nang aking Duqo ay siyang may "buhay na walang hangan, at Aka rin nga ang "!!lao kaniya'y mulIng bubllhay sa huling :haw."

HAng akin ngang la111Jan ay tUnay ?ba isang pag"kdin at Dlb(fO ko'y tuna,lj no, isan(J inlJ,nlJin." At sa kagalanggalang na paghapon, pagsapit na niyaong sandaling ipagdadaos nang masailghaya niyang kapan~ako an, ang Mananakop ay lalo pa manding nag"Salita mlllg muliwanag at tiyak. Dinampot aog tin!ipay nang kagalangg:iLang niyang' kamay Dios, idinulot sa kaniyang manga ap6stoles, at nagsabi: "Abutll1 at kanin nin3ro, "ito'.IJ anq al.:.illq Katawctn" At pn,gkua'y ig'imiwad naman sa kani1a nng caliz, at wika 'y: "Inom kayong l>ahat, pagka't ito'.IJ anq a1cin(J "Du,giJ nang oaqonq T(J~ta1l1,en.to (nang bagong Habilin bag-a.) S. Mateo, XVI, 26). Lubos ngaofl" kag~atg~l~at ang Un.a! at taginting~ nang manga panh"ul1g-usap na Ito dqOl1 sa aayaw mangagsisampalataya; na aing k~tawan at Dugo ni Cristo 'y tUl1ay at buhay na sumasa Eucaristla. Bantog ang larawang guhit nang isang pintor sa Alemania, na ginawa nang' panahon ni Lutero. Ang iJ;>inanMmalas sa ubod nang larawang ito'y si Jesucristo, na tang;an sa dala.'wang bimay ang EucaristlH" at sa ibabii nang Jarawan ay nababasa: "It6 an(J aJ.oing Katawcill."

Sa gR.wIng kanfm ni Jesucl'isto. nakalagay si Lutero, un, may hawak ding' Eucaristla at nakasulat sa i baba niya ang ganitong mun.g路a, pangungClsap: "Ito'y tillcipay at aking Katawd11. l' Si Calvino sa dakong kaliwa, gayon din ang tayo, na ipinn.tatanaw ang Sacramento, at nabapasa sa ibabii: "Ito'y 'hindz ang katawdn kfJ, "kwuil anyo lrimanq ?W7lg alvinq KataU'an" Sa. kaibabaan nang' larawan ay nagtltik naman ang kumatha noon nang ganitong mang-a salita: "i Alin "luJ,ya sa taU6 anq may katowir'an?"

00, gaya nQ;a nang ating namamalas: tunay 11& walang kapararakan at katawatawa pa a.ng tanang pang-anQ.'ayalnang mang-a protestante laba.n dito sa kasantosantohang dogma.

-217P.-tB6.hat po bag'a sa mula pa nang kacristianuhan ay sinampalatayanan nang, g'aya naman nang pananampalatasa nQ.ayon nang Iglesia Cat6Iicang, si J esucristo 'y t{may na sumo.sa Eucaristiat R.-Oo, po. Muhln natin sa manita apost6les.

Sa pagstllat ni San Pa,blo sa manga binyag"ang taga COrlnto ay nasingjt nn. nasabi ang" ganit6, ukol sa Eucaristia (carta 1.a- cap. XI, v. 23 hangang 30): "Slnomang kumain nitong tinapay "at minom nang caliz nang Poon nang. di dapat, "as Ia.labas na lapastangan sa Katawan at Dugo "nang Poou." At sa cap. X, v. 16: Ang ca.liz nang "palii. 6 bendici6n na ating .kinoconsagD(t thindi "paga si;vang Impi~mnan Dang Dugo niCl'isto~" "At "ang tinapay ua atiug hiuahut'i, thindY bag a siyang "kabuoang kutawnn nang Panginnon?')

Nababasa kay apostQI ."an Pedro, sa madlang panalaniling kn.lhii. niya, at dinadasal sa canon nang Misa, aug ga~vt~ : "Amin pong isinasamo "sa Iuyo, Panilinoon, no. IXlarapatin Ninyong pa"kapuspnsin saua nang bll labalaking bi.raya at "paIa Imming' tahat ng- maldkinabang' dito sa altar "at tatangap nang Krisantosantolwl1g Kataloan "at Dltgo liang Inyollq .Anak." At ito pa: "Tangapin Ninyo, POOH, ang Handog n~t ito, "6.panding ll1aging Katawcin at Duql)路 nan~ "Inyonq pinakaiil'o(J lla An,ak ?~a si Jesncristo, "1'1!a'

Panginoon '!-/amin."

Sa man搂:a actas uang pagkamartir kay San Andres a.y mibabasa na sinabi nitong san tong apostol sa kaniyang hnkom na: "Arawaraw ay "hinabaudugan ko aug Dios na Makapangyari"han sa lauat nang hindi Dug'o nang kambing, "di laman nang toro, kundi nang COl'derong "walal1g bl1.b.id dun,0.is, na ang lama.n a~y iki"nab6.huha.y na pagkain at aug Dugo ay nat"inolll nang tanang binyag'a,n."

P.-Sukat na po, ito'y lubbang maHnaw na: ~at ang man i!;a Padres at Doctores nang man&a kaunaunahang siglo nagturo rin po baga nang mang-a katutohanang ito? .R.-Oo, po: lahatlahat silj, na walang natangi is' man lamang.

-218Si San Ignacio, obispo sa Antioquia, na minartir nang taong 108, sumulat nang ganito sa manga cristiano sa Esmirna, na pinapagiingat sa ilang kilalang hereje: "Ang mang-a mangu"gulong ito'y ayaw na ayaw sa Eucaristla, pag"ka. 't ayaw kilanling ang Eucaristia ay tunay "na Iaman nang ating Panginoong Jesucristo."

Ang tawag sa Eucaristla ni San Dionisio Areopag-ita, disclpulo ni San Pablo, at unang obispo sa Atenas at saka una ring obispo. sa Paris ay "ang Kasantosantohang buhay na AIay, Sacra"mento nang mang-a Sacramento, kapuspospus"posanjj Dios, ldlalimlalimang talinghag'a, nang "Lumikhii ." Maliwapag at ti.vak na ipinahayag ni San Justino martir, nang sigI0 II, sa harap nang emperador Antonio, na ang Eucarlstla ay kinadoroonan "nang tunay na Laman nang "Verbo nang Dios na nangaIing sa sinapupunan "'nang Virg<i1ll Maria."

Si San Iren,eong tag'a Esmirna, obispo sa Lyon, minartir nang taong 202, ay ganito ang sulit: "Ang timipa,y fia nabig'kasan na nang consa"gracion, ay katawang tLtnay na ni Jesucristo, "at ang caliz ay Dug'o niya.." Ani Tertuliano na nabuhay buhat nang taong 160 hangang 245: "Aming tinatangap sa aming laman ang' Katawan "at Dugo ni Jesucristo." Idinugtong namang sabi ni Origenes (bubat nang 185 hangang! 253 na nabuhay): "Pagkakamit ninyo nang kapala"rang tumangap nang tinupay at alak nang Eu"caristia, kinakain ninyo at inlinom ay ang "Katawan at Dugo nang Pang'inoon." Ganganito ring manga pangUnQ-(lsap ang sinasabi ni San Cipriano, na minartir nang 258; at si ~agnesco, na kapanahon niyaat sacerdote ni Jesucristo 3,y naglagak nang ganitong mahalagang titik: "Paghawak ni Jesucristo nang tina.payat "nang alak ay sinabi nang tahas: it6 ang airing "Katawan;" pag-ka't hindi ang anyo lamang nang , "Katawan niya at nang kaniyang Dugo kund'j "ang lubos at tunay na Katawan at Dugo niya:' At tigilan ko man dito at nang hindi pahaha, mabatid nang 'lahat, na ukel sa taling-hagan~

-219• Dios na ito'y gayon din ang sinasabi nina. San Atanasio, S. Hilario, S. Optato, S. Basilio, San Cirilo na taga Jerusalem, S. Epifanio, San Efren, S. Crisostomo, S. Ambrosio, S. Aguitin at lahat nang iba pa.

II Mahuhunang pinanghahawakan nang manga protestantes,

P.-iPaano kayii. ang gagawing pagsuufang pa nang manga protestante sa gayong kaliliwanag at tiyak na mauga pan~ ung usap, hindi lamang nang manga Santong Sulat, kundi naman nang man~:a Santos at Doctores nang mang-a unang siglo nan&" Cristianismo1 R.-Tuto6 n.0.ang 1,atawatawa at pahunghang ang. sumumang; d6.tapua'ngayon din ng-ani ang ginagawii.. Halimbawa'y sinasabi nila, na sa pagsasaysay ni S, Agustin at nang man§:a sinasabi nang ilan niyong· capitulo VI ni S. Juan, na winika ni Cris~o sa man[:a judio, na Laman niya ang kanDang kakanin at Dug·o niya ang kaniJang linomin, di" umana raw ang kahuluga 'y ipinauunawa sa pagkain at paginom na yaon, ay sa nasa lamang 0 espirit1wl baga.

P.-iAno po naman ang sasabihin natin dito!

R.-Ang itugon natin ay gayon nga ang tutoo. Pagka't bagaman ang pag·k9jn at paginom na yaon nang Katawan at Dugo ni Cristo ay real, alalaong baga'y tutoong pagkain at tutoong inuffiln, ay masasabi namang espi'r itual sapagka't diya'y hindY kimikain ang katawan ni Cristo at hindY inlinom ang kaniyang Dugo sa lmnilang sariling espeCle, kundl sa ila,]im nang manga especie sacramental, alalaong baga 'y sa ilaJim nang anyong tinapay at anyong alak, at sapagka naman dito sa pagkain at paginom na ito ~ng una at pinakamahalaga. rin lamang Ullman ay ang pananampalataya at pagglliw nang kaJolowa, at kung hubad sa bllgay na ito ay wala naIllRng kabuluban, bagkus nakasasaman2" la}"

-220ang kasa.ntosantohang Comunion. Bukod dito'y, gayon din namang pinagtitibay ni San Agustin, sa libolibong lugal nang kauiyang manga titik, na Dliroon nga 8i Cristo sa Eucaristla. Sa pagsasaysay nang mang-a ceremonias nang Misa, pagdating sa mang-a panfiiungu.sap nang Consa.?;racion, aniya'y: "Ang mang-a dalanging banal 'nang Consagracion ay nagpapamalikmata nang "tinapay at alak na pinapaglging Katawa't "Dugo ni J esucristo. Kung hindY alangalang "sa Consagracion, doon disin ay waHing ibang "'ba,gay, liban sa timlpay at :llak lamang.

"Alan:{alang sa Consagracion. ay ibangiba na.

"At tano baga kaya~ Siya'y ang Katawan ni "Cristo, siya 'yang Dugo ni Cristo. Si Cristo "ng-a, sa makatowid, ang Dltriritong tunay at bubay sa ibabaw nang altar; tlmay na ."si Cristo ang ditQ'Y inihahandog; si Cr-isto , "ang dito'y tinatangap sa kalliyang sariling Ka"taiwan Itt sa surili niyang Dugo. Ito ang 8i"nasabi ni S. Agustin, at ewan kung may ma"sasabing' iba, na llliwanag pa sa rito.

P.-tMayroo~ po 'baga narnang masasabing a.noman ang mang-a protestante laban sa mang-a pang;un.~6.sap ni San Mateo, XXVI, pang-ungusap na atin nang siua.bing siyang ipinagtayo ni Cristo nang Sacramentong itM R.--Allila po'y yaong manga saiitang "Ito'y akillb(/ "Katawan,-Ito'y aking Dt6g0" ay dapat wariin ua pawang p~lagay lamang na kabulugan; kay.a "Ito'y aking Kata'Wan" ay kaisa raw po nang wikaing "Ang 1cahul1-6gan nita ay aking Kata"'!lJan." Gayon ding simisab~ sa Genesis (XLll): I} Pitong uhay' ay pitong taon," at sa kay S. J nan (XV) "Aka ang vid" (puna baga n:mg 路wvas.)

P.-Sa war! ko po"y isa lamang malaking kahang:aJan ito~ R.-tAy ano pa kaya~ Pagka't, kun ang isang ma.y ganap na bait na tawo ay nagsasalita nang pahi watig 0 palagay Jamang, ay mallnaw namang ipinawawari, rhaging sa kabagayan din nang sarDing bagay, na hindi JDaikakapit sa sariling kahulug6.n, maging sa

-221pinagmuhl.ng sanhi " at naging bungoa kay~. Ngayon nga: maging sa sariling kabaga;yan, ma.ging sa pinagmuilin 6 kinaoowian, ay dill bahag;ri\ man i})inahi watig ni Cristong sira 'y nagsasaJita nang pa]agay lall1ang sa mang:a nasabing pa,ng-un!blsap na "Ito'y anq all'inq liata"-wan."- "Ito'y anq akinq DltqO." Samantalang. yaong ibang lugal nang Genesis at ni San Juan ay mallnaw namang dapat wariing pahiw6.tig nga, maging pakundangan man Jamang sa pagldisabi, maging sa b3.ga;y' ring pina~uusa足 pan, pagka't hindi mangyayaring ang pitong uhay maging tunay at tutoollq pi tong taon, ns. gaya naman nang si Cristo 'y siyang vid 6 puno nang ubas maging sa kali~tluqanq tunay at 8a7'ili, at ang mang-a disclpulo niya 'yang Dlanga supling.

P.-Sa wari ko po'y tilu naman lalong hindi mangyayariug yaon~ tinapay lamang ay kagyai maging Katawan ni Cristo.

R-Iyan aQ.g h~nd~ tl.'lto6. Pagka't, kung hindi man it6 mangyuyari sa kaya nang buong linikha, sa Dios ay dili gay6n. tAn6 kayang hindi pangyayaring ikagugawa nang magowI at magpaging gayon 6 gayaring qagay nang anoman, Niyaong kun a.ng tunay nang sangsinukuban at tanang Iinikha ~y pawang sa wala nira hinango~ tMahlrap pa kaya baga ang magowi nang isang b3.gay ns. likha n3, sa ibang bagay, kaysa humango a8. wa1i\ nang anomang kangikagina lamang ay hindI pa kaanoanoman? Kun wlwikain nating yaong dating tinapay ay hindi naaalisan nang pagkatinapay, at katawan pa ni Cristo, ay malaking mali ang ating mabibitiwan, pagka't kung mag1takagayo 'yang tinapay na. yaon ay tinapay nga, at hindi naman tinapay, pagka't Katawan ni Cristo. Dataplla't hindi: ganit6 ang sinasabi natin, kundi yaong dating tinapay ay napapawi ang pagkatinapay, at naglging Katawang tunay ni Cristo.

Tunay ngang ang tatlong Evangelistang ainl} S. Mateo, S. Lucas at S. Marcos, at gayon din si S. Pablo, na nang-agsalaysa,y nang manga pangungusap ni Jesucristo nang gayon din, sa

-222hindi nila pagdaragdag nang anomang salitang magpahiwatig man lamang nang kabulugang palagay, nakapagbig-ay daan dising ikamall nang Iglesia; at tutoo nQang-, marahil ay naligaw dahil dito aug man0:a unang Padres at Doctores nang Iglesia, kung naging tunay sana ang han 0,'ad nang manga kag-inooginoohang mang;a protestan teo

III Kagulatgulat na gusot at salungatang kinabahalum.. hunan nang protestantismo tungkol dito.

I

P.-Kun ang manga protestante'y lubhang nagpllpumilit nang pagtatlli:i nang tunay na paglnilugay ni Je~m.cristo, sabibin n '2.ii, po naman Ninyo sa akin, ialin baga ang arul nila hingilsa dogmang ito?

R-Ang- tanong- mong- ito ay siyang nuthlrap s~gutln. Pag-l~\t an楼', Palbltunt~n,an nang manga protestanbe, sa bagay na Ito at sa lahat nang iba pa, ay itatua at s6kat lamang ang aral catolico, at saka bayiiJan ang bawa'tisa na mag;pasiya nang masumpong na maibigan, sa ma,katowid, mag'libang [la umaksaya nang panahon Sa pagmunlay at pag'sira nang Biblia at nang Tradicion, ayon sa paraang sumurot sa sarili at ayos sa walang kasinglakl at walang Imsing'laya nilallg pagknkuro. Dahil nQa rito: kaya naplpilitang lumitaw ang hindl maiulat na bliang on pas-Lya, na itinatakuil nang iba sa kanila, yaong ding pinag-tltibay at pillatututohanan nang il:tn;路 minumunglay at iwinawasak nang- iba yaong' binubuo at itinatayo nang kapowa nila; at palibhasa'.Y ayos naman ang lahat nang ito sa Pl11I0J1lQ- al'al nang man ~':i\. protes. ,. tan t e, na. anI-Ia'y "A nq wa1"b. nang 2sn tlsa ,y "siyf'tJng pr(siyd, s1:yrmg kahulltgan , siyallg 7t:asay"sayan nang Biblirt at nang lcrilctlwtl((hatang "siruisampalrttayauan",. kaya nS,ii naman hindi ma.ng,Yayn.ring tngnuln kun aUn bag-a ang- liral protestante hing-il sa. bawa't isang dogma..

-223P.-gGanit6 rin po baga naman ang nangya;vari sa saJitaang ating pinaglmsapan1 R.-Walanglabis, walang kUlang. Napakalubha ang gusot at paglmkasa1usalun~at n~; mg-a protestante, on. hingil sa kahulug"n lamang n2; mang:a S3,1itii. na "Ito ang a1.:ing katawan." si Belarmino ay nakasiam na nang bllang na pasiyang iba'tiba at salusalungat sa kanikanila rin. Makaraan :lng ilang panahon, isang autor naman ang nakabllang sa manga protestante nang pitongpuo at dalauang paraang sari sari at labanlaban nang pagsasalaysay nang' EUC<"tristia. iMay ]a1a]0 pa kaya sa kag'usutang itM iMagkakaroon kaya nang isang ganap na isip na tawo, na sllsunod pa sa sa isang relig'ian, na hindi ng;a religion, yamang wahi. man Iaman~ isang dogmang tiyak at di nagmamaliw?

KA.,TAPUSAN P.-Bago pc; tapusin, srubihin n~a muua Ninyo sa akin, imay kababalag'han po bagang ginawa ang Dios tlpang mapagtlbay ang katunayang si Jesucristo n~a'y sumasa Eucaristfa?

R.-Sa kal'amihan po"y mapupuno natin ang ilan mang malalaking' libra: ang Mbangitin ko ns. -po lamang s~ In yo 'y isa,ng: akmangakma na ipanghaIay sa. ating mang;a protestante ngayon.

Makaraan ang ilang taon nang pagkaIusob nang Pl:otestantismo sa Francia, naibigan nang Pan2inoon Nating t16t1.ÂŁtan sa g'anal1g kaniyang paraan ang man!!;a kasuklamsuklam na pag-Iait sa Encaristla nang mang-a bag'ong' sectario, sa pamamagitan nang isang' pallg-yayaring' napatutohanan nang madIa at hindi: karaniwan, ns. lubhang ipinagtlbay na laIo sa pananampaiataya nang man~:a catolico.

Buong linawaklawak nang- Francia 'y napapa1aot sa bugso naTlg dugo't apoy, pata.Ya't s6nogj ang n.~itn~it nang manga hugonotes (1) ay nagpa(I)

Sectariong ma.nga llrotestante sa Francia.

-224pasiJakbo kung saansaan nang hindi malHirip na .kabang-isan at kapa,hamakan; kaloloob pa lamang ~a mahigit na sanglibong Simbahan; maraming sacerdote, mang-a Religiosos, at Religiosas ang pibuhay, binltay at pinanagpapatay, sinunog hirapan; ang manga Hostias Santas ay pinaslang sa lahat nang sadyang' sarisaring kahalayan ai pagtampalasan sa Dios, na hindi narnin mapangahasang bang'itln man lamang; ang Eucaristia'y naging hantmi,Q:an at tunito na lalong kaki13kilabot na. kapaslang:an; matapat ng-a at It:6rapatdapatang aliwln at papanghinapangin nang Poon Natin ang matapapat niyang linkod sa paraang hindi kaugalian. Ito ng-ani ang ginawa niya sa Vervins, sa pag'papahintu]ot na alihan nang demonio ang isang maliinhin at may loob sa Dios na binibini, llpanding ang pansin nang lahat ay sa kaniya matung'o, at sa patnl'l.magitan nang milagrong hindi nag'likat munti man, sa loob nang tat16ng buan, ay lubos na mamalas a.t kilanlln nang lahat ang katunayang si Cristong Panginoon natin ay 'lubos ng-ang narian sa Santlsirno Sacramento nang Altar. Lahat nan2' mang-a Pinuno, rnag,ing sa Simbahan at sa bayan, ay pawang nagpatutoo nang mang-a tunay ns. pangyayari, sa paraang lalong maliwanag; saksl nang mang-a bagay na yaon ang mang-a ministrong protestante na kapara rin naman nang mang-a sacerdoteng caMlico: nangyari ang lahat nang bagay sa ganap na liwanag nang araw, at-gay a ng-a nang sinabi ko na-sa loob nang tatlong huang sunodsunod ay dinaluhang pinsnuod nang manga nananahan sa buong binilogblJog nang mahigit nn isang daang leguas; at mahigit sa isang libo katawo ang nakamasid niys.ong' nasabing kababalaghan.

Ang Reverendlsimo Juan de Bours, -obispo :sa Leon, gran limosnero nang hari sa Francia ns. si Carlos IX, ay siyangnagda.os na gumawa nan2' hayagang exorcismos, at kaabayang buong catedral, sa ibabaw nang isang talagang itinayong tablado kaharap aug buong clero niya 0 mga lIlacerdote, ang manga magilltrado nan~ provinciang yaOD

na

-~25-

at dalo nang tawo na arawaraw ay umaabot sa sampuo, labiuglima at hangang dalawang -puong libong tawo. Isang notfl.rio nang' Hari ang sumusulat nang manga ~'3umaria, nang bnong pulungan. Hinaharap Mng mung-a herejeng hug'onote ang mang-::L ginawang ito at kanilang pinakasisiyasat na lahat nang llbusang walang magawang kagalitan. .At nang Imag' tayong pahaba'y imisin na natin ang ibang saysay: nang ikadalawang' puo'tisa at ldihul'ihulihang pugpapaalls na. hayagan, ang demoniong pinahilayas ay tumugon sa Obispo na hindi: pa si.ra aalis.

Palnlayasin kata ngayon din,-anang obispo,-sa pamamagitan nang' kapangyariha.n nang Dios na buhay at nang mabalagang' Katawan ni Jesucristo, lrog ni,Yang Anak, na dito'~' kaharap.

--"00, ipinahahayag ko,-ang pa,kll nang "demonio:-nari~o ngq,ng tttl1ay ang Anak nang "Dios: siya'y ang P00714 ko. Lubha kong mi"namabigat na ipahayag ito, nguni't naplPilitan "akong mags~waIat." .

At sa gitna nang malaking pangigilalas ntmg karamihan, as' inulit nang buong pagng;angali't.

--"00, tunay nga, ngayon din ay lalayas "aka sa kabagsikcm nitong Il:atawan nang Dios.

"Sapilitang ako'y 1Mayas. Lubha kong clinaram"dam na gawin itong ag'ad at gayon ding' ipa"hayag ko pa ang kattttohancmg ito, na hindr "sa akin buhat, kundif sa Poon kong sUllnugo Hsa akin, at na1namal~ala sa a,kin, at nagLt"!dos sa aking ipaluiyag itO. At pinakauIitllIit ito rin. Pagkatapos nito'y hinawakan nang Obispo ang Eucaristia, na kinuha sa platina nang caliz at itinaas na sin abayan nang salitang: -"iOh panirang espiritu, masidhing kaaway "n-aug' Dios, naito ang mahalagang Katawan "nang Ating Panginoong J esucristo, POOH ruo â&#x20AC;˘ 'at may ad sa i.vo. InillUtos ko sa iyo, sa "pangalan nang kabagsikan nang' Katawan nang HAting Mananakop at Panginoong Jcsucristo, :'Dios na tibubos at tlmay na Tawo, na llga"yo'y' nahaharap dito, at iyong minn,malas" na

15

-226"n§;ayon din ay bigla mong lisanin ang katawan '''niyang kahabaghabag na hkha nang Dios, at yu"mao ira sa kailaliman nang mang'a iufierno at doon "magdusa. iHayo ka, panirang espiritu, bayo "k:a! naito ang iyong Poon, ihayo ka!"

Sa ganitong tay0 nang diablo, na napipipilan nang kapangyarihan at nang kautusan nang ating' Manunubos, ay kagyat nang umlwas na lumayong may kalakjp na aso, kidlatan at kulugan sa kaniyang' pag'lJas sa lugal na yaon: gaya na}lg' Jubos na pinagtltibay nang maraming doroon sa labas nang simbahan at iba pang makapal nn tawo sa parang' na nagh'ilakbay na patumpa sa bayan.

Ganito ang paraan nang pagkaiw'an niya sa katamin niyaong salang palad na' binibini, nang magaalns tres nang hapon nang ika8 nang Febrero, ~raw nang viernes, halos nang oras ding ipinagtagumpay sa buong san~in:fierno nang Ating Pan . ~inoong !Jesucr\sto sa pamamagitan nang kaniyang malualhati at lubhang pinakikinabangan nating lramatayalil. niy-a. â&#x20AC;˘ llisanin na natin ang ibang bagaybagay, huag lamang d'i maisalaysay ang natutungkol sa manga hereje, na siyang akma sa aking pakay.

Hindi: masasabi ang n ...!.itng;it at pagkasindak nang man _a protestante, na hindI nila mangyaring tatuaan ang' g'a'Yong hayagan at ]ubhang litaw na pang.vayari. Hindr mamakailang binalak na maagaw nila ang dalaga, isa nil a '.v si medico Carlier, na dinating' ang lasunin yaong nasabing bini bini, na sinamantala ang isang' sandall na ang dalagang ito'y sinisidhi nang umaali sa lmniyang demonio, at , kasalukuyang nahuhumaymay sa isang pagkaHmot 0 himatay na sobrenatural, balukol na parang ' isang' balantok na pinapagabot ang dulo, abot ang' ulo sa paa, at n~ an a ang bibig nang buong pagkabuka. Datapuft ~t pag-kadaiti nang kasantosantohang Eucaristia, ay pinagsauJan, at ang sigaw ay: - j Jesus ! iMarla! iAno kaya ang ibinigay sa akin? iAko'y nasusupokl

-227At makaitlong isuka ang lason, at paano mang punyag'i ang ginawa 'y hindi: lumabas ns. naanod ang Sagrada Hostia; bagay na niyaong mamalas nang dalawang ginoong hugonotes, na nanunuod nang lahat nang pangyayal'ing yaOIi, ay napilitang nagbuntong hininga, kasabay nang sigaw na: -"Simlsampalatayanan ko pagka't aking na"kita. lnii wan ko na ang pag'lmhugonote; ayaw ko nang maghugonote."

At nagbalikloob ang dalawang yaon.

Gayon din ang ginawa nang maraming protestante, at isa n ~ a sa kanila'y yaong a]emang ang pan-,-ala'y Esteban de Vosque, na nakiusap malagay sa mahipit sa k inalalagyan nang kahabaghabag na binioini, sa itaas din nang tablado, sa han~ad na makita ni~a at lalong mapagtlbay ang manga tlmay na nangyayari roon. Samantalang idinaQ-aos ang; Ofieio, sa pagtatCtas nang Sagraaa Hostia,. na sadyang pinapag'luluat nang Obispo, kagyat nagtindig ang' inaalihan, lumundag nang may. anim ua talampakan ang' taas, kaladkad ang labat nang tumatang:an sa kaniya, at matjg'as na lumagpak. 8i Esteban de Vosque biglang napaniklubod at kasabay ang hibik at tagistis nang luha na sinabing: -"Ngayon ak6 sumasamp-a]ataya na ang tunay "ngang diablo ay siyang umaali dito sa kulang "palad na bata, at ang tunay na katawan Iii "Jesueristo 'y siyang nagtataboy sa kaniya. Si"nasampalatayanan ko, at pang-ako kong mag"pakailan roa 'y hindi na ak6 maghuhugonote."

Makapal na bilang nang manga ministros hugonotes ang nagsida16 upandingmadakip,-anilii,ang manga kasinuu alingan at panglilihong papa; pauna ang pagbahambog na kung tunay raw na inaalihan nga ang dalagang yaon, sila'y higit nang talas at kapangyarihan kay sa Obispo at buong kaakbay niyang elero. Bayaan nating ang magsulit na'y isang nakapanood noon. "Upanding "pahiyasin ang dia.blo, nagbuhat sa sari~aring "lugal at hindi nt-a mamakailang dumayo rito "sa Vervins, ang manga ministrong hereje, na

-228"karaniwang- pamag-atang- hug-onotes, at nangag"papang-ap na '/>eformado8, pagka't humiwalay "sa pag'sunod sa ating Santa Iglesia cat6lica "ap6stollca romana, na sa lua] . niya 'y walang "pagkapakagaling na mahlhintay, sa tanka nilang "tatuaan at huag kilanlln ang Ating Manunubos "na Jesucristo sa Santlsimo Sacramento sa altar."

"Pag'kaharap na nila roon, ay min ulan naman "ni Belcebu (1) ang pagtawag nang kanikani"lang sarilil}g pang-alan at bansag," "Ang 'ginawa nang isa sa kanila, nang mi"nistro sa Ramly, lumapit sa may sakit, at wl"nikang, " paaalisin kata sa pang-alan nang Dios" ang- sabi nisa sa diablo.

-"Ang mabuti pang' gawin mo,-tugon ni Belcebu,-"ay tikman ang gagawin mong' iyan "sa ng-alan nang diablo. Halika ng-a, gkailan "mo baga natingig na ang- isang diablo'y ma"kapagpapaalis sa kapowa niya~" , d:ia bl0; ak' - "R'In d'1 a k' 0 slllomang 0 y lsang "linkod ni J esucristo."

-"jOo, ng-a raw, linkod ni Jesubristo! Ang "tutoo'y masama ka pa sa akin, pagka't 'sina"sampalatayanan ko ang ayaw mong- paniwalaan "man lamang. Kaya naman ng-a pinakalirog ko "jkaw na gaya nang pagg'lliw dine sa sarili at "g'ayon din namanang- lahat nang' hugonote, na "lubas tumatalima sa aking manga utos. Hsip LImo bag-a 'y maililigta-s rno sa akin ang malupit "na alisagang- it6, na tanQing pagaari ko ang "katawan niyag Sayang- lamang nang kapagalan "mo: mahang'ay paly ilig-tas na lamang ang- iyong"sarili sa manga umaali sa iyong- isip at ka"lolowa. Rayo ka;y6, hayo na kay6, at kung "kayo 'y hindi ko tltingnan, at palrukundanga"nan man Jamang, at hindi niny6 malmkuhang "i wan ko pa ang pagaari ko na at sakop, ya"mang ang tutoo nama'y ak6 rin ng-a ang- in"yong pang-inoon at may ari, at kayo'y akin "din ' naman." iNariringig baga nang mg-a ginoong protestante~ 0) Iso. sa ' mo.nga pai'igalo.ng ipinamamagat nang Santong Sulat so. diablo.

IKAPITONG PANKAT ANG SANTO SACRIFICIO NANG MISA.

PAMULA. Itinuturo nang' pananampalatayang catolico, na ang kagalangg~l1ang Da Eucaristia ay hindI lamang saoramento, na nagdudulot at nagblbigay biyaya sa tnmatangap, kundi: naman walang likat nn. handog, at ga:y6n nga ang sa kaniya 'y pagkaJikha ni J esuoristo. "Kung may mag:sa"sabing slnoman, na anp: Misa ay hindi iniM,handog sa tCmay na Dios, at hindi tunay na alay, a;r mapakarawa1 0 mag'illg' anatema (exco'lnul(Jado baga), anang ConciEo de Trellto sa sesi6n XXII, ' canon 1.0 At ang pangalang Misa ay tantoln nating' dili iM. kundl ' ang pagdadang~l nang Eucaristia sa ilalim nang dalawang anyo, ayon sa itilll:1tag na ?'ito ni Cristo at pamana sa Iglesia, nang sabihin niyang: Gowin ni'l'J..y6 ito 8a pang'alan /,;0 (San Lucas, XXU, 19), pagdadangal, na alangalang ss. kapangyarihang ]mloob sa Iglesia, ay lalo naman nitong pinadakila, na dinagdagan nang madlang dalangin at ceremonias.

Ang' katutohanan nang pagaaIay nang Mi8a, bagaman lubos na pinagtltibay at kinikilala n~ng tradici6n sa buong sangsinukob, at nang walang patlang na pagkakasalinsalin buhat sa manga apostole8, at sampon nang San tong Sulat, ay lagi nang tinututulan din nang manga protestante. Sanhi rito'y pagplpilitan natin siy~ng pagtibayin at patutunayan, na laIakipan

-230nang ilan nang madlang pangpatutoong saksi, na Dllkikita sa mang-a sin{llat nang manga te6logo at nang mang-a matatalinong cat6lico.

I Anong kahulugan nang sacrificio 6 alay,

P.-Upanding tayo'y huag malis6, marapatin ng-a 'Po Ninyong saysayin muna sa akin, kUll anong kahulugan .nang salitang ala.y.

R.-" Sac'l'ijicio 6 alay ay isang paghahandog na "ginagawa sa Dios nang isang bagay na tunay at "nadarama, sa pamagitan nang pagsira 6 pagpa"pamaliw Dang kaniyang sari ling kabagayan; "pagaalay na matapat ang' pagkalikba alan _Mang "sa pagkila:la nang pang ulong Kadakilaan at "Kapangyarihan nang Dios sa Jabat nang Ena"lang; at pakundang an sa kasalukuyang tayo "nang mlpalml~Ing katawoban, at upandin na"mang makabayad at magpalubag tuloy nang "justicia nang Dios na tin::unpalasan nang ating "sala. " P.-May kaunti po manding amoy teologia ang saysay na ito. Magalin ,~in sanang paliwanagan lamang NiHi, nang man 1;a salitang lalong kaugallan at abot nang marami. .

