9789037241112 ouderen ondersteunen om langer zelfredzaam te zijn

.v .

Cursus

co

py

rig

ht

Ed

u'

Ac

tie

fb

Ouderen ondersteunen om langer zelfredzaam te zijn

Colofon

.v .

Uitgeverij: Edu’Actief b.v.

0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ingrid Mulder

fb

Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers

Titel: Ouderen ondersteunen om langer zelfredzaam te zijn

©

tie

ISBN: 978 90 3724 111 2 Edu’Actief b.v. 2016

Ac

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Ed

u'

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl).

ht

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

co

py

rig

Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu’Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.

Inhoudsopgave Over deze cursus

We worden steeds ouder

8

13

Ouderdom komt met gebreken

Ik ben er nog

29

Ik red me wel

35

Reflecteren

22

40

We worden steeds ouder

42

45

u'

Met een beetje hulp

Ouderom komt met gebreken

48

52

Ed

Ouderdomskwalen

17

tie

Problematiek bij ouderen

fb

Met een beetje hulp

.v .

7

Ac

OriĂŤntatie

4

Problematiek bij ouderen 58

Ik red me wel

61

co

py

rig

ht

Ik ben er nog

56

3

Over deze cursus

Over deze cursus

u'

Ac

tie

fb

.v .

De mate waarin iemand in staat is om voor zichzelf te zorgen noemen we zelfredzaamheid.

De meeste ouderen vinden het erg belangrijk om zelfredzaam te zijn. Zelfredzaamheid hangt samen met eigen regie: hoe meer eigen regie een oudere heeft, des te belangrijker vindt hij het ook om zelfredzaam te zijn. Pas wanneer een oudere de regie dreigt te verliezen vindt hij zelfredzaamheid minder belangrijk. Daarom is het van belang dat eigen regie en zelfredzaamheid onder ouderen gestimuleerd wordt. In deze cursus leer je hier alles over.

Ed

Door zelfredzaamheid bij ouderen te bevorderen help je de oudere om langer zelfstandig te zijn.

Leerdoelen

py

rig

ht

• Je hebt kennis van de doelgroep ouderen.

• Je hebt kennis van hulp aan ouderen, diverse instanties en hun werkwijze.

• Je hebt kennis van het verouderingsproces en van het signaleren van kenmerken van het verouderingsproces.

• Je hebt kennis van veelvoorkomende problematieken bij ouderen en het signaleren hiervan.

• Je hebt kennis van diverse methodieken om contact te maken en te onderhouden met ouderen.

• Je hebt kennis van de zelfredzaamheid en het bevorderen van de zelfredzaamheid bij ouderen.

co

Beoordelingsformulier <

4

Beoordeling Aan het eind van de cursus wordt je parate kennis beoordeeld met een toets. Je praktische beheersing van de leerdoelen wordt getoetst aan de hand van twee beroepsproducten. Deze worden op verschillende punten beoordeeld: op inhoud (producteisen) en op uitvoering (processtappen). Andere belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen, nette uitwerking van de opdrachten in correct Nederlands. Je vindt ze bij elkaar in het beoordelingsformulier.

Over deze cursus

Planning Een beroepsproduct maken kost tijd. Daarom moet je dit goed plannen. Lees eerst de opdracht van het beroepsproduct goed door en vul daarna het planningsformulier in. Neem ook de andere opdrachten van deze cursus mee in je totale planning. Zo voorkom je dat je in tijdnood komt.

.v .

Planningsformulier <

fb

Beroepsproduct 1: De kracht van ouderen (4)

tie

Samen met drie medestudenten maak je een filmpje waarin de kracht van ouderen met betrekking tot zelfredzaamheid naar voren komt. Jullie bepalen zelf of jullie hiervoor hulp inschakelen van een oudere, een rollenspel uitvoeren of dat het een informatief filmpje wordt. Jullie hebben tijdens het maken van dit beroepsproduct alle vrijheid, zolang de kracht van ouderen tot zelfredzaamheid maar naar voren komt, jullie een instantie benoemen die zich met ouderen bezighoudt en de werkwijze van deze instantie beschrijven. Het filmpje mag niet langer duren dan vijf minuten.

Ac

Plan voor jezelf een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert. Vul deze datum in op je planningsformulier.

u'

Processtappen

rig

ht

Ed

1. Brainstorm over wat jullie willen filmen en wat jullie met het filmpje willen bereiken.

Bespreek onder andere: a. met welke kenmerken van ouderen jullie rekening moeten houden Laat minimaal drie kenmerken terugkomen in het script dat jullie bij stap 5 gaan schrijven. b. de wijze waarop jullie de kracht van ouderen in relatie tot zelfredzaamheid naar voren willen laten komen c. welke instantie voor ouderen jullie uit willen lichten. Zoek ook uit wat de werkwijze is van deze instantie is.

2. Maak een planning en een taakverdeling.

3. Schrijf het script.

4. Maak het filmpje en houd hierbij rekening met de criteria voor dit beroepsproduct.

5. Upload het filmpje naar YouTube.

6. Presenteer het filmpje in de klas. Geef eerst een korte inleiding waar het filmpje over gaat.

co

py

Laat elke processtap goedkeuren door je docent voordat je begint aan de volgende processtap.

Criteria beroepsproduct • • •

Je hebt in het filmpje laten zien dat je kennis hebt van de doelgroep ouderen.

Je hebt in het filmpje laten zien dat je kennis hebt van hulp aan ouderen, diverse instanties en hun werkwijze.

Je hebt in het filmpje laten zien dat je kennis hebt van de zelfredzaamheid en het bevorderen van de zelfredzaamheid bij ouderen.

5

Over deze cursus

Beroepsproduct 2: Activiteitendocument (4) Ouderdom komt met gebreken. Tijdens deze cursus verdiep je je in een aantal gevolgen van ouderdom. Maak voor Beroepsproduct 2 een activiteitendocument waarin acht verschillende ouderdomskwalen en/of problematieken (beperkingen) naar voren komen en bedenk bij elk van deze kwaal of problematiek een passende activiteit die kan helpen om de zelfredzaamheid van de oudere op dit gebied te bevorderen.

.v .

Werkmodel Activiteit voor ouderen <

fb

Plan voor jezelf een datum waarop je dit beroepsproduct inlevert. Vul deze datum in op je planningsformulier.

Processtappen

u'

Ac

tie

1. Maak een planning en een taakverdeling.

2. Bepaal voor welke beperkingen/problematieken je activiteiten gaan bedenken/opzoeken en houd hierbij rekening met: a. de geschiktheid van de activiteit (het moet passen bij de doelgroep ‘ouderen’ en de zelfredzaamheid van ouderen bevorderen) b. de wijze waarop de activiteit uitgevoerd wordt c. wanneer deze uitgevoerd wordt d. hoe deze begeleid moet worden.

3. Vul voor elke bedachte activiteit het Werkmodel activiteiten voor ouderen in.

4. Zorg voor een mooie opmaak van het document (zie eisen).

5. Lever het document in bij je docent.

Ed

Laat elke processtap goedkeuren door je docent voordat je begint aan de volgende processtap.

Criteria beroepsproduct •

ht

•

Je hebt in het document laten zien dat je kennis hebt van het verouderingsproces en van het signaleren van kenmerken van het verouderingsproces.

Je hebt in het document laten zien dat je kennis hebt van veel voorkomende problematieken bij ouderen en het signaleren hiervan.

Je hebt in het document laten zien dat je kennis hebt van diverse methodieken om contact te maken en onderhouden met ouderen.

Het document heeft een voorblad.

•

co

py

rig

•

6

Oriëntatie

Oriëntatie Opdracht 1

Opdracht ‘De A is van…’

H

O

B

I

P

C

J

Q

D

K

E

L

F

M

G

N

V

W

X

tie

A

fb

.v .

Een oudere is heel wat anders dan een jongere. Naast het leeftijdsverschil hebben ouderen vaak heel andere kenmerken en interesses dan jongeren. Maak een zo compleet mogelijk ouderen-ABC met alles wat bij je opkomt wanneer je aan de doelgroep ‘ouderen’ denkt. Elk woord begint met één letter uit het alfabet.

R

Y

S

Z

Ac

T

U

Opdracht 2

Wat is oud

u'

Vergelijk tot slot jouw ABC met die van één of meerdere medestudenten en vul de letters die je nog niet ingevuld hebt aan.

Ed

a. Vanaf welke leeftijd behoor je volgens jou tot de doelgroep ‘ouderen’?

ht

b. Ken jij veel ouderen? Hoe wonen deze ouderen en zorgen ze goed voor zichzelf?

rig

c. Nederland vergrijst. Wat je denk je dat daarmee wordt bedoeld?

co

py

Opdracht 3

Zo wil ik het a. Schrijf in Word een kort opstel over hoe jij je leven voor je ziet wanneer je zeventig bent.

Schrijf onder andere over je dagbesteding, de mensen die je om je heen wilt hebben, hoe je probeert om fit en actief te blijven en de manier waarop jij jezelf probeert redden.

b. Wissel vervolgens het verslag uit met een medestudent en geef elkaar feedback. Wat zijn de overeenkomsten in jullie opstel? En wat zijn de verschillen?

7

We worden steeds ouder

We worden steeds ouder

.v .

Inleiding

fb

Als sociaal-cultureel werker krijg je mogelijk te maken met de doelgroep ‘ouderen’. Daarom is het belangrijk dat je kennis hebt van deze doelgroep. Tijdens deze opdrachtenset verdiep je je in de kenmerken van en de visies op het ouder worden.

Leerdoelen

tie

Je kunt het begrip ‘ouderen’ uitleggen.

Je kunt kenmerken van de doelgroep ‘ouderen’ benoemen.

Je kunt diverse visies benoemen rondom het ouder worden.

Je kunt een omschrijving geven van het begrip ‘vergrijzing’ en welke verwachtingen er zijn rondom de vergrijzing in de toekomst.

ht

Ed

u'

Ac

• • • •

Oud echtpaar: gelukkig nog samen!

Opdracht mindmap

a. Maak op de website Bubbl een mindmap met als onderwerp ‘ouderen’. Maak minimaal 20 takken met steekwoorden die met het onderwerp ‘ouderen’ te maken hebben. Wanneer je dit gedaan hebt noteer je hieronder in één zin wat volgens jou het begrip ‘ouderen’ inhoudt.

rig

Opdracht 1

co

py

Website Bubbl <

Opdracht 2

b. Bespreek vervolgens de mindmap met een medestudent. Welke woorden heb jij niet in jouw mindmap opgenomen, maar jouw medestudent wel?

Opdracht interview Tijdens deze opdracht interview je een oudere. Leest eerst de Theoriebron We worden steeds ouder om inspiratie op te doen voor de vragen. Maak een keuze wie je gaat interviewen en werk tien vragen uit over het onderwerp ‘ouderen’.

8

We worden steeds ouder

.v .

a. Wie heb je gekozen en waarom deze persoon?

Ac

tie

fb

b. Welke tien vragen heb je bedacht?

d. Maak nu een afspraak met de oudere wanneer het interview kan plaatsvinden en voer het interview vervolgens uit. Noteer daarna hieronder hoe het interview is verlopen, of jouw antwoorden overeenkomen met de antwoorden die de oudere heeft gegeven en wat je het meest is opgevallen.

co

py

rig

ht

Ed

u'

c. Voordat je het interview gaat houden beantwoord je eerst zelf de interviewvragen vanuit de ogen van een oudere. Of: welke antwoorden denk je dat je gaat krijgen?

9

We worden steeds ouder

Opdracht 3

Opa Hans Lees de onderstaande casussen over opa Hans. Geef per casus aan welk kenmerk of welke kenmerken van het ouder worden bedoeld en beantwoord de vragen.

fb

.v .

a. Opa Hans zit op de verjaardag van zijn kleinzoon. Het is er druk: kinderen spelen, ouders kletsen en ook de radio staat aan. Opa Hans probeert de gesprekken die gevoerd worden te volgen, maar dit gaat hem erg moeizaam af. Hij merkt dat hij moeite heeft om zich te focussen op één gesprek.

tie

b. Hoe denk je dat jij het zou ervaren wanneer jij opa Hans was en op dat feestje zat? Wat zou jouw gevoel zijn en hoe zou je reageren?

Ac

c. Het is een warme dag en opa Hans besluit een stuk te gaan wandelen. Hij loopt van zijn huis via het centrum naar de heide wat best een klim is. Daar aangekomen ploft opa Hans vermoeid op een bankje. Hij vraagt zich af waar hij aan begonnen is en of hij het hele stuk nog wel weer terug kan lopen.

Ed

u'

d. Hoe denk je dat jij het zou ervaren wanneer jij opa Hans was en op dat bankje zat? Wat zou jouw gevoel zijn en hoe zou je reageren?

e. ‘Opa’, zegt Tim, ‘waarom heb jij zo veel rimpels? En waarom heb ik geen grijs haar, net als jij?’

co

py

rig

ht

f. Hoe denk je dat jij het zou vinden wanneer jij opa Hans was en jouw kleinzoon dit zou vragen? Wat zou dan jouw gevoel zijn en hoe zou je reageren?

