In Perspectief nr.022010

th

geografisch denken en doen

INperspectief een uitgave van Esri Nederland nr. 022010

IEdErEEN MET

gIS aaN dE Slag

meer duurzaamheid in Nederland GIS geeft windenergie De hele stad op je bureau

em

dU Ur Za

a

aM HE Id

Colofon

In Perspectief is een uitgave van Esri Nederland. Het magazine brengt actuele ontwikkelingen op het gebied van geografische informatie in Nederland. De focus ligt op praktijkvoorbeelden, trends en ontwikkelingen. cONTAcT E: redactie@in-perspectief.nl T: +31 (0)10 217 07 00 I : www.in-perspectief.nl rEDAcTIE Harmen van Doorn Aan deze uitgave werkten mee: Baalbergen, Beverloo, Boertjes, Van Eck, Hermans, Van den Heuvel, Hofstad, Van Katwijk, Koolen, Kraan, Lieverdink, Van Loenen, Meerburg, Meppelink, Möhlmann, Van der Schaaf, Van Veldhuizen, Verbeek, Verdel, Vermeij, Voogt.

ONTWErp Karen Stultiens fOTOGrAfIE LENS!Fotografie > Marcel Krijger (tenzij anders vermeld) vOrmGEvING EN Druk LENS! (www.lenspuntnl.nl) ‘t Papierenhuys

gIS Voor...

12

BOUW & INFRA

ADvErTErEN Esri Nederland biedt partners en relaties de mogelijkheid zich te profileren in In Perspectief. Vraag naar de advertentiemogelijkheden (voorwaarden, tarieven en aanleverspecificaties) via adverteren@ in-perspectief.nl.

24

kort vrij beschikbaar 6

Nieuwe schrijfwijze Esri

ONDERWIJS

6

Brabant Water bekroond met award

Geo Academie: voor leergierige men-

7

SAG-award voor provincie Noord-Bra-

sen zonder geo-basis 28 32

3D-data over de ondergrond binnen-

Nederlands explosievenrisico

bant

FINANCIËLE DIENSTEN

7

Opleidingen mbo-GIS in de lift

Geo-informatie in elke gewenste vorm

10

GeoBasis en GeoBGT interessant voor

10

Zwolle en Apeldoorn maken strategi-

OOV

gemeenten

Als de nood hoog is en data ontbreekt

sche keuze voor Esri

gIS gEEFT ENErgIE! oVErIg 14

‘Iedereen gaat hier met GIS aan de slag’

5

Voorwoord

19

Netwerkanalyse Nederlandse scheep-

36

GIS geeft Energie-special

vaart

40

De hele stad op je bureau

26

GIS geeft windenergie

46

‘Networking, networking and net-

44

Meer duurzaamheid in Nederland

oPINIE 21

Kijkje terug, blik vooruit

22

De kracht van de groep

34

Staat uw klant wel centraal?

35

Met web 3.0 naar de 3e dimensie...

39

De juiste tools

47

Live geo-googlen in de openbare ruimte

ESrI NEdErlaNd DIScLAImEr Esri Nederland besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de artikelen in In Perspectief. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruikt kaart- en beeldmateriaal blijft eigendom van de makers. Artikelen uit In Perspectief mogen alleen openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Esri Nederland.

6

ArcGIS onmisbaar in ontsluiten van

OpLAGE 4.500 exemplaren ABONNEmENTEN Organisaties met een onderhoudscontract van Esri Nederland krijgen In Perspectief kosteloos toegestuurd. Zonder onderhoudscontract is het ook mogelijk om In Perspectief te ontvangen. Een jaarabonnement kost 25 euro (excl. btw).

NIEUwS

11

Zij zetten zoden aan de dijk

18

Aanvullend Supportprogramma vergroot bedrijfszekerheid

30

‘Verbinden, dát is het juiste woord’

working’

in perspectief, nummer twee tweeduizendtien

INhoudsopgave geo-informatie

de kracht

in elke gewenste vorm

van de groep

28

22 “Ik kan uren blijven kijken naar een kaart�

14 live geogooglen in

als de nood hoog is en data

de openbare ruimte

47

ontbreekt

32

3

Zoekt u overzicht in GeoLand?

EfficiĂŤnt.

Minder kosten.

Hoge servicegraad.

Het Geo Competence Center van Atos Origin werkt samen met strategische partners en leveranciers, om in complexe klantomgevingen 100% betrouwbare en onafhankelijke Geo-ICT oplossingen te realiseren.

Of het nu gaat om Asset Management, GIS of Geodata, wij begrijpen het verschil tussen een oplossing die gewoon werkt en een oplossing die concreet meerwaarde oplevert: een betere efficiency, kostenbesparing en een hogere servicegraad.

Het Atos Origin Geo Competence Center opereert landelijk, gericht op integratie van Geo in bedrijfsvoering. Haar diensten zijn: ontwerp, bouw, advies en beheer.

Hierdoor biedt zij een One Stop Shop op geo-gebied.

Think of the fish. www.atosorigin.nl

Voorwoord

Beste lezer, Energie is cruciaal in het menselijk bestaan. Energie hebben we nodig om ons te verplaatsen en om werk te verzetten. Gelukkig levert goed eten en slapen normaal gesproken genoeg energie. Ook maken we gebruik van energiebronnen uit onze aarde, zoals olie en gas.

Maar, onze energiebronnen zijn beperkt. GIS kan helpen om daar duurzaam mee om te gaan. De technologie levert een bijdrage aan onze leefomgeving en helpt energie te besparen. Tijdens de inspirerende GIS Conferentie zijn er veel presentaties over geweest.

Deze In Perspectief beschrijft bijdragen van IF Technology en Royal Haskoning aan een beter (groener) milieu.

Duurzaamheid betekent op de juiste locatie de juiste activiteiten

“Vergelijk het met YouTube, maar dan voor geoinformatie.”

laten plaatsvinden. Geografie kan een lans breken in het goed inrichten

van

een

duurzame

leefomgeving.

GIS

integreert

verschillende informatie op basis van locatie waardoor ruimtelijke patronen zichtbaar worden. Steden als Rotterdam zijn er voortdurend mee bezig.

Als het gaat om energie is er ook een figuurlijke betekenis. Voor mij persoonlijk inspireert GIS en de community die daarbij hoort. Neem bijvoorbeld de technische mogelijkheden, innovatieve oplossingen of zoals recentelijk hulp bieden met Eagle in de rampgebieden van Pakistan. Ook inspireren de nieuwe mogelijkheden met crowd sourcing mij. Wie van jullie is al bekend met Ushahidi (www.ushahidi. com)? Het is een initiatief, gesteund door onder meer Esri, om elkaar te helpen ten tijde van een crisis. Ook de gratis mogelijkheden om data te delen met de GIS-community via ArcGIS.com – ‘het YouTube van geo-informatie’, aldus Jeroen van Winden – biedt nieuwe kansen. Gebruikers kunnen snel beschikken over gedeelde data, deze inzetten voor toepassingen of kaartmateriaal verrijken. Lees er meer over in het inspirerende artikel van Bert Vermeij.

Frits van der Schaaf directeur business development Esri Nederland fvanderschaaf@esri.nl 5

3D-data over de ondergrond

Nieuwe

binnenkort vrij beschikbaar

schrijfwijze Esri

TNO maakt vanaf 1 januari 2011 3D-

voudig gebruik van hoge kwaliteit

Esri vervangt de hoofdletters van

data uit het DINOLoket (Data en In-

geo-data over de ondergrond kan

haar logo voor kleine letters. Om de

formatie Nederlandse Ondergrond)

TNO werken aan een optimaal be-

naam herkenbaar te houden is ge-

voor iedereen vrij beschikbaar. Dit

heer en gebruik van de Nederlandse

kozen voor Esri in geschreven tek-

maakte Mart van Bracht bekend op

ondergrond.

sten. Het nieuwe logo en de nieuwe

de GIS Conferentie 2010.

schrijfwijze worden geleidelijk ingeMeer weten over DINO? Kijk op

voerd. Esri Nederland neemt deze

Het vrijgeven van de informatie

dinoloket.nl of e-mail naar info@

wereldwijde aanpassing één op één

past binnen het stelsel van basisre-

dinoloket.nl.

over.

gistraties waarmee de overheid al langere tijd bezig is. Veelgebruikte

Vragen over de basisregistratie over

gegevens kunnen hierdoor effici-

de ondergrond?

ënter worden beheerd en gedeeld.

Kijk op vrom.nl/basisregistraties of

Door eenmalige inwinning en meer-

e-mail naar bro@vrom.nl

Brabant Water bekroond met award daarop. Deze informatie wordt be-

een adequaat asset management

drijfsbreed gebruikt in allerlei pro-

is de integriteit van gegevens van

cessen op kantoor en in de buiten-

groot belang.

dienst. Esri Nederland prees tijdens

De Jong: “Het gebruik van het GIS-

de conferentie ook de houding van

systeem geeft nieuwe mogelijkhe-

Brabant Water door het beleid te

den in de processen van Brabant

richten op een brede toepassing van

Water. Zo kan het bijvoorbeeld on-

geo-informatie in haar bedrijfspro-

dersteuning geven bij een storing.

De Esri Enterprise Award is dit

cessen.De ambities ten aanzien van

Brabant Water ziet de award als een

jaar aan Brabant water uitgereikt.

GIS zijn hoog. Sector ICT heeft het

aanmoediging voor de manier waar-

Kees de Jong, sectorhoofd Distri-

GIS-systeem bestempeld als een van

op ze haar ambities als het gaat om

butie van Brabant Water ontving

de drie kernsystemen in de Enterpri-

geo-informatie waarmaakt. Kees de

de award van Ed van Ingen, direc-

se Architecture. Nieuw te ontwikke-

Jong: “Met de implementatie van

teur van Esri Nederland vanwege

len toepassingen in de organisatie

het GIS-systeem is het fundament

het innovatieve beheer en gebruik

worden getoetst aan de overeen-

gelegd voor een modern systeem

van eigen data. Door het gebruik

stemming met deze architectuur.

dat door de hele organisatie heen

van GIS zorgt Brabant Water voor

Ook de verwachtingen ten aanzien

gebruikt kan worden.”

visualisering van locatiegebonden

van datakwaliteit en functionaliteit

E-mail voor meer informatie naar

informatie en ruimtelijke analyses

in het GIS-systeem zijn hoog. Voor

utilities@esri.nl

Foto: Erik Visser

6

GISnieuws SAG-award voor provincie Noord-Brabant

Opleidingen mbo-GIS in de lift De nieuwe avondopleiding MBOGeo start op twee locaties, Zwolle en Etten-Leur. MBO-Geo richt zich op mensen die zich op geo-gebied willen bijscholen. Deelnemers aan de opleiding zijn in principe werkzaam in de aansluitende sectoren en betreffende beroepspraktijk waarin de opleiding wordt gegeven. De opleiding is volgens een landelijke standaard, die werkgevers de zekerheid geeft dat de opleiding overal hetzelfde niveau heeft.