R.-Siya po, kung gayon. \Unauna, wika ko'y sacrincio 6 a,}ay ay isan,q paql~ahandoq na ginagawa sa Dios; ng-uni't hindI paghahandog na gayon .lamang at sukat, pagka't sa alinmang ga wang magaling ay mayroong kaunt'i mgu .lamang na sa Dios inihahandog, ang' pinaguusapan n'" a natin ay yaong paqhahandoq nanq isang

oagay rna may 8arilinq kabaqayan at nada?'ama. Datapua't isukat na Itaya itO? Hindi

nga.; at nababasa sa San tong Sulat, na iniha-

han dog sa Dios aug mang-a pan anay at kung minsan ay ginto at pHak, gayon man, ang . man ~路a paghabandog na ito ay dili inaar'i n1:nomang sacrijicio 6 alay. At hindi'rin inaaring sac'l'ijicio 6 alay ang manga baying ban dog nang

I

-231tatlong :Mago sa Sangol na Jesus, bagaman pawang manga baga;y na may kabagayan at nadarama. gAno pa n la kay~i, ang kinakaiian~}-an upanding maging sctcrificÂŁo 0 aIay~ Kinakailan':- ang lakipan ang paghahandog na ito nang pagpatay -6 pagpugnaw na lubos nang Mgay na i'nih3.handog. KaJa sa bayang Israel, kapag' ang sacerdote'y naghahandog sa Dios nang sacl'ijiCÂŁo 6 alay, na :ang kaugalian pa noon ay manga ba,y op 0 bun ~-a kaya nang lupa, siiliisunog ang lahat 0 bahagi nang iniaalay. Kinakailang;an din namang, ito'y gawlng ipatungkol lar;nang sa tan ing karan~alan nang Dios, pagkilala nang Imniyang kataastaasang kapangyarihan sa buang linikha, bagay na ikinaiiba nang sacrdicio 0 alay sa ibang kilos na M.yagan nang clllto religioso, na magagawa naman sa man ~- a Santos, bagaman laging Dios din ang kiml00wian nang lahatl:that na ito, pag'ka't walang ibaog hinahangahan liban sa karan_alan at kalualhaqan Niya.

P.-Ayon po sa slnabi Ninyong ito, kun aJ,{o pala 'y mnha nang' isang nadal'amang bagay at pugna wIn kong ipatungkol sa karan - alan nang Dios at ihandog sa kaniya sa pagkilala nang kaniyang kapangyarihan, makapagaalay naman ako nang isang sacl'ificio~ R.-Dili po gayon. Pagka't sa matanda mang ley, at sampong sa manga hindI binyagan :ay inaaring kailan ang lubha, na. ang nagaalay nang sacrificio sa Dios ay sacerdote, sa makatowid baga'y, isang tawong hirang nang Dios, :at tumangap naman sa Dios nang kapungyarihang -akol sa gayon. "Sinolluiy hindi dapat "umato sa sarili Jamang niya ang karal1galang "ito, kundi yaong talagang tinatawag nang Dios "sa kaniya, na gaya oi Aaron," -anang Apostol (Hebreos, V). Ngayon naman: kun ang tawong dapat magalay nang sacri.ficio ay yaong hlrang naog Dios, igaano pa't higit kaya ang lalong pagkakailagang pillln at tiyalun nang Dios ang b3.gay na matapat i~l.lay~ Kaya sa matandang ley pili at tiyak nang Dios, hindi hl.mang ang mang-a tawong tag'a-

-232pagaJay, kundi: naman sampong mang-a bagaybagay na dapat ialay; at sakasakali't nakapaghan dog nang alay na ibang bagay 0 iba kaya doon sa ma.n搂;a tawong tala gang hinirang na itinaang magaaIay, hindi: sana pinagtatangap nang Dios.

Dahil dito: kaya. naman sinasabi naming sa ley de gracia ang bag'ay na hinirang nang Dios at kaniyang ilinaang ihandog na ialay 'ay tang'ing ang katawan at Dugo lamang ni J esncristo, sa ilalim nang manga anya nang timipay at alak, na siya nga. nating tina,tawag na kasantosantohang Eucaristia.

II Sa paghahandog nang Eucaristia may isang ganap at tUllay na sacrificio,

P.-Saysayln na n~a po Ninyo sa akin: ibakin po baga ~n~ vag~ahando~ nang Eucarjstl~, ~ ang pagmm11sa y lS:1ng tt/m ay na sac?'ijiew 0 alay, na tatag ni Jesuoristo~ R.-Pagka't g-ayon ang pahn,yag nang Ig'lesia; gayon ang simisampalatayanan at ginaganap nang kaoristianohan buhat pa sa l11ulanlula; gayon din naman ::mg pinagtltibay nang manga Santong S61at, at nftng tunny mang katowiran.

P.-iAno't naMtaho po Ninyong bllhat 路pa sa mulamula ay sinasampalatayftnan na ang katutohanang' ito?

R.-Alalahanin po Ninyong' pftguusap na natin nang' ukol sa 路 si Jes~cristo'y t6riay Da sumasa Eucaristla, ay sinabi ko nang' ito'y t1'adieion na tutoongtutoo at matibay, at ang' tlmay Da si San Pedro, principe nang manga apostoles, ay siyang kumatha nang mang-a pangulong panalang-in, ua dinadasal sa Canon nang' Misa, at sa mang-a aetas nang pag'kamartir kay San Andres ay nababasa yaong mang-a pang;ung-usap na binig'kas nitong Santo sa hukom, na sa kaniya'y bahatol: "Ang iniaalay ko sa Dios na. "makapang'yayari sa labat ay dili dug'o nang

-233"mang-a kambing .. ", kundl aog Corderong wa"lang bahid dung-is, na ang laman ay nakapag"blbigay b(lhay, at ang dug'o'y naipagpapatid "uhaw nang mang-a binyagan." Mallnaw ngang tanda, na ang mang-a ap6stoles ay gumagawa na nang pagaalas, nil ating tinatawag na Misa.

Bukod sa rito, sa lalong matatanda.ng Cata(Ju~nba 6 Yungib, na ayon sa S~tbi nang maraming autores ay utmlabot hangang sa panahon nang mang-a ap6stoles, ay nakakikita ang malillnaw na bakas nang katutobanang ito. Sa Cataaumba 6 Y ung-ib nang mang'a san tos martires Nereo at Aquileo may isang larawang lubhang makahulugan: ito 'y isang sacerdote, na may suot nang mang-a sangkap nang pagmimisll, nakatayo sa harapan nang iSRng" altar at nagc6consagra Dang timlpaya,t alak. Sa ganit6 n2ii, zang pagkala-raw an kaya nang isang sacerdote, na nakatayo sa humpan nang isarlg altar, hindi baga mallnaw namang- tanda na ang Eucaristlll 'y isallg sacr"ificio na iniaallay Sa Dios, at hindi hlmang' isang sacra men tong nallllub'os sa pag'g'agawad at pagtang:rp sa kaniya? iRindi baga maliwanag ding nakikita, na ang' paghahanclog' nang Eucacaristia na parang alay, ang pagmimisa baga, as blibat pa sa pamula nang kacristianuhan?

Kung g'anit6 nga ang bagay na ito, tang paghit nang manga protestante sa Santa Misa ay maipahllagay kayang dahl 1 sa kalinawan nang pagkakilala nila nang mang'a, San tong' Sulat at nang. budh): ni Jesucristo, na higit pa sa llnaw nang pagkataho nang mg-a ap6stoles at nang m!?,a unang binyag'an~ P.-iMayroon po baga Kayong iba pang katibayan nang katlltobanang itM R.-Yamang hindY man lamang naklkimi: ang' manga protestante, na ipaglabang' ipakipagtalo ang nasasalungat sa lalong kilalnng mallnaw na katutohanan, oa anila 'y aug aral nib 'y siyang liral nang- kaunaunahang Iglesia, tingnan po Niny6 ang sinasabi sa isang constitucion (('p08t6lica ni S. Clemente Papa, ang pang-atl6 buhat kay S. Pedro, at nabuhay noong siglo I, at minartir nang magtatapos na ang' sig'lo ring

-23:1:yaon: "Ang Santo Sacrificio (ang misa baga) ay "gagawin sa harap nang lahat nang binyagan, "nakatayo at nagdarasal nang marahan, etc."

Ang tawag sa Eucaristia ni S. Dionisio Areopagita, na nabuha.V rin nang siglong yaon, ay "ang Kasantosantohang VictiIlla 0 alay."

P.-iSa manla kasulatan po bagang nalwan nang manga Padres nang manga sumunod na sig-Jo 'y may nllkikitang anomang ukol sa pinaguusapang ito?

R.-Hinru lamang anoman, kundi marami. Laging- iniaaral ni San Agustin sa kaniyang manga sinulat, na ang pagaalay nang Eucaristia ay humalili sa manga sacrificio nang matandang Testamento, na pawang wang-is at kaanyo niya. Sa libro nang la Oiudad de Dios, XVII, aniya 'y: . "Ang sacrificiong ito (naug Eucaristla baga) ay "nahaliJi sa manga sacrificiong yaon 0 alay mmg "matandang Testamento, lla pawang man.!a pag"aalay na parang anino ,0 anyo nang isang da"rating na pagaalay." At sa pagsasaysay nang man 2:a pangu~gusap nang Salmo XXXIX, "Ti"nanqilui;n, mo anq alay q,t handoq, nkun't't "pinalitan monq binigyan ak6 nanq isang "Kata11){in aniya: " "Ang kaniyang Kata"wan (sa makatowid baga'y ang sa kay Jesu"cristo) ay inihahandog at ibinibigay sa mang-a "tumatangap, sa Jugal niyaong manga handog "at :Hay na~g nna."

Pinatutotohanan din ni San Agustin at nang iba pang manga santos doctores, na ang sacrificiong ito 'y iniaalay sa Dios sa boong linawakJawak nang- sanldibutan: ~ayon ang tltik ni S. Fulgencio sa libro De .fide ad Petrum (c. 12).

At sa pagsasaysay ni S. Agustin, nang parabola 0 talinghaga nang buhalhal nll. anak, paguulat nang piging na hal,ldog nang Ama sa pagbalik nang anak ding yaon, at nang bangitln ang bulO nang vaca na ipinapatay, aniya'y: "Ang Iglesiang nakalipana sa buong sangsinu, "kuban ay naghahandog saansaan man nang pi"ging at gall na ito. Pagka't ang kahulugan 'n,iyaong bulo ay ang Katawan at Dugo ni Je-

~235-

"sucrito, na umaalay sa Amang Walanghangan "at ikinabubuhay nang buong sangankan nang "1glesla. " ' Sa isang sermon (c. 95) ni S. Gregorio Nacianceno ay nakatitik ang ganitong mang-a pan§:ungusap: "tPaanong panQanQahas kong mag"alay" niyaong dakiHing sacrificio, niyaong alay ~'na huwaran' nang tanang madadakilang taling"hag'a, 0 paanong pang-an~ahas kong magsuot "nang habito at magngalang sacerdote, kung . "hindi ko muna dalisaying pakalinisin ang ma"nQ-a kamay ko nang man ~) a gawang banaH" Hindi ng-a mauutas saysaYIn, kung iisaisahin nating iuulat ang tanang sinasabi nang lahat nang santos Padres at Doctores bingil sa santo . Sacrificiong ito.

P.-Nasabi rin po Ninyo sa akin, na ang katutohanang ito nang sacrificio nang Misa ay pinag'titibay rin naman nang mang-a Santong SuI at.

R.-Oo, p~. 'ÂŁiugnan po Ninyo't ang tungkol sa manO:a sacerdote sa una, ay sinabi nang hinulaan ni Malaquias (I, 10): "Kalooban lw'y "walii, sa inyo, at dill ko tatangapin ang han"dog sa inyoug' kamay. Pagka't buhat sa SI"lang-anan hangang Kalunuran ay dakila aug "pang-alan ko sa lahat nang lahl; at saansaan "rna 'y naghahayin at naga:Uay sa pang-alan ko "nang isang mali pis na han dog; palibhasa ang "nitalan ko 'y dakila sa lahat nang lipi, anang "Pand.inoon nang mang-a hokbo."

Ayon sa sabi nang mang-a lalong ban tog na nagsalaysay nang San tong Sulat, S. 1reneo, S. AgustIn, S. Cirilo at iba pa, sa hula.ng ito 0 profecia ang tinutukoy na sinasalita 'yang panahon nang MesIas, na ang n f' alan nang Dios, _-anang rnanita proieta,-ay ldkilanlin at ipagdarangal sa mang-a lahing pagano. Ayon ng-a rito, ang kahuluga 'y: pagsapit nang panahon nang pagpanaog nang MesIas, itiitakuil na nang Dios ang rnatatandang sacrificio na iniaalay sa kaniya nang man ~a sacerdote nang -bayang judIo: at ang mapapalit naman ay isang saerificio 6

-236alay na mallnis. at panglugod sa Dios, na iaalay nang lahat nang bayan sa ibabaw nang lupa, pagka't sa lahat at saansaan man ay klkilanlin at ipa,gdlirang-al ang pang-alan nang Dios.

At ialin pa !ray a ang sacrificiong ito, liban sa Sacrificio eucarlstico~ Gayon ng-a ang pagkatabo at paniniwala kailan man nang lahat nang doctores nang Iglesia, at wala namang surnasalangsang dito kandi mangisang-isa larnang na 111anga hereje at mapaglasua.

Ta~gi sa rito, anl S. Pablo, sa kalatas niya sa mang-a Hebreo (v, 6, 1): "Si Cristo'y sacer"'dote at pontHiceng walanghangan ayon sa "orden ni Melchisedech.," Kung siya 'y Sacerdote, rnatuid ng-ang magalay nang sacrificio; kung siya y sacerdote narnan uyon sa orden nr Melchisedech, marapat nam-allg rnag:Uay nang' isang sacrificiong katapat nang sacrificio ni Melchisedech, gaya nang katutohanan at katunayan naman sa anino at anyo, Ngayon nga: ang sacrificiong katapat nang l\:::ay Melchisedech ay hindi ang inia,)ay ni Cristo- sa Cruz, kundl ang sa Eucaris: la, na inialay nang huling. paghapon, sa makatuid baga 'y tunay niyang Katawan at Dugo sa ihilim nang anyong tina.pay at alak, pagka't si Melcbisedech ay naga]ay nang tinapay at alak, ayon sa ibinabalita sa atin nang Genesis (XIV, 18). . At ang sacrificio rin ng-ang ito 'y siya nating' pinanganganlang Misa, at siyang magpangayo'y ipinatutuloy na iniallJay ni Cristo sa pamarnagitan nang manga sacerdote nang Iglesia Catolie a, sa kabagsikan nang kapangyarihang kaloob sa kaniJa sa bawa't isa nang mang-a apostoles na gurnawa mmg para rin nang Kaniyang ginawa (San LllCas XXII).

P.-Ang' naaaninaw ko sa lahat nang nasabi hang'ang dito'y srnomang cristiano, slnomang nakalllirip nang kun ano baga ang kahulugan nang' roaging disc1pulo ni Jesucl'isto at nang Iglesia niya a.y hindi: mangyayaring magkamatuid na magta.k uil, na si Cristo'y siyang ]umikha nang Eucal'lstla, hindI lamang sa pag-

-- 237kasacramento, kundl Daman sa tunay na pagkasacrificio; datapult't sabihin ng§. po Ninyo naman sa akin, ialin baga sa sacrificiong ito 6 pagaalay ang vlctima 0 iniaalay, na pinupugnaw'at inihahandog?

R.-Sinabi leo na ng-a po sa Inyong, hindi kailangan sa sacrificio ang tunay at lubos na pagpugnaw 0 pagsira nang inihahayin: sukat na lamang ang mapalagay na gayon, sa makatuid, ang vlctima 0 inihahayin, alang-alang sa pagaaJay, ay sumapit sa isang kalagayan, na makaisa nang masira 0 mawaJan nang buhay 0 rualansag, kung baga sa saJitang tawo. At ganito ng-a ang lubos na nangyayari sa Katawan ni Cristo, na inihahayin sa sacrificio nang Eucaristla, na alangalang s~ pagaalay (0 consa",gmcion) ay naoowl sa isang kalagayan, na nawawalang halaga sa mang-a kagamitan nang katawang tawo at naaakmang" lubos na maging pag"kaiD~ tUI\ay.

Anopa't, bagaman hindi linalansag na pinapaWl nang c01'l,sagrac-ion ang Katawan ni Cristo; sa salitang tawo'y, para ring JinaIansag at pinapaglging" timipay.

III Katawatawang pangafigatowiran nang Pfotestante.

manga

P.-iAno p@ kay§. naman ang maipapakli pa nang" mang-a protestante sa mang"a katowirang ito~ R.-Matapat ko pong sasalinin dito ang lahat nang laban sa pagaalay nang Misa, na sinasalita nang isang folletong· protestante na hawak ko, na ang pamagat ay: Himnos evangelicos.

Ganito ang saad: "Ang paghahandog kay Cristo, "sn. minsang maidaos, ay si.yang" t6nay na pag"tubos, tumba£ at kaba. aran nang ,ahat nang "sala nang buong" sanglibutan, katutubo 11 ori"gvnal at nagawa man; at walang ibang kaba"yaran nang sala kundi ito lamang. (Heb. X,

-238"10-12). Pakundangan dito, ang, pagaalay nang "misa, na karanhvang sabihing, do on . iniaalay "nang l'laeerdote si Cristo patungkol sa manga "buhay at sa man~'a patay, upanding sila'y "makakawas sa dusa 0 sala, ay malait na "sabisabi lamang a~ kadayaang' marawal."

P.-iIna ko! Kung gayon po pala, ang manQ a: santos apostoles, ang lahat l!l.~ng Padres at Doetores nang Iglesia buhat pa sa pamula nang Kaeristianohau, at tanang libolibong mang-a Santos at mang-a paham nang Iglesia Catoliea, lahatlahat na'y pawang mapaglasua lamang; pawang mararawal na magdaraya? At lahat narnang ito 'y sauhi Jatnang sa hindi naaayos at di akma sa pasiya nang- isang minamaginoong protestante, na hindi man Jamang nakababatid nang lalong kaug'allang malaman sa Religion..

Catoliea, na g'aya nang' namamalas sa kaniyang manga pangunfdlsap.

R.-Gayon nga po. Datapua't, tiyakln na ng-a nating sagutln ang tutol nang nasabing folleto nang tnan,Q'a protestante. Sinasabi ngang: "Ang paghahandog kay Cristo sa rninsang mai"daos na, ay tunay na pagtubos, tum bas at "kabayaran nang' lahat nang sala nang sangJi"butan." At isino baga aug hindi nt\nlniwala nitM ikailan ito natin itinakuil? iSa ang Iahat n gang teologong eatolieo ay lagi nang ang" itinuturo ay ang paghahandog kay Cristo, ang kaniyang pag'tubos at pagbabayad ay walang kasing balaga, walang banga ang balaga!

Aniya pa'y, "walang ibang kabayaran, kundi "ito Iamang'." Tutoo rin n ~ a ito. Anopa't walang pagbaba.jrad na anomang bindi g'inagawa sa bisa nit6. Nguni't, idito ba,g a binlhinuha na'ng gin'iginoong protestante, na wala ngang pagaalay nang' Misa? ina ang saerifieio nang ' Misa ay malait na sabisab'i Jamang~ iHindl kaya taho aog' ginlginoong iyan, na yamang si J esucristo 'y tunay na sumasa Euearist'ia, ang saerifieio nang Misa ay dill iba kundi ang sacrificio rin nang Cruz, bagaman iba ang anyo~ ,

-239iHindi kaya ni,Ya batid, na ang sacrificio nang Misa 'y walang pangbayad na taglay sa sarili, na miiiba sa pangbayad na talagang katutubo nang sacrificio nang Cruz, bagkus isa lamang paguakol nang man~a karapatan at kabayarang walanghangan niyaong sacrificio nang Cruz sa lahat nang cristiano, at lalonglalo na sa nangakaharap sa pagmimisa? Sa makatowid nga'y, tunay na wa]ang ibang kabayaran, liban na sa pagaalay nang manga sakit ni Cristo; at gay on ding t6nay namang may sacrificio nang Misa na tatag ni Cristo. ayon sa ating naipakilala na.

Ting"nan na n a po Ninyo ang pinanghahawakan niyang napakataming talakan at panglalait laban sa Ialong kagalangg'a,]ang at pin aImdnkila nang man a alay; tingnan na n a po Ninyo ang pinangMhawalian niyang napakasidhing pag'sumang sa aral nang Santa Iglesia at nang lahat niyang man~ a Santos at nang ta~ nang ld,paha~l1pahamang' n~anÂŁ.a doctores buhat Sa mulamula pa hangang sa manÂŁa araw na ito; tingnan na n '- a po Ninyo kun ano ang killH.Oowi'an nang lahat na iyan; tingnan na n:sa po Ninyo kund! isS. Iamang katawatawang Immalian.

.

'

â&#x20AC;˘ I'

IKAWALONG PANKAT ANG PURGATORIO.

PAMULA. P.-Isn. sa mang-a dogmang, sa dingig ko po'y, kara,n'iwang itakuil din naman nang manga protestante'y ang sa purgatorio.

R.-Nang dakodako roong panahon ay tin atuaan nga pq ang dogmang ito nang man'g-a hel'ejeng Valdenses, at hindi nalaon a.y sinuhdan naman nang man~a Albigenses, at ngayo'y, tinatatuan din nang maraming protestante datapua't hindi lahat, pagca't palibhasa ang siDllBunod nang' manga herejeng ito 'yang sarili Jamang nilang pag'il:;;ip, ay hindi nila. abuti'llg pagkaisahang lahat ang anoman.

At ang tunay ng-ang si Lutero ay maliwann.g na kumikilala sa Purgatorio sa isa nang mang-a libro niyang' ang ngala'y Dispntatio Lypsica na ganito ang tHik na hinango sa latin: "Akong nanlniwalang mati bay na, mati"bay, ay pinangang;ahasan ko pang sabihin, nn. "a]am kong Dlay Purg'atorio, maluag na kini"kilala kong binabangit Aga siiYa sa mang-a "S ~tntong 861at. " P.-May nakita po akong isang papel protestante na nagsasabi~g' ang- PUl'gatorio'y "siyang "malaking dulangan naug ginW, na ipinama"magaw,paw llang manga kaban nang Iglesia "romana at sinlsimpang pang;alalay sa manga " cura niya."

.

-241R.-iKung gayon pala.,-ayon dito,-ang lahat nang alagad nang Iglesia catolica 'y pulos na magdaraya at magnamikaw?

P.-Gayon ng-a po ang mahrhinuha na sa sa.litang yaon.

R-iKalnam na prurog! ?At ito po baga an2" papel nn. pamamagatang; HoJa de pI'opa(Janda cristiana.'t .

P.-Oo, po.

R.-iLaking pag'sasamantala nang' kapalagayang loob nang kaawaawang bayan, at nang pagtitiis nang Dios!

P.-At hindi: po ito lamang, kund'i ang papel na yao'y dinuluhan pa mandiD nang isang pa.naJangin, na ang hiniliing'i sa Dios ay iligtas . ang Iglesia sa mang-a. nakaslsirang pagsasamotsamot at pamahiln... etc.

R-iHindY' p6 kaya namamalus nang sawing palad na sllIDulat nang nasasabing papel, na paraang iya 'y lubos na pagpapalagay na mangmang ka~ J esucristo, na bagaman nang-a~ kong aalalayan niya ang Iglesia, hangang SIL katapusan nang mundo'y, hindi: natumpakang ilayo ang Iglesiang ito sa mang-a kamal'ian at kubu]ukang nang pagsasamotsamotY At hindI ito Jamang: ibindi niya kay a napapansing ito'v pagaring buHsik kay Cristo, pagka't a1am na niyang m:Uulusong ang Iglesia sa kasiraan at pamahiln, ay pinHit pa niya tayong manampalataya at sumunod sa Iglesiang iyan at tUloy pinagba1aan pang parurusahan nang dusang walang hangan kund'i siya talimahin~ Datapua't sabihin na ng-a p6 Daman Ninya sa akin: iano kayang pinanghahawakan nang papel na yaon nang pagpaparatang niya~ iano ang pinanghahawakan at sinasabi niyang walang Purgatorio?

P.-D'i umano'y hindi man daw po ito nababangit nang Biblia; hindi rin nasasabi nang historia hangang sa siglo VI kung VII, at nalalaban din sa paniniwalang ito ang manga aral nang Evangelio.

16

-242R.-Atin ng-ang patutohanang hindi: tama ang sinasabi nilang it6; ahllaong baga'y, pasasabi nang Biblia an~ bagay na it6; :lng katunayimg may purgatorio y nanghahawak sa tradici6n at mang-a sinulat nang manga santos at nang mang-a doctores, na nauna sa siglo VI, at gayon din namang nanghahawak sa manga punong aral nang Cristianismo; ang mang-a aral nang Evangelio 'y hindi: nasasalangat sa kaniya, at ang tunay na katowirang cristiano'y pinagtftibay din siya.

I Ang paniniwala sa purgatorioly nanghahawak sa Biblia.

P.-Kung walang anomang sinasabi ang Biblia ukol sa Purgatorio 'y Witakuilan na baga nat,in ang doglI).ang it6~ R.-Hind'i po haman gayon. Pagka't hindI nababasa saan man, na iniutos ni J esucristong isulat ang Iahat Niyang itinuro. U panding mapaniwalaan na ang isang aral ay tunay nn nangaling kay Jesucristo, sukat na lamang ang siya 'y nagmula sa tradicion 6 pagkakasalinsaling walang patlang buhat pa sa pamuia nang Criitianismo.

P;-Datapua't itunay ng-a po bagang' may sinasabi ang Biblia nkol sa Purgatori()~ E.-Oo, po. Kaunaunahang tingnan po Ninyo'y iyang pangalawang libr6 nang' manga Macabeo (cap. Xll) na nagsasabing, nagpadala si .Judas Macabeo nang labingdalawang libong dracma nang pilak sa Jerusalem, at nang ipagalay nang sacrificio ang nang-amatay na sundalp, at saka dinugtung-an nang sabing; "Banal "ng-a at magaling na pagilsip ang ipanalang-in "ang nangamat!llY at nan~ sila 'y patawarin nang kanilang kasalanan.' , Ng-ay6n nga'y, ian6 bagang nangamatay ang sinasabi rito~ Mallnaw ng-ang hindI ang nanga-

- 24,3sasa lang-it na, pagka't hindi na nila kin:'ikailang-ang idalaufijn pa sila, at waHi. naman silang kasalanang dapat iputawad pa sa kanila. Hindi naman ito masasabi sa mang-a taga infie rno, at doon llg-a'y wala nang pata.wad at tubos na anoman; sa makatowid nga'y malinaw na ' ma~ rapat maglmroon nang isang alangaang na lmlagayang, ang tal1ung" malagay roon ay n!lg-kakailangang idala.n gin at dapat kalagan pa nang ilang kasalanan, at ang gayon nilang kalagaya 'y hindi naman kapara nang pagk:ilagay sa infierno, na. wala nang lubos na paraang mapapakag'aling pa.. Ang kalagayan ng-ang ito 'y siya nating- tinatawag na Purgatorio.

P.-~Ano po uaman a.ng sinasabi nang mang-a protestante sa gayong kallnaw na katowLl'an, marapat paniwalaan at hango sa Biblia?

R. - Palibhasfi, 'y hindi nila malaman ang isagot, ay tinakuilan ua tuloy at di umano'y hindi: bahagi nang Biblia ang nasabing libro. Gayon ang panabi nang sala.ng paIad na suqr6.1at nang nabangit nating papel, at sa pagpapangap paham, aniya'y "hangang sa sigIo XVI ay hindi: ito "kinilaIa nang' Iglesia na parang libro canonico, "at ang Concilio sa Trento ang nagpalagay na "gayon sa kaniya, pagka't paklkinabang-an "niya." iPagka.dunongdunong nga naman yata nang marikit n5. ginoong ito, na nang-ahas sumalansang sa buong' Concilio general, at bahagya man lamang katib:1yan ay hindi uagpalabas, at wala namang katowirang anomang sinabi!

P.-iAno po uaman ang itLltugon natin sa sinasalitang iyan, na ang libro nang mang-a Macabeo ay hindi kinilalang canonico hangang 811 siglo XVI1 R.-Ang itugon natin ay malakl at hayag na kasinungalingan ang sabing iy~n at paratang laban lila Iglesia, at hindI lamang sinasabi natin, kundi pinatl1tutohanan naD;lan. Basahin niyahg ginoong llrotestante ang manga. librong gawa ni S. Agnstin, na agad masusunduan sa karamihang biblioteca, at makikita' niya sa libro 18 nang oivitate Dei (cap. 36) ang ganitong sulit nang Santo: "Ang

- 24-4-"manga libro nang manga Macabeos, ay kinl"kilalang pawang man!la libro canonico. hindi "nang manga judio, kund! nang Iglesia." Ngayon ng-a'Yi hindi naman kaiJa marahil sa, nasabing ginoo, na si S. Agustin ay nabuhay na miuna 'nang labingdalawang siglo sa simisabi nilang siglo XVI, at bukod sa rito 'y kinilala ang santo Doctor na itong tanung:an nang buong Cristianismo, at pina,g'sasangunian nang tanang maririlag na paham nang panahon niya.

Siyasatin naman ang :1ctas nang manga Concilio, at sapilitang matatagpuan na ipinakikibilang nang ikatlong ConciJio nang Cartago ang libro nang manga Macabeo sa manga libros canonicos, nauna rin T.l,ang mang'a ilang siglo sa siglo XVI. Mababasa naman ang manga sinulat ni Inocencio I, at makikitang sa isang eplstola niya kay Exuperio, sa huling capItulo, ay gaYQn din ang pinagtitibay niya, alalaongbaga 'y kinikilala nang Ig~esia at inuaring canonicos ang IQanga libro nang mang-a Maeabeo, at tantoin nating 8i Inocencia I ay gay on ding naiIunanang labing dalawang siglo sa siglo XVI. P. - iMay iba pa po bagang sinasab~ sa Santong Sulat na nagbibigay ,tibay sa katutohanang ito' R.-Marami at makapal na katibayan ,ang inihahanay nang manga santos Padres at doctores nang Iglesia at nang manga nagsalaysay nang kasulatan, gaya nang manfb:l. pangung-usap ni Isaias (IV), Miqueas (VII), Zacarias (IX), Ma'laquias (III), at yaon namang manga pangungusap ni S. Mateo (XJI): "Ang magkasala "laban sa Anak nang tawo ay patatawarin, ngu"ni't ang roagkasala laban sa Espiritu Santo "ay ' hindi: patatawarin sa buhay na ito, at' "sa 'kabila man." Mahihinuha sa manga pangungu8ap na itong may manga kasalanan palang pinatatawad sa kabilang .buhay, bagay na yayamang hindi ng-a mangyayari maging sa Lang-it, maging sa infierno man, sapilitan na ng-ang ma-' rapat madaos sa ibang lugal at kalagayan, n& ito ng-a 'yang .Purgatorio. Gayon naman ang sinaiabi nina. S. Agustin, S. Gregorio, S. Ful-

-

24:5-

gencio, S. Beda, S. Bernardo, Rabano Mauro, S. Isidro at iba pang. madla. Kinakalasag din nang mang3. SantoR Padres ang manga pangungusap nang Apostol sa kaniyang 1. &. sulat sa manga Corintios (III, 13). Ngayon, imasasabi pa kaya nang' ginoong protestante,-laban sa kapangyarihan nang gayon karami at nagpapadakilaang mang-a doctores,-na ang Biblia 'y hindi nagsasalitii. nang {tkol sa Purgatori01

II Ang paniniwala sa Purgatorip ay nanghAtawak sa tradici6n at mafiga kasulatan nang manga unang panahon nang Cristianismo.

P.-Kung gayo'. T, ~hindi rin naman marahil tntoo ang sinasabi nang ,sumCtlat niyang papel protestante, na bago umiral ang siglo VI ay hindi nababangit ang Purgatorio~ R.-Isa pa po i,vapg malakl at mallnaw na Kabulaanan at lluratang. Sa katnnaya'"T, basahin po Ninya ang; mang-a gawa ni S. Agustin, at ma1..'ikita Nin,Y'ong ang sinasabi nang santo Doctor 133. kaniyang sermong ika172 ay: "Hindi: mang"yayaring ipagalan)?;an, na ang manga namatay "ay natutulung;an nang manga dalangin nang "santa Iglesia, nang pangpagaling na sacrificio "at manga limos na ipinatutnnkol sa kanilang "manga kalolowa; at ito'y tinatalima nang buong "Iglesia universal pakundangan sa tradiciong "tinangap sa matatandang Padres." Knng gay6'y di ng-a naman mallnaw na hindY lamang sa panah6n ni S. Agustin (alalaong baga'y, nang ikaapat na siglo) idimidalangin na ang nangamatay, kundi: noon namang man?;"a siglong nauna pa kay San Agustin, sa makatowid baga 'y, buhat pa sa mulamula. At mal1naw ngang maHnaw na ang mang-a dalangin at manga s[Lcrificio 'y hindi' iniaalay na patunkol sa nangaroroon sa Lang-it, at sa mang-a sumasa intierno man.

Tang-i sa rito, itong kaugaliang ' idalangin ang nang-amatay, ay tinatalima pa nang manga sec-

-

24ti-

tang tubo sa. oriente, na nangagsitiwalag sa Iglesia noong siglo V, bagay na nagpapatutoong noon pa'y kaugalYan nang tinatalim~ sa Iglesia. aug- bag'ay na it6 . . Sa katunaya'y: buhat pa1 sa mang'a ap6stoles ay lagi nang sinampalatayanan ang Purgatorio at ang bisa nang man~a dala.ng-ing patungkol sa manga namata;y. Masdan po Niny6 ang simisabi nang man,Q;a Constituciones apost6licas (VITI, 41): "'Idalangin natin ang ating manga kapatid "na nang.ahimlay sa Poon, tlpanding yaong Dios "na walang paghanganan nang paglbig sa tawo, "na kumuha sa kalulowa nang namatay ay pa"tawarin siya nang kaluhatlahatang sala, at nang "kung kasund6 na ni.ya., ay ilipat na ilikmO "sa tahanan nanS' vml3,.'ng hangang palad."

Batyag1l1, naIpan si S. Isidoro, obispo sa Sevilla (libra D e -eccle,"? o.tfia. I, 18, n. 11): C'Ang "pag'a:Hay nang sacrificiong putunkol sa mang-a "binyagang namat.'ty na, at ang pag'dalangin '~d3ihil S3,. kan'la, ~alibhasa(y tinatalima, sa buong "mund6, ay I iDanlniwalaan naming siya 'y nag"mula sa tradic.i68 apost61ica. Ito'y gimlganap "saansn,an man nang Ig'lesia cat61ica, na, kung "hindI umaasang pinatatawad nang kanilang sala "ang mang-a binyagal'lg namatay na'y hindi "sana maglHimos, at hindY rin naman magaalay "nang sacrificio sa Dios, na patunkol sa kalu"Iowa nang manga anak niyu." Mang-a pangung{lsap na ito'y bimlbangit at pinag'titibay ni Heterio, sa l)agslllat laban kay Elipando (lib.

I, . n. 80) at ka,y Rabano Mauro (de 1:nst-l,t. cle'l'ieo'f'u1TI, II, 44). Basahin naman si S. Cri86 'torno, nn. sa kaniyang ika3. a. homilla ukol sa eplstola' sa manga Filipenses (n. 4) aniya 'y: "May kapararak~n kung kaya itimitatag nang "rnanga ap6stoles sa kallilang mang;a leyes, na "doon sa ll'lang-a kagalanggalang at kagulatgulat "na mang;a misterio (nang misa) ay alalahanin "ang nangamatay. Nalrilala nilang dito'y malakl "ang kanilang pakikinabangin, mapapala.))

