Datamonitoring cultureelerfgoedsector Erfgoedbibliotheken 2024
Opzet, methodologie en respons Waarom?
Hoe? Wie?
Opzet
Datamonitoring van de cultureel-erfgoedsector
> Elke 5 jaar.
> Deelsectoren worden afwisselend bevraagd.
> Vragenlijst: opgesteld samen met een werkgroep van medewerkers uit erfgoedbibliotheken, uitgebreid nagelezen en getest.
> Data: gedeeld met erfgoedbibliotheken. Hoe inzetten? Hoe verbeteren?
Blijvende aandacht voor nazorg + voorbereiding volgende bevraging
Opzet
Vragenlijst uitgestuurd
> Online bevraging – Nederlands.
> Via persoonlijke e-mail verstuurd naar adressenlijst Vlaamse
Erfgoedbibliotheken (cfr. Collectiewijzer).
> Focus op professionele organisaties met bibliothecair erfgoed:
• specifieke verantwoordelijke voor bibliotheekwerking,
• aparte bevraging bij religieuze erfgoedbibliotheken.
> 20 juni, herinneringen: 20 augustus en 10 september
> Uiteindelijk afgesloten op 8 oktober
Respons
Professionele organisaties met bibliothecair erfgoed
e-mails
Respons t.o.v. het aantal begonnen vragenlijsten
Wie vulde de vragenlijst in?
37 erfgoedbibliotheken
> 24 publiekrechtelijk statuut
> 13 privaatrechtelijk statuut
Type organisatie waarin de erfgoedbibliotheek zich bevindt (N=37; meerdere antwoorden mogelijk)
antwoorden in bevraging geregistreerd in Collectiewijzer
archief
openbare bibliotheek
museumbibliotheek
onderwijsinstelling
onderzoeksinstelling
religieuze instelling stichting/fonds
zelfstandige erfgoedbibliotheek
andere
Respons
Enkele methodologische bedenkingen
Bibliothecaire werking is moeilijk op te splitsen:
> ingebouwd in vragenlijst via antwoordcategorieën.
Enkele uitschieters:
> grote verschillen tussen gemiddelde en mediaan.
Hoge item non-respons op bepaalde vragen, zoals:
> budgetvragen,
> aantallen/registraties overheen jaren.
Beperkte groep respondenten – beperkte populatie
Vragenlijst
10 delen
> Over de erfgoedbibliotheek
> Organisatie van de erfgoedbibliotheek
> Collectiebeheer
> Digitaal erfgoedbeheer
> Born-digital collecties
> Infrastructuur
> Preventieve conservatie, actieve conservatie en restauratie
> Gebruik van de collecties
> Activiteiten en deelnemers
> Communicatie
Resultaten Organisatie van
de erfgoedbibliotheek
In dit deel van de bevraging gaan we
in op de praktische organisatie van de
erfgoedbibliotheek. We staan stil bij het aantal werknemers en vrijwilligers.
Werknemers
Totaal aantal werknemers: > meestal 1 werknemer > gemiddeld 12,6 werknemers > mediaan ligt op 2 werknemers
Aantal VTE werknemers:
meestal 1 tot 2 VTE
gemiddeld 11 VTE
Aantal VTE per erfgoedbibliotheek eind 2023 (N=34)
Werknemers
Arbeidstijd werknemers:
> in de meeste erfgoedbibliotheken: zowel voltijdse als deeltijdse werknemers, > 10 erfgoedbibliotheken hebben geen voltijdse werknemers, > 10 erfgoedbibliotheken hebben geen deeltijdse werknemers.
Werknemers
Contracttype:
> Voornamelijk: overeenkomst voor onbepaalde duur (alle 37 erfgoedbibliotheken); minder voor bepaalde duur (28 erfgoedbibliotheken).
> Inzet van stagiairs, jobstudenten en beroepsinlevingsstages, in 2023:
• 15 erfgoedbibliotheken hadden geen stagiairs of jobstudenten (40,5%),
• 16 zetten onbetaalde stagiairs in (43,2%), 1 een betaalde stagiair(e) (2,7%),
• 10 zetten jobstudenten in (27%),
• 2 werkten met beroepsinlevingsstages (5,4%).
Leeftijdsverdeling:
> 27 van de 36 erfgoedbibliotheken (75%) hebben geen werknemers jonger dan 30 jaar, 17 (45,9%) hebben geen werknemers ouder dan 55 jaar.
> Bij de bevraagde erfgoedbibliotheken zijn er in totaal:
• < 30 jaar: 47 werknemers,
• 30 t.e.m. 55 jaar: 308 werknemers,
• > 55 jaar: 115 werknemers.
Werknemers
Volgens functieniveau:
> niveau A
• bij 24 erfgoedbibliotheken (66,7%), totaal: 158 werknemers
> niveau B
• bij 18 erfgoedbibliotheken (50%), totaal: 163 werknemers
> niveau C
• bij 11 erfgoedbibliotheken (30,5%), totaal: 83 werknemers
> niveau D
• bij 5 erfgoedbibliotheken (13,9%), totaal: 65 werknemers
Specifieke doelgroepen
Tewerkstelling van specifieke doelgroepen in 2023 (N=36)
personen met een beperking/personen met een…
herintegratietrajecten
sociale tewerkstelling via inschakelingsbanen of artikel 60 wijk-werken (VDAB) andere
geen van bovenstaande
Vrijwilligers
In 30 van de 37 erfgoedbibliotheken (81,1%) waren er vrijwilligers actief in 2023.
Aantal ‘vaste vrijwilligers’ / aantal ‘andere helpende handen’:
> meestal 2 vaste vrijwilligers, weinig andere helpende handen
> gemiddeld 9,6 vaste vrijwilligers
> mediaan ligt op 3,5 vrijwilligers
* ‘Vaste vrijwilligers’ zijnvrijwilligersdieregelmatigofdoorlopend actiefzijn:hetzijndebedenkersvannieuweideeën,detrekkersvan bepaaldeinitiatievenofdedoenersopwiejealtijdkanrekenenvoor hulpbijactiviteiten.