Het Radius College in Etten-Leur biedt mbo-studenten nu de mogelijkheid ook een opleiding geo-ICT te volgen, voor ICT-studenten. Vorig

Jack Dangermond, directeur en op-

zorgt er voor dat het beheer en de

jaar deed het Radius College al een

richter van Esri, heeft een GIS-pro-

verantwoordelijkheden van de pro-

succesvol experiment met een geo-

ject van de provincie Noord-Brabant

cessen, en dus de resultaten, te sta-

ICT-stage voor ICT’ers.

bekroond met een SAG-award (Spe-

biliseren en er een Service Oriented

GIS@MBO streeft naar integratie

cial Achievement in GIS Award).

Architecture van te maken.

met Stichting Arbeidsmarkt Geo.

Door het gebruik van de OTAP-me-

Beide partijen staan positief tegen-

De provincie begon in 2008 met een

thode telt de server minder down-

over de voorgenomen bundeling

geheel nieuwe implementatie van

time; de stabiliteit en prestaties

van krachten. GIS@MBO heeft tot

enterprise GIS. In 2008 en 2009 zijn

worden gewaarborgd. De provin-

doel om kennis van geografische

zij er in

geslaagd om een OTAP-

cie Noord-Brabant draagt op deze

informatiesystemen te introduce-

omgeving met ArcGIS Server op te

manier bij aan de elektronische

ren en verankeren binnen het mbo.

zetten. Er ontstonden afzonderlijke

overheid, waar administratieve pro-

Daarvoor biedt GIS@MBO de ROC’s

servers voor het Ontwikkelen, Tes-

cessen worden ondersteund met

sinds 2005 een aantal lesmodules

ten, Accepteren, en voor een dub-

geografische informatie.

aan, die inmiddels bij 21 ROC’s zijn

bele productieomgeving.

Omdat de provincie Noord-Brabant

ingezet: een algemene basismodule

Het doel van de provincie is om geo-

niet bij de conferentie in Amerika

en drie specialisatiemodules voor

grafische informatie aan te bieden

aanwezig kon zijn, wordt de award

Infratechniek (beheer van kabels en

in de gehele organisatie en daar-

later uitgereikt in Nederland.

leidingen), BouwInfra en ICT.

buiten. De ArcGIS Server-omgeving is onderdeel van de algemene IT-

E-mail voor meer informatie naar

infrastructuur van de provincie. Dit

overheid@esri.nl

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: info@esri.nl 7

8

gis nieuws gemeenten

GeoBasis en GeoBGT interessant voor gemeenten Gemeenten

zien

voordelen

in

GeoBasis implementeren. GeoBasis

en het beheer van de BGT en de

de twee nieuwe oplossingen de

is een standaard geografisch gege-

integratie met andere registraties

GeoBasis en GeoBGT voor de wet

vensmagazijn voor de in- en exter-

zoals BAG en groen- en wegbeheer.

en regelgeving rondom de basis-

ne informatievoorziening van de

De functionaliteiten van de appli-

registraties. Het levert hen vooral

gemeente en biedt daarmee een

catie worden ontwikkeld in samen-

tijdwinst op.

grote winst in de dagelijkse werk-

werking met een klankbordgroep

zaamheden.

van gemeenten.

ontvangen bij gemeenten. Afgelo-

GeoBGT speelt in op de komende

Volg de ontwikkelingen rondom

pen zomer is rondom de lancering

Basisregistratie Grootschalige To-

GeoBGT en GeoBasis via Esri.nl/ge-

van dit product een roadshow ge-

pografie (BGT). Naar verwachting

meenten.

organiseerd voor geïnteresseerden.

zal deze applicatie in het eerste

Deze informatieve sessies hebben

kwartaal van 2011 beschikbaar zijn.

AUTEUR: Carmen Boertjes

ertoe geleid dat nu al gemeenten

GeoBGT zal voorzien in de opbouw

E-MAIL: cboertjes@esri.nl

Het nieuwe GeoBasis wordt goed

Zwolle en Apeldoorn maken strategische keuze voor Esri

De gemeenten Apeldoorn en Zwol-

prima. Daarnaast zien zij aan de

geo-informatieketen een wezenlijk

le hebben onlangs een Enterprise

ontwikkelingen bij Esri dat dit aan-

onderdeel”. De ruime mogelijkhe-

License Agreement (ELA) afgeslo-

sluit op de behoefte binnen de ge-

den en functionaliteit die het Esri-

ten met Esri Nederland. Dit geeft

meente, waardoor zij de komende

platform biedt is voor de gemeente

de gemeenten onbeperkte moge-

jaren duidelijk nog meer gebruik

Zwolle de voornaamste reden om

lijkheden om de software van Esri

willen maken van GIS.

te kiezen voor Esri-producten.

in te zetten. Ook zullen Zwolle en Apeldoorn structureel met Esri sa-

Ook de gemeente Zwolle heeft een

Beiden gemeenten geven aan GIS

menwerken om de inzet van GIS in

zeer duidelijke visie met betrek-

vooralsnog voor ‘zakelijke’ toepas-

hun gemeentelijke bedrijfsvoering

king tot het gebruik van GIS. Zij

singen te gebruiken, maar hebben

verder te bevorderen.

hebben een plan opgesteld waar-

creatieve ideeën om GIS steeds

bij de gemeente in 2015 volledig

meer voor burgers in te zetten.

“Wij zien het gebruik verschuiven

‘geo-enabled’ moet zijn. De focus

Met name op het gebied van infor-

van CAD naar GIS. Van data opbou-

in dit plan ligt op het optimaal

matieverstrekking en meldingen

wen naar data zinvol gebruiken.

benutten van GIS-mogelijkheden:

via GIS, zijn ontwikkelingen te ver-

Hier is steeds meer GIS bij nodig”,

geo in de keten brengen. Peter van

wachten.

aldus Mark Hardeman, senior geo-

Capelleveen,

ict adviseur van de gemeente Apel-

“Met andere woorden, het gebrui-

AUTEUR: Carmen Boertjes

doorn. De gemeente Apeldoorn

ken van geo-informatie in alle ge-

E-MAIL: cboertjes@esri.nl

gebruikt al jaren software van Esri

meentelijke werkprocessen. Daar-

en dat bevalt, naar eigen zeggen,

bij is het organiseren van de basis

10

gemeente

Zwolle:

Foto’s: Eric Laycock

Zij zetten zoden aan de dijk

Gis diensten

Esri Nederland biedt diverse vormen van advies en ondersteuning aan.

opgedaan met detachering van Esri

Eén van deze GIS-diensten is detachering. Regelmatig worden diverse mede-

Nederland. De medewerkers lever-

werkers gedetacheerd en ingezet om organisaties verder te helpen bij hun

den goede eindresultaten, geven

GIS-werkzaamheden. De organisaties waterschap Groot Salland en Hoog-

blijk van gedegen vakkennis en

heemraadschap Delfland hebben er profijt van.

vaardigheid, zetten zich enthousiast in en zijn een prettige samenwer-

Steeds meer organisaties gebruiken

vangen is logischerwijs gekozen voor

kingspartner. Dat geldt ook nu.”

geo-informatie breder in de orga-

detachering.” Judith Kats brengt bij

Henri Boschman van Waterschap

nisatie dan voorheen. Een GIS zorgt

het hoogheemraadschap een schat

Groot Salland maakte de keuze ook

voor efficiënter en effectiever wer-

aan kennis en ervaring binnen de or-

mede op basis van ervaringen in het

ken, processen visueel inzichtelijk

ganisatie. “Verder was het voor onze

verleden: “Wij wisten dat de deta-

maken of simpelweg voldoen aan

organisatie van belang dat voor het

cheerders van Esri Nederland veel

nieuw gestelde eisen. Om hier snel

slagen van de projecten iemand was

inhoudelijke kennis meenemen van

van te profiteren is vaak (tijdelijk) ex-

die goed kon benadrukken waarom

de systemen INTWIS en IRIS.”

tra capaciteit, kennis en/of ervaring

ArcGIS een krachtig en belangrijk

nodig. De detacheerders van het Ne-

middel is voor gegevensbeheer, ana-

Jort Engels: “Door hun kennis en

derlandse Esri bieden helpende han-

lyse en visualisatie van geo-informa-

brede ervaring hebben ze aan een

den als het gaat om de onmisbare rol

tie.”

half woord genoeg om bedrijfspro-

die kennis en ervaring spelen.

cessen en GIS-systemen snel te door-

Enthousiasme

gronden. Met passie voor geo, een

Extra piek opvangen

Het detacheringsteam van Esri Ne-

enorme hoeveelheid energie en fo-

Waterschap Groot Salland merkt de

derland heeft veel te bieden. Ma-

cus kunnen ze meteen aan de slag.”

extra handen van de gedetacheerde

nager Jort Engels: “We doen enorm

Maarten van Dusseldorp voortdu-

ons best om een constructieve bij-

rend op. GIS-adviseur Henri Bosch-

drage te leveren als het gaat om

AUTEURS: Harmen van Doorn

man: “Maar dat niet alleen, in ons

projecten of lopende werkzaamhe-

Corine Meppelink

al maar groeiende GIS-gebruik en

den bij gemeenten, provincies en

E-MAIL: info@esri.nl

grote projecten komt de GIS-kennis

waterschappen. Ons team beschikt

van Van Dusseldorp goed van pas.

over deskundigheid en vertrouwen

De lijn tussen onze organisatie en

waarin elke detacheerder met ple-

Esri Nederland is ook veel kleiner ge-

zier werkt met geo-informatie. Or-

worden; voor vragen waar we niet

ganisaties waar wij werken merken

direct uitkomen is dat erg handig.”

dit.” Voor detachering in andere

Ook het Hoogheemraadschap van

markten werkt Esri Nederland sa-

Delfland heeft grote projecten lo-

men met partners.

pen. Arnold Holtrop, beleidsmedewerker Waterkeringen: “ De afde-

Waarom juist voor detachering naar

ling geo-informatie moet hiervoor

Esri? Arnold Holtrop van Hoog-

veel input verzorgen. Om de extra

heemraadschap van Delfland: “Al

piek in GIS-werkzaamheden op te

eerder hadden wij goede ervaringen

“Lijn tussen ons en Esri Nederland is veel kleiner geworden; erg handig.”