At ipaano kayang mal'apl1t na pagpapatunkol( nang dalangin Datin 'sa nangamatay, p~lanong paki

-247nila ang ating manga alay na sacr1ficio at manga dalangin, kung sila 'y na sn Lang-it路 na 0 sa infierno?

P.-aKung tutoong buhat pa sa panahon nang manga apostoles ay prnaniwalaan na ang Purgatorio, ~an6 kaya't mapangangahasan nang ating protest:mteng it6 ang magpatutoo nang' gaY0I;l?

R.- Wala.ng pagsala na ang sallhi: nito'y hindi man lamang siya marahil nakasusuliap pa nang balat nang Illani?:a sinulat nang manga Padres at Doctores sa una, 0 marahil ,kaya 'y, dahil sa isa siya diyan sa macUang, hindi alumana ang kasinungaling'an at pagpaparatang, lumabas lamang na kilanlin siyang may kaunting katalinuhang makapuknat nang pananampalatayang' cat61ico nang bayang cristiano.

P.-Datapua't tang Iahat po bagaug maug-a Doctores at Padres nang mang-a unang siglo 'y pawang pauiwaJa sm Purgatl"io~ R.-Oo, p~: wR.la isll. mapg hindi. Tingnan po Ninjo ang mahf2;a Corltrover~ias ni Belarmrno (lib.

I, cap. 6), at doou macatagpnang bina-bangit ang lmtnigkatnig at hindi m,atapostapos na bHang nila, kaJakip na sinasabi kung saang lugal nang nangasabing libr6 ang kinalalag'yan nang bagay na yaon at sampo nang tunay .Da n:iroroong nakatitil" na mung'a pang-ung-nsap. M:itatagpuang binabangit doon simi S. Clement-e, S. Dionisio, S. Atanasio, S. Gregorio Nazianceno, S. Efron, S. Cirilo, S. Cris6stomo, Teofilacto, S. Cipriano, S. Ambrosio, S. Geronimo, S. Agustin, Tertuliano, S. Paulino, S. Gregorio, S. Isidoro, Origenes, Teodoreto, etc., etc. , Ang tlmay na si Calvino, na dakilang Pamu-' nuan nang Protestantismo, ay hindI nRng-ahag magsinun~aling nang mukbaang para nang sumwat nang papel protestanteng' iyan, bagkus sinabi pa niyang (lib. 3, Institut., c. 5): HMa_ "higit na.ng isang libong taon, na pinagkangalYang "idalarrgin ang nani!ama'ta,y." (Tantoing srnuJat ito noong s iglo XVI). Bagaman dinugtnng-an din nang malabis niyang kapalahlan nang sabing: "Datapua't sinasabi kODg namaH aug lahat," ldnaban~;an

-248-

III Ang manga aral nang EvangeHo paanhin ma'y hin~:H ncilalaban sa dogma nang Purgatorio.

P.---':~Ano po naman ang pinanghahawakan nang ginoong protestanteng ito sa pagpapatutoo niyang ;tng manga ara.} nang Evangelio 'y nasasalung-at sa Pur~atorio~ R.-Aniya'y simtsabi ni Isaias na profeta tungkol kay Cristo, na: "Pinasan niya ang ating' "mang-a sakit' at tiniis ang ating dalita."

P.-jAy ano! ~angmanga pan~:ung'usappo bagang ito 'y n~lalaban sa Purgatorio~ R.-Oo,-aniya,-pagka't kung pinasan na ni Cristo at tin~i~ na niyang lahat, wala nang dapat mati rang aRomang titiisillg pang sakit at dalita man ang cristiano. eAanhin pa ng-a naman ang' Purgatorio?

P.-Magaling naman: kun ang kabulugang itong sinasabi ay tutoo, tano't pinadadalhan pa nang Dios nang manga d:Uitii., manga sakit at sarisaring hlrap ang mang-a ' cristiano~ Dahil baga sa ginawa nang labat ni Cristo, tinils na niyang lahat, at pinagaling na ang lahat nating sugat, ay iwa]i:i. nang kabuluhan naman baga ang manga gaw3. at Imugal'iaIig iniuutos at inihahatol nang Evangelio, lalo na ang pagaayunong' sinasabi sa. atin nang Lumang Testamento at gayon din naman nang Bago~ iWala na kayang kahulugan ang mang-a sacmmento man, na ,ang ilan nila 'y ginagamit nang mang'a tunay mang protestante?

R.-Tunay nga po, labat nang ito 'y mangyayari disin, kun tutoo lamang ang kabulugang protestante. HiI).di lamang ito; slnoman, at magpakasama man, sukat na ang maging tawo lamang, ay may katowiran nang magmana nang kaharian nang lang-it, at alang-alang dito'y pag-

- 24:9hll.rap sa hllkuman nang Dios, at siya 'y hing3ng s\tlit ni Jesucristo nang tanan niyang kagagawan, ay matowid Daman DiyaDg masasabi: "Poon, t6"nay ng-a't ako'y nakagawii, nang malalaking "kasamaan; datapua't sinasabi ni Isaias na Kayo "na ang nagbiLyad Dang aming manga sala, at "pakundangan dito Haman walii. na akong dapat "pang ipagbayad. Sinasabi naman nang inyong "Apostol, na "ang inyong Dugo'y siya nang lu"minis sa am in nang lahat nang kasalanan;" "sa makatowid nga'y mallnis na ako, 'hindi ko "na kailang-an ang magllnis pa. Sa katapusan, "tpaano kayang mapaniniwalaan kong kakala"hating Mattanakop ka lamang, at may itinira "ka pang gagawin ko sa ganang 3.kin upang "ako'y mapakagaling?" iSa akah~ kaya Ninyo'~ kalulugdan naman ni .Tesucristo aDg gayong pananagot~ - P.-Hindi ng-a po; I1t kung kaniya namang kalugdan ito, ay maisasara na niya ang infierno, nil hindi mamakai1'an~ ipinagbala sa atin sa. Evangelio rin.

R-Kung gay-o'y itong pang-it na kasaysayltog sinasalita niyong malupit- na tawo nang pangyayaring Biblia, ay walang pinaglwan sa sinaiabi narnang nan~ ibang protestante at nang su.mulat niyang papel na laban sa Purgatorio. 00, 路 lrnn ang liral disin ay iyang salaysay protestante, hindi: Iamang' mapapawi: na ang Purgatorio, kundY sampon naman nang infierno; lahat na.ng tawo'y sapilitang aakyat nang lang-it, maging anoman ang kaniya.ng paguugali at pananampalataya.

P.-tAnong kasaysayan po naman ang ikillltkapit' natin sa manga sulit na yaon, nang Santon2' S6Jat1 R-Yaon ding sasabihin ng-a ni Cristo sa malupit na tawong yaon, oa pagharap sa hukuma.n nang Dios ay nangahas nagsalita nang kapara nlLng D!tsabi na nating wi wikai1'l ng-a ni Cristo: "Tunay ng-ang ipinagbayad kata nang iyong "manga sala; datapua't gay on din namang" tutoo, "nil. f.l.ko'y nag'atas sa iyo nang parang kaukulan

-250"0 trato, na.ng pagkakakaloob nang mang-a "karapal3,n ko, 0 nang halaga baga nang aking "pagtubos, at sakali't ma]abag mo"y hlhingy .ka "ngan,g , tawad at pakakalag sa aking mang2t "alagad. Sinabi ko 11a sa iyo sa aking Evan"gelio.' "Kung fbig mong masok sa Langit, "tupdin ang aking manga utos. "At sinabi ko "naman sa aking mang-a apostoles ding: "Yaong "patawarin ninyo nang mang-a sala, ay patata'''-varin naman, at yaong hindi ninyo patawarin, "ay hindi naman patatawarin. "Tutoo nga't "~inabi nang alring Apostol na "Ang Dugo Iro'y "lumilinis nang .1ahat nang sala;" "ng-uui't ang . "kahuluga'y doon ]amang sa mang-a nagubig "palinis, na dahil sa uasang ito ni]a 'y tuloy "ginanap aug mang-a kaukulang lagda ko.

"Magpaka walanghangan man ang lakl nang ha"laga nang akiDg' pagtubos, ialangan kaya b9ga "0 hindi ako makahfhiling sa iyo nang anomang . "bagay, upal)ding sa ganang' iyo 'y muha kang "bahagi Daman at makiramay sa aIring pagtu"bos1 iAno't, sa pagmamar~kit mo't pagpapara"ngalang tinatalima. rno ang Evangelionq dali"say, ay hindi mo napansiri at mikita ang "gayon kaliwanag 11a sinasabi nang Eva.ngelio~" "Rayo ka nga, malupit, sulong sa apoy nn "walang hangan."

Ito ang sagot I)i Jesucristo sa malulupit na yaon; at it6rin naman ang kasaysayan na ibinibigay narnin sa mang-a sulit na yaon nang San tong Sulat.

It6 ang tang-ing rnatowid na kasaysayang maibibigay; natataho 0 mangyaring mataho nang manga protestante, yamang nasabi na at makailan na llamang ulitulitin; at gayon ma'y sinasabisabi ring walang likat ang manga sulit na yaoD nang Bihlia, at pinipilit na kapitan niyaong kasaysayang katawatawa at ligaw. n'g uni't akmangakma na panghibo at pang-u]ol sa bayan at sa pagtampalasan sa Pn,ngungu3ap nang Dios, bagaman pinamllmntihan nang anyong pagirog kay Cristo at sa kaniyang Evangelio.

I

-' 251-

IV Ang paniniwala sa Purgator1o ay nanghcihawak sa kabaitan at katowlrang cristiano.

P.-gKnng gayon po paHi ay ang tunay ring bait at katoWiran ang siyang nagpapatutoong may Purgatorio1 r R.-Oo, po. Sa makatowid baga'y ang bait at katowirang cristiano, 0 yaong linHiwanagan nang pananampa]ataya. Sanh'i rito'y karampatang mag]agay nang dalawang patakaran: una, ang ka;.tunayang: m~y kasalanan_g venial 0 magaan , alalaong bag'u y m :y mai,nga kasalanang nakadudusta man BS. Pios, ay hindi nakapapawI nang kaniyang hi nya at paglbig, maging dahil sa kagaanan, maging' dahil sa hindI ]ubhang napansin 0 hindX sirlllsadya; at ikalawa, kung' l11aipatawad nn., ang sala at ang kaparusahang' walang hangan, kad:ilasan ay mayroon ding' nalalabi . pang' parusang anoman na dapat pagbayaran sa loob nang isang taning na panahoD. P.-iMasasala~' say po baga Ninyo sa akin ang manga . patakarang ito bago tayo magpatuloy na sum{11ong~ R.-Bakin po hindl~ Una: May kasalanang nalalaban man sa Dios at jpagbibigay sulit naman natin .. sa Dios, gayon ma'y hindY mara pat magtamo . nang walang ' hang'ang galit nang Dios. Ito ng-a 'y yaong mang;a kasalanang magagaan 0 venial. 路 Kapara baga., halimbawa, nang isang waJang kapararakang salita, na ayon sa sabi . nang Evangelio'y ipagbibigay su]it nang tawo sa Dios, isino ang makapagsasaJitang nadarapat parusahan nang poot路 na walapg hangan at walang hangang pagaalab sa apoy~ iSinong hindi magpaparriagat nang hunghang sa 81noma-ng dahil lamang ea isang napakaganng sala.

-252na.ng'isang kaibigan, ay bawlan nang pagrrutrnahal ang katoto niya at nsiging huag patantanan hangang kamatayan~ Gayon din ng-a. ang ibig gawio sa Dios nang rnang-a nagnanais nit a.ng lahat nang kasalanang laban sa kaniya'y mag-jog- mortal" 0 nakamarnatay baga nang kalolowa.

"Makapito maghapoog nabubuyo-o nagkakasala ang banal" ang wika nang libro nang mang"a, Pro:v~rbios. Ang- pag-kabuyong ito'y manga kakulangan at pagkakasala sa Dios, gaya. nang maipalalagay; at gayon man ang banal, hindi: dahil sa mang-a pagkabuyong ito'y nawawala ang /I pag k abana1; sa rnaImtowl"d nga -, y rnal'maw namangang manga pagkabuyong ito 'y hindi kasalanaRg mabigat 0 mOl路tal; alalaong ng-a naman, bukod sa kasalanang mortal, may iba namang tinatawag na venia'!.

"Paglilibi nang kalupaan,-ani Santiago,-ka"salanan ang ipinaganganak, at kung matagpos "ang salangit&, ay namumun.ga nang Immatayan."

Kung "gayon I a\la':v may k:iLsalaoang hindY natatagpus (sa kakulangan nang t(may na kusa 6 ibang bagay), kasaJanang hindi ikinamamatay nang Id.lolowa; ito nga'y ang ma.nga salang venial.

Zlwlawa: Sinasabi nang San tong Sulat na, nang mapatawad nang sala niya si David, ang iniatas sa kaniyang parusa 'y mamatay ang ipinang-anak na anak niya (2. a Reyes XII, 14); kay MOLses uaman at kay Aaron, nang mar>atawad Da. sila llang kasalanang kalmlang-an nang pagas8., ay pinarusa~an nang dusang huag makapasok: 8& lupang pang-ako, (N(tmeros XX" 10); ang kapatid na pabayi ni Moises, noon mang' mapatawad nR. nang kaniyang' sala, ay nagbata pa nang kaparnsahang lepra sa loob nang isang lingong .inkad (N (tmeros, XII). Sa~ makatowid ng-a 'y IDaipatawad man ang- kasalanan, may natitira pang kaparusahang dapat pagbayaran sa loob nang isang taning na panahon.

A.ng katutohanang ito'y pinagtltibay na.g pa16kad nang Iglesia sa una, na nagaatas nang lUbhang mabibigat na pameR sa makasalttnan,

-253pagkatapos mapatawad ang sala so, pamamagitAn nang sacramento nang Penitencia 0 Kumpisal.

P.-Alanga.lang po so, manga btlgay na ito'y, maisasalaysay no, Ninyo ang katowiran nang paniniwala. sa Putgatorio.

R.-Salamat po. Ayon sa nasabi na, sapilitang dapat mangyaring may mamatay na sumasa gracill. nang Dios, ng-uni't hindi tutoong malinis, na walli bagang kasalanang venial'" man himang; 0 may kautangan kaya namang magbayad nang dusa sa loob nang isang taning no, pa,nahon. Ang mang-s. ito'y hindi ng-a makiiakyat sa Langit, pagka't "doon ay walang nanasok no, anomang may baHbid dung-is" (Apocalipsis XXI, 27), gayon din namang do on ay hindi mangyayaring magdusa at maghayad man nang anomang dusa; hin.d i rin naman mak~at(ltungO so, infierno, no, kinalalagyan nang' manga suail at n,angiirapatan nang walang hangang gaJit nang I)ios, alalaong nga'y sapilitang dap~t ma~aroon nang ibang lugal,na laan ~a manitn namamatay nang ganito,-na kanilang mapaglinisan sa isang takdang panahon at mapa~bayaran nang dusang kautangan; ang lugal ng-ang ito'y siya nating tinatawag na Purgatorio.

Hindi; hindi ng~ maitatatua. ang Purgatorio, kung hindi rin lamang wiwikaing walang kal9.gayang napapagitan sa namamatay na banal, lub()j5 na malinis at niidarapat magkamit nang kalualhatian walanghangan, at so, namamatay sa kasaJanang mortal, na nadarapat kapitan nang wa]anghangang poot nang Dios at nang apoy na ualanghangan sa infierno.

,

IKASIAM NA PANKAT ANG SUFRAGIO

6

GAWANG MAGAGALINGNA PA-

TUNGKOL, AT ANG MANGA INDULGENCIA.

PAMULA.

â&#x20AC;˘

PAUUNo.-Marapatin Ega pong salaysaYln Ninyo sa akin ang' mang-a patungkol nt\. gawang magagaling sa manga kalulowa sa Purgatorio at ang mang-a indulgencia; pagka't sa masid ko'y i~a it6 sa manga lalong pinamumuhunanan na.ng ng-alit nang mang-a protestante.

RICARDo.-Manainga Kay6. Ang -iuna n&tin, at nang tayo'y magkatalastasang mahusay, bntoln rouna na sa ating magagaling na gawa lwn tayo 'y su,masa gracia'y, mayroong tatlong' kabagayan: u:nauna, ang karapatan nang gawa, at ito 'y 3arili nang gumagawa, nang isa'tisa baga; ika.lawa 'y, ang bisa nang pagtatam6, alalaong baga 'y, ang ,bisa na kamtan sa Dios ang anomang gracia 6 biyaya, bagay pa mangyayaring, papakinabangan sa iba, kung gayon ang adhika nang gumagawa, ayon sa nasasabi sa Eplstola ni Santiago (V): "Idalang-in nang isa'tisa sa iny6 ang inyong mang-a kasama, at nang kayo'y mapakagaling;" at ang kay S. Pablo sa mang-a.

Romano (XV): "Ilinulnhog' !fo sa iny6, mang-a "kapatid, 'na ako 'y tulung-an sa harap nang

- 2'55"Dios nang myong manga dalanginj') at sa libro m Job anang Dios: - "Hayo kayo sa "linkod kong Job at kayo'y idadala.ng"in niya."

Ikatlo, aug bisaug ikakakawas, al6.1a,ong baga'y, ikababayad nang dusang gag'ampamm ~a loob nang isang tauing nn panah6n duhil sa manga kasalanang venial 0 mortal man na pinatawad na, sa ganang pagkalGlsala at sa dusang walanghangan.

Sa tatlong kabagayaug iM, ang una lamang ay siyaug tinatakuilan nang mangu protestanteug namumutak naug kaw!llang" kaJ.;mluhan nang ating mabubuting gawa sa nauukol sa pagkapa kagaling. Nguni't ito po'y nasabi ko na sa Iny6 sa ikatlong panka.t. Ang ikalawal1g kabagayan ay hindi kaugaliang tangihan n~ng manga hereje, sa ganang manga buhay man lamang.

Ang ikatlo 'y siyang' karaniwang takuilan nang mang-a .prot~stante; datapua't tinatangap na.ng Iglesia catollca buhat sa mulamula pa. at ga.ron din nang lahat niyang mang-a teologos !tot mang-a Doctores; at tila naman naipakisaldaw na nating na.isalaysay ito, nang ating patutohanang mayroon n§;ang Purgatorio at gayon din &-ng kabagl5ikan nang mang-a df.\langin at nang iba pang mabubuting gaw3.ng patungkol 0 tubos sa nangamatay naj pagka't iano baga ang Purgatorio, lrundi ang dusang kautangang pagbayaran sa isang taning na panahon dahil sa mo.nga klL-salanang venial, 0 sa manga mortal na ipinatawad na ang pagkakasalang mortal at sampong dusang walang hangan? at iano naman ang ginagawii nang manga dalangin at iM pang mabubuting gawa na patungkol sa nangamatay, kundl ipagbayad nang nasabing parusa ang nangagkakautang na nangamatay?

Sa kabagayang ito na tinataglay nang mabubuti nating gawa sa pagbabayad nang kaparusahang kautangang uathin sa isang taning na panahon, hindi lamang dahil sa ating kasalanan, kundi dahil naman sa kasalanan nang iM; dito nanghahawak ang mang"a, sufragio, patungkol at manga indulgencia, na ating pag(lUsapan.

I An6 bagel ang mafiga patungkol at maiiga indulgencias.

P.-Nasasakyan ko na po ang Inyong sinabi.

Ng'ayon nga po 'y sabihin naman Ninyo sa a;kin; tAn6 baga ang kahu]ugan nang ngalang patungkol, sufrag;10 0 abuloy?

R.-Ang kahuluga'y alinmang t6.1ong na mabubnting gawa, na ating iniaabuloy sa kapowa, tungkol sa pagbabayad nang dusang kautang-ang bathin sa isang taning na panahon dahll sa kaniyang mang:a sala. Dili kaya nama'y alinmang dalangin, misa, paglilimos 0 iba-ng ma-bubuting gawa na inihahandog sa Dios, sa pagbabayad nang dusang kautangang bathln sa isang taning nR panahon . nang ating kapowa, na namatay na 6 buhay man . .

P.-Kung gayon po"y roangyayari palang ang isa ring gawa. ay roaging snfrag'io 6 patungkol at mangyayari namang hindi, alinsunod sa a.dhika nang pagaalay.

R.-Gayon nga.. Kung kayo'y naghahandog nang isang limos, halimbawa: sa pagbabayad nang dnsang kautangan Ninyo sa sariling gala, ay hindi ng-a patupgkol ito; nguni't maglg'ing patnngkol, kun iaalay sa pagbabayad nang dusang kantangan sa mang-a sala ko, 6 sala nang iba.

P.-iABO po baga naman ang manga indulgencia?

R.-Tinatawng na indulgencia ang patawad sa dusang karampatang bathln sa isang taning na panahon dahil sa manga kasalanan; patawad na ang bisa ay hinahango sa masaganang kayamanang inimpok nang Iglesia, at hindI sa mabubuting gawa nang isa'tisa himang.

P.-Isalaysay nga. po Ninyo sa akin ang pagkakaiba nang patunkol 6 Sufragio at nang manga indnlgencia.

-258magbigay karapatan sa gumaganap sa kaniya, kundY kabagsikan namang maipamayad siya sa manga' dusang kautangang bathin sa isang taning- na panahon dahil sa nagawang kasalanang talagang katutubo niya, at ang kabanalbanalang Virgen at maraming man,ga santos palibhasa'y hindi nga nagkakailangan na nang nangasabing kabayarang katutubo nang mabubuti nilang gawa, ang kani]ang manga 1mbayarang it6 nama'y nalalagak sa kapakinabangan nang Iglesia. Ngayon naman nga'y, ang talumpok na it6 6 sinimpang- mang-a kabayarang walang hangan ' ni Cristo at sampong manga kabayarang sarili nang kabanalbanalang Virgen at Dang manga santos, na ipinangangayaw at ginagamit sa tanang binyagang tapat na loob, ay siyang tinatawag na Kayamanan nang Iglesia.

Ngayon nama'y idinadfl,gdag kong, ang Iglesia 'y namumudmod at nagkakapit nang manga karapatan at kabayarang walang. hangan ni Cristo ukol sa kapa~awa ran nang manga sala at karagdagan nang gracia, ~a pamamagitan nang manga sacramentong itinatag ni Cristo pakundangan din sa adhikang it6; nguni't ikinakapit niya hindi lamang ang manga walangbangang kabayaran ni Cristo, kunai: naman sampii pa nang sa manga santos ay kalakip, sa pamamagitan nang kapangyarihang rnagka]oob nang indulgencias, Ukol sa pagpapatawad nang dusang kararnpatang bathin sa isang taning na panahon dabil sa mang-a nagawang sala, na karaniwang may naliwang lahid, na parang bakas, sa ganang anyo roan lamang niyang pagkakasalanan.

P.-Ang dusa po bagang karampatang bathin sa isang taning na panahon, ay hindi: ipinatatawad na ,kasama nang kasalanan sa sacramento nang' Penitencia 6 KumpisaH R.-Ang sacramentong ito sa sarili niya'y mayroong bisa na magpatawad ng-a, hindi: nang kasalanan lamang, kundY naman sampti. nang dusang karampatang bathin sa isang taning na panahon, na talag'ang kalakip nang sala, at ang dusa ngang ito 'y ipinjttatawad na lub6s, 'sa tuing

-259ganap ang pagkahunda nang tnmatangap; datapua't sa kakulani],-an nang gayong pagkagayak, karaniwa 'y hindY lumalabas na gayon, kundY humigit kumulang ay ipinatatawad ang kaunti' 0 malaking bahagi nang nasabing dnsa, ayon sa kauntian 0 kalakhan nang pagkagayak nang loob nang nan~;ungumpisal.

P.-tAt hindi: pO baga naman maipatatawad ang dnsang ito sa pamamagitan nang ibang mabubuting gaw.a?

R.-Mangyayari po naman; halimbawa baga'y, sa pamamagitan nang' santo sacrificio nang misa, 6 alinman kayang ibang mabubuting g'awa,' sa tuing may anomang tag'lay na dusa 0 titiisln sa sarili; datapua't ang kaioh:1n nang' ibang rnabubuting gawa 'y hindi: talagang' laan sa bagay . na ito, nn ga~a nang mang-a indulgencias.

P.-Kun ang mang-a. k;arapatan at kabayaran ni Cristo'y walang'hang~n, iano pa kaya't idadagdag' pa sa kayamanan 6 tasoro nang Iglesia ang manga kabayaran nang kabanalbanalang' Virgen at nang mang-a santo~ R...---TUnay nga pong hindi' lubhang kailangan ang nang-asabing kabayaran, yamang ang 'kay J esucristo Jamang ay sagana na at labis pang IDaibayad sa mung-a dusang kautangan sa sala, nang hindi lamang nang' isang buong mundo, kundY nang libolibo rnang mund6: Gayon ma'y, naglging malaking' karang;alan nang manga santos, na ang mang-a pangbay:!d nilang gawa'y, mangalakip sa ganang kay J esucristo, mag'amit sa adhikang ito, gaya nang ikinadaranftal din naman nang tunay na si Jesucristo na siyang binubukalan nang kalahatlahatang kab6.itang pangbayad nang gawa nang mang-a santos,

---~~\;i':,-----

I I

Sa Iglesia milalagak ang kapangyarihang magkaloob nang mafiga indulgencias, P.-Maigi po naman ang Inyong' . nasabi

na~

N:- uni 't lbig' ko po lamang' sanang mang,Yaring pa liwl1nagang luJo Ninyo sa akin ang pinang-haha\vakan natin nang pagki1n.la. sa. Igler;;ia nang kap::mg'sarihang mag-bllaob Dang man ~:. a indulgenci:\..

H.-SiMbi ko Tla po sa Iuso naong araw, na aug' una11g dapat pangha.:walmn nnng' isnng' catolico'y Sl\p~ g;ka't g'u,yon ang itinllturo mmg Iglesia, palmndani:! an sa si~' a ng a'y ang maestrang hindI mangyaysl'ing mumalJ, na ating ipinabasag sa pumu la pa nang Jib:w Jlg ito.

P.-iAug buga po baga namang ita"y itin6tura nang Ig'lesia na parang katutohanang d.apat sampalatayanan~ R.-GfI~' on n s

a. Sina~abi nang Concilio sa Trenta, sa sesion 25, deC1'eto de 1-'ndalgentiis: "Sa pag'bibig:1Y ni Cristo sa Iglesia nang ka"pan~'Jarihang magkaloob nang manf,a indulgen"cias" .... ; at sa ibaiba,ba'y pinarurusahan nang' excomu.nion "aug' man '= flg'sabing walun,g- kabu"Iuhan.' aug man~: a indulgencins, 0 talmihin Imya Hang kapang'sarihan nang Iglesia na makapag"kakaloob nang' manJUi indulg路encias."

P.-Sabihin nf2a po naman Ninyo sa akin: ~ang kapangyarihan bflgang ito 'y may pinaniniba~' an sa Sun tong S61at?

R.-Mallnaw pong mayroon nga. Ang wika ni Jesl1cI'isto hay S. Pedro: (S. Mateo XVI. 19) "Lahat nang talYan mo sa lupang ibabaw "ay matatal'iHn sa Lan~it." Sa bagay ua ito, d'i nb mallnaw namang hiudI aug sinasabi rito'y iS3ng' kapang'yariban 0 lakas nang katawan na tum~di at kumalag, ImndY isang l,apaugyarihang

i

-261moral, sa kalolowa at sobrcnatural; hindi ang pina~uusapa'y mn.n0:a tCtnay at nahihipong tali, kuudi taling esplritu at sobrenatural. At ialin uaman kasa ang manC:a panaling ito, kundi yaon lUmftng man0:a bagasb:lgay na nlnigil sa tawo fit nakaaantala sa kaniyang pugpasok sa ImharIun naug man),a lan~"it? Alilaong n):a 'y pakundl1n~an sa mang;a pan lun~'{lsap na ito, si San Pedro'y may kapangyarihan sa maniJ:a tllpat na loob na bininsagan na magalis nang bala nang sa kanila 'y uukaaantala nang pagpasok sa LaniHt, na ito ll0:a'y ang man;~'a kasalanan at ang man' a kaparu&ahang marapat natingo tamohin dahil sa kanila. A.ng man~;a kasalanan ay napapawi sa pamal agitan nang man:2a sacramento, at ang an~a parusa 'y palmndang'an sa mang-a indulgencias. .At yama.ng aug mang-a kapangoyarihang ito 'y ibinigay kay San Pedro at hindi da~l sa kfi1?a~inaban}:an niyang sarili, kund'i taan sa kagalw.Q:an nang buong Iglesia at alangalang '3a kaniyang mang'a kahaJili, na ang manga R mano PontHice ng:a.

Po-Kun an go dusang dapat bathln sa isang taning na panahon ay ipinatatawad na sa pagtangap nang ilang sacramento at sa iba pang mabubuting gawa, ian6 pa ang kasaysayan po nang kapangyarihang iyang magkaloob nang mang-a indulgencia sa kapatawaran na dusang itong nasabi~

R.-Dahil po sa ang mang-a sacramento at pang mabubuting gawa ay hindi .talagang natataan sa baga.y na ito, at bagaman sila 'Jf Daipagpapatawad din nZa nang nasabing dusa, ay lalong akma at madah sa mang-a indulgencias, goaya nang ating nasabi na. A. t yamang si S. Pedro at ang kaniyang mang-a kahalill pinagkalooban ni Jesucristo nang kapangyarihang lmmalago sa man.f;a bininyagan nang Iahat Dang tali at sigalot na sa kanila'y nakaaantaia nang pagpasok sa kaharIan nang mang-a lan0jt iano't slsikiin nating hahanganan ang n'asabing kapangyarihan? Ang kaloob nang prlncipe,gaya nang kasabihan,-ay marapat ariin a\

ita

-262ipalagay nang buong kalawakang itinutulot nang pananalitang prIncipe at nang adhika nang pag路kakaloob.

III Kalaonang panah6n na nangpaggamit nang rna.. nga indulgenda,

P.-Naringig kong simisabi nang manga protestante, na ang manga indulgencia 'y kathakatha Jamang nang mang-a papa upang pagld,kitaan .nang salapX, ut wala nang bukang bibig sila kundi ang pagbibill TaW nang manga indulgencia..

R.-Ang magsinungaling po at magbubat. nang di tut00 sa kapowa ~a huag patutohanan, ay bagay na lUbhang mada.ling gawfn.

P.-Sinasabi po nang isang libritong protestante, na ang mang;a indulg'encias ay kathakatha ni Urbano II, nang panahon nang manga Cruzadas.

R.-Kaunaunaha'y, kautanga.n g ibabala, na alangalang sa ang kapangyarihang itong magkaloob nang indulgencia'y hindi: lubos na kaila..; ngan, hindi: naman katakataka at walang mas asabi ng a hindI man siya laging ginamit nang . Iglesia, kundY sa panahong minamarapat at imlakalang kailang-an. Gayon. ma 'y malakI ang katutohanan at hindi pagkalayo, na ito 'y kaugallan nang g'amitin noon pang panahon nang manga apostoles.

Nasasabi sa ika2. a sulat ni S. Pablo sa manga Corintios, cap. II, na pinatawad nitong santo.

Apostol ang isang incestnoso nang bahagi nang dusang nadarapat sa kanjyang' sala; at upanding huag akalaing ang pinag'uusapa 'y isang parusang Jabas lamang, 0 parusang bayan, dinugtun~an nang salitang, ang ginawa niyang yao'y sa kata~oo7~an ni 01'isto; ala,!aong' bAga'y; alangalang

-263sa kapangyaribang espiritual na tinangap kay Cristo. Gayon ang pallnaw nina S. Crisostomo, Teofilacto, TeodoretlJ, S. Ambrosio at iba pang nagsalaysay nang San tong slllat. .

Sa Roma 'y mayroon pang isang katandatandaang tradicion hingil sa manga indulgencias na kaloob sa mang-a estaciones nang ilang Simbahan, .tradiciong sinasalita na ni .Bonifacio I Papa sa kaniyang' Extravag. I Prenit. nang ganitong mang-a pananalita: "Ibinabalita nang isang ma"tanda at tapat na kasulatan, na pinagkalooban "nang malalaking kapatawaran at mang-a indul"gencias ang mangagsida,}aw sa Basilica nang "Principe nang manga Apostoles," Ngayon nga'y, kun ang Papang ito, na may anim na sig'long naunang namabala nang Iglesia kay sa papang Urbano II, nagbabalita na nang isang matandang' kasulatan hingil sa niang-a indulgencias; ipaano kayang pangyayari pang maging katbakatha ito lamRog ni Urbano II? Si S. Gregodo I, na nauna naman nang limang siglo kay U l'bano II sa pamamabala nang Iglesia, ay nagkaloob nang. isang indulgencia plenaria, Si Leon III nagkaloob din nang maraming indulgencias nang taong 800, anopa't balos tatlong siglo muna bago nagpapa si Urbano II. Gayon din ang simisabi likol kay S,ergio II at kay S. Gregorio VIII, na naunang nang;agsipamahala nang Iglesia kay Urbano II. Sa ganitong lagay; iano't napang:ang"ahasang magsinungaling nang" guyon kalald at M,lampakan nang mang-a protestante, na bahagya man lamang ay d'i nangiming sabihing kathakatha Jamang ni Urbano II ang manga indulgencias~ 00, po, manga guinoong protestante, ang kapangyaribang magkaloob nang mang-a indulgencia ay kinikilala nang Iglesia kailan man, na tinangap niya kay Jesucristo; at ginamit ng-a niya ang manga bagay na ito haP,ang panabon at kailan ma't minamarapat niya. Tingnan ang manga Bulas at Breves nang manga Pontmce Romano, at ma. kikitang kadalasang sinasabi ang mang-a indulgencias, na pinagtitibay kaya ang mang-a dati

- 264:na, 0 nng-d6.dagdag nang man:ra panibagong kaloob, datapua't lagi nang sinasalita'y ang man2;a indulg-encias na parang isang bagay na malaon nang' litaw, at nagbuhat sa kapangyarihang /(lUm,atag at magtal~ na ipinagkaloob ni Oristo sa kaniyang Vicario.

P.-Datapua't iano po Daman ang masasabi Ninyo sa suaG na nag'blbili nang mang-a indulgencia ang Iglesia, gaya nang bula nang cruz ada?