* ‘Andere helpende handen’ ondersteunendewerkingdoorafentoe eenhandjetoetestekenbijeenactiviteitvandeorganisatie, bijvoorbeeldalsdeelnemeraaneenstoet,omdezaalklaartezetten vooreenlezing,hetbezorgenvantijdschriftenenzovoort.
Aantal vrijwilligers actief in erfgoedbibliotheken in 2023 (N=30)
1 vrijwilliger 2 tot 5 6 tot 10 11 tot 20 21 en meer vrijwilligers
Vaste vrijwilligers Andere helpende handen
Vrijwilligers
Verdeling volgens geslacht en leeftijd ‘vaste vrijwilligers’:
> < 35 jaar: totaal 18 vrijwilligers
> 35 t.e.m. 65 jaar: totaal 50 vrijwilligers
> > 65 jaar: totaal 137 vrijwilligers
Vrijwilligerscontracten:
> 5 erfgoedbibliotheken werken er niet mee (16,7%), 21 altijd (70%) en 4 soms (13,3%).
Vrijwilligersvergoedingen:
> 13 erfgoedbibliotheken werken er niet mee (43,3%), 10 altijd (33,3%) en 7 soms (23,3%).
Aantal erfgoedbibliotheken met vrijwilligers in deze leeftijdscategorie (N=30)
< 35 jaar 35 - 65 jaar > 65 jaar
Resultaten Collectiebeheer
In
dit deel van de vragenlijst zoomen we in op de collecties die de erfgoedbibliotheek beheert en welke omvang ze hebben. Verder
bekijken we het beheer van deze collecties, zoals de registratie en de selectie van collecties, en de verwerving en afstoting.
Type collectie
Audio(visuele) collectie
Bibliothecaire collectie
Documentaire collectie
Museale erfgoedcollectie
Andere collectie
Boeken voor 1830 - Oude drukken
Boeken na 1830 - Moderne drukken
Kranten
Tijdschriften
Los drukwerk (affiches, rouwbrieven …)
Bladmuziek, partituren
Handschriften
Kaarten en plannen
Beeldmateriaal (foto's (en…
Audiovisueel materiaal (film, video,…
Museale objecten
Munten en penningen
Knipselmappen en…
Archiefmateriaal
Andere
Omvang van de collectie
Archiefcollectie:
> 13 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in, 8 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
> Volume:
• gemiddeld 2.189 strekkende meter (N=12),
• mediaan ligt op 197,5 strekkende meter (N=12).
Audio(visuele) collectie:
> 12 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in, 6 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
> Volume:
• gemiddeld 4.012 strekkende meter (N=8),
• mediaan ligt op 900 strekkende meter (N=8),
• gemiddeld 15.849 materialen (N=6),
• mediaan ligt op 1.343 materialen (N=6).
Omvang van de collectie
Bibliothecaire collectie:
> 26 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in, 8 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
> Volume:
• gemiddeld 2.749 strekkende meter (N=18),
• mediaan ligt op 1.750 strekkende meter (N=18),
• gemiddeld 51.492 materialen (N=15),
• mediaan ligt op 23.226 materialen (N=15).
Documentaire collectie:
> 11 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in, 8 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
> Volume:
• gemiddeld 63 strekkende meter (N=8),
• mediaan ligt op 40 strekkende meter (N=8),
• gemiddeld 290.077 materialen (N=5),
• mediaan ligt op 8.600 materialen (N=5).
Omvang van de collectie
Museale erfgoedcollectie:
> 7 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in, 7 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
> Volume:
• slechts 3 vulden een waarde in bij aantal strekkende meter,
• slechts 4 vulden een waarde in bij aantal materialen.
Andere collectie:
> slechts 2 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in, 3 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
Registratie en toegankelijkheid van de collectie
Percentage beschrijvingsgraad
van de collectie:
> Aandeel beschreven in een collectieregistratiesysteem of –databank:
• gemiddeld: 80% van de collectie,
• mediaan: 80% van de collectie.
> Aandeel waarvan de beschrijving online ontsloten is via een publiek raadpleegbare catalogus:
• gemiddeld: 66% van de collectie,
•
Beschrijvingsgraad en online ontsluiting van de beschrijving (N=31 en 29)
70% van de collectie.
aandeel beschreven in een collectieregistratiesysteem ofdatabank
aandeel waarvan beschrijving online ontsloten is via een publiek raadpleegbare catalogus
Immaterieel cultureel-erfgoedcollectie
Is er een immaterieel cultureel-erfgoedwerking?
> 9 van de 36 erfgoedbibliotheken geven aan van wel (25%).
> 8 erfgoedbibliotheken plannen dit in de toekomst (22,2%).
> 19 erfgoedbibliotheken hebben geen plannen hiertoe (52,8%).
Wat houdt deze werking
in?
> Op 2 niveaus:
• het immateriële erfgoed van het boek zelf (ambacht, boekbinden, restauratie),
• de collectie op zich als informatie- en inspiratiebron voor erfgoedgemeenschappen.
Selectie en waardering
Heeft de erfgoedbibliotheek een collectieplan of collectieprofiel?
(N=36)
Ja, en dit plan of profiel is geactualiseerd.
Ja, maar dit plan of profiel moet worden geactualiseerd.
Nee, de erfgoedbibliotheek heeft geen collectieplan of collectieprofiel.
Heeft de erfgoedbibliotheek reeds waarderingstrajecten opgezet?
(N=36)
Ja, we hebben dit reeds gedaan
Neen, maar we zijn dit wel van plan
Neen
Verwerving en afstoting van de collecties
Beleid rond acquisitie
Beleid rond acquisitie van de erfgoedbibliotheek (N=36)
Actief en exhaustief: we breiden onze collectie actief uit, waarbij we zoveel mogelijk relevante werken willen verwerven.
Actief en selectief: we breiden onze collectie actief uit en zijn hierbij selectief. Enkel wat echt tot de kern van onze collectie behoort, wordt verworven.