11

Gis voor bouw & infra

ArcGIS onmisbaar in ontsluiten van Nederlands explosievenrisico

Beeld: Saricon

De Nederlandse sector die zorgt

voor opruiming van explosieven

Zo heeft Saricon met ArcGIS een

voor opsporing en ruiming van ex-

volwassen geworden. GIS speelt

enorme

plosieven uit de Tweede Wereldoor-

in dit professionaliseringproces en

die de Engelse luchtmacht RAF in

log is de laatste jaren volledig ge-

informatiebeheer een zeer promi-

de oorlog maakte, ontsloten. Deze

professionaliseerd. ArcGIS ontsluit

nente rol.

luchtfoto’s bevatten accurate indi-

binnenkort alle ‘bommendata’ voor gemeenten en vastgoedpartijen.

hoeveelheid

luchtfoto’s,

caties van de inzet van explosieven Alle betrokken bedrijven besloten

en zijn van cruciaal belang bij het

onlangs om de locaties van eerder

opsporen van oorlogsmateriaal.

De mogelijke aanwezigheid van

uitgevoerd

explosieven schrikt investeerders,

prominent aan te bieden aan de

KENNISBEDRIJF

gemeenten en toekomstige kopers

opdrachtgevers. Het bedrijf Saricon

Directeur Huibert van Driel van

af. Om uit te sluiten dat de bodem

bouwde voor de branchevereniging

Saricon: “Net na de oorlog werd

explosief materiaal bevat wordt

Vereniging voor Explosieven Opspo-

veel oorlogsmateriaal ad hoc ge-

bij grote bouwprojecten daarom

ring (VEO) afgelopen jaar een nieuw

ruimd. Vanaf de jaren negentig

steeds vaker historisch vooronder-

platform op basis van ArcGIS Server

gebeurt dat systematisch. Vooral

zoek verricht. Gemeenten en vast-

voor de uitwisseling van historische

bij de ontwikkeling van grootscha-

goedpartijen

geïnteresseerd

data over explosievenonderzoeken.

lige Vinex-wijken blijkt een goede

in nauwkeurige data over de vind-

Het informatiesysteem was binnen

risicoanalyse van groot belang. Het

plaats van explosieven. Gericht re-

enkele maanden online.

project de Waalsprong bij Lent, een

zijn

explosievenonderzoek

gebied van 1300 hectare, moet met

kening houden met die risico’s zorgt voor een beheersbare planning en

De toepassing van ArcGIS voor het

zekerheid bommenvrij zijn.” Ge-

geen onverwachte kosten.

oplossen van het bommenvraagstuk

meenten en projectontwikkelaars

is breder. Met ArcGIS ontsluit Sari-

melden zich steeds vaker bij Saricon

Professionalisering sector

con een groot deel van alle histori-

voor een historisch vooronderzoek.

Tot 1998 zorgde de Explosieven Op-

sche data over oorlogsvoering, oor-

“We willen alle relevante histori-

ruimingsdienst Defensie (EOD) met

logsvoorbereiding en naoorlogse

sche informatie op orde hebben

een

opsporingsbedrijven

activiteiten met betrekking tot het

en beschikbaar stellen. Het effici-

voor de oplossing van het bommen-

verwijderen van explosieven. Bo-

ënt opsporen van data neemt een

vraagstuk. Daarna werd de sector

vendien kunnen met ArcGIS cruciale

grote vlucht. De tijden zijn veran-

geliberaliseerd, nieuwe bedrijven

bronnen worden aangesproken die

derd, de oorlogsvoering is anders,

betraden de arena. Nu is de markt

anders zeer slecht toegankelijk zijn.

net als de opsporingstechnologie...

12

aantal

Beeld: Saricon

Foto: Guido van den Heuvel

Directeur Huibert van Driel van Saricon: “Vanaf de jaren negentig gebeurt dat systematisch. Vooral bij de ontwikkeling van grootschalige Vinex-wijken blijkt een goede risicoanalyse van groot belang.”

En als tegenwoordig een oorlog

1998 maakte hij als student al een

land geven icoontjes de plaats aan

wordt beëindigd wisselen beide

scriptie over de toepassing van GIS-

van verdedigingswerken, geschuts-

partijen direct alle data uit over de

technologie in de wereld van de

opstellingen, bunkers en soldaten-

opslagplaatsen van explosief mate-

explosievenopsporing. Over de re-

onderkomens. De lichte vlekken die

riaal. We hebben de liberalisering

cente innovaties zegt hij: “De bron-

we zien op gegeorefereerde lucht-

in de sector omarmd en ons ontwik-

gegevens zijn erg divers geworden.

verkenningsfoto’s van de Royal Air

keld tot een kennisbedrijf dat zeer

We gebruiken alles wat we kun-

Force zijn bomkraters. Een lichtgrijs

nauwkeurig een risicoanalyse kan

nen vinden; oude militaire kaarten,

vlak lijkt omgeploegd, ongevaar-

maken en een onderbouwd advies

handgeschreven administraties, ver-

lijk. Toch is er iets speciaals mee aan

kan geven wat de risico’s voor de

slagen van gemeenten, kaarten van

de hand. In de ondergrond heeft

opdrachtgever minimaliseert.”

bijvoorbeeld ProRail, buurtonder-

de Duitse Defensie mijnen gestopt

zoeken en tips uit persoproepen.

om zo het gebied te verdedigen. Er

Pionieren

En soms staat er op locatie nog wel

omheen ligt een duidelijk zichtbare

Saricon specialiseert zich in advies

eens een oud mannetje langs de

ring. Dat is een tankgracht.

op het gebied van integrale veilig-

kant met interessante opmerkingen

heid, projectgebonden risicoana-

over bombardementen en explosie-

Ribbens: “Alle data vormen het fun-

lyses en historisch vooronderzoek.

ven”, zegt hij lachend.

dament voor een risicokaart met

De consultants van Saricon hebben

specifieke rapportage op deelgebie-

veel ervaring opgebouwd in het sa-

DATA ALS FUNDAMENT

den. Die is onmisbaar bij de Ruimte-

menstellen van rampenbestrijdings-

Op zijn werkkamer toont Menno

lijke Ontwikkeling in zo’n gebied.”

plannen, het ontwikkelen van grote

Ribbens ons het materiaal dat de

Ribbens heeft oog gekregen voor

voorlichtingscampagnes en het ge-

basis vormt voor nieuwe risicoana-

de Tweede Wereldoorlog, maar dan

ven van adviezen aan gemeenten

lyses. Aan de wand hangt een fraai

wel een geografisch oog. GIS is zijn

en projectontwikkelaars.

klassieke legerkaart die de aanval-

dagelijkse werk geworden.

Een nieuw team van zeven historici

lende bewegingen van geallieerden

en GIS-specialisten verzorgt nu de

in Tweede Wereldoorlog toont. Op

inwinning en beheersbaarheid van

zijn scherm verschijnt een kaart van

AUTEUR: Guido van den Heuvel

data. De GIS-coördinatie is in han-

de Nieuwe Waterweg aan het einde

E-MAIL: bouw-infra@esri.nl

den van Menno Ribbens. Rond

van de oorlog. Vlak bij Hoek van Hol13

Gis GEEFT ENERGIE!

‘Iedereen gaat hier met GIS aan de slag’ GIS: beter werk leveren, tijdwinst maken en extra bijdrage aan natuur leveren.

Planten, dieren en hun omgeving beïnvloeden elkaar voortdurend. Grote veranderingen op korte of lange termijn laten dus hun sporen na. Dit vraagt om een duurzame omgang met de natuur. In Nederland hebben planologische beslissingen, door beperkte ruimte, vaak grote impact op de omgeving. Het ecologisch adviesbureau Altenburg & Wymenga maakt gebruik van GIS in haar advies over onder meer de afstemming tussen mens en milieu. “De rol van geo-informatie wordt in onze organisatie groter en groter.”

15

Een (glas)tuinbouwer wil een nieu-

locatie van de vallen wordt hierbij

natuurwetgeving zoals Natura 2000

we kas neerzetten. Maar mag dit

direct digitaal vastgelegd met be-

en de Ecologische Hoofdstructuur.

wel zomaar? De aanwezigheid van

hulp van mobiel GIS.

de nieuwe kas heeft impact op de

Er wordt bij Altenburg & Wymenga

omgeving. Er verdwijnt bijvoor-

Beleid bepalen en sturen

steeds meer gebruik van de afde-

beeld een stuk land waar weide-

“GIS speelt op alle niveaus van de

ling Geo-informatie gemaakt. De

vogels gewend waren hun eieren

organisatie een rol”, zegt Lucien

laatste jaren is de afdeling dan ook

te leggen en er is ’s nachts sprake

Davids. Praktisch is het handig, het

flink in niveau gegroeid. Er zijn drie

van meer lichtverstoring in de om-

brengt meteen en snel de situatie

vrouwen en drie mannen actief.

geving. Ecologisch onderzoeks- en

letterlijk in kaart. Voor we een pro-

Niet echt een grote afdeling als

adviesbureau Altenburg & Wymen-

ject ingaan kun je snel nagaan of

je het vergelijkt met grote ingeni-

ga berekent aan de hand van wet-

er intern al iets bekend is over de

eursbureaus, wél innovatief en am-

en regelgeving, wat de prijs is die

omgeving (is het bijvoorbeeld be-

bitieus in het werk.

de natuur betaalt voor de komst

schermd gebied?).” Als het gaat om

van de nieuwe kas. Een andere

het inwinnen, beheren en analyse-

Potentieel benutten

locatie kan misschien worden aan-

ren van ruimtelijke data levert GIS

Het enthousiasme van het GIS-team

gewezen als ‘compensatiegebied’

tijdwinst op. Technieken als mobiel

voor GIS is overgeslagen op de rest

voor plant- en diersoorten die ver-

GIS, remote sensing en 3D-digitali-

van de organisatie. “Je merkt het,

loren gaan. Slaagt die missie? Op

seren vormen ‘gewoon’ onderdeel

collega’s zijn bewuster bezig met

vele van zulke evaluatiemomenten

van het werkproces als dat nodig is.

geo-data. Dat is niet zomaar gebeurd. We hebben GIS op de kaart

komt Altenburg & Wymenga in actie.

Binnen het bedrijf is een onder-

We praten met Lucien Davids en

scheid gemaakt in de volgende in-

Ronald de Jong, beiden zijn GIS-

houdelijke expertises: Natuurwet-

medewerker bij Altenburg & Wy-

en

menga. De Jong: “De flora en fau-

Vegetatiekartering-

na wordt voortdurend beïnvloed

ring, Fauna-inventarisatie en mo-

door ruimtelijke ontwikkelingen.”

nitoring en Ecologie en ruimte. De

Naast concreet vooronderzoek (ef-

ecologen van deze afdelingen scha-

fectenstudies en toetsen van plan-

kelen in de uitvoer van projecten

nen), de evaluatie van natuurbe-

het GIS-team in voor het in kaart

heer en –beleid, brengt Altenburg

brengen van planten en dieren en

& Wymenga de verspreiding van

de analyses daarop. Deze kaarten

plant- en diersoorten in kaart. Niet

en de analyseresultaten vormen

ver van de interviewlocatie berei-

de basis voor het verstrekken van

den twee medewerkers in de werk-

ecologisch advies. Deze informatie

plaats een groot muizenonderzoek

bepaalt en stuurt beleid, of maakt

voor. Ze zetten straks zo’n twee-

knelpunten zichtbaar. Veel advies-

honderd muizenvallen uit om data

werk vloeit voort uit de implemen-

te verzamelen. De geografische

tatie van nationale en Europese

16

regelgeving,

Fauna-ecologie, en

monito-

De werkwijze van Altenburg & Wymenga is veranderd doordat de rol van GIS binnen de organisatie groter is geworden.