H..-Siuabi ko na ug-a po sa Inyoug ito'y isang kabastusang paratang lamang. iSa bagay poly hindi baga isa sa mabuting' gawa ang maglimos~ "Ang paglilimos ay nagilligtas sa lahat nang "sala at su, kamatayan, at hindi niya itutulot "na ang kalo1owa'y paroon sa dilim" anang tunay na Dios a libro l1i Job. (IV, 11). At Ra libro ring yaon (XII, 9) aniya'y: "Nagllligtas "sa kamatayan ang pagliEmos at lumllinis nang "kasa]anan'l at si Dan. 4fV, 24:) ay na-gsusulit: "Tl1bs'in ang mang-a saJa mo nang manga pag"lilimos:" Anbpa.'t, kun ang paglilimos ay isang mag-ahng na goawa at pinakapupuri nang Dios, iano't hindI makapagkakaloob ang Iglesia nang manga indulgencia pakundangan sa hmos, gaya naman nang pag'kakaloob niya sa ibang mabubuting gawa? iAno ang- maglging katowira't iblbintang Da kasakiman 0 pagiimbot ang paghingI nang Iglesia sa mang-a binyagan nang isang limos na magug-ol sa culto, maitulong sa napakaraming mahihlrap na Simbahan, at sa t(may na mang-a salanta at dukha, na gaya nang ginagawa niya; at pagkalooban niya nang mang-a indulgencia ang manga nagdadaos nang mang-a gawang banal at kinalulugdan llang Dios?

P.-ZAno po naman ang masasabi Ninyo sa akin hingil sa bula nang Oruzada, na sa pagbibigay nang salapIng kapalit niya'y, nagkakamit nang mang-a indulgencia, at nakakakain nang lamaugkati, at kung wala ~.ya 'y hindI? R.-Labis po Ninyong alam, na buhat sa mulamula pa'y may isallg ley sa Iglesia, na naguuto8 nang aynno, at nagbabawal nang pagsila nang la1;Dangkati sa ilang takdang araw. Alam din po

-265'lJama.n Ninyo, na alang-alang sa mn.nQ;a hindi karaniwang dahilan sa Espana ay inakala nang mang-a Romanos Pontl:fi.ces, na marapat lubayan ang kabag~ikan nang kautusang yaon, lubay n~ tina.tamtaman nang ibang mabubuting' gawii. na madadaling ganapin, gaya baga nang limos kung ma.vaman, laan sa mang-a adhikang nasabi sa itaas, at sa mahihlrap ay mang-a dasaL Ninasa ring namang gantihin ang pag'lilinkod sa Iglesia nang mang-a kastila nang ilang indulgencia at biyayang tangi. Ito aug dahiHin nang bula nang Cruzada at nang Indulto nang lamankate.

Gayon ma"y hindi' ipinlpilit kang-inoman ang paggamit nang ga.vong mang-a prlvilegio 0 tuJot, kun ang minamagaling nang isa 'y tuparin ang utos nang Ig路lesia. tDito baga 'y may anomang masama 0 ]undi katowiran~ Gayon man, . it6 ang pinakalilibak at binlbigyan nang pilipit na kahulugan . nang masasamang catolico at nang mang-a protestantE'.

.

I

,

, IKASAMPUONG PANKAT ANG KASAL

CRIBTIA~O.

PA"MULA. PAULINO.-iMamarapatin pO baga Ninyong salitin ngayon sa akin ang pagaa.sawang cristiano, bagay na pin,agldkamalan nang manga protestantes at nang Han mang hindY lubhang gana;> mt cat61ico~ RICARDo.-Oo, po.

I Kabagayan at manga sariling sankap nang matri", monto 6 pagaasawang cristiano,

P.-Sabihin, nga, po Niny6 sa akin, katotopg Ricardo : ian'6 po baga ang matrimonio 6 pagaasawang cristiano~ R.-Isa po sa mang;a Sacramento nang Bagong Ley, na nagblbigay ltabanalan sa matapat na pagiisang paJad nang lalaki't babaye, at naghahatid nang gracia sa manga tumatangap sa kaniya Bangbuong karampatan, graciang dapat nilang ipagpalakl at ihHot sa kabanalan sa kanilang mang'a , mag'iging anak.

-267P.-Maliwanag po bagaDg sinasalaysay Dang Iglesia, Da ang Matrimonio cristiano ay Sacramento~

R.-Oo, po: Kunq may magsabinq' sinoman na ang matrimonio Cly llindi tunay at lubo8 na isa sa pitong mangcl Sacmmento nang Ley Evanqe'lica ... maginq eXC07lnllqado. (Conc. Trid. ses. 24, can. 1. 0 ). It6 rin ang sinasabi ni San Pablo sa manga taga Efeso, (cap. V! nang wikain niyang: "Ang Sacramentong ito y da"kila, nguni't kay Cristo at sa Iglesia." â&#x20AC;˘ P.-iAn6 po baga ang kabagayan nang matrimoniong cristiano?

R.-Ang kabagayan niya'y yaon ding Oontmto 6 tipananq kagalcflngq4lanq at matapatj anopa nga't sa manga cristianD'y lagi nang may matapat na tipanan, al8.laong baga'y, ayon sa mang a kautusan nang Ig]esia'y, magka.lmroon nang matrimonio~ at kapag walang matapat na tipctnan, wala namang Sacramento.

P.-iMay ipinahayag po bagang anoman ang I~lesia Ukol dito?

R.-Oo, po: Aug P-apa Leon XIII (Encicl.

Arcanum, divinm) nagsasabi: "Bagay na mali"naw, na sa matrimoniong cristiano aug contrato "6 tlpanan ay hindi ml1ihihiwalay sa Sacramento, "at alangalang dito'y, hindi mangyayaring' mag'"karoon nang tipanang tunay at matapat, kung "hindi rin lamang Sacramento namang tu]oy."

P.-iAlinalln po baga ang manga sariling sankap na lu bhang kailangan nang matrimonio~ R.-Dalawa: ang kaisaluiln at ang hindi paqkakaZc6g.

P.-iAn6 po baga aog kabagayan nang kaisahcin nang matrimonio~ R.-Naroon sa aug lalaki magkaroon' Ja,mang nang iisa at tunay na esposa at gayon din naman ang bab!lYi. P.-Kung gayon po"y hindi itinutulot sa manga cristiano ang magkaroon nang blhigit sa isang asawa~ R.-paanhin man poly hindi ng-a itinutulot sa kanila (San Lucas can. 16). At sinasabi nang

-268 Concilio Tridentino (ses. 24, cap. 2. 0 ): .Ku(lJ,g sabihin ninomang itinutulot sa man ga cristiano ang mag7caroon nang mrlr'arning sabaysabay na a8awa, at hindi nabrtbawal it6 sa alinmang ley nang ]);,os, magi71g ea:co1n1.llgado. .

R-iAn6 po baga narma,n ang kabagayan nang ltindi pagkakalag?

R.-Sa minsang makasal na, at ma,g anap ang matrimonio, ay hindi na makakalas ang pagkakaanib, kundi sa kam~1tayan nang' isa nang mag路asawa.

P.-iKung gay6n po'y hindi itinutulot ang divorcio 6 pag路hihiwalay.

R.-Ang divol'cio sa ganang pagkakaanib ay hindi tinutulutan kanginomang' cristiano, kung ganap na ang matrimonio (S. Marc. cap. 10.)

P.-Ay ~ana po't itiniitulot ang divorcio a paghibiwalay n-ang man,.;a leyes nang ibang naciones1 R-Ito'y sinasagot ni S. Juan Cris6stomo nang g'anita: "HindY ka hahatulim nang Dios nang "alinsunod sa mang-a ley,es nang pamamayan doon Hsa dakilang araw nang pagbibigay suIit, kundi Hayon sa mang-a leyes na bigay rin niya sa iyo. " Ang nangasabing leyes Dang divorcio ay walang kabubhan sa ganang conciencia, palibhasa 'y nalalaban sa ley nang Evangelio.

P.-At tunkol po sa pagsasa1lla idili po kaya maitatatag na mahusay sa ibang pangyayaring tiyak~ R-Mungyayuri n .~a pong' maitatatag at itUlot na mahusay nang may kapangyarihan sa kaloIowa, alap.Q;alang sa ilang kadahilanl1n, halimbawa bag'a'y, dahil sa paglililo nang isa sa magasa wa, dahil kaya sa pagtaHkod sa religion sa herejla nang isa sa kanila na may pan搂;anib makaakit at ikasira; at dahil naman sa iba pang dahilang kinlkilala at tinatangap nang Iglesia.

P.- Sabihin ng-a po naman Ninya sa akin, itinatangap po hag a nang mang-a protestante ang aral na itO? .

R-Ang matrimonio'y hindi inaaring sacramento nang man '~'a protestante, at hindi man

a

-269Ia.mang ipinalalagay na lubos nQang hindi malulkalas; bagaman ipinaparong jpinahlhiwatig nang maliwanag na malhninag nang Ap6stol sa wlsabi nang lugaJ na ito'y sacrnmento n- a, at bagaman ang tunay na 8i J esucristo sa kay S. Marcos, c. X, ay nagstlsulit nu ang matrimonio'y di mal~akal&g, sa, gonnitong man~a pangun'.i.usap: "Ang pinag-pisnn nang Dios, huag "pngbiwa]aYln nang tawo," sngot sa mnn-a judiong' tumatanong sa kani')':1 kung maaari ang divorcio 6 pagohihiwulay nang mngoHsawn., Datapua't ang wika nang' Dios ay bindi: illlimpok nang man,ta PrQtest~nte sa ibabaw nang' ulo, Dn. gara Dang li:anilung sinasabi, Imndi: sa iJ6.lim nang talampak[1Jl at nang' pliiyurak DiJa kung kailan magalin,)n.

II t;nixtos.

P.-tAn6 po baga ang kahulugan nang matrimonio nLixto?

R-Yaong mat'l'imoniong isa sa dal:n'\'ang nagaasawa 'y cat61ico at ang isa 'y llel'eje 6 cismatico.

P.-d [tin'l..ltulot po baga sa mang-a cat61ico ang gayong pa'gaasawa1 R-Karaniwan n~aDg buag itu]ot, at mina. masama: Una, Nang kat~~tubong katowi?'(/n, pagka't may katunkulan tUJongo Imtutubo natin, na ilagan ang pan~ anib na taro'y sumama at masarang ang kallllowa natin; lkalawa, 1"Vf.111g atas nan g .Dios, pagka't talagoang ibinawal nang Dios sa man~ a hebreo ang magoasawa sa man'. a hindi kurnikilala sa kuniya (Exod. 3'E; XXXIV, I, J 6), at gayon ding katowiran an go umfiral n~ayon sa bagay na it6; at bukod sa rito'y, pagka't sa pagsulat nang Ap6stol kay Tito (cap. TIl,'" v, 10), aniya'y; "Ilagan rno ang "tawong hereje;" Ikatl6, Nang atas nang Iglesia, pagka't ang manga Santos Padres, gTiegos

-270at latinos man, ay nangagkakasangayo8 nang pagtatakuil sa tinatawag nating matrimonio8 mixto8; at gayon din naman ang mang-a COlicilio, na para nang sa Calcedonia at nang sa Laodicea.

P.-Nguni't imagagawa po baga ang manga matrimoniong ito kung may kapahintulutan ang Romano Pontifice~ R.-Magagawa rin ng-a po, iaalinsl111od: lamang sa lag dang' manga pasiya nang Papa, alang-alang sa siya 'y Vicario ni J esucristo, na dapat magmalasakit nang ikapapakabuti nang mang-a kalolowa at nang kagalingan nang Iglesia.

I) P.-iAnong mang-a ka.bagayan po baga naman ang iniuutos p.ang Iglesia~ R.-Liban sa mang-a ilang tangi na marapat niyang taglayin, a.ng kalakaran at laging hinihingi nang:. mang-a Sag:vados Canones ay: Una, ang catolico (maging ang lalaki at maging ang 路ba.bayi man) ay huag mapang-at sa pang-anib na mabikayat sa masama nang hereje; ikalawa, ang catolico 'y may katungkUlang magsumikap na mapataHkod niya aug hereje sa sinusunod na herejia, at yakapin ang pananampalataya kay Jesucristo; ikatlo, aug manga magiging anak nila 'y aandukain at paHl.lakhin sa aral catolico.

P.-iMagkakasala po baga naman ang catoIicong nagasawa sa gayoug paraan, kung bayaan niyang huag tuparin ang nangasabing kabagayan~ R.-Magkakasala uga, nang hindY gayon lamang, kundi napakabigat na sala.

P.-iHindi po baga naman nagbibigay nang dispensang maminsanminsan man lamang ang Papa ukol sa mang-a kabagayang it6~ R.-Hindi kailan .man; auopa ng-a't sa Pontificado ni Pio IX ay ipinabayag na, kung sa dispeusang ibinibigay sa ganitong pagaasawa'y hindi man nasasalaysay ang manga. kabagayang ito, marapat ipalagay na laging ipinatutupad din.

P.-iDoon man po baga sa mang-a pangyayaring itinutulot nang Iglesia ang mang-a matrimoniong ito'y, mayroon siyang ilang ipinatutupad na anoman?

-271R-Oo, po: Una, ibinabawal sa parroco na bindicionan niya ang matrimonio; ikalawa, hindi itinutulot na gawIn sa loob nang simbahan: ikat16, hindi rin itinutulot na, gamitan nang anoman lamang na rito nang Iglesia. Lahat nang i,to 'y upanding maipakilala ang laging punyagl nang Santa Iglesia sa paglalayo sa kaniyang manga anak sa gayong man~a pagaa,sawa.

(Instruociones nang 15 nang Noviembre nang 1858).

P.-gMagkakasala po baga naman nang mabig'at ang isang saoerdoteng mang-ahas humarap' sa ganitong matrimonio, magbendioi6n 6 mamit nang anomang iba pang rito.

R-Magkakasala ng-a ' nang mabigat, kung bendicionan niya 6 gawaran nang ar;lOmang iba pang rito nang Iglesia; gayon din kung dumal6 si;vang parang ministro nang Iglesia, dahil sa nalalabag sa mang-a oanones nang nasabing Iglesia, tumutu.long sa pagdadaos nang isang sacrilegio at nalulvsong sa isang malaking pagbibigay pagkakasala; ng'uni't hindi siya magkakasala kun ang pagparoon niya'tpagharap ay para lamang isang' funcionario polltico 6 may katungkulang bayan. ' P.-tSakali po nama't nakakuha nang dispensa nang Papa ang mang-a magaasawa?

R-Kung gayo'y mangyayari at dapat dumal6 ang sacerdote; nguni't huag Jamang niya bebendicianan at gag:a.mitan man himang nang ano. mang rito nang Iglesia.

P.-iMaiuutos kaya nang mang-a prIncipe, na ipilit sa mang-a sacerdotes cat61icos na kanilang tulutan ang mang-a matrimonios mixtos~ R-Hindi po, gaya nang mahlhinuha sa nasabi na.

P.-Kung hindi po nakakulruha nang dispensa' nang Romano Pontlfice, at ang mang'a matrimoniong iya'y masasama at lual sa katoVJira;n, at sa makatowid ng-a'y mabibigat na kasalanan, imagkakaroon nang kabuluh<in kaya dito sa Filipinas~

-272po; hindi magkakarpon nang ano mang kab7lluhrin, pagka't lual sa katowiran at palingid dahi} sa kakulangan nang' pagkaharap nang parroco, bagfl,y na lubhang kinakailangan saansaan man n:Hathala ang Concilio Tridentino, na gaya nga dito sa Filipinas.

P.-iMay iba pa k~ang hatowiran po nn ikinawawald nilal1{l kaoul16/uin.?

R.-Oo, po; sakali't ang hereje 0 cismaticong kakasn.1 ay hindi nabinyag'an nang marapat.

Pagkaldga;yo 'y ~{'alal1 {f kabululuin ang matrimonio, hindi lamang' dahil sa pagkakaiba nang religion, kundY naman dahi} sa kabawa1an at pagkag'awa nang palingid.

P.-HCung ga~' on po"y hindi kasaH R~Rjndl ng-a PE>: lmndi isang kaJunyaan lamang.

P.~At ang manga ianak po sa pagsasamang iya'y iano naman kaya~ R.-Manga anak po sa llgaw. p.- iRindl po baga Daman mangyayaring ayosin ang matrimoniong iyan~ , R.-Oo, po; paw'iin sa pagbibinyag na matapat nang hereje, 0 dispensabin kay a nang Iglesia ang tinatawag na 1.'rmpedi'l71ento di1'imernte nang pagkakaiba nang relig'ion, at panibagong pakasal in facie Eclesi03.

R..~Wala,

III ~atriOlonio

civiL

P.-iAnong pamagat po naman ang akma sa tinatawag na mat'l'imonio civil?

R..~Ang' pamagat na pagaasawang tiwalag sa Iglesia at sa pamamayan, kakambal nang malaking kasiraan nang dalawa. p~- iAno po naman ang kabagayan nang pag~ati~alag na itM R. - Ang siya 'y inaowi sa isang pagsasamang bayan Jamang, na hindi muntik man pinapamagitanan 6 sinangkapan nang tulong at pala nang religion.

-273P.-路Kung路 gay on po'y ikanginong pang alan a.ng sinarubitla sa pagiisang .palad nang dalawang IDagusawa1 R.-Pinagisa silang 'palad nang oficial 6 ruR;'i katllnglmlang' bay an na ang sinambit uy pangllIan nang ley.

P.-Dataplla't it6 pobagtl nama';r ihindi kaJoa isu.ng kakilakilabot na pangyayari sa k8Jolowa at sa kaugalian, at wa1ang katowirang maisHsaysa.v~

R.-Isu n~!:i;i. pong dakila at di lmraniwang pagobibigay pag:lmld.sala, na hindi" mmlgyuyaring' saysayiu kundi StL pamagit:m lilmang nang runlaking katalllpalasanan sa Dios 6 nang masiclhing kahung-hangan, at walang pangalawa Rll histol'ia man. sut-dang doon hu.lawln sa gitna nang kabn nkang nagnalinl'l sa lll!mga pagano.

P.-Sa IlHlIlgn cristiano po baga'y llllayroong kabuluhan ':lng manga m t rimonion,go gani:ran~ R.-'Va]i\, \I.)(} f auagoya, ohm, palihhasa aug gawang i;ya';r I agli. an nang Sacramento sa COIltrato 6 tlpa.nan.

Po-tAt magfgawii llo baga it6~ R. -llindin';;'ii. po; pagka't dogmang dapat sampal:1ta;\'anan, na aug matrimonio 'y iniakyat ni J esucl'isto nil itinumpok sa karan ; aJang' sacrmnento, at t6uay nu , 11ra1 naman nang Iglesia cat61ica na ang sacramento 'y 11indi: isang Mgay n'a kupit lamang at panmg dugdag sa Contratu 6 tlpanan, kuncli talagang katutnbong kalakjp nang matrimonio; anopa ng;a't aug pag-aasawol sa manga cristiano ay hindi ]umaJabas ua mar:ipat lmndi sa matrimonio sacramento, liban dito'y wah Ila Imndi mallnaw na kalunyaan.

P.-iTungkoI po baga rito'y may ipinahayag na anoman ang Iglesia?

R.-Pakimatyagan po Nila ang isn, na hango sa Sumo Pontlfice PIO IX, (Letras apost6liclts ACfi,bis8im.uiJl): "Ang pagslJsama nang 'laZaki';, oavayi, lavas o~a Sac)'{tmento, }JlCl(Jitlg anom(w ang sill(t71gkap '/1 a, palllam.a gitang oayrm 6 ley ay walail.g kinaoowian kundi isang maltalay n{(' pagkalcalunyaan lamang, na hindi tinutulti.btaJl'

18

-274nang Iglesia at bagku& linagdaan PCt niya na?l{l sarisa?'i71,C! kapa1'usaluin. Ting'nan naman sa .mun~:a Enclclica ang A?'OCtnu1!I divinCh 8C11J?:entim 'nang Pontlfice Leon xm (10 nang Febrero nang' 1880.)

P.-Kung ganit6 po'y ian6 baga ang ley civil, 6 ley nang pamamayan, kapag' naghahangad husayin ang kabuluhan nang matrimonio nang cat6lico, na linllisan. ang sacramento sa contra to 6 tlpanang matrimonio~ 'R.-Lub6s nalalaban sa :hal nang Iglesia, pinanghlhimasuka.n ang' manga katutubo niyangkatowiran, at sa g'awa ay pinagpapantay ang' pa.g-kakalunyaan at ang sacramento nang Matrimonio, sa :pagkilala nila at pagbibigay katibayan sa isa tisa na parang kapowa tama at matapat. (Pio IX, ~ulat sa hari sa Cerdefia.

P.-Kung gayo'y, eano't napakakalat na lubhii ang masama~g halimbawang iyan at katampalasanan sa Dios nu pinamama,gat~rrg matrimonio civil?

R.-Pagka't tan~U sa umaayo at nagkllkupkop nang' masasamang hllig, ay malakl ang pagpupumllit na\lg masonerla na rnapakalat ang gawang it6, yaruang ang nasa niya 'y mawa]an nang Dios, huag kumilala nang Dios ang Estado at ang tawo, gaya naman nang pagkaibig: niyang mapawi ang Dios sa pamamahay, na ang patakarang pinanlnibaya 'yang matrimonio.

May taglay na mararning pahayag na pangpa-Unaw, anopa't ngayo'y wala na slnomang magkakamatowid na magalangan sa kaniya.

P.-iAn6 po naman ang palagay nang Iglesia sa mang'a anak, nang magug',u lang na kasal lamang nang matrimonio civil~ R.-Ang pa.lagay kung an6ng tunay sila, sa makatowid baga'y, man~:a anak sa llgaw, palibhasa 'y bunga nang k:iJunyaan. , P.-tRind! po baga pinapag'anib nang ley civil ang manga magulang nila.

R.-Hindi pinag'anib at hind! nanian rnapagaanib. Walang anomang magagawa ang ley civil at ang magistrado civil sa nauukol sa mang-a Sacramento. '

-275P.-Kung gayo'y ihindi rin kHdlanlin Dang IÂŁ'lesia ang mang;a nasabing' anak at hindi ipahUagay na para nang palagay niya sa ibinung:a nang' tunay na matrimonio~ R.-Hindi ng-a po, at nang huag makapagbigay pa,gkakasala sa mang-a binyagang tapat na loob.

P.-iAno pa pong pagHiw at pltagan ang itinatangi sa kanila.

R.-Pinasiya nang Iglesia, na ang mang-a inianak sa matrimonio civillamang, p'lgtangap nang bautismo, ay huag tulutan nang' anomang' kasa yahan a~ pagdadangal na hayagall, nn gaya nang manga pamuti nan~ binyagan at baptisterio, organo, musica at mang'a campana (8. Congo Cone. 31 n(J)ng Julio nan g 1867.)

I KALABINGISANG P. AN KAT PAGS.ilfBA SA VIRGEN MARIA

A'r

SA MANGA SANTOS.

Yaong mang-a tawong sukat ua lamang :sa kanila ang kapa gyarihan nang isltng' Lutero 0 nang isang Zuiuglio, upang manf'ahas mag'takuil nang' Ja,)Ol,\g k~galanggMang' na m~mg:a dogma nang kacristiaI ohan, a,~ sis Ii namang hindi nasasapatan mandin nang buong kapaugyal'ihan nang kacristianoha.n ,sa una, upanding' magliliat nang pauglilibak sa pagsamba sa Mahal na Virgen Maria at sa manga Santos.

Linin~in, ng~1', natin ngayon ang bugay ns. ito; na pagusapan nmna ang kabagayan nang pagsambang iniaalay nang Iglesia sa mahal na Virgen a.t sa manQa Santos; panQalawa'y, katowirang kiwita.takaran nang' pa sambang ito; ikatlo'y, kala on an na nito.

I Kabagayan nang pagsambang iniaalay nang Iglesia Cat6Hca sa Virgen Maria at sa maftga Santos,

PAULINo.-Nang huag magkasuotsuot ang salitaang ito; sabihin ng'a po muna Ninyo sa akin ikung ano aug' Inyong paglntalalll sa salitang culto.i

-277RICARDo.-Ang karaniwang tawaging gayon sa alam ko, ay yaong alay nating ala-ala sa isallg tu.wo, pakundan~i:an sa kaniyang kamahalan.

P.-&Ang culto 1)0 bag路~t ay olarami, 6 i,-.ta bl.mang~

R.-Kaugaliang itangi ang C1dto reliqio8o sa pinamamagatang C/fUO poZitico 6 sa tawo. Sa ganang ating- adhika ay stlkat pagusapan 1180, hl.mang ang CII!tO fNliqio80.

P.-Kung gll.von po'y ipaano baga ang Inyong pa~rkawari sa (,/llio J'cHgio80?

R..-Dnlawang路 kahulugan ang h:araniwang pa,v.owiau sa CI/UO l'eli(Ji()80: ang una'y, parang; pagpapakilala nang at' imintllho nating kautaug-ang gug-nlin' s Dios, pHuong mula nang bun nating Imtauohuu ~ pangaln.wa'y para nang kagalullg;ang il)inJbigay natin sa isang kinapal dahil sa man0;u. dn kib,ng ka ufiihang sa kanila 'y ougulningning, a llindi natllral 6 Imtntnbo nang' tawo, kundl ~ Im;:na uml, lalaong bag-a 'y hindi natural sa ta Q, kund' biyayang mataas na Imsi nang Dios.

Sa unang kahlllugan ang cnlto 'l'elig拢o8o ay dil'i iba kundi, yaol1g handog nating tan~ing ~a Dios lam:mg initmkol. Sa ikalawa'y, yaong alay sa Kabanalbanalang Virgen Maria at sa manga Santos.

00 ng-a, kun ang Kabanalbanalang Virgell at ang mang-a santos ay ating pinauunlakan, pakundangan Hlillang sa sila 'y naging mang-a. linkod at katoto nang Dios, pug-Int't so. btlhay na ito'y pinaunlakan naman nila ang Dios_ Anopa't ang Cl~ZtO 6 pagsambang u.la.y natin S~ kanil ay lalong pagpapaunlu.k sa Dios. Dahil dito 'y hindi alang;ang tawag-in nang kaisa ring ngainn nang talagang iniuukol sa Dios no. cuZto.

a

- 218'-

II Katowirang kiruitatakaran nang pagsambang iniaalay nang Iglesia Cat6Hca sa mahal na Virgen at sa manga Santos.

P.-Ngayon nga,'y ipaliwanag po naman Niny6 sa akin ang' katowiran at bakin himihandugan nang' culto nang Iglesia Catolica ang Kabanalbanalang' Virgen at ang manga Santos.

R.-J.\iIaliwanag knng baldn. tHindi: baga matapat at ayos sa katowiran, na ang isa 'tisa ';y paunlakan nang ayon sa kamahalang ipinamuJwc1 niya sa mac11a~ Alaug-aIang dito: at yayamang ang mahal na Virgen at ang manga Santos a;y nflRamumutihau nang hinc1i karaniwan at mac1adakilang kamah~laJlg ipinamlll11Ukod nilang lubos sa ta.lk'tng k~p0wa'1inalang, ay zsaan nga eli matapat at katowiran namang' sila 'y paunlakan?

P.-lHindi po baga laban ang sinasabi mong' ito deon sa manga pang'ung;{lsaj> ni J esucristong I I SdsMuoaMn 1)10 ang iyong Pang-il1()Ong Dios at sÂŁya ZC!J?ilang namG/ih ct11,g paglilinkoran moP"

R.-Hindi: po. Pagka't sa manga pang:ungu'sap na ito'y maHnaw na ang sinasabi ay ang cuUo nang pagsamba at paglilinlwd, culto religioso baga, sa unang' kahulug'ang nasaysay na natiJil s bagay itong kailan ma'y hindi ginamit nang' Iglesia Catolica sa mahal na Virgen at sa manga Santos.

P,-Naringig kong sinasabi nang manga protestante, na ang Gulto 0 pagsamba sa mahal nn.

Virg'en at sa man~a Santos ay nalalaban sa utos nang Dios sa Exodo: "Hitag cang tatangap nang {band Dios SCt l~a?'ap !Lo". "HllCtg kctng gagawCt lIa1ig C!J1Wmang lm'a'wan. Hitag mu silang sasc!J1noahin at paoonglakcftn man."

R.-Ang dito'y ibinabawal nang Dios ay yaong' idolat'J'ia, na dili iba kundi ang pagsam ba at maglarawan sa linikha, na ariing Dios

-2iHbimth0 at inilal'awfl.n nang linikba at H,tka. samhahin at paonl::tkang pal'ang' mant!:a dioses, ga.ra naug inang'ali nang manga g'entil. Ni[ayon nga's sabihin naman nang' mung-a pl'otestante: kung ikailan baga sinamba nang Iglesia ang' mabal na Virgen at aug mang;a Santos na , pinarang Dios~ ikailan numan ipina:! taya nang e::;tatua inilarautln, llpanding' siIa'y pagsasumbahin 6 paoulakaug purang tllI~.ay na Dios?

ang

°

~kailan~

Ang pinansln mong ito 'y ating tlltuklasing laW, pagullsap nang llkol sa culto nang mang-a Ja::awan.

R- "\Vlwikain marahil, na ang Iahat nang t;ra' J salisalita lamang; sa gawa ay madaling pagk{Lmalan nang bflj'an n, pagisabln ang pagsamba sa Virgen at sa manoa Santos.

P.-Karaniwang mallnaw ang pagkakilala nang bayan, kUI1 alil! ang ,ultl ba nauukol sa Dios at leun alin URman ang sa muhal na Virg'eu at sa munÂŁ"!:a Snntos: guyon ding taba Daman nang mudla, Itc an~ Vi:r;gen at ang mauga Santos ay pawang uaging kapowa rin natin at sila'y man l"a linkod lamang Daman nang Dios; alum nang hman na sanhi rin dito'y kay a uaman sila 'y naging Santos, pagka't lina]uan nila ang ibang kapowa linikha nang pag-lilinkod nung' huong katapatan sa Dios, pagka't linampasan nila angibang kapowa tawo nang pagpapaonlak sa Dios.

Ito'y talastas nang ba;ran; ito'y mlpapakingan nila sa mang-a sermones na bin gil sa Virgen at mang:a Santos, at nababasa naman sa manga kasulatan {lItol din dito at natanW sa libolibo pang ibang paraan. iPaano kaya't magkakagusot at paglalahoking pag-isahin ang culto na inlaalay Sft Dios, at ang inihahandog sa kaniyang' mangn lingkod? Maliwanag na tah6 nang bayan; ang malaking layo sa Dios nang kaniyang mang-a lingkod. Gayon man, sak-ali't mayroong ilan, nu dabil sa 'kamungmangan ay magka,maling paglabokin ang bagaybagay na ito, bindI dabil sa kamaliang ito nang iInn ay babayaan na nang Iglesiang di gag-anapln aug' i!:iang culto, na akrna at matapat.

~280-

H..-An6 naman po ang In;v6ng sabihin, ay makikita ng-a namang kung ano ang pagluhod nang manga cat61ico sa harap nang Virgen 6, sa harap ni S. Antonio, g-ayon din ang' g'inagawa nil(J sa hamp nang Dio8~ P,-It6 po'y itauong Niny6 sa kanP-:lnomang qat61ico, mt"tg-paldmang'mang man at walang naa~ abot at tingnan knnd'i ang' itlttugon sa Inyo 'y siya ng-a ay nuulnikluhod sa harap nang Virgen at ni S. Antonio, pagka't yamang sila'y madadakilang linkod at katoto nang Dios ay nang upanding siya '~r ipamagitan nila sa harap nal'l~ Dios; at siya';r naniuikluhod ngii, sa barap nang' Dios; palibhasa'y siyang Lumikha Btl, kaniya. si,yang Dlub nang imni.vnng huong katawohl1ll at nang kalahatlahatang kagaling-an. 00 n2;{mi: itong dalawang culto 3.Y; malinao na kilala at pinagtatangi. sa pag'gawa nang man;;i:a cat61ico, sa pamagitan ;t;lang pudhing' g'inagalllit sa pagganap. Sa ga a man n~ma'y hindi: naglnikaisa, pagka't kailan tua 'y hindil itinlltulot nang' Iglesia, na g'amitan ang mahal na Virgen 6 ang man~a Santos nang liaisa nang ginugngol s~: Dios na culto divÂŁno; sa makatowid, oulto bag{t nang pagkilala nang lubos nilang kapangyarihan at pl1wimintuho naman nating ganap. Kaya, ang maJinao na pinag'ka,liakilanlan sa gawa nang gayong cuTto divino ::ty ang In.isa. Nangyari nf';ang minsan sa panahon ni S. Epifanio, nn binanta nang' ilang cristianong alayan nang ]}EslI ang mahal na Virgen, at pagdalm'y sinala sila at ipinalagay na herejes sa kahHingan ding tunay ni S. Epifanio, santong mairogin sa Virgen at sa culto nit6.

-

281

III Buhat sa mula pa nang kacristianohan ay pinapu... purihan nang imialayan nang culto ang Virgen at ang maiiga Santos.

R. - Wika nang lUang-a protestante ay lalang daw lamang nang Iglesia romana ang C'l.tltonp ito, at nang pagkakitaan.

P.-Sinabi ko na n:':.a po at napag"tlbay nil, naman sa Inyo ang katowiran at karapatan nang cultonq ito. Ayon dito, kung ito sana a:v hindI man H.mang kaugaJiang blihitt pa sa mula nang Cristianismd-, muhfhinuha, nlltin ruurahil at mawiwika ngang hindi: Jubhang kailangan; datapna't' hindi nn,tin I asttsablOg rrUl.suma 0 walang tltl), lin, bukod na ngi.i Sll halaga an,g i,.;ang talagang tar :1, tty ta;yo 1)1"1 man din nang isang" Iglesia, na tp:lPa~g'al> u ng 'kapangyarihan sa tunay na kay \rSllcri to, at pinangak6an naman!~ alalayan at ~dHguun nang Cristo ring ito. Anopa't ]i11i8 sa matowid at llawang salisalita !limang nft hindI akma iyang simlsabi nang mang-a protestante; pagka't hindi niln. mapupuing, na ang fJUlto'nq inihahanclog sa mahal nu Virg'en at sa mang-a Santos ay b6.hat pa sa mulamula.

R.-Ht6 po baga'y mapattitunayan Ninyo sa akin~ P.-Oo, po. Unauna: ukol sa mahal na Virgen. Narian po ang mang-a sulat ni S. Ignacio martir nang siglo I at iba pang" litaw at hindI maita,takuil na katutohanan, lla nangagstisulit, na buhay pa ang Vir~en dlto sa balat nang lupa, ay minulan nang pinaonlakan nang tanang cristiano.

Isa 8:;1. manga katutohanang ito'y aug Pilar sa Zaragoza, pangulong bayan nang Aragon sa Espafia.-limlawa 'y: nakikita sa ibang matit'iba.y na kasulatang, pagakyat na sa lang;it nang Virgen, ay kagyat namang hinandugan na nang buong Iglesia nang tanging cuJto. San Atanasio (lib.

De Sanctissima Deipara); Sa,n Leon Papa (epist.

-282-

Âą at aug' Conci1io XII sa Toledo c. I) 3S l1fl.ug-agpapatutoo, na ang pista nang Pagbati sa mahal na Virgen a3' ta3'o nang manga apostoles.

Gayon din ang mang-a kapistaban nang PUl'ificacion, Pagakyat sa lang-it at Pang-ang-anak ay pawang tayo nang mang-a unang siglo pa nang cri8tianismo, at sa manga 8ulat nang mang-a Padres nang manga unang siglo ay nasasabi na ang mang-a pis tang ito, at magpangayon n~:nan ay buhay pa ang manga sermones {lkol sa mang-a llllbangit l1l1, pistang ito.

