Vode Crne Gore Br. 1 by eutopia.pro

STRUČNI ČASOPIS O UPRAVLJANJU I ZAŠTITI VODA I VODNIH RESURSA

info 1 VODA PODZEMNOG IZVORA “BOLJE SESTRE” IZUZETNOG JE KVALITETA I DOSTUPNA JE KORISNICIMA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU. IZGRADNJOM REGIONALNOG VODOVODA, U VRIJEDNOSTI OD OKO 110 MILIONA EURA, KVALITETNO I STABILNO RIJEŠENO JE JEDNO OD OSNOVNIH ŽIVOTNIH PITANJA GRAĐANA CRNE GORE.

info 1 THE WATER OF THE “BOLJE SESTRE” UNDERGROUND SOURCE IS OF HIGHEST QUALITY AND IS AVAILABLE TO THE USERS IN MONTENEGRIN COASTAL AREA. WITH THE CONSTRUCTION OF THE REGIONAL WATER SUPPLY, VALUED AT AROUND 110 MILLION EUROS, ONE OF THE BASIC LIVING PRECONDITIONS FOR THE CITIZENS OF MONTENEGRO WAS SOLVED IN A QUALITATIVE AND STABLE MANNER.

ä Izvorište Bolje sestre

IMPRESUM:

SADRŽAJ Vodosnabdijevanje crnogorskog primorja - Vizija Vlade Crne Gore Pavle Radulović: Ostvaren višedecenijski san 10 Predrag Nenezić: Od smjele ideje do opipljive realnosti 18 Miodrag Pejović: Uspješno realizovana velika investicija 23 Predrag Bjelobrković: Podrška evropskih institucija projektu regionalnog vodovoda 30 Predrag Jelušić: Regionalni vodovod je jedan od najznačajnijih infrastrukturnih sistema 40 Željka Radak Kukavičić: Crna Gora prepoznata na globalnoj turističkoj mapi 50 Giulio Moreno: Reforma vodosnabdijevanja uslov za održivost i razvoj 56 Prof. dr Milan J. Perović: Najveće prirodno blago Crne Gore 64 Vodacom: Sistemsko poboljšanje efikasnosti 70 Kontrola procesa poslovanja je ključ uspjeha 80 Iz netaknute prirode po najvišim standardima 88 Znanje u službi progresa 94 Ivan Špadijer: Razvojna vizija regionalnog vodovodnog sistema 100 Marijana Zenović: Unapređenje sistema kontrole kvaliteta vode 104 Tema 1. broja Vode Crne Gore Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru 106 Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovoda za opštine Budva, Kotor i Tivat, 29.09.2010. Milo Đukanović: Crna Gora se okreće izdašnim potencijalima 124 Branimir Gvozdenović: Više nema prepreka za veliki projekat 130 Miodrag Pejović: Svjetska kriza nije osujetila naše planove 134 Zoran Bošnjak: Stvorili smo uslove za razvoj turizma 140 Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća, 29.09.2016. Milo Đukanović: Projekat za sadašnje i buduće generacije 156 Branimir Gvozdenović: Sistem za nesporan kvalitet 164 Goran Jevrić: Podstrek Crnoj Gori 168 Saradnja Regionalnog vodovoda sa Vladom Crne Gore i međunarodnim institucijama u 2017. godini JP “Regionalni vodovod Crnogorsko primorje” prvo crnogorsko preduzeće član međunarodnog udruženja vodovoda u slivu rijeke Dunav sa sjedištem u Beču 172 Žabljak: 2017. prva sezona bez problema sa vodosnabdijevanjem 174

STRUČNA PUBLIKACIJA VODE CRNE GORE Broj 1, 29. septembar 2017. godine IZDAVAČ : JP '' Regionalni vodovod Crnogorsko primorje'', Budva ZA IZDAVAČA: Goran Jevrić, direktor JP “Regionalni vodovod Crnogorsko primorje” KOLEGIJUM: 1. Goran Jevrić, direktor JP ,,Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ 2. Akademik Petar Vukoslavčević, Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, Podgorica 3. Prof. dr Mićko Radulović, redovni profesor Građevinskog fakulteta Univerziteta Crne Gore, Podgorica 4. Prof. dr Zoran Veljović, dekan Elektrotehničkog fakulteta Univerziteta Crne Gore, Podgorica 5. Prof. dr Mira Vukčević, dekan Metalurško-tehnološkog fakulteta Univerziteta Crne Gore, Podgorica 6. Prof. dr Igor Vušanović, dekan Mašinskog fakulteta Univerziteta Crne Gore, Podgorica 7. Prof. dr Goran Sekulić, redovni profesor Građevinskog fakulteta Univerziteta Crne Gore, Podgorica 8. Prof. dr Srđa Aleksić, dekan Građevinskog fakulteta Univerziteta Crne Gore, Podgorica 9. Prof. dr Zoran Stevanović, redovni profesor Rudarskogeološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Beograd 10. DraganaBjelobrković, rukovoditeljka službe za regulisanje komunalne djelatnosti, Regulatorna agencija za energetiku, Podgorica 11. Vladimir Taušanović, predsjednik Međunarodnog udruženja vodovoda u slivu rijeke Dunav, Beč 12. Stjepan Gabrić, stariji specijalista za ekološku infrastrukturu, Svjetska banka, Zagreb 13. Vladimir Šimić, član Vijeća za vodne usluge Republike Hrvatske, Zagreb 14. Aleksandar Krstić, rukovodilac projekta Međunarodnog udruženja vodovoda u slivu reke Dunav, Beograd 15. Boban Mugoša, direktor Instituta za javno zdravlje, Podgorica 16. Dr Damir Gutić, v.d.direktor Uprave za vode, Beograd 17. Predrag Bjelobrković, JP ,,Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“, Budva 18. Marijana Zenović, JP ,,Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“, Budva 19. Ivan Špadijer, JP ,,Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“, Budva LEKTOR: Snježana Avramović DIZAJN: Dejan Popović FOTOGRAFIJA: Dejan Kalezić ŠTAMPA: Golbi d.o.o. TIRAŽ: 1000 WEB STRANICA: www.regionalnivodovod.me EMAIL: vode.crnegore@regionalnivodovod.me TEL: +382 (0) 33 451 921; +382 (0) 33 451 460 FAX: +382 (0) 33 451 937 REDAKCIJA ZAHVALJUJE BROJNIM SARADNICIMA I PRIJATELJIMA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI KONCEPTA I PRIPREMI OVE PUBLIKACIJE

Goran JEVRIĆ

direktor JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“

Umjesto uvodnika

VODA JE RESURS BUDUĆNOSTI

rirodni resursi sa kojima raspolaže jedno društvo i opredijeljenost da se tim resursima upravlja na racionalan i održiv način, definišu nivo unaprjeđenja kvaliteta života stanovništva, ali i nivo ekonomskog progresa države. Pristup vodi, kao jednom od najznačajnijih prirodnih resursa, jedan je od najvažnijih faktora održivosti cjelokupnog ekonomskog sistema Crne Gore budući da iz godine u godinu postaje sve prestižnija globalna turistička destinacija. Crna Gora kontinuirano bilježi intenzivan rast prihoda od turizma na godišnjem nivou pri čemu su isti u 2005. godini iznosili 222 miliona eura, dok će u tekućoj 2017, po svemu sudeći, dostići i iznos od milijardu eura. Završetak dijela 1. faze regionalnog vodovodnog sistema koji je zvanično otvorio predsjednik Vlade Crne Gore, g. Milo Đukanović, 29. septembra 2010. godine, donio je brojne benefite koji se ogledaju u povećanju kvaliteta života stanovnika Crnogorskog primorja, kao i rastu stranih direktnih investicija u prestižne turističke projekte kao što su: Porto Montenegro, Luštica Bay i Porto Novi, u ukupnoj vrijednosti od preko 2 milijarde eura. Crna Gora kao rijetko koja država u Evropi raspolaže izuzetnim vodnim bogatstvom, ali je često upitan naš odnos prema vodi kao veoma vrijednom, a besplatnom daru prirode. Imajući to u vidu, konceptualno smo osmislili časopis VODE CRNE GORE kako bi objedinili sve aspekte upravljanja vodnim resursima Crne Gore, počev od tehničko-tehnoloških, ekoloških, pa do socio-ekonomskih, u jednu cjelinu, i učinili ga dostupnim zainteresovanim građanima. Upravo u cilju održivog upravljanja ovim prirodnim resursom i unaprjeđenja kvaliteta života građana na Crnogorskom

primorju, Vlada Crne Gore je 15. februara 2007. godine donijela odvažnu i vizionarsku odluku o intenziviranju radova na završetku 1. faze regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor, Tivat, Bar i Ulcinj. Poseban pečat toj odluci daje činjenica da su se te godine posljedice globalne ekonomske krize počele osjećati i u ekonomskom sistemu Crne Gore. Dakle, 15. februar 2007. godine predstavlja prekretnicu u realizaciji projekta izgradnje regionalnog vodovodnog sistema za Crnogorsko primorje u koji je do sada ukupno investirano oko 107 miliona EUR. Regionalni vodovodni sistem je najznačajniji infrastrukturni projekat koji je Vlada Crne Gore realizovala u prvih 10 godina od obnove nezavisnosti i koji je tokom sedam godina funkcionisanja apsolutno potvrdio viziju Vlade Crne Gore da se investiranjem u infrastrukturne projekte na najefikasniji način kreira ambijent za ubrzani ekonomski progres Crne Gore i kvalitetniji život građana, kao i otvaranje novih radnih mjesta itd. Stoga, Crna Gora treba da, poštujući principe održivosti, iskoristi bogate prirodne resurse sa kojima raspolaže, stavljajući ih u funkciju realizovanja razvojnih projekata u cilju bržeg ekonomskog progresa cijelog društva. Upravo je to povod koji nas je motivisao da prvi broj časopisa VODE CRNE GORE tematski posvetimo regionalnom vodovodnom sistemu kao PROJEKTU KOJI JE PROMIJENIO CRNU GORU, uz želju da i na taj način obilježimo deset godina od donošenja strateške odluke Vlade Crne Gore iz 2007. godine, u vezi sa završe-tkom 1. faze sistema. Javno preduzeće „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je preduzeće u državnom vlasništvu koje je tokom 2013. godi-

ne u cjelosti u svom poslovanju primijenilo set antikriznih mjera Vlade Crne Gore i time apsolutno smanjilo troškove i optimizovalo svoje poslovanje. Zahvaljujući takvoj poslovnoj politici, preduzeće je načinilo značajan finansijski iskorak ka stabilnosti i rastu prihoda u 2016. godini za čak 50% u odnosu na prethodne poslovne godine. Dakle, JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je 2017. godine, zahvaljujući pozitivnim finansijskim rezultatima, u prilici da iz sopstvenih prihoda finansira nastavak razvoja regionalnog vodovodnog sistema za opštinu Herceg Novi, kao završetak izgradnje 1. faze sistema, odnosno, početak građenja 2. faze sistema (koji je inače bio predviđen tek za 2025. godinu, kako bi opštine Tivat, Kotor i Herceg Novi dobijale značajno veće količine vode, 600-750 l/s, u odnosu na sadašnje kapacitete od 330 l/s). Uporedo sa navedenim aktivnostima, preduzeće se posvetilo i realizaciji dvije nove poslovne vizije – projektima izgradnje fabrika za flaširanje vode i proizvodnju hladnih čajeva, uz najavu još jedne kvalitetne ideje kao što je proizvodnja solarne i hidro energije. Časopis VODE CRNE GORE ima zadatak da aktuelizuje pitanja o značaju voda kao strateškog resursa budućnosti, a osim aktuelnosti i drugih važnih informacija u vezi održivog upravljanja ovim važnim prirodnim resursom, obrađivaće i naučne teme kojima će se baviti respektabilni sastav Uređivačkog kolegijuma sačinjenog od uglednih ličnosti iz crnogorske akademske sredine i međunarodnih eksperata. Ovom prilikom se članovima Uređivačkog kolegijuma najiskrenije zahvaljujem što su prihvatili poziv da svojim znanjem i autoritetom obogate ovu ideju, projekat stručne publikacije VODE CRNE GORE.

info 2 NAKON NIZA GODINA KOJE SU BILE KARAKTERISTIČNE PO NEGATIVNIM FINANSIJSKIM REZULTATIMA, 2016. GODINE JP „REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE” POVEĆAVA PRIHOD ZA 50% NA GODIŠNJEM NIVOU I OSTVARUJE POZITIVAN FINANSIJSKI REZULTAT. POTOM JAVNO PREDUZEĆE DONOSI ODLUKU O FINANSIRANJU IZGRADNJE 3.2 KM CJEVOVODA ČIME ĆE I OPŠTINA HERCEG NOVI BITI SPOJENA NA REGIONALNI VODOVODNI SISTEM. OSIM NAVEDENOG PROJEKTA, JP IZ SOPSTVENIH PRIHODA POKREĆE PROCEDURU ZA FABRIKU (PUNIONICU) VODE ZA PIĆE I FABRIKU HLADNIH ČAJEVA, ŠTO ĆE NE SAMO PODIĆI IMIDŽ DRŽAVNE KOMPANIJE I POVEĆATI PRIHOD, VEĆ I OTVORITI NOVA RADNA MJESTA.

info 2 AFTER YEARS OF NEGATIVE FINANCIAL RESULTS, IN 2016, THE PUBLIC ENTERPRISE REGIONAL WATER SUPPLY FOR MONTENEGRIN COASTAL AREA INCREASED ITS INCOME BY 50% PER YEAR AND RECORDED A POSITIVE FINANCIAL RESULT. THE PUBLIC ENTERPRISE THEN REACHED THE DECISION ON FINANCING THE CONSTRUCTION OF 3.2 KM OF PIPELINES, WHICH WILL CONNECT THE HERCEG NOVI MUNICIPALITY TO THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM. IN ADDITION TO THIS PROJECT, THE PUBLIC ENTERPRISE SHALL USE ITS FUNDS TO INITIATE THE PROCEDURE FOR THE CONSTRUCTION OF A FACTORY (BOTTLING PLANT) OF DRINKABLE WATER AND A FACTORY OF ICE TEA, WHICH WILL NOT ONLY IMPROVE THE IMAGE OF THE STATE COMPANY AND ITS INCOME, BUT WILL ALSO OPEN NEW JOBS.

info 3 CRNOGORSKA OBALA JE SPECIFIČAN TEREN KOJI JE TEK SKORO (PREKO IZGRADNJE TUNELA “SOZINA” I REGIONALNOG SISTEMA ZA VODOSNABDIJEVANJE) POVEZAN SA SREDNJIM I SJEVERNIM DJELOM ZEMLJE, TE NA PRAVI NAČIN INTEGRISANA U EKONOMSKU STRUKTURU CRNE GORE.

info 3 THE MONTENEGRIN COAST IS A SPECIFIC TERRAIN WHICH HAS ONLY RECENTLY (VIA THE “SOZINA” TUNNEL AND THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM) BEEN CONNECTED TO THE CENTRAL AND NORTHERN PARTS OF THE COUNTRY, AND THUS PROPERLY INTEGRATED IN THE ECONOMIC STRUCTURE OF MONTENEGRO.

VODOSNABDIJEVANJE CRNOGORSKOG PRIMORJA

VIZIJA VLADE CRNE GORE

OSTVAREN VIŠEDECENIJSKI SAN C

rna Gora, iako mala po veličini, obiluje prirodnim specifičnostima i ljepotama koje je svrstavaju u red najatraktivnijih globalnih turističkih destinacija. Ipak, da bi se obezbijedilo normalno funkcionisanje života građana koji žive na jednoj teritoriji, a isto tako i uslovi za razvoj turizma i ostalih grana privrede, moraju se svakako obezbijediti neophodne infrastrukturne pretpostavke. Stoga je, posebno u posljednjoj deceniji, u Crnoj Gori mnogo urađeno na poboljšanju i razvoju svih vidova infrastrukturnih pretpostavki.

Pavle RADULOVIĆ ● Ministar održivog razvoja i turizma

Kada govorimo o vodosnabdijevanju Crnogorskog primorja, moramo konstatovati da je do 2010. godine špic ljetnje turističke sezone karakterisala nestašica vode, ali i da je taj problem riješen upravo zahvaljujući viziji Vlade Crne Gore, koja se ogledala u prioritetnom završetku 1. faze regionalnog vodovodnog sistema za Crnogorsko primorje. Crnogorsko primorje je geografski specifičan prostor. Planinska barijera koja se proteže od Ulcinja do Herceg-Novog bila je osnovni razlog za skoro potpuno limitiranje mogućnosti interkonekcije i integrisanja sistema vodosnabdijevanja

Vizija Vlade CRNE GORE Crnogorskog primorja i u potpunosti je determinisala tzv. „ostrvski” princip u razvoju vodovodnih sistema primorskih opština. Taj princip se decenijama svodio na oslanjanje svake opštine na eksploataciju vrlo ograničenih resursa vode za piće. Sa aspekta raspoloživih količina i kvaliteta vode, lokalna izvorišta karakterišu ekstremne sezonske godišnje oscilacije u izdašnosti istih i povremeno problematičan kvalitet vode u pojedinim opštinama. Izgradnjom regionalnog vodovodnog sistema za Crnogorsko primorje konačno su stvoreni uslovi da se sva ograničenja koja su karakterisala period do njegove izgradnje i puštanja u rad, eliminišu, i da se racionalnom razvojnom politikom u narednih nekoliko godina cjelokupno primorje pokrije vodovodnim mrežama i time omogući uredno, kontinuirano i sigurno vodosnabdijevanje svih postojećih i budućih potrošača, bez obzira da li se radi o domaćinstvima ili komercijalnim potrošačima. Da je opravdanost ove investicije u vodovodnu infrastrukturu nesporna, najbo-

lje pokazuje ogroman uticaj projekta izgradnje regionalnog vodovodnog sistema na podizanje kvaliteta života lokalnog stanovništva i razvoj turizma kroz poboljšanje investicionog ambijenta, koji je omogućio dolazak investitora koji u prestižne turističke projekte na Crnogorskom primorju investiraju više od dvije milijarde eura (Porto Novi, Porto Montenegro, Luštica Bay…). Interesovanja i spremnosti za ovako krupne investicije definitivno ne bi bilo da nijesu stvoreni uslovi za obezbjeđenje neophodne količine vode za piće visokog kvaliteta. Od 2006. godine u Crnoj Gori, posebna pažnja je posvećena vodosnabdijevanju i kvalitetu voda, pa je, iz kreditnih sredstava dobijenih na osnovu sporazuma Vlade Crne Gore i međunarodnih finansijskih institucija (EIB, EBRD, KfW i Svjetska banka), sredstava pretpristupnih fondova EU i sopstvenim sredstvima, realizovan veliki broj projekata kojima je unaprijeđena postojeća i izgrađena nova infrastruktura za vodosnabdijevanje i odvođenje i tretman otpadnih voda. ä Perast

12 U ovom periodu je izgrađeno i rehabilitovano oko 150 km vodovodne mreže i oko 190 km kanalizacione mreže uz gradnju pratećih objekata kao što su pumpne stanice i rezervoari. Takođe, izgrađena su i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Mojkovcu, Žabljaku, Kotoru i Tivtu, Budvi i Nikšiću i obnovljeno postrojenje u Podgorici, dok se očekuje završetak izgradnje postrojenja u Herceg Novom i Šavniku, kao i nastavak izgradnje u Pljevljima i Beranama. Takođe, u ovoj godini, očekuje se početak izgradnje novog postrojenja za tretman otpadnih voda u Podgorici, kao i realizacija sličnih projekata i u drugim opštinama, za koje je urađena tehnička dokumentacija. Visina uloženih sredstava u realizaciju navedenih projekata (ne računajući projekte čija je realizacija u toku) procjenjuje se na iznos od preko 250 miliona eura, od čega je za nastavak izgradnje regionalnog vodovodnog sistema uloženo oko 82 miliona eura. Protekla turistička sezona (2017. godina) je jedna od najboljih do sada i, kao rekordna po gotovo svim parametrima, generi-

info 4 TOKOM DRUGE POLOVINE PROŠLOG VIJEKA SVE IZRAŽENIJI PROBLEM NEDOSTATKA VODE ZA PIĆE USLOVIO JE DA RELEVANTNI POLITIČKI FAKTORI 1975. GODINE SKLOPE DRUŠTVENI DOGOVOR O IZGRADNJI REGIONALNOG VODOVODA ZA CRNOGORSKO PRIMORJE I OPŠTINU CETINJE.

sala je oko milijardu eura prihoda od turizma čime je Crna Gora na svjetskoj turističkoj mapi zauzela vrlo visoku poziciju, a što dokazuju brojne renomirane svjetske turističke organizacije i institucije koje našu državu ocjenjuju kao jednu od najpoželjnijih globalnih turističkih destinacija koja ubrzano napreduje i čija popularnost kontinuirano raste. Značaj i pozitivni efekti izgradnje regionalnog vodovodnog sistema iz godine u godinu postaju sve vidljiviji, a u praksi se svakodnevno potvrđuje koliko je ovaj sistem zaista potreban Crnogorskom primorju, a samim tim i Crnoj Gori. Naime, u ovom trenutku aktuelno je spajanje

Vizija Vlade CRNE GORE

info 4 DURING THE SECOND HALF OF THE 20TH CENTURY, THE INCREASING DEFICIT OF DRINKING WATER LED RELEVANT POLITICAL FACTORS TO CONCLUDE A SOCIAL AGREEMENT IN 1975 ON THE CONSTRUCTION OF A REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM FOR THE MONTENEGRIN COASTAL AREA AND THE CETINJE MUNICIPALITY.

ä Skadarsko jezero

opštine Herceg Novi na RVS, ali i projekat izgradnje drugog cjevovoda na dionici od Budve do Tivta u dužini od 11 km, kojim bi se povećao kapacitet sistema za opštine Tivat, Kotor i Herceg Novi sa sada raspoloživih 330 l/s na potencijalnih 750 l/s. Izgradnjom novog cjevovoda bi otpočela realizacija 2. faze regionalnog vodovodnog sistema, koja je na osnovu važeće planske dokumentacije bila predviđena tek za 2025. godinu, ali je ubrzani razvoj turizma i priliv stanovništva umnogome značajno povećao tražnju za vodom za piće, skoro deset godina prije predviđenog roka.