“Collega’s zijn bewuster bezig met geo-data.”

“GIS speelt op alle niveaus van de organisatie een rol.”

moeten zetten om het potentieel

Centraal werken

volledig te kunnen benutten. Daar

Een andere, belangrijke rol ziet

Altenburg & Wymenga

zijn we nog steeds hard mee bezig,

de afdeling in het bewaken van

Onderzoeks- en advies-

maar er is nu al een duidelijke geo-

de kwaliteit. “We werken volgens

bureau Altenburg & Wy-

awareness aanwezig. Het gebruik

bepaalde

menga

van Geo-informatie en de inzet van

proefde methodieken en die moe-

1988 in de ecologische

GIS vormt een belangrijk onderdeel

ten natuurlijk gevolgd worden.”

sector. Deze groene markt

in de totstandkoming van onze ad-

Verder legt het GIS-team zich toe

wordt met 35 specialisten

viezen. Rapporten zijn voorzien

op metadata (data over data) om

bediend, soms in samen-

van hoogwaardig kaartmateriaal

de datakwaliteit te verhogen en

werking met hydrologen

en ruimtelijke data wordt digitaal

te waarborgen. Daarnaast is het

en landschapsarchitecten.

opgeleverd volgens geldende stan-

ontwerpen, vullen en beheren van

Opdrachtgevers zijn met

daarden, het voelt voor iedereen

een organisatiebrede database een

name

completer. Onze werkwijze is dus

nieuwe taak geworden. De Jong:

tuurbeheerorganisaties,

echt veranderd doordat de rol van

“Hoewel we een projectgestuurde

ingenieursbureaus

GIS binnen de organisatie groter is

organisatie zijn willen we toe naar

ook bedrijven en particu-

geworden.

een

lieren.

Er is ruimte gekomen voor een ver-

van onze eigen ingewonnen geo-

schuiving van de rol van de afde-

data. We werken toe naar een

Het

ling Geo-informatie binnen de or-

meer themagerichte opslag van

bureau voelt zich nauw

ganisatie. Binnenkort kunnen onze

onze gegevens.” Dit moet er voor

verbonden met de natuur

medewerkers via de server gemak-

zorgen dat data eenvoudiger te

en heeft daarom bij de

kelijk zelf de grote hoeveelheid die

vinden is en daarnaast gemakkelijk

nieuw- en verbouw van

wij aan Geo-informatie creëren en

op projectoverstijgend niveau ge-

haar prachtige kantoor-

beheren, raadplegen. Bijvoorbeeld

analyseerd en gepresenteerd kan

pand gekozen voor duur-

waar wij in het verleden onderzoek

worden.

zame materialen en tech-

hebben verricht of hoe een plange-

Altenburg & Wymenga slaat de

nieken (bijvoorbeeld het

bied is gelegen ten opzichte van de

komende tijd een logische stap in

gebruik van een warmte-

ruimtelijke grenzen van natuurbe-

richting het toegankelijker gebruik

pomp, natuurverf en eco-

leid. Iedereen gaat hier met GIS aan

van geo-informatie door medewer-

logische basismaterialen).

de slag!” Davids: “Veel eenvoudige

kers. Daar speelt het GIS team een

GIS vragen zijn straks door de col-

cruciale rol in. Maar daardoor kan

Zie voor foto’s de nieuwe

lega’s zelf te beantwoorden. Wij

het onderzoeks- en adviesbureau

website altwym.nl.

kunnen ons dan volledig richten op

de komende jaren wel efficiënter

de geavanceerdere analyses, het

werken en hoogwaardiger rappor-

maken van kwalitatief hoogwaar-

ten afleveren.

wetenschappelijk

projectoverstijgende

be-

opslag

werkt

heden van GIS.”

sinds

overheden,

ecologisch

dige kaarten en het intern communiceren van de (nieuwe) mogelijk-

al

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: gisgeeftenergie@esri.nl WEB: altwym.nl 17

namaar

advies-

gis diensten

Aanvullend Supportprogramma vergroot bedrijfszekerheid

Het gebruik van GIS groeit, bin-

direct weer op weg. Zo zijn vele

verminderen van het aantal ad hoc-

nen steeds meer organisaties is GIS

klanten afgelopen jaren met succes

problemen, en dat vergroot de bedrijfszekerheid.”

niet meer weg te denken. Daarom

geholpen. Maar waarom problemen

is juist nu goede beschikbaarheid,

oplossen als u ze ook kunt voorko-

bereikbaarheid en performance van

men?

Goede afspraken Helaas zijn niet alle problemen te

de GIS-infrastructuur een must. Esri Nederland Support biedt daarvoor

Optima forma

voorkomen. In dat geval is het be-

de juiste oplossing. Niet alleen in

Hier komt het Aanvullend Support-

langrijk dat er goede afspraken zijn.

het geval van calamiteiten, maar ook

programma van Esri Nederland om

Ook dan is de klant koning, want

pro-actief via het Aanvullend Sup-

de hoek kijken. Lisette Verzijl, mana-

de Esri-gebruiker bepaalt zelf hoe

portprogramma. Want voorkomen is

ger van Esri Nederland Support legt

ver de service gaat. “Het Aanvul-

beter dan genezen.

uit: “Het doel van dit programma

lend Supportprogramma biedt tal

is om samen met de gebruiker een

van opties, zoals prioritering van de

Webservices, databases, online map-

optimale en continue dienstverle-

supportvragen, afspraken over re-

ping en desktop GIS bieden talloze

ning, wat betreft Esri-software, af te

actietijden, een directe verbinding

mogelijkheden. Dat is prettig, en

stemmen. Juist omdat het belangrijk

met een ervaren support engineer,

zorgt ervoor dat steeds meer men-

is dat de GIS-omgeving in optima

snelle inzet ter plaatse, 24 uur per

sen binnen uw organisatie gebruik

forma verkeert, legt de aanvullen-

dag inzicht in de status van de sup-

maken van GIS. De systemen verke-

de service de nadruk op pro-actief

portvraag en afspraken over escala-

ren in goede gezondheid, en de me-

beheer en onderhoud van de sys-

tie”, aldus een trotse Lisette Verzijl.

dewerkers maken optimaal gebruik

temen. Dat houdt bijvoorbeeld pe-

Ze besluit: “We zetten alles in het

van alle mogelijkheden binnen de

riodieke deskundige gebruikerson-

werk om de GIS-gebruiker succesvol

GIS-infrastructuur.

dersteuning ter plekke in, maar ook

te laten werken.”

een ‘health check’ van uw systeem, Dit is de ideale situatie. Toch kan het

waarbij wij niet alleen uw systemen

altijd gebeuren dat er problemen in

in kaart brengen maar ook adviseren

het GIS-werk optreden. Geen nood!

over de laatste patches en service

Harmen van Doorn

Esri Nederland Support helpt gebrui-

packs, over beheer, performance en

E-MAIL: support@esri.nl

kers via internet, e-mail of telefoon

backups. Het uiteindelijke doel is het

WEB: esri.nl/support

AUTEUR: Wilfred Hermans

In onderstaand overzicht staan enkele opties op een rijtje. Wilt u de mogelijkheden van het Aanvullend Supportprogramma bespreken voor uw organisatie? Neem dan contact op met Lisette Verzijl, manager support van Esri Nederland (telefoonnr. +31 (0)10-271 07 00 of e-mail naar lverzijl@esri.nl).

Vraag

Service

Wilt u dat uw problemen met prioriteit worden behandeld?

Prioritering (impact + urgentie)

Wilt u een directe lijn hebben met een vaste support engineer?

Extended Support Team

Silver

Gold

Platinum

Wilt u 24 uur per dag inzicht hebben in de status van uw supportvragen?

Klantenportaal

Wilt u dat kleine inrichtingsvragen zo snel mogelijk worden uitgevoerd?

Kleine inrichtingsvragen op afstand

Wilt u periodiek gebruik maken van deskundige gebruikersondersteuning ter plaatse?

Functionele doctor’s office

Wilt u de bedrijfszekerheid en performance van uw serversystemen vergroten?

Technische doctor’s office

optioneel

Wilt u de experts binnen uw organisatie uitdagen?

Expert meeting

optioneel

(max.): er worden afspraken gemaakt over maximale inzet per vraag en per jaar.

18

(max.) (max.)

Netwerkanalyse Nederlandse scheepvaart

Gis geeft energie!

Groei van binnenvaart vraagt om juiste voorzieningen.

Hoe kunnen de wacht- en overnachtings-

vaarwegen ook de ‘corridors’ opgenomen;

plaatsen voor de scheepvaart verbeterd

acht doorgaande, elkaar deels overlappen-

worden? Uit enquêtes onder vaarweg-

de, hoofdvaarroutes door Nederland.

gebruikers blijkt namelijk grote behoefte

Voor elke locatie langs de vaarweg is geke-

aan meer en beter verzorgde ligplaatsen.

ken welke voorzieningen bereikbaar zijn

Rijkswaterstaat

op

binnen een vaartijd van twee uur. Uit de

welke wijze het aanbod op een slimme

netwerkanalyses bleek dat op de vaarwegen

manier verbeterd en vergroot kan worden.

vrijwel altijd een haven binnen de gewenste

Witteveen+Bos heeft voor het eerst met een

afstand is te bereiken. De overige analyses

Technische achtergrond

landelijke GIS-netwerkanalyse inzicht ge-

betroffen onder meer de beschikbare capaci-

Voor het faciliteren van de

geven in de voorzieningen langs ’s Heeren

teit per type ligplaats binnen twee uur varen

schippers langs deze corri-

vaarwegen.

en de afstand tot de dichtstbijzijnde auto-

dors zijn alle vaarwegen in

afzetplaats vanuit elke plek in het netwerk.

een shapefile gezet. Deze

Het Scheepvaart Verkeers Centrum (SVC) is

Door analyses te combineren is bijvoorbeeld

shapefile is met topologiere-

het aanspreekpunt binnen Rijkswaterstaat

ook de totale capaciteit van de ligplaatsen

gels op under- en overshoots

voor alle scheepvaartzaken. Het SVC houdt

voor verschillende gevaarklassen (kegels)

en kruisende lijnen gecon-

zich onder meer bezig met scheepvaartver-

berekend. Verder zijn de uitkomsten afgezet

troleerd.

keersmanagement, vergunningverlening en

tegen het aantal langsvarende schepen, om

De havens (facilities) zijn uit

het informeren van de scheepvaart, zodat

zo projecten voor verbetering op nationale

verschillende bronsystemen

het vervoer over water vlot, veilig en be-

schaal onderling te prioriteren.

van Rijkswaterstaat afkom-

trouwbaar kan verlopen.