Datapua't ang lalo pang nakaHlito at nakas18iki sa mang;a pro,te8tante, (pali bhasa 'y katutohanang lubhang tanyag' sa mata) a;r yaong pagkatuklas nang mnnga, yung-ib 0 oatacumbas, na kina]alagyan nang' manga unang cristiano.

Pagld,tuklas na ito'y isang katowirang walang kasing't1bay ayon sa mdto, na iniaalaY' nang' una pa nang mang-a catolico sa mahal na Virgen at sa mang;a Santos, gaya naman nang sa manga reliq1uias at lanawian niH; lalo'tlalo na kung wawar'iing ang pinanghahawalmn lamang nang: aral nang Refo~'ma p1'Otcstante ay yaong kapangyariban nang unang Iglesia. Nangabaghang' lubha ang mang-a protestante sa manga pagkakatuklas na ito, na makapal sa canila 'y" bumam., sa sinapupunan nang Iglesia Catolica.

SinasaJaysay ni P. Marchi, sa kaniyang dakilang' obra hingil sa manga lugak na alaa]a nang arteng' cristiano nang' una, ang c'i'ipta ni Maria at nanq 1Vino Jes7l8, sa manga yung-ib o catacumoas ni Santa Ines" na ganit6 ang'slllit: So., clako?lq itCtCt8 nang altang maliit nitong

c'J'ipta, 'ay natcbtanaw anq isang la?'CbWan nang mahal no., 1?1;?'{Jen, ?1JCt hind" buonq katawa'il, naka1lpo at tanj!:a?1J Ct?1Jg Dio8, Anal.; na sumclsatul/'ocl niya. Upandinq h1lag paqkamalan, ay 1:kinintal nang pinto?' ang dalawang pamunong let?'a nang n,g'aZ(tn ni Jesu- Oristo. JJTagtarts ang mango., kamay nang Ina nang Dios, 11 a 'a,nym'bg lUin1'r,Zulbog. Ibcb naman so., rito ang anyo nang Bata, at nang ma]cilala ang '1lalanq . llJCtngang taas nang Anak so., Ina.

-283Mauga pinturang ito'y nagsigang sa manga g'uang nang alta, ntt dill iba kuncli' llbingung' pawn. wing manga martires, at pinagmfmisahan.

Samasama ngang lahat doon: ang culto nang Vigen, ang culto nang mangn, martir, ang cu.lt(' nang m:mga reliquia, at ang' culto nang manga Jarawan.

Sa mang-a yung-ib na yaon 0 catacmnbas ay gw),on ding may mad]a pang larawan nang mahal na Virgen, na walang NiiIong' daHL Sa mang-a Cat(~Cillnba 0 Yungib nina San Nereo at Aquileo, ubing-an bag a ni Domitilla, naroon ang larawan nang Buen Pastor, manga larawan ni Cristo at nang manga Apostoles niya. at ga-yon din ang isang lara wan nang Virgen , na tang-an sa t6hod niya ang Nino Jesl1s at tumatangap nang aIay nang mn,nga Haring' Mag'o. (1) Gayon din ang sinasabi ni ginoong' Desgar路 clines sa isa niyang i )[tj'orme sa Ministro nang Instruccion Yl1blica at nang Cultos, bucod p Gl sa ibang Jllacllang YUllgib <$ catalJwnoas; at aniya 'y matitiba3>~ na tand.~ itong ang' oalto 0 pag samba sa Virgen ay b1that pa sa Inlunaunab.an ~' panahon nang' Iglesia. Sinasabi rin namang nangabaghan ang manga protestante sa Alemani ll at nang'agpalab<ls n~ng' masisidhing paglait, nguni't, tnmigil at napilitang pahin{lhod sa katutohanan. (2) Hingil sa mang-a Santos, gayon ding maunao, na ang Cltlto 0 pagsamba' sa kanila a;y buhat pa sa mulallmla; at saksi nito ang panghihimagsik nan~ manga (Jn6sticos nang' siglo II, sa pag'puin~ nang culto ring ito, at itinangol naman ni S. Irineo, nang panabon ding" yaon, sa kaniyang lib. 3., c. 20.

Itinakuil din nalllan ang cuZto 0 pagsamba sa manga Santos niyaong' mangaherejeng' Eunomio at Porfirio, at mailang panahon a;r ni Vigilancio naman, ayon sa sabi ni S. Geronimo; manga bagay ngang nagpapatutoo na ang cnlto nang (t) Salay-say ni Mr, Lenormant. Correspondent Inang 25 Febrero 1859.

(~)

ReviBta n(tno manoa 80ciedades cient拢flclts. li'ebl'el'o 1858.

-284-

mang;a Santos ay ginaganap na niyaon pnng unang Iglesia. At hindi lamang ang man0:a hcreje, kundi: sampong mang-a g'entiles 0 hindi binyagan, para nang sabi ni Eusebio, (lib. 8, His.) ay gumaya nalllang nagpamukha sa manJ!:a unang cristiano, na anila 'y l1an!l:((qsisisamoa sa '{/Iang'a mad/res' 'lIa pai'anq man,~a Dios, maling pagbubllhat na sin6,sagot ni San Cirilo ~ Imniyang lib. 6. laban kay Juliano Apostata: "H/ndb nail/iII 8incisamlHt anq nwnf!;a Santos "na paranq Dids, kundi p拢)laoonlakan lamailqV "namin paklmdangctl1 sa 8ila'y JllrtnJta lala7.:iIL{j "napa/n,/llT! ut-ihan !l(tll(j manga tc'mJinq ka" rrlff}/f/l an. "

, iHindY baga g'aYOll in nmmm ang pinagtitibay nang pag'kutuklas nang manga yungib 0 wtaoionvas, J1a gaya a ng-a llang arniug sinabi !Hi ay 路man~fI. lugal na .t>inagu.alayan n:1ng galang at daI1~al sa mang-a kagalanggalan,g na aLaala sa manga apostoles at sa reliquias nang manga martires~

IKALABINGDALAWANG PANKAT PAGTAWAG

PAULINo.--Wapaguin.:rfan l)U po natin ang culto nB;ng marapat ~agl?,ioigaJr dang~'l.~ ~a mahal n.a VIrgen at sa an_a !:;)unto, alanr:;alang' sa kallllang kabaitan at .iIamalialnn, at gayon din naman ang nauuko] sa kanikanilan짜 .larn:wan; nguni't tfln~j po sa rito, silli nama y tillritu1J'agan pa nang Iglesia Catolica, f;a makatowid baga'y din6dulog sila. at hinihim2:nng' tldong, at tuloy ninanasi~ niyang guyon din sana naman ang g'uwIn nang lubat nang biuyagan. Bukod dito, mlringig ko pa pong lubhang ikinaldkilit'i nang manga protestante, at siyang san hI nang' kanilang' ilinalait sa Iglesia aug' bagay ring ito, Marapatin ng;a po Ninyong saysaYln himang sa akin, kung ana ang pinanghahawakan nang Ig'lesia sa gayong pasunod niya at kung ano _ nama't ang manga bagay nn ito'y pinapalibhasa nang man,;-a protestante.

RICARDO.-OO, po. Simulan po natin sa pamuIa,

----~e}.--

-286-

,.

I Bakin timitawagan nang Iglesia ang mahal na Vir" gen at ang mafiga Santos.

P.-Sabihin nga po muna Ninyo sa akin kun nating' manga catolico sa pa.gtawag sa mahal na Virgen at sa manga Santos? . , R.-Ang palagay natin ay pinakikiusapan sila, na tayo sana ay kanilang ipamagitan sa Dios: kaya, sa tuing tinatawagan natin ang manga Santos, ay dili iba ang ginagawa natin kund! isinasap'i lamang na ipinakikilagurn ang .ating dalangjn sa kanilang dalangin, llpanding' lalong agad dumating at kalingain nang Dios.

P.-Ngayon ng'a po'y saysaYltl naman Ninyo sa akin Imn iano a;ng pinanghahawakan nang Ig'lesia sa kaniyang' pagt!iwa~: sa Kabanalbanalang Virgen at sa manga Santos?

R.-Unauna; hind'i dapat ipagalinlangan nang bahagya man lamang, at natititik sa Santong Kasulatan, na magkakalakip at nagkakatulungan ang. dalangin nang tanang binyagang nangabllbuhay sa balat nang lupa.

P.-iAno po?

R.-Simisabi ni 路San Pablo (II sa manga Tesalonicenses III, 1) ang ganito: "Ang kailalngan "naman ngayon, mCbnp;a kC6patid, ay idalangin "11Ji11JY.O aka l..tpanding ang -wika nang Dios ay "mcikalat at ipagdanf;al na gaya nang inyong "gincigawa." At sa manga Romano (XV, 30) aniya ay: "Ilin't('ZulLog Iro sa inyo, manga ka"patid, alangalang sa Panginoon nating Jesu"cristo, na ako' y t1..dltng an ninyong idalun.!Nn sa "Dios." Sa libro nang' tnanga HarY (VII, 3) ang' wika nang bayan kay Samuel: "H-ttag mong "Ukatan ang paqtawag sa Panginoong Dios iVa"tim, dalvil sa (J,I)'nin." At sa libro ni Job (XLII, 8) ~an6 baga ang palagay

-287tty nabanasa: "Hayo kayo sa ling7.:od' kong .Tob, "at idalan.p,i7lkayo ni .Tob lIa aking linglt:od. "at si Joo ay oolini 1'n h;O, at nang hind'i niny6 "paSalllJl aw7 kaull~lan nallg i71Y0l1g m an/!: (( "panalw7ÂŁtii." Gayon din ang sinasabi kay Ezequiel (XXII 30,) at sa Genesis man (c. XX.) P.-Ay gunÂĽ> po baga ang dito'y hinlrunuhii Ninyo?

R-Hinlhinuha ko ay ito: ikung tayo"y mang'yayaring idalangin nang manga banal sa balat nang lupa, di gayon din, at lalong higit pa namang tayo 'y matlltulung-ang idalangin nang manga sumasa]angit nal P.-D6.tapua't tan6 po kaya't yaong nangasasalang-it ay makatatalto nang mang'a nangyayari dito sa ]U:Ra?R-Tal~tas nang nangaroroon sa lang it ang nangyayari dito sa lnpa, sa ganang nauukol man hlmang sa kanila, dahil sa panonood nila sa Dios. Pagl\:u't yaong illang'anonood sa Dios ang namamalas ay isang Ba.gay na walang hangan at ka.payakpayakan, na kinadoroonang tuna:r nang kiilahatlahatang linalang. "So, ])ios tayo "nab1lbll !my, 8a .1)i08 tayo kumikil08, sa Dios "tayo nananaqal" ang wika nang Actas nang mang-a Apostoles (XVII, 28). Anopa't sa pagmamalas sa Dios, ay namamalas naman niH, tuloy ang tanang linalang.

At sa ito ng-ani nangyayaring t{may, pinagtltibay ni Santo Tomas nang ganitong sulit.

"Sarili nanq kalcigayanq paglual!lati, ang bawa't ~'isa rnilanrl l um1.llualhati 1ria7capanoocZ 12a mag"mdlas sa ])ios nang Dala nang nauukol sa "sa sariling kanika1dld." At gayon din ang pinatutunayan ni Leibnitz, Systema theologicum (pag. 1-:1:1).

P.-iMay ib3. pa po bagang pinang'hahawakang katibayan ang Iglesia sa pagtawag sa mahal na Virgen at sa mang-a Santos~ R-Oo, po. Naaayon sa palakad na ito nang Iglesia ang buong tmdicion eclesiastica at ang San tong Sulat.

-28~-

Sa katun!t,yn:i1: si S. Basilio (Oratio 40 Martyr), S. Gregorio Nacianzeno (Ol'atioin Oyprianurn), S. Ambrosio (lib. 8 ill Lucani a1 fin), San Leon (Se'l'7no 93, de anlliue"I'sar'io' 路in AS87tmpt.) , S. Cipriano (lib. I., epist. I.), S. Juan Crisostomo (8er?no de /.."-,'8. Iliventio et lJfdf'!:imo), Sal\ Geronimo ( 0011 tnt Vigilan ti tliJl.), # S. AgustIn (De cura pro mortuis cap. 16 at sa ibang lugal pa), at mad1a pang lubhang marami ay pawang nagpapatutoo 0 nagpapalagay na mallnaw niton~: :ira1 na hingil sa pagt:iwag sa mang-a Santos.

At saka sa Liturgia ni Santiago at sa iba pang nginungan1ang apostolic as, ay gayon ding' ,Ullkikitang'maUnaw, na ang KabanalbanalaDg Virgen ay, .tinatawagan lUI. noon pang manga. umwg CrIstlano.

T.-?,At ang San,tong S61ut po~ R.-BnkQd s man;"a mibnngit nn sa itaaf!. ay simlsabi rin sa atin nang' Santong Slllut. na ta:yo'y idinadu,lan~in at inaalagaan nallg mung-a angeles:' ~'.LY(/.T/lI d1,mf~alan.[;in kan,{} tUtnrl"tangis, iniriilla,ll 7.:v ang aaZangill, mo 8a D'ios .. , anang angel ~~:fa ,1 kay Tobias. Ga}on din Rng' sinasabi sa libro ni Zacarias, I. at sa. Evallgelio ni S. Mateo) XVIII. Kung' gnyon, ay lalo't higi.t pa ng'a, ~tng ma.aasabang gagawin nang maba.lna Virgen at nang' lllallg:a Santos, pa,gka't sila man nama 'y nangasabnrai) nnng Dio,', sihl man nama 'y naug:agslsiirog din sa atin nang ma.lakl at g'uyon din namang kaisa nilang paWtl rin a1lg manga angeles, g';l,ya nang simlsabi kay San Lucas, XX. At !:lila'y kah1110 natin.

Madla at makapal pang lUg'al nang Santong SMat ang mapag'hahangoan nang katotohanang ito.

.

II Ang dakilang tutol nang manga hereje.

1'.-tAlin po baga naman iyang dakilang tutol uila?

- 289'-: .-'sucristo,-unil:i,-ny nting tagapama~ sritfill ut tan:' -ill{] ta{](lpnmrr(!U(('lb (ayon kay San Pablo sa unulIg- sulat kay Tillloteo, 11 5,) pa~

R.-Si

lwnd:1ll -~ an sa si J ('sucl'isto 'y Dios, at sa ma 路 katowid haga'y nng vam nm:tg itnl1 nisa'y wnlang hUIl~:IIl. KUlig ga;ron n,.! ii, - anilu, - ny isang sacrile{]io Hllg' duruulog sa ll1nhnl 11:1 Virgen at sa mall,. it SHIItes.

P.-Ay iall6 pu nnm:m a:1g' sag-ot Jl ntin ditei 1113 Nin,Y(') lll{ipnp:1kingnll~ Si Jetng-npull1 ag'llnn, at tan ~ in(f ttl(Jllpamn(!itan S:L d:dnwnrlg' plIraang: snrili 1fi-

R-N; 1l'y6n

sucl'isto n i~ po'y

mung' niyiL, n:\ hin(li miliuuli;ol sa KnbfllmlbunaItlllg' Virgen fit sa n](U\~;~ Santos mall. UnfltlllU, t11aIl~ nl;lIlg Sf\. ),anij'l\l1g 1 :lgka-1Jios :It 1l!lJ.!k a-ta1tQ

Jl:luU' t(II1:1;r, flij":'i n, a'y tnlng-nllg' tagap:lJungitnn sa linikhii :It sn LUlllikha , dalawHllg' b:lgtl,y na.

Jll1gldl,nJli:'.'Ul sn It:lIli.Y:1.. P.tnlHIII:Witung itc ' y hilldi llatin lllftiuukol 8..'l. 1ll1lL:d lilt Virgen at 8r\ mUll路 a ~lIlltos lIlUlI, knnU" sita'y ntillg tinatawag-UII, " ralii. nam:ln~ 811l0n):tIIg cnlo licong llngJsil'm:wilYaln, 1ft nng 1lluhd ll:t 路Vil'g en (') flng 111:111 a Salltol:l n;y ta\\o Vlt at Di os p a k H'ya sila. dintldulog n:1. tiniltf\WHglln.-P:lll~:l]aW :1, dii.hiJ S:L siya'/l .J1/(tll{{nak()p, ]l:tgka't pakund:.lII !.. nn dito'y jlli:lal:ty ltiyil. sa w:tlall~:!: h:lllg'ang' Ama illig' wftl:tJ1g' h:lllg'.iJl nam:mg btlw lag'ahan lI:Ulg ]wniY:lJlg s:ll'iling' dllgo s:t knlmyun1n nang atillg saLt; kung g:aso'.r katowil'nn ll ,! llng masabi 11<\ si,Ya',v ta(J{I]JrllIlagitan sa Dios at s:t atin , nt tan;' i 路n {] t({!lI'pa II/fl{]/tan IlnInllll, pH Ii bhRsa muging :\II~r mahal 11ft Virg'cn man, at lllHg'jng ang maIl -:t Santos ay ]Iindi nngtnlpld at hindI n:lman llwkap:~gbil.bn,nlcl nllllg tHing-. sab. Knyi.i: hindi J!':I~n\ n:lIlg sahi ni 1.1 ang palag'H;V nat illg man ~r\ clIt6Jico, fit bindi: I1ml1 hll11fllfg nat-in lll:lb{lbukong ga.,'on :lllg uting'pagt:'hnlg sa l1l:lhnl nn Virgen at sa nUln~a Santos.

SillilsH~-ot ko ll-' ang, ]uhos na Ensnd sa kato\drHII i.Y:lng k:ltlilan~' sulit, nn sapagk:t't pinntututohnnnn ll:lting pinagthibllY nng: pngtnwng , sa mahal na. ViI"g'clJ lit sa J1I:tn!n Santos, Pllmnrllli naman nilang ang dahihin nito'y in6ukulan 19

-290nang manga kabagayang sarili ni .Jesu,risto. Anoputt maHnaw n~;ang hind)" sncrilegio a.ng· pagtawag sa maha.l ntt Virgen at sa man 0.a Santos.

P.-Dt{tapna't, sabihin °nila pO llftman Ninyo sa akin: kun l1ting pinatlltutohuuang tayo 'y idimidalanfUn at ipillakfkinsap nang lllahal na Virgen at· nang manila santos, ihindt bagtl it<?4y po,g'kilala nang kanilang POJ/I((ill,LI{lilan?

R..-Unanna'.v marapat ipakilala, na aug pahlkiusap na it,6 nang nHln~a santos. ay hindi: kai.langallg' tawaging }JaJIUllllltfJitall.· Pu,!.dw.'t sa la.hat nating pUllanalangm ay hindI dapat magkulang ang tatlong haga;v: una, Hng Dios, na tin(ltnn§:o at kinaoow'ian nang atin},!' dala,n.;in; pan.~'ala.wa.'y, si Jesll dsto, na nlan0,alang sa mang-a karapat{rll ni~ {~'.y l):laarapat llating tamohln ang n,ting hioH~pf!'i; ibt16. ang linikhi\ na hUll1lhingi 0 dumadahlnC Ui. Ngayon nQ,a: ang pakikiusap Ba. mabal ua ~irgen at sa m::m,!,a S~ntos ay hindi baha~y~i. m~ 11 1u.mang' pumupuing, lumlIisan at di kumikilala nang Dil)S, yamang ang Dios din haman ang pil1agsasakdalan nang ' mahal nn Virgen at nang llHul2;a , santos nang kanikanilang paki6sap. HindI rin naman nunuing, lumDisan at hind'i kumikilala kay J esncristo, bagkus ng-ang ang mahal na Vil'gf'n at ang manga Santos ay walang ibang ginug'ampanang idinadaos lmndi aug makittsap ]alllll.llg; sa makatowid ng-a'y maliwanag na hindi akmang sabihing 'sila 'y nan/J,-(6marnaqitan, kundY sumasap'i at uma;l.lalay lttmang sa tawong nakikiusap, at nang lalo pang malinaw: ang tawong naldkiusap, ay nananan2;an nt kllmakambal lamang sa kanila, upanding la16ng mada1'i at maluag na tangaplD nang Dios ang manj'!:a panalanQ,in nating nang-arito sa bayan nang dalita lkalawa, kun ang pakiki~sap na ito'y maibigang tawaging pamamaqitan, mangangalanaD din namang gayon, pagka't kun ang pang-alan lamang ay hindi natin pagtataluuan, Datapua't, l;mag lilimutin, na itong pamamagitan nang mang:a santos saldaw at nalililnng-an nang ,J>amamagitan ,oi Jesueristo, yayamang wa-li\-

ay

-2H1silang mah1bin'~'i sa DioR, na hindi paknndang'an sa mtln'!a karapatan oi JpSUCl'lsto; anopa't si

.Jesucristo tin n~a ang' tng(lpamagitan at nng t(1n~:'ing ta.qapamagi:tan sa l:that na,ng it6 kUl1g tlltl1liksain, at malm~g n .... an~路 masasabi, nn aug man0.a santos R'y katClIong' i:1:rn:mg .nating dumadalnn'in, 6 ta,\'o'y irlinadalan in ]umang nil:i sa Dios sa paJllHJn'I~.ritan Ili .Tpsucristo.

At .sa kahu hulihall: kun ang pn\,ilii(lsap nang mltn '-lt santos ay j'blg' n aLllJflog" pamamagitun, ay hindi mal'llpat man hirnang iwan. is sa parnamagitan ni .Tesucl'i:~to, paglm't kung si Jeeucristo'y tiDlttawag nft trrgapamagUan, a.r alan~iilaDg sa kani;rang' liaklkip~lga]am sa. waJang hungan niyang A llla ng lwl sa atin,Q' pagkaJ>akag'aling, l.!akundar ~ an ':la katowiran, karapata'fit pagkutubto", m. '1, b~gny on paanhin man ay hindI~gpu g:'3 m. 11t n 'santos, na ang' pakikitun.~o ttk I , ltinJ P g~ .Lp:tiwgaling ay pakundang an litn !lug sa: kmilang mapakuOlbabang dalanp,in at 1 l i\n;!:1 nul iu~:.tp.

8i Jfsucris~\ 'y D1' t(ta ' g n{l'ang lub,os nang Apof-itol nn, t: n-'.ing trt(Jn (ftnllgitan.

Dudulohan ~ 0 ang F'8,..:ot na ito sa t(ltO] protestante nang istlng hindi" mapapaklihang matowid.

Ang pagsasu,masama at pa,g 'tutulun ,an sa pamumagitan nang man~a dalan'_in nang tanang binyagang nab(~buhar, ~W kaugalYang tinatalima at kinlkihtla sa buong mundo, pati nang manga t(m'.Y na protef'lt:mte: at itimita,gubilin naman nang man,i,a S~mtong Sulat, gaya nang at1n na n!2.ang nakita, at sinolOa'y wala namang nakaisip naniwala. 6 nagsabi magpan ayon, na ang nan~abang'it na pakiusap 0 pagtawag 0 pamamf1 jitrrn, (kung anoman ang Ibig itawag) nang man~a nabububay dito sa P. Dios, as naaasa ..

IUl1 at sa pamamag-itan ni Cristo sa Dios, at sa manQa pan~nngusap nang Apostol, na nabangit na. Kung gayon ni:;a'y iano kaya't ang man~a pakillsap at pagtawag na it6 a;\T paloilalaitin at paklipipintasan, na para waring lalaban sa tan0,ing parnamagitan ni Jesncl'i'3to at sa man~a pangunJ;usap nang Ap6stol, kapag-

na-

l1nunkol nn.

D1:111

n.

81-

-292K 'l b.lIl:llb.L!l:llang

• Virgen at

8S

~:Ill tos1

P,-TLln:1Y 11 ~·n.ng', kun~ tiwLtn.ngap din lamang n:m:.!" nUll a protc.,t LIIW :Ln~ bist. ntng pukius:q) nang l\1:\1l - n. b II1:l.I 1M )1 'ltl n.lJllbnh:lY pa 8il. bn.bt n :\lI~ lupii, i,~ lall 1\ ii. p:lt(n.ull ~ O at hindi liiln.iW:1 k n I\~ t·lIl:l.1l n i lang )mtowir.Ul, n:t sfl.knli't

l11aka:l1lo laban ::;a :1.1':11 <::1161ico, BY gn,Yoll ding l1lnl:t1:lban WIII1all S:l paldki(l.-lap 6 p:tlll:lm:lgit:lllg kH"ilnl1~ llliuiilllHI'apat at illil\nhatol at ginngn'wat R,-KlIlI~' ibi~ I,() Nill.\'rlllg I:tloog lIlaliwnnn,gun nt m:Hlj"ulii, ('1, 01 <liIO , I Hf:lhin 1\iJ ~o si

Calvillo lit ibii I':tll~ ])\,(1(( ~jnl1l(' Jl§..\· onclo1'cs,ln.10l1~'11l1() 11:1 si DU[Jlolllin (lib. VJI, cap. lJ, pHg. 45), nt lll.\ 0 Jlon~ Jl):li-ikit'l I,UII allo I1llg dapnt )lang' ipatol sa Ilhn :t tawollg' hnll.5r wa,]llug tiyak lit is:lllg ::;illll":UJlod Il:t pal:llulItulIlm, lit ba ",a.'t llaku!lIIg'wL IldlUli:1.)' kaaht Iltlllg' nan",uuna.

Pagsisiyasat nang isan~ him ale.

Y:I.'J)'tng nng- I\: 'l .t'l\vi \'l.n;!' I tlong n:w:b tig- s:\

tn. \\'0 ny

y :toll ~

goti'll h.~i.:;i tl~'

n:Ulg'

chtl1l U:l 111 , dlllu": ... II~ i. \latin aug

Ql '\.U

' :1.

)I.lll:,!-

Jibritoll.!{ it.o

nn.ng g:tllilo IllLIlIiIIIg' h:lg':I.\'. At B~l m;timp:t1 at JiboJibolig mln:;.\ :lrillg' J';:lhim~dlim:lla, lilt J1apa~ tntoh:ll1Hl1g ~ll1l:lP, at, :lll1ing' m:lb:rb:IJ'g-it sa. ]l}1gp:lpntlh:l;)' liang' Ilr:~bi$:ln.5r P!l11l:tl1l:1,(!'ibn nang' 1(:1,ban:dl>:lll:dang Vi1'l.!'PII nt n:tng' ll1"n~a. Santos, 8ftd,rii. lI!Llllillg pinili all\! i-:[wg' nang-yari n"'a· yong' pallahon nalill, lI,a liindi' m:t:'brit.g JI;:lsjn ,~itan mlllg' kltbula:tJIan :t t p:m:t 1I1I I i rl1U:lllg lIltll}! rnmv:!,a lJllhlld sa ]laJJ:lll:1l11flaJ:lt:l~' fl. Niiilo ang' t\'OflY na Baling si1lil)j sa illiba.\ ug IIlIng "LI~CTURA POPULAlt" 0 nllllg' 1. llHlIg' A~'ost() lWII~ 19('0, ::t ni" :IJO'y Fabiltin IOlllg' 8:~ pangsn:nll'ing- ilo'..v may bsk:l8 ]~l\llUIlIanall, lit l,uJlJ.r hindi mn1\:l!u.ga llng puma·

mugitul1 nung mahal nn. Virgen.

-293PANGKAT NANG ISANG ARTICULO NI DOCTOR nOSAIRE.

DinalhUn kaml nnng man:J':t medicong be]g:t nang isan~' parang nlay nn I\Jaah (6 exvoto) lUl tansong ihinund sa lllan) n Lmto nang hita' n:LO~ kabalitaang Rudder. Allg 111:111 _ Ji tuna,), I1l1 uut6 ay lnlin.2.atan sa Universidlld nang Lovainn, Tinanurang pinnglwlmasdnn IHlI1g 111l1dlr\ si Rudder sa buo uiYllng pa.gkak:1~f\,kit nt g:iYon din nnman nang gamn,l i ng 1111. M 'IS:lSil bi n,2'::m,!! sa loob nang tutlong puo't dnlawallg taon oy dTsiY:l hinlhiwah,vnn nang mnbl. nnl~ lIlan. a tum:hanod sa Imni~':\, Kawan)i;:! amang 1"1Ilg tnman nnng isang- pa11al11, at wnla.. Dflng ihii, pang lWLpn,!!wn.wanldnn, nAng pinnhun: 11g- ti,Yflg-ii. nnng madia, sa paghihintay n'Hlg kn.niSllng pag'kamntn.r. ('p:mding si;ya:y, hp~iin, fit n:1ng lllllnlflills Jamnng' kung }luana n n~r pn,gg1l.l1Jot nHlIg Dius StL pagkad(lrog tll\ng hitii..

Saliimn.t sa.-'m:lIl'L'!t nai pong kai lan "an, nt ang pagk:lgnmot lwy RaddeI' fI,V 1lll1l'lbas nn magiging ulinLIl nang man~a. pagunsisaug mahusay ang' pagk:lgannp.

N:iito f1ng pnngynyari.

Nablluhtu si Huddcr n!tng isnng pnnong kfihoy, Dn dum(lrog nang- kaniYlln,!! hitii, n.t '3a loob n!tng wlsabi ng sugnt fly n:1tatana w flng pagJiakaug-pong nang lU[\.n ~a bat6.

Tinapalnn si."a nang Illlln -:1, medico, ng'uni't ang munla lmto, nn. mns:'i.sabing nnglan~o:v sa nnna nnng stlg-at. flY hindi ma~,.d(llllg'na,y. Noon ely hindI pn ); ila!fi. nng- gl'un6t laban sa pag'lmbu)ok 0 mltiseptico. '\Vulang lWn~)'nl'ihnn n~ ii. flug pagbabago nnng tapal, at bagaman lima. naug' medico ang tumin ~ In sa may sakit, ay isang taon ding singkad RJlg nakllmnn, na ang manla buto'y hindi ll1ft.gtihay nu miipntag'.

Nnng nbutlll nang pngk:tinip si Rudder, ft.t siya',y Il1h6s nang kllpas:m nang png!lst)ng l{:lling, linisan ang hihigan !It tinikmnng naglakadlukad sa tulong nang salongkilikili.

ga-

-294~a pHill,g nang- bali linitmnln siya nang balobalong kasokasuau; hitii, niya'y napngtltiklop! nn parang i~ang sanL ang' balY; hnn~allg sa nagagu,wa.ng, paa niya'y pilIpltin at ipihit ang sakong sa harapan at ang ntanga dulo nang daHri sa likol':in.

Pa,.,rbaluktot nang hit~i) ay nagsunnawsungaw na n 19 manCa but.o sa ubi nang Bug'at, kaya' ng:t't nalIikita nt n~hlhip~ nang tallang dumadaJaw aug man"n Dt'1b:wgit niyang Uuto, at ganitong kalagayan ni:va dina6.nan ang walong tUOllg g'flnap, nn kinukn1adkad al)g' tiitawingtawiug na paa, nn :1nimo'y isang basahan.

Tinuliksii. llan1:ln e ni doctor Royer na.ng buong siyasat; at panibagong J~atuna.vaug bali n;2,a, na ga:ya nang nusabi na, lang'a.ng' sa sundlPit aog 7 nang Abrj I nang lS75, Jmarawan nang pagJalakbtW sa mahal na Virgen at nang paggaling ni Rudder.

Nang 2 nang Abril ay namasdan pa nang mudla aug butouCf: ball, at kanWi pang dinama. ang manga na.;tikuas a o.u10, na nag'lalabasan sa sltgat.

Nang 4: nang Ahril ay ~a.von ding namalas naDlan nang ihn.ug htlong mararning tawo aug nasabi ring' bali. , ' Pallibag'ong llangakapanood nang 6 nang buan d;ng. :raon ay Dlt;~'3gs11snlit na kinalas daw ni ~l1dder ;l,ng t31i Dlmg kani;yang pail. sa harap mi1a, at lmnilang natalastas, na' ang manga butt) s~t lugal nnng bali ny nan~ngk(Lkahiwalay nan~! ma.y tatlong 'centlmetro . . ii.. las cuatro nang urnaga mmg 7 nang Abril ay lnmakad ang mangagsisipag'lakba,Y sa Virgen.

SHnll] dto'y naglmroon na )Ulman nang panibagol1tr LIla.nita pangpat:fbay nang ganitong nangyari. Si .Rudder a,y binagul an nang tapal nang kani;yang .Lsawa at anak na bnba,d. Isang gual'dn. nang ferrocarril, isallg taga. estacion at da.lawa pang katulong ay siyang nangagpanhik Jm':r Rudder sa tren, at par:tparang naldimalas nang tinawingtawing nang hita hiyang bali.

sa

-!95Dumating ang salnnta sa yungib nang Lour-; des, at nat g mantas makallgid sa grutn. na sakbibi nung lwniYl1ng sa]ongkilikili, ay nagdamdanl nung malabis na pagal, at dahi! dito'y nagpahin.0,alay I::iiya sa isa nang' manga naglagay roong banko. Noon binukalun ang puso niyu. liang" isang lllanin~:as nn. dalangin, at sa paghinting ta;wad nang kaniyang mallga sala, ay magapn.vnnan nnman nung png'Sfl.mo nn. slya y gumaling sana sa kaniynng damdam. Pagdaka'y inalihan ::ii.va nung malaking }igalig at kalitubun, ka~'yat nugtindig, ipinaghiigisan ang salongkilild linn walong taon ni'yang sakbisa'kbibi at lmtllkatulong D:tng pagdadaos nang kaiyung madalitan~ llughnhakbanghakbung, Inmakad nang sari Ii njy6.~ na tinalak tall:: aug kakapaHin nang t:lJw.ng d6roong nan~agkakasikinng tawo, at nanikl1110d sa b:n:ap nang larawan nang Kabanulbanulang Vi.r;gen. ~n pngtataka sa vagka]u~lOd niyang sarili at sa hindI pagkawai nang ~a knniya'y nangyasari ay nasa 1ita. niyang: "& Saa71 ba {fa ah.'o 11(1-7'0071?" At hindi: aluuuma. ang 111an[!a patongpatoDg na tanong nang- namamanghii niyung asawa, . ay makaitlong nagpullgid sa sung-ib.

Maguling na siya.

Inaabayun nang luhat nang naghtkbuy roan, na tumumpa si.v:1. sa kalapit n3. castillo Dang COlll'teb6urnc. Boon ginnwa. ang unang pagsiyasat sa kani;ni blihat nang siXa'y gl11naling.