14 Ovakvi podaci najbolje potvrđuju ispravnost zajedničkih napora Vlade Crne Gore i preduzeća koje upravlja ovim sistemom da se kapaciteti regionalnog vodovodnog sistem u cjelosti iskoriste i stave u funkciju vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja. Kada je u pitanju budućnost sektora vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja, ono što je prioritet za naredni period svakako je razmatranje modela reforme sektora vodosnabdijevanja, kao i uspostavljanje novog institucionalnog okvira kroz Regulatornu agenciju. U tom smislu je obezbijeđena i podrška u vidu donacije EBRD za potrebe izrade studije koja će dati presjek trenutnog stanja u vodovodnom sektoru Crnogorskog primorja. Važno je istaći da će Regulatorna agencija imati značajan uticaj na konačno formiranje jedinstvene metodologije za utvrđivanje jediničnih cijena vode, kako bi se prevazišla praksa da svako preduzeće samostalno kreira cjenovnu

Vizija Vlade CRNE GORE politiku. Dakle, optimizacija sektora vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda na primorju apsolutno je u vrhu naših prioriteta, povodom čega već sprovodimo aktivnosti i svesrdno podržavamo unapređenje razvoja regionalnog vodovodnog sistema i njegove infrastrukture. Naglašavam da je, i pored kompleksne finansijske situacije, Vlada Crne Gore spremna da i ubuduće donosi važne i teške odluke da podrži projekte koji doprinose poboljšanju, prvenstveno životnog standarda građana, ali i investicionog ambijenta, jer upravo na primjeru regionalnog vodovodnog sistema se najbolje mogu uočiti benefiti donošenja hrabrih, ponekad izazovnih, ali suštinski ispravnih odluka čiji je krajnji cilj prosperitet i ekonomski razvoj društva u Crnoj Gori, a Ministarstvo održivog razvoja i turizma na čijem sam čelu, prioritetno je posvećeno realizaciji tog cilja. (septembar 2017. godine) ä Skadarsko jezero

info 5 ZNAČAJ PROJEKTA OGLEDA SE, PRIJE SVEGA, U OBEZBJEĐENJU BOLJEG KVALITETA ŽIVOTA GRAĐANA CRNOGORSKOG PRIMORJA, KOJIMA SE 2010. GODINE OSTVARIO VIŠEDECENIJSKI SAN. OVA GENERACIJA DONOSILACA ODLUKA U VLADI CRNE GORE ZATO MOŽE BITI PONOSNA ŠTO JE RIJEŠILA OVO VAŽNO PITANJE GRAĐANIMA PRIMORJA I POTVRDILA VIZIJU VLADE CRNE GORE DA SE I U VREMENIMA KOJE KARAKTERIŠE GLOBALNA EKONOMSKA KRIZA, ULAGANJEM U INFRASTRUKTURNE PROJEKTE GENERIŠU PREDUSLOVI SVEUKUPNOG DRUŠTVENOG PROGRESA I RASTA ŽIVOTNOG STANDARDA GRAĐANA. PROJEKAT IZGRADNJE REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA JE POTVRDIO TU VIZIJU I OPRAVDAO EPITET PROJEKTA KOJI JE PROMIJENIO CRNU GORU.

info 5 THE IMPORTANCE OF THE PROJECT IS MOSTLY REFLECTED IN THE PROVISION OF A BETTER QUALITY OF LIFE FOR THE INHABITANTS OF THE MONTENEGRIN COASTAL AREA, WHO WAITED FOR SEVERAL DECADES FOR THEIR DREAM TO COME TRUE IN 2010. THIS GENERATION OF DECISION MAKERS IN THE GOVERNMENT OF MONTENEGRO CAN THEREFORE BE PROUD FOR SOLVING THIS IMPORTANT ISSUE FOR THE INHABITANTS OF THE COASTAL AREA, THUS CONFIRMING THE VISION OF THE GOVERNMENT OF MONTENEGRO TO GENERATE THE PRECONDITIONS FOR THE OVERALL SOCIAL PROGRESS AND GROWTH OF THE STANDARD OF LIVING BY INVESTING IN INFRASTRUCTURE PROJECTS, EVEN IN THE TIMES OF ECONOMIC CRISIS. THE CONSTRUCTION OF THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM CONFIRMED THIS VISION AND PROVED THAT THIS IS A PROJECT WHICH WILL TRULY CHANGE MONTENEGRO.

Ã¤ Bokokotorski zaliv

OD SMJELE IDEJE DO OPIPLJIVE REALNOSTI

napređenje kvaliteta života na Crnogorskom primorju i izrastanje Crne Gore u investicionu i turističku destinaciju prepoznatljivog identiteta, koja je danas jedno od najbržerastućih turističkih područja u čitavom svijetu, ne bi bilo efikasno niti kvalitetno bez projekta izgradnje regionalnog vodovoda.

Regionalni vodovodni sistem je jedan od najvećih projekata realizovanih u Crnoj Gori u posljednjih 30 godina, i moguće, među projektima koji su uticali na razvijanje ili podstakli najširi spektar dobrobiti, pretvara-

Predrag NENEZIĆ

● Ministar turizma u šest Vlada Crne Gore, od jula 2001. do decembra 2010.

jući time Crnu Goru u destinaciju na “TOP 10” listi najuglednijih zapadnoevropskih medija i svjetskih turističkih organizacija i institucija. Smjela – i gotovo iz spektra nemogućeg u vrijeme kada se pojavila, prije 30 godi-

Vizija Vlade CRNE GORE ä Porto Montenegro

na - ideja odvođenja vode iz izvora na Skadarskom jezeru do primorja Crne Gore, danas je opipljiva realnost od krucijalne važnosti za dinamičan razvoj turizma, kao industrije koja stvara značajan dio domaćeg bruto proizvoda.

Ostvarenje projekta Regionalog vodovoda je možda najvažniji preduslov ukupnog turističkog razvoja i održivog razvoja primorskog područja, motor koji je snažno naprijed pokrenuo najosjetljiviji i najznačajniji pri-

vredni lanac u Crnoj Gori. “Srce” sistema – izvorište Bolje sestre i “krvne žile” od više od stotinu kilometara cjevovoda i objekata danas napajaju crnogorsko primorje – simbolički, ne samo vodom.

20 ä Porto Novi

Završetkom radova na ovom projektu danas smo znatno bliže viziji visokorazvijene turističke destinacije i društva sa pretpostavkama za unapređenje kvaliteta života građana i za dalji razvoj. U vijeku u kome je voda strateški resurs, a u mnogim područjima svijeta disbalans između tražnje za vodom i raspoloživosti vodnog potencijala dostiže zabrinjavajuće razmjere, u Crnoj Gori, zahvaljujući Regionalnom vodovo-

du, gotovo da ne postoji takva neravnoteža. Izgradnjom Regionalnog vodovoda, kvalitetno je riješeno jedno od osnovnih životnih pitanja građana Crne Gore i za buduća vremena. Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine je u najvažnijoj fazi same realizacije projekta od 2006. do sredine 2009. bilo koordinator ovog složenog procesa i jako sam ponosan što sam bio dio ovog istorijskog poduhvata.

Vizija Vlade CRNE GORE

ä Luštica bay

ä Izvorište “Bolje sestre”

Regionalni vodovod

KAPITALNI PROJEKAT

USPJEŠNO REALIZOVANA VELIKA INVESTICIJA MR MIODRAG PEJOVIĆ, PREDSJEDNIK UPRAVNOG ODBORA JP „REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE“ U RANIJEM SASTAVU

ealizacijom projekta regionalnog vodovoda trajno je i na kvalitetan način riješeno pitanje vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja za opštine: Ulcinj, Bar, Budva, Tivat i Kotor i time je ostvaren višedecenijski san generacija koje pamte prve ideje da voda sa izvorišta u zaleđu Skadarskog jezera stigne do primorja. U ovaj projekat, tokom više od tri i po decenije, bio je uključen veliki broj učesnika koji su utkali dobre namjere, rad i znanje u realizaciju ovog, za Crnu Goru, izuzetno značajnog infrastrukturnog objekta koji svojom veličinom i složenošću predstavlja najveću investiciju u posljednjih nekoliko decenija. Njegovom realizacijom ostvaren je san generacija ko-

je su se smjenjivale na sličnim mjestima, na kojima su bili na razne načine akteri tog kapitalnog projekta, koji je za sve to vrijeme trpio brojne probleme, prijedloge, dopune, izmjene, podrške i kritike, slaganja i neslaganja da bi najzad dobio pravi i jedino ispravni epilog time što je prihvaćen projekat koji je odabrao izvorište “Bolje sestre” kao najbolje rješenje.

24 ä Izvorište “Bolje sestre”

To izvorište sa vrhunskim kvalitetom i dovoljnim količinama vode u potpunosti može da zadovolji potrebe Crnogorskog primorja. Kada se govori o regionalnom vodovodu radi se o veoma složenom i kompleksnom projektu. Uz glavne objekte kao što je izvorište, pumpne stanice, prekidne komore i sl., položeno je i 135 km trase cjevovoda od koje preko 70% prolazi kroz izuzetno teške terene. Ako se tome doda da je na samom cjevovodu urađeno preko 400 objekata radi obezbjeđenja kvaliteta i sigurnosti cjevovoda tokom eksploatacije, onda je jasno kakvom je teškom trasom postavljan ovaj cjevovod. Kolektiv Regionalnog vodovoda može biti ponosan što ovaj sistem funkcioniše besprekorno što se pokazalo kroz njegovu eksploataciju tokom proteklih više od pet godina. Ova godina je najbolji test

uspješnog funkcionisanja ovog sistema jer se tokom glavne turističke sezone, kapacitet koristio i preko 80% bez zastoja i bez gubitaka, što je za svaku pohvalu. I Vlada Crne Gore može biti ponosna na ovaj projekat, a naročito predsjednik Vlade, koji je u uslovima najveće ekonomske krize koja je snažno drmala i Crnu Goru, uspio da obezbijedi konstrukciju finansiranja za realizaciju ovog projekta u iznosu od 81 milion eura. Koliko je to bilo i hrabro i opravdano najbolje govore dešavanja tokom turističke sezone u ovoj godini. Da kojim slučajem nije bio izgrađen regionalni vodovod, glavna turistička sezona na čitavom Crnogorskom primorju bila bi značajno osakaćena, a u metropoli turizma u Budvi skoro da je ne bi ni bilo. Slično se može reći i za Tivat i Kotor. Važno je naglasiti da je ova godina zbog ekstre-

info 6 UZ GLAVNE OBJEKTE KAO ŠTO SU IZVORIŠTE, PUMPNE STANICE, PREKIDNE KOMORE I SL, POLOŽENO JE I 135 KM TRASE CJEVOVODA OD KOJE PREKO 70 % PROLAZI KROZ IZUZETNO NEPRISTUPAČNE TERENE ZA IZVOĐENJE INFRASTRUKTURNIH RADOVA.

Regionalni vodovod

info 6 IN ADDITION TO THE MAIN STRUCTURES SUCH AS THE SOURCE, PUMP STATIONS, INTERMITTENT CHAMBERS AND THE POOL, ANOTHER 130 KM OF PIPELINE WERE LAID DOWN, 70% OF WHICH PASS THROUGH TERRAIN WHICH IS HIGHLY INACCESSIBLE FOR INFRASTRUCTURAL WORKS.

mno velike suše i za izvorište “Bolje sestre” bila najbolja provjera izdašnosti i kvaliteta vode. I u danima kada se pumpalo skoro kubik vode u sekundi nije došlo do značajnijeg smanjenja izdašnosti izvorišta, a kvalitet vode je uvijek bio konstantan – klasa A1. Tako se izgradnjom Regionalnog vodovoda otvara prostor za obezbjeđivanje vode građanima, turistima, privrednim i turističkim kapacitetima, koja svojim izuzetnim kvalitetom ispunjava sve kriterijume koji su utvrđeni domaćim ali i međunarodnim standardima. Put evropskih integracija predstavlja veliki izazov ali i šansu da Crna Gora i za druge važne infrastrukturne projekte obezbijedi nedostajuća finansijska sredstva iz međunarodnih finansijskih institucija, a izgradnja regionalnog vodovoda je još više otvorila vrata.

26 Završetkom prve faze ovog projekta, Crna Gora je značajno bliže porodici visoko razvijenih turističkih destinacija i druš t v i m a s a s t vo r e n i m pretpostavkama za dalji i dinamičniji razvoj. Time će turizam imati ključnu ulogu i biti znak raspoznavanja na globalnoj ekonomskoj sceni. Pred Regionalnim vodovodom su i dalje veliki poslovni izazovi. Veoma se intenzivno mora raditi na dva kolosijeka. Prvi je razvojni pod kojim se podrazumijeva realizacija druge faze i proširenje kapaciteta na izvorištu “Bolje sestre” za još dodatnih 400 litara u sekundi, povećanje kapaciteta u transportu vode prema Tivtu, Kotoru i Herceg Novom, omogućavanje velikim investitorima koji grade turističke kapacitete naslanjanje na regionalni vodovod (Kumbor,

info 7 OD UKIDANJA MEĐUNARODNIH SANKCIJA PREMA SAVEZNOJ REPUBLICI JUGOSLAVIJI 2000. GODINE, PA DO OBNOVE NEZAVISNOSTI CRNE GORE 2006. GODINE, AKTIVNOSTI NA POBOLJŠANJU VODOSNABDIJEVANJA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU SU REALIZOVANE U SARADNJI SA MEĐUNARODNIM FINANSIJSKIM INSTITUCIJAMA: NJEMAČKOM KFW BANKOM, SVJETSKOM BANKOM I DRUGIM FINANSIJSKIM INSTITUCIJAMA.

ä Skadarsko jezero

Regionalni vodovod

info 7 AFTER THE INTERNATIONAL SANCTIONS IMPOSED TO THE FEDERAL REPUBLIC OF YUGOSLAVIA WERE CANCELLED IN 2000, AND UNTIL MONTENEGRO RENEWED ITS INDEPENDENCE IN 2006, ACTIVITIES TO IMPROVE WATER SUPPLY IN THE COASTAL REGION OF MONTENEGRO WERE IMPLEMENTED IN COOPERATION WITH INTERNATIONAL FINANCIAL INSTITUTIONS: GERMAN KFW BANK, WORLD BANK, AND OTHER FINANCIAL INSTITUTIONS.

Luštica, Plavi horizonti, Mamula, Kraljičina plaža i sl.). Djelovanje na drugom kolosijeku je od presudnog značaja za uredno vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja, a to su poslovi na preventivnom i interventnom održavanju ovog infrastrukturnog giganta. Ovo podrazumijeva savršenu organizaciju i planiranje poslova, pravovremenu nabavku rezervnih djelova i materijala, efikasne intervencije, sposobnost u procjeni rizika i sl. i na ovim poslovima koji su najviše bili izraženi tokom ove turističke sezone, menadžment i stručni kadar Regionalnog vodovoda veoma uspješno su rješavali probleme koji su ih pratili što se pokazalo obezbjeđenjem vodsnabdijevanja Crnogorskom primorju, posebno u jeku turističke sezone, takoreći bez zastoja, što je pravi podvig.

7 info 8

GODINA NAKON ZAVRŠETKA I FAZE REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA ZBOG NEADEKVATNOG PRILAGOĐAVAVANJA I NEIZGRAĐENOSTI LOKALNE VODOVODNE MREŽE, ISPORUKA VODE OPŠTINAMA CRNOGORSKOG PRIMORJA VRŠI SE SA 11 DISTRIBUCIONIH ODVOJAKA IAKO IH JE IZGRAĐENO 21

7 info 8

YEARS AFTER THE END OF THE PROJECT, DUE TO INADEQUATE ACTIONS OF WATER SUPPLY ENTERPRISES, WATER IS BEING USED FROM ONLY 11 OUTLETS, INSTEAD OF 21.

Ã¤ Skadarsko jezero

PODRŠKA EVROPSKIH INSTITUCIJA PROJEKTU REGIONALNOG VODOVODA V

lada Crne Gore je na sjednici održanoj u februaru 2014. godine zadužila Javno preduzeće „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ - da intenzivira aktivnosti na definisanju modela međusobnih odnosa na optimizaciji poslovanja tog javnog preduzeća i opštinskih vodovodnih preduzeća putem dalje racionalizacije i upravljanju vodnim resursima i korišćenju izgrađene infrastrukture.

U tom kontekstu Vlada je sugerisala Javnom preduzeću, da uspostavi komunikaciju sa respektabilnim međunarodnim finansijskim organizacijama u cilju dobijanja adekvatne ekspertske podrške za optimizaciju korišćenja sistema regionalnog vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja.“ ä Budva

Predrag Bjelobrković ● Savjetnik za saradnju sa međunarodnim finansijskim institucijama

Racionalno upravljanje VODNIM RESURSIMA

VAŽNO JE PRIMIJETITI DA BI INTEGRISANJE OPERATERA U SEKTORU, OMOGUĆILO SMANJENJE LOKALNOG PRITISKA NA UPRAVLJANJE, I DOVELO DO KONCENTRACIJE U DIJELU PLANIRANJA I KOORDINACIJE POSLOVANJA U skladu sa navedenim zaduženjima Javno preduzeće je ostvarilo intenzivnu komunikaciju sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj (EBRD), a rezultat te saradnje je odluka Banke (krajem 2015. godine) da odobri grant za reformu sektora vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja. Nakon sprovedenog tendera, ugovor za izradu Plana reforme sektora vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja dodijeljen je italijanskom konzorcijumu Majone & SIM Spa, koji su za lokalnog partnera odabrali konsultantsku firmu E3 Consulting iz Podgorice. ä Prekidna komora - Sveti Stefan

32 Osnovni zaključak koji proizilazi iz uvodnog i prvog Izvještaja je da je sistem praktično neodrživ. U nastavku se navodi samo nekoliko ključnih problema koje je Konsultant analizirao, a koji se odnose na institucionalno-organizacione i ekonomsko – finansijske karakteristike sektora:

■ Institucionalni i organizacioni okvir U institucionalnom i organizacionom smislu, prisutan je veliki broj preduzeća (osam) aktivnih na navedenoj teritoriji kojoj gravitira stalno stanovništvo (oko 150.000) i sa 9,25 miliona turističkih noćenja u 2014. godini (prema zvaničnim podacima MONSTAT-a). Postojećem sistemu vodosnabdijevanja na Crnogorskom primorju, jasno nedostaju kapaciteti kako bi se nosio sa operativnim izazovima koje donosi razvoj turizma – i stoga je sigurnost i dostupnost adekvatnog kvaliteta vode za piće na kontinuiranoj osnovi, kao i efikasnog sistema kanalizacije – ključni faktor za dalji (ekonomski i so-

cijalni) razvoj. Pretjerana fragmentacija preduzeća je prvi očigledan problem koji treba da se riješi planom reforme koji će biti predložen i sproveden, ne samo kada su u pitanju finansije pojedinačnih preduzeća sa (pro forma) agregatnim finansijama svih preduzeća, već, prije svega, u dijelu planiranja i koordinacije. Sistem vodosnabdijevanja na Crnogorskom primorju je „organizovan” i u vertikalnim smislu, u smislu podjele nadležnosti: „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je (javno) preduzeće zaduženo za regionalno snabdijevanje vodom; Vodacom je (javno) preduzeće kojem je povjereno projektovanje i izgradnja regionalnih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i djeluje kao implementaciona agencija međunarodnih fondova tj. zajmova KfW-a; i šest vodovodnih i kanalizacionih lokalnih preduzeća koja djeluju u primorskim opštinama u sektoru distribucije i prodaje vode i kanalizacije. Ukoliko stavimo po strani drugačije poglede u smislu eko-

Racionalno upravljanje VODNIM RESURSIMA nomije, životne sredine i drugih aspekata, nedostatak integracije vodovodnog sistema doprinosi nedostatku veličine operatera, koji se odražava, naravno, na efikasnost pružanja usluga i efikasnost upravljanja. Uzgred, važno je primijetiti da bi integrisanje operatera u sektoru, omogućilo smanjenje lokalnog pritiska na upravljanje, i dovelo do koncentracije u dijelu planiranja i koordinacije poslovanja, a sve u korist ukupne optimizacije Sistema koji, u tehničkom smislu, djeluje kao jedinstven sistem i predstavlja nedjeljivu tehničko-tehnološku cjelinu. Novi koncept sektorske integracije bi zasigurno uticao na dosadašnji nedostatak jasnoće u misiji vodovodnih preduzeća i dao odgovor na pitanje da li vodovodna preduzeća treba da pretežno djeluju kao efikasan pružalac usluga ili kao sredstvo socijalne sigurnosti koje služi kao instrument lokalnim upravama za ostvarivanje pojedinačnih ciljeva optimizacije (individualna optimizacija je prepreka za ukupnu optimizaciju sistema). ä Izvorište “Bolje sestre”

34 Takođe, u kategoriju identifikovanih problema ubraja se, prije svega, nedostatak jedinstvenog regulatornog okvira, jasan način sprovođenja politike upravljanja kroz sistem nagrađivanja u kontekstu ostvarenja novih investicija kao i postavljanje odgovarajućih računovodstvenih standarda na osnovu kojih tarife koje donose povrat troškova, a koje su takođe društveno pristupačne, mogu biti kreirane kao preduslov za pružanje usluga umjesto kao ex post facto način pokrivanja operativnih troškova. Identifikovan je i izvjestan stepen neslaganja između centralnih i lokalnih vlasti u pogledu definisanja buduće organizacione i strateške uloge koju treba dati sistemu. Trenutni institucionalni i organizacioni model karakterišu: -Pretjerana fragmentacija preduzeća - Skupa i neefikasna fragmentacija

- Nedostatak regulatornog okvira - Uticaj lokalnih uprava na sistem upravljanja - Nedostatak jasne misije poslovanja. Sve navedeno zajedno dovodi do toga da sistem vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja nije u mogućnosti da dosegne svoje ciljeve i da doprinese podsticanju razvojnih planova primorskog regiona.

■ Ekonomsko finansijski aspekt Kada su u pitanju ekonomski i finansijski aspekti sistema vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja, sistem je jasno neodrživ, sa investicijama, isključujući Javno preduzeće „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ i Vodacom, na ekstremno niskom nivou od 5% godišnjeg prometa, tj. 6.85 € po stanovniku (najbolja praksa u sektoru iznosi – oko 64 €/st.).

info 9 OD UKUPNO 32 MILIONA EURA MEĐUNARODNIH KREDITA, DO SADA JE IZ SOPSTVENIH SREDSTAVA JP „REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE” OTPLATILO OKO 16,5 MILIONA EURA GLAVNICE I KAMATE.

Racionalno upravljanje VODNIM RESURSIMA

info 9 THE PUBLIC ENTERPRISE REGIONAL WATER SUPPLY FOR MONTENEGRIN COASTAL AREA PAID BACK AROUND 16,5 MILLION EUROS IN PRINCIPAL AND INTEREST, OF THE TOTAL AMOUNT OF 32 MILLION EUROS IN INTERNATIONAL LOANS.

