ΑΡΘΡΑ
Μέτρα απογκετοποίησης Τα περσινά επεισόδια στον Χλώρακα, καθώς και άλλα παλαιότερα στην παλιά Λευκωσία, επιβεβαιώνουν για μια ακόμα φορά ότι η Κύπρος βιώνει σοβαρά φαινόμενα γκετοποίησης. Χρειαζόμαστε επειγόντως ένα σχέδιο απογκετοποίησης. Οι αρμόδιες υπηρεσίες θα ήταν χρήσιμο να αρχίσουν, αν δεν το έκαναν ήδη, να μελετούν παραδείγματα του εξωτερικού, αφού άλλες ευρωπαϊκές χώρες βίωσαν παρόμοια φαινόμενα πολύ πριν από εμάς. Θεωρείται ότι δύο μέτρα που θα μπορούσαν να υποβοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση είναι: 1) η επικαιροποίηση του Νόμου του Ενοικιοστασίου και 2) η θεσμοθέτηση μηχανισμού για διάθεση «κοινωνικής στέγης με ενοίκιο» σε άτομα και οικογένειες που για οικονομικούς κυρίως, αλλά και άλλους λόγους, είναι πιο επιρρεπή σε φαινόμενα γκετοποίησης. Οι υφιστάμενες διαδικασίες ενοικίασης οικιστικών μονάδων αλλά και ελέγχου των συνθηκών διαβίωσης σε αυτές, φαίνεται ότι δεν αποτρέπουν την υπερσυγκέντρωση οικογενειών, ούτε την υποβάθμιση του επιπέδου καθαριότητας και υγιεινής, αλλά ούτε δυστυχώς και τη διαμόρφωση συνθηκών πρόκλησης οχλαγωγίας και αξιόποινων πράξεων. Οι πρόνοιες του Νόμου του Ενοικιοστασίου (Ν.23/83 και των σχετικών τροποποιήσεών του) επιτρέπουν στους ιδιοκτήτες κατοικιών να ενοικιάζουν τις κατοικίες τους σε ανεξέλεγκτο αριθμό ενοίκων. Καμιά πρόνοια του Νόμου δεν περιορίζει τον αριθμό των ενοίκων που μπορούν να διαμένουν σε μια κατοικία. Από τη στιγμή επομένως που δεν υπάρχει περιορισμός, ένας ιδιοκτήτης μπορεί να ενοικιάσει μια κατοικία σε όσους ενοίκους θεωρεί ότι μπορούν να «χωρέσουν» σε αυτή, αφού υπάρχουν περιπτώσεις που δελεάζεται από το μεγαλύτερο κέρδος. Από την άλλη οι εν δυνάμει ενοικιαστές, λόγω οικονομικής δυσπραγίας, είναι διατεθειμένοι να «μοιραστούν» μια κατοικία με άλλα άτομα, αφού με τον τρόπο αυτό θα δίδουν χαμηλότερο ενοίκιο. Το αποτέλεσμα είναι ότι ένα τυπικό διαμέρισμα ή κατοικία, που προοριζόταν για μια οικογένεια, συχνά καταλήγει να στεγάζει 2, 3 ή και περισσότερες οικογένειες (δηλαδή 10, 15, 20 άτομα) με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Πώς μπορεί λοιπόν να ελεγχθεί αυτή η κατάσταση σε κτηριακό επίπεδο; Πιστεύεται ότι θα ήταν αρκετά βοηθητικό να τροποποιηθεί ο Νόμος του Ενοικιοστασίου, ώστε να καθορισθεί μια «πυκνότητα κατοίκησης» που θα εκφράζεται ως «αναλογία τετραγωνικών μέτρων και αριθμού ατόμων». Θα μπορούσε π.χ. να καθοριστεί ότι σε μια κατοικία των 2 υπνοδωματίων, με εμβαδό Χ τετραγωνικών μέτρων, μπορεί να στεγαστεί Ψ αριθμός ατόμων, ο οποίος όμως δεν μπορεί να ξεπεράσει ένα μέγιστο όριο Ζ ατόμων. Οι πυκνότητες κατοίκησης είναι αντικείμενο που θα πρέπει να τύχει επεξεργασίας και θεσμοθέτησης από τις αρμόδιες υπηρεσίες που σχετίζονται με θέματα οίκησης, κτηματαγοράς κ.λπ. Ο συγκεκριμένος περιορισμός θα πρέπει, σε τελική ανάλυση, να συμπεριλαμβάνεται ως πρόσθετος όρος του οποιουδήποτε ενοικιαστήριου εγγράφου, ώστε να δεσμεύει τόσο τον ιδιοκτήτη της κατοικίας όσο και τους ενοικιαστές. Σε περίπτωση που ο συγκεκριμένος όρος παραβιάζεται, οι αρμόδιες αρχές (και πρώτιστα οι Τοπικές Αρχές και η Αστυνομία)