Ang hita at pau, na 11ag'pupamagaang labis, ay nariauli sa, dating Imraniwnng tayo; mang-a big-kls at tapal ,l;Y kllsang nang,agkahulog; bahaw ang sllgat; pngl<ubali biglang lumiit; at nanauli ang oating tfhuy. , Pag-owl ay dimllaw siya nang lubat nang nakakikilaln. liang kuniyang pagkapllay, manl.,n tawo Dang ferroc~lrril, kaapidbUha;y at buong taga roan. Sumnnod na ~lraw ay manga medico naman ang dumating' na oumalaw, at naglaon doong daJawang :iraw. Lahingtat16 kung labin~npflt Imtawong JUbhang kilala sa manga lugal na yuan kaming nangagpirmahan sa isang aota, â&#x20AC;˘

i"

â&#x20AC;˘

,

-296 na inHn~:atan magpangayon sa archivo nang Ayuntamientong :raon; ang medico niya'y ~u­ nmwa liang i!3ang memor£a, at mak:l.Iawa kaming sulatan. Nagsah.ysay nang mahabang balita si doctor Royer, at knnlyang ipinamudmod at isinfinguni sa ibang medico, at SIll oman uy walung n3.1msala bahag.yil man sa kahimahimal3.ng pnngyuyaring ito. .

Gnmagn.yak si Rudder sa ikaapat '03. pnong pagdajto sa Lourdes, sa pagbibigny pnsahlmat, nang siya'y bawian nang bubay nang Mnykapal, na nog sillanhi isang pamamaga ml.ng ba~u. Nalng'ubln nang hininQ,a nn.ng 22 Ilung Mn.rzo nang 1898, n1;l ilinibing nang 25, kanrawan nang Encarna~ion 0 Paglmlmtawang tawo ' nang Dios Anak. Ganftlp si.yang pitongpuD ut ' hmallg taon g6Jang. -Nang tkaapat na PUD at limung taong glllang siyli naballan nang hita, . ut nang' iknJilll'tllgpuo't dalaw:'i. gumaling.

Wahi. nn.ng llihtmpas nang haLtg{i, 83. Imbab3.lag-hang ito. .

Lahat nang lubhang Imi1:m0:an nt mahalaga sa isang may sakit ny mm~.rari 11a rito: bigJnng paggaling nang bali at 8ug-at; eli pa2'mamaiiw nang tlliagang habn. nang pall; lung It t layl1. nang kaso!msOllll; pannnaull nallg' pagl,imot; labntlahat. sa i'3H.ng sallduli a,y lubos lla ipiuugkaloob S~ kaniya.

'/I<fllililililiiliilliliiliiliiliiliiliIllUi;'-ililllllt..,\lnlfiliIiWiliiliiliilhlillliliiliIiIliWit ... -

--. . .

--

...."" . .

""em

4

• • • • _ • ..,~J

IKALABINGTATLONG PANKAT CULTO 6

PAGSAMBA SA MANU A LARAWAlf

PAMULA. P.-Sa. slnusundnn niton'g pankat 3y sinasaJaysay po Niny6 sa akin ang kRbagayt'in nang oulto 6 pags~mba sa mabal na Virgen Marla at 811 mallg-a Sn.nto8, ang katowivall at karapatan ·noon, at ang katandaan nang pagk:'itntag. Datapun't muntik run'y hi'ndi po Ninyo nabllngit sa aldn ang kaugalian nating man~a catolico, nn. pagpapaonlak at paggalang at pngsamba sa man~n lara wan nang Santo, nang Virgen Maria, at nang ating tunay na Pan~inoong Jcsucristoj kaugaliang pintlpuluan nang buong kay-a nang manga protestante, at di umano'y idQlatria, anila'y para raw po' tayong mang'a (Jeri-til 6 hindi binyagan, nil sumasamba sa putik, It:l1boy, balml, etc. Marapatin ng a po Ninyong saysayin sa. akin, tkun anong culto ang gina,gawa nang Iglesia sa. mang'a larawan, at ano namang pinagtutuntunan niya1 R.-Kung gayo'y umullnig po Sila at aking sasaysayin. U nauna, ang katandaan na nitong culto,. IJflO§:alawa'y, kung ano an~ adhika nn.ng Iglesia Catolica sa kani.vang pagpapayo llito sa tamlng binyaganj at sa kawakasao, Ilng kagaling-an at karapatao nito.

-

2!)1) -

Katandaan nang CULTO " pagsamba sa manga larawan.

P.-:M~ltRnd~i .na haga :lng' cnUo 0

sa

llu~n§a

p~gsamba

lamwtlu'?

R.-Ga,} on n~an'j: na ayon sa. pillagtltibay nang man ti a. h(:g~l'y nu ntlng,:'lLuUasllll sa manga yunuib 0 catacl(J/lb!l8, Wl allling sinabi Ita sa sin uSlludan g-, 11:tnknt, a~ malru;l\v un. ito'y ginagawii JIll, dOOll pa sa l{/mJ:lUnUllllllg" Ig'lesia. Bukod dito: b}iga;r U Ito y b6bat va SIl, tunay na Cristong atill~ Pan2:juQo , ua :lyon sa tradici6n ay naglag'alr naug' Idn al nang kaniyang sariling mukh~i sa Mr.ang niS'lwng hnbayillg pinang:~­ lli!:anlaog Vel'onica, bll'ang J111 ipi11l1bid bang. pawis ni.ra't <:lng&. lhung nn lluLg'paugayon ay ipiintlfi1m:h at U1' n:ullalas a I~oll1a, at ' laging' ipinalmgag:alang. Ayoll diQ SI1 sll-bi nang t1'adicioll, 6 n;wg walang likat na pagkakasalinsalin. nang baJitii, aug t(milY ring MUJlalHlkop ay Si)'l\ng naglagak n:nnan nang' larawan llang Kngalang~ gaJang nlYll.ng' lmtawan , sa, ~ant..o 8uclario. Da pinagbalutnl1 nallg bal1gkay nisa ni Jose de Arilllate:L; at sa,uh! rito'y ga.yon ding ipinaka-, gagt1lan~.{. Juiingatan ngtlyon sa catedral nang"

Turin. Sa "lllatatandang'

bistol'i~U1g

sinulat nang

manQa pnhu111 at mntatalinong Inlaid ay nasa1i~1Jj rin nng isang larawan nang MananakoPt nn siya, ring tunay ang nag'ahot kay Abagaro, h91;]' sa Edesa. G:').yon ding ib.inabalit~ nang nasasabing k4Hmlatan ang isang larnwan ni Cristong napapak0 ua pi.llin.t:1 l1i Nicodemus. 11a noong laitin at pagsibat:ulHD n;lng" llltlnga judlo ay Jinabasun nang hinelI k:l1munting elllgq, na' nagpa~ta1i\lg' sa, h~bhaDg lllaraming mangainay sakit .. Sa Imtapusa'y isa ring· treul/e/un ,namang kinlkil:tla nang' sanglibutan at pinugtltipay nang . manga kasulataIlg lag'uk nang DlH,tatalino' at 'ka.t'

,

galanggulang nll autOl'es, DR alliIn 'y pnminta 81 San LllCHS liang nw.dJang· Jar!tw,m ni Cristo at nang Vil'gen.

P.~Nl\Sa \.;0 poug l1latahu, lwn llng manQa Padres' at Docton's nang' panahollg una nang' Iglesia at ang tlmny nlln,ang I:,!,']i'l"ia 1":\ l,aniynng' mang-a (j(Jl1c// to 'y mny ullollllmg sillahi hillg i1 sa bagay nll. ito . . R.-Oo-,· }lO. Ang Iglesia sn iknYJ. ' ml, sinIJd() 6 concili(l g(:lId'ul, oa idim-lOs ni.r:l. lIHL1~' tl10ng 680,. ay llngtlttnro (cnn, Sj) nit lIl:lrapat hig'~aDg

culto .6 f:l:lndnthlU :mg nlllll' ft lal'HW!lll IIi .Tesucristo .at nnu~r m:lnl~a ~allt()l';, at sa ikaVJI ay tangi namHllg binaJa,\'sar allg kntni(lbanan ding it6 {act. 7.)

Ito rill lI<lmall2" mat\lJdang' tl'(1rli 'iun hingil sa cult" 6 pa,,;sa.ult ii . H l\lanCa lnrawan Hy maMhinuha s: IlIllU'~ a -a:-:ul:tt.all nan~' lllant.a P<l~he sa una, 0:1 R:~Y' nlllll Sl.ill Dioll1~io. ~no Atanasio, kan Tht::illiu. ~till Cri,,6stcJIllO at iba pa.

Sinasaln ni .: 11 Ag ,'u ,l liol'o 10 nang kaQiY~Lng COllfe.· ()nef'l ~ at ng man!.,tl lara wallg hindY nagtaCtg lay llan~ lwnllmnllmlR tubg'Hng lnthulugang banal, 6 hindi' ka-, ~i gilJ£ig'fll1Jit l1!-U1g marapat, n~ulti 't JU:liba pa I';ll l'ito ay hindY na niya simi,:;alaj at sa lib, I nang: Coos. Evang, cap. 10, as' D:lgsii"alita lJun~' (Ikol sa ruan(a l~r~wcm nina ~an Pedro nt ~nn Pablo, na sina-, samba na.ng IHl.nah6n nih1. ~i ~nn D1\maSceno: (lib. ± de Fidt) n.r Tl<tgs{l.suJit: "~r(Tgtri,'((yij !"ami "na:Jlg 111Cl11i.a (;,~t{{tlut at gWI/(rgm"ii nang ma'1/(lllg ?Ilan[.,a Sal/tu, 7lCt nrin.~a­

"nf,a lrl'l'({INW "m.alq,1S 1/ Wtl (J

lIj.{it

ii. " II

Kabagayan nang UULTO 6 pagsamba sa maiiga larawan at kagatiiigan nang bagay na it6, i P.-Sabihin nt:.ii. po ~jn:r6 ngayon sa akm: lan6 bagaug cl(lro j,Vllllg iblg nang 19lesiang, gawln natin I:!t\ I).HtU[ It lara\mn~

-300R.- Ottlto 6 pngsnmbnng' di lulJ6s, Sit makato'w id •. hindi gilla,gHwi' s:t paglmlar:twan mmg lUfnwn,n, palibhas<L i tu 'y isang bagny t:ilUlUlg na lutlolowa nmy waHl; lmndI iSimg (}ulto llltng pagpnpo.tungkol, s:t makatowid, gilli\,gawi~ man B)\ larnwlln n,Y alan ~alallg din sa ilin:trn.wnn, nfll gayn ngil ni Jcsnql'i;to, nnng malIal un Virgen 6 nang alinnmn,g Santo.

P.-A,y .i:tno po lInman,!!' kag{tlin~nn -kayaang matatamo 8 :1 gayollg cldto 6 pagslllubiU R.-l\1nrnmi at hindi nmhlbilang ang ka.butihang ibinllbunJn nang culto 6 pagsanlba all.

Ilmn2;n bra W}ttl: unaUlla., naka pagMitnrO sa bayang manglll;mg. "KI/dlil"san (alli San Gregorio NicOIIO, S:l iRango' se IllfHl tungkoL kay Sn.n Tcodoro) an(J lfl7'l'(1J)rtl/(J pipi sa 2J a de?' av maosrrlitii at pinrrJdkinaoan ~ an nan{f malaki ll at ai S. Crisostomo, 83. amI ni,vallg' ika33 ul.:o1 kay S. Juan, nng "Iikll',r: "Pa(Jii8ip nati'l'l. sa !lamp na?! (! lll1'awan 71011 {f man/j:lb bagGY, ay laloll(J naJnbP~tkaw at 8a prrglaiho'w ad anaki lnlong nd1cikilrda at 'lIa(!7Nikah,ala(la any man[;a bagGY rillg ldilowarrlll." lkalnwu, ukol sa. pn~­ gamit nang ma,n t~"a Janwau ay lalong nakatutulong nang pagpapaon lak sa man1;a tUllay on Sa.ntos; at sa Jahat ll'Wg nacion kuBan man nama 'y nHg'ing kauguli'an na, tandn. tUU1g' pagbibigay dau :,ul, llug olllgtHy6 nrmg mang-a estatUf~ at g'umn:w}i nnng bra wan 0 rctrato nang rrmn~·n. tawong madid.iJag, llpnng maipllkilala ang lmu'ftr:\n~al nil, biynyang naglllllingnin!!"nn sa Imtawohnn nila. KUI1 ito nQ·n.',Y knugaJi:mg mabait na akma sa katowiran (sa tuing nababatay sa lubos nil, Imbaitan at tunny na dangnl) ~anonJ:r mftSllma. nng ginawn n!~ng Iglesia, !:.L paggamit nito tllngkol Rn. magigiting nf\ ana.k nang lmcristianohan? iAno namang lmtowiran nt B;~salangsan 111 nnng oll\1l '2 a protestante nog ganitong uga1i nang Iglesil~, smnantalang g'l1.nit6 rin nltman nng gim1.gn,wn nila sa nauukol 611\ man'!:a pamunuan nan~' Imnibng' sect.-'l., manga t"wong, aug kat'mayan, ay pawang ulirftn 11\ mltSalllang hHig ut tungkol lihls n1\ gawii1 Ika

-801paglm't flOg mnll-a larnn-rmg it6 nnng munga Santo ny mnlJllnw 11:\ tallda 11aJ/(l nti/lg pmUt7lampfl/ataljn, ~ Ulllllllg ating ipillaklldlalllng @inusampltluhlynnan sa 11llS\) :lJlg il'illll,inta nating pillulillau118; nt 1I((1/(j ati11(] P((glIO(J tllllllnn, yam:\JIg nllg ipilllllllnllllllas 1):ltill 8:1 :l:lwnng ito'y yuong man lao Ilntillg naSIl, ll:L hunt.! Il1:lWlI !:lY ul\llltik man 8:1. atiu2' Illall~ a matil. SlIOIlg UHtnln tttwong :lUng' gilllgil iw. Sa k:lt:lPllSllll, :lIIg m:m'!:l lnl':nY:lllg ito'y nak:qlll(lul,aw 1I:l1lg" ntillg

t16,

piHl(1IlnmIJlllat:IJa, jl:t:.!lt:ig- fit ch:,\,ocioll S;~ m:1l1_:\ J1nsabing tiJUlto, k:1sab:ty 11:1Il/.!' )I:I~k:I:t1:l:Ih l1:1Ilg' b6hay nil:l\Ig' dill;\:1IlIIn, nt kltl,lIl1Juul l1Ullg ud-

l'ok nnm:.tllg'

sih~'y :lting

tulurnn.

III Ang (cPO 20 nct1g llbr6 r:ang Exodo.

P.-Maiigi 'P0ll~ pa\\:\ f in:!, JprOng nflsnbi m" Ncuni't ani!. ...\', bIt t).u.tong S(dat, sa libl'o lIaug E'{odo, cap. 20, ibinao:t\vnl nllg ~'nlllawa 11:111g man [l cst:Ltlll\ nt lm'uwan, at iLo'y s:unu:ILin d gn wnll n:mg Gulto.

R.-Sinabi' Ito n:\ sa sin(,8nnd:t1l nitong pnJ1kat, na IIn~ },abawnhllla ito'y lIill~il s:~ lIIall l\ estatu:t 0 lar:nvlllIg itiniitn.\,(j liang ilia" a gcntil upang samu:l.hin nn l':ll'ang- 1ll:lIl II Diose8.

AJlg , m:\ll~ It 11tln uni.. usni' !HIll}! liul'o JIang F.xodo fly it6: "Hltll(J "'(1,71[1 tlillTlI(Jap 11f1'11(/ r

iba'J1(/ Di(ls sa lta?'ap

1.:0,

11/1(/(/

kfT1l(]

(](i(lll'll.:jj,

lL'l.wd 11W11(] an01l7clll." St\ un:mg pan2un ' lU:!Hj) :mg ihin:lbaw:t1 ry pngsamba sa mnn,c:1. hindi: tnl0()1l~' Dio", gnya nang mn.llnaw IU\ tnnog' nung salitii. Kung' 81\

,la?l(J

l<c1'll1Ca1b at

pan~alawa, n,:u'y hilldi

gnyot1 din ang

ibin4-

bawal, a[)~ dalawang p:lll- UIl' usa)) Jln ito'y mnglging dalnwfI nnmang' utos; ]lflg:iull, iignyo'y lahin~ l\ng k6.lalabasnng blln, g nang m:mQa utos nang' Vios, uagay lln salnll '0 nt btl. tlmllY na Kusulatnng uagsusulit (Exodo, 31 nt Deo-

isa

-302teronomio, 4) na ang manga utos ,ilY sasampuo l6.mang. Gayon din mlman :111g' pinn~tltibay nina San Agnstill (q., 71 in Exod) at San , Clemente Alejandt'ino, (lib. 6, Str()lll) at :::;to. Tomas (3. parte q. 25, ~\. 3), Tin ang' pani!,alawang pan). nn ~ llsap H.y dili ibil. l<undI i::;ang salitang hingil 8n, n1.Ln !!,tt bra-wan ~Lt panghohowad, na pang'patlhl1Y Sft pang-k al ahftt~1ng utos na huag sasamba sa matl ~ a oalobll!ong' dioses. Ayon nga rito, ang kahulugn,n a:v: "llarr.(J A'(UI(J tata1'l(Jap nC(,1'/,(J 7u:lld~ t /may na D路i()fI. luryii, !m(l(J lcang gagawa nr(ll q m.!}n< a laf'wl,,'alL r; !I,u,ad, ''l~pan颅 samb(l/ling '[ ,JIlmny 'lW111.'2 a JJios."

P.-iAnong' kahulug:tll po (tug' ibin.lbigay nang

din, siLI6''J.I

man,;a protestante sa !)fln,!."t1JlglHmp na ito~ H.-Anila';v jbmahLW. dOOl'lg lubos ang lahatlahat 路at tunglwl lamwa\t 0 cstatun.

P.-At tl1inai po bag:\. naman matatangap ang ganitbng kl\JHdllgan~ , .

R-Hind'i po: lln~1.Un:l, pagka't laban sa bait, 'at naSaSaltlH '!:~ sa 1 augal'iMl nang sanglibutna at nang t(lOllY mang man J, Q. protesutnte, na maTunong nmgta,Yo nang estatua nang kanilarig man '2;a un ~ os na tawo. At klln ang kanilang wlwikain ay hindi nila , sillasambang parang manQ'a dioies yaong nan Qasabing estatlla 6 lara路 wan, ang isasag'ot naman natin 301 gayon ding hindI rln nttman ito giml.ga,wa nang Iglesia. Kung sila'y papakli, na hindi man lamang nita pina.oonlakan at 'sinasamba man ang estatlla, kun'di pinapllpurih::1.ll lamang sa lal'awan at sa pamamagitan nito ang mani'!;a kab{Litn,n nang tawong pillagwuwall !;.;isan; tlltl1g'tlDin natin, na iyan din n!!.a naman at diJi ib~t ang ginagawa, nang Igle* sia sa manQ;a larawan 11i Cristo, nang mahal na Virgen at nang man ~ a Santos, gaya nang ating napagllsapan na. Pan'!:alawa: nasasalnn~;at sa pasiya nang' unang Iglesia" na gaya n~a nang ating nakita na sa sinusllndang pan kat, na guJ!P.agalang sa mang-a larawan. Ikatlo: ~abaIt sa pasiya nina San Agustin, S. Clemente 'Alejan~ drino, S. CipFianQ(ib. 3. ad Quirinum, cap. 59~, Tertllliano (lib. 2, contra Kareionem), San ,Da..;-

-303masceno {lib. 4. r/.e F拢rle) , StO. TotnAs, (q. 25. a. 3), San Dio!1i.,in, S. At:tuasio, 8. Basilio) S. Cris6stomn ut ib:i pang' nHtn '~a Ama at DoctorQs nang' Iglesia, mt aog: kaprtIlQ'yarihan at abot ay malal~ing' makt1,yuyut~i, sa kaya at abot nang' mangn. Prutef.;tante. t-;;L ldihulihnlihan, ang gayong- pfv'ya'y nU::lHSH,lnngat sa pasiya at ha.tol nang Iglesia, na ipinuplpintubo sa atin ni Ct'isto, .at pinag-ukoan llltng t{tnay . na Cl'istong iinlalayan, "at iniwana,n nang' salling hindi: map:tlibabawan nang . mang;a pintoan nang infierno, sa ma.katowid baga'y, nang' J1w.nga Immal'iau.

Balita lIal1(f Jlangycl'l'in(f

i8((11(J

7.abaonla(fhan.

dingbinabahaHi. oi Cristo, na ating Panginoon, ang pa o 'lit6 a pagpapn.rnsa sa manga kmiway nang ma 0,a. baQal nn, Ja l'aw'lo, 11a kung minsa 'y magpakibt s.iy ~\nar.g路 mudadakihi at hayag na k'abal.1alaghiHl, malina.w nn pagtauldiik sa nang8gs'slgnJ~mg s.. kauilii, at kung miosa'y malloaw nal\lfillg- l)ttI'UAa, );ia bul usok sn mang;a. nanan~.m:pa!as~n 83\ n.1路 u:ta 1>inng'(w'3ap!mg laTf~.'va~.

Kaya Illa!l,('I namIng ag;pflng l1a ml:tt nga .dlto l\l1g jsa /U' n hman o nnng nmdlang ka.131ndaksindak na parusa, na nagp:'lpatibny nang tanang hangang ditu 'jT amiu)! sinabi. Ang baJitang ito'y lUb6s na katutohnnan, at natititik sa. ml1raming libr6. Sinipi srt t(llla.y na sulat ni Luis Veuillot, na siyang dumin-!ig sa bibig nang isang m6dioong nag:'alaysay nang nangyari.

Ganit6 an? sulit.

Sa. Pirineo y may jsang paham at kabalitaang medico, oa nagni4"ang-alang si doctor F... Hindi ko alam kung buhay pa; n~2:utli't mtrinQig ko s~ bibig niya, na gaya naman nang l) ~lgkaringig nang madIa, ang ganitong pang'yayari: Na.kita nang doctor F... na dumating (tanda ko'y sa Aguas-Buenas) ang isang ta,w ong may .s(lgat sa isang hita, na gawa nang punlo nang bari1. Ang sugat, na malaon na, ay Iubhang kaiba ang lagay, at sa katunayan ay inunod., Pinaligsa nang doctor na sapain yaong nang'a~abing. uod; da-tapua't lahat niyang gimtmit na paraan ay hindi pinansln.

GaYI:)D

>

- 304:Sa lmtnpusa'y, sinabi sa kani;pl istlog ~ra'W ni-YltOn ding may sugat: -Doctor, siya on: buag nn. knsong m:lgpa-knpngul: itong Imsjndaksindak nll. dam dum ny dtlpnt kong ilmmatay.

-Tllnay n~:a-ang tug-on nttng medico:-ito'y may kabngnyang hindi lubbiing knilgnlian. Bll· tr:unnn matandii. nn. ak6 at maknpul nnng 11:\. kutntRklt ang aking n6mnsdan, ay hindi pu 1},k6 nukilkikitn. nnOng gnya nit6.

-Datnpun't, isaan po baga Niny6 timmgap Ilug sllgat un it61 -Sinabi ko nn. n~a po S:\ 1ns6: sn Espaufh nr.u1I1't aug hindi pO Ninyo tahlstns ny kung b:ddn sn paniwabl loy hilldi gu,gnjint[, bagay n:t lbig ko pong iulnt sa Iu:yong Knll1uhnl:m.

At kumfkinig ang voces nirang uagsasalnysny nang g:lllit6.

-Dal:nmng puong tn(m akon~ g(llnng,-nniyltat tllOllg 179& noon, mmg f1ko'y mapilit:mg lIla80k na mngsnndnlo sa hokbong ip:tcladHll\ n:m2' Convencion sa Espana. K:lsama ko'y dalnwnng J\uhnbny:m. Si Francisco nt si Toulus. Knming tutlo'y pnwang inanlihnn liang man :l; kal:tknrang p:lgwa wn ri nang m:t.n~l a. p:mf\ hong' ~YHon: wllB }\I\. millg pinnnlniwnlnan, sa mnkatowjd Imgn'y p:twa )nnnin~ tall1lmlns:m sa Dios, at kllming tatlo'y :lUimo'y paoway, na nan:2H~'ll1:ltn3snballg n:mg ll:lgsunod Sf\. nababagong hlkad nung k:lugalian.

PlIgI:t/nknd nnmin ay lubhnng mnsa,rn. fit Iibnng'. l).(1~b:tgtas nnmin nnng isang ba'ylmg JU\ fill. knbnnduknn, nntnnaw Jlnmin ang isnng cstatna llang Virgen, nn. Jnbh~Ulg igojn:lgal}mg Stl mnn?On kutnasang' ;\'uon, Rnopa't ]ulllip:mi~ Illltn fin~ panghjhima~sik at nanQ flgsisipanghiID3}!sik, flY hindi l;>°.lhagya fi'm natlnag ang nasnbing Virgen sa.' kani.rang kinatatn;yolmg ibnbnw nang pin~olln D~lng Simbahun. Isa sa mangil. aba;\' ko'y sinngian liang bulnkyot na lsip na dustnin nn~ lll.l'awang ynon, p!lgdustang para waring ma};,king' kntow iran labnn Stl • 'pogJ.:omapomo hii1 nanu manga tau:on(J pa't'afl(J." P~eun ,ma l.min

-305aming baril, at bin:ilak ni Toma.s nR barilin ang larawRn. Inayunan naman ni Francisco ang batak na ito, na sinabayan nang halakhak, parang papuring pasunod, 'a t tanda naman nang pagayon. Aka, sa takot na humuli sa kapangahasan nang akingJ maugn, kasama, ay linamuyot silang huag sanang ipatuloy ang gayong budhI, na ang tutoo'y nagpakilabot sa akin. 1%a1aa1a ko si ina.,. Tinawanan ni1a ako. Bumaiil si Tomas, ang punlo ay naso1\: sa noo naug 1arawan. Sumunod uamang bumari1 si Francisco at sa dibdib tumao.

-Nl;ayo'y ikalw naman,-anila sa akin.

Sa hindI aka makapang:ahas tumangi, ay nangiuginig naman ang kamay kong tinudla. at pinutukan ang' Larawan, at tinamaan naman sa., , -iSa hita?-anang rn~dico.

-00, po sa tuhod, sa 1ugal ding iyan nang sugat ko. TingnI ng'a, ginoa, kung may katowinn akong. maniwala, na ako 'y hindI na gagaling. Pagklttapos po nang kayaban 0:an naming ito'y nag-patuloy kami nang paglakad.

Nang hapon ding yaan ay napisan kaml sa aming reg'imiento, at Il!aliban ang manga ilang araw ay nalaban kami. Tahas ko pong ipinahahayag sa Inyo na mat,amlay aka nang paldkihamok, at hindi map~lmat dine sa gunamgunam ang estatua nang Mahal na Virgen.

Gayon ma'y wala ring nangyayari pa. Nalupig namin ang kalaban, at naung'os nang malakl si Tomas sa nag-daang pagla1amas. Natapos ang paglalaban; kaaway tumakas, at pinlgil nang coronel ang aming pagbabol, siya namang pagalingawng:aw nang- isang putok na b(lhat sa isang gulod at wari tudla nang langit. U mlkit si Tomas at padapang lumagpak. NagmamadaHan kaml ni Francisco nang pagbabang-on sa kaniya, datapu n,,'t bang kay na. Ang- punlo ay tumao sa gitUlo, nang noa, sa pag'ltan nang dalawang kllay, doon din sa luga] na pinasukan nang jtinudHi. niyang punlo sa Larawan, nflng isa nang ulan pang nakararaang araw.

Wala kaming ibang nagawa sa pagkam~las 20

-306-

nito, kundi mapipi at magmasiran na 18,mang: [IIa kabarakan nang a.ming mukha 'y nagmistula kaming kapowa naman patay. .

Sa pagtlgil nang gabing yaon nang hukbo sa gitna nang parang, si Francisco'y hindi napalayo sa akin, at bahagya lamang naagaw tuIog. Nagaabang naman ako nang daang ikapaganysya sa kaniyang kaml sana'y magdaaal; datapua't hindi ko nagawa ang umirnik kataga man, hindi ko mapangahasang salitln sa kaniya ang dili mapuknat sa arning Isip, na sanhi nang hindi namin ikakatulog.

Kinaumagahan ay mulIng humarap ang kal&ban, na tila dinatnan nang abuloYi at pagk6.tanaw namin, hinigpit ,IIi Francisco ang kamaT ko at nagsalitang: -NgaYQ'y ako naman .. . jMapalad kang sad'yang riaglihls nang pagbaril!

Ang sali wang palad ay hindi nga narnall namarr1RIL Nang araw na yaon ay kaml ang tumakM . . Maluat nang kaml umuurong.

Gaya ko rin si Francisco, na hindi naaano.

ILigaw ila pagasa! Isang putok ang nagbuhat sa isang bangbang 11a kinalulugmukan nang isang kastilang sugatllbg mabigat, at si FranCISCO"y nalugmok na lamang at sukat, ns pinaglampisan nang punlo sa dibdib. jAy, doctor, pagkapait na ~matayan. Paba.libaligtad sa lupa na hUilllhing'l nang sacerdote: yaong nangasasatabi niya, a:r oagmatamata himang mi.man, kasabay aug kibit nang ballkat, at sa gitna ming ganitong pangyayari nalagotan nang hininga.

Buhan na nang sandaling yaon ay naniwala. skong IUbos, na hindi naman magI:tlaon at ako ang susunod, at sanh'i rito ',r nagpasiya akong ikumpisal ang nagawang sacrilegio sa una kong IDatagpuang sacerdote. Sa kasaliwaang paJad Iro'y hindi naman ako nakatagpo nang isa man.

Gayon ma 'y, sa kararnihan nang labanang aking dinaanan, na hindi ako naano muntik man, ay I

-307untiunting lumubag ang aking takot, kalakip nang aIring mabubuting pasiys..

Pagbatik ko so. Francia, may grado no. ako at hindi ko naman nagugunita. man lamang ang aking sala, no. gaya naman nang parusang dapat kong katakutan. Lahat nang kasaman ay muting nanariwa at sumibol no. naman so. akin, pagtahak ko na nang Iupang tinubiian, at lalo ns nang may maghapon nang lakad ang layo ko sa lupang yaon, na naglagak so. aking puso nang alaalang mapanglaw. Sa gayong tayo ko, at dahil so. pangyayaring lubhang hayag sa lahat, isang putok ang salalabas sa. aming hanay, no. siyang sumugat sa aking dito sa minamalas Ninyong lugal.

Gayon man, sa biglang masid ay tila walang anomang dapat ipagalaalang bigat so. sugat ko.

Ayon sa sabi nang cirujano 'y sukat nang igaling nang sugat no. ito ang ilang araw na itira ko so. hospit~l. Pagtataka niya'y lubhang maIak! at nakapo.ntay nang aking gulatj nang ma- . kita niyang sumlsibol so. sugat ko itong hindi mangamo.tay na uod, no. lumito nang inyong dunong.

May dala wang puong taon no. ang sugat kong ioo, lahat nang kagamutan ay naranasan ko na at lllikita kong walang mangyari. Datapua't, bagaman hinlhingI ko so. Dios ang biyayang ako'y gumaling, at dumudulog ng-a ako sa kaniyang awa, ako 'y hindi naghfuinagpis. Ang sugat kong' ito'y mabisang kaga.mutan so. makapal na kalolowa, at lalonglalo no. so. sariling akin.

Nananalig akong "kung aking abutln ang huli kong sandaU, at abutan nitong ako'y cristianong mabalt at nagslsising tunay, kautangan kong lubos sa kahambalhambal na sugat kong ito.

Pagkakagayon nama'y maipagmamalaki ko nga ang sugat no. ito, at bagaman hindi na ako umaasa pang gumaling, ay nananalig naman akong magkakamit nang awa, at Iubos ang pananampalatayang ako 'y so. gracio. nang Dios mamamatay, so. pamamagitan din niyaong Virgeng aking tinampalasang piuangahasan.

KATAPUSAN XAlKLUfG

K_illUOAN

NANG MANGA.

PiNA.KAULONG

HAGAY NA LAMAN NANG LIBRO:"<G ITt'\,

PA.ULINo.-tAno pO baga ang Iglesia1 RrcARDo.-Isnng malaking katipunan,g- kalat os:... buong linawaldawaknang lupa, at sunulsaklaw sa lahat nang tumatalima sa tunay aa pananampalataya kay Cristo sa il~lim nang parnimintuho sa Vicario niya sa lupa, na ang Rom&no Pontlfice ng-a.

P.-iSioo po baga ang lumikha. nang Iglesia~ R.-Si Jesucristo.

P.-iSaan po napagklkilala~ R.- "Si Pedro ka at sa ibabaw nang batong "ito ititindlg ko ang aking Iglesia, "-ani Cristo kay San Pedro (San Mateo XVI), "8i Cristo'y ""siy&ng ulo nang Iglesia, "-ani San Pablo (Efesi08, v. 23). At kaya. naman buhat sa mula. pa'y cristiano ang tn wagan nang lah&.t nang matatap&t na loon na mang-a anak nang Iglesia.

P.-tAng Iglesia po bagang tayo ni Cristo'y it6 nfrang kumikilalang ulo niya ang Romano l'ontlfice!

-310-

R.-Oo, p~.

P.-tBakin pot R.-Pagka't si San Pedro'y ginawa ni Cris-, tong ulo nang, buo niyang Iglesia, alinsunod sa mlsabi nang mang-a pang-ung usap ni San Mateo XVI: "Si Pedro ka at sa ibabaw nang batong "ito, etc." at ang mang-a kay San Juan XXI~ "Alagaan ang aking mang-a cordero, alaguan "ang airing manga ovejas." Ngayon naman: ang kapangyarihang ito 'y bigay kay San Pedro, at nang managal sa kaniyang mang-a kahaliH, samantalang nannnngal aug Iglesia; at ang man-ga kahaliJl ngfl, ni San Pedro 'yang mang-a Romanos Pontlfices.

P.-iPaano po naman at natalastas natTn it61 , R-Lubhf~ pong mallnaw na ang manga Romano PontHice ay siyang mang-a kahalill ni San Pedro, na wala ng-ang pankat nang mundo, ns. hindi may ntisundutll'lg tandaan nang manfra nagkaf;lulinsaling ;mang'a Palla Pllhat kay San Pedro hangang kay Leo:n XIlI, iandaang kinasH,salaysayan nang路 taon nang pagkahalal nang bawa't iaa sa lanila at kung kaiJan naman namatay at ito 'y lubos n,a maayos ang pagkaH.isaisa.

R - iTinatangap po baga narmin nang man~3 protestante ang 'bagay na ito, na ang manga Papa ay siyang' Imbalill ni San Pedro~ R - Hindi naman nJla matlltakujJan ito~ P. - Kung gayon po'y, iano kaya't tinatakuilan nilang ang 19lesia romana'y siyang tutoong Iglesia ni Cristo? ' R.- Kaugalian nila.ng sltbihin' ua ang Iglesia romana I'aw, bagaman nang pamula ay siya ng'ang tunay na Iglesia ni Cristo, nang malaonan ay nasira at nalayo sa tunay ns. pana.nampalataya.

P.-~At kailan po naman ang sabi nilang ' nangyari ito?