10

g. Opa Hans stapt in de auto. Hij heeft afgesproken met een goede vriend die een half uur verderop woont. Rustig rijdt hij naar de plek van bestemming. Ineens schrikt hij zich wild: ‘Kijk uit, ouwe!’, hoort hij iemand roepen. Het hart van opa Hans bonkt in zijn keel: hij had bijna een fietser aangereden!

h. Hoe denk je dat jij het zou vinden wanneer jij opa Hans was en dit jou overkwam? Wat zou dan jouw gevoel zijn en wat zou je doen?

We worden steeds ouder

Opdracht 4

Cultuurverschillen

.v .

Ouderenzorg, wij vinden het heel vanzelfsprekend. Zo schakelen we thuiszorg in wanneer een oudere hulpbehoevend wordt en wordt het verzorgingstehuis overwogen indien het zelfstandig wonen helemaal niet meer gaat. In sommige landen bestaan er geen voorzieningen voor ouderen, maar wonen de ouderen tot aan het einde van hun leven bij de kinderen of een ander familielid.

fb

Bedenk of je iemand kent met een andere cultuur dan jij. Dit kan bijvoorbeeld iemand zijn bij jou in de buurt, maar ook een kennis of een Facebook-vriend. Vraag diegene hoe hij/zij aankijkt tegen het ouder worden. Door wie wil hij/zij verzorgd worden en wat is normaal in zijn/haar cultuur? Anders gezegd: wat is zijn/haar visie op het ouder worden?

tie

a. Uit welke cultuur komt degene die je om zijn/haar visie gevraagd hebt?

Ac

b. Wat is zijn/haar visie op het ouder worden?

u'

Indien je niemand kent met een andere cultuur werk je tijdens deze opdracht samen met een medestudent die wel iemand kent.

ht

Ed

c. Bespreek tot slot deze opdracht klassikaal. Één van jullie is de gespreksleider en iedereen komt aan de beurt. Welke culturen en visies zijn er allemaal en met welke visie voel jij je het meest verbonden?

Actief of rust

rig

Opdracht 5

co

py

Je leest een stelling en bedenkt argumenten om het hiermee eens te kunnen zijn en om het oneens te kunnen zijn met de stelling Stelling: Ouderen moeten tot op het laatst geactiveerd worden/blijven. a. Zoek op internet naar de ‘disengagement theorie’. Wat is het uitgangspunt van deze theorie?

b. Lees nu nog een keer de stelling en bedenk drie argumenten waarom je het met deze stelling eens kunt zijn.

11

We worden steeds ouder

c. Bedenk nu drie argumenten waarom je het met deze stelling oneens kunt zijn.

Vergrijzing

.v .

Opdracht 6

Bekijk het filmpje Vergrijzing (CBS in de klas) en beantwoord de volgende vragen.

Vergrijzing (CBS in de klas) <

fb

a. Wat betekent vergrijzing?

Ac

c. Noem gevolgen van de vergrijzing.

tie

b. Wat is een oorzaak van de vergrijzing?

Opdracht 7

Ed

u'

d. Noem twee landen die ook vergrijzen.

Vraag en antwoord

ht

a. Zoek op internet een relevant, betrouwbaar en actueel artikel met betrekking tot de vergrijzing. Welk artikel heb je gevonden?

co

py

rig

b. Lees het artikel door en bedenk drie vragen over dit onderwerp waar je meer over wilt weten.

12

c. Zoek nu op internet de antwoorden op de vragen die je hierboven hebt gesteld.

Met een beetje hulp

Met een beetje hulp

.v .

Inleiding

fb

Ouderen hebben vaak hulpvragen. Deze hulpvragen hebben regelmatig betrekking op de zelfstandigheid van de oudere. Indien een oudere op bepaalde vlakken van de benodigde hulp wordt voorzien kan hij langer zelfredzaam blijven.

Leerdoelen

tie

Je kunt benoemen met welke hulpvragen ouderen aankloppen bij het ouderenwerk.

Je kunt diverse instanties benoemen die hulp verstrekken aan ouderen.

Je kunt benoemen wat de werkwijze is van diverse instanties voor ouderen.

Je kunt een omschrijving geven van het begrip ‘mantelzorg’ en twee verschillende voorbeelden benoemen.

ht

Ed

u'

Ac

• • • •

Met een beetje hulp kan een oudere soms langer zelfstandig blijven.

Vragen staat vrij

rig

Opdracht 1

co

py

Theoriebron Met een beetje hulp <

Bedenk per onderwerp een hulpvraag waarmee een oudere kan aankloppen. Zoek vervolgens met behulp van de Theoriebron en internet naar een antwoord op deze hulpvraag. a. Hulpvraag op het gebied van wonen:

b. Antwoord op de hulpvraag:

c. Hulpvraag met betrekking tot bankzaken:

d. Antwoord op de hulpvraag:

13

Met een beetje hulp

e. Hulpvraag met betrekking tot de dagindeling:

.v .

f. Antwoord op de hulpvraag:

g. Hulpvraag met betrekking tot mantelzorg:

a. Ga naar de website ‘Zorg voor elkaar’. Klik vervolgens op ‘Hulp aanbieden?’ en dan ‘Bekijk hulpvragen’. In welke categoriën kan men hier aankloppen met een hulpvraag?

Ac

Zorg voor elkaar <

Zorg voor elkaar

tie

Opdracht 2

fb

h. Antwoord op de hulpvraag:

u'

b. Welke categorie is het populairst?

Ed

c. Blader eens door de hulpvragen heen. Wordt deze website veel gebruikt door ouderen?

Hoe zou dit komen?

ht

d. Is deze website geschikt voor hulpvragen van ouderen? Waarom vind je dat?

De sociale kaart

rig

Opdracht 3

py

Sociale Kaart Nederland <

a. Ga naar de website ‘Sociale Kaart Nederland’. Toets bij ‘wat’ ‘ouderen’ in en bij ‘waar’ ‘Oss’. Welke instanties zie je onder andere voorbij komen? Noem er tien in verschillende categoriën.

co

Theoriebron Met een beetje hulp <

b. Welke instantie kende je al? Wat doet deze instantie voor ouderen?

c. Noem een instantie die je niet kende. Wat doet deze instantie voor ouderen?

14

Met een beetje hulp

Opdracht 4

Ook instanties die zich niet speciaal focussen op ouderen kunnen hulp verstrekken. Denk maar eens aan (thuis)kappers en winkels aan huis. Voorzieningen die niet speciaal gericht zijn op ouderen, kunnen voor sommige ouderen met een hulpvraag een prima oplossing zijn.

.v .

Theoriebron Met een beetje hulp <

De kapper

fb

a. Noem twee voorzieningen die ‘ouderen’ niet specifiek als doelgroep hebben, maar waarvan ouderen met een bepaalde hulpvraag wel gebruik van zouden kunnen maken.

tie

Een bloemenwinkel verderop heeft een bloemenservice waarbij je voor een vriendelijk maandbedrag één keer in de week op een vaste dag een bosje bloemen thuisbezorgd krijgt.

Deze service is bedoeld voor iedereen in het dorp, maar richt zich als promotie vooral op drukke gezinnen.

Bekijk het filmpje ‘Filosofie & Werkwijze - Woonzorgcentrum de Koperhorst uit Amersfoort’. a. Welke activiteiten en services zie je allemaal voorbij komen?

b. Ga naar de website van de Koperhorst. Wat zijn de kosten voor wijkbewoners indien ze mee willen doen met het programma van de Koperhorst?

ht

Website Koperhorst <

u'

Filosofie & Werkwijze Woonzorgcentrum de Koperhorst uit Amersfoort <

De Koperhorst

Ed

Opdracht 5

Ac

b. Wat zou het met (eenzame) ouderen kunnen doen wanneer ze elke week een verse bos bloemen op tafel hadden staan?

rig

c. Indien een oudere in de Koperhorst wil wonen, hoe kan dat worden gerealiseerd?

py

d. Bied de Koperhorst ook respijtzorg en hoe kan dit worden gerealiseerd?

Opdracht 6

co

Ouder worden in de gemeente Amstelveen <

Denken in oplossingen Ga naar de Website ‘ouder worden in de gemeente Amstelveen’ en beantwoord de volgende vragen. a. Meneer Van Boven is 71 jaar en zijn deurbel is sinds 4 weken stuk. Normaal repareert meneer Van Boven dat zelf wel, maar dat lukt hem nu niet meer. Waar kan meneer Van Boven terecht en wat moet hij daarvoor doen?

15

Met een beetje hulp

.v .

b. Mevrouw Kaspers is 77 en woont nog geheel zelfstandig. Dit gaat prima, maar onlangs is ze gevallen. Haar dochter Marjolijn wil graag dat ze een cursus valpreventie gaat volgen.

Waar kan mevrouw Kaspers terecht en wat moet ze daarvoor doen?

Theoriebron Met een beetje hulp <

Bekijk het filmpje ‘Het leven van een mantelzorger’ en beantwoord de volgende vragen: a. Wat is mantelzorg?

Ac

Het leven van een mantelzorger <

Mantel der liefde

b. Wat is de reden dat meneer Van der Boomen de mantelzorger was van zijn vrouw?

u'

Opdracht 7

tie

fb

c. Mevrouw Loes is 83. Ze woont zelfstandig en redt zich prima. Alleen het boodschappen doen is een lastig probleem. Ze kan het wel, maar de afstand tot de supermarkt is te groot waardoor Loes toch afhankelijk wordt van haar omgeving. Is er een oplossing voor Loes zodat ze toch zelfredzaam blijft en wat is de werkwijze van die oplossing?

Ed

c. Hoe vind jij dat meneer Van de Boomen omgaat met zijn rol als mantelzorger? Wat valt je op?

ht

d. Zou jij zelf mantelzorger kunnen zijn? Waarom wel of waarom niet?

Opdracht 8

Lees de brochure ‘Allochtone mantelzorgers’ en beantwoord de vragen.

rig

Allochtone mantelzorgers <

Allochtone mantelzorgers

co

py

Theoriebron Met een beetje hulp <

16

a. Wat is de reden dat allochtonen mantelzorg verlenen?

b. Verschilt de reden met de reden waarom autochtonen mantelzorg verlenen?

c. Wat is een positief gevolg van mantelzorg?

d. Allochtonen verlenen intensievere mantelzorg aan hun naasten dan autochtonen. Welke dingen zou jij qua mantelzorg op je willen nemen en welke niet?

Ouderdom komt met gebreken

.v .

Ouderdom komt met gebreken Inleiding

fb

Veel ouderen lijden onder het verouderingsproces. Dingen die ze eerder zelfstandig konden doen, kosten steeds meer moeite. Wanneer je kennis hebt van het verouderingsproces en weet waar ouderen tegenaan lopen kun je een oudere beter helpen om zo lang mogelijk zelfredzaam te blijven.

Ac

Je kunt uitleggen wat het begrip ‘verouderingsproces’ inhoudt.

Je kunt kenmerken van het verouderingsproces benoemen.

Je kunt uitleggen hoe je het verouderingsproces kunt signaleren.

Je kunt benoemen en uitleggen hoe het verouderingsproces kan worden afgeremd.

rig

ht

Ed

u'

• • • •

tie

Leerdoelen

Probeer als oudere alle nieuwe technieken maar eens bij te benen.

py

Opdracht 1

co

Daniëlle (official) <

Daniëlle

Bekijk het filmpje ‘Daniëlle’ waarin het verouderingsproces wordt gevisualiseerd. a. Wat is volgens jou het verouderingsproces?

b. Wat valt jou met betrekking tot het verouderingsproces op aan het filmpje ‘Daniëlle’?

17

Ouderdom komt met gebreken

Lees in de Theoriebron Ouderdom komt met gebreken over het verouderingsproces en beantwoord de vragen. a. Wat is het verouderingsproces?

tie

Theoriebron Ouderdom komt met gebreken <

Het verouderingsproces

fb

Opdracht 2

.v .

c. Wat is jouw gevoel bij dit filmpje? Vind je het mooi om het â&#x20AC;&#x2DC;ouder wordenâ&#x20AC;&#x2122; te zien of vind je het beangstigend?

Ac

b. Welk deel van het verouderingsproces vond jij prettig? Waarom?

Tijdens het verouderingsproces verandert er van alles in de cognitieve, lichamelijke, sociale en emotionele ontwikkeling. Geef bij elk ontwikkelingsgebied drie voorbeelden van wat er kan veranderen bij een oudere. a. Cognitief

ht

Theoriebron Ouderdom komt met gebreken <

Wat een verandering!

Ed

Opdracht 3

u'

c. Tegen welk deel van het verouderingsproces heb jij opgezien of zie je op? Waarom?

co

py

rig

b. Lichamelijk

18

c. Sociaal

d. Emotioneel

Ouderdom komt met gebreken

Opdracht 4

Hieronder staan drie situaties. In elk van de situaties staan één of meerdere kenmerken van het verouderingsproces. Benoem het kenmerk, het ontwikkelingsgebied en bedenk vervolgens een manier om om te gaan met dit kenmerk. a. Mevrouw De Beer zit in een verzorgingstehuis. Ze is licht dementerend en heeft een gesloten persoonlijkheid. Mevrouw De Beer eet het liefst haar warme maaltijd op haar eigen kamer. De verpleegsters maken hier geen probleem van en laten mevrouw De Beer in haar waarde. Sinds kort begint ze wel erg over het eten te klagen. Voorheen vond ze het nog lekker maar de laatste tijd krijgen ze nog amper wat eten binnen bij mevrouw De Beer.

tie

fb

.v .