Dit eerste landelijk overzicht met een een-

stig, zoals Vaarwegkenmer-

Hoewel Rijkswaterstaat de afgelopen ja-

duidige interpretatie van alle voorzieningen

ken in Nederland (ViN), River

ren al voor uitbreiding en verbetering van

blijkt een belangrijke bijdrage voor een suc-

Information Services (RIS) en

wacht- en overnachtingsplaatsen heeft ge-

cesvol vervolg. Zowel uit de probleemanalyse

Beheerkaart Nat (BKN). Uit

zorgd, blijft er grote behoefte aan meer

als uit interviews met de schippers blijkt aan

deze systemen zijn gegevens

ligplaatsen. Dat heeft onder meer te maken

uitbreiding van de capaciteit de meeste be-

via administratieve en ruim-

met de voorgeschreven rusttijden, toegeno-

hoefte te zijn. Hier zal SVC zich in eerste in-

telijke koppelingen geaggre-

men scheepslengtes en groei van de continu-

stantie oprichten; voor korte termijn kan bij-

geerd tot 393 unieke wacht-

vaart. Om de benutting te verbeteren heeft

voorbeeld bebording in een specifieke haven

en overnachtingsplaatsen.

Witteveen+Bos een netwerkanalyse in GIS

aangepast worden, voor de lange termijn

Daarna is met de Esri-ex-

gemaakt van de wacht- en overnachtings-

wordt verbeterd ligplaatsenbeheer mede als

tensie Network Analyst een

plaatsen langs alle vaarwegen in Nederland.

een oplossing gezien. Centraal bij verbeterd

landelijk netwerk in ArcGIS

Van 393 havens in het beheer bij Rijkswa-

ligplaatsenbeheer staat het verschaffen van

opgebouwd en zijn net-

terstaat en bij gemeenten is inzichtelijk ge-

inzicht in de beschikbare capaciteit voor de

werkanalyses uitgevoerd.

maakt welke voorzieningen aanwezig zijn.

schipper om zo tot een betere verdeling van

Het gaat hier om bijvoorbeeld afloopstei-

schepen over de havens te komen.

onderzoekt

daarom

Foto: Witteveen+Bos

gers naar de wal, verlichting, vuilafgiftepunten en autoafzetplaatsen waar schippers hun auto met een kraan aan en van

AUTEUR: Erik Kraan | Witteveen+Bos

boord kunnen takelen. Verder zijn naast alle

E-MAIL: c.kraan@witteveenbos.nl 19

Kijkje terug, blik vooruit “Ook Sony neemt definitief afscheid van de floppy disk.” Voor velen zomaar een kop in de Automatiseringsgids. Voor mij niet. Floppy’s waren in de tijd van mijn eerste computer van groot belang: om de PC of programma’s te kunnen starten, maar ook als opslagen uitwisselmedium. Toen mijn buurman ook een PC kocht, ging ik er met mijn opbergbak vol floppy’s heen. Eén voor één werden ze, onder het genot van een aantal kopjes koffie, gekopieerd. Zo ging dat. Uitwisselen van digitale data; met name programma’s.

Sinds die tijd volgden opslagstructuren en uitwisselingsmethodieken elkaar in een razend tempo op. Andere floppy-formaten, kaartjes en sticks. Maar ook netwerken en overige verbindingen.

We zijn een aantal fasen verder: delen is heel normaal en het liefst alles online.

Een gegevenshuishouding die meerdere gelijktijdige gebruikers

Column

“Eén voor één werden ze, onder het genot van kopjes koffie, gekopieerd.”

toegang biedt tot één gezamenlijke geografische gegevensset is nu goed denkbare. Dat kunnen een vijftal medewerkers zijn van één organisatie die gelijktijdig binnen een intern netwerk een gegevensset opbouwen of aanpassen. Of duizenden mensen over de hele wereld die via internet een routeplanner raadplegen.

Dit lijkt op het veel aangehaalde ‘cloud’, maar is niet hetzelfde.

Er zijn wel overeenkomsten. De cloud stelt via internet op aanvraag hardware, software en gegevens beschikbaar. Als het maar plaatsvindt op internet. ‘Cloud-based’ GIS is een volgende stap.

Met de komst en ontwikkelingen van internet kwam ook de functionaliteit beschikbaar om kaartdata via het web te ontsluiten en te laten integreren met overige onderdelen en functionaliteit van webpagina’s.

Een ver-van-je-bed-show? Je deelt je datasets met collega’s die waarschijnlijk raadpleger zijn. Misschien zijn specifieke gegevens al vrijgegeven, zodat ze deze mogen onderhouden? Misschien overweegt u ook om mobiel ‘mee te geven’ aan collega’s van de buitendienst (de ogen in het veld) om de dataset te verrijken met actuele data. Dan bent u, misschien zonder het zelf te weten, toch al bezig met stappen richting ‘the cloud’!

Lees de volledige column op esri.nl/kijkje-terug-blik-vooruit

AUTEUR: Jeroen Lieverdink | Esri Nederland E-MAIL: jlieverdink@esri.nl 21

OPINIE

De kracht van de groep Doe mee met ArcGIS.com!

Gemeenschappelijke interesses brengen mensen samen. In de ‘echte wereld’

aanpakken van allerlei vraagstukken

zijn we lid van de voetbalclub, een fietsgroep of de toneelvereniging. De vir-

rond inrichting, gebruik en beheer

tuele wereld van internet weerspiegelt dit in online communities. Wie is er

van onze leefomgeving.

niet actief in één of meer communities, omdat het leuk, leerzaam en nuttig is? Mijn favorieten? In de zomer de wielercommunity Kuitenbijters.com (‘het

GIS is samenwerken

voorportaal van de pijn’) en in de winter schaastpeloton.nl, alles over mara-

De essentie van GIS is samenwerken.

thonschaatsen. En natuurlijk twitter ik regelmatig mee over schaatsen, over

Dat is het altijd al geweest. Met loca-

wat mij bezighoudt in de actualiteit en uiteraard ook over GIS.

tie als verbindend mechanisme legt GIS verbanden tussen verschillende

ArcGIS.com

toepassingen en je kunt er kaarten

beleidsvelden. GIS helpt bij het ont-

Het zijn niet alleen de bekende so-

en geo-informatie delen met andere

dekken van relaties, patronen en

cial media waar GIS en online com-

gebruikers. Dáár zit de kracht. GIS-

dwarsverbanden en vormt zo de

munities elkaar vinden. Op het re-

gebruikers en professionals delen via

basis voor de integrale aanpak van

cent gelanceerde ArcGIS.com raken

de ArcGIS.com-portal hun ‘content’

onder meer mobiliteit, leefbaarheid

zij elkaar – de kracht van de groep

met anderen. Een community van

van de steden, economische ontwik-

als mechanisme – om de rijkste bron

en voor GIS-professionals, maar ook

keling, behoud van ecosystemen en

van geografische informatie op te

voor iedereen die op zoek is naar

veiligheid. Om dit goed te kunnen

bouwen. Met elkaar en voor elkaar.

goede geografische informatie of

is informatie nodig uit diverse bron-

goed digitaal kaartmateriaal.

nen. Samenwerken en GIS horen bij

ArcGIS.com is dé website voor het

elkaar.

werken met kaarten en andere

Waarom zou je meedoen aan Arc-

geografische informatie. Met Arc-

GIS.com? In elk geval vanwege het

GIS-professionals hebben altijd al

GIS.com maak je online kaarten, je

belang van samenwerking, omdat

heel veel kennis en geografische in-

vindt er basiskaarten en thematische

samenwerking tussen organisaties

formatie georganiseerd in GIS-syste-

kaarten, geografische applicaties en

veel makkelijker kan. Voor het samen

men. Waarom niet anderen helpen met deze kennis? Zodat iedereen alle voor hem of haar beschikbare en relevante informatie kan integreren in al het werk. De slag die we dan maken is het bouwen van verbindingen tussen organisaties en vakdisciplines.

Deze visie is op weg om werkelijkheid te worden. Het is mogelijk om deze gemeenschappelijke geografische kennis, de gezamenlijke investeringen in professionele data,

Internet is het platform dat deze drie soorten – formele infrastructuren, professionele communities en user-generated content – van informatie samenbrengt tot een gedistribueerd netwerk van gemakkelijk te vinden, open en eenvoudig te gebruiken bronnen.

22

informatie en kaarten voor iedereen beschikbaar te maken. Zo kan ruimtelijk denken overal worden ingezet.

Bert Vermeij

Complementaire kennisbronnen

bepaalde autorisaties binnen sub-

eens meer moeten stellen. Open

groepen.

data is een vorm van kennis delen

Overheidsorganisaties

publiceren

Internet is het platform dat deze

en draagt bij aan open innovatie.

steeds vaker hun databronnen. Via

drie soorten – formele infrastructu-

Binnen een samenleving waarin

formele trajecten als INSPIRE en

ren, professionele communities en

gezamenlijk de schouders worden

PDOK of in de context van wettelij-

user-generated content – van infor-

gezet onder het oplossen van grote

ke verplichtingen wordt informatie

matie samenbrengt tot een gedis-

en kleine maatschappelijke vraag-

ontsloten. De regelgeving bepaalt

tribueerd netwerk van gemakkelijk

stukken is het toch evident dat alle

hier echter de dynamiek van de

te vinden, open en eenvoudig te

beschikbare informatie die betrek-

ontwikkelingen.

gebruiken bronnen.

king heeft op de vraagstukken zo

Zo ontstaat een soort collectief

goed mogelijk beschikbaar is?

Tegelijkertijd is er die boeiende

geografisch begrip.

ontwikkeling dat allerlei ‘commu-

Een ander argument heeft betrek-

nities’ uitgroeien tot een integraal

Community Basemap

king op de identiteit van organi-

deel van ons kennissysteem. Wie

In dit geheel is een goede, unifor-

saties. Die wordt bepaald door

gebruikt er geen nuttige filmpjes

me basiskaart onmisbaar. Het prin-

de consument, door wat mensen

van Youtube? Wie maakt er geen

cipe van het delen en beschikbaar

denken van of over een organisa-

gebruik van sociale netwerken om

stellen van professionele content

tie. Ziet een klant de organisatie

antwoorden op vragen te krijgen

kan heel specifiek worden gemaakt

als open of gesloten, als modern

of reflectie op een discussie? Alle-

naar het idee van een ‘gemeen-

of ouderwets, als innovatief of be-

maal user-generated content. Ook

schappelijke (topografische) basis-

houdend?