R.-Hindi sila llang-agkaisaisa kailan man nang pagtuturing- nang araw at kailan nangyari ang gayong sinasabi nila: pag.ka't anang iba'y pagkaraan na nang unaD~ siglo, ang wika nang iba nama 'y noong ikalimang siglo aug sa

-311iba. ~y nang ikaanim na siglo, ang sulit naman. nang iba'y nang ikawalo at ganitong paibaiba. silasila rin. Mallnaw at matfbay nR katutohanan nang kawiang kabulaanan; pagka't isang pangyayaring lubhang hayag at litaw na litaw, na gaya ngs nito'y, hindi pagaalang-anan.

P.-Linllisan ko po ito, at ang itinatanung ko na lamang ay, gmangyayari kayii. bagang ang Iglesia romana'y humiwalay sa tutoong pananampalataya?

R.-Bukod po sa kabulaanan as lubos na hindi mangyayari ito.

P.-iBakin po~ R.-Sapagka't hindi mangyayaring talilmran a.ng pananampalatajla kay Cristo nang isang 19lesiang pinanQ:akoan ni Cristong kaniyang aalalayan hangang sa katu.puslln nang Mund6, -ayon sa sabi ni San Mateo, XXVIII, 20.

P.-~An~ po. kay~n~ ~bJ'a pang kapinsaJaan ang mangyayarmg loun,p:a l1lto~ R.-Sukat na 16mang au~' mapang at sa pagkakamali: ang Jglesia. ni Cristo, ay mamumunga na nang katakottakot na kaguluhan sa tanang bininyagoan, at ipangyayari na nang laging pagaalapaap nang puso bu.lm namamali, baka naliligaw, baka nauulol. Kung magkakagayo'y hindI na tayo maplpilit ni Cristo man, na ating sampalatayanan pa ang iniaaral nang Iglesia, gaya nang iniuutos niyang sinasabi ni San MarC08, XVI, 16, at ill S. Mateo, XXVIII.

IKALA WANG BAHAGI KAMALIANG

PROTESTANTE8.

P.-Kung gayon po ito, iano pa kaya aug panghabawakan nang manga protestante nang kanilang araH R.-Ang pamula }>o nila'y takuilan aDg kaP&ngyarih~n nang Iglesia DB. hindj mangyayarin.r

-312mamali sa pagtutufo; gayon din ang kaayusa.n llang hanay katipunan niya sa ilalim nang pamamahala nang isang namamalas na pangulo, at ang tinatalmilan naman nang' iba 'yang tunay oa katutubong kabagayan nang Iglesia, na siya'y likha at tatag nang isang Dios. Anila 'y itinuro ni Cristo na sinalita ang aral niya, at saka ang mang-a pangunQ;usap din niyang ito'y itinitik sa isang librong pinanganlang Nuevo Testamento, at sa librong ito n2.a mahahango nang bawa't cristiano ang dapat paniwalaan sa sarili at dapat taluntunin sa kaniyang manga gawa, upanding siya 'y mapakag'aling, na hindI kailang-an ang sumunod pa sa kanginomang pinuno.

P.-tHindI po bya niia nakikita ang malalaking kapinsalaan at kamaliang sapilitang ibubung-a nito~ R-Hindi lamang - nakikita, kundi Dahihipo naman at nadarllnasan; at buhat ng-a nang manghimagsi'k si Lutero at dI niya kilanlln ang pagkapan~ul0 nang Papa at ang di mangyayaring mamali na pagtuturo nang Iglesia, at iaral niyang s6 kat na lamang magkaroon ang bawa't isa nang titigisang Biblia na paghangoan nang ipasisiyang tuluyan sa anomang sasampalatayanan -at gaga win, ay lumitaw namang kasabay ang isang malaking kaguluhang hindi na ipinagkamayaw nang kaniya ring mang-a kabig, Da siyang pinagbuhatan nang iba'tiba at lalong ligawligaw na paniniwala hingil sa mang-a lalong mahahalagang punong sin asampalatayanan , at buhay pa 8i Lutero 'y hindI na mabilang.

P.-tAlin po naman sa manga pinaniniwalaan nilang iyan ang inaari nilang tutoo~ R.-Sinoman po sa kanila'y wa.lang nakaaalam kung anong susundin hingil sa pananampalataya, palibhasa baga nama'y ang lahat nang pinanlniwalaang ito, sa magpakabubotbubot, ligaw at kasinungalingan man, ay may katowiran ding pagpltaganang tangapin, at dahil din ng-a sa sila'y pawang hinang'o sa Biblia nang pagkukurong sarili at malay a nang bawa't isang anak 'n ang sarHing ina. .

-313P.-iMay iba pa kaya. pong malaking kapinsalaang ibinubunga ang ara] na ito1 - R-Oo, po; at dili n~-a iba kundi ang aul ni Jesucristo'y wala dising kabuluhang lubos.

P.-aBakin po?

R.-Pagka't sinoma'y wa1a na sanang matutumpakang sundin sa nauukol sa ara1 cristiano~ Walang slisulingan ang' mangu. kulang nang nalalaman: pagka't sa anomang paguusapa'y makaririn§;ig nang libolibong sagot na iba'tiM, at sallisalungat nn. tugon sa lisaisang' tanong, at ang lahat namang ito 'y pawang sagot nang manga tawong may katowirang' makapagturong lahat, wala mang pinagaralan. Walang malamang paling-an ang rnarurunong: pagka ~t kilanIln man nang isa na tuna:v ng-a ang anomang bagay, labis niyang batid na may maraming ibang kapara niyaug may katowirang labis na gaya rin niya, na magpal::tgay na kabulaanan yaon.

P.-iAno P,? baÂĽ"a llamaU aug masasabi Niny6 sa akin liko1 sa aral nilang dI umano'y ang pltnanampa1ataya 'y siyang nagblbigay karapatan at kabanalan sa tawo, -at hindi: ang ,Q:awat R.-Ang wile a ko po"y sawl at kaupasalaan SIl Dios.

P.-tAt bakin pol R.-Sawi; pagka't ang tunay na pananamplllata.ya. 'y nagsasabi, na "ang pananampulatayan "walang kalakip na gawa ay walang anomang "kl'lpakinabang-an, patay" (Santiago II, 14); na "kung ibig nating masok sa lang-it; kautangan "nating tupdin ang mang-a utos" (San Mateo XIX, 17). Kaupasalaan sa Dios; pagka't ayon dito'y, isa rin aug gagawing pagtingin nang Dios sa tawong banal at sa masama at bulisik, sa. tuing¡ may pananampalataya 18.mang. Nasasa.lungat ito sa katowiran at kabanalan nang Dios.

P.-AniIa. po'y, "kung namatay si Cristo "dahil sa lahat, kun ang dugo ni Cristo'y "pumapawi nang tanang kasalanan" ; alinsunod sa .A.p6stol, &aanhin pa ang manga gawa~

- 314 .---: R-Kailangan at nang ang manga bung-a nang kamabalrnabalang dugo ni Cristo 'y rnaikapit sa mang-a tawo nang Ialong marapat at akma, uJalaong baga 'y, nang malakipan nang malaya at 1msang tulong, nang may manga kayang' makatulong.

P.-Ang sabi po nila'y ilinalabas ni S. Pablo ang rnanga pagtupad Dang utos, sa kani.vang Bulat sa mang-a Romano.

R.--Si S. Pablo a;y wa]ang . itinatangi at hindi mangyayaring magtang'i nang ibang gawa na pagtupad nnng ley, Jiban na sa manga cere'nlOniales, alalaong bag'a'y, yaong tatag Jamang na talagang laan sa panabon nang matandang ley, kapara baga nang tuli paghabayin nang hayop nll. vinapatay, etc.

P. -eAno po naman an,g In,Yong susabibin sa lrnmpisal nang' mung-a protestante~ R, - iAt ano po baga nam:tng kumpisal iyan~ P.- Ang pan.0.:ungtlmpisal po sa Dios lamang~ R.-Sa makntowid po baga 'y i,kilanlin sa harap nang Dios aug ating manga kasalanan, taloy pagsisiban, natin? ' P.-Oo, po. .

R.-Ang siI)asabi ko poLy mabuti ng-ang lubha ito, datapua't hindi saputo P.-gBakin po naman hindI sapat~ R.-Hindi' sapat, alangal:1ng' sa ang Ibig ni Cristo'y 'idaos nang isa'tisa ang pan.~unยง;umpif>al .sa isang sacerdote.

P ...-tPaano po nama't nababatid natin it6t R.-Mallm:nv na nakatitik sa Evangelio ang kaloobang it4 oj Cristo, nn lmn ang manga protestante 'y tunay ngang nagmamabal sa Evangelio na gaya nang pangaya nila, at hindi sa sumpong nang kanilang ulo, ay dj mangyayaring hindi nila ito naldta.

P.-iSaan po bagang lugal nang Evangelio natititik ang kaloobang it6 ni Cristo?

R.-Sinasabi nang cap. XX ni S. Juan, na niyaong pakita si J esucristo sa kaniyang manga Apostoles nang mab6.bay na siyang maguli, ay pinagsabiban si)a nang ganit6: " Tangapln

-315"niny6 ang EspIritu Santo: ang 'mang-a pataHwarin niny6 nang sala, ay patatawarin naman; "yaong manga hindi niny6 patawarin nang", sala; "ay hindi naman patatawarin."

Disin ng-aly, mali .at walang kasaysayan ang mang-a pangung-usap n~ it6, kung, gaya nang ibig nang roang-a protestante, ay mawalang lub6s nang halaga, 6 buag maging kailangan kaya ang confesiong idinaos sa roang-a. ap6sto les at sa mang a bumalili sa kanila sa ministerio apost6lico. ¡P.-tBakin po magiging kabulaanan at mawawalang kapararakan ang nang"abangit na pang-ung-nsap.

R.-Pagka't kun walang kapararakang anoman ang pangun~umpisal sa mang"a apostoles at sa roang-a kahalill nila, magig-ing wala namang kabuluhan at paf3inungaling pa ang sabi ni J esucristong "Yaong roang-a patawarin nin:yo nang sala, ay "patatawarin naman, etc.

P.-iHindi po baga makapagpapat awad nang sala ang man~a sacerdote kun bindi' daanin sa kumpisal~

R.-iPaano po kayang pag"papatawad nang kasalanang hindi' nakikilala, at paano namang pagl{ukilala kung bindI dadaanin sa kumpisal, kung bindi: ipahabayag~ , P.-Ano po naman ang sasabihin Niny6 sa akin ukol sa si Cristo 'y tunay ng-ang sumasa Eucaristla~ â&#x20AC;˘ R.-Ang sasabibin ko'y mnHnaw nf\. nakatltik ang dogmang it6 sa Sagrado Evangelio: "Ito'y "ang katawan ko; ito'y ang Dug-o ko" ani Jesucristo alinsunod sa manga sagrndong evangelista.

P.-lAng mani:.a, salita po bag:mg ito 'y hindi maiintinding parang pahiwatig hlmang~ R.-Hindi, po, paanhin man. At slnomang may bait na tawo'y hindI nagpapahiwatig- nang hindi ipinaklkilala muna ang bugay, 0 sa palaman 6 sa tunay ring bagay kaya, na sfl.piJitang lalabas na mall kung lintindihin nang matuid, para baga nang wikain ni Cristong: "Ako'y

( - 316"ang vid 6 puno nang uvas, at kayo'y ang 41 manga supling 1m."

Datapua't hindi ganit6 !tng luma.labas sa pinag{msapan natin. 'Pajibha~ sa 'y wa lang kal'iwagan sa Dios, na ang tinapay at alak ay papaging Katawanln at Dug路o. Ligaw ~t hindi nea maaari disin sa matuid na kahulugan, knng siuabi sana ni C1'istong: "Ang ka"tawan lio ay tinapay"; pagl\:a't mallnaw nga ang hindi pangyaya1'i nn. ang katawan niya, lmng mananatiling katawan din Jamang niya, ay maging tunay at tuloy tinapay naman.

P.-eAt an6 po naman ang masasabi Niny6 88. akin ~ngil sa purgatorio~ R.-Na isang katutohanang dapat sampalatayanan, at turo nang hindi: napapatlan2.ang tradici6ng lagi buhat sa mang;a apost61es, gaya nang mallnaw nang' naipamalas, at mallnaw ring natititik sa Santong Sulat, laW na sa libr6 nang manga Macabeo, na nagt(lturong "bagay na ba"nal at magaling aQ,g idalangin ang nangama"tay at nang siloo'y pataW'arin sa kanilang ma"nga sala." Fagk'a't mallnaw na, ang nangasasabing namatay ay hindi yaopg naro1'oon sa Lang-it, at hindi naman ang nanga sa in:fi.erno.

P.-Sa kaduiuhan ianong marapat nating sabihin sa pag'samba sa Kabanalbanalang Virgen at sa manga Santos~ R.-Mallnaw rin naman ang tradiciong walang patlang nang Iglesia buhat sa panahon pa nang manga 路ap6stoles, nn. lag'l nang kinil;alang b8.nal at mabait ang pag'samb::mg it6, gaya ..uaman nang pagsambang nauukol sa manga la~ rawan ni Cristo at liang manga santos, na pa!'!t,ng isang paraan at katu]ong nang paggising at pagpapanin?;as nang ating pagibig sa Dios at kabanalan at devoci6n sa mang;a pinaglarawanan sa kanila.

P.-Hindi po naman kaya pagka.malan ang pagsambang it6 sa iniaalay na pagsamba sa Dios楼 . R.-Hindi po mangyayaring pagkamalan; pag. kit. 't anti lahat, yaon mang sagad nang pagka walang muang, ay makababatid na pawang Ii-

-317nikhii. lamang nang Dios, na gaya nn naman natin, ang kabanalbanalang Virgen at manga Santo~. bagaman mtpamumutihan nang di kaoganan~ T1H1Dg a 1mbutihan; at kaya naman natin binlbigS:tlIg' dan0.al sila alan~alang sa sila'y madadakilang aHpin nang' Dios. tPaano kayang rnapagkalmlllulan allg' cl~tong' ito sa cultong ibinlbigay sa Dio8?

UNANG HABOL. Paraan' nang pakikipagtalo sa manga protestante.

Ang hindi pa nahl1aouang nangyay~tri, na pan.2;an'1aMs nang ilaug' bagong sipot na protestante, na hn.moning pal ipagtalonan nang ukol sa religion 3;Hg' il3311g sacerdoteng catolico, ay siyang nagudyok sa ~1.rnin~ saysayin aug' paraang maigi, na sa akala namin ay dapat tuntunln at gamitin nang isang' cat61ico sa manga ganitong pangyarari.

Unau~a: dapat tanong-ln nang cat61ico ang kausap niyang protestante, kung nasasakyan niyang maigi 6 nababatid baga yaong kaniyang binabantang ipakipagtalQ, at ipasalaysay kun~ paano angpagkabatid niya noon, pag'ka't, kung hindi niya yaon nasasakyan ay walang kabuluhan aog pagtatalo at makasasayang Hi.mang nang panahon.

At madalas mangyari it6 maging sa mang'~ sumusu]at man nang hayagan na manga protestante, nn. hindi nakaaalam nang tunay na kahulugan nang tiral cat61ico. Kung tiyak na ang kahulngan nang ara] na pinagtatalunan, at nagpupumilit din ang protestante lla magpatuloy nang kani;rang adhika; mangyayaring pamulan n;mg cat6lico nang ganit6.

Gaya po nang kung may dalawang naghahamunan nang babag, ang unang pin agkak asunduan ay ang sandatang marapat nilang ga~

-318mitin; ninanasa ko po sanang marapatin Nin路 yon~ sabihin sa akin kun anong manga sandata 6 anoanong paraan aug minamarapat Ninyong gamitin nang pakikipagtungaling uk01 sa aming Religion.

Walang pag-sala na ang itutugon sa iyong sasandatahrn niya 'yang Biblia; (yamang talagang ipinangangaya nilang ito ang kanilang tang-ing pahituutunan sa pananampalataya).

Maigi po,-ang itugon,-nguni't upandiug mag:hnit sa bagay na ito ang Biblia, kailangang siya'y maging librong buhat sa Dios, pagka't kung hindi gayo 'y makakapara,--siya nang librong alinman, Halinaw ng-ang gayon ang marapat,-ang isasagot ua walaIlg sala.

Kung' gayon po'y, slllong tayo: ang una po hl.mang NiQyong palinawan sa akin ay sa Dios ng-a uagbuh'l;i.t ang Biblia.

Dito na mababalaho ang protestante, na hindi man Himang n'ilatutuhan rung sabihin at hindi ng'a makasasa~ot; ang IdJakihang itutugon, ay ganito rin ang paniniwala naman nang . mang'a catolico.

Pagdating sa ganitong' tayo, ang sabihin naman Ninyo'y, pinaniniwalaan Datin ang gaY9n alangalang sa kapangyarihan Dang Iglesia catolica; ng ani 't kayong ayaw kumilala sa kapangyarihang ito ipaauo kaya ang pagpapalinaw 0 pagpapatutoo nito~ At kung dito'y kikil~nlin nila ang kapangyarihannang Iglesia, iano't hindi marapat tangapin at kilanlin nila sa ganang iba par at kung hindY naman nila tinatangap 0 kinikilalaJa ang nasabing kapangyari'han, paano ang gaga win nilang pagsasalaysay at pagpapatutoo nang pagbu buhat nang Biblia sa Dios~ Tanong na ito 'y hindY mangyayaring sagutin nang matapat ninomang protestante. (Gayon ng-a aug pabayag nang isang pastor protestante sa sumusu1at nito nang siya 'y tanung;ln nang ganit6).

Ngayon nga.: kun aug Biblia, na (ayon sa sabi ninyo'y) siyang pinanghahawakan nang

-319buong ProtestantisffiQ, ay hindi Nin;ro mapatutunayang nagb(lhat sa Dios, di ng-a malinaw namang ]agpak nn ang Protestantismo, na aniyo'y diU ibii lrundi aug paniniwala sa lahat !amang nang katutohanang m1.lalaman sa Biblia, palibhasa 'y nagbuhat sa Dios.

Kung Kayo ng-a po'y waJii. nang" iba pang sandata knndi iyan lamang, ay tapus nn. ang pagtatalo.

Nguni't upanding masagsag ang pako, - ay dinudugtungan ko pang,-hindi Jamang di nila. mapat(ltunayan ang pagbubuhat sa Dios nang Biblia, kundi ang Biblia gaya naJl(/ kanilang pagltabatid ay hindi rnangyayaring mangaJing sa Dios.

Sa katuna;\"an: ang' Biblia, ga;ra nang kanilang pagkabatid, ay yaong Bibliang sinay-sa,y at linh-ip nang ayon sa lsip nang bawa't is3.; yaong Bibliang yumaya'pos at U1lll1alalay sa kanglnomang hindI maiulat na buang nang mang-a sectang protestante, n31 (gaya nang malinaw na namamalas) m\gpapatutoo sa tanang bagaybagay na nagkakalahan :;tt naglul.kasalungat na lubos.

Wika. ko'y ang Biblia'y yumayakap at umaalalay sa ]ahat alinsuDod sa palakad protestante; pinanilliwalaall nilang lahat na parang nakatitik sa Biblia at paba,yag nang Dios ang lahat nilang maisipan. Ngayoll ' ng-a 'y, kung hindi sa pagilbig na pasinungalingan Himang ang Dios, ipaano't panghahawakan pa' nang manQ.a protestante ang Biblia nilang nagtuturo nang salusalungat na bagaybagay~ h~\limbawa baga'y yaong tatlong ordenes sagradas, a.linsunod sa mang-a episcopales at di umano 'y wala nam~m, alinsunod sa ibang manga secta; na si Cristo 'y tunay na sumasa Eucaristia, ayon sa sabi nang manga luteran0, at wah raw naman, anang mang80 C801vinista, etc. At ang lahat nang" salusalupgat ntl aral na iyan ay dapat ngang nal80lagay sa Biblia nang manga protestan teo iAM mo katibayan at tatag nang Protestantismo, na walang ibang patakar80n kundi' ngasab at dlld8ol8on! ang Biblia nga'y siyang tang-ing

-320pinanghahawakan nang mang"a protestsnte, pagkalagay na sa kamay nila'y nuwawalan nang kabuluhan, nahuhubdan nang kapangyarihan.

Kaya, iano't sasayangin Jamang ang panahon nang pakikipagtal0 sa kanila, sa kadaling pang-orIn ang tanging sandata na kanilang ipinangang-ahas~ Gayon rna 'y, sakasakali't (ba,g ay na bihirang mapgyayari kung sa manQa protestante rin Uimang na tubo rito) tila lalong ayos sa kabaitan ang lisanin ang anyong ito at marapat pa ang maldpagharap na ipaglaban ang Biblia, (huag Jamang mnlImal'i ito) ay dalawa ang magagawang paraan: una, patutohanan sa protestante na hindI mangyayaring mamali sa pagtuturo ang Iglesia, bagay ns.. kaloob sa kaniya. ni Cristo, bagay na mtlpatlrtunayan sa pamamagitan nang nasabi ring Biblia at mapagt.itibay nang katowiran, gaya nang ginawa natiu sa unang pankat nang unang bahagi nitong Jibro. Pagkatapos nito, wala nang gagawin kundi sagutln na himang aug alinmang aalita n~ng BibEa n~ tutulan nang' protestante; na kun ahg Iglesia nga'y hindi mangyayaring mamali, d'i ng"n naman aug kaniyang ibjgay na kasaysayan sa Biblia ay sapilitan at laging siya natnang tunay. lkalawang paraan: 'Kung nakabab~ltid at talagang nagaral nang mrmga San tong Kasulatan ang catolico; waHl rin namang kapinsalaang, siya'y managot nang tlyakan sa protestante.

Kung tututol ang protestante nang anomang sal ita nang Biblia na ipahllagay ni;yang nalalaban sa :iral cat6lico, -halos kaBan rna'y mapalalabasan siyang matututulan nang iba ring lIinasabi nang Biblia (na pinagingatang ikanlong nang protastante) at mallnaw na nagpapatutoo nang aml catolico. Halimbawa n~"a 'y kung sa p~g'papatuto6 nilang ang pan'lnampalataya 'y hindi m~n hkipan nang gawa. ay sapat na ikapakagaling, ay bangiting itutol yaong sabi ni San Pablo: "Ipinagkakamit nang karapatan at ipinagiging '.'banal nang tawo aug pananampalataya hung mang laldpan nang manga gawang ley" pag-

-321daka'y lllllitutugon yaong kay UrjRto, na: "Knn "ibig' mong rnnsok sa LanQit tupclln ang manga "uto,,;" at yaong isa naman ni S,l.n Pablo rin: "MHg'ing' ang' mapakiapid at ang man!la rna"pagl1l1.kaw man at ang manga mapakiagulo, etc.: "hineli: papasok sa kaharian nang man,La Lan~ht."

AhlIaong n1.a'y hindi hlmang pananampalataya 'ang kailangan ttpanding mapakagaling kundl naman lIug pagtalima nang' man~a utos; sa makatmvid naman n,g a 'y nang sabihin oi S. Pablong kung hindi: lalakipHn nang man~a gawang l(~y, ang' t:1oging kahulugang- dtl.pat ipalagay Jamang na sinasalita niya'y yuong man,!!a paggawa na.ng ceremonlas nang lumang ley. Salmli't mallgyari na waJaug mahagilap na isang mallnaw na suEHl. nang Biblia na maipagpatutoo nang ural catolico, Imilan n;ta'y hindi mawawal::m nang maipagpapatibuy nn aDg gayong aral ay pinatutunayan nllng tradiqion apostolica, ahilaong baga 'y, itinuro na nang Iglesia bllhat pa nang panahQn na.ng mang apostoles. At ito'y sulmt na; pagka't ~!3, an at liailan 8inabi ni Cristong ang lahat Ni.nmg' itinuro'y isusulllt sa Biblia~ iSann sinasabi nang tunay na Biblia.

Sa katapusan, ang protestfmteng Ibig makipagtalo, hilinQan nang catolico na mllogyaring managot muna su mang-a ilan man lamang nang man~a tauong na kasuno'd : lliw.-iKangino tinangap ni Lutero at nang ilbang Ama ng protestuntismo, ang tunkol 0 biJin na magtnro sila nang isang nababagong and, at ipaki.lala sa ll1undong parang pahuyag nang Dios?

Ilcalawa.-iTumangap ]{uya sihl sa, Langit nang isang tan~ing pabayag; at kung hindi gayo'y l,uno't sila'y nagtuturo nang nababagong !'iral nn. puhiiyag? lkatl6.-Kun ang aral nila'y ang sa BibEa, tan6 kaya't naglisa man ang Biblia, sa loob nling Protestantismo'y ll1ayroong lumabas na n4pakaraming pagkakaibaiba at sa16sall1ngat na mang-a ara], hangang sa manga bUgay na pinakapangulong panghawakan: gaya na nga nang Kadiosan ni J esucristo~

21

-32J-

l7caapat.-iPaanonl! maslsiguro ka;yii, na ang tnnIan NiuJong Biblia',y siyang- tunay at b(lhat sa Dios; sa si.va 'y nangaling lamang sa I~'lesia catolica, na ani,yo'y hindi Ninyo pltllinlWnlaan at sam pong kapa.ngyarihan niYl1'y tinntakuilan1 'llcalirna.-Bukod sa; ipanno pong nabatid Nin.vo,-sa hindi NinJo kinlkilala nng kapflngyarihan nang I~desja,-na may isang librung bllhat sa Dios, sukdan mltllg gnnito na ang nasasabi sa tunay ring Ii brong yaon~ Ikacinirn.-At mll,tHnW man po, NinSo ito, ipaanong pagkasigurong a.ng Inyong ibillibiguy na kahulugan sa librong ito'y siyung' tClnfl.Yj sa marami at sisa na lamang ang pl'otestunte,na pnwang may katowirall din Jlnl11ang' ga.va Ninyo.-na ibaiba numan ang killikilulang ka.hu)ugan?

Ikapit6.-Pagkahal1a;y nang ural prot('st~mte iano pa kay~ nam~m ang tiyak pang Ildilnlabi sn religion cristiannj hung I,apam nnng lHtng;yayaring sa man li n pr<Dtestnnte',Y waHilig mlOmang ara] na tatangapin nang Isn, nlt hindi magagamitan llaman nang iba nang ga.yon ding katowir:1n upang tangihan at huag kilunlin?

JltJawa16.-iMang'yayari knya namang ipnuba;ra }a,mang ni Jesucristo ang kaniyang man a Hntl at utos, st\, baJa nang maisipang sumurot sa lsip nang hawa't isa? llcasia1n.-Sa alinmang nacion 6 repClblicn,'. hindI ha.;ra ugat nnng ImglIsutang l:dong hakihl.kilabot, ang ipauha,Ya sn pagkukuro nangbawn:t isa nang namamaynn ang pag'Hrip at pllgbibigay kahulugan sa man~a le,Hs, llcap~tl6.-At Sft bngny, bIo kayang mftdali pa at magan,n at huli nallg hftlaga, flng pag-pnllaliw3.nng at matapat na pagbibig-ay kHhulng6.n sa mnn ~'a katutoharHtn at m 'tn ~a aral n:t nag papadakilaan, na gaya nu n-:>a nang natititik su Santong' tlulat. lie labingisa.-iPaano pong pagsasaIaysny Ninyong gagawin doon sa man.'a sinabi ni Jesucristo kay S n Pedro: "Si Pedro ka at sa ibabaw

â&#x20AC;˘

-323"nang bntong ito itatayo ko aug aking Jg-lesia "at ang mang'a pintnan nang infierno¡.l hindi "lllannnaig sa l(aniya" at yaon nanmng: "Alag-aan "ang- aking manga cordero, alugaan ang aking "rnanQa ovejas." ll..'ctla bin gdalaua.-Kun ang isn.'y maanring mag-Imroon nang" rnatlbay na pananampalntuya sa mallga karapatan ni Cristo, sukdan mang siya'y napakasama at tutoong buHsik, ang :iral protestn.nte hingil sa pag'ku.rapat pnlmndan - anan lamang ang pHnanampaJatHya~ ihindY IutJa siynng pagkakadaanan nang ikapupuno uang Lun",it nang makapal na masasum~i?

Ikalabingtat16.-iPaano naman hfiYa. ang pflgIdakma sa Inyong :iral protestante ni.vaong m,lnia sulit nnng- Sunto'ng S61at na aniya'y "Ang "pananampalatayang walang kalakip na gawa. ny "patay, kapara rin naman nang lmtawang' walnllg "kalolowa" at, sa sabi nn.mlln ni Jesucristo doon sa binata, na: "Kun ibig mon~~: masok nang "Lan§.it, tnpdin ang- manjn, {ltOS?" Ikalabin _~ciPQ~.-iKllng hindi: po Ninro tinatangap at kinlkilula man lllmang nng kn.pangrarihang ko.loob 01 Jesucristo sa man~a tawo, no. makapagpatllwad nang man~a knsalanan; panno pong gagnwin Ninyong pa~FlusuIHysa'y ni,yuong tltik ni Snn .Jl1!tn, na sln'Lbi. oi Jesucristo sa apostoles: "Tangapln ninro ang ESPlritu Santo; "raong inyong 'patawarin nang kanilang man a "sala, ay patatawarin naman; yaong hindluinro - "patawarin nang kanilnng man& n kasnlanunan, ay hindi rin nam~1ll patatawarin?" lkalltbinglima.-iPaanong matatflkuilan nila ang kutl1tohanang sumasa Eucaristilt ang Ating- PItnginoong Jesucristo, nang hindi niln plpilipitin ang kahlllugan nang ma n0.n pan _un ._ (lsap na: "Ito'y ang katltWan ko,"-"lto'y ang aki.ng "Dugo" 0 kung- hindi niJ:i Mhangahang pallliiLin ang kapang,}'arihan nang Dios? lketlabinganim.-Sa kaduJuhan; upang tnyo'y buag nang magkahabaan. Pukundangan man ]3.mang sa manga imtunayang sari wang-sari wa na nagpapaliwanag nang lubos, nang tradicion apos-

-324tolica nang Santo Sacrificio nu,ng Misa, at hindi hhilang naman manga katibayang historia, kund'i lUanga lllonumentong pinaghakal iJanlan mngpangayon sa manQa catacumbas 0 yun{!.ib na pinagbaunan nang' manga unang cristiano, nang nauukol sa pagsamba 0 calto sa 路man<2a Santos at manQ:a larawan nila, iano't napangangabasang patutohanan nang walang bahid hiya, nn. ang manf.!,a nusabing palilkad ay pawang lutthal'atb~i lamang nang Iglesia Romana sa manga hulin~: panahon?

P.UNAWANO JI[J\GALING. Dpang maipagsallgalang nang ganito ang ,);1'3.[ eat6lico. tingnan ang ika:!.a lJailagi nang libr6 ring ito, na pinagsasalaysaY&ll nang ma,f:iga kamaliang. prot,estante.

PANGALAWANG Hi\BOL Ang Cisma ANG

IGLESIA FIJl.IPINA INDEPENl1HENTE,

PAMULA. Ang' infiernong hindI naglilikat nang pagmumunalmla nang ba'~ o'tbagong' paraan nang pagusig' at pa,g'lansag', kung mang':ra,Yuri, sa Ig路].esia ca.tolicl);, nang makitang iniha;plg' namin sa kastib ang librong ito, ang ginawa nama 'y nag'pa1abas nang bag'oug parann nang'panglu1usob, nn, InJong akma pa kay sa protestantismo sa llgaH nang baSang Filipinas. Ito nf!n.'y ang pagtatayo nang isang' Iglesia cismatica, na pinamagatang' "Iglesia. FiJipina Independiente.' , Dahil di to 'y min:u'apat naming ang' Jibrong ito 'y dagdagan nitong pangalawang hRPol, na aIDing pagsaysa.yan nang kung ana baga ang Cisma at aling manpa kaparusahan ang kinabubuliran nang mang-a cisl11aticQ; pangalawa'y ipahayag ang paglmcismatica nang Iglesia Filipina Indepenaiente at pagkacismatico naman nga. nang lahat nang umanib sa kaniya. ..

-325-

I Cisma ,at Iglesia dsmatica.

P.-MuM na po ang taint?;a ko sa. madlang salitaan n !ayong naglfsaw tungkol sa cisma at sa iglesia cismatica; irnarnarapatin po bag a Ninyong ipaliwanag lamang sa akin kun ano baga ito~ R.-Ang cislJla ay dili iba kundi" ang paghiwalay nang is6. 0 lHlOg Hang g'fllamay 0 tawo nang Iglesia sa pagalinsunod sa Kataastaasang PanguIo, na ang Romano PontHicc n0.3o. Kun pagsunod lamang sa Papa. ung hinlhi walayan, ay tinatawag itong cisma i71pe?:f~cto (hindi: baga lubos;) kapng narnan aog pagsunod sa Papa ay kinambahtll pn nang- pa~tataJ'o nang isang. tanging Iglesiaog hiwHiIH~~ s,a H;oma, nng ctsma ay tinatawag nang perfecto (Iubos). At ang Iglesiang itong nakatan_i, na tumltiwalag sa Roma, ay siya n ~ang pinamamagatang Iqle8i(~ cisJnrit?路ca.

P.-Kung ga,Yon po pala aog ci8rna ay isang' rnalaking knsalunan?

R.-Oo, pO; at kasahlDang kabigatbigatan; isang pagsua.v at panghihimag'sik laban sa Kataastaasang Pan0;u 10 Oftog Iglesia ni J esucristo. na ang Romano PootHice n:!.a.

P.-iBnkin po naman nababatid Ninyong ang Romano Pontifice ay siyang Kataastaasang Pan;}:ulo Mng Iglesia ni Cristo~ R.-Ito'y nasaysay nn natin doon sa paguusap nang hin~:il SIl Romano Pontlficc na pioagtibay natin niyaong lllanQ-a pan~un0. usap nang cap. XVI ni Sitn Mateo, "Si PecZro h, nga" ... etc. at ni.yaong siOllsabi sa cap. XXI ni San Juan: "Alagaftn rno ang aking manJ}-a cordero, "alHgaan mo ang airing manga oveJu", rnan~-a pan .!un,Qusap na katibayang malfnaw nang pagkabigay ni Cristo kay San Pedro at sa manga kahaliH ttito nag lmpangyarihang magturo nang

-326tapat nn aral sa man0.a bininyagan, at gayon din mlOg Jmpangyarihang sa kanila 'y marnahala nt umakay sa daang patun.ilo nang Lan:2it.

Doon din n.0.n. 'y sinabi rin natin at pinatutohal1f1ng' waJang ibnng ,kahaJill 8i San Pedro, kundl ang man~'a R.omanos Pontifices.

P.-At, kailan man po baga at maging anoman ang dahil:ill ay hind}: kaya maglging maraput 6 katowiran nng Oisma? 路H..-Ang cisma imperfecto (hindi lubos), 6 kasuayan baga, ay mang,Ytlyaring rnaging matapat sa jSl1ng tan.~j ng l.ll:lgay; al6.1aong baga 'y, kun nng Papa ay magutos nang isang b6.ga'JT, nu. kilalangkilala at malinaw na masailla 6 hindi taplLt, (baglty na hindJ pa nangyayari kailan mnn at hi IldY namtm mangya,Yari; datapua't ang nakaugalian at na.pan[awitang paglabag sa lahatlahat, , at }al0 na n~a ang ci-sma pe1fecto (cismang lu.bos at ganap), na pagtatayo nang isang' tangi at igleslang ti ,valag sa Roma, kaiJan man at paanh~n man a.y hindi maDgyayaring maging tapat fl,t matowid.