Theoriebron Ouderdom komt met gebreken <

Drie situaties

u'

Ac

b. Meneer Groenewold komt boos naar je toe. Je vraagt hem wat er aan de hand is. Hij vertelt je gefrustreerd dat zijn dochter vanochtend bij hem thuis was en had zitten rommelen in alle kastjes. ‘Ik weet zelf ook wel dat ik niet alles meer op orde heb, maar ze hoeft toch niet bij mijn kasten te zitten?’ Vraagt hij aan je, gevolgd door: ‘Ik ben toch niet gek?’

rig

ht

Ed

c. Chris - de zoon van mevrouw Klinkhamer - komt naar je toe. ‘Heb je toevallig vandaag nog wat gemerkt aan mijn moeder?’ Je schudt je hoofd; er is je nets bijzonders opgevallen en vraagt vervolgens naar het waarom van zijn vraag. ‘Nou’, zegt hij, ‘gisteren deed ze nogal vreemd. Ik had haar iets verteld over een afspraak die we gisteravond hadden bij mijn zus en gisteravond toen ik haar kwam ophalen stond ze niet klaar. Sterker nog: ze zei dat we helemaal geen afspraak hadden!’

Opdracht 5

co

py

Theoriebron Ouderdom komt met gebreken <

Horen, zien en zwijgen Slecht kunnen horen of slecht kunnen zien heeft een behoorlijke impact op iemands leven.

Hoewel de meeste ouderen hiermee te maken krijgen, zijn er maar weinig ouderen die daadwerkelijk met deze problemen hulp gaan zoeken. Dat komt voornamelijk omdat de veranderingen in gehoor en zicht zo geleidelijk gaan dat ouderen zich er niet bewust van zijn. Belangrijk is het dus om als omgeving alert te zijn op veranderingen.

Ga samen met drie medestudenten in gesprek over het signaleren van gehoor- en zichtproblemen. Stel hierbij onder andere de vragen: hoe merk je dat iemand slechter ziet of hoort en kun je dit testen? Bedenk vervolgens samen een manier om gehoor- en zichtproblemen te signaleren bij ouderen die nog thuis wonen.

19

Ouderdom komt met gebreken

.v .

a. Wat hebben jullie bedacht?

Opdracht 6

fb

b. Waarom hebben jullie dit bedacht en welke resultaat verwachten jullie hiervan?

Depressie bij ouderen

Ac

tie

Ongeveer 2 tot 3% van de ouderen lijdt aan een ernstige depressie. Daarnaast heeft 15 tot 20% een lichte vorm. Depressie komt bij ouderen meer voor dan wordt gedacht. Omdat ouderen niet graag praten over depressieve gevoelens is het vaak lastig om een depressie te signaleren.

Ga op internet op zoek naar een betrouwbare bron die gaat over depressie bij ouderen.

Indien je twijfelt over de betrouwbaarheid van de bron, raadpleeg je er twee of drie.

Ed

u'

a. Welke kenmerken passen er bij een depressie?

ht

b. Wat zou een oorzaak kunnen zijn van een depressie bij ouderen?

rig

c. Hoe kun je een depressie bij ouderen signaleren?

py

Opdracht 7

co

Marijke Helwegen - De Botoxrap < Theoriebron Ouderdom komt met gebreken <

20

18 jaar

Bekijk het filmpje Marijke Helwegen â&#x20AC;&#x201C; De botoxrap en beantwoord de vragen. a. Op welke manieren probeert Marijke Helwegen het verouderingsproces te remmen?

b. Welke kenmerken van het ouder worden benoemt Marijke?

Ouderdom komt met gebreken

c. Welke manieren zijn er nog meer om het verouderingsproces te remmen?

Opdracht 8

fb

.v .

d. Zou jij botox of een facelift overwegen indien je rimpels of kraaienpoten krijgt? Waarom wel of waarom niet?

Als ik zo oud ben …

tie

Schrijf een verhaal over hoe jij om zou gaan met het verouderingsproces. Neem in jouw verhaal op: • hoe je denkt dat jij het verouderingsproces zal ervaren • naar welke middelen je zou grijpen om het verouderingsproces te remmen (en waarom) • wat je absoluut niet wilt verliezen wanneer je ouder wordt.

ht

Ed

u'

Ac

a. Als ik zo oud ben …

co

py

rig

b. Laat jouw verhaal lezen aan een medestudent en laat hem jou feedback geven. Welke feedback heb je gekregen en wat vind je van deze feedback?

21

Problematiek bij ouderen

Problematiek bij ouderen

.v .

Inleiding

fb

Ouderen hebben meer kans op ziekten en aandoeningen. Maar niet alleen op lichamelijk gebied, ook op het geestelijke vlak krijgt de oudere te maken met veranderingen. Dit is niet altijd even gemakkelijk. Ouderen kunnen hierdoor depressief worden of vereenzamen.

Leerdoelen

ht

Ed

u'

Ac

tie

• Je kunt drie vormen van veel voorkomende problematieken bij ouderen benoemen.

• Je kunt de kenmerken van drie veel voorkomende problematieken bij ouderen benoemen.

• Je kunt uitleggen hoe je drie vormen van veel voorkomende problematieken bij ouderen kunt signaleren.

• Je kunt de drie belangrijkste doodsoorzaken bij ouderen benoemen.

Piekeren is iets wat veel ouderen doen.

Piekeren

rig

Opdracht 1

co

py

Theoriebron Problematieken bij ouderen <

Piekeren is een veel voorkomende problematiek bij ouderen. Maar niet alleen ouderen piekeren: iedereen piekert wel eens. a. Waarover kan jij piekeren en wanneer pieker je het meest?

b. Hoe voelt het wanneer je piekert?

c. Hoe zorg je ervoor dat het piekeren stopt?

22

Problematiek bij ouderen

d. Waarover piekert een oudere veel?

fb

Hieronder staan vijf veel voorkomende problematieken bij ouderen op lichamelijk gebied.

Geef een omschrijving van de kenmerken van elke problematiek. a. Gezichtsstoornissen

u'

Ac

Theoriebron Ouderdomskwalen <

Wat is het probleem 1/2?

tie

Opdracht 2

.v .

e. Hoe kun je een oudere helpen wanneer hij of zij piekert?

ht

Ed

b. Coronaire hartziekten

co

py

rig

c. Artrose en diabetes

23

Problematiek bij ouderen

fb

.v .

d. Beroerte

Opdracht 3

Wat is het probleem 2/2?

Ouderen krijgen ook te maken met problematieken op geestelijk gebied. Hieronder staan vier veel voorkomende problematieken bij ouderen op dit gebied. Geef een omschrijving van de kenmerken van deze problematieken.

Ed

u'

Theoriebron Problematieken bij ouderen <

ht

a. Eenzaamheid

co

py

rig

b. Levensvragen

24

Ac

tie

e. Dementie

c. Sociale contacten

Problematiek bij ouderen

Maria

fb

Opdracht 4

.v .

d. Lichamelijke achteruitgang

Bekijk het filmpje ‘Preventie van depressie bij senioren en beantwoord vervolgens de volgende vragen:

Preventie van depressie bij senioren <

tie

a. Waardoor belandde mevrouw Thijssen in een depressie?

Ac

b. Waarom komt mevrouw Thijssen naar petanquen?

Ed

u'

c. Wat is volgens Heidi Peters kenmerkend voor ouderen met betrekking tot een depressie?

ht

d. Weet iemand met een depressie wat er gebeurt tijdens een depressie? En wat is belangrijk voor de familie om te weten.

rig

e. Hoe denk je dat mevrouw Thijssen uit haar depressie is geraakt?

py

Opdracht 5

co

Theoriebron Ouderdomskwalen < Theoriebron Problematieken bij ouderen <

Een ervaringsdeskundige a. Tijdens deze opdracht werk je in drie- of viertallen. Bestudeer de Theoriebron Ouderdomskwalen en de Theoriebron Problematieken bij ouderen. Zoek met je groepje een oudere (65+) op die te maken heeft gehad met één van deze ouderdomskwalen of problematieken. Aan wie willen jullie de vragen stellen?

1. Bedenk drie vragen die je die persoon wilt stellen die betrekking hebben op de kwaal of problematiek en noteer deze in Word 2. Bedenk vervolgens drie vragen die betrekking hebben op de kenmerken van de kwaal of problematiek en noteer ook deze in Word.

25

Problematiek bij ouderen

3. Bedenk tot slot twee vragen die te maken hebben met het signaleren van de kwaal of problematiek. Hoe is de kwaal of de problematiek aan het licht gekomen? Noteer ook deze vragen in Word.

.v .

4. Stel de vragen aan de ‘ervaringsdeskundige’. De antwoorden noteer je achter de vragen in Word.

Opdracht 6

Ac

tie

fb

b. Bespreek deze opdracht na uitvoering in drie- of viertallen ook klassikaal om tot zo veel mogelijk problematieken, kenmerken en manieren van signaleren te komen. Welke problematieken zijn in de klas naar voren gekomen?

Niet Pluis!

Medewerkers en vrijwilligers hebben soms een 'niet-pluis-gevoel' bij ouderen maar ook bij andere cliënten. Bekijk de promotiefilm Signaleren Niet Pluis Gevoel en beantwoord de vragen.

u'

Promotiefilm Signaleren Niet Pluis Gevoel <

Ed

a. Wat denk je dat het niet-pluis-gevoel is?

ht

b. Welke niet-pluis-gevoelens hebben de medewerkers/vrijwilligers in het filmpje?

rig

c. Welke problemen worden in dit filmpje benoemd?

co

py

d. Worden deze problemen gemakkelijk herkend? Waarom wel/niet?

26

e. Wat gebeurt er vaak wanneer een problematiek gemeld wordt?

f. Waaruit bestaat het systeem van vroegsignaleren? Wat houdt dit volgens jou in?

Problematiek bij ouderen

Theoriebron Ouderdomskwalen <

De dood

Bestudeer de Theoriebron Ouderdomskwalen en beantwoord onderstaande vragen. a. Wat is de meest voorkomende doodsoorzaak in de westerse wereld?

fb

Opdracht 7

.v .

g. Zou jij het moeilijk vinden om een probleem bij een oudere te melden? Waarom wel of niet?

Ac

tie

b. Hoe ontstaan deze ziekten?

u'

c. Hoe kun je een coronaire hartziekte herkennen?

Ed

d. Benoem nog een doodsoorzaak bij ouderen.

ht

e. Wat zijn de symptomen van deze ziekte/aandoening?

rig

f. Benoem nog een doodsoorzaak bij ouderen.

co

py

g. Wat zijn de symptomen van deze ziekte/aandoening?

Opdracht 8

Nederlanders herkennen signalen beroerte niet <

h. Wat betekent ‘progressief’?

Beroerte Bekijk het filmpje ‘Nederlanders herkennen signalen beroerte niet’ en beantwoord de vragen.

27

Problematiek bij ouderen

a. Hoeveel mensen overleven een beroerte niet?

.v .

b. Hoeveel mensen hebben blijvende hulp nodig na een beroerte?

tie

fb

c. Hoe komt het volgens een filmpje dat veel mensen een beroerte niet overleven of hulp nodig hebben?

Ac

d. Wat gebeurt er bij een beroerte met het hersenweefsel?

u'

e. Wat voelde Ron toen hij een beroerte kreeg?

Ed

f. Wat merkte zijn vrouw op toen Ron een beroerte kreeg?

ht

g. Wat heeft zijn vrouw gedaan?

co

py

rig

h. Is het raar dat mensen soms denken dat degene die een beroerte heeft dronken is?

28

i.

Wat bedoelt de arts met â&#x20AC;&#x2DC;elke seconde teltâ&#x20AC;&#x2122;?

j.

Welk geheugensteuntje heeft de Hartstichting ingevoerd om een beroerte sneller te herkennen?

Ik ben er nog

Ik ben er nog

.v .

Inleiding

fb

Ouderen hebben meer kans op ziekten en aandoeningen. Maar niet alleen op lichamelijk gebied, ook op het geestelijke vlak krijgt de oudere nogal te maken met veranderingen. Dit is niet altijd even gemakkelijk. Ouderen kunnen hierdoor depressief worden of vereenzamen.

Leerdoelen

ht

Ed

u'

Ac

tie

• Je kunt de ‘methode Urlings’ en het belang daarvan uitleggen.

• Je kunt het begrip ‘eigen kracht-conferentie’ uitleggen in relatie met ouderen en kunt het belang hiervan aangeven.

• Je kunt sociale projecten speciaal gericht op ouderen benoemen en het belang aangeven.

Op eigen kracht vooruit!

De vier elementen

Lees de Theoriebron Ik ben er nog en beantwoord de volgende vragen.

rig

Opdracht 1

a. Welke vier elementen kent de methode Urlings?

co

py

Theoriebron Ik ben er nog <

29

Ik ben er nog

fb

.v .

b. Geef van elk element een korte beschrijving:

Ac

tie

c. Welk element uit de methode Urlings spreekt jou het meeste aan en waarom?

Opdracht 2

In deze opdracht bedenk je wanneer en hoe je een gesprek met een oudere aan zou knopen.