Ã¤ Budva

36 Osnovna sredstva se vode kao dodijeljena, bez amortizacije/troškova zamjene sa uvijek negativnim rezultatima, (kada se odvojimo od računovodstvenih standarda dolazimo daleko od operativne realnosti) i neadekvatni finansijski izvještaji (dugoročne investicije koje su finansirane kroz kratkoročne resurse), a evidentni su i veoma visoki operativni troškovi (uglavnom za osoblje i za električnu energiju). ViK-ovi, tj. opštinska vodovodna preduzeća imaju gubitke vode (komercijalne ili fizičke) koji iznose više od 70% kao i pokazatelje odnosa zaposlenih u odnosu na broj stanovnika i potrošača koji idu čak do 1:120. Kadrovska struktura ukazuje na to da je prekvaliﬁkacija neophodan preduslov za uspostavljanje potrebnog stepena eﬁkasnosti sistema. Okvirno, dvije trećine zaposlenih su menadžeri ili administrativni radnici,

info 10 JEDAN OD KLJUČNIH ELEMENATA ODRŽIVOSTI OVOG PROJEKTA SU ODNOSI IZMEĐU JAVNOG PREDUZEĆA „REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE”, OPŠTINA I LOKALNIH VODOVODA KOJI SU PRIKLJUČENI NA REGIONALNI VODOVODNI SISTEM

ä Cjevovod za zahvat vode iz izvorišta Bolje sestre

Racionalno upravljanje VODNIM RESURSIMA

info 10 ONE OF THE KEY ELEMENTS OF THE SUSTAINABILITY OF THIS PROJECT IS THE RELATION BETWEEN THE PUBLIC ENTERPRISE “REGIONAL WATERWORKS FOR THE MONTENEGRIN COAST”, MUNICIPALITIES AND LOCAL WATERWORKS THAT ARE CONECTED TO THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM.

a manje od jedne trećine su terenski radnici (bez uključivanja privremenog osoblja koje se angažuje tokom ljetnje sezone). Shodno analizama prisutno je 13 menadžera na 141 zaposlenog. Način na koji se vodi računovodstvo u odnosu na (osnovna) sredstva, uz smanjivanje ukupne vrijednosti proporcionalno svake godine umjesto stvaranja dugoročnih sredstava za amortizaciju, pokazuje dramatičnu neefikasnost. Infrastruktura pripada opštinama koje odobravaju ViK-ovima da ih koriste bez zaključivanja ugovora o koncesiji ili sličnog aranžmana – koji zauzvrat vrše godišnju depresijaciju imovine umjesto akumulacije sredstava po osnovu amortizacije koja bi služila za investicije. Interne kompanijske i računovodstvene prakse su učinile finansijske izvještaje nedovoljno tačnim i preciznim.

Integracija se percipira na lokalnom nivou kao potencijalno, iako ne željeno rješenje, za njihove probleme, i za konačnu odluku o njihovoj sudbini. Sa druge strane, Javno preduzeće „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ se suočava sa internim finansijskim izazovima, kao i nedovoljnom kooperativnošću ViK-ova. Trenutni ekonomski i finansijski uslovi pokazuju: - Neefikasno poslovanje - Neopravdano visoke troškove koji nisu pokriveni tarifama - Nebalansirane finansijske izvještaje - Nedovoljna ulaganja - Veliki broj zaposlenih i neadekvatnu kadrovsku strukturu. Kumulativno, svi ovi razlozi doveli su do toga da sistem vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja ne može da finansira svoje razvojne projekte, postane samostalan i održiv, kao i da omogući optimalno korišćenje javnih resursa.

info 11 NAKON USAGLAŠAVANJA SA ODGOVARAJUĆIM SLUŽBAMA BANKE U KANCELARIJI EBRD U CRNOJ GORI I CENTRALI U LONDONU, 2015. GODINE JE OD STRANE JP „REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE” PRIPREMLJEN PRIJEDLOG PROJEKTNOG ZADATKA, A TAKOĐE, I NACRT BAZNOG INVESTICIONOG PROGRAMA REKONSTRUKCIJE, DOGRADNJE I PROŠIRENJA LOKALNIH VODOVODNIH SISTEMA U OPŠTINAMA HERCEG NOVI, TIVAT, KOTOR, BAR I ULCINJ, U KOJIMA JOŠ NIJESU IZGRAĐENE VODOVODNE MREŽE ZA ZNATAN DIO NASELJA U KOJIMA IMA PREKO 20.000 INDIVIDUALNIH OBJEKATA ZA STANOVANJE.

Ã¤ Kotor

info 11 AFTER AGREEING WITH THE RELEVANT SERVICES IN THE EBRD OFFICE IN MONTENEGRO AND THE HEAD OFFICE IN LONDON, THE PUBLIC ENTERPRISE REGIONAL WATER SUPPLY FOR MONTENEGRIN COASTAL AREA PREPARED THE PROPOSAL FOR THE PROJECT TASK AND ALSO A DRAFT FOR THE BASIC INVESTMENT RECONSTRUCTION PROGRAMME IN THE MUNICIPALITIES OF HERCEG NOVI, TIVAT, KOTOR, BAR AND ULCINJ, IN WHICH NO WATER SUPPLY NETWORKS WERE YET CONSTRUCTED FOR LARGE PARTS OF THESE SETTLEMENTS, COMPRISING MORE THAN 20,000 RESIDENTIAL STRUCTURES.

40 ä Budva

REGIONALNI VODOVOD JE JEDAN OD NAJZNAČAJNIJIH INFRASTRUKTURNIH SISTEMA

egionalni vodovod je jedan od najznačajnijih infrastrukturnih sistema kojim je riješen višedecenijski problem u vodosnabdijevanju Crnogorskog primorja.

Nedostatak pitke vode, restrikcije u snabdijevanju vodom, posebno u naseljima na višim kotama, te zaslanjivanje izvorišta dugi niz godina ograničavali su i ugrožavali, kako osnovne životne navike građana primorskih gradova, tako i perspektivu njihovog razvoja. Danas, Regionalnim vodovodom povezano je pet

Predrag Jelušić ● Direktor JP za upravljanje morskim dobrom Crne Gore

Najznačajniji infrastrukturni SISTEM od šest primorskih opština, a uskoro se očekuje rješavanje ovog problema i na području Herceg Novog. Može se reći da je 2007. godina, kada su se intenzivirale aktivnosti na završetku projekta izgradnje Regionalnog vodovoda kojim se obezbijedilo redovno i ko-

ntinuirano vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja sa izvorišta “Bolje sestre”, svojevrsna prekretnica i u pogledu razvoja turističke ponude primorskih gradova. Redovno snabdijevanje dovoljnim količinama pitke vode riješilo je gorući problem postojećih turističkih

objekata, od hotela, ugostiteljskih objekata, pa sve do plaža. Na Primorju nije bilo moguće govoriti o podizanju kvaliteta usluge i komfora u turizmu, posebno dostignuti međunarodne standarde, bez obezbjeđivanja dovoljnih količina pitke vode tokom ljetnjih mjeseci.

ä Velika plaža, Ulcinj

42 info 12 STANDARDI KOJI SE PRIMJENJUJU NA PLAŽAMA I U MARINAMA PODRAZUMIJEVAJU STALNO I KVALITETNO VODOSNABDIJEVANJE KAO OSNOV ZA PRUŽANJE TURISTIČKE USLUGE.

ä Kotor

info 12 STANDARDS IMPLEMENTED IN BEACHES AND MARINAS IMPLY PERMANENT AND QUALITY WATER SUPPLY AS THE BASIS FOR TOURIST SERVICES.

Najznačajniji infrastrukturni SISTEM

350 UREĐENIH I IZGRAĐENIH KUPALIŠTA SVOJIM GOSTIMA OMOGUĆAVA KORIŠĆENJE OSNOVNE PLAŽNE INFRASTRUKTURE

Kako u smještajnim i ugostiteljskim objektima, tako i na crnogorskim plažama, Regionalnim vodovodom obezbijeđeno je kontinuirano vodosnabdijevanje što je omogućilo adekvatnu plažnu uslugu i komfor u korišćenju osnovne plažne infrastrukture kao što su toaleti, tuševi i plažni ugostiteljski objekti. Standardi koji se primjenjuju na plažama i u marinama u razvijenim turističkim destinacijama kao što je Plava zastavica na primjer, podrazumijevaju stalno i kvalitetno vodosnabdijevanje kao osnov za pružanje turističke usluge. Danas 25 crnogorskih plaža ima Plave za-

stavice, ali i ostalih 350 uređenih i izgrađenih kupališta svojim gostima omogućava korišćenje osnovne plažne infrastrukture. Kvalitetno vodosnabdijevanje bilo je polazna tačka i ključni preduslov i za razvoj novih investicionih projekata na obali, za izgradnju novih plaža, marina i drugih turističkih objekata na djelovima obale gdje nije postojala mogućnost priključka na postojeće lokalne vodovodne sisteme. Značaj izgradnje Regionalnog vodovoda i njegov doprinos razvoju turističke privrede na Primorju danas se može prepoznati u značajno unaprijeđenom kvalitetu turističke ponude. No, ovako uspješan i kvalitetan primjer rješavanja osnovnog infrastrukturnog preduslova mora biti praćen i integralnim rješavanjem pitanja otpadnih voda u primorskim opštinama kako bi se pored visokih standarda na crnogorskim plažama obezbijedio trajno visok kvalitet morske vode.

44 Realizovane su predsezonske aktivnosti na uređenju obale kao i manji sanacioni radovi na objektima u zoni morskog dobra. Osnov za postupanje u realizaciji navedenih poslova bile su najčešće službene zabilješke kontrolora morskog dobra, zahtjevi građana ili mjesnih zajednica, nadležnih inspekcija kao i zaključci sa Koordinacionih tijela koji su održavani u pripremi turističke sezone.

Slijedi prikaz najznačajnijih investicionih aktivnosti po opštinama u prethodnoj sezoni:

Opština Herceg Novi Rekonstrukcija šetališta ,,V Danica" u Herceg Novom

224.432,42 €

Uređenje plaže „Bijela Vila" na Škveru

6.255,25 €

Uređenje „Novosadske" plaže na Toploj

2.034,90 €

Postavljanje info table i zaštitne ograde na ponti u Njivicama

1.199,52 €

Uređenje zaleđa plivališta u Kamenarima

4.526,76 €

Postavljanje ograde na stepeništu kod "Citadele"

1.606,50 €

Sanacija ograda na parkingu na Rosama

3.932,95 €

Sanacija i privremeno uređenje lokacije "Golden Bay" na Savini

5.515,50 €

UKUPNO:

249.503,80 €

Opština Kotor Izvođenje radova na izgradnii pješačke staze Risan- Perast, I faza,

128.499,78 €

Sanaciia parapetnih zidova duž lokalnog puta u Prčnju - I faza

87.454,25 €

Uređenje obale u Risnu kod objekta „Blafer"

839,66 €

Sanacija mandraća u Perastu/kod kuće"Penčića"

4.718,35 €

Rekonstrukcija obalnog zida na Muo/Peluzica

6.458,72 €

Sanacija završnog sloja ponte/kod plivališta u Prčnju

4.559,60 €

Sanacija završnog sloja ponte / kod "Brguljana" u Prčnju

347,48 €

UKUPNO:

232.877,84 €

Opština Tivat Uređenie specijalnog rezervata prirode-tivatska Solila - V faza

18 506.88 €

Uređenie prilaznog puta do plaže „Oblatno"

5.623.00 €

Sanacija mandraća u Krašićima

2.446,34 €

UKUPNO:

26.576,22 €

Investicione aktivnosti JP za upravljanje morskim dobrom Crne Gore po OPŠTINAMA

Opština Budva Završetak mosta (a/b ploča) u Buljarici

6.939,59 €

Sanacija sanitarnog objekta na plaži u Petrovcu i u zaleđu Slovenske plaže

6 987.68 €

Rekonstrukcija fasade na poslovnom objektu Javnog preduzeća

28.055,52 €

Uređenje šetališne staze od Petrovca do Perazića Dola

7 702,00 €

Sanacija metalne ograde na stazi prema plaži Mogren I

4977,02 €

Izvođenje građ. zanatskih radovi na Jazu, Mogrenu, Slovenskoj plaži i Bečićima

11.664,97 €

Uređenje staze do plaže „Malaji" kod Jaza

3853,81 €

Sanacija parapetnog kamenog zidića na plaži Bečići/kod crkve "Sv. Toma"

297.50 €

Sanacija oštećene kapije na stazi prema plaži Mogren

297,50 €

Postavljanie zaštitnih dasaka na prolazima uz stazu na Slovenskoj plaži

1.933,75 €

Čišćenje atm. kanala i popravka rigola na šetalištu ispred vile „Manojlović”

2.499,00 €

Čišćenje nanosa pijeska iz atmosferskog odvoda kod rest. „Porto"

833,00 €

Rešavanje odvoda atmosferskih voda sa šetališta kod objekta „Kairos"

1190,00€

Akcija prednovogodišnjeg uklanjanja ostavljenih objekata u zoni md u Budvi

5.247,90 €

UKUPNO:

82.479,24 €

Opština Bar Uređenje šetališta - Žukotrlica u Baru

15 634.22 €

Sanacija oštećenja na obalnom zidu u Sutomoru

4.623,60 €

Rušenje objekta i uređenje lokacije "Perla" na Utjehi

5.355,00 €

UKUPNO:

25.612,82 €

Opština Ulcinj Održavanje pješačke - trim staze Rt Đerane - hotel Albatros

3.694,95 €

Revitalizacija i uređenje zelenih površina-gradski park na Maloi plaži

5.993,46 €

Postavljanje elastične ograde/bankine prema plaži Liman II

13.976,91 €

Tamponiranie prilaznog puta pored rijeke Bojane na Velikoi plaži

12.199.59 €

Presezonsko uređenie plaže "Valdanos"

5.176,50 €

UKUPNO:

41.041,41€

U svim opštinama Predsezonsko nasipanje plaža po opštinama: Kotor, Tivat i H.Novi

47.556,68 €

Postavljanie info tabli

3.308.20 €

UKUPNO:

50.864,88 €

46 UREĐENJE ŠETALIŠTA ŽUKOTRLICA U BARU ZA POMENUTE RADOVE SKLOPLJEN JE UGOVOR SA IZVOĐAČEM RADOVA FIRMOM “UNIPRED” DOO BIJELO POLJE U IZNOSU OD 15.634.22 EURA SA PDV-OM, I UGOVOR ZA NADZOR SA FIRMOM “V PROJEKT” NA IZNOS OD 833.0 EURA SA PDV-OM

UREĐENJE ŠETALIŠNE STAZE OD PETROVCA DO PERAZIĆA DOLA ZA RADOVE NA UREĐENJU STAZE SKLOPLJEN JE UGOVOR SA IZVOĐAČEM RADOVA FIRMOM “TEMKO” DOO IZ NIKŠIĆA U IZNOSU OD 7.702.0 EURA SA PDV-OM, I UGOVOR ZA NADZOR SA FIRMOM “V PROJEKT” NA IZNOS OD 797.30 EURA SA PDV-OM

Izvještaj o stanju uređenja prostora iz 2016. godine

UREĐENJE SPECIJALNOG REZERVATA PRIRODE TIVATSKA SOLILA V FAZA ZA POMENUTE RADOVE SKLOPLJEN JE UGOVOR SA IZVOĐAČEM RADOVA FIRMOM “V PROJEKT” DOO IZ NIKŠIĆA U IZNOSU OD 18.506.88 EURA SA PDVOM, I UGOVOR ZA NADZOR SA FIRMOM “INGENIUM” DOO IZ PODGORICE NA IZNOS OD 1963.50 EURA SA PDV-OM

TAMPONIRANJE PRILAZNOG PUTA PORED RIJEKE BOJANE NA VELIKOJ PLAŽI U ULCINJU IZVOĐENJE RADOVA BILO JE POVJERENO FIRMI “CIVIL ENGINEER” DOO IZ PODGORICE A UGOVORENA VRIJEDNOST RADOVA BILA JE 12.199.59 EURA SA PDV-OM

info 13 JEDAN OD ZNAČAJNIJIH PROBLEMA JE I VEOMA VISOKO UČEŠĆE KREDITA U KONSTRUKCIJI FINANSIRANJA PROJEKTA REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA. OVO PREDSTAVLJA IZAZOV ZA FINANSIJSKU I UKUPNU ODRŽIVOST JP „REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE“ O ČEMU NAJBOLJE GOVORE PODACI DA JE JP TOKOM POSLJEDNJIH 4 GODINE (OD 2013. DO KRAJA 2016. GODINE) IZ SOPSTVENIH PRIHODA OTPLATILO 15 MILIONA EURA PO OSNOVU KREDITNOG ZADUŽENJA ZA KOJE JE GARANCIJE IZDALA VLADA CRNE GORE.

ä Kraljičina plaža

info 13 ANOTHER IMPORTANT PROBLEM IS THE VERY HIGH PARTICIPATION OF LOANS IN THE FINANCING OF THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM. THIS IS A CHALLENGE FOR THE FINANCIAL AND OVERALL SUSTAINABILITY OF THE PUBLIC ENTERPRISE REGIONAL WATER SUPPLY OF THE MONTENEGRIN COASTAL AREA, WHICH IS CONFIRMED BY THE INFORMATION THAT IN THE PREVIOUS 4 YEARS (FROM 2013 TO LATE 2016), THE PUBLIC ENTERPRISE PAID BACK 15 MILLION EUROS OF THE LOAN FOR WHICH THE GOVERNMENT OF MONTENEGRO ISSUED A GUARANTEE, FROM THE ENTERPRISEâ&#x20AC;&#x2122;S OWN INCOME.

50 ä Porto Montenegro

zgradnjom Regionalnog vodovoda uspješno je riješen problem vodosnabdijevanja opština Crnogorskog primorja, što je od krucijalne važnosti za razvoj turizma i nesmetano odvijanje turističke sezone.

Cijenim da je ovaj projekat jedan od najznačajnijih razvojnih programa Crne Gore. Njime je dugoročno riješen problem deficita u vodosnabdijevanju primorja koji je dosta dugo opterećivao crnogorski turizam. Nesmetano vodosnabdijevanje i kvalitetna infrastruktura u toj oblasti pretpostavka je za razvoj turizma.

CRNA GORA PREPOZNATA NA GLOBALNOJ TURISTIČKOJ MAPI

Željka Radak Kukavičić ● Direktorica ● Direktorica Nacionalne Nacionalne turističke turističke organizacije organizacije Crne Crne Gore Gore

Podsticaj stranim INVESTICIJAMA

Ã¤ Hotel Regent, Porto Montenegro

Ã¤ Perast

Podsticaj stranim INVESTICIJAMA ä Budva

Naš cilj, u skladu sa strateškim smjernicama za oblast turizma, jeste izgradnja hotelskih kapaciteta kao generatora razvoja i zaposlenosti, zato je Vladinim mjerama kreiran okvir kojim se podstiče njihov razvoj. Otvaranje hotela renomiranih svjetskih brendova poput Regenta, planiranog prvog One & Only ljetovališta u Evropi i mnogih drugih,

nezamislivo je bez adekvatne prateće infrastrukture. U tom smislu cijenim da je izgradnja Regionalnog vodovoda značajna za realizaciju novih stranih investicija. Kvalitetno opremanje prostora, osmišljeno planiranje i korišćenje prostora kao važnog i ograničenog resursa je pretpostavka za održivi razvoj turizma kojem smo posvećeni.

info 14 OTVARANJE HOTELA RENOMIRANIH SVJETSKIH BRENDOVA POPUT REGENTA, PLANIRANOG PRVOG ONE & ONLY LJETOVALIŠTA U EVROPI I MNOGIH DRUGIH, NEZAMISLIVO JE BEZ ADEKVATNE PRATEĆE INFRASTRUKTURE.

info 14 THE OPENING OF HOTELS OF RENOWNED GLOBAL BRANDS SUCH AS REGENT, PLANNED FIRST ONE & ONLY SUMMER RESORT IN EUROPE AND MANY OTHERS, IS UNIMAGINABLE WITHOUT ADEQUATE SUPPORTING INFRASTRUCTURE

Ã¤ Porto Montenegro

56 REFORMA VODOSNABDIJEVANJA USLOV ZA ODRŽIVOST I RAZVOJ

akon što je 2010. godine regionalni sistem vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja počeo sa operativnim radom EBRD kao najveći strani kreditor tog projekta (visina kredita EBRD je iznosila 18 miliona) nastavila je nadgledanje i izvještavanje po projektu u okviru koga je nastavljena bliska saradnja sa Javnim preduzećem “Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ ● GIULIO MORENO, Šef misije EBRD u Crnoj Gori od novembra 2011. do maja 2017. godine U ovom trenutku aktivan je Projekat reforme sektora vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja koji se finansira grantom koji je EBRD obezbijedila od Centralnoevropske inicijative (CEI). Banka, kao i drugi relevantni subjekti u ovom sektoru jasno stoje na stanovištu da je njegova reforma uslov

za ukupnu održivost i dalji razvoj. Pored toga, krajem 2013. godine Javno preduzeće „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje” je formulisalo osnovne postavke za Projekat unapređenja snabdijevanja vodom za piće primorskih opština i uz saglasnost Ministarstva održivog razvoja

i turizma, sa istim upoznalo Kancelariju EBRD u Crnoj Gori. U prvoj polovini 2014. godine, pripremom prvog nacrta ToR-a (projektnog zadatka) menadžment Javnog preduzeća je, faktički, počeo sa aktivnostima na stvaranju uslova za odobrenje projekta od strane borda direktora EBRD.

Projekat proširenja lokalnih vodovodnih mreža u opštinama Herceg Novi, Kotor, Tivat, Bar i Ulcinj

info 15 DVIJE TREĆINE ZAPOSLENIH U OPŠTINSKIM VODOVODIMA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU SU MENADŽERI ILI ADMINISTRATIVNI RADNICI A MANJE OD JEDNE TREĆINE SU TERENSKI RADNICI (BEZ UKLJUČIVANJA PRIVREMENOG OSOBLJA KOJE SE ANGAŽUJE TOKOM LETNJE SEZONE).

info 15 TWO THIRDS OF EMPLOYEES IN MUNICIPAL WATER SUPPLY SYSTEMS IN THE COASTAL AREA OF MONTENEGRO ARE EITHER MANAGERS OR ADMINISTRATIVE WORKERS, WHEREAS LESS THAN ONE THIRD ARE FIELD WORKERS (NOT INCLUDING TEMPORARY STAFF HIRED DURING THE SUMMER SEASON).

ä Prekidna komora Ćafe

58 ä Izvorište “Bolje sestre”

Uviđajući značaj ovog projekta, opštine Herceg Novi, Kotor, Tivat, Bar i Ulcinj su u Pismima o namjeri upućenim Evropskoj banci za obnovu i razvoj iskazale svoju namjeru da pokrenu ovaj Projekat, a JP Regionalni vodovod Crnogorsko primorje je svoj nedvosmislen interes našlo u činjenici da se realizacijom Projekta značajno podiže stepen iskorišćenosti kapaciteta regionalnog vodovodnog sistema, koji je tokom prethodne četiri godine eksploatacije bio relativno nizak, ispod 20%. Takođe, s obzirom na specifično iskustvo i kadrovsku osposobljenost ovog javnog preduzeća za vođenje projekata koji su finansirani od međunarodnih finansijskih organizacija, opštine su Pismima o namjeri ovlastile Regionalni vodovod Crnogorsko primorje da u njihovo ime pokrene i vodi potrebne procedure i pregovore, s tim da bi se pitanja impleme-

ntacije Projekta koja se tiču strukture i nadležnosti Jedinice za implementaciju projekta koju bi vršilo ovo javno preduzeće uredila posebnim trilateralnim sporazumom o implementaciji (EBRD, JP i Opštine). Nakon usaglašavanja sa odgovarajućim službama Banke u Kancelariji EBRD u Crnoj Gori i centralom u Londonu pripremljen je prijedlog ToR-a, takođe, i nacrt baznog investicionog programa rekonstrukcije, dogradnje i proširenja lokalnih vodovodnih sistema u opštinama Herceg Novi, Tivat, Kotor, Bar i Ulcinj, u kojima još nisu izgrađene vodovodne mreže za znatan dio naselja u kojima ima više od 10.000 individualnih objekata za stanovanjene i u kojima živi najmanje 60.000 stanovnika. Isto tako je od značaja činjenica da se na tim područjima nalaze i lokacije koje su urbanističkim planovima namijenjene za izgradnju turističkih obje-

info 16 EKONOMSKI I FINANSIJSKI PARAMETRI OPŠTINSKIH VODOVODNIH PREDUZEĆA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU, JASNO POKAZUJU NJIHOVU NEODRŽIVOST – NJIHOVE GODIŠNJE INVESTICIJE IZNOSE PROSJEČNO 6,85€ PO STANOVNIKU, DOK EVROPSKA PRAKSA U SEKTORU IZNOSI OKO 64 € PO STANOVNIKU.