Open Streetmap, een veelgebruikt

kaart’. Uniform van opmaak voor

medium in ons werkveld dat ont-

de hele wereld. In diverse schalen.

Tenslotte is data delen een vorm

staan is op vrijwillige basis, is er een

Opgebouwd

‘authoritative

van klantgerichtheid. Hierdoor valt

prachtig voorbeeld van.

content’ – basisdata afkomstig uit

het onderscheid tussen ‘binnen’

professionele bronnen en beschik-

en ‘buiten’ weg en zo verdwijnen

Zet daar nu alle beschikbare pro-

baar voor iedereen: GIS-professio-

denkbeeldige muren.

fessionele GIS-informatie nog eens

nal en publiek, in een webviewer,

naast. Content waarvan de profes-

via open interfaces of in een GIS-

Waarom meedoen aan ArcGIS.com?

sionele bronhouders instaan voor

omgeving.

Daarom!

met

de kwaliteit. GIS-gebruikers kunnen hun kaarten of informatie via

Meedoen!

een professionele community de-

In het begin van dit artikel stelde

AUTEUR: Bert Vermeij

len met anderen. Met hun eigen

ik de vraag ‘waarom meedoen?’.

E-MAIL: bvermeij@esri.nl

dynamiek en met eventueel zelf

Eigenlijk zou je deze vraag niet

“De kracht van geografie ligt naar mijn mening in het kunnen verbinden van het totale spectrum aan beschikbare informatie. Ontwikkelingen als PDOK, INSPIRE, social media en (digitale) communities als ArcGIS.com versterken elkaar.” Ries Bode, Programmamanager PDOK

23

Gis voor onderwijs

Geo Academie: voor leergierige mensen zonder geo-basis Foto: Erik Meerburg

Het begon als een soort puzzel, met stukjes die opeens op hun plek vielen. De eerste rapportage ‘Geosector in kaart’, waarin als knelpunt stond dat er op alle niveaus te weinig mensen van de geo-opleidingen afstudeerden; de ervaring bij Esri Nederland Opleidingen, waar we regelmatig mensen trainen die toch relatief weinig algemene kennis van het vak geo-informatie hebben; en de nog beschikbare ruimte op GeoFort, wat hét educatieve centrum voor geo-informatie in Nederland aan het worden is. Pak die elementen bij elkaar en de Geo Academie is geboren.

Dat betekent dat ik ook niet meer actief ben voor Esri Nederland.

Natuurlijk vind ik het door mijn achtergrond - ik heb bijna 10 jaar gewerkt bij organisaties waar Esrisoftware werd gebruikt en werk nu alweer ruim 3 jaar bij Esri zelf

Erik Meerburg betoogt: “Voor de

- logisch om deze opleidingen te

werknemer biedt de opleiding

verzorgen op basis van het ArcGIS-

meer kennis en daardoor interes-

platform, geen moeilijke keuze.

santer werk. Voor de werkgever

Maar daar houdt de band dan ook

biedt goed opgeleid personeel,

bij op: de Geo Academie is een zelf-

naast een hoge waardering door de

standige stichting. Overigens zijn

medewerkers, ook zekerheid: goed

gedreven geo-mensen altijd wel-

opgeleid personeel presteert beter

kom voor de Raad van Advies van

en maakt minder fouten.”

deze stichting.

Eén van de ambities van GeoFort is hét educatieve centrum van Nederland

Basisopleiding GIS

worden. Vanaf januari 2011 wordt op GeoFort ook echt GIS-onderwijs gege-

De Geo Academie start op 7 janu-

ven. De Geo Academie verzorgt dit. Erik Meerburg, voorheen werkzaam bij

ari met haar eerste opleiding: de

Esri Nederland, is initiator van de Geo Academie en drijvende kracht achter dit

Basisopleiding GIS. Dit moet de be-

initiatief. Hij beschrijft in dit artikel de achtergrond van de nieuwe opleiding.

langrijkste pijler van de Academie

24

worden. Het is een opleiding voor

dit uitwerken tot een oplossing en

Niet elke vrijdag van de opleiding

mensen die in hun werk met GIS te

vervolgens dit ook goed met een

sluit met een vrijdagmiddagborrel,

maken hebben, maar nooit daar-

kaart presenteren. Voor de werk-

maar op de dagen dat er gepresen-

in opgeleid zijn. Erin gerold, zeg

nemer biedt dit meer kennis en

teerd wordt zal dat zeker wel het

maar. Of dat nu een landmeter is

daardoor interessanter werk. Voor

geval zijn.

die meer binnenwerk is gaan doen,

de werkgever biedt goed opgeleid

een medewerker van een gemeen-

personeel, naast een hoge waarde-

Wat de Geo Academie nog meer op

te die met de BGT (Basisregistratie

ring door de medewerkers, ook ze-

de planning heeft staan? Er komt in

Grootschalige Topografie) te ma-

kerheid: goed opgeleid personeel

2011 zeker nog aandacht voor een

ken krijgt of een milieukundige

presteert beter en maakt minder

aantal actuele zaken. Die trajecten

die ruimtelijke analyses of kaarten

fouten.

zullen korter zijn dan de basisop-

maakt vanuit zijn of haar eigen ge-

leiding. Het idee is altijd dat er tijd

gevens, met de Basisopleiding GIS

De tijd nemen

moet zijn om echt even bezig te

heb je de achtergrond om dit op

Een lesdag is in twee blokken ver-

zijn met het onderwerp, om een en

een goede manier te doen.

deeld. In de ochtend zijn er voor-

ander zelf een keer goed uit kun-

namelijk lessen, afgewisseld met

nen zoeken. Want dan leer je niet

Die basisopleiding is echt bedoeld

gastsprekers. De middag wordt

alleen de vaardigheden, maar krijg

voor mensen die dit in bijvoorbeeld

gebruikt om aan projecten te wer-

je ook echt inzicht in de materie!

hun POP-traject hebben bespro-

ken, waarin het geleerde ook echt

ken. Het is zeker niet niks, twintig

wordt toegepast. Dát maakt deze

vrijdagen hiermee bezig gaan en

opleiding ook echt interessant: dat

AUTEUR: Erik Meerburg

dan ook nog huiswerkopdrachten

je niet alleen individueel onderwijs

E-MAIL: erik@geo-academie.nl

meekrijgen. Maar er staat tegen-

aan het volgen bent en opdrachten

WEB: geo-academie.nl

over dat je dan ook beter inzet-

uitvoert, maar dat je in kleine groe-

baar wordt: je leert, zoals dat heet,

pen ook aan GIS-projecten werkt,

ruimtelijk denken: een probleem

die je steeds in de vijfde week ook

vertalen naar een GIS-vraagstuk,

afrond met een korte presentatie.

“Het is een opleiding voor mensen die in hun werk met GIS te maken hebben, maar nooit daarin opgeleid zijn.

Erin gerold, zeg maar.”

25

Gis geeft energie!

GIS geeft windenergie

GIS helpt in duurzaamheid door de beste ligging voor windmolens te berekenen.

Als vader van vier kleine kinderen moet ik vaak iets

procent van de energiebehoefte voorzien worden door

uitleggen. Bijvoorbeeld tijdens een fietstocht door de

duurzame energiebronnen.

omgeving. Als we langs een molen met draaiende wieken fietsen slaakt één van de jongsten geheid een kreet

Windkaarten

vanuit de fietskar; “Kijk, een draaimolen!”. Deze ‘draai-

Voordat de locatie van windmolenparken gepland wordt,

molens’ leveren ons duurzame energie op. GeoSolutions

moet er informatie zijn over de beschikbare wind per lo-

Royal Haskoning zoekt naar de beste locatie voor wind-

catie. Het raadplegen van windkaarten is dan raadzaam.

molens, rekening houdend met effectiviteit, praktische

Aangezien de nieuwste windmolens een turbinehoogte

zaken en zichtbaarheid. GIS vormt daarbij de sleutel tot

van circa 100 meter hebben is er door Agentschap NL een

de juiste oplossing.

kaart vervaardigd waarin voor heel Nederland de gemiddeld jaarlijkse windsnelheid is berekend op 100 meter (80

Nederland staat van oudsher bekend om de windmo-

en 120 meter). De Windkaart heeft een ruimtelijke reso-

len. Rond 1880 lag het aantal draaiende windmolens

lutie van 200 bij 200 meter. Daarnaast zijn voor Europa

in Nederland op zijn top met circa 10.000 windmolens.

windkaarten voor in zee en op land.

Behalve windmolens bestonden er ook andere vormen van aandrijving zoals tredmolens, getijdemolens en wa-

Project in zee

termolens. Sinds de komst van onder meer de stoomma-

Op een weekend Egmond aan Zee met vrienden van mijn

chine en elektromotor is het aantal drastisch afgenomen

atletiekclub Tartlétos kun je met goed zicht vanaf de

en zijn er van de oorspronkelijke windmolens nog zo’n

kust windturbines van het prinses Amalia windpark ont-

1000 over. Sinds circa 1970 zijn de moderne windturbines

waren. Met enig enthousiasme vertel ik de aanwezigen

in opkomst met als doel elektriciteitsopwekking. De laat-

dan over een tweetal projecten met windmolenparken

ste jaren neemt dat aantal en voornamelijk het vermo-

in zee (off-shore) waarin ik betrokken ben geweest. Eén

gen, wat we aanduiden met MW, snel toe. Windenergie

project betreft een locatiekeuze in zee bij Maasvlakte 2

is belangrijk om de Nederlandse doelen voor klimaat en

(MV2) in opdracht van Eneco New Energy. Hierin werd

duurzame energie te kunnen halen. Voor 2020 moet 10

via een multi-layer analyse het gebied voor de kust bij

Beelden: ministerie van Defensie

Voordat de locatie van windmolenparken gepland wordt, moet er informatie zijn over de beschikbare wind per locatie.

26

Sinds circa 1970 zijn de moderne windturbines in opkomst Beelden: GeoSolutions Royal Haskoning met als doel elektriciteitsopwekking.

MV2 onderzocht op mogelijkheden en beperkingen voor

van de zichtbaarheid. Is de turbine wel of niet zichtbaar,

een windpark. Het andere project betreft 3 verschillende

afhankelijk van objecten die het zicht kunnen verhinde-

windmolenparken (Den Helder I, Breeveertien II en West-

ren. De zichtbaarheid van de geplande windmolenpar-

Rijn) voor Airtricity (SSE) in samenwerking met Pondera

ken wordt berekend aan de hand van de viewshed-tool.

Consult.