Lees het beknopte levensverhaal van Janine: Mevrouw Janine de Clerck wordt geboren op de boerderij van haar ouders. Ze heeft drie oudere broers.

1939

Mevrouw De Clerck krijgt een jonger zusje.

ht

1937

co

py

rig

Theoriebron Ik ben er nog <

Janine

Ed

u'

d. De methode Urlings is bedoeld voor ouderen met een verstandelijke beperking en dementie. Zou deze methode ook toegepast (kunnen) worden op ouderen zonder verstandelijke beperking? Waarom wel of waarom niet?

30

1959

Mevrouw De Clerck leert Joop kennen en ze weet het zeker: zij is de liefde van zijn leven en met hem gaat ze trouwen.

1962

Mevrouw De Clerck trouwt met haar Joop. Vanaf nu gaat mevrouw De Clerck als Mevrouw Van Zomeren door het leven.

1964

Dochter Greet van Zomeren wordt geboren.

1966

Zoon Henk van Zomeren wordt geboren.

1970

Mevrouw Van Zomeren, die altijd werkzaam was in de textielfabriek, besluit om weer aan het werk te gaan, maar niet meer in de fabriek. Ze start haar eigen bedrijfje en repareert kleding vanuit huis.

1976

Na een periode van ziekte overlijdt Joop. Mevrouw Van Zomeren staat er alleen voor.

1985

Mevrouw Van Zomeren leert Hans kennen.

1986

Mevrouw Van Zomeren trouwt met Hans Hiemstra. Iets waar ze naar eigen zeggen veel kritiek op heeft gehad.

Ik ben er nog

Mevrouw Hiemstra wordt oma.

1993

Mevrouw Hiemstra wordt nog een keer oma.

1997

Mevrouw Hiemstra heeft een fijne man, twee mooie kleinkinderen, twee lieve kleinkinderen en een fijn sociaal leven.

2006

Mevrouw Hiemstra krijgt een beroerte. Ze verliest een deel van haar spraak en ook lopen gaat niet meer zo goed als voorheen. Sociale contacten vallen weg, aangezien ze niet meer kan meedoen met de activiteiten die haar vriendengroep onderneemt.

2013

Mevrouw Hiemstra moet afscheid nemen van haar man Hans die na een kortstondig ziekbed komt te overlijden.

2016

De kinderen van mevrouw Hiemstra hebben aangegeven dat mevrouw Hiemstra zichzelf niet meer thuis kan redden. Ze wordt overgeplaatst naar een verzorgingstehuis.

tie

fb

.v .

1990

Ac

a. Welke momenten in het leven van deze mevrouw zou je aangrijpen voor een gesprek en waarom?

Ed

u'

b. Met welke onderwerpen zou jij moeite hebben, wanneer je in gesprek zou gaan met een oudere en waarom?

rig

ht

c. Hoe zou jij het vinden wanneer iemand een gesprek met je aanknoopt over een ingrijpende gebeurtenis uit het verleden, zoals het overlijden van een dierbare?

e. Benoem de vier elementen van de methode van Urlings en benoem van elk element een manier om om te gaan met deze mevrouw.

co

py

d. Waarom is het belangrijk om in te spelen op de levensverhalen van ouderen?

31

Ik ben er nog

Opdracht 3

Ouderen zijn meer zelfredzaam dan vaak wordt gedacht. Bekijk het filmpje Toekomst van de Ouderenzorg - de visie van ouderen en beantwoord de vragen. a. Waar lopen mensen volgens mevrouw Keessen tegen aan?

.v .

Toekomst van de Ouderenzorg - de visie van ouderen <

Op eigen kracht

fb

b. Hoe kan het volgens mevrouw Keessen dat er over ze heen gelopen wordt?

tie

c. Denkt mevrouw Keessen dat ouderen meer zelfredzaam kunnen zijn?

Ac

d. Wie verliezen regie, volgens mevrouw Keessen en hoe komt dat?

Ed

u'

e. Ouderen moeten meedenken en meebeslissen over zinnige en zuinige zorg. Wat heeft mevrouw Keessen hierover te zeggen?

ht

f. Bij beroepen op eigen kracht wordt ook een beroep gedaan op mantelzorgers, buren, kinderen en vrijwilligers. Denkt mevrouw Keessen dat dit kan?

co

py

rig

g. Hoe zou mevrouw Keessen het graag zien in de toekomst?

Opdracht 4

Theoriebron Ik ben er nog <

32

h. Hoe zie jij zelf een â&#x20AC;&#x2DC;op eigen kracht-conferentieâ&#x20AC;&#x2122; voor je wanneer je een oudere zou zijn?

Zou je willen beroepen op mantelzorgers, kinderen en buren?

Meneer Stevens Meneer Stevens is 83 jaar oud en woont geheel zelfstandig in een seniorenwoning in Gouda. Op dinsdag en donderdag bezoekt meneer Stevens samen met zijn buurman Anton het wijkcentrum en op woensdag eet hij bij zijn dochter en schoonzoon die een straat verderop wonen met hun kinderen. Toen meneer Stevens vorig jaar geopereerd werd aan zijn knie werd hij heel goed opgevangen door zijn buren en dochter: ze hielpen hem waar ze konden. Na een poosje kon meneer Stevens het allemaal weer zelf.

Ik ben er nog

.v .

Meneer Stevens merkt sinds een aantal weken dat hij zijn huis en administratie niet meer zo goed zelf op orde kan houden. Dit baart hem nogal wat zorgen. Voorzichtig heeft hij zijn zorgen naar zijn dochter geuit en die heeft voorgesteld om een eigen kracht-conferentie te organiseren. Alhoewel meneer Stevens het lastig vindt om een beroep te doen op zijn omgeving heeft hij hiermee ingestemd.

Bekijk het filmpje Eenzaam: 'Eens in veertien dagen bezoek' - RTL Late Night. a. Joke heeft het over de Zonnebloem. Wat is de Zonnebloem?

u'

Eenzaam: 'Eens in veertien dagen bezoek' - RTL LATE NIGHT <

De Zonnebloem

Ac

Opdracht 5

tie

fb

Bestudeer de Theoriebron Ik ben er nog en vorm een groep van vier studenten. Voer vervolgens een eigen kracht-conferentie uit waarbij meneer Stevens, Anton, de dochter en een onafhankelijke coördinator aanwezig zijn. De coördinator leidt het gesprek en samen zoeken jullie een oplossing voor het probleem waarmee meneer Stevens te kampen heeft.

Noteer tot slot in Word het plan dat jullie tijdens de eigen kracht-conferentie hebben bedacht.

Ed

b. Wat vindt Joke van de Zonnebloem?

ht

c. Ga naar de website van de Zonnebloem. Wat organiseert de Zonnebloem nog meer?

rig

d. Waarom is het volgens jou belangrijk dat er organisaties als de Zonnenbloem bestaan?

py

Opdracht 6

co

Theoriebron Ik ben er nog <

Sociale activiteiten voor ouderen Sociale activiteiten hebben een ontmoetingsfunctie en hebben als doel het bevorderen van sociale contacten. Een sociale activiteit kan een cultureel, recreatief, sportief of educatief karakter hebben. Een sociale activiteit brengt mensen bij elkaar en gezelligheid is een belangrijke factor. Wanneer je een sociale activiteit organiseert of uitvoert bevorder je het werken aan de sociale contacten van de deelnemers.

Zoek op internet naar vier sociale activiteiten voor ouderen: • één sociale activiteit met een cultureel karakter • één sociale activiteit met een recreatief karakter • één sociale activiteit met een sportief karakter en • één sociale activiteit met een educatief karakter.

33

Ik ben er nog

Benoem de activiteit en vertel per activiteit waarom deze activiteit belangrijk is of kan zijn voor ouderen.

.v .

a. Sociale activiteit

tie

fb

b. Recreatieve activiteit

Opdracht 7

Lekker actief!

Bekijk het filmpje â&#x20AC;&#x2DC;Bewegen voor Ouderenâ&#x20AC;&#x2122; en beantwoord de vragen over activiteiten voor ouderen. a. Wat voor soort acitiviteit is dit?

ht

Bewegen voor Ouderen <

Ed

u'

d. Educatieve activiteit

Ac

c. Sportieve activiteit

co

py

rig

b. Welke sporten doen de ouderen?

c. Voeren de ouderen de activiteiten uit zoals jongeren deze ook uit zouden voeren? Waaruit blijkt dit?

d. Hebben de ouderen plezier in de activiteit? Waaruit blijkt dit?

e. Waarom is een activiteit als deze goed voor ouderen?

34

Ik red me wel

Ik red me wel

.v .

Inleiding

fb

Ouderen hebben meer kans op ziekten en aandoeningen. Maar niet alleen op lichamelijk gebied, ook op het geestelijke vlak krijgt de oudere nogal te maken met veranderingen. Dit is niet altijd even gemakkelijk. Ouderen kunnen hierdoor depressief worden of vereenzamen.

Leerdoelen

ht

Ed

u'

Ac

tie

• Je kunt het begrip ‘zelfredzaamheid’ in relatie met ouderen uitleggen.

• Je kunt het belang van zelfredzaamheid uitleggen.

• Je kunt geschikte activiteiten benoemen die de zelfredzaamheid van ouderen bevorderen.

• Je kunt uitleggen welke zaken belangrijk zijn wanneer je een oudere of een groep ouderen begeleidt tijdens een activiteit.

• Je kunt manieren benoemen om maatschappelijke participatie, zelfredzaamheid en zelfstandigheid van ouderen te bevorderen.

rig

Ouderen die goed in hun vel zitten kunnen meer op eigen kracht.

co

py

Opdracht 1

Leren van een probleem a. Hieronder staat een probleem. Bedenk zelf nog drie problemen die je kunt hebben en waarvan je weet dat je ze niet zelfstandig op kunt lossen. Bedenk vervolgens een manier zodat je de volgende keer het probleem wel zelf kunt oplossen.

Probleem

Na oplossing

Uit handen geven

Zelf/samen oplossen

Ik heb een lekke band.

Mijn band is gerepareerd.

Ik vraag mijn vader of hij mijn band wil plakken.

Ik vraag mijn vader of hij mij wil leren hoe ik mijn band kan plakken.

35

Ik red me wel

Na oplossing

Uit handen geven

Zelf/samen oplossen

fb

.v .

Probleem

b. Bedenk nu drie problemen waar ouderen tegenaan kunnen lopen op het gebied van zelfredzaamheid en vul de tabel net zo in.

Meneer Barend kan zijn eigen tuin niet meer onderhouden.

Meneer Barend heeft een nette tuin.

Uit handen geven

Zelf/samen oplossen

tie

Na oplossing

Meneer Barend vraagt zijn zoon zijn tuin te onderhouden.

Meneer Barend vraagt zijn zoon hem te helpen met zijn tuin. De kleine klusjes doet hij ondertussen zelf.

ht

Ed

u'

Ac

Probleem

Opdracht 2

Ouderen houden graag grip op hun eigen leven. Daarom is het bevorderen van zelfredzaamheid belangrijk. Geef een omschrijving van het begrip ‘zelfredzaamheid’ in relatie met ouderen.

py

rig

Theoriebron Ik red me wel <

Zelfredzaamheid

co

Opdracht 3

36

Als ik je kan helpen Lees de onderstaande voorvallen en bepaal hoe jij zou handelen met respect voor de zelfredzaamheid van de cliënt. Benoem ook waarom je het zo zou doen. a. Mevrouw De Beer heeft haar trui laten vallen en vraagt jou of je het even op wil pakken.

Ik red me wel

.v .

b. Meneer Groen zit in zijn rolstoel en moet naar de wc. Hij vraagt of jij hem er even naar toe wil rijden, want de drempel is zo hoog.

fb

c. Mevrouw De Jonge wil dit weekend met de taxi naar haar dochter. Je moedigt dit van harte aan. Ze vraagt of jij de taxi even kunt regelen.

Opdracht 4

Activiteiten voor ouderen

Ac

tie

d. Benoem in eigen woorden waarom het zo belangrijk is om de zelfredzaamheid te stimuleren.

Bevordert de zelfredzaamheid omdat:

rig

ht

Ed

Activiteit

u'

Er bestaan veel activiteiten voor ouderen die gericht zijn op zelfredzaamheid. Bedenk of zoek op internet drie activiteiten die de zelfredzaamheid van ouderen bevorderen.

py

Opdracht 5

co

Cursus scootmobiel <

Whoep whoep!

Bekijk het filmpje Cursus scootmobiel en beantwoord de vragen. a. Waarom is er een cursus scootmobielrijden?

b. Welke mensen nemen voornamelijk deel aan deze cursus?

37

Ik red me wel

c. Wat is het postieve effect van een cursus scootmobielrijden?

fb

.v .

d. Welk bijkomend voordeel dat niks te maken heeft met de scootmobiel wordt er in dit filmpje genoemd?

Opdracht 6

tie

e. Welk gunstig effect heeft deze cursus op de zelfredzaamheid van ouderen?

Angst!

Ed

u'

Ac

Meneer Brouwer heeft vorig jaar na een val een kunstheup gekregen. Alhoewel hij uitstekend begeleid is door de fysiotherapeut durft meneer Brouwer nog steeds niet zo goed te lopen.