Projekat proširenja lokalnih vodovodnih mreža u opštinama Herceg Novi, Kotor, Tivat, Bar i Ulcinj

info 16 THE ECONOMIC AND FINANCIAL PARAMETERS OF MUNICIPAL WATER SUPPLY ENTERPRISES IN THE COASTAL AREA OF MONTENEGRO CLEARLY DEMONSTRATE THEIR UNSUSTAINABILITY – THEIR ANNUAL INVESTMENT AMOUNTS TO AN AVERAGE OF €6.85 PER INHABITANT, WHEREAS THE PRACTICE IN EUROPE IN THIS SECTOR AMOUNTS TO APPROXIMATELY €64 PER INHABITANT.

kata koji u budućnosti treba da znatnim dijelom generišu ukupan razvoj primorskog regiona i države u cjelini, a osnovni preduslov za njihovu ekonomsku valorizaciju je prethodno infrastrukturno opremanje, u ovom konkretnom slučaju je potrebno izgraditi ne malu neodstajuću infrastrukturu za vodosnabdijevanje. Da bi se sredstva za realizaciju navedenih projekata izgradnje vodovodne infrastrukture mogla angažovati, neophodno je da se Banci potvrdi da Vlada Crne Gore i opštine, čiji se projekti finansiraju, smatraju da je Projekat prioritetan. Vjerujemo da bi se do te potvrde najefikasnije došlo na sastanku predstavnika Ministarstva održivog razvoja i turizma, opština, Javnog preduzeća „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ i Banke. Ovime bi se takođe, potvrdila validnost Pisama o namjeri koja su ranije izdale opštine.

60 S obzirom da se ovdje radi o finansiranju koji se odnosi na Sektor za lokalnu infrastrukturu i zaštitu životne sredine za koju nije neophodna garancija države, potrebno je da Ministarstvo finansija potvrdikapaciteta za zaduživanje svake od opština pojedinačno kako bi na osnovu te zvanične informacije, Banka bila obaviještena koje opštine imaju prostor za dodatno zaduživanje i do kog iznosa što je osnovni uslov za početak implementacije pojedinačnih projekata na održiv način jer to pretpostavlja planiranje i realizaciju projekata. Nakon ispunjenja ova dva uslova Bordu banke bi bio dostavljen predlog za konceptualo odobrenje Projekta, što znači da bi se u najkraćem mogućem roku mogle očekivati i formalne odluke za dalji nastavak ovih aktivnosti na planu projektovanja i građenja vodovodne infratsrukture u onim opštinama koje nastave sa daljim aktivnostima shodno uputstvima dobijenim na gore navedeni način od strane

info 17 PRVA EVROPSKA ZEMLJA KOJA JE OTPOČELA REFORMU SEKTORA VODOSNABDIJEVANJA (SREDINOM 1980-IH GODINA) BILA JE VELIKA BRITANIJA. OPŠTINSKE VODOVODNE USLUGE SU GRUPISANE U REGIONALNE CJELINE, TJ. INTEGRISANE POSLOVNE SISTEME, I TO, 9 U ENGLESKOJ, 1 U VELSU, 3 U ŠKOTSKOJ I 1 U SJEVERNOJ IRSKOJ.

ä äIzvorište Izvorište“Bolje “Boljesestre” sestre”

Projekat proširenja lokalnih vodovodnih mreža u opštinama Herceg Novi, Kotor, Tivat, Bar i Ulcinj

info 17 THE FIRST EUROPEAN COUNTRY WHICH STARTED THE WATER SUPPLY REFORM (IN MID 1980S) WAS THE UK. THE MUNICIPAL WATER SUPPLY SERVICES WERE GROUPED AS REGIONAL UNITS, I.E. INTEGRATED BUSINESS SYSTEMS – 9 IN ENGLAND, 1 IN WALES, 3 IN SCOTLAND, AND 1 IN NORTHERN IRELAND.

MF i MORT. Nadamo se da će se trenutni zastoj tj. kašnjenje u aktivnostima na ovom planu brzo prevazići. Na bazi tako koncipiranih podataka u formi Izvještaja konsultanata, uslijedilo bi finalno odobrenje Projekta od strane Borda direktora EBRD, a zatim i potpisivanje ugovora o kreditu sa opštinama, kao i ugovora o implementaciji čime bi se stvorili i svi formalni preduslovi za raspisivanje tendera za projektovanje i identifikaciju prioritetnih projekata koji će biti finansirani iz kredita koji moraju biti usaglašeni tj. kompatibilni sa listom projekata koji se fina-

nsiraju u okviru Projekta „Vodosnabdijevanje i odvođenje otpadnih voda na Crnogorskom Primorju, Faza 5“ – KfW , da bi se u roku od 4-6 mjeseci nakon toga mogla početi gradnja tako projektovane vodovodne infrastrukture u opštinama na Crnogorskom primorju. Banka, takođe, iskazuje interesovanje za refinansiranje zajma Abu Dhabi Fonda za razvoj (prevremenu otplatu tog kredita i njegovu zamjenu kreditom EBRD pod povoljunijim uslovima) kao i za finansiranje projekata II faze izgradnje regionalnog sistema vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja.

info 18 U RANIJEM PERIODU VIŠE OD 55% KORISNIKA NA PRIMORJU SUOČAVALO SE SA NEDOSTATKOM VODE, A U KOTORU ISTI PROBLEM JE IMALO ČAK 78% KORISNIKA. VEĆINA ISPITANIKA ODGOVORILA JE DA SE SUOČAVA SA SEZONSKIM RESTRIKCIJAMA.

info 18 IN THE PREVIOUS PERIOD, MORE THAN 55% OF USERS IN THE COASTAL REGION FACED WATER SHORTAGE. IN KOTOR, 78% USERS HAD THE SAME PROBLEM. MOST RESPONDENTS STATED THAT THEY ARE FACING SEASONAL RESTRICTIONS.

Ã¤ Biogradsko jezero

NAJVEĆE PRIRODNO BLAGO CRNE GORE VODA JE IZVOR ŽIVOTA, ILI KAKO KAŽE LEONARDO DA VINČI "VODA JE POKRETAČ PRIRODE"

oda je Božji dar, kojom Tvorac Crnu Goru nije zaobišao, nego je obilno darivao. Po mišljenju kompetentnih ljudi voda predstavlja najveće prirodno blago Crne Gore, a u tom kontekstu voda za ljudsku upotrebu je posebno blago. To blago traži odgovoran odnos ljudi u čuvanju prirodne harmonije kao pokretača i kao izvora života.

Tu se postavlja pitanje da li sa vodom upravljamo na dobar nacin odnosno kada je voda za piće tema, da li je svim stanovnicima države obezbijeđena dovoljna količina, i da li je voda za ljudsku upotrebu - za piće i spremanje hrane bezbjedna. Voda za ljudsku upotrebu ima veo-

ma veliki socijalni i privredni značaj, pa se ne smije prepustiti nebrizi i haosu. Za uvođenje reda i uredenosti u oblasti upravljanja vodama, posebno vode za ljudsku upotrebu najbolje i najefikasnije je primjena standarda nacionalnih (MEST), evropskih (EN) i međunarodnih (ISO). Problema-

tiku voda prati više evropskih direktiva, a za njihovu primjenu takođe veliki broj standarda. Npr. ukupnu problematiku voda prati 497 evropskih standarda, a od toga broja 166 standarda posvećeno je analizi voda. Svi evropski standardi su usvojeni na nacionalnom nivou (MEST). Na oblast kvaliteta voda koja je namijenjena ljudskoj upotrebi, odnosi se direktiva o pitkoj vodi (98/83/Ee) i dvadeset standarda koji je prate, kao i više desetina standarda menadžmenta koji se odnose na kvalitet, na zaštitu ži-

Razvoj procesa upravljanja kvalitetom vode

Prof. dr Milan J. Perović ● Ekspert za sistem kvaliteta

votne sredine na bezbjednost na radu, na bezbijednost hrane, na rizike i druge. Organizacijama koje se bave upravljanjem vodama nisu potrebni svi važeći standardi bilo da su oni tehnički iii upravljački. Medutim, neki standardi iz ovih oblasti su neophodni ako se želi efikasno upravljanje i garancija za sigurnost ispravnosti vode. Rukovodstvo Regionalnog vodovoda i zaposleni su uvidjeli značaj primjene standarda za efikasno upravljanje pa su pokrenuli opsežni projekat uspostavljanja sistema menadžmenta kvalitetom. To je integralni sistem upravljanja čiju strukturu pored kvaliteta čine i upravljanje zaštitom životne sredine, bezbjednošću na radu, zatim bezbjednost vode HACCP i drugim sistemima menadžmenta. Ovaj veliki projekat pripreman u 2015. a sa početkom realizacije u 2016. odvija se po etapama iii modulima. Prvi modul koji se realizuje u 2016. godini jeste HACCP. ä Izvorište “Bolje sestre”

66 Projekat je pokrenuo sve zaposlene u organizaciji da definišu procese i u njima rizike koji se mogu pojaviti a odnose na kvalitet vode. Zatim su definisane kritične kontrolne tačke i HACCP plan. Ovaj projekat prati dokumantacija racionalnog obima koja obavezuje zaposlene na svim radnim mjestima da izvršavaju aktivnosti kojima se obezbjeđuje kvalitet vode. Angažovanje ovih poznatih ekspertskih kuća na uređivanje sistema upravljanja uliva optimizam, ali garancija uspjeha ovog projekta

497 EVROPSKIH STANDARDA PRATI UKUPNU PROBLEMATIKU VODA

Razvoj procesa upravljanja kvalitetom vode

166

info 19 WATER FOR HUMAN USE HAS A GREAT SOCIAL AND ECONOMIC IMPORTANCE, AND SHOULD THEREFORE NOT BE LEFT WITHOUT CARE.

STANDARDA POSVEĆENO JE ANALIZI VODA.

je u bezrezervnoj podršci glavnog rukovodstva i rukovodilaca na svim nivoima kao i u permanentnoj obuci i osposobljavanju zaposlenih i njihovoj podršci u realizaciji operacija. Pri tome treba imati u vidu da greške koje se pojave na nekoj operaciji po pravilu nemaju lokalno dejstvo, nego utiču na funkcionisanje cijelog vodovodnog sistema.

info 19 ä Laboratorija “Bolje sestre”

VODA ZA LJUDSKU UPOTREBU IMA OGROMAN SOCIJALNI I PRIVREDNI ZNAČAJ, PA SE NE SMIJE PREPUSTITI NEBRIZI I HAOSU.

info 20 SJEDIŠTE REGIONALNOG VODOVODA, KAO MEĐUOPŠTINSKOG PREDUZEĆA JE NEKADA BILO U TIVTU. PRELASKOM PROJEKTA IZGRADNJE SISTEMA POD DRŽAVNU INGERENCIJU, SJEDIŠTE JE PREMJEŠTENO U BUDVU, KOJA JE I NAJVEĆI KORISNIK I POTROŠAČ VODE IZ OVOG SISTEMA, GDJE SE I SADA NALAZI.

info 20 THE SEAT OF THE REGIONAL WATER SUPPLY, WHICH IS A CROSSMUNICIPAL ENTERPRISE, USED TO BE IN TIVAT. AFTER THE SYSTEM CONSTRUCTION PROJECT CAME UNDER STATE JURISDICTION, THE SEAT WAS MOVED TO BUDVA, WHICH IS THE LARGEST USER AND WATER CONSUMER IN THIS SYSTEM.

Ã¤ Bokokotorski zaliv

70 VODACOM

SISTEMSKO POBOLJŠANJE EFIKASNOSTI

ZAJEDNIČKI RAD VODACOMA I LOKALNIH VODOVODNIH PREDUZEĆA IMA ZA CILJ UNAPREĐENJE ORGANIZACIONIH, TEHNIČKIH I FINANSIJSKIH MOGUĆNOSTI

odacom je Zajedničko uslužno i koordinaciono Društvo za vodosnabdijevanje i odvođenje otpadnih voda za Crnogorsko primorje, kojeg je marta 2005. godine osnovala Vlada Crne Gore i Opštine Bar, Herceg Novi, Budva, Kotor i Tivat.

Tokom 2012. godine, Vodacomu se pridružila i Opština Ulcinj. KfW Banka je 2006. godine imenovala Vodacom za agenciju za implementaciju Projekta “Vodosnabdijevanje i odvođenje otpadnih

voda na Crnogorskom primorju” vrijednosti 173 miliona eura. Projekat obuhvata investicionu i institucionalnu komponentu i predstavlja ključni segment međunarodne finansijske saradnje Save-

zne Republike Njemačke i Crne Gore koja je u Projekat preko KfW banke finansirala 127 mil kredita i 19 mil donacija kroz pet faza impiemetacije. Vodacom je prva cmgorska konsultantska kompanija u sektoru voda koja kroz rad sa lokalnim vodovodnim preduzećima doprinosi sistematskom poboljšanju efikasnosti sektora vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda.

Prva crnogorska konsultantska kompanija

info 21 THE PROJECT “WATER SUPPLY AND WASTEWATER REMOVAL ON THE MONTENEGRIN COAST” ENCOMPASSES THE INVESTMENT AND THE INSTITUTIONAL COMPONENT, AND IS THE KEY SEGMENT OF INTERNATIONAL FINANCIAL COOPERATION BETWEEN GERMANY AND MONTENEGRO.

info 21 PROJEKAT “VODOSNABDIJEVANJE I ODVOĐENJE OTPADNIH VODA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU” OBUHVATA INVESTICIONU I INSTITUCIONALNU KOMPONENTU I PREDSTAVLJA KLJUČNI SEGMENT MEĐUNARODNE FINANSIJSKE SARADNJE IZMEĐU SAVEZNE REPUBLIKE NJEMAČKE I CRNE GORE

ä Miločer i Sveti Stefan

72 Zajednički rad Vodacoma i lokalnih vodovodnih preduzeća ima za cilj unapređenje organizacionih, tehničkih i finansijskih mogućnosti. Vodacom je pouzdan partner iokalnim vodovodnim preduzećima , opštinama, ministarstvima, KfW banci , međunarodnim finansijskim institucijama, konsultantima kao i korisnicima vodovodnih i kanalizacionih usluga. Poboljšanje kvaliteta vodosnabdijevanja na Crnogorskom primorju je od 2000. godine imalo tri kompatibilna segmenta: ● Izgradnja i puštanje u rad regionalnog sistema za vodosnabdijevanje Cmogorskog primorja, ● Investicione aktivnosti na izgradnji novih djelova lokalnih vodovodnih mreža i opreme, rekostrukciji i rehabilitaciji postojeće mreže i opreme u okviru Projekata koji implemetira Vodacom za opštine Kotor, Tivat, Herceg Novi, Bar i Ulcinj,

● Aktivnosti na razvoju kapaciteta lokalnih vodovodnih preduzeća koje je implementirao Vodacom. Ukupan sinergetski efekat implementacije navedenih segmenata poboljšanja stanja u vodosnabdijevanju se ogleda u poboljšanju zadovoljstva potrošača stepenom snabdjevenosti (posebno u Ijetnjim mjesecima) i u poboljšanju kvaliteta vode za piće (posebno u opštinama Kotor i Tivat koje su imale i problem sa periodičnim zaslanjivanjem vode na izvorištima).

■ Investicione aktivnosti Vodacoma Projekti rekonstrukcije i rehabilitacije vodovodne i kanalizacione mreže implementirani od 20032017. godine su doprinijeli zaštiti životne sredine, funkcionalnosti sektora, poboljšanju kvaliteta usluga i zadovoljstvu korisnika. Benefiti infra-

info 22 ZAJEDNIČKI RAD VODACOM-A I LOKALNIH VODOVODNIH PREDUZEĆA IMA ZA CILJ UNAPREĐENJE ORGANIZACIONIH, TEHNIČKIH I FINANSIJSKIH PERFORMANSI.

Prva crnogorska konsultantska kompanija

info 22 THE JOINT WORK OF VODACOM AND LOCAL WATER SUPPLY ENTERPRISES AIMS TO IMPROVE ORGANISATIONAL, TECHNICAL AND FINANCIAL PERFORMANCES.

strukturnih projekata koji su sprovedeni i koji su fazi realizacije u sektoru vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda su od krucijalnog značaja za razvoj sektora, ukupne privrede i države u cjeiini.

■ Razvoj kapaciteta lokalnih vodovodnih preduzeća U cilju praćenja kvaliteta perfomansi poslovanja ViK-ova, a samim tim i vodovodnog sektora u cjelini, Vodacom kroz program razvoja kapaciteta lokalnih vodovodnih i kanalizacionih preduzeća od 2002. godine konitinuirano razvija proces benčmarkinga kao alata koji značajno doprinosi ocjeni efikasnosti i kvaliteta poslovanja vodovodnih preduzeća. Uvodeći prve korake benčmarkinga u Crnu Goru, Vodacom je prikupljao prvo osnovne podatke o poslovanju vodovodnih i kanalizacionih preduzeća.

ä Porto Montenegro

74 Danas, benčmarking za ViK-ove koji su u sistemu Vodacoma predstavlja razvijen menadžerski alat koji sadrži petnaestogodišnju bazu podataka iz oblasti proizvodnje i prodaje vode, tehničke i finansijske podatke, podatke o naplati i kvalitetu usluga što doprinosi pri definisanju strateških odluka. Benčmarking indikatori i podaci se u vodovodnim preduzećima koriste prilikom izrade višegodišnjih poslovnih planova, godišnjih planova rada, tarifnih studija i kalkulacija, akcionih planova rada preduzeća itd. Podaci i indikatori su takođe sistematizovani i za upotrebu prilikom izrade strateskih dokumenata : master planova, studija izvodljivosti i sl. U okviru benčmarkinga , pored mnogih indikatora i podataka , praćeni su i indikatori kvaliteta usluga vodosnabdijevanja vode i snabdjevenosti potrošača. Shodno činjeničnom

Vrijednost investicionih mjera Vodacoma koje su realizovane ili su toku je sljedeća: KOTOR

19,549,000

TIVAT

41,798,000

HERCEG NOVI 40,359,000 BAR

32,091,000

ULCINJ

20,000,000

ä Kraljičina plaža

Svijest o RV

Očekivani uticaji RV

Studija iz 2010. godine

Prva crnogorska konsultantska kompanija KO

80,41% 89,91% 92,59% 77,53%

19,59% 10,09% 6,30%

20,26%

Ne zna

2,20%

1,11%

Neće više biti restrikcija 42,68% 46,43% 17,46% 37,57% / veće količine vode Lošiji kvalitet vode

1,10%

Bolji kvalitet vode

18,70% 32,65% 55,16% 16,57%

Neće imati uticaja

1,63%

1,53%

Viša cijena vode

9,76%

2,04%

7,94%

9,94%

Niža cijena vode

15,04% 2,55%

0,55%

Neće imati uticaja

2,85%

1,02%

3,57%

10,50%

Ostalo

6,91%

8,67%

8,73%

1,10%

Nema mišljenje

2,44%

5,10%

6,35%

20,99%

0,79%

1,66%

Studija iz 2010. godine

GRADOVI

Primijećene restrikcije

Sezonske restrikcije

Tokom ostatka godine

Herceg Novi

59,20%

46,15%

9,70%

Kotor

78,13%

58,48%

18,30%

Tivat

55,93%

46,67%

6,67%

Bar

55,22%

43,91%

11,30%

stanju i prikupljenim podacima u periodu do 2010. godine vodovodna preduzeća na Cmogorskom primorju su se suočavali sa problemom restriktivnog vodosnabdijevanja konzuma , a problem je posebno bio izražen u godinama sušnih perioda. Pored podataka o restriktivnom vodosnabdijevanju koje je prikupljao Vodacom, a u cilju postizanja veće kompetentnosti podataka o kvalitetu usluga vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda, Vodacom je u okviru institucionalne komponente sa konsultantom Sachsen VVasserom izradio Studiju o socio-ekonomskoj situaciji i dostupnosti koja je imala za cilj prikupljanje podataka od stanovništva iz četiri primorske opštine (Herceg Novi, Kotor, Tivat i Bar) o socio-ekonomskim faktorima i zadovoljstvu potrošača uslugama vodosnabdijevanja o odvođenja otpadnih voda.

76 Sistematsko istraživanje potrošača je tada pokazalo da se do 25% ispitanika snabdijevalo vodom iz bunara kao drugim izvorom vode , naročito u Ijetnjim mjesecima, a čak do 87% ispitanika je konstatovalo da je poboljšanje kvaliteta vode neophodno. Potrošači su se izjasnili da se restrikcije smatraju najvećim problemom kada je u pitanju vodosnabdijevanje, posebno u Herceg Novom, Kotoru i Baru. Više od 55% od ukupnog broja korisnika suočavalo se sa nedostatkom vode, a u Kotoru isti probiem imalo čak 78% korisnika. Većina ispitanika odgovorila je da se suočava sa sezonskim restrikcijama (proljeće / Ijeto). U okviru istraživanja potrošača ispitana je i svjesnost potrošača o projektu Regionalni vodovod koji je bio vrio aktuelan u vrijeme istraživanja. Tokom izrade Studije veliki broj ispitanika nije bio jasno upoznat sa ovim projektom i bio je skeptičan u vezi

info 23 PROJEKTI REKONSTRUKCIJE I REHABILITACIJE VODOVODNE I KANALIZACIONE MREŽE IMPLEMENTIRANI OD 2003. DO 2017. GODINE SU DOPRINIJELI ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE I POBOLJŠANJU KVALITETA USLUGA.

ä Kotor

Prva crnogorska konsultantska kompanija

173

MILIONA EURA JE VRIJEDNOST KOJU JE KFVV BANKA 2006. GODINE ULOŽILA, NOMINUJUĆI VODACOM ZA AGENCIJU ZA IMPLEMENTACIJU PROJEKTA “VODOSNABDIJEVANJE I ODVOĐENJE OTPADNIH VODA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU”

info 23 THE PROJECTS AIMED AT THE RECONSTRUCTION AND REHABILITATION OF WATER SUPPLY AND SEWER NETWORK WHICH WERE IMPLEMENTED BETWEEN 2003 AND 2017 CONTRIBUTED TO THE PROTECTION OF THE ENVIRONMENT AND IMPROVED QUALITY OF SERVICES.

sa realizacijom istog. Ispitanici generalno od Regionalnog vodovoda su očekivali veće količine vode, poboljšanje kvaliteta vode iako je jedan broj njih očekivao da će voda iz Skadarskog jezera biti lošijeg kvaliteta. Prema podacima iz 2015. i 2016. godine, a kojima raspolaže Vodacom u okviru benčmarkinga, priključenjem lokalne vodovodne infrastrukture na regionalni sistem vodosna-

bdijevanja riješen je problem restriktivnog vodosnabdijevanja i nezadovoljstva potrošača u pogledu kvaliteta vode na Crnogorskom primorju. Dakle , očekivanja potrošača koji su obuhvaćeni Studijom Vodacoma iz 2010 . godine i prikazana u tabeli su i ostvarena u 2016. godini za sve potrošače koji su imali tehničke mogućnosti da im se isporuči voda iz regionalnog sistema za vodosnabdijevanje.