Passief: we breiden onze collectie niet actief uit, maar aanvaarden wel schenkingen, deponeringen, herbestemmingen
Geen: we breiden onze collectie niet verder uit.
Verwerving en afstoting van de collecties
Collectie uitgebreid in 2023: > 35 erfgoedbibliotheken: ‘ja’ (94,6%).
herbestemd/herplaatst via langdurige bruikleen
herbestemd/via schenking aan een andere erfgoedorganisatie herbestemd/via schenking aan een niet-erfgoedorganisatie verkocht via openbare veiling onderhands verkocht geruild (tegen andere collectieitems) andere wijze
Manier waarop de erfgoedcollectie in 2023 werd uitgebreid (N=35)
Collectie afgestoten in 2023: > 11 erfgoedbibliotheken: ‘ja’ (30,6%).
Verwerving en afstoting van de collecties
Budget voor verwerving van erfgoedcollecties:
> 25 erfgoedbibliotheken: ‘ja’ (71,4%),
> 10 erfgoedbibliotheken: ‘nee’ (28,6%).
Budget voor verwerving van erfgoedcollecties (N=9, 11, 12 of 13)
€140,000
€120,000
€100,000
€80,000
€60,000
Bedragen voor de afgelopen 5
jaar:
> 7 erfgoedbibliotheken kunnen bedragen niet opsplitsen voor erfgoed, 2 willen ze niet vrijgeven, 2 à 3 weten het niet.
€40,000
€20,000
€-
2019 2020 2021 2022 2023
Gemiddelde Mediaan
Resultaten
Digitaal erfgoedbeheer
In wat volgt nemen we het proces van
digitalisering
van analoge collecties onder de loep.
Digitaal erfgoedbeheer
Analoge collecties digitaliseren, op projectmatige basis:
> 28 erfgoedbibliotheken doen dit (82,4%),
> 6 erfgoedbibliotheken doen dit niet (17,6%).
Welke collecties werden al
gedigitaliseerd? > Voornamelijk bibliothecaire collecties, > in mindere
Digitaliseert uw erfgoedbibliotheek analoge collecties? (N=34)
Ja, op structurele basis Ja, op projectmatige basis Ja, ad hoc (sporadisch)
Collecties reeds (deels) gedigitaliseerd (N=22)
Archiefcollectie
Audio(visuele) collectie
Bibliothecaire collectie
Documentaire collectie
Museale erfgoedcollectie
Andere collectie
Toegankelijkheid van digitaal materiaal
Huidige status van toegankelijkheid van het gedigitaliseerde materiaal:
> 6 erfgoedbibliotheken hebben geen idee.
> Meeste aandeel is online toegankelijk.
Huidige status van de toegankelijkheid van het gedigitaliseerde materiaal (N=28, 22 en 21)
online toegankelijk offline toegankelijk niet toegankelijk
Digitaal erfgoedbeheer
Digitalisering in huis uitgevoerd:
> Door eigen, hiervoor vrijgestelde medewerkers:
• 14 erfgoedbibliotheken antwoorden ‘ja’ (50%), waarvan bij 6 minder dan 1 VTE,
• 14 erfgoedbibliotheken antwoorden ‘nee’ (50%).
> Door vrijwilligers, stagiairs of jobstudenten:
• 14 erfgoedbibliotheken antwoorden ‘ja’ (50%),
• 14 erfgoedbibliotheken antwoorden ‘nee’ (50%).
Budget voor digitaal erfgoedbeheer
Budget voor digitaliseringsactiviteiten of –projecten:
> 19 erfgoedbibliotheken (67,9%) hebben een budget, 9 erfgoedbibliotheken (32,1%) niet.
Antwoorden 'weet niet' bij vraag naar budget digitalisering (N=12)
Interne digitaliseringsactiviteiten en digitale infrastructuur gemiddelde
Interne digitaliseringsactiviteiten en digitale infrastructuur mediaan
Externe digitaliseringsactiviteiten en digitale infrastructuur gemiddelde
Externe digitaliseringsactiviteiten en digitale infrastructuur mediaan
Ik weet het niet. Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie.
Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
uitgaven interne digitaliseringsactiviteiten en digitale infrastructuur
uitgaven externe digitaliseringsactiviteiten en digitale infrastructuur
Budget voor digitaal erfgoedbeheer
Hoe werden de digitaliseringsactiviteiten in 2023 gefinancierd? (N=26)
Met structurele werkingsmiddelen (basisfinanciering)
Met extra projectsubsidies
Met middelen uit de omzet (verkoop, toegangsgelden, enz.)
Met middelen uit sponsoring, giften, legaten, crowdfunding Gratis, bijv. via samenwerkingsovereenkomst met meemoo…
Met andere middelen
Digitaal erfgoedbeheer
Samenwerking voor digitalisering:
> Antwoorden in het veld ‘andere partner’:
• universiteiten,
• Belspo,
• openbare bibliotheek,
• musea, erfgoedcel, e.a.
Met wie werd er in 2023 voor digitalisering samengewerkt? (N=21)
meemoo
Landelijke dienstverlenende organisatie (o.a. Vlaamse Erfgoedbibliotheken)
Privébedrijven
Andere partner
Digitaal erfgoedbeheer
Kanalen waarlangs (metadata van) gedigitaliseerde collecties online worden verspreid (N=27)
de eigen catalogus
de website(s) van de eigen organisatie (of de inrichtende…
een landelijke portaalsite (Odis …)
(regionale) databanken (Erfgoedplus, Erfgoedinzicht,…
Europeana
een andere buitenlandse portaalsite (Google Books …) andere
> Antwoorden ‘andere’:
• projectwebsites (bitarkivo, Gent Gemapt, Mmmonk, CaGeWeB),
• Flandrica,
• Wikimedia,
• Hetarchief.be van meemoo,
• gespecialiseerde internationale databanken (RISM, IMSLP),
• STCV.
Digitaal erfgoedbeheer
Hergebruik van digitale data
Toelaten van (gratis) hergebruik van gedigitaliseerde beelden (N=28)
Ja, met gebruik van Creative Commons-licenties.