Dit is gedaan voor een aantal geplande windparken zoals

De werkzaamheden gingen onder meer over het bepalen

windpark Delfzijl-zuid en Noordoostpolder nabij Urk. Voor

van een zo’n klein mogelijke kabellengte voor interne be-

deze laatste is ook een omgekeerde viewshed berekend,

kabeling tussen de turbines en transformatorstation en

waarbij bepaald werd op welke locaties het beschermde

aanlandingskabels. Daarbij moest rekening worden gehou-

dorpsgezicht van Urk werd verhinderd door het windpark.

den met haaks kruisen van vaarwegen, kabels en leidingen; bufferzones rondom militaire gebieden, platforms, zand-

Duurzaamheid

afgravingen; afstand t.o.v. andere kabels en leidingen.

Van grote windturbines naar microwindmolens. De afgelopen tijd heb ik informatie ingewonnen om bij huis een

Een ander aspect, dat nog niet eerder in een project is

kleine windturbine te plaatsen, maar door een te lage

voorgekomen, is de windschaduw die windparken ver-

gemiddelde windsnelheid krijg ik helaas te maken met

oorzaken. Andere windparken ondervinden er mogelijk

een lange terugverdientijd van zo’n microwindmolen.

hinder van en kunnen daardoor minder vermogen op-

Door thuis en op het werk aan een duurzame samen-

brengen. Zo’n situatie kan zich binnen een paar jaar voor-

leving te werken hoop ik op een goede toekomst voor

doen wanneer voor de Engelse kust een megawindpark

onze kinderen.

wordt gerealiseerd.

Project op land

AUTEUR: Egon Hofstad

De GIS-werkzaamheden in projecten op land (on-shore)

GeoSolutions Royal Haskoning

richten zich voornamelijk op zichtbaarheidsberekeningen

E-MAIL: e.hofstad@royalhaskoning.com

als aanvulling op het MER. De resultaten geven een indicatie

WEB: windenergie.nl

Voor 2020 moet 10 procent van de energiebehoefte voorzien worden door duurzame energiebronnen.

Soms moet rekening worden gehouden met onder meer haaks kruisen van vaarwegen, kabels en leidingen.

27

gis voor Financiële Diensten

Geo-informatie in elke gewenste vorm

“Verzekeraars hebben altijd alle details van gebouwen en projecten helder, maar letten nog te weinig op de omgeving.” Aan het woord is Remco Dolman. Na die conclusie kreeg hij een briljant idee: ‘omgevingsinformatie’ van gebouwen of projecten gebruiken bij het verzekeren ervan.

Met dit concept richtte hij zijn eigen bedrijf op. De directeur van DBase leidt inmiddels een succesvolle en snelgroeiende organisatie. “De geografische component maakt het werk zo gaaf.”

Het idee voor D-Base is ontstaan in een café, waar de nu 37-jarige Remco Dolman met een vriend een biertje dronk. “Ik heb altijd als consultant gewerkt in de verzekeringswereld. Ongeveer 5 jaar geleden begon ik voor mezelf, maar ik wilde meer bieden dan alleen consultantwerk. Omdat de omgeving vaak niet goed door verzekeraars in beeld

elke locatie ter wereld een gedetail-

Aanvankelijk werkte D-Base van-

wordt gebracht, zag ik daar een gat

leerd risicoprofiel samen te stellen.

wege budgettaire redenen met een

in de markt.”

open source-oplossing van Geodan.

Tijdwinst

“Maar op een gegeven moment lie-

Dolman geeft aan dat omgeving een

Dolman stond voor twee uitdagin-

pen we tegen beperkingen aan. Ik

breed begrip is. Het kan gaan over

gen: met GIS leren werken en aan

was zowat een halve dag zoet om

het type huizen in de buurt of de

kaartmateriaal komen. “Gelukkig

een simpel kaartje in elkaar te zet-

kans op natuurrampen. “Ik dacht:

vond ik het vak aardrijkskunde op

ten. Nu we op het ArcGIS-platform

laat ik dat eens in kaart brengen.”

het voortgezet onderwijs al mách-

werken gaat alles supersnel. We

Zo kwam Dolman in aanraking met

tig mooi. Op internet leerde ik een

updaten elke week kaarten, in to-

GIS. Met hulp van Geodan kon hij

en ander over GIS. Het kaartmate-

taal wordt onze data nu 1,5 mil-

tegen een redelijke prijs een leuk

riaal kwam van Swiss Re, een Zwit-

joen keer per maand opgevraagd.

product opzetten voor de verzeke-

serse grote herverzekeraar. Het

Tijdwinst was de voornaamste re-

ringsmarkt. De portal ZEUS World

was bereid hun Esri-bestanden aan

den om over te stappen. GIS van

werd vervolgens ontwikkeld om met

te leveren. Toen is het spreekwoor-

Esri scheelt ons zeker 1 fte.”

de kennis van de databronnen voor

delijke balletje gaan rollen.”

GIS blijft Doman fascineren. “Al die

28

“GIS van Esri scheelt ons zeker 1 fte.”

manier is het mogelijk om elke databron ter wereld in te lezen en te ontsluiten.

Het inmiddels zeskoppige D-Base is booming. Dolman: “Ik moet mezelf echt remmen, anders wil ik al mijn plannen tegelijk uitvoeren. We willen in de Nederlandse markt een goede basis leggen, onze internationale ambities volgen daarna.”

Naast de risicoprofielen heeft DBase een aantal producten ontwikkeld om hun data ook voor andere doeleinden aan te wenden. “We kunnen daardoor veel voor mensen betekenen.” Er zijn allerlei bedrijven – woningmakelaars, telecombedrijven én media – die stuk voor stuk iets met de data kunnen en willen.

“Daardoor zijn onze bedrijfsactiviteiten verbreed. Samengevat komt het hier op neer: wij verzamelen kaartlagen die we inmiddels heb-

Verbreding

omgevingsinformatie, en jij vertelt

ben, het zijn er momenteel bijna

D-Base heeft toegang tot databron-

ons waarvoor en in welke vorm je

duizend. En als ik op een locatie

nen van onder meer de Europese

het wilt hebben.”

klik zie ik meteen de hoogte, of

Commissie, TNO, NASA en Swiss

er een overstromingsrisico is, welk

Re. Het bedrijf uit Bergen op Zoom

type land het is en welke mensen er

krijgt toegang tot de data door

AUTEUR: Wilfred Hermans

wonen. Het is een atlas, maar dan

een door henzelf ontwikkeld flexi-

E-MAIL: gemeenten@esri.nl

online.”

bel data-integratiemodel. Op deze

Bredere inzet van data Juist omdat D-Base zo breed opereert, wordt de klantenkring divers. Zo wilde huizenwebsite JAAP.NL plaatjes hebben van onder meer nieuwbouwplannen, geluidshinder en type inwoners rondom een te verkopen huis. En sinds kort verzorgt D-Base de content van de sms-dienst Veiligheid op de zenders van RTL Nederland. “Een commercial roept mensen op om je postcode te sms’en. Die postcode komt bij ons binnen. Wij verzamelen via alle informatie op postcodegebied– zoals inbraken, bedreigingen of zelfs moorden – en ontsluiten deze informatie via een sms.”

29

ESRI Nederland

‘Verbinden, dát is het juiste woord’

‘Onze relaties verder op weg helpen’ kopte In Perspectief in de vorige editie. Voor Esri Nederland is de marktbehoefte het uitgangspunt. Met die insteek worden vanuit de context van de klant oplossingen geleverd met betekenis. Daar willen we wat meer over weten. Jurgen ten Siethof, die samen met Ed van Ingen de tweekoppige directie van Esri Nederland vormt: “We ontzorgen door het bouwen, implementeren en beheren van software. Er omheen leveren we – al dan niet met partners – andere diensten, zoals detachering en consultancy.”

Kennisplatform Esri Nederland fungeert als een soort kennisplatform, stelt Ten Siethof. “We doen kennis op in de ene organisatie en zetten deze als het ware terug in een andere organisatie, waar we weer andere kennis vergaren. Hiermee is elke organisatie een schakel in de verbetering. Verbinden, dát is dus het juiste woord. Zo helpen we onze relaties voortdurend verder op weg in hun informatievraagstukken. We leggen de focus op de klant, die komt tot uiting doordat we de voor hen relevante waarde halen uit alle nieuwe technologie, databronnen, rapporten en basisregistraties.”

Met die kennis – van processen, standaarden en producten (zoals IRIS) – blijft Esri Nederland de waterschappen bedienen. “Het nadrukkelijker inzetten van onze domeinkennis biedt meerwaarde”, aldus Ten Siethof. Consultancy kan nuttig zijn bij de invoering van wetten, het opzetten van een GIS-infrastructuur in een organisatie, invoering van metadata, conversies et cetera. Om hier (snel) van te profiteren is vaak ook (tijdelijk) extra capaciteit, kennis en/of ervaring nodig. De detacheerders van Esri kunnen hiervoor worden ingezet.

Met een duidelijke uitleg schetst Ten Siethof de geschie-

Oplossingen

denis van de Esri Nederland-vestiging in Zwolle. Activitei-

Naast een kennisplatform is Esri Nederland een bouwer

ten speciaal gericht op de waterschapsmarkt en de groei

van nieuwe oplossingen. Een voorbeeld hiervan is de Di-

en verbreding van technologieën daarin, vervolgens de

gitale Watertoets voor gemeenten, waterschappen en

focus op het bouwen van oplossingen voor meerdere

derde partijen. De watertoets is de fase waar bij het op-

markten en het logische gevolg dat Esri Nederland en

stellen van ruimtelijke plannen en besluiten op tijd de be-

AQUAGIS elkaar weer vonden en fuseerden. Ten Siethof:

langen van het waterschap worden meegewogen. In het

“Door deze samenwerking ontwikkelen we relevante en

verleden was hiervoor veel interactie en controle nodig

betrouwbare diensten en oplossingen. Deze diensten en

van gemeenten en waterschappen. Dit kon sneller en be-

producten moeten organisaties helpen hun doelstellin-

ter. Daarom hebben acht waterschappen samen met Esri

gen te realiseren.” Wat zit er allemaal in het vat?

Nederland de website www.dewatertoets.nl ontwikkeld.