ä Izvorište “Bolje sestre”

info 24 ZAVRŠETAK REGIONALNOG VODOVODA PREDSTAVLJA UVOD U DALJE AMBIJENTALNO UNAPREĐENJE I STVARANJE PRETPOSTAVKI ZA INTENZIVAN RAZVOJ I NOVE INVESTICIJE, I TO NE SAMO NA PODRUČJU PRIMORSKOG REGIONA.

info 24 THE FINALISATION OF THE REGIONAL WATER SUPPLY WILL SERVE AS THE INTRODUCTION TO FURTHER ENVIRONMENTAL IMPROVEMENT AND CREATION OF PRECONDITIONS FOR INTENSIVE DEVELOPMENT AND NEW INVESTMENTS, NOT ONLY IN THE COASTAL AREA.

KONTROLA PROCESA POSLOVANJA JE KLJUČ USPJEHA D

unavski program za vode, odnosno program jačanja kapaciteta u cilju unapređenja usluga vodovoda i kanalizacije u regionu Dunava, tokom 2013. godine pokrenuli su Svjetska banka i Međunarodno udruženje vodovoda u slivu rijeke Dunav (IAWD). Prva faza programa završena je u oktobru 2015. godine. Program je doživio toliki uspjeh da je njegovo trajanje produženo za dodatnih 3 godine – najmanje do 2018. godine. Jedan od pet stubova Programa sa ciljem unapređenja sektora je benčmarking koji predstavlja upravljački alat za una-

pređenje performansi rada preduzeća kroz sistematsko traženje i prilagođavanje najboljih praksi. Kontrola procesa poslovanaj je ključ dobrog uspjeha a da bi se kontrola sprovodila kontinuirano i na pravi način značajan je odabir praćenja parametara bitnih za poslovanje. Je-

dan od najboljih instrumenata savremenog menadžmenta je upravo benčmarking. JP ,,Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je prvo preduzeće iz Crne Gore koje se priklučilo ovom programu, što je na neki način i podstaklo ostala vodovodna i kanalizaciona preduzeća iz Crne Gore da učestvuju u istom, iako ,,prvi koraci“ benčmarkinga u Crnoj Gori datiraju mnogo ranije , kada je od strane Vodacoma ovaj alat korišten kao sredstvo za prikupljanje podataka o radu preduzeća i praćenju performansi kroz određeni period.

Prvi međunarodni skup na temu benčmarkinga

Javno preduzeće „Regionalni vodovod Crnogorsko primor je” Budva, u saradnji sa Dunavskim programom za vode, koga predvode Svjetska banka i Medjunarodno udruženje vodovoda u slivu rijeke Dunav (IAWD) i Evropskom

benčmarking saradnjom, bilo je domaćin dvodnevne međunarodne benčmarking radionice IB2015. Radionica je održana u Budvi, 24. i 25. novembra, uz podršku Ministarstva održivog razvoja i turizma i Udruženja vodovo-

da Crne Gore. Na konferenciji su pored učesnika iz Crne Gore, Bosne i He-rcegovine, Srbije, Makedonije i Hrvatske, bili prisutni i gosti iz Ukrajine i Bugarske, kao i predstavnici švedske kompanije ,,Sydvattena”.

82 JP ,,REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE“ JE PRVO PREDUZEĆE IZ CRNE GORE KOJE SE PRIKLJUČILO OVOM PROGRAMU, ŠTO JE NA NEKI NAČIN I PODSTAKLO OSTALA VODOVODNA I KANALIZACIONA PREDUZEĆA IZ CRNE GORE DA UČESTVUJU U ISTOM Strukturne promjene predstavljaju trend današnjice. Benčmarking je tehnika učenja na tuđim iskustvima, i kao takva predstavlja moćno sredstvo za unapređenje konkurentskih sposobnosti domaćih preduzeća i njihovo uključivanje u tokove globalne ekonomije. Vodovodna preduzeća na Crnogorskom primorju su u prilici da iskoriste iskustva i znanja inostranih partnera, a sve u funkciji poboljšanja vlastitog poslovanja i postizanje konkurentnosti. Koncept benčmarkinga u tome ima izuzetno važno mjesto, jer predstavlja najjednostavniji put do postizanja najbolje prakse, koja je preduslov poslovnog uspjeha. Dakle, ne radi se o programu kroz koji se direktno daju sredstva za izgradnju ili opravku postrojenja ili cjevovoda, već o programu u čijem je fokusu pružanje podrške ljudima koji rade u sektoru vodosnabdijevanja.

info 25 THE DANUBE WATER PROGRAM WAS SO SUCCESSFUL THAT IT WAS EXTENDED FOR ANOTHER THREE YEARS – BY 2018 AT THE EARLIEST.

Prvi međunarodni skup na temu benčmarkinga

info 25 DUNAVSKI PROGRAM ZA VODE JE DOŽIVIO TOLIKI USPJEH DA JE NJEGOVO TRAJANJE PRODUŽENO ZA DODATNIH TRI GODINE – NAJMANJE DO 2018. GODINE.

84 Tokom međunarodne konferencije u Budvi nosioci programa su ocjenili da Crna Gora raspolaže vrlo kvalitetnim i sposobnim kadrovima i da je stoga podrška koju je moguće obezbijediti kroz učešće u ovom i sličnim programima izuzetno bitna jer kroz razmjenu iskustava i saradnju, dolazi do stvaranja jakih kadrovskih kapaciteta koji su u stanju da se izbore sa svim izazovima i problemima koji su neminovni u bilo kojoj vrsti poslovanja.

VODOVODNA PREDUZEĆA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU SU U PRILICI DA ISKORISTE ISKUSTVA I ZNANJA INOSTRANIH PARTNERA ZA UNAPREĐENJE POSLOVANJA I POSTIZANJA KONKURENTNOSTI. KONCEPT BENČMARKINGA U TOME IMA IZUZETNO VAŽNO MJESTO JER PREDSTAVLJA NAJJEDNOSTAVNIJI PUT DO POSTIZANJA NAJBOLJE PRAKSE ä Izvorište “Bolje sestre”

Prvi meÄ&#x2018;unarodni skup na temu benÄ?markinga

info 26 PRAVI USLOVI ZA FINALIZACIJU KOMPLEKSNOG PODUHVATA VODOSNABDIJEVANJA CRNOGORSKOG PRIMORJA STVORENI SU TEK NAKON ŠTO JE CRNA GORA DEMOKRATSKIM RJEŠAVANJEM DRŽAVNOPRAVNOG STATUSA I UČVRŠĆIVANJEM STABILNOSTI ZA TO OBEZBIJEDILA PRETPOSTAVKE.

info 26 THE REAL CONDITIONS FOR THE FINALISATION OF THE COMPLEX ENDEAVOUR TO SUPPLY THE MONTENEGRIN COASTAL REGION WITH WATER WERE CREATED ONLY AFTER MONTENEGRO PROVIDED THE NECESSARY PRECONDITIONS BY DEMOCRATICALLY SOLVING ITS LEGAL AND STATE STATUS AND BY STRENGTHENING ITS STABILITY.

zvor prirodne izvorske vode AQUA BIANCA nalazi se u zoni netaknute prirode daleko od industrijskih postrojenja i zagađivača, između Nacionalnog parka Biogradska gora i rijeke Tare koja je pod zaštitom UNESCO-a. U cilju postizanja najviših standarda kvaliteta i bezbjednosti proizvoda, kompanija Aqua Bianca je svoju proizvodnju i poslovanje u potpunosti uskladila sa standardima bezbjednosti hrane HACCP i kvalitetom upravljanja ISO 9001:2008, koje je sertifikovala vodeća svjetska kompanija za sertifikaciju SGS. Posvećeni, stručni i odgovorni rad zaposlenih, primjena najviših standarda u svim fazama proizvodnje i distribucije i najkvalitetnija izvorska voda sa izvora na obroncima „evropskog bisera“, rijeke Tare, garantuju premium kvalitet proizvoda, što predstavlja osnovni cilj

IZ NETAKNUTE PRIRODE PO NAJVIŠIM STANDARDIMA

89 poslovne politike kompanije. Prirodna izvorska voda AQUA BIANCA, zahvaljujući svom niskom sadržaju minerala može se konzumirati u kontinuitetu i u povećanim količinama. Pomaže rastvaranje mineralnih materija u želudačnom soku i njihovu bržu apsorpciju u krvi. Sadržaj jona natrijuma od 2,20 mg/l čini je posebno prihvatljivom za osobe koje boluju od hipertenzije (povišen krvni pritisak) i drugih kardio-vaskularnih oboljenja. Natrijum održava osmotski pritisak u venama a njegov nedostatak izaziva grčenje muskulature. Sadržaj jona kalcijuma od 23,25 mg/l dovoljan je da ne dođe do pada nivoa kalcijuma u krvi. Kalcijum reguliše srčanu aktivnost, smanjuje rizik od kancera i pomaže metabolizam gvožđa u organizmu a njegov nedostatak izaziva osteoporozu. Preveliki unos vode sa visokim sadržajem kalcijuma dovodi do pojave taloženja i stvaranja kamena u bubrezima i mokraćnim kanalima. ä Crno jezero - Žabljak

90 AQUA BIANCA je preporučljiva upravo takvim osobama jer zbog niskog sadržaja minerala dolazi do otapanja kamena. Količina od 2,78 mg/l jona magnezijuma dovoljna je kao preventive za normalno korišćenje vitamina C i B1 u organizmu. Magnezijum štiti krvne sudove od fibroze, pomaže sagorijevanje masti u organizmu, sprečava kardio-vaskularna oboljenja i stvaranje kamena u bubrezima i žučnoj kesi. Sadržaj jona kalijuma od 0,49 mg/l je bezbjedan za konzumiranje ove vode u većim količinama. Kalijum je neophodan za regulaciju vode u ćelijama, sprečavanje dehidratacije i održavanje ravnoteže fluida u organizmu. Sadržaj hidrokarbonata od 122 mg/l izuzetno je povoljan da ne naruši kisjelu sredinu želudačnih sokova. Sve ove karakteristike svrstavaju vodu AQUA BIANCA u red visokokvalitetnih voda za piće i preporučuju je svim uzrastima.

Kompanija AQUA BIANCA ä Most na rijeci Tari

info 27 PRIRODNA IZVORSKA VODA AQUA BIANCA, ZAHVALJUJUĆI SVOM NISKOM SADRŽAJU MINERALA, MOŽE SE KONZUMIRATI U KONTINUITETU I U POVEĆANIM KOLIČINAMA.

info 27 AQUA BIANCA NATURAL SPRING WATER, OWING TO ITS LOW MINERAL CONTENT, CAN BE CONSUMMATED CONTINUOUSLY AND IN INCREASED AMOUNTS.

ä Pumpna stanica Reljići

info 28 KVALITET VODE IZVORIŠTA BOLJE SESTRE JE U RANGU SVJETSKI PRIZNATIH KVALITETNIH VODA KAO ŠTO SU EVIAN , SAN PELEGRINO I DR.

info 28 THE QUALITY OF WATER FROM THE “BOLJE SESTRE” WATERSPRING IS COMPARABLE TO WORLD RENOWNED BOTTLED WATER BRANDS SUCH AS EVIAN, SAN PELEGRINO ETC.

ZNANJE U SLUŽBI PROGRESA VJERUJEM U VIZIJU USPOSTAVLJANJA PROGRAMSKE I SVEUKUPNE SARADNJE PRIVREDNIH SUBJEKATA U CRNOJ GORI SA PRESTIŽNIM CRNOGORSKIM NAUČNO – OBRAZOVNIM INSTITUCIJAMA KAO ŠTO SU CRNOGORSKA AKADEMIJA NAUKA I UMJETNOSTI (CANU) I UNIVERZITET CRNE GORE (UCG).

Saradnja JP RVCP sa Crnogorskom akademijom nauka i umjetnosti (CANU) i Univerzitetom Crne Gore (UCG)

jerujem u viziju uspostavljanja progra-mske i sveukupne saradnje privrednih subjekata u Crnoj Gori sa prestižnim crnogorskim naučno – obrazovnim institucijama kao što su Crnogorska akademija nauka i umje-tnosti (CANU) i Univerzitet Crne Gore (UCG). JP ‘’Regionalni vodovod Crnogorsko primorje” je opredijeljeno razvoju i održivom upravljanju regionalnim vodovodnim sistemom koji je veoma kompleksan i u tehničko – tehnološkom smislu zahtjevan privredni sistem koji utiče na veći ži-

votni standard lokalnog stanovništva i od koga direktno zavisi progres najznačajnije privredne grane u državi, a to je turizam. Stoga, saradnja Regionalnog vodovoda sa Crnogorskom akademijuom nauka i umjetnosti sa jedne, i Univerziteta Crne Gore sa druge strane pred-

stavlja sigurnost za Regionalni vodovod, kako u pravcu daljeg kadrovskog unaprijeđenja, tako i u pravcu realizacije razvojnih projekata i naše ukupne poslovne vizije.’’

● Goran Jevrić , direktor JP ‘’ Regionalni vodovod Crnogorsko primorje’’

28. 12. 2015. POTPISAN JE UGOVOR O SARADNJI CANU I JP “REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE’’

U ime CANU veliko zadovoljstvo mi je što će ova institucija biti u prilici da doprinese razvoju JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje” angažujući svoje potencijale kao i saradnike na problemima od vitalnog značaja za razvoj vodovodne infrastrukture, ne samo na Crnogorskom primorju, već i u cijeloj Crnoj Gori. Posebno svjestan značaja ovog ugovora imajući

u vidu napore koje JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje” preduzima na planu organizovanja vodovodnih sistema na Crnogorskom primorju, a izražava nadu da će, zahvaljujući zajedničkoj saradnji, tu praksu proširiti i na područje cijele Crne Gore. Imajući u vidu da je Crna Gora siromašпа vodom, da spada u najsiromašnije zemlje vodom za piće u Evropi po glavi sta-

Saradnja JP RVCP sa Crnogorskom akademijom nauka i umjetnosti (CANU) i Univerzitetom Crne Gore (UCG) novnika, izuzetno je važno imati ovakvo preduzeće koje će na racionalan i efikasan način gazdovati vodnim resursima kojima naša zemlja raspolaže. Kada je riječ o odnosu CANU sa JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje”, smatram da je isti za svaku pohvalu, bilo kada

se radi o direktoru Jevriću ili drugima u JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje”, te da saradnja ovih dviju institucija predstavlja dobar primjer korelacije nauke i prakse, saradnje koja je u zemljama EU normalna, za nas, nažalost, još uvijek skromna. Još jednom, izrazio

bih zahvalnost na preduzetništvu direktora Jevrića, čvrsto uvjeren da će se sa istim uspjehom saradnja nastaviti i u budućnosti kako bi se zajedničkim snagama borili za dalji prosperitet Crne Gore.

● Momir Đurović, Predsjednik CANU

ä Sa potpisivanja sporazuma o saradnji CANU i JP RVCP

98 28. 09. 2016. POTPISAN JE UGOVOR O SARADNJI UCG I JP “REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE’’

aša deviza da naša diploma i naše znanje moraju biti konkurentni na evropskom tržištu se ostvaruje.

Vjerujemo da u dobroj saradnji i sinergiji možemo očekivati dobre i vidjive rezultate znanja, interuniverzitetske saradnje na zajedničkim projektima i diplomama, a posebno u razvoju doktorskih studija i

Saradnja JP RVCP sa Crnogorskom akademijom nauka i umjetnosti (CANU) i Univerzitetom Crne Gore (UCG)

na polju naučno istraživačke djelatnosti. Rektorka Univerziteta Crne Gore Radmila Vojvodić i izvršni direktor Regionalnog vodovoda Crnogorsko primorja Goran Jevrić potpisali su Me-

morandum o saradnji u obrazovanju koji, između ostalog, podrazumijeva stipendiranje talentovanih studenata osnovnih i specijalističkih studija iz oblasti tehničkih nauka. Potpisivanje Memorandu-

ma ocijenjeno je kao dobar primjer društveno korisnog gesta i korak dalje u povezivanju privrednim i društvenim institucijama kako bi se funkcionalizovali nastavni procesi i znanja onih koji se posebno ističu.

ä Dekan Građevinskog fakulteta dr Srđa Aleksić ä Dekan Metalurškotehnološkog fakulteta dr Mira Vukčević ä Rektor Univerziteta Crne Gore Radmila Vojvodić ä Direktor JP RVCP Goran Jevrić ä Dekan Elektrotehničkog fakulteta dr Zoran Veljović äDekan Mašinskog fakulteta dr Igor Vušanović

100

RAZVOJNA VIZIJA REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA

ontinuirano funkcionisanje regionalnog vodovodnog sistema (RVS) doprinosi javnom interesu i stvara uslove za nesmetan razvoj turističke privrede na području Crnogorskog primorja. Međutim, i pored izazova koji se tiču funkcionisanja, upravljanja i održavanja ovako kompleksnog sistema, kakvih u regionu ima svega nekoliko, a koji je prvi takve vrste u Crnoj Gori, JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je prioritetno posvećeno daljem razvoju i unaprijeđenju RVS. Sasvim prirodno, akcenat je dat na priključenje opštine Herceg Novi na regionalni vodovodni sistem. Nakon potpisivanja Protokola o saradnji 29.09.2013. godine, na Dan regionalnog vodovodnog sistema,

kojim je Opština Herceg Novi po prvi put iskazala potrebu za priključenje na regionalni vodovodni sistem, započete su aktivnosti na izradi projektne dokumentacije, dobijanju građevinske dozvole i ra-

spisivanju tendera za izvođenje radova na izgradnji 3,2 km cjevovoda DN500 i pratećeg optičkog kabla kojim će se i ovaj dio sistema uključiti u centralni SCADA sistem za daljinsko upravljanje. U ovu svrhu

Razvojna vizija

ZAPOČETE SU I DRUGE RAZVOJNE AKTIVNOSTI KOJE ĆE DOPRINIJETI BOLJEM ISKORIŠĆENJU INFRASTRUKTURNIH RESURSA REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA

Ivan Špadijer ● Tehnički direktor u JP “Regionalni vodovod Crnogorsko primorje”

je u 2016. godini izvršena i sanacija dijela cjevovoda koji će se takođe koristiti za isporuku vode opštini Herceg Novi, a u koju je JP investiralo cca 260.000 Eura sopstvenih sredstava. Započete su i druge razvojne aktivnosti koje će doprinijeti boljem iskorišćenju infrastrukturnih resursa regionalnog vodovodnog sistema, i to: • Izgradnja cjevovoda od Budve do Tivta. Trenutno je u izradi projektna dokumentacija, koja će se odvijati paralelno sa izradom projektne dokumentacije za izgradnju bulevara Budva – Tivat. Na ovaj način će se obezbijediti potpuna komplementarnost projektnih dokumentacija dva veoma značajna infrastrukturna objekta, a takođe i omogućiti i uslovi za potencijelano paralelno izvođenje radova, čime bi se omogućila uštedila oko 2 miliona eura državnih sredstava. Izgradnjom novog cjevovoda od Bud-

ve do Tivta će se kapacitet ovog dijela sistema podići sa 330 l/s na 600 l/s, pri čemu će se sagledati i mogućnost dodatnog povećanja kapaciteta na 750 l/s. Nakon rekordnih isporuka vode tokom 2015., 2016. i 2017 godine, kada je iskorišćenost ovog dijela sistema dostizala u dužim vremenskim periodima nivo od 100 %, postao je jasno da se sa aktivnostima na izgradnji predmetnog cjevovoda mora započeti 8 godina prije planiranog roka. • Povećanje kapaciteta pumpne stanice „Budva“ i prekidne komore „Prijevor“. Povećanje kapaciteta dijela sistema kojim se snabdijevaju opštine Tivat, Kotor i Herceg Novi zahtijeva, osim izgradnje novog cjevovoda, i rekonstrukciju pumpne stanice „Budva“. Planiranim aktivnostima će se povećati kapacitet pumpne sanice sa 450 l/s na 600, odnosno 750 l/s, zavisno od kapciteta novog cjevovoda.

101

102 U toku 2017. godine će se započeti sa aktivnostima na izradi projektne dokumentacije, dok će se sa radovima započeti paraleleno sa izgradnjom novog cjevovoda. Povećanjem rezervoarskog prostora će se poboljšati uslovi za obezbjeđenje neprekidnog vodosnabdijevanja predmetnog područja u slučajevima nepredviđenih ispada sistema usljed ispada napajanja električnom energijom, a dodatno će se obezbijediti i uslovi za energetski efikasnije funkcionisanje sistema u zimskom perodu • Izgradnja infrastrukture za izvoz viškova vode regionalnog vodovodnog sistema putem prekomorskog transporta vode. Izgradnjom predmetne infrastrukture bi se omogućio izvoz, kako hlorisane, tako i nehlorisane vode tankerima kapaciteta do 300.000 m3. U ovom trenutku je u izradi Elaborat o uticaju na životnu sredinu, nakon čega će se raspisati tender za izradu Glavnog projekta za izgradnju neophodne

NA DAN REGIONALNOG VODOVODA 29. SEPTEMBRA 2017. GODINE SKLOPLJEN JE UGOVOR ZA IZRADU GLAVNOG PROJEKTA ZA IZGRADNJU NOVOG CJEVOVODA NA DIONICI LASTVA GRBALJSKA – KRUŽNI TOK KOTOR-TIVATRADOVIĆI, ČIME SU EFEKTIVNO ZAPOČETE KTIVNOSTI NA IZGRADNJI II FAZE REGIONALNOG VODOVODA KOJE JE USLOVIO UBRZANI RAZVOJ PRIVREDE NA PODRUČJU OPŠTINA KOTOR, TIVAT I HERCEG NOVI. ä Oprema za preventivnu dezinfekciju vode UV zracima

Razvojna vizija infrastrukture • Izgradnja fabrike za flaširanje vode i hladnih čajeva. Voda iz zvorišta “Bolje Sestre” koje se koristi za regionalno vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja i koje je ujedno i jedino regionalno izvorište u Crnoj Gori je izuzetnog kvalieteta i ispunjava uslove za flaširanje vode, što je potvrđeno od strane Instituta za javno zdravlje Crne Gore, ali i od strane inostranih laboratorija: Institut Technologiezentrum Wasser iz Karlsruea, Njemačka i Biološki institut “Siniša Stanković” iz Beograda, Srbija. Trenutno je u izradi Studija izvodljivosti, kojom će se bliže ispitati mogućnosti i pravci dodatne valorizacije ovog značajnog prirodnog resursa. • Natkrivanje vodozahvata izvorišta „Bolje Sestre“. Osnovni cilj predmetnih aktivnosti je stvaranje uslova za poboljšanje fizičkih mjera zaštite vodoizvorišta „Bolje Sestre“, što je i preporučeno Planom zaštite regionalnog vo-

dovodnog sistema. Međutim, uz izgradnju objekta okvirne površine od 3.000 m2, planirana je i ugradnja solarnih panela za proizvodnju električne energije, koja se u najvećoj mjeri koristiti za sopstvenu potrošnju postrojenja za proizvodnju vode „Bolje Sestre“. Predmetna aktivnost je podržana od strane Vlade Crne Gore, koja je u kapitalnom budžetu za 2017. godine predvidjela sredstva za izradu Glavnog projekta • Proizvodnja energije i energetska efikasnost. U saradnji sa Elektrotehničkim fakultetom Univerziteta Crne Gore pokrenuta je inicijativa izrade elaborata o unaprijeđenju energetske efikasnosti RVS ali i ispitivanju mogućnosti proizvodnje energije.