20
θα μπορούν να επέμβουν και να επιβάλουν, μεταξύ άλλων, εξώδικα πρόστιμα στους ιδιοκτήτες καθώς και άλλα μέτρα, που θα θεσμοθετηθούν, στους ενοικιαστές. Θα ήταν δυνατόν επίσης να προβλεφθούν κάποιες εξαιρέσεις, όπως είναι για παράδειγμα η περίπτωση κατά την οποία μια οικογένεια Ψ ατόμων καθίσταται πολύτεκνη, οπότε η πυκνότητα κατοίκησης μπορεί να ξεπεράσει κατ› ελάχιστον τα όρια που θα τεθούν. Στην καλύτερη περίπτωση που γίνει κατορθωτή η αποτροπή της υπερσυγκέντρωσης ατόμων που είναι πιο επιρρεπή σε φαινόμενα γκετοποίησης σε κτηριακό επίπεδο, εξακολουθεί να υφίσταται η ανάγκη αποτροπής παρόμοιων φαινομένων σε Το στεγαστικό στην επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου ή γειτονιάς ή περιοχών ενός πολεοδομικού Κύπρο είναι ένα συγκροτήματος. Το συγκεκριμένο θέμα τεράστιο θέμα και σχετίζεται με το γενικότερο πρόβλημα στέγασης αυτών των ατόμων σε αφορά όχι μόνο της κατάλληλες κατοικίες και είναι σίγουρα πολύ πιο σύνθετο. Απαιτεί περισσότετον πληθυσμό ρες ρυθμίσεις και άλλους μηχανισμούς που βρίσκεται προγραμματισμού και ελέγχου, για τους κάτω από τα όρια οποίους χρειάζεται η εμπλοκή και ειδικών, κοινωνιολόγων, νομικών κ.ά. καθώς της φτώχειας και η λεπτομερής μελέτη εμπειριών άλαλλά και άλλες λων χωρών. ομάδες χαμηλών Τώρα που συζητείται η νέα «ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική» θα ήταν θεκαι μεσαίων μιτό να ενισχυθούν και οι πρόνοιες που στοχεύουν στη στέγαση ατόμων ή οικοεισοδημάτων γενειών που σήμερα σχετίζονται / διασυνδέονται, συμβάλλουν / διαμορφώνουν πυρήνες ή γειτονιές γκέτο. Στις τελευταίες παρουσιάσεις της «ολοκληρωμένης στεγαστικής πολιτικής» αρκετοί κρατικοί λειτουργοί ανέφεραν πως, κατά τη διαμόρφωση της πολιτικής αυτής, λήφθηκαν υπόψη και μέτρα, για να αποφευχθεί η δημιουργία γκέτο. Ο συγκεκριμένος στόχος είναι ορθός. Πιστεύεται ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την κατάλληλη «ανάμειξη» οικογενειών, την κατανομή των κατοικιών σε κατάλληλες περιοχές, καθώς και τη δυνατότητα συνδυασμού τους με μικρές και συμβατές χρήσεις γης, που θα μπορούσαν να φέρουν και λίγες θέσεις εργασίας, αλλά και να διαμορφώσουν ένα πιο ανθρώπινο και κοινωνικό πεδίο δραστηριοτήτων, συναναστροφών και συναλλαγών. Είναι λοιπόν η κατάλληλη ώρα, ώστε αφενός η στεγαστική πολιτική να γίνει πιο «ολοκληρωμένη» και αφετέρου να «απελευθερωθούν» οι προβληματικές και υποβαθμισμένες αυτές περιοχές, δίδοντας έτσι την ευκαιρία στους ιδιοκτήτες τους να αξιοποιήσουν με καλύτερο τρόπο τα ακίνητά τους. Απαιτείται κατά συνέπεια η θεσμοθέτηση μηχανισμών παραγωγής, διάθεσης και διαχείρισης στέγης, τόσο «προσιτής στέγης» (affordable housing) όσο και «κοινωνικής στέγης» (social housing). Αν η στέγη σε προσιτή τιμή ή ενοίκιο αντιστοιχεί σε αυτή που ένα νοικοκυριό δεν ξοδεύει (για δόσεις ή ενοίκιο και βασικές λειτουργικές υπηρεσίες) περισσότερο από 30% του εισοδήματός του για να ζήσει εκεί, τότε εξάγεται