Hij heeft vanwege zijn angst de beschikking gekregen over een rollator maar deze staat voornamelijk in het hoekje van zijn kamer. Meneer Brouwer zelf zit de hele dag op zijn stoel voor het raam. Jij vindt dit erg sneu voor meneer Brouwer, want zo duren zijn dagen wel heel erg lang. Het wijkcentrum waar je werkzaam bent is erg dicht bij het huis van meneer Brouwer en de weg er naar toe kent eigenlijk geen obstakels. Het zou maar wat fijn zijn als meneer Brouwer het aandurft om met zijn rollator één of twee keer in de week naar het wijkcentrum te komen.

ht

a. Bedenk samen met een medestudent een sociale activiteit waar meneer Brouwer bij betrokken wordt, zodat hij wat zekerder wordt over het lopen achter zijn rollator.

py

rig

b. Benoem drie zaken waar je rekening mee moet houden wanneer je meneer Brouwer begeleidt tijdens de activiteit.

Opdracht 7

co

Zingeving en Participatie: aandacht voor levensvragen <

38

Levensvragen Ouderen begeleid je heel anders dan jongeren. Waar jongeren energiek en vol in het leven staan, kunnen ouderen te maken hebben met eenzaamheid, een gebrek aan zingeving en een overvloed aan levensvragen.

Bekijk het filmpje ‘Zingeving en Participatie: aandacht voor levensvragen’ en benoem zo veel mogelijk dingen waar je rekening mee moet houden wanneer je met ouderen werkt. Waar moet je speciale aandacht aan schenken?

Ik red me wel

Opdracht 8

Maatschappelijke participatie Maatschappelijke participatie is een begrip dat je steeds vaker hoort. In deze opdracht ga je hiermee aan de slag. Beantwoord de vragen.

Theoriebron Ik red me wel <

.v .

a. Wat is maatschappelijke participatie?

tie

c. Hoe kun je maatschappelijke participatie bevorderen?

fb

b. Wat valt er onder maatschappelijke participatie?

De achteruitgang van mevrouw Vos

u'

Opdracht 9

Ac

d. Op welke manier heeft maatschappelijke participatie gevolgen voor de zelfredzaamheid en zelfstandigheid van ouderen?

Mevrouw Vos gaat steeds verder achteruit. Lees de casus en beschrijf hoe je haar zou kunnen helpen.

Ed

Theoriebron Ik red me wel <

ht

2012 Mevrouw Vos is sinds zes jaar gepensioneerd. Ze past vier dagen in de week op haar kleinkinderen, haar kinderen komen â&#x20AC;&#x2122;s avonds eten en als ze weg zijn zit ze rustig televisie te kijken voor ze naar bed gaat. Mevrouw Vos voelt zich een gelukkig mens.

co

py

rig

Nu Mevrouw Vos is al geruime tijd gepensioneerd. Haar kleinkinderen gaan inmiddels allemaal naar school en haar dochter heeft ander werk, waardoor ze de kinderen na schooltijd zelf op kan vangen. De man van mevrouw Vos is inmiddels al meer dan tien jaar geleden overleden. Vaak pakt ze het lijstje met zijn foto erin vast en dan moet ze heel hard huilen.

Ze mist haar man en de sociale contacten die ze had. Haar dochter belt wel regelmatig en komt zo nu en dan ook wel op visite, maar het is heel anders dan voorheen. Mevrouw Vos voelt zich eenzaam.

Samen met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s doen jullie een ronde door de wijk om ouderen te stimuleren naar het wijkcentrum te komen waar jullie vele activiteiten organiseren speciaal gericht op deze doelgroep. Jij belt aan bij mevrouw Vos en wordt direct binnen gelaten. Je krijgt gelijk het gevoel dat deze mevrouw erg eenzaam is en haar levenslust wat is verloren: op het aanrecht staat veel vieze afwas en er is al een poosje niet gestofzuigd.

Bedenk een manier waarop je deze mevrouw, naast haar uit te nodigen voor het wijkcentrum, kunt helpen.

39

Reflecteren

Reflecteren Opdracht 1

Reflectie op de lesstof

tie

fb

b. Wat wist je al?

.v .

a. Wat heb je allemaal geleerd? Noem drie dingen.

Opdracht 2

Kritisch en creatief denken

Ac

c. Wat ga je in de toekomst in jouw werk gebruiken?

Ed

u'

a. Kijk je naar verschillende mogelijkheden als dingen niet in één keer lukken? Noem één voorbeeld.

b. Kom jij voor jouw mening uit als de situatie dat vraagt? Noem één voorbeeld.

rig

ht

c. Heb jij het uiterste uit jezelf gehaald bij de opdrachten? Noem één voorbeeld.

Opdracht 3

Zelfregulatie en zelfsturing

co

py

a. Heb je een goede planning gemaakt? Geef hiervan één voorbeeld.

40

b. Heb je de goede bronnen en materialen gebruikt? Geef hiervan één voorbeeld.

c. Ben je goed omgegaan met feedback? Geef hiervan één voorbeeld: hoe heb je gereageerd?

Reflecteren

Opdracht 4

Samenwerken

.v .

a. Heb jij bijgedragen aan een goede sfeer in de groep? Geef hiervan één voorbeeld.

fb

b. Hebben jullie als groep goede afspraken gemaakt? Geef één voorbeeld van een goede afspraak.

co

py

rig

ht

Ed

u'

Ac

tie

c. Kun je goed met andere mensen omgaan, ook al zijn ze anders dan jij? Geef hiervan één voorbeeld.

41

We worden steeds ouder

We worden steeds ouder

.v .

Inleiding

Ed

u'

Ac

tie

fb

In het jaar 1900 was onze gemiddelde levensverwachting maar 45 jaar. Inmiddels is dit opgelopen tot 81 jaar en men verwacht dat de gemiddelde leeftijd waarop we komen te overlijden hoger en hoger komt te liggen. Betere leefomstandigheden en meer kennis op het gebied van de medische wetenschap zijn hiervan belangrijke oorzaken. Maar waar mensen ouder worden, ontstaan ook meer gebreken, zélfs in goede gezondheid.

Hulpmiddel om de zelfredzaamheid te bevorderen.

Wat is een oudere?

co

py

rig

ht

Waar een man van 90 over een vrouw van 68 zegt: ‘Die is nog jong’, spreken we in de volksmond van ‘een oudere’ zodra de pensioengerechtige leeftijd behaald is. Deze leeftijd lag voorheen op 65 jaar maar is inmiddels opgeschroefd naar 67. Wanneer je mensen vraagt naar wat een oudere is zul je vaak als antwoord krijgen dat daar niet echt een leeftijd aan te koppelen is. In feite is dat ook zo. Wanneer je bijvoorbeeld kijkt naar autorijdende ouderen zal de één veel sneller zijn rijbewijs in (moeten) leveren dan een ander. Tot slot zeggen veel mensen dat een oudere ‘een oudere’ is, zodra diegene zich oud voelt.

42

Kenmerken van ouderen Op diverse gebieden zijn ouderen van andere leeftijdsfasen te onderscheiden. Zo verandert de sociale positie van een oudere. Ouderen krijgen een andere rol in bijvoorbeeld het gezin, maar ook valt bijvoorbeeld bij aanvang van het pensioen een deel van de dagelijkse sociale omgeving weg. Ook de deelname aan sociale activiteiten kan door bijvoorbeeld lichamelijke klachten verminderen. Op geestelijk gebied vindt er een verandering plaats in het denken en doen. Ouderen komen erachter dat ze dingen minder goed kunnen onthouden of dat ze moeite krijgen met het bijbenen van een gesprek. Ook vermindert de concentratie en de

We worden steeds ouder

oriëntatie. Om goed met het ouder worden om te kunnen gaan vindt er bij ouderen geestelijke rijping plaats waarin eerdere periodes van het leven worden afgesloten en nieuwe periodes worden aanvaard.

Zichtbare kenmerken Haaruitval Minder pigment (grijs)

Lengte

Krimpt

Gewicht

Neemt af

Huid

Rimpeliger

tie

Dunner

fb

Brozer

.v .

Haar

Slapper

Krommer lopen

Niet-zichtbare kenmerken Gehoor

Ac

Houding

Neemt af

Wordt minder

Conditie Spieren

Ed

Botten

u'

Zicht

Neemt af Minder krachtig Brozer

Vergrijzing

rig

ht

Hoe ouder we worden, hoe minder kleurstof we aanmaken. Op deze manier worden haren zonder kleurstof grijs. In Nederland hebben we te maken met vergrijzing. Hiermee wordt bedoeld dat er in verhouding steeds meer oudere (grijze) mensen zijn. In 2040 zullen er circa 2,5 miljoen 75-plussers zijn. Dat is twee keer zo veel als nu. Deze vergrijzing heeft voor diverse terreinen gevolgen:

co

py

• • • • •

Er komt een grotere druk op de beroepsbevolking om de ouderen financieel en materieel te onderhouden.

De zorgbehoefte neemt toe.

Er is meer behoefte aan voorzieningen voor ouderen.

Er is meer behoefte aan aanpassingen in woningen.

Er ontstaat verstopping op de woningmarkt (doordat ouderen langer in hun woning blijven en jongeren zo minder kans hebben op een woning).

Ouderdom komt met gebreken Ouderdom heeft gevolgen. Steeds meer dingen worden minder vanzelfsprekend. Het is belangrijk dat ouderen ook na hun pensioen onderdeel blijven uitmaken van de maatschappij.

Maatschappelijke participatie, zelfredzaamheid en zelfstandigheid zijn drie onderdelen die erg belangrijk zijn voor het welzijn en tevredenheidsgevoel van ouderen.

43

We worden steeds ouder

.v .

De ouderen van tegenwoordig zijn steeds actiever. Ze nemen steeds meer deel aan de samenleving, bijvoorbeeld door maatschappelijke participatie. Maatschappelijke participatie bestaat uit activiteiten waarmee een groep of persoon de samenleving van dienst is.

Vrijwilligerswerk is hier een voorbeeld van. Ook op het gebied van zelfredzaamheid komen er steeds meer mogelijkheden voor ouderen. Zelfredzaamheid is het vermogen van mensen om zichzelf te redden met zo min mogelijk professionele ondersteuning. Door zelfredzaamheid te versterken wordt de zelfstandigheid vergroot en kan hulp worden uitgesteld.

fb

Visies omtrent ouder worden – modellen

u'

Ac

tie

Tientallen jaren geleden vond men dat ouder worden voornamelijk samen ging met verlies.

Verlies van goede gezondheid, verlies van leeftijdsgenoten door sterfte, verlies van sociale contacten en verlies van de maatschappelijke positie. Deze visie wordt het deficietmodel genoemd en de levensopdracht bij dit model is het leren omgaan met al deze verliezen.

Aangezien dit een erg negatieve visie is, kwam er al gauw een verweer: het rust-roestmodel.

Ouderen moeten vooral niet stilvallen wanneer ze met pensioen gaan, maar blijven ondernemen. Bij het rust-roestmodel is actief blijven de levensopdracht. Vandaag de dag gaat men uit van het competentiemodel. Dit is een combinatie van het deficietmodel en het rust-roestmodel. Een oudere leert omgaan met verlies, blijft actief, maar krijgt ook nieuwe kansen. Denk hierbij aan opa of oma worden en persoonlijke groeikansen door veel levenservaring.

Ed

Visies - culturen

In Nederland hebben we te maken met uiteenlopende culturen. Elk van deze culturen heeft zijn eigen visie op het ouder worden. Er is maar weinig waarin we zo veel verschillen met andere culturen als de in de manier waarop wij omgaan met ouderen.

co

py

rig

ht

In veel landen zijn ouderenzorgvoorzieningen niet zo normaal als dat het in Nederland is en in veel culturen is het vanzelfsprekend dat de oudere bij de kinderen in huis komt wonen en daar wordt verzorgd. Veel culturen vinden het onbegrijpelijk dat Nederlanders hun ouders laten verzorgen door professionele mensen en dat ouderen naar een verzorgingstehuis gaan waar de kinderen soms maar één of twee keer in de week langskomen. Ze vinden dit respectloos richting de oudere. In de Turkse cultuur is het zelfs geen uitzondering dat ouders zelf hun schoondochter uitzoeken om zo gegarandeerd te zijn van goede zorg wanneer ze hulpbehoevend raken. Ze verwachten dan dat de zoon en schoondochter bij hen in huis komt wonen.

44

Met een beetje hulp

Met een beetje hulp

.v .

Inleiding

Ed

u'

Ac

tie

fb

Dat wat voor jou nu zo vanzelfsprekend is, kan voor een oudere een groot probleem zijn.

Het gemak waarmee jij de dingen doet, kan voor een oudere een hele dag in beslag nemen.

Ouderen hebben hulpvragen. Dit kan bijvoorbeeld zijn op het gebied van huishoudelijke hulp, maar ook op het gebied van financiën, vervoer en dagbesteding. Het is belangrijk om een oudere niet alles te ontnemen. Een balans vinden tussen wat een oudere zelf kan en wat niet meer helemaal lukt is best een hele uitdaging.