Ja, zonder gebruik van Creative Commons-licenties.
Ja, maar ik weet niet met welke licenties.
Nee, maar dat is wel voorzien in de toekomst.
Nee, en dat is niet voorzien.
Metadata gedigitaliseerde collecties gratis beschikbaar stellen als open data (N=28)
Ja, voor zowel commercieel als niet-commercieel gebruik.
Ja, enkel voor niet-commercieel gebruik.
Nee, maar dat is wel voorzien in de toekomst.
Nee, en dat is (nog) niet voorzien.
> 17 erfgoedbibliotheken (60,7%) stellen gedigitaliseerde collecties gratis beschikbaar als open data:
• tussen de 10% en 100% van de metadata wordt beschikbaar gesteld (meerderheid bij hogere percentages).
• 6 erfgoedbibliotheken kennen dit percentage niet.
Digitaal erfgoedbeheer
Bewaring van de gedigitaliseerde collecties en data:
> In 24 erfgoedbibliotheken (85,7%) worden data bewaard in een digitaal depot:
• intern depot: van 7 GB tot 75.000 GB (N=11),
• extern depot, niet-commercieel: van 0 GB tot 240.000 GB (N=5).
Beheer van het digitaal depot (N=24)
Een intern (eventueel gedeeld) digitaal depot dat beheerd wordt door de erfgoedbibliotheek zelf, of door de inrichtende macht.
Een extern (eventueel gedeeld) digitaal depot dat beheerd wordt door een private niet-commerciële actor, of door een (semi) publieke actor.
Een extern digitaal depot dat beheerd wordt door een private commerciële actor of een privébedrijf.
21 11 1 0 5 10 15 20 25
> In 7 erfgoedbibliotheken (25%) worden data bewaard op de laptop/harde schijf van de eigen medewerker(s).
> In geen enkele erfgoedbibliotheek (0%) wordt niets bewaard.
Resultaten
Born-digital collecties
Hoe gaat de erfgoedbibliotheek om met born-digital
collecties?
Born-digital collecties
Toegang tot born-digital materiaal:
> 13 erfgoedbibliotheken werken met e-abonnement(en) (38,2%)
• Zijn deze in tijdelijk bezit? 11 erfgoedbibliotheken geven aan dit niet te weten.
> 14 erfgoedbibliotheken verzamelen zelf en bewaren permanent (41,2%).
> 12 erfgoedbibliotheken hebben geen toegang tot born-digital materiaal (35,3%).
Born-digital collecties
Type born-digital collecties of items die de erfgoedbibliotheken bezitten of waar ze toegang toe hebben (N=22)
Publicaties (tijdschriften, kranten, monografieën, audioboeken, e-boeken, e-nieuwsbrieven …)
Archiefbestanden (Office-documenten, bijv. Word, Excel…)
Databank- en onderzoeksbestanden
2D-prenten en artistieke creaties (foto's, kaarten, (grond)plannen, (bouw)tekeningen, partituren …)
Audio(visuele) bestanden (film en/of audio)
(Gearchiveerde) wesbites (of delen), blogs, sociale media
(Gearchiveerde) customised software, games …
Andere born-digital collecties of bestanden
Born-digital collecties
Geschatte omvang:
> 17 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
> Slechts 4 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in.
Percentage waarvoor beschrijvende metadata zijn aangemaakt:
> 11 erfgoedbibliotheken weten dit niet.
Het huidige percentage van alle born-digital objecten waarvoor beschrijvende metadata zijn aangemaakt (N=10)
Born-digital collecties
Toegankelijkheid:
> Metadata online toegankelijk (N=10):
• 2 erfgoedbibliotheken geven aan dit niet te weten, 4 erfgoedbibliotheken vulden 100% in.
> Objecten online toegankelijk (N=21):
• 10 erfgoedbibliotheken geven aan dit niet te weten, 2 vulden 0% in, brede spreiding in percentages.
> Objecten offline toegankelijk (N=21):
• 10 erfgoedbibliotheken geven aan dit niet te weten, 3 vulden 0% in, brede spreiding in percentages.
> Objecten niet toegankelijk (N=21):
• 13 erfgoedbibliotheken geven aan dit niet te weten, 8 vulden een percentage in, 3 vulden 0% in.
Brede spreiding in waarden, meeste erfgoedbibliotheken hebben al veel objecten online toegankelijk gesteld.
Resultaten Infrastructuur
Over welke infrastructuur beschikt
de erfgoedbibliotheek? We vroegen naar depot- en
magazijnruimtes, werkruimtes en publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten.
Depot- en magazijnruimtes
Eigenaar, huurder of gebruiker?
Is de erfgoedbibliotheek eigenaar, huurder of gebruiker van de depot- of magazijnruimtes? (N=34)
Als (private) rechtspersoon eigenaar van de depotinfrastructuur
Gebruikt de depotinfrastructuur (kosteloos), die eigendom is van een derde partij, zoals een…
Huurt de depotinfrastructuur (tegen een kostprijs)
Beschikt niet over depot- of magazijnruimtes
Waar bevindt de depotinfrastructuur zich? > 18 erfgoedbibliotheken geven aan: centraal gelegen (54,5%). > 15 erfgoedbibliotheken
(45,5%).
Depot- en magazijnruimtes
Depot(s) in eigen beheer:
> Bij 14 erfgoedbibliotheken is dit het geval.
> Volume (8 erfgoedbibliotheken vulden waarde in):
• gemiddeld 9.992 strekkende meter,
• mediaan ligt op 2.170 strekkende meter.
> Beschikbare opslagcapaciteit: • niemand vulde 0% in. • min. 2% en max. 40%.
Beschikbare (vrije) en bruikbare opslagcapaciteit (volume) van de eigen
depotruimte(s) (N=10)
Depot- en magazijnruimtes
Depot(s) in eigen beheer:
Renovatie of nieuwbouw gepland?