REGIONALNI VODOVODNI SISTEM JEDINI U CRNOJ GORI IMA INSTALIRANU OPREMU ZA PREVENTIVNU DEZINFEKCIJU VODE UV ZRACIMA

103

104

UNAPREĐENJE SISTEMA KONTROLE KVALITETA VODE

ajefikasniji način konstantnog obezbijeđenja sigurnog javnog vodosnabdijevanja je primjena principa procjene rizika odnosno opasnosti koji se negativno mogu odraziti na bezbjednost vode za piće i upravljanje rizicima u svakom koraku, od zahvatanja vode iz prirode do krajnje isporuke potrošačima. U upravljanju regionalnim vodovodnim sistemom prioritet je obezbjeđenje isporuke vode koja je bezbjedna za upotrebu i zadovoljava sve standarde zdravstvenohigijenske ispravnosti. Kako bi se ispošto-

vale zakonske pretpostavke, uz podizanje standarda kontrole bezbjednosti vode ze piće, u preduzeću je implementiran sistem upravljanja bezbjednošću – HACCP. Da se principi HACCP-a sprovode u skladu sa me-

đunarodnim kodeksom potvrdilo je i Crnogorsko sertifikaciono tijelo, a u narednom periodu počeće implementacija i ostalih standarda kvaliteta. Ispravnost vode za piće se svakodnevno provjerava u internoj laboratoriji preduzeća, a uporedo i kod Instituta za javno zdravlje. Na godišnjem nivou analizira se preko 22.000 pojedinačnih parametara kvaliteta, a u toku 2017. godine u 100% slučajeva uzor-

Unaprijeđenje sistema kvaliteta vode

U 2016. GODINI U INTERNOJ LABORATORIJI JP-A ANALIZIRANO JE 18.916 POJEDINAČNIH PARAMETARA KVALITETA VODE DOK UKUPAN BROJ ANALIZIRANIH PARAMETARA RAČUNAJUĆI I ANALIZE INSTITUTA ZA JAVNO ZDRAVLJE IZNOSI 22.908 I SVE ANALIZE POTVRĐUJU DA JE RIJEČ O VODI VISOKOG KVALITETA

Marijana Zenović ● Vodeći inženjer proizvodnje u JP “Regionalni vodovod Crnogorsko primorje”

ci vode koja se isporučuje lokalnim vodovodnim preduzećima su bili potpuno ispravni sa fizičko-hemijskog i mikrobiološkog aspekta. Zato sa ponosom ističemo da stanovnici i posjetioci Crnogorskog primorja zahvaljujući izgradnji regionalnog vodovodnog sistema imaju mogućnost korišćenja visokokvalitetne vode za piće, a navođenjem činjenica o načinu na koji se vodi računa o kvalitetu vode želimo skrenuti pažnju da kada se na pravi način upravlja sistemima javnog vodosnabdijevanja, nema razloga za nepovjerenje prema ispravnosti vode na česmama u našim domovima i pretjeranom korišćenju flaširanih voda ili upotrebi kućnih aparata ,,za prečišćavanje“ što je u posljednje vrijeme uzelo maha.

JAVNOM PREDUZEĆU ,,REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE“ DANA 05.09.2017. GODINE SVEČANO JE URUČEN HACCP SERTIFIKAT, DOK JE SAMA SERTIFIKACIJA USPJEŠNO OKONČANA 28.07.2017. GODINE. ä Izvorište “Bolje sestre”

105

106

KAKO JE NASTAO PROJEKAT KOJI JE PROMIJENIO CRNU GORU

,,TEK KADA JE BUNAR PRAZAN, SHVATIMO KOLIKO JE VODA VAŽNA” BENDŽAMIN FRENKLIN

ä logo preduzeća koji je bio u upotrebi do 25. 09. 2014

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

107

Ă¤ Izgradnja dijela dionice Budva-Tivat osamdesetih godina

108

okom druge polovine prošlog vijeka na Crnogorskom primorju je bio izražen nedostatak vode za piće, pa su relevantni politički faktori 1975. godine sklopili Društveni dogovor o izgradnji regionalnog vodovoda za Crnogorsko primorje i opštinu Cetinje. Zemljotres razornih razmjera 1979. godine najteže pogađa područje Crnogorskog primorja, što započete aktivnosti na planu rjesavanja problema vodosnabdijevanja dodatno komplikuje. U cilju pospješivanja realizacije projekta Vlada Cr-

KILOMETARA CJEVOVODA JE UGRAĐENO PO DNU SKADARSKOG JEZERA U SKLOPU REGIONALNOG VODOVODA ä Izvorište “Bolje sestre”

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru ne Gore 1986. godine usvaja Zakon o izgradnji regionalnog vodovoda. Tada je i izgrađen dio infrastrukture u Herceg Novom, Tivtu, Kotoru i Budvi. Svjetska banka 1991. godine daje odobrenje na projekat i sugeriše Vladi Crne Gore da, zbog njegovog značaja, preuzme upravljanje i proglasi ga projektom od javnog interesa. Nakon usvajanja Zakona o vodosnabdijevanju i odvođenju otpadnih voda i deponovanju čvrstog otpada sa područja opština Herceg Novi, Kotor, Tivat, Budva, Bar, Ulcinj i Cetinje i Odluke o osnivanju JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ 1991. god, uspostavljen je novi model realizacije projekta od državnog značaja. Međutim, kada se završetak ovog projekta učinio gotovo izvjesnim, usljed tragičnih dešavanja na prostorima bivše SFRJ i sankcija tadašnjoj Saveznoj Republici Jugoslaviji, projekat je obustavljen već 1992. godine. ä Radovi u podnožju mosta Ujtin potok

109

110 U SKLOPU REGIONALNOG VODOVODA SE NALAZI CJEVOVOD ZA VODOSNABDIJEVANJE SA NAJVEĆIM PREČNIKOM U CRNOJ GORI (DN 1100 MM) Ipak, i u tim uslovima, sredstvima iz budžeta Crne Gore izgrađen je dio infrastrukture od čega je najznačajnije probijanje hidrotehničkog tunela „Sozina i izgradnja rezervoara „Đurmani“. Zanimljivo je istaći da je nakon ukidanja sankcija realizacija prvog projekta finansiranog od strane Svjetske banke u Crnoj Gori, izgradnja sanitarne deponije „Lovanja“, povjerena upravo JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“, dok je iz drugog kreditnog aranžmana sa Svjetskom bankom realizovana nabavka opreme za komunalna preduzeća Kotora, Tivta i Budve i izgradnja regionalne sanitarne deponije „Možura“ u Baru. ä Rezervoar Đurmani

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

Ã¤ Cjevovod za Bar i Ulcinj

111

112 ä Pumpna stanica Budva

DIO REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA ZA OPŠTINE TIVAT, KOTOR I HERCEG NOVI JE U TOKU 2015. GODINE 55 DANA RADIO SA 100% KAPACITETA, U 2016. ČAK 73 DANA, A U 2017. 30 DANA ä Kontinentalni krak

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

info 29

MAX - MIN

REKORDNI PROTOK VODE IZ REGIONALNOG VODOVODA JE REALIZOVAN 7. AVGUSTA 2015. GODINE I IZNOSIO JE 952 L/S, ODNOSNO 86,54% (SVIH ŠEST OPŠTINA), DOK JE MINIMALNI PROTOK OSTVAREN 25. FEBRUARA 2014. GODINE I IZNOSIO JE SVEGA 64 L/S, ODNOSNO 5,8% (ULCINJ, BUDVA, TIVAT I KOTOR) OD UKUPNOG KAPACITETA PRVE FAZE REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA OD 1.100 L/S.

info 29 MAX - MIN THE RECORD WATER FLOW FROM THE REGIONAL WATER SUPPLY WAS RECORDED ON 7 AUGUST 2015, AND AMOUNTED TO 952 L/S, I.E. 86.54% (ALL SIX MUNICIPALITIES), WHEREAS THE MINIMUM FLOW WAS RECORDED ON 25 FEBRUARY 2014, AND AMOUNTED TO ONLY 64 L/S, I.E. 5.8% (ULCINJ, BUDVA, TIVAT AND KOTOR), COMPARED TO THE TOTAL CAPACITY OF THE FIRST STAGE OF THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM OF 1,100 L/S.

Najdinamičniji period izgradnje regionalnog vodovodnog sistema se odvija od 2007. do 2010. godine. Vlada Crne Gore 15. februara 2007. godine donosi stratešku odluku o izgradnji i načinu finansiranja prve faze regionalnog vodovoda. Regionalni vodovodni sistem je druga investicija po vrijednosti i značaju koja je do sada realizovana u Crnoj Gori, a u koju je ukupno uloženo oko 107 miliona EUR i najveći je infrastrukturni projekat u Crnoj Gori, realizovan od obnove nezavisnosti 2006. godine.

113

114 Dio prve faze regionalnog vodovodnog sistema je završen za nešto više od dvije godine, i pušten je u probni rad jula 2010. godine, kada su prve količine vode za piće isporučene opštinama Budva, Kotor i Tivat. Dana 29. septembra 2010. godine Premijer Milo Đukanović zvanično je pustio u rad 1. fazu sistema. Opština Bar je povezana na sistem 2011. godine, a Ulcinj 2012. godine. Potpisivanje Protokola o saradnji između Opštine Herceg Novi, JP „Vodovod i kanalizacija“ Herceg Novi i JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje”, 29. septembra 2013. godine predstavlja prvi dokument kojim je opština Herceg Novi ponovo iskazala želju da bude dio sistema nakon skoro dvije decenije otpora realizaciji ovog projekta. ä Prekidna komora - Bratica

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

115

U OKVIRU REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA IZGRAĐENO PREKO 400 PRATEĆIH OBJEKATA UZ GLAVNI CJEVOVOD DUŽINE 135 KM

KILOMETARA OPTIČKOG KABLA JE UGRAĐENO ZA POTREBE FUNKCIONISANJA SCADA SISTEMA U SKLOPU REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA

Regionalni vodovodni sistem je izuzetno kompleksan i obuhvata: • vodozahvat „Bolje sestre“; • 4 pumpne stanice ukupne instalisane snage od 7 megavata; • 5 trafo-stanica visokog napona; • 2 hlorne stanice; • 25.000 m³ rezervoarskog prostora u 15 objekata; • 135 km cjevovoda, prečnika od 500 mm do 1100 mm; • 90 km optičkog kabla ä Zavarivanje čeličnih cijevi

116 U TOKU 2016. GODINE IZVRŠENO JE PRILAGOĐAVANJE POSTOJEĆE INTERNE LABORATORIJE ZA KONTROLU KVALITETA STANDARDIMA KOJE ZAHTJEVAJU MODERNE I AKREDITOVANE LABORATORIJE ZA KONTROLU VODE ZA PIĆE

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru • 20 distributivnih odvojaka, od čega je u funkciji 11 • hidrotehnički tunel „Sozina“ dužine 4,2 km; • preko 400 manjih objekata na cjevovodu (zatvaračnice, mjernoregulacioni blokovi, šahte vazdušnih ventila, muljnih ispusta i dr.). Voda sa izvorišta Bolje sestre je visokog kvaliteta, pripada A1 klasi vode za piće, koja se bez bilo kakvog tretmana i samo uz zakonom propisani proces dezinfekcije koristi za vodosnabdijevanje. Kvalitet vode se kontroliše od strane Instituta za javno zdravlje Crne Gore, ali i u internoj laboratoriji preduzeća u kojoj se na godišnjem nivou analizira preko 22.000 različitih parametara. Potvrda brige o kvaliteä äIzvorište Izvorište“Bolje “Boljesestre” sestre”

tu i bezbjednosti vode koja se distribuira iz regionalnog vodovoda je uvođenje sistema upravljanja bezbijednošćiu – HACCPa, a da se principi HACCP-a sprovode u skladu sa međunarodnim kodeksom potvrdilo je i Crnogorsko sertifikaciono tijelo. U narednom periodu počeće implementacija i ostalih standarda kvaliteta. U dosadašnjem periodu funkcionisanja rekordna godina po isporuci vode bila je 2015. kada je isporučeno nešto više od 9,5 miliona m3 što iznosi 28 % kapaciteta 1. faze sistema na godišnjem nivou, dok je u 2016. godini isporučeno 9,3 miliona m3, odnosno 2015. i 2016. godine isporuka vode je povećana za 3540% više u odnosu na prethodne godine.

117

118 IAKO JE FAZA PRIPREME ZA DONOŠENJE ODLUKE O IZGRADNJI REGIONALNOG VODOVODA, KOJA JE PODRAZUMIJEVALA IZRADU IDEJNOG RJEŠENJA, ISTRAŽNE RADOVE ZA POTREBE ODABIRA IZVORIŠTA, IZRADU PROJEKTNE DOKUMENTACIJE ITD, TRAJALA OKO 35 GODINA, SAMA IZGRADNJA RVS-A JE TRAJALA NEPUNIH 4 GODINE Dosadašnjim funkcionisanjem regionalnog vodovodnog sistema apsolutno je potvrđena vizija Vlade Crne Gore da, i u vremenima globalne ekonomske krize u periodu od 2007. do 2010. godine, uloži, značajna finansijska sredstva u iznosu od 80 miliona EUR u završetak 1. faze izgradnje regionalnog vodovodnog sistema, čime su stvoreni preduslovi za kvalitetniji život lokalnog stanovništva na Crnogorskom primorju, ali i ubrzani razvoj turizma kao osnovne privredne grane ovog područja. ä Vlada Crne Gore

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

119

120 info 30 ONLY AFTER SIX YEARS OF WORK, ALL SIX CONTRACTS WERE SIGNED WITH LOCAL WATER SUPPLY ENTERPRISES IN THE COASTAL REGION OF MONTENEGRO.

info 30 ä Izvorište “Bolje sestre”

TEK NAKON 6 GODINA RADA POTPISANI SU UGOVORI O ISPORUCI VODE IZ REGIONALNI VODOVODNI SISTEM SA SVIH ŠEST LOKLANIH VODOVODA NA CRNOGORSKOM PRIMORJU

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru Nezamislivo bi bilo razmišljati o ulaganjima u prestižne turističke komplekse, da su nestašice vode i dalje dio naše svakodnevice. Zato se sa punim pravom može reći da je rješavanje višedecenijskog problema nedostatka vode za piće na Crnogorskom primorju jedan od najznačajnijih faktora koji su doprinijeli kreiranju sigurnog ambijenta za rast prihoda od turizma.

Krajnje mjerljiv rezultat benefita od izgradnje regionalnog vodovodnog sistema se ogleda i u činjenici da je Crna Gora, danas, i najveće turističko gradilište u Evropi, jer se u samo dvije opštine, Tivtu i Herceg Novom , realizuju se tri prestižna turistička projekta Luštica Bay, Porto Montenegro i Porto Novi, ukupne investicione vrijednosti od preko dvije milijarde EUR.

ä Rezervoar Zelenika

121

124 D

ame i gospodo, poštovani prijatelji, izuzetno mi je zadovoljstvo da svečano pustim u rad sistem Regionalnog vodovoda za Crnogorsko primorje. Završetkom radova na ovom projektu Crna Gora je značajno bliže viziji visokorazvijene turističke destinacije i društva sa stvorenim pretpostavkama za unapređenje kvaliteta života naših građana i za dalji razvoj.

Dugo vremena je bilo potrebno da se kreiraju politički, finansijski i organizaciono-tehnički uslovi za realizaciju ovog izuzetno kompleksnog poduhvata. Od sredine 70-ih godina prošlog vijeka, kada se jasnije naziru konture savremene crnogorske ekonomije u kojoj će turizam i usluge imati ključnu ulogu i biti znak raspoznavanja Crne Gore na globalnoj ekonomskoj i društvenoj sceni, postaje jasno da će nedovoljno vodosnabdijevanje Primorja biti limitirajući faktor razvoja. Uprkos ranom identifikovanju problema, sljedeće decenije su obilježile duge i neplodne rasprave među lokalnim zajednicama i u ekspertskim

Milo ĐUKANOVIĆ ● Predsjednik Vlade Crne Gore, vodoizvorište Bolje sestre 29. 09. 2010.

CRNA GORA SE OKREĆE IZDAŠNIM POTENCIJALIMA

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010. krugovima oko izbora optimalnog rješenja, a problem je bio sve dramatičniji. Napokon, krajem prošlog vijeka parlament Crne Gore je na prijedlog Vlade donio racionalnu odluku, a ovaj projekat kao jedan od ključnih za dinamiziranje turističkog, ekonomskog i društvenog razvoja Crne Gore proglasio državnim i preuzeo odgovornost za njegovu realizaciju. Uslijedile su godine raspada bivše zajedničke države, sankcija, ratova u okruženju i ekonomskog kolapsa koje su i Crnu Goru kao dio nestabilnog regiona dovele na sam rub egzistencije. U takvim uslovima nije bilo moguće završiti ni finansijski i tehnički manje zahtjevne objekte od Regionalnog vodovoda za Crnogorsko primorje. Pa, ipak, u tom periodu Vlada je ovaj projekat održala živim finansirajući pojedine dionice, kao što je hidrotehnički tunel Sozina iz redovnih budžetskih prihoda.

ä Izvorište “Bolje sestre”

125

126 Međutim, može se reći da su pravi uslovi za finalizaciju ovog kompleksnog poduhvata stvoreni tek nakon što je Crna Gora demokratskim rješavanjem državnopravnog statusa i učvršćivanjem stabilnosti obezbijedila pretpostavke za zatvaranje finansijske konstrukcije na međunarodnom tržištu kapitala. Dame i gospodo, u 21. vijeku voda je postala strateški resurs. Danas je u mnogim područjima širom Evrope i svijeta disbalans između tražnje za vodom i raspoloživosti vodnog potencijala dostigao kritične razmjere. To je u okviru Evropske unije dodatno potenciralo značaj adekvatnog upravljanja vodama i adekvatne politike cijena. Crna Gora i ovim projektom potvrđuje da se okreće svojim izdašnim potencijalima koristeći samo dio inače u svjetskim razmjerama sve oskudnijeg i dragocjenijeg resursa kakva je pitka voda. Kapaciteti ovog projekta omogućavaju da se tokom gotovo cijele godine proizvodi voda i za potrebe Meditera-

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010. na i šire, jer potencijal izvorišta „Bolje sestre“ prevazilazi dugoročne potrebe Crnogorskog primorja i projektovani kapacitet Regionalnog vodovoda. Ne manje važno, voda ovog podzemnog izvora izuzetnog je kvaliteta i biće dostupna korisnicima po adekvatnim cijenama. Izgradnjom Regionalnog vodovoda, u vrijednosti od 81,7 miliona eura, kvalitetno i stabilno riješili smo jedno od osnovnih životnih pitanja građana Crne Gore, uzimajući u obzir i dugoročnu projekciju porasta broja stanovnika i očekivanje od migracija. Uredno vodosnabdijevanje je uslov za ostvarivanje realne projekcije održivog razvoja naše države. Velike investicije koje su realizovane ili su u fazi realizacije, poput luksuznog kompleksa Porto Montenegro ili modernizovanog Svetog Stefana i Miločera, u mogućnosti su sada da u punoj mjeri iskoriste svoj potencijal, a nove lokacije kao što su Luštica, Jaz, Velika plaža, Ada Bojana i druge, svakako, dobijaju na vrijednosti.

127

128 Dame i gospodo, Regionalni vodovod je okončan za nešto više od tri godine nakon što je Vlada Crne Gore donijela finalne odluke o završetku izgradnje ovog kapitalnog projekta. Ističem da je ovaj projekat realizovan u jeku globalne ekonomske krize. Takođe, imao je široku i stalnu podršku građana, relevantnih državnih struktura i međunarodnih finansijskih institucija - Svjetske banke, Evropske banke za obnovu i razvoj i drugih. Ova sinergija bila je nužna za uspjeh projekta za koji je Vlada iz svojih izvora obezbijedila oko 35 miliona eura ili oko 43% ukupno potrebnih sredstava. Dakle, nakon 35 godina Crna Gora je dobila izuzetno vrijedan i za dalji ekonomski razvoj suštinski važan infrastrukturni objekat. U njegovoj izgradnji učestvovao je veliki broj domaćih i stranih ko-

mpanija. Kroz ovo angažovanje sticala su se nova znanja i iskustva u cilju unapređenja nivoa stručnosti domaćeg kadra koji je sada sposoban da upravlja projektima u skladu sa standardima razvijenog svijeta. Kada govorimo o kapitalnim investicijama, podsjetio bih da smo tokom posljednjih pet godina izgradili i tunel Sozina. Ne podsjećam slučajno, jer ta dva objekta bila su investicioni prioritet gotovo svih vlada Crne Gore od druge polovine prošlog vijeka do danas. Uz to, puno je investirano u putnu i željezničku infrastrukturu, aerodrome, granične prelaze, energetsku i vodovo d n u m r e ž u . To k o m ove godine biće završen još jedan vrijedni objekat saobraćajne infrastrukture - regionalni put kojim će se kvalitetno povezati dva dragulja turističke baštine Crne Gore - Boka i Durmiä äIzvorište Izvorište“Bolje “Boljesestre” sestre”

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010.

35 MILIONA EURA JE VLADA OBEZBIJEDILA ZA OVAJ PROJEKAT IZ SVOJIH IZVORA, ODNOSNO, 43% UKUPNO POTREBNIH SREDSTAVA

tor. Vlada, dakle, nastavlja da igra ključnu ulogu u usmjeravanju infrastrukturnog razvoja. Akcenat je na izgradnji infrastrukture koja je presudno važna za razvoj svih djelova Crne Gore, posebno manje razvijenog sjevera. To je vodeći princip, jer su bezbjednost na putevima i kvalitet života naših građana ispred trenutnih komercijalnih efekata. Na kraju, dozvolite da zahvalim svima koji su dali doprinos realizaciji ovog projekta. Posebnu zahvalnost želim da uputim zaposlenim u Javnom preduzeću Regionalni vodovod Crnogorsko primorje koji su pokazali da Crna Gora raspolaže stručnim kadrom koji može samostalno i uspješno da upravlja i najsloženijim inženjerskim poduhvatima. U želji da Regionalni vodovod dugo služi na dobrobit svih građana Crne Gore i naših turista, zahvaljujem za pažnju.

