Dossier | Kiezen (voor erfgoed)
Het Charter van Kortenberg Beleidsparticipatie met een erfgoedtwist Almaar meer lokale besturen gaan de rechtstreekse dialoog aan met de burger bij het uitdenken van hun beleid. Deze beleidsparticipatie is doorgaans integraal – over de beleidsdomeinen heen dus – en verloopt ook vaak langsheen de klassieke adviesraden om. Voor erfgoedorganisaties is het soms wat zoeken welke rol zij kunnen spelen in zo’n participatief proces. In de gemeente Kortenberg treffen we een voorbeeld aan van een volgehouden participatief beleid, met een opvallende rol voor een lokale erfgoedorganisatie: het Erfgoedhuis. faro trok naar Kortenberg en had een gesprek met burgemeester Chris Taes, de gemeentelijke evenementenbeheerder Jan Ieven en Henri Vannoppen van het Erfgoedhuis Kortenberg. TEKST Gregory Vercauteren
700 jaar later Even een kleine geschiedenisles. In 1312 bezegelde Hertog Jan II van Brabant een charter dat een aantal vrijheden garandeerde aan de burgers. Deze tekst betekende niets meer of minder dan het begin van de democratie op het Europese vasteland (zie kader). Het document werd ondertekend in de toenmalige Abdij van Kortenberg, centraal tussen Leuven en Brussel. De huidige gemeente Kortenberg ontstond in 1977 uit een fusie van vier gemeenten. Voor erfgoedwerkers uit de regio is het ‘Erfgoedhuis Kortenberg’ een vaste waarde. Dit huis overkoepelt liefst vier heemkundige kringen en een archeologische werkgroep. Drijvende kracht is Henri Vannoppen, historicus en zelf burgemeester (1989-1994 en 2004-2006) van Kortenberg geweest. Met het oog op de 700e verjaardag van de ondertekening van het Charter, sprak het voor zich dat het Erfgoedhuis dit niet onopgemerkt voorbij kon laten gaan. De gemeente Kortenberg van haar kant had al een traditie om de bevolking te betrekken bij haar beleidsvoering. In de jaren 2000 organiseerde zij diverse inspraakmomenten om de bewoners te bevragen wat zij van het beleid verlangden. Met het oog op de herdenking van het Charter besloot de gemeente om dat oude document te verbinden met een hedendaagse participatieve werking. Chris Taes, zowel toenmalig als huidig burgemeester, vertelt: “We bekeken wat die tekst
20
faro | tijdschrift over cultureel erfgoed | 10 (2017) 4
Charter 1312 In 1312 laaiden sociale, economische en politieke spanningen hoog op in het hertogdom Brabant. De Brabantse Hertog Jan II lag bovendien op sterven. Om de opvolging van zijn twaalfjarige zoon veilig te stellen, zocht de hertog steun bij de grote steden. Hij deed afstand van een aantal privileges en kende deze steden belangrijke voorrechten toe: • faire en matige belastingen; • eerlijke rechtspraak voor arm en rijk; • de steden van Brabant kregen vrijheden en een vertegenwoordiging in de Raad van Kortenberg. Deze raad controleerde de hertogelijke macht; • het volk verkreeg het recht om in opstand te komen (een ‘weerstandsrecht’) wanneer de hertog en zijn opvolgers het Charter met voeten zouden treden. Meer nog dan de beroemde Engelse Magna Charta uit 1215, die zich beperkte tot een afspraak tussen koning en adel, zou het Charter van Kortenberg de eerste kiemen leggen voor een participatiemodel. Eeuwen later zou dit uitmonden in onze moderne democratie.