Is er een renovatie of nieuwbouw van de eigen depotruimte(s) gepland? (N=14)
Depot- en magazijnruimtes
Voldoen de eigen depotruimte(s) aan de behoeften van de erfgoedbibliotheek? (N=13)
Depot(s) in eigen beheer
> Voldoen ze aan de behoeften?
• Gemiddeld
Helemaal niet Nauwelijks Net In grote mate Helemaal
> Verdere toelichting? (N=10)
+ Nieuwe depotruimte, volgens de regels van de kunst.
+/- Meerdere locaties, die soms wel en soms niet voldoen.
- Slechte of mindere bewaaromstandigheden (te warm, te droog, luchtvochtigheid, beveiliging).
- Er is plaats te kort.
Depot- en magazijnruimtes
Depot(s) in gebruik:
> Bij 19 erfgoedbibliotheken is dit het geval.
> Wordt gedeeld met:
• overkoepelende structuur, zoals museum, bibliotheek of universiteit,
• stedelijke organisatie (lokaal bestuur of stedelijke erfgoedorganisatie),
• beheer van Vlaamse overheid,
• Regie der Gebouwen.
> Volume (16 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in):
• gemiddeld 15.499 strekkende meter,
• mediaan ligt op 2.200 strekkende meter.
Omvang van de depotruimte(s) die de erfgoedbibliotheek gebruikt (N=16)
Depot- en magazijnruimtes
Depot(s) in gebruik
> Voldoen ze aan de behoeften?
• Positieve beoordeling
> Verdere toelichting?
+/- Meerdere locaties, die soms wel en soms niet voldoen.
- Slechte of mindere bewaaromstandigheden (temperatuur en luchtvochtigheid niet te controleren, geen schoonmaak, waterinsijpeling).
- Een tekort aan ruimte.
- Men is op zoek naar alternatieven of verbouwingen.
Voldoen de depotruimte(s) die men gebruikt aan de behoeften van de erfgoedbibliotheek? (N=19)
Helemaal niet Nauwelijks Net In grote mate Helemaal
Eigen werkruimtes
Eigenaar, huurder of gebruiker? Welke eigen werkruimtes zijn er aanwezig?
Is de erfgoedbibliotheek eigenaar, huurder of gebruiker van de werkruimtes? (N=34)
Als (private) rechtspersoon eigenaar van de werkruimtes
Gebruikt de werkruimtes (kosteloos), die eigendom zijn van een derde partij, zoals…
Huurt de werkruimtes (tegen een kostprijs)
Beschikt niet over eigen of gedeelde werkruimtes
Over welke eigen werkruimtes beschikt de erfgoedbibliotheek? (N=13)
Restauratie- of conservatieatelier
Atelier of technische ruimte voor digitalisering, scanning…
Atelier of technische ruimte voor registratie of catalografie
Bureauruimte voor personeel
Stockageruimte (van materiaal, voorraad)
Quarantaineruimte
In welke mate voldoen de eigen werkruimtes aan de behoeften
van de erfgoedbibliotheek?
restauratie- of conservatieatelier atelier of technische ruimte voor digitalisering, scanning en fotografie atelier of technische ruimte voor registratie of catalografie bureauruimte voor personeel stockageruimte (van materiaal, voorraad) quarantaineruimte
voldoet helemaal niet voldoet nauwelijks voldoet net voldoet in grote mate voldoet helemaal
Eigen werkruimtes
> Verdere toelichting?
+ Men is tevreden.
+ Er is voldoende ruimte voor stockage.
+/- De omstandigheden in de stockageruimtes.
- Bureauruimtes worden ook gebruikt voor andere taken.
- De infrastructuur is verouderd.
- De collecties en werkdocumenten zijn verspreid.
Gedeelde werkruimtes
Welke gedeelde werkruimtes zijn er aanwezig?
Over welke gedeelde werkruimtes beschikt de erfgoedbibliotheek? (N=21)
Restauratie- of conservatieatelier
Atelier of technische ruimte voor digitalisering, scanning en fotografie
Atelier of technische ruimte voor registratie of catalografie
Bureauruimte voor personeel
Stockageruimte (van materiaal, voorraad)
Quarantaineruimte
Gedeelde werkruimtes
> Verdere toelichting?
• Er is enige ontevredenheid over het delen van ruimtes of het meervoudige gebruik van één ruimte.
• Verdeling tussen goed en slecht.
In welke mate voldoen de gedeelde werkruimtes aan de behoeften van de erfgoedbibliotheek?
restauratie- of conservatieatelier atelier of technische ruimte voor digitalisering, scanning en fotografie atelier of technische ruimte voor registratie of catalografie bureauruimte voor personeel stockageruimte (van materiaal, voorraad) quarantaineruimte
Publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten
Eigenaar, huurder of gebruiker? Welke eigen publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten zijn er aanwezig?
Is de erfgoedbibliotheek eigenaar, huurder of gebruiker van de publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten? (N=34)
Als (private) rechtspersoon eigenaar van de publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten.
Gebruikt de publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten (kosteloos), die eigendom zijn van een derde partij, zoals een inrichtende…
Huurt de publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten (tegen een kostprijs)
Beschikt niet over eigen of gedeelde publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten
Welke publiek toegankelijke ruimtes heeft de erfgoedbibliotheek in eigen beheer? (N=10)
ruimtes voor (tijdelijke) tentoonstellingen en collectiepresentatie consultatieruimte voor de raadpleging van de collectie (leeszaal) andere ruimtes voor publieksactiviteiten (bv. lezingen, workshops)
Publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten
Oppervlakte:
> Ruimte voor (tijdelijke) tentoonstellingen en collectiepresentatie:
• bij 7 erfgoedbibliotheken is die aanwezig, waarvan 1 met 2 ruimtes,
• 2 geven aan dit niet te weten,
• slechts 3 erfgoedbibliotheken vulden oppervlakte in, van 80m² tot 376m².
> Consultatieruimte voor de raadpleging van de collectie (leeszaal):
• bij 10 erfgoedbibliotheken is die aanwezig, waarvan 1 met 5 ruimtes,
• 2 geven aan dit niet te weten,
• slechts 5 erfgoedbibliotheken vulden oppervlakte in, van 50m² tot 2.558m².