Wat is hier de hulpvraag?

ht

Hulpvragen

co

py

rig

Zodra iets niet meer zelfstandig lukt, kan het uiten van een hulpvraag het begin zijn van een oplossing. Bij ouderen kan de hulpvraag vanuit de oudere zelf komen, maar ook vanuit zijn omgeving. Een oudere kan met een hulpvraag naar een instelling op het gebied van welzijn of zorg gaan. Denk hierbij aan een ouderenadviseur binnen het welzijnswerk. Met praktische hulpvragen, zoals de behoefte aan huishoudelijke hulp en vervoer kan een oudere ook bij de gemeente terecht. Een medewerker van de gemeente komt dan bij de hulpvrager thuis om de benodigde hulp te bespreken. Dit gesprek noemen we het keukentafelgesprek.

Hulpvragen kunnen zijn: • Ik heb hulp nodig bij het schoonhouden van mijn huis.

• Ik heb behoefte aan een gesprek over invulling geven aan mijn leven.

• Ik heb hulp nodig bij mijn bankzaken.

• Ik vergeet steeds meer dingen, hoe kan ik dit in goede banen leiden?

In 2005 is de nieuwe Nota ouderenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport verschenen. Dit ouderenbeleid is erop gericht dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en kunnen deelnemen aan de maatschappij. Om dit te kunnen realiseren ligt de nadruk op preventie, wat voorkomen betekent. Het ministerie verstrekt subsidies aan projecten die preventie stimuleren. Voorbeelden van preventieprojecten zijn mantelzorgprojecten, stimuleringsprogramma’s die sporten voor ouderen promoten en activiteiten die voorlichting geven op het gebied van zorg en voorzieningen.

45

Met een beetje hulp

.v .

Gemeenten dragen zorg voor de uitvoering van de gezondheidszorg voor ouderen. Het is de taak van de gemeente om: • systematische ontwikkelingen te volgen en te signaleren in de gezondheidstoestand van ouderen • de behoefte aan zorg voor ouderen te begroten • de preventie van specifieke stoornissen bij ouderen op te sporen • voorlichting advies, instructie en begeleiding te geven aan ouderen.

fb

Er zijn veel organisaties betrokken bij preventie gericht op ouderen. Landelijke organisaties houden zich voornamelijk bezig met de organisatie en coördinatie van ouderenprojecten en werken samen met regionale en lokale organisaties die de projecten ten uitvoer brengen.

tie

Landelijke organisaties die zich bezighouden met ouderen Taak

Stichting Consument en Veiligheid

Voorlichting aan ouderen, ondersteunen van projecten door samenwerking met partijen in het veld Proberen het aantal en de ernst van ongevallen in de privésfeer terug te brengen

NISB

Bevorderen beweging van ouderen door middel van sport

u'

Ac

Organisatie

NIGZ

Gezondheidsbevordering gericht op ouderen Gericht op het welzijn van ouderen met onderwerpen als eenzaamheid en dementie Vilans werkt zowel nationaal als lokaal.

Ed

Vilans

Projecten gericht op dementie, depressie, angststoornissen en verslavingsproblematiek bij ouderen

Nationale vereniging de Zonnebloem

Bezoeken aan ouderen die aan huis gebonden zijn en organiseren uitstapjes Landelijke vrijwilligersorganisatie

Stichting Welzijn Ouderen (SWO)

Projecten gericht op zelfstandigheid en zelfredzaamheid (activiteitenprojecten) bij ouderen

rig

ht

Trimbos-instituut

co

py

Bron: RIVM

46

Ouderenwerk Naast landelijke organisaties zijn er ook regionale en lokale organisaties die zich bezig houden met ouderen. Dit noemen we ouderenwerk. Waar het bij landelijke organisaties in de meeste gevallen gaat om het organiseren en coördineren van projecten, ligt bij het ouderenwerk de nadruk op de uitvoer. Ouderenwerkers verstrekken informatie, geven advies, ondersteunen en bieden activiteiten aan. Vaak is de toegankelijkheid van deze organisaties erg laag. Zo zijn er bijvoorbeeld inloopuren of kan er door te bellen een afspraak worden gemaakt. Niet alleen de oudere zelf is welkom binnen het ouderenwerk. Ook naasten met een vraag kunnen bij het ouderenwerk terecht.

Met een beetje hulp

.v .

Voorbeelden van activiteiten binnen het ouderenwerk: • computercursussen • fietsclub • spelletjesmiddag • informatiemiddag • cursus valpreventie • koffiemiddag.

fb

Mantelzorg

u'

Aanpassingen

Ac

tie

Mantelzorg is intensief zorgen voor een naaste en is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Net als het aantal ouderen stijgt ook het aantal mantelzorgers. Een mantelzorger heeft in de meeste gevallen geen hulpverlenend beroep, maar een sociale relatie met de hulpbehoevende persoon. De hulp die mantelzorgers bieden gaat verder dan gebruikelijke hulp, is langdurig en vaak erg zwaar. Helemaal wanneer de mantelzorg gecombineerd wordt met een baan en het huishouden. Mantelzorgers zorgen naast alles wat ze al doen intensief voor een ander en daardoor liggen overbelasting en eenzaamheid op de loer. Wanneer een mantelzorger merkt dat het te zwaar wordt, kan hij aankloppen bij de gemeente. Er kan dan respijtzorg worden ingezet, wat inhoudt dat iemand de taken van de mantelzorger tijdelijk overneemt.

co

py

rig

ht

Ed

Ouder worden is confronterend: de dingen die voorheen gewoon werden gedaan worden ineens minder vanzelfsprekend. Waar stofzuigen eerst nog prima ging, wordt het misschien opeens een onmogelijke klus. Door een oudere mogelijkheden te bieden op het gebied van aanpassingen wordt de kans op zelfredzaamheid vergroot. Dit kan inhouden dat een oudere, met wat passende hulp, langer zelfstandig kan wonen. Voorbeelden van aanpassingen zijn: • thuiszorg: huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging, verpleging • tafeltje-dek-je: maaltijdservice • ouderensoos: dagbesteding • winkel aan huis: thuiskapper, pedicure, rijdende winkels.

Ook aanpassingen in huis, zoals een traplift of een verhoogd toilet behoort tot de mogelijkheden om de zelfredzaamheid van een oudere te vergroten. Hiervoor kan een aanvraag gedaan worden bij het sociale wijkteam van de gemeente. Wanneer de aanpassingen die gedaan moeten worden te veel geld kosten, verstrekt de gemeente soms wel een verhuisvergoeding.

In de schoenen van een oudere Je hebt inlevingsvermogen nodig wanneer je met ouderen werkt. Door dit inlevingsvermogen ontstaat wederzijds begrip. De oudere waarmee je werkt weet in de meeste gevallen nog hoe het was om jouw leeftijd te hebben. Jij hebt nog geen idee hoe het voelt om oud te zijn.

De dingen die jij vanzelfsprekend vindt en snel kunt doen, kunnen voor een oudere heel wat moeite kosten. Het gevaar ligt dan op de loer dat je dingen van de oudere wilt overnemen met de woorden: ‘Kom maar, ik doe het wel even snel’. Dit kan voor een oudere heel frustrerend zijn, want hij kan het zélf nog, alleen niet zo vlug. De kans is groot dat de oudere zich op zo’n moment overrompeld voelt en het gevoel krijgt de regie te verliezen. Dit is dus een belangrijk punt om in je achterhoofd te houden wanneer je te maken krijgt met ouderen.

Wees geduldig.

47

Ouderom komt met gebreken

.v .

Ouderom komt met gebreken Inleiding

Ed

u'

Ac

tie

fb

Om je te kunnen inleven in een oudere is het van belang dat je kennis hebt van het verouderingsproces. Wanneer je dit verouderingsproces kent, kun je een oudere beter begeleiden en begrijpen. De meeste ouderen willen liever niet oud zijn en proberen het verouderingsproces daarom tegen te gaan. Er zijn diverse manieren om het verouderingsproces te remmen.

ht

Ouderen hebben een grote behoefte aan begrip.

Wat is het verouderingsproces

co

py

rig

Het verouderingsproces is een proces dat al begint op het moment dat we er nog niet eens ter wereld zijn gekomen. In de baarmoeder dus. Ieder mens kent zijn eigen verouderingsproces en er is variatie in het verloop. Ook de uiteindelijke doodsoorzaak verschilt van mens tot mens. Dit heeft te maken met zowel erfelijke aanleg als met omgevingsfactoren.

Het verouderingsproces brengt heel wat veranderingen met zich mee. Tot op een leeftijd van ongeveer 30 jaar is het lichaam nog in ontwikkeling. Na die leeftijd takelt ons lichaam in kleine stapjes af. 30+â&#x20AC;&#x2122;ers beginnen al veranderingen van achteruitgang te merken, maar vooral ouderen moeten leren om met de veranderingen om te gaan. Zij moeten zich leren aanpassen om gemakkelijker te kunnen leven.

Cognitieve ontwikkeling Een oudere merkt verandering in zijn cognitieve (verstandelijke) ontwikkeling. Hij merkt dat hij meer tijd nodig heeft om nieuwe dingen in zich op te nemen en dat het onthouden van informatie moeilijker gaat. Ook op het gebied van technologische ontwikkelingen kan een

48

Ouderom komt met gebreken

oudere moeilijker meekomen. Zelfs als de ontwikkeling een bepaalde handeling vergemakkelijkt kan de oudere er toch voor kiezen om het op de oude manier te doen omdat hij deze handeling al jaren zo gedaan heeft.

fb

Lichamelijke ontwikkeling

.v .

Bijzonder in de cognitieve ontwikkeling van een oudere is dat hij steeds vaker dingen van jaren geleden herinnert, maar moeite heeft met het onthouden van recente informatie. Een oudere die vergeetachtig is, lijdt niet gelijk aan dementie. Waar bij vergeetachtigheid vaak kleine details worden vergeten, is dementie een stoornis in de hersenen die een veel grotere verstrooidheid met zich meebrengt.

Ac

tie

Bij ouderen vindt er een sterke achteruitgang van het biologische verouderingsproces plaats.

Qua lichaam merkt een oudere veel verandering. Deze veranderingen zijn zowel zichtbaar als niet zichtbaar. Zo gaat het gehoor van ouderen achteruit, waardoor soms een gehoorapparaat nodig is. Een hulpmiddel zoals in dit geval een gehoorapparaat zorgt ervoor dat de oudere zich nog steeds zelfstandig kan redden. Soms is dit niet mogelijk en moet een oudere door lichamelijke achteruitgang hulp zoeken bij anderen.

u'

Ook het gezichtsvermogen gaat achteruit. Een oudere kan vaak minder scherp zien en verziendheid is een veelvoorkomend probleem. Daarnaast nemen de reuk en de smaak af waardoor eten niet meer zo lekker is. Dit vindt de oudere vaak een hele onprettige verandering.

Ed

Een aantal zichtbare gevolgen van lichamelijke achteruitgang zijn: • grijze haren • slappere huid • rimpels • hangende huid.

ht

Sociale ontwikkeling

De sociale contacten van een oudere worden vaak minder en minder. Des te ouder de oudere wordt, des te minder zelfstandig de oudere kan zijn. De kans bestaat dat een oudere op latere leeftijd in een verzorgingstehuis of rusthuis gaat wonen. Hierdoor nemen de sociale contacten nog meer af. De oudere kan zich hierdoor eenzaam voelen.

co

py

rig

Op sociaal gebied ondergaat een oudere een behoorlijke verandering. Zo verliezen ouderen die met pensioen gaan contacten. Voor de vrije tijd die ontstaat wanneer een oudere niet meer hoeft te werken, moet een nieuwe invulling gevonden worden. Sommige ouderen vinden dit lastig of besluiten eerst te gaan rusten en vinden het moeilijk om daarna weer geactiveerd te raken. Er worden vaak kleinkinderen geboren waar de oudere graag veel tijd aan besteedt.

49

fb

.v .

Ouderom komt met gebreken

tie

Sociale activiteiten helpen mee om het verouderingsproces tegen te gaan.

Ac

Emotionele ontwikkeling

ht

Ed

u'

De meeste ouderen vinden het heel moeilijk om te aanvaarden dat ze niet meer zo zelfredzaam zijn. Om die reden is het dan ook belangrijk om de zelfredzaamheid van ouderen zo veel mogelijk te bevorderen. Ouderen voelen zich vaak tot last wanneer ze hulp moeten inschakelen van bijvoorbeeld hun naasten. Een oudere kan door die frustratie boos worden of juist heel veel gaan eisen. Sommige ouderen berusten zich in het feit dat het allemaal niet meer lukt, waardoor ze minder ondernemen dan dat ze eigenlijk kunnen. Dit is een belangrijk punt dat gezien moet worden door de omgeving van de oudere en waar vervolgens wat mee gedaan moet worden. Door de oudere te stimuleren om bijvoorbeeld voor zichzelf te zorgen geef je hem een gevoel van eigenwaarde mee. Ook al gaat het soms niet meer zo snel en ook al is het soms frustrerend voor de oudere dat het niet meer zo vlot gaat als vroeger, hij kán het nog wel. Samen dingen doen of ieder de helft is een prima manier om ouderen bij de dagelijkse handelingen te betrekken.

Het verouderingsproces vertragen - algemeen

co

py

rig

Er zijn diverse technieken om het verouderingsproces te vertragen en van deze technieken wordt door ouderen veel gebruikgemaakt. Naarmate we ouder worden sterven er steeds meer cellen in ons lichaam. Dit heeft gevolgen voor het verouderingsproces.