P.-~Bakin

ll>O~

R-Pagka't ito'y maliwanag nang hindi pagkilala sa ka.taastaasang: kapangyarihan, na lagak ni Jesuc'risto sa kaniyang Iglesia, bagay na hindI rnapupuing at hindi rnaiaalis ninoman kaikailan man.

P.-tAng Iglesia po baga'y may lagdang kaparusahan sa manga cismatico?

R.-Oo, po. Linagdaan sila nang exco1nuni6n mayor, ns. ito'y ang kabawalang huag makagamit nang mang-a sacramento at huag makaganap nang manga kagalanggalang na manga katunglmlan nang kanilang ministerio, liban lamang na lagirig itinatang;i sa kabawalang ito'y ang oras nang kamatayan, hingil sa pagpapakumpisal.

P.-iSaan po naman natititik ang kaparusahang itM R,-Doon sa bula Apost6licm Sedis, na ganit6 ang sulit: "Nagldkasala nang exco1nunion rna,"ym路,-n::t tanging walang makapakikialam kundi

>

-327"ang Romano Pontffice lamang,~yaong mang-a "cismntico at ang labat nang magpakatigas na lI)uUlHbng 0 tumiwalag sa psgsunod sa Romano "Pontlfice kailan mang panahon at sandn,IL" p.-gNagJ,akasala rin po baga naman ang manlagsipaldn.vig nang misa nang is:lng sacerdoteng' cis matico, dUUlslo sa rnanga funciones religiosas nang manila cis matico, 0 tumangap sa Imni la nang anomang sacramento~ R.-Nagkalwsala. n].a nang mabigat dabihln sa pagtu)ong nila sa kasuayall at sa cisma at kung mag luiminsan naman fly dahilan sa pagbibigny pugkakasala sa madlii. 0 eS0andalo.

P.-Ayon po rito, tang manga cismatico pala ay hindY mapapakagaling?

R.-Mallnaw ngang hindi; kung sila 'y hindi ml1gs1sisi. .

P.-iDog-ma de ÂŁe catoliea po baga iyang hindY mapapakagaling ang manga cismatico?

R.-Oo, po. 'J:6nay na kailang"an upanding mapakag'aJing,--ranang Concilio Lateranense V,na ang lahat nang kampon ni Cristo'y umalins(lnod sa Romano Pontifice. Ang bula dogmatica ni Bonifacio VIII ay ganito ang sabi"lpinahahayag narnin, tinitiyak at sinasabi na "ang mamintuho sa Romano Pontifice ay kaila"n,~an nang lahat nang tawo upandin2" mapa")\;ugaling."

P.-ADg mang-a Doctores sa una'y nagsasalita rin po kaya naman nang laban sa manga I

cismaticos~

R.-Oo, po. Ani San Jeronimo sa kaniyang Comentario bingil kay profeta Amos, c. 10: "Itinltiwalag na tunay nang manga cismatico "arg bayang cristiano sa Iglesia nang Dios, "sinlsira at pinagMbahabahagi; bagaman mama"Iagi (kung hindi hereje) sa dating palatun"tunan nang Pananampalataya" at anI San Agustin naman sa libro de Fide t:t Symbolo: "Sinasampalatayanan naming ang Santa Iglesia'y "dapat namang maging catolica, (sa makatowid, "ay Iaganap sa sangtinakpan). Pagka't ang" : 'tawag nang mang-a hereje at cislllaticos sa

-328"kanikanilang sariling lmtipunan ay Iglesia rin.

"Sa maling pagkakilala nang mang-a hereje sa "Dios a;y linaJansag uila ang pananampalataya; "n2,uni't sa IDa,l'arawal na pagpapangkatpangkat "at paghiwalay nang mang-a cismatico, ang "linalansag ay aog pagiibigang kapatid. Kaya "023. aog m:lll<!a"'hereje man ay hindI on. misa"sa,nib sa Iglesia cat6lica, na umiibig sa Dios, "at ang m~l,n '~a cis matico man nama'y hindi "rin ml.!alakip sa Iglesia eatolica, na umiibig "8ft kapowa tawo."

II Ang Iglesia FiHpina Independiente ay dsmatica, P.-Kung ga~ 6n po pala ny cismatica ang Iglesia Filipina. Indep-endiente? l{,.-Malloaw nQangl gay,6n, ayon sa sioaysay na natio, na 'ang Iglesia cismatica ay yaoog humlhiwalay sa pagtalim~ sa Romano Pontifice; ng-ayon nama 'y s6kat na nQ,a. a,ng basahin lamang ang simlsabi nang pahayagan oao'g Ig'lesitt filipina independienteng "La Verdad" sa nllmero niyang ika2. ''', 'Pag. 2, na pinamagatang Oonstitltci6n de la /qlesia ./ilipina independimde, na gfl.nit6 an~' titik: "Upandin(J m.(1qtamasa nanq "isrl1l(J I(Jles'i,(tnq bayan n.a 11 in di: sa1cop n.anq ".Rorna~" At sa ibaibaba "Sa kalayann at "prtq.'lflsrtriU 11((nq notinq I(J7es拢a!, ay hindi; 8iya "rialinsunod fit kikilulrt ?t((f{l g kaut~"sanq canones "'6 ecll3s拢dstica sa kani.inomnmq pinullo na路 路'h,ind'i t~tb() sa sin(1p~tp~tnan niya ...... ;' At sa ibaibabii: HAng susundinq dogma ({It pana?w1n"palataya ay yaon dinq fJnanf}:a tinatalima "na7l(/ lflJ~at nrmg man!';a c(r istianonq cnt6lico, "apost6lico, liba11(J lIimdf, al1(/ paqsul10d sa Pi'tpa. ') Sa ]p1.duluhan, Ry isang- slllat ni ginoong Buencamino kay Obispo Aglipay, na ]umipos nang paratang at pflg'lait sa Iglesia cat6liclil, ay ganit6 ang pamula: "Kayo po"y tinulungan ko

-329-

"magpahangang n.g:ayon sa Inyong ?iw.bigcd na "gawal1{f mdhiwalay ang Iglesia .fllipina inde"pendiente sa KAALIPNAN 1W11Q Rotna ...... !"

Sa lahat nang ito 'y maliwanag pa nga sa :iraw na namamalas, .na ang buong hangad nang mang-a nagtaro nang nasabing Ig'lesia 'y ang lub6s na pagtiwalag sa Roma, alalaong baga'y, sa pagtaJima sa Romano PontHice; sa makatowid ng'a'y mallnaw na siya'y cismatica.

P.-Kung gayon po"y saan di: nga mallnaw namang kapit sa Iglesiang iyan ang lahat nang sinabi na natio tungkol sa Iglesia cismatica.

R.-Mangyari pa.

P.-Sa malmtowid po paht naman, yaong lahat Dfmg taga ritang uoulnib sa Iglesia filipina independiente, ay llan'-!.ngkasala nang Iubhang mabigat at nan ~ asuot sa cxcomuni6n mayor?

R.-Gayoll n2.a 110; Jiban na Jamang ~l::nng ang dahilan nang pagkrrsuot na ito'y lsang kamangman~:!\.ng hindI lmtiwasan.

P.-tAt bindi: po kaya sila mangyayaring mapaka~:al il)g~

R.-Mallnaw rin nยง:fmg hindY; sa tuing sila'y hindY. man .~agsisiat hindI man~agsipanul11b:iJik sa sinapupunan nang kanilang iuang Iglesia cat61ica.

P.-iYaon po bagang man5:a binigyan nang orden nang pagkasacerdote nang tinatawag nilang manta obispo, nang Iglesia filipina ay naglging tCtnay na ordenndos?

R.-Paanhio ma'y hindi'; pagka't ang nang'asabing manga obispo ay dilY tunay na manga obispo.

P.-iBakin po~ R.-Pagka't sila'y hindi kinonsagra nang slnomang tutoong obispo.

P.-iAt kailan~an po bngn. namang upanding maging tunay na obispo ang isa, ay konsagrahIn pa nang ibang obispo~ R.-Oo, po: Pagka't ang mang-a kapangyarihang itong sobrenatural ay walang ibang mapangagalingan kundi si Jcsucristo la,mang.

-330maging sa tunay niton~ pamamagitan, mngmg sa pamnmagitan nllng ibnng kani.r:mg kinataWall; anopa't, ang lwpnng:rarihang' pag'kaobispo, sampon~' man,: a [{alnkip nitong kapllng~yarihan ay hindi n~a mang.Yn..plI~ng ll11Ulgn.lillg kay Jesucristo, sa towI rin lalllang na ang pagmumulan ay hindi tunny nn (Ibis po P.-tBakin po namam dapat pnng mangaJingkay Jesucl'isto ang man a kap:tng,yarihnng ito~ R.-Paglm't dapat makatulong ang Dios, na punong mula nang paggnnap nang katungkulnng ito; gaya bag'a, halimbuwa Hang pagganap nang kapau/lyarihang makaconsagl'a, na alan alang sa bisa nang waJang hangan ni.yung Impangyarihan ay n:lidadaos at nagaganap yaong kahimahimalang pag'iging kataw'an niyang tunay; sa paggamit nang Impang:rarihang maln-tlmlag' nang sala, ay nag'papatawad, etc. at hindi n a namin alam na tin{ltulun ~ an nan~' Dios, l{'apag hindi ring larnang ang Dios nCang ito, maging sa ganang sarili 0 sa p3JmamagitHll nang ibn, ay siyang nagbig'ay nm1g mao : a nasabing- kapnogyarihan sa manga tawong tllmatanJ:' an nito 0 glllWtganap.

P.-At ibakin po naman ang Impangyarihang obispo at sumpong tanang kap:mg,yarihang 1ms:lnib ' nito'y hindi magbubuhat kay Jesucristo, sa tuing hindI nagbubuhat sa i~ang tunay na obispo~

R.-Pagka't yaong tunay na obispo lamang ang siyang tal) ยง. ing' kaha-lill nang mang-a , apostoles, na pinagkalooban nang manga kapangyarihang ,i to ni J esucristo.

P.-tHindiJ po baga ibinahalita, na niyaong pamula uang Iglesia, ang baya 'y siyang naglalagay nang obispo?

R.-Kasinungalin2an; at kailan ma'y hindi pinagkalooban ni Jesucristo nang gayong Impangyarihan ang . bayan, ito'y sisa lamang gu, , . magawa nang tmatawag na propuesta at lUlhaharap ang lista nang man Qa pang-alan nang ninanRsa niyang mahalal, n ~tuni 't aog gumagawa nang paghahltlal "a y aog Papa 6 iba kayang manga obispo na may kapahintulut:tn nang Papa. \

.

-

331P.-Marapatin nf! a po nnmnn Ninyong sabihin lamang sa aldo, isnknlI /10 b:lgn. nt tunay ngang manC a obispo aog' nglipn.yano'-" nlUng;rt1yaringm~kapagbig路a.v nang ordellg [lagk:lsncerdote~ R.-Kung gnnito ay' mung.) nynri n.': nng makapagbig'ay nang ordeng pagkaparY, hindI lamung' hilabas nn. marapat.

P.-~An6 po baga nn.man iyang sinabi Ninyo?

R.-Oo, makapagpapalabas nO-a nang man.Q.'a tunay na clerigo at sacerdote ang- tutoong . obispo, suli.dun Innng cismntico siya; n~ uni 't , magkakasala nang malaki kapag ginnwa. ang ba gay na ito, dabil sa ito'y nalalaban sa karampataog pugsunod sa Iglesia; pugka't sa isang excomulgado ay nababawul ang lllalmpagbigay nang manga sacram.ento, gnya rin naman so. sinomang tumangap sa l?amay niJa nang pagkaparl ay nababawal ang gumannr noon, samantalang hindi pa' sila. nahlbigyan nung' karnmpatang ay<.,s at tulot 0 lwbilitado na baga nang m:wlpat.

P.-iAt lllatatawag po baga namang cat6lica ang Iglesia filipina independiente~ R.-HindY, paanhin man. Ang kahuJugan nang salitang cat6lica ay lagan up sa buong sanglibutan, alalaong baga'y, i$a at siya ring nakalipana ea buong mundo; nQuni't ang Iglesia filipina ay nakatanfU at sarili lamang nitong Sl1ngkapuluang Filipinas. U panding ang isang Iglesia 'y maging catolica, kailan搂:ang siya 'y kurnilala at . tumalima Doon sa itinatag ni Cristo na fundamento nang kaniyang Iglesia at Pangulong Pastor nang lahat nang cristiano: di n~a maliwanag namang hindi mangyayaring maging catolica ang Iglesia Filipina independiente, (n,linsunod sa sinasabi sa unang pankat nang Constitucion niya) na "hindi siya aalinsu7lod at kikilala nanq

"kautusa7lq canOnes 6 eclesiastica sa kangirwmanq I4 pimmo na hindi, tubo sa sinapup1.man niya . .. " ---~~---

-332-

III Katawatawang pananagot nang manga aglipayano

P.-Sinasabi nang man§:a ag'lipayanong ang dahilan kung bakin hUl11ihiwalay sila sa ROll1a, ay sapagku,'t hindi raw iginagalang' nang Papa ang manga katQwiran nang Clero filipino.

R.-gAno bagang' manQ:a lmtowiran ito? Pagkatapos makabitiw ang isang clc:~rigo nang kaniyang voto na tatalima siya sa kaniyang Prelado, wah na nga siyang i bang derecho sa â&#x20AC;˘ ganang mani2:a pinuDOllg eclesiastico niya, Imndi ang sumunod. Mang'yayaring kung magkfitaon . ay maging kantmpatan at mar{Lhil pa 'y mag'jng Imtowirang ~uma wa ang' isang punong' eelesiastieo nang ganito' 0 gay-on sa man '2a nasasaimp!tn niyang elerigo, n guni't hindi maaari kailR.n mang rhamung:a sa ganang' l~anila nang mang-a tunay na derecho,s ang gayong ginawa nang Puno. N?;uyon naman ~a'y linawan natin: tnagkulang bagS. ang Papa sa hinlhiling man lamang' nang katowiran at nang dan~-al nang clero tilipino~ Tingnan ang Breve "QU(J3 "ma1'i Sinico" nang- Papa at Hng kasaysayan nang ilang lugal nang nasabing Breve na pinalabus sa "Estrella de Antipolo" nang 24 nang kararaan pang Ener,o, at mll.kikita aug puuyagi nang Santo Padre nft. mabigyang daang malmpagpalabas nang makapal nn. bilang na clerigong filipino, na m~\y kayang humawak nang lahat nang parroquia at nang i bu, mang kn.tungku lan, at pag-lmpuno nang Iglesia, na sa panahon ay lubos na maihn.lili sa clero regular. iAno bagang kapaslanQ,'an o,0,'a 0 kamali~tn ang nag-awa nang Papa laban sa clero nang Filipinas?

P. - Sabihin n0;a po Nin.vo sa akin: kung sakali malt tunn.v na pinaslang 0 inagrabiado nan,g' Sa.nto Padre nng clero imagkalmroon kaJT~i. a.ug alinmang clero nang katowimng hurniwalay sa pagtalima

-- 33!i -

sa kaniya at rnagtaro nang is[mg Iglesia independiente?

R.-Hindi n?~l PO; p~lanhin man. Paglm't hindY'dahil dito'y mawawala na ang kapangyarihan nang Papa, nn. tillangap kay Jesllcristo.

Sa ganitong pangyayari; ang mnrapat gawin ay paliwanagan 6 iharap ang kamnJrang na.g awa laban sa hniln, at kUl1g sa ga;r6n mang para an ay hindI 'rin sila linin2,in at pakingan, hindI dahilandito~y maknpanghlhimagsik Da siltl, bag1ms ang matapat gawin ay tiisin at alintanahin sa loob; palibhasa'y it6 ang tunny Da knrnpatan nang kabU.itang pagtalimH, na hindi: lilang' haJimbawang magigiting ang' iniwang' lagak' sa atin nang Ating kabanulbanalang Manannkop. Tangi sa rito, imiminsan bagn't lDDmakalawang nangyayari, na aug isang Piuuno'y rna;r man~a dahilang lfh iIh , na hindi: 路man lamang nasasakyan nang man'..!a piu:,lgpupunuJan? P.-Sillusabi pong aug Ig路Jesia filipina independiente ay tUlnay tin n:mU1ng Iglesia cat6lica; yamang ang ginaganap ni. a 'yang pinasasarnpalata;yanan diu at :iral ni J csneri to?

R-Al12" sagot ko po sa baga.r na ito'y, hindi cat61ica ang Iglesia filipmu independiente. pagka't siya'y hindi Jag'unap sa. sangtinakpan, at sa makatowid n2.a 'y sarili siyii. attanging dito sa Filipinas Jamang gaya nang ating nasabi na nQa: at hindj rin Daman siyil. tunay nu. Iglesia ni Jesncristo, pagka't sa Iglesia ni Jesncristo, tangi sa kapangYll):ihang mug-tnro nang pununarupalatayn, at nang :iralni Cristo, ay mayroon pa. nang kapangraribarlg mamnhala, maglagda at magpatupad nang Imutusan, etc. nu. tinatuwag na /U'i'is(liccio7!, na bigay nang' tlmay na si Jesucristo kay San Pedro at sa kaniyang lllanga kahaliling ang manl? a Romano Pontlfice ll,2a; sa makatowid nga 'y hindi: sukat sa isang Ig'lesia,-upanding sisa 'y makap::mQayang Iglesia ni JesucristQ,-ang gumanap lamang siya nang pananatnpaiataya rin at aral ni Jesllcristo, kuncli kaila-ng-an namang siya 'y pasUkob sa jurisdicci6n nang Romano Pontlfice. '

-334Bukod dito,ny lihis din namfln Sft lmtntoh:mnn nn. Hng' J~,desia tilil'inn fly gUlllngnnap mlllg buong pananampalatnYfl nt {iral ni Cristo; pngkn't ihindi' haga aral ni Cristo flng katutlgkuIang tumalima Doon sa :tiniitag' ni.r6, mt pan ,_ ula nang' kaui;yang Iglesia, hindi 1a.I11fl.ng up~1ng nmgturo, kuudY naman llHtrnailnla sa niisabi nij' nng' Ig'lesifl~ P.-Ang mnn ~a tawo po na.ng Iglesia filipina. ay pawnng man~a binyngnn; sa makatowid n a'y' kun -flng bautislllo'y Si:i'flllg fundamento 0 kinatatnknran nang pagk{ip:tkagaling, sila'y mangy:i::raring mapnkngalillg naman.

H..-Ang, bautif'lIlIO po (mag'ing tunay, maging sa nasii mall) :~y kailan =an n ii. (lpang l11:'ipakagaling at si.r:L'.v flng fUlldallH'nto 6 kimltatakar~1U HHllg pagldipn"fl~t:tling; n_Ulll't hindi s6kat ito, hailan nil din 11 ~i. mlng l11lll1'2a may bait l1a upang' sila',y mii).)akngaling,-ay mag"taglny l1fll1g p:HlllllnmpalataJ'a at tnlimahin ang man'- autos 11ft killalal:IIllTlfll\ nang ~~flnbllsang tl~Jinlfl.bin n.ng Homn.no POHtffice, pan ulong tuna.y nang buong Iglesiang liuikliii. ni Jesucristo.

Sa lalong kapurihan nang Dios.

\iI,At iliili '''iii ill,l; ,liill,lhlll.llili ,liil; iliililllllllli ,II ,1,il;.1; iii ,Ii iliilj,."li .,i ilhli iii iliili it"

....

.

~.-

TUNTUNAN,

'.

MUkh3.

Sa b:1hrrsa ....... -, . . .. ..... . ....... .

Unang pankat. - .rag I at:1 tn~t nang' Igil'sia, ni .C~i:;to at mrlll ~a ta.n illg kaloob sa

5

kanl.)

' • . . . , .• ,.

9

Iglcsjang- l:ltag 8i Cri:;to.

Pnlllllll.alagi Ii Hllg' hdpsia Ili Cl'i:;(o ..

HindI pagkakll,lIial'i ll:lllg: Iglesia ni

10

1.

I I. III.

tl. • • . . • • • • . • • • • , • • • • .

lHlIJ

iSll11g

Cri::;to ..... " .. ,', .................... .

1 \T. Aug Igresitt Ili Cristo :ly i:;ang klttipn liang' IIUlllllJnHJaS WUlI!'

9

11

mala.. , , . '. . ..

Ang hindI }l:lgka!ulf1l:1I1 nHng Iglesia at ang IUlsalukil.y:ulg Jllnlllipanallg kasaV.

maan ......... ' ... , ......... ".,',., .. .

17

lkalawang pankat.-Kahag·:.,\'un at man It ]olpang.rarihan liang Iglesia ni Jesu- • cristo. , . . . .. .. '" ........... . .. ' . . . .

21 1. Allg Iglesia ni Cristo's isang I,ntipu- • ,nang' mulfi. sa hln it, ..... ... , .... ,.,...

21 , n. Aug' Iglesia ni Cristo'y isallg katipnnnng /1,l'lllap !HI. ,gnnap.,. , , , . .. . , ..... .

23 Ill. Kap:lngYlirihang IllHgtll"O . , . ' , .. ,.

26 IV. ,1~ala.Yitan at abot liang' kapangJ·nrihang' J to .. , ..... , ...... , , .. ' .... ,' ... .

31 Ikatlong pankat.-Ang Pontlfice l~()Ill:lllo.

35 1. Pagkakail~llI. all at pagldb,\ 0 liang isn.ng kii.taaf;taaS:ltlg lin pang,vlI I'i han SIL Iglesia ni Cristo ............ , .. , ... ,. ., ... .

35 n. Si S. Pedro',v it.natng IIi Cri:-;tong ]dltaaflblfls~lng pan !ulo "all,!! two lIi,yang-

Iglesia ............................. ' ...

37

-

II--

Mukha.

Ill. Ang karangniang Pagkapuno nang' Iglesia ay nasasalin Stl. mang-a kahuJill ni S. Pedro...........................

IV. Ang mang-a l,ahalilf ni S. Pedro a.y diJi ibn lnilldi: ang mun.en PontHice Romano.

V. Ang Romano Pontmoe ay hindllllaogya~'urillg- mamalL. ... .................

Ikaapat ~a parrkat.-Tanda at sagisag nang Iglesia ni Cristo. ................

UNANG CAPITULO.-P,tglmkaisa 0 unidad..

1. Pn~rkakaisa nung: pnnnnR.mpalataya.

II. Pagkakaisang mao..: a saoramentos.. .

Ill. PagkaldisHllg' Imtipnnn,n. .........

IV. Ang' pagkakaisa'y akma sa Iglesia Romana . . . . . . . .. ...... ..:............

V. Allg' J'lag'lmkaisu'y hindi: maaag'pang Imilan man sa Protestantismo........ ...

IIt"ALAWANG c'~PITUL0. - Kabanalan 0 santidnd... ... ........... ...... ......

1. Ang Ig'l~siaJllg trunuJ71 ni Cristo'.Y marapat mag路j ng bam!. ................ '.' . .

II. Aug' kab6.,mtlan uy alul1ii. sa Iglesia catolioa.. ............... ..............

III. Ang Protestantismo 'y wa-Iang kabanabu... .. .. .. .. ... ..................

1KATLONG CAPITULO. - PagkacatoJico 0

4:0 4:5 47 52 53 53 56 57 58 62 04,

64 69 1"4

catoliGuidad. ...... .... .................

75

Cristo .................... " .. .. .. .. .. ..

II. Ang pag'killiraua 0 catoliCidad ay akma SIL Iglesia Romana................

III. Ang catolicid,ld ay hindi ukma sa Protestnntisll1o . ... . . . . . . . .. ............. lKAAPAT NA CAPITULO.~ Apostolicidad.

76

.. .. " .. ........ .. .. ... .......

85

1. Dnpat maging' catolico ang Ig'lesia ni

Pam~tla ..

80 83

1.

Ang- Apostolicidad ay sapilitung t:l1aaal,ma sa tLmay na Iglesia ni Cristo.. . . .

II. Ang- Iglesia Romana ay apostolica. .

TIL Ang apostolicidad ay hindi: akma sa man.0.a sectang protestante..............

IRA-LIMANo. CAPITULO. - BUnga nang mu,oga

naunang'

capftu10.-Pam.1~za...

.. .

86 91 92 90

-III-

rtlukhll.

1. Sa lu81 nang Iglesi~ cat61im.l slooma 'y hindi mang.rayaring路 mapakagaling o mupasalangit baga....................

II. Sinos~no.. aog mapapakagaling' at sinosino ang hIndI.. . . . . . . . . . . . .. ..........

97 9!-J

IKALA WANG BAHAGI Ukol sa protestantismo at sa kaniyang pinakamalalaking kamaJian, at pagsasang'alang nang man;;a dogma nang catoliCiSlllO na sinasalangsang nira...........

Unang pankat,- Ang Imlahatang protestan tismo. -Pam (lId. . . . . . . . .. ....... ...

I. iAno bagru angprotiestantismoL . . .

II. Pa.tutoo Dung man;:'a nusabi, na 1inakipan nang ilang' halimbawan,g akma sa Imsalukusang panah6n........... ..

III. Ang IdLtowirang pinanghahawakan nang malayang pagsisiyasat at pagwawari ay hindI maaari at lubos na saWl.......

IV. Pinagtltibay nang historia rin nang Protestantismo ang katatapos . pa 1amang nating sinabi...........................

- V. Ang Pl'Otestantismo'y palibak lamang nit religion cristianang matatawag , . . . . . . .

VI. Ang Protestantismo'.v hindi: Religi6n VII. Ang Protestantismo'y hindI nanlniwa]a kay J esucristo.. .................

VIII. Ang protestanteng tunay walang' pananampalata;ya ............... , . . . .. '.

IX. Kuibilan nang Catolicismo sa Pl'Otestantismo . . . . . .. '" ..... ... . ........

KATAPUSAN.-Bunga nang mang a lIasabi hangang dito............ . ., Ikalawang pan kat. - Mang'a l,amaliang protpslarl t(' ukol sa sa2'rada biblia.,.....

1U~1

111 112 110 lltl 122 127 133

137 HU

142 H5 147

-IV-

Mukba.

1. Ang BibIltl.'.r iSftllg librong ikinasi nang Dios ................. , .. '.,......

II. Pagkalmilan~ang saysaYlng ipaliwanag ang m~tn0,a San tong' kasulatan, . ' . . .

III. Sino ang dapat mags:1.1aysay nang Santoug SCllat ... ' ....... '.............

IV. Hindi maaaring ang Biblia 'y siyang maging tangjug' palatuntunan nang pananampalataya. .. ..".... . ........... , V. Pagpapalabus at pagbasa nang sagrada Biblia.. , ... . .. , . . .. . ....... '.....

Ikatlong pankat.-Ang protestantismo'ylaban sa Biblia.-Pamula. .. ..... ... ....

1. Ang' pag'kaldiiba nang sinasampa1atayanan nang manga protestante sa araI llang Biblia .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .,.

II. Pt!, anampnJatayang walang gawang kalakip .... , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

III. Ang Iglesia ...................... , .

IV. HincH ]?agkakamaJi nang Iglesia...

V. Pangungnmpisal sUlsacerdote. . . .. . .

VI. Aug Bin:rag路 . ............ . ... , . . . .

VIl. Ang' Eucaristia ...... , ....... ...

VIII. Matrimonio...... ........ .....

IX. Kasabibang protestante .... " . . . . . .

Ikaapat na panka1.- Pananampalatayang hubad sa gawa. . ..... ,...... ...........

I. Aral protestante ..... _ . .. .. . . . . .

II. Aral cat6lico. , . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ill. T(ltol sa a,r-al protestante pakundaug;an sa mang-a ipinagsllsnJit nang Sagrada Biblia. '. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

IV. Pagsalangsang sa iral protestante d6.hiJ sa mang;a kamaliang taglay niyi..

V. Kung [tnong kasa;rsayan ang ibinlbigay nang mang;a doctores na ell t6lico sa lllal1';a t'itik nang Bibliang binabailgit nang man4a protesta,nte. .. .........

Ikalimang pankat.-Sacramento nang kumpisal. - Pallwlii . . . . . . . . . . . . . . . . .. '. . . . . . . . I. An~' kumpisal ay kailangan at utos 111 J eSUCl'lsto .......... , . . . . . . . . . . . .. . . . .

U7 150 152

154: 157 162

163 165 16~

169 172 173 174: 175 176 180 180 182

18卤 186

188 198 198路

-y-

MUklta.

II. Kalaonan n.. lUmg pang-un ~ umpisal.. 201 III. Katawatawang hibo nang lllan~a protestnnte ............. -........... lkaanim na pankato--Ang' tunay nn si Jesucristo sa KasantosantohangoSacramento llaug AJtar I. Si J esucristo 'y tuna.y na sumasa kasantosantohang Sacram~nto nang Altar ..

II. l\lahuhulll1J]g piuang'luthawakan mwg lllang:a protestante Ill. Kagulatgulat na gusot at salun \l'utang kiml.babalumbnnan nang protestantismo tnngkol dito. lkapitong pankat.-r ng Sa-nto Sncl'ificio nang l\lisa.-Palltulii.

10 Anong ImhuIugan nang sacrificio 0 alar ..

II. t\a paghahfindog nang Encftristia may isallg ganap at t6nay na sacrificio III., Kata'l'l"}ltawp-ll~ p,aug n.n'!atowiran n } mang-a prote. «\Ute _.

Ik~walong pankat. - Ang Purgatol'io. - PaiJl.UZa •• o.. o. o. o.. o. o. o.. o.

I. Ang paniniwala sa purgatorio'y nangMha-wuk Sf\, Biblia o....

II. Ang panini-wula sa Purgatol'io n.y nallghahawak sa tradicion at mnuga kasnlatau llang mung-a uuang pauah6n nang Cristiumsmo ..

Ill. Ang mania am] nang Evnngelio paanhin ma 'y hindI ml.lalaban sa dogma na ng Purgatorio . . ... o. o.. o..

IV. Aug pauiniwala sa Purgatorio ay nanghahawak sa kabaitan at katowirang cristiHno o...

Ikasiarll. na pankat. - Ang sufragio 6 gawang magagaling na patuugkol, at aug lllanga inclulgencia.-PLllilltiii ... .

1. Ano baga aug mang-a patuugl~ol at mang-a indnlgencias II. Sa Iglesia nalalagak ang Impangyarihang maglmloob naug mang-a indulg(mcias 0

0

•

0

0

0

0

••

•

0

0

0

•

0

0

0

•••

0

0

0

0

•

0

•

0

•

0

0

•

00

0

0

0

•

0

0

••

0

0

0

•••••

o.

o

••

'.0

•

•

0

•

0

0

0

0

0

' •••

0

•

0

••

00,

•

00

00

••

0

0

0

•

•

•

_

•

•

•

•

0

•••

o

0

••

0

0

•••

0

0

•••••••

•

0

0

•••

_

•••

00

0

_

0

•

0

•••

0

0

•

0

0

0

0

••

00

••••

••

0

0

0

•••••

00

•••••

0

0

0

••

•

•

•

•

•

0

••

••••••••

••

•

0

0

0

•

0

00

0

0

•

•

0

•

•

••

0

•

0

0

•

•

•

0

'0'

••••••

0

••

0

••

0

0..

••

0

0

•

000

0

•

•

••••••••••

••••••

0

••

••

0

0

•

•

_

•

•

0

:iWT

213 214 219 222 229 ~3n

232 231 240 242

24:5 24:~

251 254 256 260

-Yl-

Mukha.

Ill. KalaomlDg panahon na mmg pag'gamit nang manga indulgencia... . . . . .. . . lkasampuong pankat.-Ang pagaasawang cristiano.- Pam~6lii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I. Kabagayan at mang'a sariling sankap nang matrimonio 6 pagaasawn,l1g cristiano . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . ....... 7 • • • • • • • II. Matrimonios mixtos .... ,. ., . .....

III. Matrimonio civil .... . ... ,.,.......

Ikalabiagisang pankat.-PagsamM, sa Vir'" gen Maria at sa mang-a Santos.-Pa· mula . ...... ' . ... ' '. , , . , ..... ,. ... .. ...

I. Kabaga;d,n nang pagsambang' iniaalay nang Iglesia Catolica sa Virgen Marla at sa llHlll (~. ~t San tos , . , . . . . . . . . . . , . . .. "...

II. Katowirang kina.tatttkaran nang pagsambang iniaalay nang' Iglesia Catolica sa nmhal na Virg'en at sa llIang-a Santos. . . . .

III. B6hat sa mula pa nang kacristianohan a.y pinap(lpuriliau nang' inaalayall nang cnlto ang Virgen at }wg' mang-a Santos. . . . .

Ikalabingdalawang pankat - Pag ta wag sa Ka,banalbanalang Virgen Marfa at sa manQ:a_ San tos . .. . .... ,.... .. . ..........,.....

1. Bakin tinatawagan nang Iglesia ang mahal na Virgen at ang man; a Santos. . . . .

II. Ang dakilang t6.tol nang man.0.a hereje III. Pagsisiyasat nang isang himala.. . . . .

Ikalabingtatlong pankat. -CuI to 0 pagsam ba sa lllan ~ a laro,wan ..... , ........ ,.......

I. Katandaa.n nang Qu1to 0 pagsamba S~t man1. :t lal'awun. . . . . . . . .. ...............

II. Kabagayan nang culto 0 pag'samba sa 111:1.0,0;a larawall at kag'alingan nang bagay lla ito.. . ...... . .............. . .........

III. Ang cap. 20 nang llbro nang Exodo.

KATAPUSAN.-Maikling kabuoan nang' man ~ a pinakaulong bagay lla laman nang librong ito.... .. . ........... .........

Unang bahagi. -Ang Iglesia ...... , . . . . . lkalawang bahagi. - Kftmaliang' protestantes ....... , .... . .. , ... , .. .,.........

262 266

id.

269 272 276

i d.

27B

281 285 286 288 292

29T 29b

299 301

309 id.

311

~

\'IT -

"\

•

•

.

HAilOL.-Paraan nal]~ pakikipagtalo manQ"a protestante. ... . ......... ! , PAN-GALA WANG HABOL. - Ahg Cisrr~a. Ang Iglesia Filipina Icdependiente. - Pa··

Silo

11/ uZii

. . . . . . . . .. . .......................

I. Cisma at Iglesia.ci smatica ...... " ll. Ang Iglesia Filipilla InclE'prndiente U.Y Cistrlatica.................... ..... . .

III. Katawatawang pann.nagot l1flng mang;:l agJip:l~·al1o ............. . .. -. .. . . . . ..

Mukha. . 31r-~

:>-~

.' / 324: 32:'5

328 332

",W.I ...\ fOllNDATIOH.II1C .

at at