129

130 I

storijat izgradnje Regionalnog vodovoda je prepun uspona i nedoumica oko načina na koji će se rješavati mnoga pitanja, kako u dijelu konceptualnog osmišljavanja, definisanja trase i projektovanja, tako i u dijelu izgradnje samog objekta.

U vremenu od 1975. godine od prepoznavanja problema i potrebe, prve verzije idejnog rješenja pa do danas, uložena su znatna sredstva i mnoge godine rada. Najzad, u posljednjoj fazi projekta, u periodu od 2006. do 2010. godine konačno su otklonjene sve prepreke, što je omogućilo da izgradnja ovako složenog i velikog projekta otpočne i završi se. Dakle, govorimo o periodu od ponovnog sticanja nezavisnosti naše države do puštanja u rad regionalnog sistema vodosnabdijevanja u kome su svi aspekti projekta, institucionalni, finansijski, tehnički i organizacioni - finalizovani i u potpunosti stavljeni u funkciju realizacije projekta. Odluke o količini vode

VIŠE NEMA PREPREKA ZA VELIKIPROJEKAT

Branimir GVOZDENOVIĆ ● Ministar održivog razvoja i turizma, vodoizvorište Bolje sestre 29. 09. 2010.

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010. koja će se preuzimati iz regionalnog vodovoda su donijete na bazi pažljivo urađenih analiza koje omogućavaju optimizaciju cijena usluga koju će opštine, odnosno njihova preduzeća za vodosnabdijevanje plaćati Javnom preduzeću Regionalni vodovod Crnogorsko primorje. Na taj način omogućiće

ZAVRŠETAK REGIONALNOG VODOVODA ISTOVREMENO PREDSTAVLJA UVOD U DALJE AMBIJENTALNO UNAPREĐENJE I STVARANJE PRETPOSTAVKI ZA INTENZIVAN RAZVOJ I NOVE INVESTICIJE, I TO NE SAMO OVOG PODRUČJA.

se kvalitetno i kontinuirano funkcionisanje i minimalni troškovi održavanja sistema regionalnog vodosnabdijevanja. Posebno želim da istaknem pitanje rekonstrukcije postojećih distributivnih mreža i njihovog budućeg razvoja u funkciji razvoja i uređenja svih opština na Crnogorskom primorju.

ä Pumpna stanica Belveder

131

132 Smanjenje gubitaka u lokalnim mrežama za vodosnabdijevanje je jedan od veoma važnih zadataka koje opštine na ovom području, a i šire, treba da rješavaju, u kontekstu ukupnog unapređenja stanja u oblasti komunalnih djelatnosti. Projektom Regionalnog vodovoda trajno smo riješili pitanje vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja i ostvarili višedecenijski san generacija koje pamte prve ideje da voda iz Skadarskog jezera stigne do primorja. Uzevši u obzir rezultat zajedničkog angažovanja koji danas obilježavamo zvaničnim otvaranjem Regionalnog vodovoda, duboko vjerujem da je Crna Gora opravdala očekivanja građana, investitora, kreditora i svih partnera u ovom poslu i stvorila uslove za dalji intenzivan razvoj i nove investicije.

info 31 THE GOVERNMENT OF MONTENEGRO HAD THE LARGEST SHARE IN THE ENTIRE FINANCIAL CONSTRUCTION, BY PROVIDING 43% OF REQUIRED FUNDS. SIGNIFICANT FUNDS WERE PROVIDED BY THE LOANS FROM THE WORLD BANK AND THE EBRD.

ä Izvorište “Bolje sestre”

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010.

info 31 NAJZNAČAJNIJI DIO U CJELOKUPNOJ FINANSIJSKOJ KONSTRUKCIJI IMALA JE VLADA CRNE GORE KOJA JE OBEZBIJEDILA 43% POTREBNIH SREDSTAVA. ZNATNA SREDSTVA OBEZBIJEĐENA SU IZ KREDITA SVJETSKE BANKE I EVROPSKE BANKE ZA OBNOVU I RAZVOJ.

133

134 P

oštovani predsjedniče Vlade, dame i gospodo, želim da vas sve pozdravim i da vam u ime Regionalnog vodovoda i u svoje ime zahvalim što ćete danas svojim prisustvom uveličati promociju i zvanično puštanje u rad ovog kapitalnog projekta Regionalni vodovod za Crnogorsko primorje.

Mi smo, faktički, 15. jula završili glavne radove na Regionalnom vodovodu i time stvorili mogućnost da vodu iz izvorišta “Bolje sestre” dobiju opštine Bar, Budva, Tivat i Kotor. Trenutno možemo da vučemo 1.100 litara u sekundi sa tog izvorišta. Nedavno je raspisan tender za nastavak radova prema Ulcinju, a plan je da se u aprilu iduće godine završi trasa cjevovoda do Dobrih Voda. Time se pruža mogućnost barskoj opštini da odmah počne razmišljati o razvoju mreže za velika naselja Utjehu, Dobre Vode i slično, gdje ima nekoliko hiljada objekata, što bi bilo značajno i za Vodovod Bar i za Regionalni vodovod. Do

SVJETSKA KRIZA NIJE OSUJETILA NAŠE PLANOVE

Miodrag Pejović ● Predsjednik Upravnog odbora, vodoizvorište Bolje sestre 29. 09. 2010.

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010.

18 MJESECI JE TRAJALA IZGRADNJA REGIONALNOG VODOVODA

aprila 2012. godine voda će doći i do Ulcinja. Poštovana gospodo, kada se govori o Regionalnom vodovodu, moram da kažem da se radi o veoma složenom i kompleksnom projektu. Uz veliki broj glavnih objekata od kojih ćete imati priliku da danas vidite i srce sistema, a to je izvorište „Bolje sestre“, uradili smo i 135 km trase cjevovoda, od kojih preko 70% prolazi kroz izuzetno teške terene, što je stvaralo dodatne napore izvođačima radova u obezbjeđivanju dinamike izvršenja zadataka, a posebno obezbjeđenja kvaliteta i sigurnosti cjevovoda za buduću eksploataciju.

ä Vodozahvat Bolje sestre

135

136 Ako kažem da je na samom cjevovodu urađeno preko 400 objekata, onda je jasno kakvom je teškom trasom prolazio ovaj cjevovod. Pomenuću samo neke karakteristične dionice: položili smo 18 km cjevovoda po dnu Skadarskog jezera uz iskop čitavom dužinom; imali smo dva prolaza ispod korita rijeke Morače gdje je primijenjena najsavremenija tehnologija, sistem mikrotuneliranja i hidrauličko utiskivanje cijevi gdje je čitav posao laserski vođen, a proizvođač cijevi iz Njemačke i izvođač daju više od 70 godina ili čak 100 godina garanciju tako postavljenog cjevovoda. Istom tehnologijom imali smo i dva prolaza ispod magistrale i željezničke pruge. Tunel Sozina je izrađen 90-ih godina, ali je pretrpio velika oštećenja, pa se morao sanirati i pod i profil čitavom dužinom - 4,2 km, a morala je u nekoliko segmenata tuneä Detalj sa izgradnje južnog kraka

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010. la da se vrši i reprofilacija (tunel je u tim segmentima bio širok svega 2,3 m) da bi odgovorio objema funkcijama - prvoj za postavljanje cjevovoda i drugoj za evakuacioni tunel za glavni saobraćajni tunel. Posebno upućujem zahvalnost predsjedniku Vlade Crne Gore gospodinu Milu Đukanoviću, čovjeku koji je dao najveći doprinos na realizaciji ovog projekta. Kao što znate, ovaj projekat je izgrađen u uslovima velike svjetske ekonomske krize koja nije mogla mimoići ni Crnu Goru. U takvim okolnostima obezbijediti sve uslove, a naročito velika finansijska sredstva mislim da je pravi podvig i to, prije svega, veliki podvig Vlade Crne Gore. Ovaj projekat, kako to nedavno reče ministar Gvozdenović, može biti ponos Vladi Crne Gore. Žalim što danas nije ovdje gospodin Željko Šturanović, kome želim da posebno zahvalim, jer je 2007. godine kao premijer

sa svojom Vladom donio strateške odluke u vezi sa Regionalnim vodovodom. Kao prvo, donio je odluku o izboru izvorišta „Bolje sestre“ za trajno i kvalitetno vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja za što treba dovesti ukupno 1 600 lit/sec vode. I drugo, donio je odluku o načinu finansiranja Regionalnog vodovoda, što se pokazalo vrlo ispravno. Želim da zahvalim operativnom timu koji je formirala Vlada Crne Gore da prati radove Regionalnog vodovoda i pomaže Regionalnom vodovodu. Operativni tim je vodio naš resorni ministar Branimir Gvozdenović, a u njegovom sastavu bili su potpredsjednik Vlade gospodin Igor Lukšić, ministar poljoprivrede gospodin Milutin Simović, ministar turizma Predrag Nenezić, predsjednik Borda direktora Elektroprivrede Srđan Kovačević i predsjednik Upravnog odbora Regionalnog vodovoda.

137

138 Želim posebno da zahvalim predstavnicima Svjetske i Evropske banke kao nepogrešivim arbitrima koji su u kontinuitetu pratili naš napredak radova, naše poslovanje i finansijske izdatke. Da li napredak radova opravdava finansijske izdatke? U svim izvještajima Svjetske i Evropske banke, Regionalni vodovod je dobio najveće pohvale. To je imalo dva efekta: Regionalni vodovod je osposobljen da uvodi i organizuje velike projekte, a time je Regionalni vodovod doprinio stvaranju ukupnog ambijenta u Crnoj Gori za finansiranje razvojnih programa od ovako moćnih finansijskih institucija. Želim da zahvalim predsjednicima opština Bar, Budva, Tivat i Kotor koji su od dana donošenja odluke za izgradnju Regionalnog vodovoda bili uvijek pozitivni i tokom izgradnje pružili nam svaku pomoć i podršku.

info 32 REGIONALNI VODOVOD JE OSPOSOBLJEN DA UVODI I ORGANIZUJE VELIKE PROJEKTE, A TIME JE DOPRINIO STVARANJU UKUPNOG AMBIJENTA U CRNOJ GORI ZA FINANSIRANJE RAZVOJNIH PROGRAMA OD MOĆNIH FINANSIJSKIH INSTITUCIJA.

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010. ä Detalj sa izgradnje kontinentalnog kraka

info 32 THE REGIONAL WATER SUPPLY WAS ENABLED TO INTRODUCE AND ORGANISE MAJOR PROJECTS, THUS CONTRIBUTING TO THE CREATION OF THE OVERALL ENVIRONMENT IN MONTENEGRO FOR FINANCING DEVELOPMENT PROGRAMMES BY POWERFUL FINANCIAL INSTITUTIONS.

139

140 R

egionalni vodovod je, nakon 34 godine postojanja, u posljednje dvije godine završio jednu od značajnih, ako ne i najznačajniju kapitalnu investiciju Crne Gore od sticanja nezavisnosti.

Realizacijom projekta stvorene su i bitne pretpostavke za uspješan razvoj turizma i budućih investicionih projekata na Crnogorskom primorju. Ovom prilikom želim da zahvalim svim učesnicima u realizaciji ovog kapitalnog projekta, prije svega Vladi Crne Gore, resornom ministarstvu, Svjetskoj banci, Evropskoj banci za obnovu i razvoj, Erste banci, Fondu za razvoj Abu Dabija i svim ostalim učesnicima u finansiranju projekta, izvođačima radova na svih 12 gradilišta, građanima na razumijevanju i podršci. Posebno želim da zahvalim Upravnom odboru našeg javnog preduzeća na čelu sa gospodinom Miodragom Pejovićem koji su kontinuirano pratili realizaciju proje-

STVORILI SMO USLOVE ZA RAZVOJ TURIZMA

Zoran Bošnjak ● Direktor JP “Regionalnog vodovoda Crnogorsko primorje” od 2006. do 2012., vodoizvorište Bolje sestre 29.09.2010. god

Zvanično otvaranje prve faze Regionalnog vodovodnog sistema za opštine Budva, Kotor i Tivat 29. 09. 2010. ä Detalj sa izgradnje cjevovoda Kufin

kta i blagovremenim i adekvatnim odlukama omogućili nesmetan rad. I na kraju, veliko hvala svim radnicima

Javnog preduzeća Regionalni vodovod na nesebičnom angažovanju i izraženom samopregoru tokom realizacije samog

projekta. Ponosni smo što smo imali čast da realizujemo ovaj projekat od kapitalnog značaja za Crnu Goru. Hvala svima.

141

Ă¤ Porto Montenegro

144 Regionalni vodovodni sistem je, dakle, postao siguran zamajac ubrzanog ekonomskog razvoja Crnogorskog primorja, a samim tim i Crne Gore. Povećanje prihoda u 2016. godini uz stvaranje uslova za stabilnost u finansijskom smislu preduzeća za duži period dovelo je do situacije da će u narednoom periodu preduzeće biti okrenuto realizaciji razvojnih projekata od kojih se izdvajaju:

OPŠTINA HERCEG NOVI JE, IAKO U FAZI PLANIRANJA NIJE BILA ZAINTERESOVANA ZA KORIŠĆENJE USLUGA REGIONALNOG VODOVODA, PO PRVI PUT U VIŠE DECENIJA 2016. GODINE, ZAHVALJUJUĆI VODOVODNOM PREDUZEĆU IZ TIVTA I PRIVREMENOM PRIKLJUČENJU NA RVS, NIJE IMALA PLANSKE RESTRIKCIJE TOKOM LJETNJE SEZONE ä Detalj sa izgradnje sjevernog kraka

ä Cjevovod na Bečićkoj plaži

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

145

146 1. projektovanje drugog cjevovoda na dionici Budva –Tivat u cilju proširenja instalisanog kapaciteta za opštine Tivat, Kotor i Herceg Novi sa 330 na 750 l/s. Izgradnjom novog cjevovoda počela bi izgradnja 2. faze sistema, koja je na osnovu važeće planske dokumentacije bila predviđena tek za 2025. godinu, ali je ubrzani razvoj turizma i priliv stanovništva značajno povećao potražnju za vodom,

info 33 IAKO JE U FAZI PROJEKTOVANJA PREDVIĐENA IZGRADNJA POSTROJENJA ZA PREČIŠĆAVANJE VODE, ISPITIVANJA KVALITETA VODE IZVORIŠTA BOLJE SESTRE, POKAZALA SU DA JE POTREBNO VRŠITI SAMO ZAKONOM DEFINISANU DEZINFEKCIJU HLORISANJEM.

ä Kontinentalni krak - kopnena dionica

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

info 33 EVEN THOUGH THE DESIGN STAGE ENVISAGED THE CONSTRUCTION OF WATER TREATMENT PLANTS, WATER QUALITY TESTS IN THE “BOLJE SESTRE” SOURCE SHOWED THAT THE ONLY DISINFECTION REQUIRED WAS THE CHLORINE DISINFECTION PRESCRIBED BY THE LAW.

2. projekat izgradnje fabrike za flaširanje vode, 3. projekat izgradnje fabrike za proizvodnju hladnih čajeva, 4. izvoz vode putem tankera, 5. proširenje instalisanog kapaciteta pumpne stanice Budva sa 450 na 750 l/s, u cilju funkcionisanja kapaciteta 2. faze regionalnog vodovodnog sistema, 6. proširenje kapaciteta prekidne komore Prijevor (proširenje rezervoarskog prostora), 7. podizanje energetske efikasnosti i proizvodnja električne energije putem solarnih panela i iskorišćavanjem hidro-potencijala, 8. projekat natkrivanja izvorišta ,,Bolje sestre“, 9. valorizacijia optičke infrastrukture regionalnog vodovoda.

147

148

ä Cjevovod Ćafe - Ulcinj

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

KAPACITET I FAZE EKSPLOATACIJE REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA IZNOSI 1.100 L/S, ODNOSNO 34.689.600 M3 NA GODIŠNJEM NIVOU GUBICI VODE U REGIONALNOM VODOVODNOM SISTEMA SE KREĆU NA NIVOU OD 2% DO 3% Realizujuci zaključke Vlade Crne Gore preduzeće je 2014. godine pokrenulo inicijativu za izradom studije o potrebi reforme vodovodnog sektora na Crnogorskom primorju pa je tako Evropska banka za obnovu i razvoj odobrila grant za izradu Studije optimizacije sektora vodosnabdijevanja Crnogorskog primorja, jer je evidentno da je dosadašnji model funkcionisanja vodovodnog sektora neefikasan, s obzirom da u šest opština na poslovima vodosnabdijevanja egzistira osam preduzeća. ä Cjevovod Ćafe - Ulcinj

149

150 Konsultantska firma angažovana putem međunarodnog tendera je izradila Plan reforme, koji će biti proslijeđen Vladi Crne Gore na usvajanje. Pokrenuta je i izrada Programa razvoja vodovodnog sektora do 2030. godine, kojim će se dobiti smjernice održivog razvoja sektora vodosnabdijevanja i odvođenja tpadnih voda sa ciljem sigurnog vodosnabdijevanja na Crnogorskom primorju i uspješnim rješavanjem sve evidentnijih izazova rasta potrošnje vode za piće usljed sve bržeg ekonomskog razvoja Crne Gore i primorskog regiona, ali i globalnih klimatskih promjena. Regionalni vodovod je tokom 2016. i 2017. godine uložio i značajan napor na konkretizovanju ideje pokretanja stručnog časopisa ,,Vode Crne Gore“, a čiji prvi broj je izašao iz štampe 29. septembra 2017. godine na dan Regionalnog vodovoda Crnogorsko primorje u cilju podizanja svijesti šire društvene zajednice o značaju vode za naš život i buduće generacije.

22.908 JE UKUPAN BROJ ANALIZIRANIH PARAMETARA KVALITETA VODE RAČUNAJUĆI I ANALIZE INSTITUTA ZA JAVNO ZDRAVLJE KOJI SU REALIZOVANI U INTERNOJ LABORATORIJI REGIONALNOG VODOVODA TOKOM 2016. GODINE

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru

REALIZOVANO JE PRILAGOĐAVANJE POSTOJEĆE INTERNE LABORATORIJE ZA KONTROLU KVALITETA STANDARDIMA KOJE ZAHTIJEVAJU AKREDITOVANE LABORATORIJE ZA KONTROLU

GUBICI U REGIONALNOM VODOVODNOM SISTEMU KREĆU SE U RASPONU OD 2% DO 3%

U SKLOPU SISTEMA IZGRAĐEN JE HIDROTEHNIČKI TUNEL ,,SOZINA“ DUŽINE 4,2 KM KOJI UJEDNO PREDSTAVLJA I EVAKUACIONI TUNEL DRUMSKOG TUNELA ,,SOZINA“

151

135

KILOMETARA IZNOSI DUŽINA CJEVOVODA REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA, KOJI PROLAZI KROZ TERITORIJU SEDAM OPŠTINA

ä Infrastruktura na Sanitarnoj deponiji „Možura“

152 Stoga, na osnovu svega do sada istaknutog, nameće se definitivno konstatacija da je realizacijom regionalnog vodovodnog sistema za Crnogorsko primorje kao važnog infrastrukturnog i kapitalnog projekta potvrđena vizija Vlade Crne Gore da se ulaganjem u infrastrukturne projekte kreira ambijent za sveukupni društveni progres. Takođe, stvoreni su uslovi za veći kvalitet života stanovništva na Crnogorskom primorju, ali i za ubrzani razvoj turizma kao najbrže rastuće privredne grane u Crnoj Gori. Davno je konstatovano da realizacijom velikih projekata nastaju velike kompanije od čijih će konkretnih i mjerljivih rezultata benefit imati cjelokupno društvo. Stoga, regionalni vodovodni sistem je definitivno projekat koji je promijenio Crnu Goru. REGIONALNI VODOVODNI SISTEM - PROJEKAT KOJI JE PROMIJENIO CRNU GORU ä Kontinentalni krak kopnena dionica

TEMA BROJA: Kako je nastao projekat koji je promijenio Crnu Goru Ulaganja u razvojne projekte:

2013. godine

0€

2014. godine

50.000€ 2015. godine

120.000€ 2016. godine

320.000€ ä Kontinentalni krak kopnena dionica

153

info 34 REKORDNA ISPORUKA VODE JE REALIZOVANA U 2015. GODINI KADA JE ISPORUČENO 9.589.000 M3 VODE, A U 2016. GODINI JE IZNOSILA 9.333.649 M3 VODE, DOK JE SAMO GODINU RANIJE, 2015. GODINE, ISPORUČENO 5.605.977 M3, ŠTO PREDSTAVLJA NAJMANJU KOLIČINU ISPORUČENE VODE NA GODIŠNJEM NIVOU OD PUŠTANJA U RAD REGIONALNOG VODOVODNOG SISTEMA.

Ã¤ Skadarsko jezero

info 34 RECORD WATER DELIVERY WAS RECORDED IN 2015, WHEN 9,589,000 M3 OF WATER WAS DELIVERED. IN 2016, 9,333,649 M3 OF WATER WAS DELIVERED, WHEREAS JUST A YEAR BEFORE, IN 2015, 5,605,977 M3 WAS DELIVERED, THE LEAST WATER DELIVERED ANNUALLY SINCE THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM STARTED WORKING.

156 D

ame i gospodo, pozdravljam Vas u ime Vlade Crne Gore, i izražavam zadovoljstvo što danas obilježavamo Dan Regionalnog vodovoda “Crnogorsko primorje”. Ovo je prava prilika i mjesto da istaknemo koliko je razvoj komunalne infrastrukture presudno važan uslov za kvalitetan život ljudi. Takođe, za privlačenje stranih investicija, za ukupan turistički i društveno-ekonomski razvoj zemlje. To najbolje ilustruje ambijent u kojem obilježavamo ovaj jubilej. Porto Montenegro je, pored Regionalnog vodovoda, jedna od najznačajnijih investicija u protekloj deceniji. I najbolji promoter naše strategije razvoja visokog turizma u Crnoj Gori.

A rekao sam to i prilikom otvaranja – ovaj projekat je ubjedljivo svjedočanstvo koliko je vrijeme važan faktor pri donošenju važnih odluka. Istovremeno i opomena. Potrebne su bile decenije za kreiranje uslova da se realizuje ovaj kompleksni poduhvat. Vodovod je pušten u rad 29. septembra 2010. A od sredine 70-ih godina prošlog vijeka, kada se već naziralo da će turizam i usluge biti znak raspoznavanja Crne

Milo ĐUKANOVIĆ

● Predsjednik Vlade Crne Gore, Tivat – Porto Montenegro 29. 09. 2016. obilježavanje Dana Regionalnog vodovoda

PROJEKAT ZA SADAŠNJE I BUDUĆE GENERACIJE

Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća 29. 09. 2016. ä Kotor

Gore na globalnoj ekonomskoj i društvenoj sceni, bilo je jasno da će nedostatak vode na Crnogorskom primorju biti limitirajući faktor razvoja. Problem je re-

lativno rano uočen, ali su nakon toga protekle decenije u dugim i neplodnim raspravama u raznim krugovima, na svim nivoima. Situacija je bila sve dramatičnija.