50

Hart- en vaatproblemen komen veel voor bij ouderen en is vaak een gevolg van een ongezonde levensstijl met weinig beweging en veel vet eten. Door ongezonde vetten te vervangen door gezonde vetten wordt de kans op bijvoorbeeld een hartaanval of beroerte verkleind. Daarnaast is ook stress een belangrijke oorzaak van een versneld verouderingsproces. Door bijvoorbeeld te sporten wordt het gelukshormoon geactiveerd wat stressverlagend werkt. Bewegen en gezond eten zijn dus twee belangrijk aspecten wil je het verouderingsproces afremmen.

Ook de onderstaande producten versnellen het verouderingsproces: • zon (verbranden) • tabak • alcohol • drugs • suiker • zout.

Ouderom komt met gebreken

Het verouderingsproces vertragen - cosmetisch

co

py

rig

ht

Ed

u'

Ac

tie

fb

.v .

Cosmetische accupunctuur voor gezichtsverjonging, een facelift en botox®: het zijn drie voorbeelden van cosmetische ingrepen die het verouderingsproces helpen omzeilen. Steeds meer ouderen proberen er jonger uit te zien en er komen steeds meer klinieken die de ouderen hierbij wel willen helpen. Ook zijn er diverse crèmes, make-up en andere producten op de markt die speciaal voor ouderen bedoeld zijn. Vooral vrouwen hebben moeite met de uiterlijke kenmerken die bij het ouder worden horen. Aan ouder wordende mannen worden vaak de woorden ‘sexy’ en ‘succesvol’ gekoppeld, al verven ook steeds meer mannen hun grijze haren of ondergaan een botox®-behandeling. Dat we het verouderingsproces proberen tegen te gaan komt voort uit onze cultuur: jong is mooi. Iets wat natuurlijk eigenlijk helemaal niet waar is. Ouderen zijn nét zo mooi.

51

Ouderdomskwalen

Ouderdomskwalen

.v .

Inleiding

Ac

tie

fb

Ouderen kunnen te maken krijgen met diverse ouderdomskwalen. Veel van deze kwalen, zoals een hartinfarct of beroerte, kunnen leiden tot de dood. In deze theoriebron gaan we in op diverse ouderdomsaandoeningen en hoe je deze aandoeningen kunt signaleren.

u'

Een oudere komt vaker bij de huisarts.

Ed

Gezichtsstoornissen

De meest voorkomende aandoeningen bij ouderen betreffen gezichtsstoornissen. De drie meest voorkomende gezichtsstoornissen zijn maculadegeneratie, glaucoom en staar.

co

py

rig

ht

Maculadegeneratie wordt ook wel slijtage van het netvlies genoemd. Het scherpe zicht verdwijnt en er blijft midden in het beeld een vlek achter. Een echte behandeling die het probleem verhelpt is er niet. Glaucoom is een aandoening van de oogzenuw. Door waarschijnlijk een slechte doorbloeding van de oogzenuw gaan de zenuwvezels van deze zenuw geleidelijk verloren. Hierdoor ontstaat er binnen het oog een grote druk. Belangrijk is het om glaucoom zo vroeg mogelijk te ontdekken. Aangetaste zenuwvezels kunnen niet meer worden hersteld. Tot slot komt ook staar veel voor bij ouderen. Bij staar is de ooglens vertroebeld. Hierdoor kan het licht het netvlies niet meer goed bereiken. Staar kan worden geopereerd. Bij zoâ&#x20AC;&#x2122;n operatie wordt de troebele ooglens vervangen door een heldere kunstlens.

52

Coronaire hartziekten Coronaire hartziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak in de westerse wereld. Coronaire hartziekten worden veroorzaakt door afwijkingen in de kransslagaders. Chronische angina pectoris en een acuut hartinfarct zijn de twee meest voorkomende diagnoses binnen de coronaire hartziekten. Een kenmerk van coronaire hartziekten is pijn op de borst. Bij een hartinfarct ontstaat een pijn die snel ontstaat en hevig is en bij angina pectoris is de pijn minder hevig en ook korter durend. Een hartinfarct ontstaat doordat de kransslagader acuut wordt afgesloten en de daardoor veroorzaakte pijn in de borst straalt vaak uit naar de hals, armen, kaken of mond. Ook misselijkheid en zweten zijn verschijnselen die vaak optreden

Ouderdomskwalen

Ac

tie

fb

.v .

bij een hartinfarct. Op de plaats van het infarct ontstaat een litteken. Dat deel van de hartspier werkt dan niet meer. De ernst van een hartinfarct is afhankelijk van de plaats en de grootte van de beschadiging van het hart. Bij grote schade treedt hartfalen op en bij zeer ernstige schade kan het de dood tot gevolg hebben.

u'

Dit gebeurt er bij een hartinfarct.

Artrose en diabetes

ht

Ed

Artrose komt erg veel voor bij ouderen. Het gaat hierbij om artrose aan de ledematen. De kwaliteit van het kraakbeen gaat achteruit wat leidt tot vervorming van de botten direct onder het kraakbeen. Er ontstaan knobbels die de bewegingsvrijheid op die plek beperken.

Artrose is een chronische aandoening. Dit houdt in dat het nooit meer over gaat en zelfs erger wordt. Er is ook geen operatie die artrose kan genezen. Pijnbestrijding en fysiotherapie om de ledematen zo soepel mogelijk te houden behoren wel tot de opties. Heel vaak wordt artrose niet herkend en wordt het afgedaan als slijtage. Afhankelijk van de klachten kan aanvullend lichamelijk onderzoek worden gedaan.

co

py

rig

Diabetes is een andere naam voor suikerziekte en ontstaat doordat de bloedsuikerspiegel niet meer in orde is. Het hormoon â&#x20AC;&#x2DC;insulineâ&#x20AC;&#x2122; is te weinig aanwezig in het lichaam.

Ouderdomsdiabetes (diabetes type 2) is een ziekte waarbij de lichaamscellen niet voldoende reageren op de aanwezige insuline. De ziekte kan zich uiten door vermoeidheidsklachten, slecht zicht, huidontstekingen, bloedend tandvlees, urineweginfecties, minder snelle genezing van wondjes en tintelingen in handen en/of voeten. Maar er kunnen zich ook helemaal geen symptomen voordoen.

Beroerte Een beroerte wordt ook wel een hersenbloeding of herseninfarct genoemd. Dit is niet helemaal terecht, want een hersenbloeding of herseninfarct zijn vormen van beroertes. Een beroerte is een veel voorkomende aandoening bij ouderen. Nog een andere benaming voor een beroerte is een CVA. Indien de verschijnselen die optreden bij een beroerte korter duren dan 24 uur spreken we van een TIA. De kans op sterven na een beroerte is erg groot.

53

Ouderdomskwalen

Ac

tie

fb

.v .

Een scheve mond, een lamme arm en verwarde spraak zijn drie symptomen die kunnen optreden bij een beroerte. Bij deze signalen dient meteen 112 gebeld te worden. Des te eerder een behandeling gestart wordt, des te kleiner wordt de kans op blijvend hersenletsel of de dood. Ruim 1/3 van personen die een beroerte overleeft, kan daarna niet meer zelfstandig wonen.

Ed

Dementie

u'

Na een beroerte kan 1/3 van de mensen niet meer zelfstandig wonen.

ht

Dementie is een verzamelnaam voor diverse hersenaandoeningen, zoals Alzheimer. Bij dementie treden geheugenstoornissen, afasie (je niet meer goed kunnen uitdrukken in woorden), apraxie (verstoring in het handelen), agnosie (objecten niet meer herkennen), niet meer kunnen plannen, niet meer doelgericht kunnen handelen en oorzaak en gevolg niet meer kunnen overzien. Ook kunnen er sterke gedragsveranderingen optreden, zoals rusteloosheid en hallucinaties en angstklachten.

co

py

rig

Dementie is chronisch en progressief. Dit houdt in dat het niet genezen kan worden en dat het steeds een beetje erger wordt. Mensen met de diagnose dementie leven gemiddeld nog acht jaar. De levensverwachting van mensen met dementie is korter dan van mensen zonder dementie.

54

De dood Hoewel we steeds langer leven, wordt het leven altijd gevolgd door de dood. De meest voorkomende doodsoorzaken bij ouderen zijn beroertes, hartproblemen en dementie en veel ouderen overlijden na een langdurig traject van functionele achteruitgang in het ziekenhuis. Mensen die aan het eind van hun leven zijn hebben vaak nog drie wensen: zo veel mogelijk tijd doorbrengen met dierbaren, in een rustige omgeving sterven en zo lang mogelijk thuis blijven.

Ouderdomskwalen

Signalering van ouderdomsaandoeningen

co

py

rig

ht

Ed

u'

Ac

tie

fb

.v .

Nu je enig kennis hebt van een aantal aandoeningen die kunnen voorkomen bij ouderen wordt het makkelijker om ouderdomsaandoeningen te signaleren. Soms dien je per direct te reageren, bijvoorbeeld wanneer het gaat om een beroerte. Wanneer je twijfelt of je veranderingen ziet zoals bij dementie kun je een dagboekje bijhouden. In dit dagboekje schrijf je op wat je ziet/zag en hoe vaak dit voorkomt. Je kunt de directe omgeving van de oudere vragen ook alert te zijn op bepaalde symptomen en/of veranderingen. Negeer je twijfel nooit, want ouderdomsaandoeningen komen nou eenmaal heel vaak voor.

55

Problematiek bij ouderen

Problematiek bij ouderen

.v .

Inleiding

u'

Ac

tie

fb

De meeste ouderen vinden het ouder worden niet altijd leuk. Eenzaamheid, depressies, levensvragen, sociale contacten en lichamelijke achteruitgang maken het voor een oudere best lastig om nog optimaal van het leven te kunnen genieten. In deze theoriebron gaan we hierop in.

Ed

Hulp nodig waar door lichamelijke achteruitgang iets niet meer lukt.

Eenzaamheid

co

py

rig

ht

Van de ruim 2,9 miljoen 65-plussers voelt voelen bijna 900.000 mensen zich eenzaam. Vooral sociale eenzaamheid is een groot probleem bij ouderen. De eenzaamheid neemt toe als men ouder wordt. De meest voorkomende oorzaak voor deze eenzaamheid is het overlijden van de partner. Hoewel zowel mannen als vrouwen zich eenzaam voelen, komt eenzaamheid op latere leeftijd meer voor bij vrouwen. Dit komt omdat vrouwen vaak langer leven dan mannen. Eenzaamheid kan gevolgen hebben. De bloeddruk kan stijgen, stress kan toenemen en de kans op een depressie is groot. Uit onderzoek van het Leger des Heils blijkt dat 10.000 ouderen in een zorginstelling nooit visite krijgen. Deelname aan sociale activiteiten en/of het doen van vrijwilligerswerk vermindert de kans op eenzaamheid.

56

Levensvragen Terugkijken op het geleefde leven en nadenken over de toekomst, dat is wat ouderen veel doen. Er is voor een oudere veel om over na te denken. Zo moet een oudere verliezen van dierbaren een plekje geven, maar ook nadenken over de mooie dingen in het leven, zoals het opgroeien van (klein)kinderen. Vragen als ‘heb ik het wel goed gedaan’ en ‘heeft mijn leven mijn zin gehad’ passeren bij een oudere vaak de revue. Ouderen vinden het vaak lastig om levensvragen te beantwoorden. Dit komt voort uit het feit dat een oudere daar niet echt

Problematiek bij ouderen

hardop over praat. Wanneer levensvragen onbeantwoord blijven ontstaan vaak lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, spierpijn en geheugenverlies. Ook emotionele klachten als verdriet, eenzaamheid en depressies kunnen gevolg van zijn van onbeantwoorde levensvragen.

.v .

Sociale contacten

tie

fb

Wanneer een oudere ouder wordt, verliest hij mensen om zich heen. Dit kan de partner zijn, of vrienden, oud-collega’s of bekenden. Dat is heel zwaar voor een oudere, want niet elke oudere vindt het gemakkelijk om nieuwe contacten te maken. Ook worden ouderen soms erg afhankelijk van bezoek, doordat ze zelf steeds moeizamer de deur uit kunnen. Wanneer een oudere geen sociale contacten meer hebben, kan hij in een sociaal isolement terecht komen. Hierdoor kan de oudere in een vicieuze cirkel terecht komen, meer levensvragen gaan stellen en depressief worden.

Lichamelijke achteruitgang

Ed

u'

Ac

Ouderen krijgen te maken met lichamelijke achteruitgang. Niet alleen ontstaan er rimpels en verandert de haarkleur, ook worden botten brozer en nemen zowel de lenigheid als de reactiesnelheid af. Ouderen hebben het vaak moeilijk met het accepteren van de lichamelijke achteruitgang en het moeten aanvaarden van hulp bij de dingen die ze eerder zelfstandig konden. Het is vaak lastig om vast te stellen of er bij lichamelijke achteruitgang sprake is van een aandoening of dat de achteruitgang te maken heeft met ouderdom. Er zijn artsen die zich hebben gespecialiseerd in oudere patiënten. Daarnaast kunnen artsen tegenwoordig veel meer dan vroeger, waardoor een vroegere ‘ouderdomskwaal’ tegenwoordig verholpen kan worden. Denk hierbij aan een versleten heup.