> Overige ruimtes voor publieksactiviteiten:
• bij 6 erfgoedbibliotheken zijn die aanwezig, waarvan 1 met 2 ruimtes,
• 2 geven aan dit niet te weten,
• slechts 2 erfgoedbibliotheken vulden oppervlakte in, van 55m² tot 2.147m².
Publiek toegankelijke ruimtes en faciliteiten
> Verdere toelichting?
- Kleine ruimtes (extern uitwijken bij grote groepen).
- Zelfde ruimte voor alle publieksactiviteiten.
In welke mate voldoen de eigen publieksruimten aan de behoeften van de erfgoedbibliotheek?
ruimtes voor (tijdelijke) tentoonstellingen en collectiepresentatie consultatieruimte voor de raadpleging van de collectie (leeszaal) andere ruimtes voor publieksactiviteiten (bv. lezingen, workshops)
voldoet helemaal niet voldoet nauwelijks voldoet net voldoet in grote mate voldoet helemaal
Publiek
toegankelijke ruimtes en faciliteiten
Welke gedeelde publiek toegankelijke ruimtes zijn er aanwezig?
> In gebruik of gehuurd 13 21 13
Welke gedeelde publiek toegankelijke ruimtes heeft de erfgoedbibliotheek? (N=22)
ruimtes voor (tijdelijke) tentoonstellingen en collectiepresentatie
consultatieruimte voor de raadpleging van de collectie (leeszaal) andere ruimtes voor publieksactiviteiten (bv. lezingen, workshops)
Publiek
> Verdere toelichting?
- Druk bezet (door andere instanties).
- Slechte omstandigheden (nood aan renovatie, geen goede bewaaromstandigheden, lawaaierig, geen toezicht).
In welke mate voldoen de gedeelde publieksruimten aan de behoeften van de erfgoedbibliotheek?
ruimtes voor (tijdelijke) tentoonstellingen en collectiepresentatie consultatieruimte voor de raadpleging van de collectie (leeszaal) andere ruimtes voor publieksactiviteiten (bv. lezingen, workshops)
voldoet helemaal niet voldoet nauwelijks voldoet net voldoet in grote mate voldoet helemaal
Resultaten Preventieve conservatie, actieve conservatie en restauratie
Wat
is de werking van de erfgoedbibliotheek rond preventieve conservatie, actieve conservatie en restauratie?
Budget voor conservatie en restauratie
17 van de 33 erfgoedbibliotheken (51,5%) hebben hiervoor budget:
> Minder dan de helft van de erfgoedbibliotheken vulde een cijfer in bij ‘budget’.
> Er is 1 uitschieter met hoge bedragen.
Trends (met veel voorzichtigheid):
• Bedragen voor preventieve conservatie dalen over de jaren heen.
• Voor restauratie en actieve conservatie
zien we vooral waarde 0.
Antwoorden bij vraag naar uitgaven voor conservatie en restauratie (N=17)
Bedrag ingevuld Ik weet het niet. Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie. Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
Preventieve conservatie
Actieve conservatiebehandelingen
Restauratie
Preventieve conservatie
Maatregelen in functie van preventieve conservatie toegepast in de erfgoedbibliotheek (N=32)
quarantaineprocedure bij inkomende en vermoedelijk…
maatregelen voor veiligheid en beveiliging (bv.…
monitoring (bv. klimaat, licht, insecten…)
calamiteitenplan
calamiteitenkit (procedures en materiaal voor…
aangepaste verpakking en ondersteuning (bv. zuurvrij, op…
digitalisering (als methode om het gebruik van fragiele…
verbeteringen aan het gebouw (bv. kieren dichten, isolatie,…
gebruikers en collega's sensibiliseren over maatregelen van… luchtbehandeling (be- en/of ontvochtiging, ventilatie, filters…
systematische controles van de toestand van de stukken
verbeteringen van de depotinrichting (bv. rekken plaatsen…)
onderhoud van de ruimtes (bv. stof afnemen)
andere
Preventieve conservatie
Zuurvrij verpakken van de collectie:
> door 27 erfgoedbibliotheken (84,4%),
> gemiddeld 56,3% van de collectie, mediaan ligt op 51%.
Calamiteitenplan:
> 15 erfgoedbibliotheken beschikken hierover (46,9%),
> 10 daarvan hebben dit in de afgelopen 2 jaar geactualiseerd.
Percentage strekkende meter van de collectie dat zuurvrij is verpakt (N=11)
Incidenten en calamiteiten
Erfgoedbibliotheken die in de afgelopen 5 jaar met volgende situaties of problemen
te maken kregen (N=30)
diefstal of vandalisme
waterlek of wateroverlast
andere stormschade (door sneeuw, hagel, wind of bliksem)
rook of brand
defect aan verwarming of andere technische installaties, stroompanne
insecten, schimmel of knaagdieren
stof en vuil (door gebrekkig onderhoud van de ruimtes of werken)
onvoldoende of ongeschikte opslag voor collectiestukken
ongeluk tijdens hanteren of transporteren van collectiestukken
onvolledige of inhoudelijk gebrekkige inventaris
verouderd of defect IT-systeem voor inventarisatie en digitale opslag
Ja, maar (voorlopig) zonder gevolgen voor de collectie.
Ja, met gevolgen voor de collectie (schade, evacuatie, vermiste stukken, moeilijk collectiebeheer…).
Nee, niet van toepassing.
Actieve conservatie en restauratie
Actieve conservatiebehandelingen:
> In 2023 uitgevoerd bij 22 van de 32 erfgoedbibliotheken (68,8%).
> 17 erfgoedbibliotheken geven antwoord op wie die uitvoerde:
• voornamelijk ‘zelf uitgevoerd’ (9), daarna ‘extern uitgevoerd door private dienstverlener’ (5) en ten slotte ‘extern door dienst van inrichtende
macht/gemeente/overkoepelende structuur’ (3).