Napokon, krajem prošlog vijeka ovaj projekat je od strane Vlade identifikovan kao jedan od ključnih za dinamiziranje razvoja Crne Gore i proglašen državnim.

157

158

2 MILIJARDE EURA JE VRIJEDNOST PROJEKATA KOJI SE GRADE U SAMO DVIJE OPŠTINE, TIVTU I HERCEG NOVOM

Finalnu odluku je donio parlament, i potvrdio odgovornost države za njegovu realizaciju. Uslijedile su godine raspada zajedničke države, i sve što je pratilo taj proces. I u tim uslovima Vlada je projekat održala živim, finansirajući pojedine dionice kao što je hidrotehnički tunel Sozina iz redovnih budžetskih

Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća 29. 09. 2016. prihoda. Pravi uslovi za njegovu finalizaciju stvo reni su tek nakon što je Crna Gora postala nezavisna, i učvršćivanjem stabilnosti obezbijedila pretpostavke za zatvaranje finansijske konstrukcije na međunarodnom tržištu kapitala. Vrlo brzo se pokazalo koliko je orijentacija Vlade da u vremenu globalne ekonomske krize uloži znatna finansijska sredstva u ovu vrstu infrastrukture, bila ispravna. Naročito imajući u vidu rast turističke potrošnje u Crnoj Gori posljednjih godina. Siguran sam da je i ovaj projekat značajno doprinio da dostignemo i premašimo broj dolazaka i noćenja turista posljednjih godina u odnosu na rekordnu turističku sezonu 1987. Dosadašnje ulaganje od 107 miliona eura u Regionalni vodovod, doprinijelo je ne samo turističkom prometu, nego i poboljšanju ukupnog poslovnog ambijenta i prili-

vu investicija. Naročito u turizmu. Samo u dvije opštine, u Tivtu i Herceg Novom, grade se tri vrijedne nove turističke strukture: Luštica Bay, Porto Montenegro i Porto Novi. Njihova ukupna vrijednost premašuje dvije milijarde eura. Unapređenje osnovne infrastrukture i priliv stranih direktnih investicija u prethodnoj deceniji, dominantno je uticalo na povećanje prihoda od turizma, koji su prošle godine dostigli nivo od 820 miliona eura. Projekcija je da će ove godine iznositi oko 850 miliona eura. Učešće turizma u BDP povećano je na oko 20%. Od posebne je važnosti istaći da je Regionalni vodovod “Crnogorsko primorje” od početka samoodrživo preduzeće. I to s godišnjim korišćenjem kapaciteta u rasponu od 20 do 28%. Dalji rast broja korisnika usluga značiće i rast iskorišćenosti njegovih kapaciteta, a to znači i prihoda.

159

160 Ohrabruje podatak da je u toku i proces priključenja opštine Herceg Novi na ovaj sistem snabdijevanja, nakon što su to učinili Budva, Kotor, Tivat, Bar i Ulcinj. Imajući u vidu da je iskorišćenost postojećih kapaciteta prve faze Regionalnog vodovoda u glavnoj turističkoj sezoni na nivou između 80-90% na cijelom primorju, pokrenute su aktivnosti na izradi glavnog projekta za realizaciju drugog cjevovoda na dionici od Budve do Tivta u dužini od 11 km. Time bi se povećao kapacitet sistema za opštine Tivat, Kotor i Herceg Novi sa sadašnjih 330 litara u sekundi, na potencijalnih 750 litara. Izgradnjom novog cjevovoda počela bi druga faza, koja je na osnovu važeće planske dokumentacije bila predviđena tek za 2025. godinu. Dakle, ubrzani razvoj turizma i priliv stanovništva, skoro deset godina prije predviđenog roka, značajno su poveća-

li tražnju. Treći, ne manje važan element daljeg razvoja sistema vodosnabdijevanja je jačanje normativne infrastrukture. Usvojeni su važni zakoni i time stvorene sistemske pretpostavke za rješavanje izazova održivosti sistema vodosnabdijevanja. Dakle, u fokusu Vlade je optimizacija sistema vodosnabdijevanja u Crnoj Gori uz istovremenu snažnu zaštitu zdravlja građana. Institut za javno zdravlje sprovodi kontrolu kvaliteta vode za ljudsku upotrebu koju distribuiraju opštinska preduzeća za vodovod i kanalizaciju, u cilju adekvatne zaštite zdravlja potrošača. U završnoj fazi je i izrada Nacrta zakona o vodi za ljudsku upotrebu, koji će na cjelovit način definisati uslove distribucije vode krajnjim potrošačima u skladu sa evropskim standardima. Dame i gospodo, ä Porto Montenegro

Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća 29. 09. 2016. Voda je danas jedan od najvažnijih strateških resursa. U okviru Evropske unije dodatno se potencira značaj odgovornog upravljanja vodama i adekvatne politike cijena. Dosadašnjim šestogodišnjim iskustvom isporuke vode iz sistema Regionalnog vodovoda „Crnogorsko primorje“ ostvarena je još jedna realna prilika za valorizaciju domaćih razvojnih resursa u korist i sadašnjih i budućih generacija. Kapaciteti ovog objekta omogućavaju da se tokom gotovo cijele godine proizvodi voda i za potrebe Mediterana i šire, jer potencijal izvorišta „Bolje sestre“ prevazilazi dugoročne potrebe Crnogorskog primorja i projektovani kapacitet Regiona-lnog vodovoda. Izgradnjom i dosadašnjim poslovanjem Regionalnog vodovoda, kvalitetno i stabilno smo riješili jedno od osnovnih životnih pitanja građana Crne Gore tokom cijele godine.

161

162 Istovremeno smo unaprijedili veoma važnu kariku osnovne infrastrukture za dalje privlačenje investicija kao temelja dinamičnog i održivog razvoja naše države. I, nadam se, naučili važnu lekciju o značaju efikasnog donošenja odluka u cilju smanje-

ä Porto Montenegro

VLADA JE PROJEKAT ODRŽALA ŽIVIM, FINANSIRAJUĆI POJEDINE DIONICE KAO ŠTO JE HIDROTEHNIČKI TUNEL SOZINA IZ REDOVNIH BUDŽETSKIH PRIHODA.

nja razvojnog zaostajanja u odnosu na Evropu. Crna Gora je uvijek slijedila napredne evropske vrijednosti, a tu vizionarsku i hrabru politiku svakim danom sve više potvrđuju najpoznatije svjetske kompanije koje svoje biznise razvijaju u našoj zemlji. Na kraju, posebnu za-

Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća 29. 09. 2016.

info 35 U FOKUSU VLADE JE OPTIMIZACIJA SISTEMA VODOSNABDIJEVANJA U CRNOJ GORI SA OSNOVNIM CILJEM ZAŠTITE ZDRAVLJA GRAĐANA.

hvalnost želim da uputim zaposlenima u Javnom preduzeću Regionalni vodovod „Crnogorsko primorje“ koji su pokazali da Crna Gora raspolaže stručnim kadrom koji može samostalno i uspješno odgovoriti svakodnevnim zahtjevnim radnim zadacima. U želji da Regi-

onalni vodovod nastavi da doprinosi unapređenju kvaliteta života građana Crne Gore, i uslova za razvoj biznisa i turističke ponude, čestitam vam praznik i zahvaljujem na pažnji!

info 35 THE GOVERNMENT IS FOCUSING ON THE OPTIMISATION OF THE WATER SUPPLY SYSTEM IN MONTENEGRO, WITH PRINCIPAL AIM TO PROTECT THE CITIZENS’ HEALTH.

163

164 U

važeni predsjedniče Vlade, gospodine Đukanoviću, poštovani predsjedniče Upravnog odbora Regionalnog vodovoda, gospodine Asanoviću, poštovani direktore Regionalnog vodovoda, gospodine Jevriću, uvaženi predsjednici opština, poštovani predstavnici medija, dame i gospodo, zadovoljstvo je biti večeras ovdje, u impresivnom Ridžentu u okviru Porto Montenegra, prelijepim povodom kakav je Dan jednog od najznačajnijih projekata u crnogorskoj istoriji – regionalnog vodovoda. Zahvaljujući viziji Vlade Crne Gore da investira u infrastrukturne projekte kao preduslov sveukupnog društvenog progresa, završen je i pušten u funkciju regionalni vodovodni sistem 2010. godine, čime je riješen problem nedostatka vode za piće – dakle, eliminisali smo glavni problem, problem kvantiteta.

Za vodovodni sektor na Crnogorskom primorju, ali i sve institucije koje vrše monitoring nad istim, prioritet je postao kvalitet vode, koji je u sistemu regionalnog vodovoda neupitan. Ta činjenica je, svakako, uticala i na sve čistije more, na čemu nam zavide ne samo udaljene turi-

SISTEM ZA NESPORAN KVALITET

Branimir GVOZDENOVIĆ

● Ministar održivog razvoja i turizma, Tivat – Porto Montenegro 29 .09. 2016. obilježavanje Dana Regionalnog vodovoda

Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća 29. 09. 2016. stičke destinacije, već i destinacije Mediterana i Jadrana, koje dijele isti vodeni prostor sa nama. Značaj projekta ogleda se, prije svega, u obezbjeđenju boljeg kvaliteta života građana Crnogorskog primorja, kojima se 2010. godine ostvario san, sanjan decenijama unazad. Ova generacija zato može biti ponosna što je riješila ovo važno pitanje građanima primorja. Pored toga, brojni su i višestruki drugi efekti realizacije Regionalnog vodovoda, gdje prije svega mislim na obezbjeđivanje osnovnih uslova za razvoj investicija i dolazak turista. Tačno na današnji dan, prije šest godina, istakli smo da završetak Regionalnog vodovoda istovremeno predstavlja uvod u dalje ambijentalno unapređenje i stvaranje pretpostavki za intenzivan razvoj i nove investicije, i to ne samo područja primorskog regiona.

DANAS, U CRNOJ GORI IMAMO PREKO 3 MILIJARDE EURA POTPISANIH INVESTICIONIH UGOVORA, SAMO U TURIZMU. OD PORTO MONTENEGRA, PREKO PORTONOVOG KOJI JE U RAZVOJU, HERCEGNOVSKE I TIVATSKE LUŠTICE, AMANA I DRUGIH...

Danas, u Crnoj Gori imamo preko tri milijarde eura potpisanih investicionih ugovora, samo u turizmu. Od Porto Montenegra, preko Portonovog koji je u razvoju, hercegnovske i tivatske Luštice, Amana i drugih, do značajno povećanog broja hotelskih kapaciteta visoke kategorije.

ä Porto Montenegro

165

166

info 36 POTENCIJAL IZVORIŠTA “BOLJE SESTRE” PREVAZILAZI DUGOROČNE POTREBE CRNOGORSKOG PRIMORJA I PROJEKTOVANE KAPACITETE REGIONALNOG VODOVODA

ä Porto Novi

Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća 29. 09. 2016.

info 36 THE POTENTIAL OF THE “BOLJE SESTRE” SOURCE EXCEEDS THE LONG-TERM NEEDS OF THE COASTAL REGION OF MONTENEGRO AND THE PROJECTED CAPACITIES OF THE REGIONAL WATER SUPPLY SYSTEM.

Više od 50 hotela visoke kategorije u posljednjih četiri godine je renovirano i otvoreno. Ova turistička sezona je najbolja ikad u Crnoj Gori i generisaće preko 850 miliona prihoda od turizma. Strateškim i planskim dokumentima definisali smo Crnu Goru kao visokokvalitetnu turističku destinaciju. Da ta vizija nije rezultat naših želja i nadanja, dokazuju brojne renomirane svjetske turističke organizacije i institucije, koje nas svrstavaju u sami vrh svjetskog turističkog razvoja u narednom periodu. Možda i najvažniji preduslov ukupnog turističkog razvoja jeste realizacija projekta Regionalnog vodovoda, kao simbola realizacije i vizije, neophodnih preduslova za održivi razvoj primorskog regiona. Koristim priliku da svim zaposlenim u javnom preduze ću i svim građanima Crne Gore čestitam Dan regionalnog vodovoda, na koji Crna Gora treba da bude ponosna. Zaposlenima u Regionalnom vodovodu želim da nastave sa svojim pre-

galaštvom i da razvoj regionalnog vodovoda uvijek bude ispred zahtjeva za potrebnim količinama vode. Svjedoci smo da svake godine, direktno proporcioanlno porastu broja turista i produženju sezone, imamo sve veću potrošnju vode. Upravo je to razlog da svi veoma odgovorno podržimo održivost Regionalnog vodovoda od kog zavisi jedan mnogo kompleksan, osjetljiv i za crnogorsku ekonomiju najvažniji privredni lanac. Takođe, značajno je i da ukažemo na potrebu za optimizacijom sektora vodosnabdijevanja i odvođenja otpadnih voda na primorju, povodom čega već sprovodimo aktivnosti. U tom duhu i još jednom iskazanom spremnošću da u potpunosti podržimo unapređenje razvoja regionalnog vodovoda i njegove infrastrukture, kao i optimizaciju kompletnog komunalnog sektora na primorju, još jednom čestitam svim zaposlenima u Regionalnom vodovodu i želim uspjeh u daljem radu.

167

168

Proslava povodom Ä?etiri decenije od osnivanja preduzeÄ&#x2021;a 29. 09. 2016.

169 P

oštovane dame i gospodo, dozvolite mi da sa posebnim uvažavanjem, u ime JP RVCP i svoje lično ime, pozdravim predsjednika Vlade Crne Gore, g. Mila Đukanovića, uz iskrenu zahvalnost što nam je svojim prisustvom, ukazao veliku čast i podršku u daljem radu i održivom upravljanju ovim značajnim i kompleksnim infrastrukturnim projektom.

Na današnji dan je predsjednik Vlade, g. Milo Đukanović 2010. godine zvanično otvorio dio prve faze RVS za opštine Budva, Kotor i Tivat i tako je poslije nekoliko decenija riješen problem nedostatka vode za piće koji je ograničavao razvoj primorskog regiona. Sudbina ovog projekta, o čemu će kasnije biti riječi, često je bila definisana globalno poznatom hamletovskom dilemom „biti il’ ne biti“. Sa tog stanovišta, najznačajniji datum za uspješan završetak ovog projekta, a samim tim, i za ekonomski razvoj Crnogorskog primorja, jeste odluka Vlade Crne Gore donijeta 15. februara 2007. godine, kada je odlučeno da se intenziviraju aktivnosti na završetku ovog infrastrukturnog projekta.

PODSTREK CRNOJ GORI

Goran JEVRIĆ

● Direktor JP “Regionalni vodovod Crnogorsko primorje”, Tivat Porto Montenegro 29. 09. 2016. obilježavanje Dana Regionalnog vodovoda

170 ä Izvorište “Bolje sestre”

info 37 SUDBINA OVOG PROJEKTA ČESTO JE BILA DEFINISANA GLOBALNO POZNATOM HAMLETOVSKOM DILEMOM „BITI IL’ NE BITI“.

Za Crnogorsko primorje se može reći da prije i poslije tog datuma postoje velike i veoma mjerljive, u ekonomskom razvoju, pozitivne promjene. Upravo ta činjenica nedvosmislenog donošenja hrabrih odluka u datom trenutku, zasnovanih na viziji ekonomskog razvoja Crne Gore, je motivisala moje kolege i mene da Dan našeg preduzeća ove godine održimo upravo u Tivtu koji je na najkvalitetniji način, u odnosu na druge opštine Crnogorskog primorja, iskoristio benefite Regionalnog vodovoda i donoseći hrabre odluke, omogućio da se danas u toj opštini realizuju dva prestižna turisti čka pro-

jekta, a riječ je o Luštici Bay i Porto Montenegro. Stoga, večeras je prilika da sa vama kao prijateljima podijelimo zadovoljstvo zbog postignutih poslovnih uspjeha, i tim povodom smo za vas pripremili i kratki film o Projektu koji je promijenio Crnu Goru. U to ime, neka potvrda opravdanosti investicije u ovaj značajan projekat bude podstrek svima nama u Crnoj Gori da se prioritetno opredijelimo za donošenje odluka koje garantuju siguran razvoj Crne Gore, sigurna radna mjesta, a, u ime preduzeća, želim da istaknem, i sigurno vodosnabdijevanje na Crnogorskom primorju. Zahvaljujem na pažnji!

Proslava povodom četiri decenije od osnivanja preduzeća 29. 09. 2016.

info 37 THE FATE OF THIS PROJECT USED OFTEN TO BE DEFINED BY THE GLOBALLY RENOWNED HAMLET’S DILEMMA “TO BE OR NOT TO BE”.

ä Model budućeg naselja Luštica bay

171

172 JP “REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE” PRVO CRNOGORSKO PREDUZEĆE ČLAN MEĐUNARODNOG UDRUŽENJA VODOVODA U SLIVU RIJEKE DUNAV SA SJEDIŠTEM U BEČU

elegacija JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ u sastavu g. Dragan Asanović, predsjednik upravnog odbora, g. Goran Jevrić, direktor i g. Predrag Bjelobrković, savjetnik za saradnju sa međunarodnim finansijskim organizacijama je u periodu od 17 - 19. maja 2017. godine, boravila u Beču povodom učešća na velikoj godišnjoj konferenciji Međunarodnog udruženja vodovoda u slivu rijeke Dunav.

Nakon veoma uspješne dvogodišnje saradnje koju je JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ ostvarilo sa Međunarodnim udruženjem vodovoda u slivu rijeke Dunav (IAWD) kroz učešće u brojnim međunarodnim programima i projektima, kao i kroz ulogu organizatora Međunarodne benčmarking radionice koja je održana u Budvi, novembra 2016. godi-

ne, IAWD je uputilo poziv ovom JP da postane punopravni član ovog udruženja. Odluka o učlanjenju ovog JP, koje je ujedno i prvo preduzeće sa teritorije Crne Gore kojem je upućen ovakav poziv, je upravo formalizovana na ovoj konferenciji kao i odluka o izboru g. Gorana Jevrića, direktora JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“, za njegovog predstavnika. Konferenciji su, pored članova IAWD prisustvovali i visoki zvaničnici vlada evropskih zemalja, predstavnici njihovih specijalizovanih agencija, međunarodne finansijske institucije, predsjednici opština, direktori vodovodnih preduzeća, udruženja vodovoda itd.

Saradnja Regionalnog vodovoda sa Vladom Crne Gore i međunarodnim institucijamau u 2017. godini

IAWD je udruženje vodovodnih preduzeća i drugih relevantnih činilaca iz zemalja koje se nalaze u slivu rijeke Dunav, a koja obezbjeđuju vodosnabdijevanje za više od 80 miliona ljudi. Pored Vlade Austrije, ovo udruženje uživa podršku Svjetske banke, Njemačkog zavoda za međunarodnu saradnju- GIZ, Švajcarske agencije za međunarodnu saradnju, Međunarodnog udruženja voda, kao i Ujedinjenih nacija - HABITAT. U toku dvogodišnje saradnje, koja je prethodila članstvu u ovoj organizaciji, JP ,,Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je bilo u prilici da se upozna, usvaja i implementira brojne preporuke i alate koji su proistekli iz

programa benčmarkinga koji pretpostavlja učenje na tuđim iskustvima, povećanje konkurentnosti i uključenje u tokove globalne ekonomije. Uz to, saradnja sa preduzećima koja upravljaju velikim vodnim sistemima, omogućila je sagledavanje odgovarajućih rješenja za reformu vodnog sektora, kao i mogućnosti realizacije razvojnih projekata usmjerenih ka unaprijeđenju ovog sektora na Crnogorskom primorju kroz njegovu veću optimizaciju kako upravljanja, tako i ukupnog funkcionisanja. Članstvom u ovakvoj organizaciji, ovom JP ,,Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je obezbijeđena ekspertska, finan-

sijska i logistička pomoć kako za unaprijeđenje performansi vlastitog poslovanja, a samim tim i načina obavljanja ove veoma važne komunalne funkcije, tako i za razvojne projekte čija realizacija tek predstoji.

ČLANSTVOM U OVAKVOJ ORGANIZACIJI, OVOM JP ,,REGIONALNI VODOVOD CRNOGORSKO PRIMORJE“ JE OBEZBIJEĐENA EKSPERTSKA, FINANSIJSKA I LOGISTIČKA POMOĆ KAKO ZA UNAPRIJEĐENJE PERFORMANSI VLASTITOG POSLOVANJA, A SAMIM TIM I NAČINA OBAVLJANJA OVE VEOMA VAŽNE KOMUNALNE FUNKCIJE, TAKO I ZA RAZVOJNE PROJEKTE ČIJA REALIZACIJA TEK PREDSTOJI.

173

174 ŽABLJAK: 2017. PRVA SEZONA BEZ PROBLEMA SA VODOSNABDIJEVANJEM P ored aktivnosti koje se tiču, održavanjaregionalnog vodovodnog sistema, unapređenja rada i proširenja kapaciteta sistema, preduzeće je posvećeno i rješavanju problema u vodosnabdijevanju na lokalnom nivou kroz pružanje ekpertske i materijalne pomoći.

JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“ je u 2017. godini, na predlog predsjednika opštine Žabljak Veselina Vukićevića, pripremilo Predlog hitnih mjera za rješavanje problema vodosnabdijevanja gradskog područja Žabljaka i učestvovalo u njihovoj realizaciji. Nakon usvajanja programa od strane Vlade Crne Gore 15. juna 2017. godine, u rekordnom roku su sprovedena neophodna tenderska procedura i uspješno realizovane hitne mjere, u ukupnom iznosu od 57.994,65 Euä Crno jezero

Saradnja Regionalnog vodovoda sa Vladom Crne Gore i međunarodnim institucijamau u 2017. godini ra. Rezultat sprovedenog je riješavanje višegodišnjeg problema u vodosnabdijevanju gradskog područja Žabljaka u toku ljetnje turističke sezone, te je tako ljetnja turistička sezona 2017. godine po prvi put nakon dužeg perioda, protekla bez problema u vodosnabdi-

jevanju Navedeno je posebno značajno kada se zna da je 2017. godine zabilježena kao godina sa najlošijim hidlološkim uslovima u poslednjih 5 decenija, dok je sa druge strane zabilježen porast broja turista za čak više od 60% u odnosu na 2016. godinu. Sa velikom sigurnošću se može zaključiti da su, saradnjom Vlade Crne Gore, Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, Opštine Žabljak i JP „Regionalni vodovod Crnogorsko primorje“, izbjegnute sve negativne posljedice koje su se mogle desiti da nije realizovan Program hitnih mjera za rješavanje tehničkih problema u vodosnabdijevanju grad-

skog područja Opštine Žabljak. Takođe, Vada Crne Gore je na sjednici 14. septembra 2017. godine usvojila prijedlog za nastavak mjera za rješavanje tehničkih problema u vodosnabdijevanju gradskog područja Opštine Žabljak koji su pripremili Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, JP “Regionalni vodovod Crnogorsko primorje” i Opština Žabljak u okviru II faze implementacije mjera, kojim će se obezbijediti dovoljne količine vode za piće za predstojeći period, sa posebnom pažnjom na zimsku i ljetnju turističku sezonu, kao i povećanje pogonske spremnosti vodovodnog sistema opštine Žabljak.

175

ENIO

PROJEKAT

KOJI JE PROMIJENIO