Het signaleren van problematieken

Wanneer je de oudere al kent is het makkelijker om een probleem te signaleren. Je kent in dat geval een stukje voorgeschiedenis. Treedt er ineens een grote lichamelijke of geestelijke verandering op bij de oudere, dan is het belangrijk om extra alert te zijn. Bij ouderen komt nog wel eens een ‘knik in het functioneren’ voor, wat inhoudt dat het ineens veel slechter gaat, zonder dat daar een medische oorzaak voor is. Ook dit hoort bij het ouder worden.

co

py

rig

ht

Door alert te zijn op wat er mogelijk in het hoofd van een oudere om kan gaan, kan een probleem sneller gesignaleerd worden. Door in gesprek te gaan met de ouderen kun je erachter komen of er misschien eenzaamheid of een depressie speelt. Hoe eerder een problematiek gesignaleerd wordt, hoe makkelijker het is om het probleem aan te pakken.

57

Ik ben er nog

Ik ben er nog

.v .

Inleiding

fb

Ouderen leven in een hele andere wereld dan jongeren. Het levenstempo neemt af en de sociale contacten worden minder. Er zijn diverse methodieken om contact te maken en te onderhouden met ouderen. Door een methodiek toe te passen help je een oudere om zich (weer) bij de samenleving betrokken te voelen.

tie

De methode Urlings

ht

Ed

u'

Ac

De methode Urlings is een methode op het gebied van omgaan met ouderen met een verstandelijke beperking en dementie. Het kent vier elementen en het uitgangspunt is respect voor de oudere. Bij de methode Urlings draait het om het net zo respectvol omgaan met de oudere als dat men zelf behandeld wil worden.

1. Het fenomenologisch benaderen Hierin staan de behoeften en de beleving van de oudere centraal. Geprobeerd wordt om deze zo helder mogelijk te krijgen. Accepteren van eigenheid en respect zijn bij deze benadering de sleutelwoorden.

2. Aanvullende benaderingswijzen Hierbij kan gedacht worden aan haptonomie, massage, humor, muziek en knuffelen zodat de oudere zijn gevoel van eigenwaarde behoudt. Vooral bij dementerende ouderen is dit erg effectief.

3. Het levensverhaal Om een oudere beter te begrijpen is het belangrijk om ook zijn geschiedenis te kennen.

Het levensverhaal kan hierbij helpen.

4. De huidige behoeften, belevingen en wensen van de oudere zelf Het verhelderen van huidige behoeften, belevingen en wensen van de oudere draagt bij aan een gepaste benadering.

rig

De Eigen Kracht-conferentie

co

py

Ondanks dat ouderen steeds beperkter raken hebben ze nog steeds behoefte dingen zelf te doen. Door een Eigen Kracht-conferentie in te zetten kun je samen met een oudere en diens omgeving bepalen waar daadwerkelijk behoefte aan is.

58

Bij een Eigen Kracht-conferentie wordt een moment gepland waarop iemand die hulp nodig heeft in overleg gaat met zijn sociale netwerk. In het geval van ouderen wordt gekeken welke ‘krachten’ er binnen het sociale netwerk van de oudere aanwezig zijn. Het is een soort van interventie waar antwoorden gevonden moeten worden op hulpvragen.

Niet iedereen is even enthousiast over het inzetten van een Eigen Kracht-conferentie. Zo kan de oudere zelf een enorme druk voelen wanneer hij dingen uit handen moet geven. De oudere wil zijn omgeving liever niet belasten en houdt de schijn op dat het goed met hem gaat. Toch kan een Eigen Kracht-conferentie uitkomst bieden en de vrijheid en zelfstandigheid van de oudere vergroten.

• Voorbereiding: De hulpvraag wordt besproken met de Eigen Kracht-coördinator. Ook wordt er bepaald wie aanwezig zijn bij de conferentie. Dit kan familie zijn, maar ook een

Ik ben er nog

â&#x20AC;˘

u'

Omgaan met ouderen.

Ac

tie

fb

.v .

â&#x20AC;˘

buurman, vriendin of kennis. Tot slot wordt bepaald wanneer de conferentie plaats gaat vinden.

De bijeenkomst: Hulpverleners geven uitleg over de situatie. Het sociale netwerk krijgt zo de benodigde informatie. Daarna wordt een plan gemaakt om de hulpvraag op te lossen.

Het plan: In het plan staat wie wat gaat doen en wanneer dat gaat gebeuren. Tot slot wordt erin vermeld wanneer er weer een bijeenkomst plaats gaat vinden.

Ed

Sociale projecten

ht

Om ouderen sociaal actief te krijgen en te houden zijn er diverse sociale projecten gericht op deze doelgroep. Van het maatjesproject van Stichting Humanitas tot sjoelwedstrijden van de plaatselijke sjoelvereniging. Ook buurtverenigingen, wijkcentra en welzijnsorganisaties hebben vaak diverse projecten die ouderen helpen bij het behouden van sociale contacten, denk hierbij aan bingo-middagen en bloemschik-avonden.

co

py

rig

Sociale contacten zijn erg belangrijk voor een oudere. Door het hebben van sociale contacten krijgt de oudere het gevoel dat hij er nog bij hoort. Helemaal wanneer de partner is weggevallen bestaat de kans dat een oudere vereenzaamt. Een oudere zonder sociale contacten bevindt zich in een sociaal isolement. Deze mensen vinden in hun eigen netwerk geen ondersteuning van familie of vrienden en zijn dus aangewezen op professionele hulp.

59

fb

.v .

Ik ben er nog

tie

Mensen zijn sociale wezens.

Ac

Contact graag!

co

py

rig

ht

Ed

u'

Ouderen hebben niet allemaal dezelfde behoeften wanneer het gaat om contact. Waar de ene oudere genoegen neemt met de thuiszorg die twee keer in de week langskomt, heeft de andere oudere behoefte aan actieve activiteiten buiten de deur. Hoewel ouderen het soms lastig vinden om aan te geven hoe groot de behoefte naar contact is en zich al gauw tot last voelen is het goed om te weten dat geen enkel mens altijd alleen wil zijn. We zijn geboren als sociale wezens. Het is dan ook belangrijk om met ouderen in gesprek te gaan en te blijven over de contactwensen die zij hebben.

60

Ik red me wel

Ik red me wel

.v .

Inleiding

u'

Ac

tie

fb

Er komen steeds meer ouderen in Nederland en het aantal mensen op de arbeidsmarkt neemt af. Dit heeft als gevolg dat steeds meer ouderen zichzelf moeten redden. Daarnaast is zelfredzaamheid een belangrijk aspect wat veel mensen graag willen behouden. Met behulp van hulpmiddelen en activiteiten kan zelfredzaamheid worden bevorderd.

Ed

Toename van zelfredzaamheid door sociale activiteit.

Zelfredzaamheid

co

py

rig

ht

Zelfredzaamheid is het vermogen van om voor jezelf te zorgen en is een belangrijk punt, ook bij ouderen. Zo blijven de meeste ouderen het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis wonen. Hoewel alles langzamer gaat, heeft een oudere in de meeste gevallen nog steeds grote behoefte om zichzelf te redden. De meeste ouderen vinden het verschrikkelijk wanneer ze hulp moeten vragen, helemaal wanneer het gaat om persoonlijke dingen zoals lichamelijke verzorging. Door zelfredzaamheid te bevorderen wordt een oudere minder hulpbehoevend en behoudt hij meer zijn eigenwaarde. Psychische, sociale en fysieke factoren beïnvloeden de zelfredzaamheid en wanneer we spreken over zelfredzaamheid, hebben we het over de volgende terreinen: • dagbesteding (vrije tijd, zinvolle activiteiten) • lichamelijk, psychisch en cognitief functioneren • sociaal netwerk • woonsituatie • huishouden • algemene dagelijkse levensverrichtingen • mobiliteit • financiën.

61

Ik red me wel

Het belang van zelfredzaamheid voor de oudere

tie

fb

.v .

Jezelf kunnen redden is een fijn idee. De meeste ouderen voelen zich er dan ook niet prettig bij wanneer de dingen hem volledig ontnomen worden. Het is dan ook beter om samen met de oudere te kijken waar hulp bij nodig is en wat de oudere zelf nog kan. Zelfredzaamheid staat bij veel mensen hoog in het vaandel. Door te kijken naar zowel de mogelijkheden als de beperkingen van een oudere kan worden gekeken waar de oudere behoefte aan heeft.

Gaat het lopen niet meer zo goed? Dan kan er wellicht gebruikgemaakt worden van een rollator zodat de oudere toch zelfstandig naar de winkel kan voor een kleine boodschap.

Voor mensen die qua mobiliteit geen problemen hebben lijkt dit een hele normale activiteit, maar voor mensen met mobiliteitsproblemen kan het een heel groot obstakel zijn wanneer ze niet meer zonder iemand naar buiten kunnen. Zelfredzaamheid geeft vrijheid en die vrijheid geeft gevoel voor eigenwaarde mee. Een oudere die weinig onderneemt heeft een vergrote kans op lichamelijke en geestelijke achteruitgang.

Ac

Het belang van zelfredzaamheid voor de maatschappij

Ed

u'

Door de vergrijzing komen er steeds meer ouderen. De mensen met de pensioengerechtigde leeftijd neemt toe en het aantal mensen dat nog werkzaam is neemt af. Hierdoor zijn er minder mensen die professioneel voor ouderen kunnen zorgen. Door zelfredzaamheid te stimuleren worden er steeds minder ouderen hulpbehoevend, met als gevolg dat er minder mensen ingezet hoeven worden. Zelfredzaamheid kan ingezet worden op het gebied van communicatie, huishouden, mobiliteit, ontspanning, verzorging en/of wonen. Door gebruik te maken van hulpmiddelen op dit gebied kan de oudere zich beter zelfstandig redden en dat is ook gunstig voor de maatschappij.

ht

Activiteiten die zelfredzaamheid bevorderen

co

py

rig

Door creatief te denken, functioneel te trainen en geduld op te brengen kun je de zelfredzaamheid bij ouderen stimuleren. Soms is het nodig om een angst te doorbreken of handvatten aan te reiken. Er zijn veel activiteiten die bij kunnen dragen aan de zelfredzaamheid. Denk bijvoorbeeld aan een scootmobielcursus of een bewegingsactiviteit die zorgt voor soepelheid van gewrichten. Ook kan er aandacht geschonken worden aan het anders uitvoeren van bestaande activiteiten of het uitvoeren van activiteiten met behulp van een hulpmiddel. Lukt een bepaalde activiteit staand niet meer? Dan kan geprobeerd worden om het zittend te doen en lukt het lezen van een krant niet meer, dan kan misschien een vergrootglas uitkomst bieden.

62

Het punten van boontjes en het schillen van aardappelen kan voor een oudere al veel genoegdoening geven. Het idee dat een oudere het zelf nog kan - al dan niet met een beetje hulp - werkt erg bevredigend en stimuleert de zelfredzaamheid. Het kan zelfs een domino-effect oproepen: ‘Als ik dít nog kan, dan kan ik dát ook nog wel.’

Ik red me wel

Maatschappelijke participatie

.v .

Wanneer een oudere met pensioen gaat heeft hij vaak nog genoeg te doen: aandacht schenken aan de (klein)kinderen, onderhoud aan de woning en tijd doorbrengen met de partner bijvoorbeeld. Maar waar de ene oudere hier heel tevreden mee is, begint bij een andere oudere het gemis te komen naar maatschappelijke participatie. De oudere maakt steeds minder onderdeel uit van de maatschappij en dit kan voor eenzaamheid zorgen.

tie

fb

Participatie betekent meedoen aan het maatschappelijke leven. Onder maatschappelijke participatie valt: • betaalde arbeid • vrijwilligerswerk • informele hulp • lidmaatschap vereniging • culturele participatie • recreatieve en sociale participatie.

Ac

Door in gesprek te gaan met de oudere over zijn wensen met betrekking tot maatschappelijke participatie kan gekeken worden wat er bij de oudere past. Door maatschappelijk actief te zijn kan het gevoel van nutteloosheid doorbroken worden en dit kan eenzaamheid voorkomen.

u'

De oudere centraal – wensen en grenzen

co

py

rig

ht

Ed

Wanneer het gaat om zelfredzaamheid is het van belang de oudere centraal te stellen. Dit houdt in dat de oudere zelf de keuze maakt hoe en waarmee hij geholpen wil worden. Iedere oudere is uniek en heeft zijn of haar eigen zingeving en individuele behoeften. Door een oudere goed in te lichten over de mogelijkheden op het gebied van ondersteuning kan hij zelf keuzes maken welke ondersteuning hij wenst. Door de oudere zelf de regie te geven behoudt hij zijn gevoel van eigenwaarde en ook dit bevordert de zelfredzaamheid. Een oudere kan met de gemeente in gesprek gaan over de hulp die hij nodig heeft. De gemeente heeft als taak ervoor te zorgen dat de oudere hulp krijgt, maar zal tijdens zo’n gesprek ook sturen op zelfredzaamheid. Voor de oudere is het fijn als er een bekende bij dit keukentafelgesprek aanwezig is.

63

ht

rig

py

co u'

Ed fb

tie

Ac

.v .