Restauraties:
> In 2023 uitgevoerd bij 10 van de 32 erfgoedbibliotheken (31,3%).
> 9 erfgoedbibliotheken geven antwoord op wie die uitvoerde:
• voornamelijk ‘extern uitgevoerd door private dienstverlener’ (5), daarna ‘zelf uitgevoerd’ (2) en ‘extern door dienst van inrichtende macht/gemeente/overkoepelende structuur’ (2).
Conditiebeschrijvingen
20 van de 32 erfgoedbibliotheken (62,5%) hebben
conditiebeschrijvingen, schadeinventarissen of een andere vorm van beschrijving van de fysieke staat van (onderdelen van) de collectie:
> bij 12 daarvan werden ze in de laatste 2 jaar geactualiseerd.
> bij 17 daarvan werden ze opgesteld door de erfgoedbibliotheek zelf, de eigen medewerkers of vrijwilligers.
Bedreigde of kwetsbare stukken:
> bij 22 erfgoedbibliotheken zijn er geen, bij 10 wel.
> gemiddeld 9,8% van de collectie, mediaan is 5%.
Percentage van aantal bedreigde of kwetsbare collectiestukken of collecties (N=8)
Resultaten Gebruik
van de collecties
In dit deel van de vragenlijst gaan we in op het gebruik van de collectie, zoals het
aantal raadplegingen, het aanbieden van ‘scanning on demand’ en bruiklenen.
Gebruik van de collecties
Fysieke raadplegingen van collectie-items:
> Worden door 28 van de 33 erfgoedbibliotheken (84,8%) geregistreerd.
> Worden door de jaren heen meer en meer geregistreerd.
> Kunnen door een 5- à 6-tal erfgoedbibliotheken niet worden opgesplitst voor de erfgoedcollectie.
Antwoorden bij vraag naar aantal aanvragen voor fysieke raadpleging van de erfgoedcollectie (N=28)
Aantal ingevuld
Ik weet het niet.
Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie.
Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
Gebruik van de collecties
Fysieke raadplegingen van collectie-items:
> Aantallen:
• tussen de 11 en 17 erfgoedbibliotheken vullen data in,
• gemiddelde waarden stijgen, maar mediaan blijft ongeveer hetzelfde (na COVID-19).
Gemiddelde- en mediaan-waarden van het aantal aanvragen voor fysieke raadpleging van de erfgoedcollectie (N=11, 12, 13, 14 en 17)
Gebruik van de collecties
Unieke aanvragers voor fysieke raadpleging van collectie-
items:
> Veel meer erfgoedbibliotheken die dit niet weten.
> Vanaf 2023 meer geregistreerd.
Antwoorden bij vraag naar aantal unieke aanvragers voor fysieke raadpleging van de erfgoedcollectie (N=28)
Aantal ingevuld
Ik weet het niet.
Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie.
Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
Gebruik van de collecties
Unieke aanvragers voor fysieke raadpleging van collectie-items:
> Beperkt aantal gegevens, meer voor 2023.
• Effect van COVID-19 zichtbaar, daling in waarden, vooral zichtbaar bij mediaan.
Gemiddelde- en mediaan-waarden van het aantal unieke aanvragers voor fysieke raadpleging van de erfgoedcollectie (N= 7, 8 en 11)
Gebruik van de collecties
Online raadplegingen van de collectie:
> Gevraagd naar deel waarvoor de erfgoedbibliotheek zelf instaat voor de ontsluiting.
> Worden geregistreerd door 9 van de 32 erfgoedbibliotheken (28,1%).
> Enorme spreiding in waarden: minimum 57 online raadplegingen en maximum meer dan 27 miljoen.
Antwoorden bij vraag naar aantal online raadplegingen van de erfgoedcollectie (N=9)
Aantal ingevuld
Ik weet het niet.
Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie.
Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
Gebruik van de collecties
Aantal raadplegingen van de online catalogus (metadata): > Slechts 3 erfgoedbibliotheken vulden een waarde in.
Antwoorden bij vraag naar aantal raadplegingen van online catalogus (metadata) (N=9)
Aantal ingevuld
Ik weet het niet.
Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie.
Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
Gebruik van de collecties
Scanning on demand:
> Grote meerderheid biedt dit aan, maar wel voor beperkte hoeveelheden.
> Pas sinds 2020 en meer registratie overheen de jaren .
Biedt de erfgoedbibliotheek de dienst 'scanning on demand' aan? (N=32)
Antwoorden bij vraag naar aantal aanvragen 'scanning on demand' (N=28)
Aantal ingevuld
Ik weet het niet.
Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie.
Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
Gebruik van de collecties
Scanning on demand:
> Duidelijk pas in voege sinds 2020.
> Aantallen dalen wel overheen de jaren.
Aantal aanvragen 'scanning on demand' per jaar (N=6, 10, 13, 14 en 17)
Gebruik van de erfgoedbibliotheken en erfgoedcollecties
Bruiklenen in 2023: > Voornamelijk uitgaande bruiklenen binnen België:
• met uitschieters, van 1 tot 276 collectie-items, • meestal 1 tot 5 items.
Antwoorden voor vraag naar inkomende en uitgaande bruiklenen in 2023 (N=32)
Aantal in bruikleen gegeven collectieitems binnen België in 2023 (N=19)
Resultaten Activiteiten
en deelnemers
In het voorlaatste deel peilen
we naar de betrokkenheid van de erfgoedbibliotheek bij publieks- en onderzoeksactiviteiten.
Publieksactiviteiten
Publiek toegankelijke activiteiten:
> 9 van de 33 erfgoedbibliotheken bieden ze niet aan (27,3%).
> Voornamelijk breed publiek en scholen.
> Andere:
• academisch publiek,
• ad-hocrondleidingen,
• voor personeelsleden
Welke publieksactiviteiten biedt uw erfgoedbibliotheek aan? (N=24)
Evenementen gericht op een breed publiek
Activiteiten voor scholen
Zorg- en welzijnsactiviteiten
Activiteiten specifiek voor een bepaalde leeftijdsgroep (jong…
Activiteiten gericht op toegankelijkheid voor kwetsbare…
Activiteiten voor lokale inwoners
Activiteiten voor vrijwilligers of vrienden van de erfgoedbibliotheek
Andere
Publieksactiviteiten
Samenwerken voor publieksactiviteiten:
> 3 erfgoedbibliotheken werken niet samen.
> De helft werkt samen met andere erfgoedorganisaties.
Met wie wordt er inhoudelijk samengewerkt voor de organisatie van publieksactiviteiten? (N=21)
andere erfgoedorganisaties (museum, archief …) erfgoedcel
landelijke dienstverlenende organisaties andere erfgoedverenigingen of privépersonen (heemkundige… buurtwerking stad/gemeente
zorg- en welzijnsorganisaties
onderwijspartners (reguliere onderwijs,… academische/wetenschappelijk e partners andere
Publieksactiviteiten
Deelname aan evenementen:
> 6 van de 33 erfgoedbibliotheken nemen niet deel aan evenementen.
> Voornamelijk: Erfgoeddag.
> Antwoorden bij ‘andere’:
• specifieke evenementen zoals Open
Bedrijvendag, Geschiedenisolympiade,
Gentse Feesten,
van de Gelijkheid.
Neemt de erfgoedbibliotheek deel aan evenementen, door het organiseren van een specifieke activiteit? (N=24)
Open Monumentendag
Dag van de ambachten
Dag van de archeologie
Nacht van de geschiedenis
Dag van de wetenschap
Regionale evenementen (zoals bv. Nacht van het…
Literaire evenementen (zoals bv.… Andere
Publieksactiviteiten
Aantal publieksactiviteiten in 2023:
> Meestal fysieke activiteiten (t.o.v. online)
> Meestal rondleidingen en tentoonstellingen (gevolgd door educatieve activiteiten)
> Aantallen in 2023:
• rondleidingen: gemiddeld 60, mediaan ligt op 8,
• tentoonstellingen: gemiddeld 4, mediaan ligt op 3,5,
• educatieve activiteiten: gemiddeld 14, mediaan ligt op 4.
Aantal erfgoedbibliotheken met rondleidingen (begeleid bezoek) met gids op tentoonstellingen, in het depot, in de erfgoedbibliotheek in 2023
Bezoeken en bezoekers
Aantal bezoekers van publieksactiviteiten:
> 16 van de 23 erfgoedbibliotheken registreren het aantal bezoeken (69,6%), 7 erfgoedbibliotheken doen dat niet (30,4%).
> Manier waarop geregistreerd wordt: voornamelijk manueel tellen aan het onthaal.
Registreert de erfgoedbibliotheek het aantal bezoekers aan publieksactiviteiten? (N=23)
Op welke manier registreert uw erfgoedbibliotheek het aantal bezoekers aan publieksactiviteiten? (N=16)
Af en toe registreren we een steekproef van de bezoekers.
Via ons ticketingsysteem
Op een andere manier: tellen
Op een andere manier: inschrijvingen
Op een andere manier: website
Bezoeken en bezoekers
Aantal bezoeken:
> Vanaf 2023 meer geregistreerd.
> Vooral fysieke bezoeken (gezien weinig online publieksactiviteiten).
Antwoorden bij vraag naar totaal aantal geregistreerde bezoekers van publieksactiviteiten (N=16)
Informatie over bezoekers:
> Slechts 1 erfgoedbibliotheek registreert de woonplaats van bezoekers.
> Andere erfgoedbibliotheken registreren niets.
Aantal ingevuld
Ik weet het niet.
Ik kan deze gegevens niet opsplitsen voor de erfgoedcollectie.
Ik wil deze gegevens niet vrijgeven.
Onderzoeksactiviteiten
Verrichten de medewerkers van de erfgoedbibliotheek zelf onderzoek op de eigen collectie? (N=32)
Ja, fundamenteel of wetenschappelijk onderzoek (in samenwerking met universiteiten,…
Ja, praktijkonderzoek (bv. advies over straatnamen, onderzoek voor Erfgoeddag, korte historische nota's voor…
Ander onderzoek
Nee, de erfgoedbibliotheek verricht zelf geen onderzoek naar het erfgoed.
Hoe faciliteert de erfgoedbibliotheek onderzoek met onderzoeksinstellingen? (N=32)
Door stageplaatsen open te stellen. Door thesis- en doctoraatsstudenten te begeleiden.
De erfgoedbibliotheek werkt inhoudelijk samen met opleiding(en).
Andere manier
De erfgoedbibliotheek faciliteert geen onderzoek in samenwerking met…
Resultaten Communicatie
In een laatste deel bekijken
we hoe de erfgoedbibliotheek communiceert naar het brede publiek en bekijken we de
digitale bezoekers.
Communicatie naar het brede publiek
Digitale kanalen die de erfgoedbibliotheek gebruikt:
> 4 erfgoedbibliotheken communiceren
niet naar het brede publiek.
Via welke (digitale) kanalen communiceert
> Antwoorden ‘andere’:
eigen website
sociale-mediaposts (Facebook, Instagram…) eigen tijdschrift/krantje (online of offline)
artikel in tijdschrift van derden eigen publicaties (bv. tentoonstellingscatalogus) persbericht andere
de erfgoedbibliotheek communiceert niet naar het…
Communicatie naar het brede publiek
Digitale bezoekers in 2023:
> Bezoeken op de eigen website:
• slechts bij 8 erfgoedbibliotheken (van de 19) geregistreerd,
• gemiddeld: 200.354 bezoeken, mediaan ligt op 83.005.
> Unieke bezoekers op de eigen website:
• slechts bij 7 erfgoedbibliotheken (van de 19) geregistreerd,
• gemiddeld: 54.471 bezoekers, mediaan ligt op 19.146.
> Abonnees eigen nieuwsbrief:
• bij 11 van de 12 geregistreerd,
• gemiddeld: 5.805 abonnees, mediaan ligt op 390.
Communicatie naar het brede publiek