30

Esri Nederland aan het werk Jurgen ten Siethof, directeur van Esri

tietraject. Hiervoor hebben we vak-

met digitale geografische bestanden

Nederland, reageert op een aantal

kundige specialisten, die bekend zijn

en services voor uw organisatie zo

woorden die betrekking hebben

bij overheden en in staat zijn GIS-

eenvoudig mogelijk te maken. Wij

op de werkzaamheden van Esri Ne-

functionaliteit te ontwikkelen en te

nemen graag al uw beheerszaken uit

derland. “Esri laat steeds weer zien

implementeren in processen.”

handen! Zo bespaart u enorm veel

dat we in Nederland met een team

tijd, geld en kennisopbouw.”

van ervaren specialisten een project

Implementeren

volledig kunnen begeleiden en be-

“Het succes van implementeren zit

Mobiel

waken. Onze consultants hebben

vooral in de onderstroom. Imple-

“Mobiel GIS kent vele aspecten, zoals

jarenlange GIS-ervaring en kennen

menteren is een ingewikkeld veran-

veldcomputers, landmeting, online/

daardoor de processen, wetgeving,

deringsproces met veel aandachts-

offline connecties naar databases en

regels en cultuur van vele overheids-

velden; het is meer dan een nieuw

inrichten van een DMZ. Esri heeft in

organisaties.”

stukje techniek gebruiken en daar-

Nederland meerdere toepassingen

voor gebruikers opleiden. Bij imple-

van mobiel GIS. Wij hebben ruime

Advies

mentaties staat de klant voor ons

praktijkervaring en staan – soms let-

“Bij gemeenten, waterschappen en

centraal; met ons concept

terlijk, maar vooral figuurlijk – met

provincies ontstaan vaak vraagstuk-

van ontzorging helpen we organisa-

onze voeten in de klei.”

ken over specifieke geo-IT-omge-

ties bij transities.”

vingen. Het oplossen van een geo-

Lees meer over de dienstverlening

grafisch probleem kan vragen om

Hosting

van Esri Nederland op Esri.nl/dienst-

het stroomlijnen van GIS-processen,

“Esri Nederland tilt hosting naar een

levering

capaciteit, ontwikkelen van aanvul-

hoger plan. We bieden professionele

lende software of een implementa-

full service-hosting om het werken

Ruimtelijke ontwikkelaars kunnen

een serie producten ontwikkeld die

geo-gebruikers te bevorderen door

voortaan direct zien of ze in hun

veel zorgen wegnemen, zoals Geo-

middel van oplossingen en dienst-

plannen voldoende rekening hou-

Basis, GeoBGT en GeoCMS (laatst-

verlening.

den met relevante wateraspecten. In

genoemde is nog in ontwikkeling).

“Voor elke uitdaging van de geo-

andere branches kunnen zich verge-

Jurgen ten Siethof, directeur van

gebruiker is er een oplossing.”

lijkbare situaties voordoen. De ont-

Esri Nederland is blij dat al veel ge-

wikkelde oplossingen kunnen dan

meenten aan de slag gaan met de

min of meer gekopieerd worden.

nieuwe oplossingen.

Naast het bedienen van de water-

In de komende jaren zet Esri Ne-

E-MAIL: info@esri.nl

schappen legt Esri Nederland zich

derland vanuit de vestigingen in

WEB: esri.nl

toe op het bieden van oplossingen

Rotterdam, Zwolle en Breda al-

voor gemeenten en provincies. Er is

les in het werk om het succes van

Ten

Siethof

besluit:

AUTEUR: Harmen van Doorn

31

Gis voor Oov

Als de nood hoog is

Het crisismanagement systeem Eagle is actief in

bestekje gemaakt voor de dataleveranciers, zodat alle

Pakistan. Met hulp van het systeem hopen de lokale

files uiteindelijk worden aangeleverd in de geografische

rampbestrijders onder meer grotere controle te krijgen

referentiestandaard WGS ’84 en natuurlijk in het shape-

op de enorme overstromingsramp. Begin september

file-formaat.”

is een team van medewerkers van Esri Nederland en Eagle crisismanagement systeem te installeren. Het

Hoe maakten jullie de onderliggende geodata beschikbaar?

team bestond uit: Stef Louwers, Evert Meijer, Sander

“In principe wordt gebruik gemaakt van webservices, zo-

Vlotman (Geodan) en Marc Strik (Esri Nederland). In dit

als bijvoorbeeld Bing maps en Open Streetmap. Hiervoor

interview licht Marc Strik op basis van zijn persoonlijke

ben je echter afhankelijk van infrastructuur en stroom.

ervaringen de toegevoegde waarde toe van ArcGIS

Vijf keer per dag valt ongeveer 10 minuten het stroom

binnen dit bijzondere project.

uit. Je laptop gaat wel door, maar het netwerk is weg.

Geodan naar Lahore in Pakistan gevlogen om daar het

Zonder garantie van webservices moet er ook lokale data

Hoe gingen jullie na aankomst te werk?

aanwezig zijn. Voor gebruik in het veld heeft iedereen de

“We hebben allereerst onderscheid gemaakt tussen ver-

referentiedata lokaal staan. Microsoft Groove synchroni-

schillende soorten gebruikers. ArcGIS is geïnstalleerd

seert de dynamische gegevens uit de lokale file geodata-

voor de specialisten. Niet alleen om kaarten mee te ma-

bases .”

ken, maar ook voor GIS-analyses. Voor de eenvoudige in- en uitzoomen, een gebied selecteren en symbolen

Hoe kwamen jullie aan de gebruikte geodata?

plaatsen. Het systeem werkt mét en zonder GPS. Er is ook

“Via ArcGIS.com was al een webservice beschikbaar van

een ArcGIS Server Silverlight-applicatie geïnstalleerd. De

het rampgebied, met een rasterkaart die afgeleid is uit

installatie hiervan is door het supportteam in Nederland

satellietbeelden. Daarnaast hebben we veel webservices

in ‘de cloud’ geregeld.”

van verschillende instanties toegevoegd, zoals de Pakis-

gebruiker installeerden we ArcEngine-applicaties; alleen

taanse variant van het ministerie van Infrastructuur en

Welke aspecten van ArcGIS bewezen hun toegevoegde waarde?

Milieu waarvan we ‘CBS-gegevens’ kregen. Ook hebben

“Onder meer de manier waarop ArcGIS gebruik maakt

wegenbestanden gekregen, maar bijvoorbeeld ook met

van webservices. Daardoor konden we niet alleen met

locaties van vluchtelingenkampen en plaatsen/gehuch-

data van lokale partijen werken, maar ook met data van

ten. Om de lay-out consistent te houden is ter plekke

het gebied die elders in de wereld via een webservice

een aantal symbolen gekozen uit de standaard ArcGIS-

werd aangeboden. Ook de cartografische functionaliteit

symbolen, hier is een template van gemaakt die gedeeld

om snel mooie kaarten te maken met standaard symbo-

wordt via Groove.”

we veel gegevens ter plekke verzameld. Zo hebben we

logie en de vele analysemogelijkheden hebben ons daar echt geholpen. Dat maakte het mogelijk om analyses uit

Wat was de grootste uitdaging?

te voeren die echt een dieper inzicht in de situatie gaven.

“Het verzamelen en ordenen van de geodata kostte veel

Bijvoorbeeld: hoeveel vluchtelingenkampen zijn er pre-

moeite. In Nederland zijn we verwend met alles wat op

cies in een gebied en hoeveel bedden zijn er dan weer

de kaart staat, BGT, Top10NL. Ze zijn daar al blij met een

per kamp? De eerste bestanden werden nog aangeleverd

onnauwkeurige Bing-satellietfoto. We zijn letterlijk met

in verschillende projecties, maar we hebben al snel een

een auto door Lahore gereden om data te verzamelen

32

en data ontbreekt bij verschillende bureautjes. Ook vanuit Nederland is data aangeboden door verschillende GIS-gebruikers, geo-bedrijven als Deltares en instellingen als universiteiten. Dit krijgt nog een vervolg.”

Wat viel je op aan de opleidingen?

“Het viel op dat de gebruikers van Eagle over een hoog niveau beschikken. Dit komt omdat iedereen in Pakistan de Engelse taal spreekt en omdat de mensen een technische achtergrond hebben. Ook heeft de toegankelijke applicatie bijgedragen aan het snelle begrip. De beheerders hebben ook een opleiding gekregen, hierbij heeft ook de Pakistaanse Esri-distributeur PRDS goed gehol-

Beelden: Marc Strik

Marc Strik (bovenin rechts): “veel gegevens moesten ter plekke worden verzameld.”

pen. Zij nemen het stokje over. Wij verlenen nog wel nazorg, want anders zakt de kennis snel weg.”

Kunnen de lezers van In Perspectief nog een bijdrage leveren aan het project?

“Bedrijven met een vestiging of projecten in Pakistan zouden ons erg helpen door geodata ter beschikking te stellen. We hebben digitale gegevens nodig voor ondergronden en ook gegevens om analyses mee uit te voeren.

Het kaartmateriaal is zo onvolledig, dat alle gegevens welkom zijn. GIS is prachtig, maar met gebrekkige gegevens is het garbage-in-garbage-out.”

Wat maakte de meeste indruk op je?

Een deel van het overstroomde gebied is rechts zichtbaar en links zijn de opvangkampen afgebeeld.

“Het totaalplaatje. Bij aankomst in het land vlogen we over het overstroomde gebied, dit zag eruit als de oude beelden van de watersnoodramp in Zeeland. We waren zo druk met voorbereidingen dat het besef van de omvang pas doordrong toen we daar aankwamen. Ook het rijden door Lahore om gegevens te verzamelen en het kunnen helpen van mensen in een andere cultuur maakte grote indruk.”

AUTEUR: René Voogt E-MAIL: rene.voogt@eagle4s.com WEB: eagle4pakistan.com, eagle4s.com

Marc Strik: “Het viel op dat de gebruikers van Eagle in Pakistan over een hoog niveau beschikken.”

33

Staat uw klant wel centraal?

opinie

Bovenstaande titel was het onder-

andere klantbenadering dan een

Overigens was ik dit jaar zelf afwe-

werp van het Executive Seminar,

vuilnisophaaldienst.

zig tijdens de tweede dag van de GIS

dat tijdens de GIS Conferentie 2010

Conferentie: ik mocht te gast zijn bij

heeft plaatsgevonden. Voorwaarde

Doen wat klanten van u vragen lijkt

de opening van het Academische

voor deelname was een open mind.

gemakkelijker dan het is. Niemand

programma van het ITC. Ook op het

Hoewel deze titel zo overgenomen

weet zo goed wat een klant wil, als

ITC is het klantdenken doorgedron-

zou kunnen zijn uit het boekwerk

de klant zelf. Je zou denken: dan

gen: na binnenkomst van de geachte

‘management kretologie, voor elk

vragen we toch gewoon even wat

professoren werd rustig gewacht tot

wat wils’, past het geheel bij het

die klant wil? Van de leverende or-

alle studenten een plaats hadden

bestaansrecht of de missie van Esri

ganisatie vraagt dit actief luisteren,

gevonden in de Grote Kerk. Gefluis-

in Nederland: gebruikers van geo-

en gestructureerd omzetten in actie.

ter achter mij: het gaat hier tenslotte

informatie succesvol maken. En hoe

Maar soms willen klanten gewoon

om de studenten. Wellicht lopen zij

zit dat bij uw organisatie?

begrepen worden. Klantgericht zijn

volgend jaar als eerste naar binnen?

blijkt op het moment dat een proElke

klanten.

bleem zich aandient. Dat inlevings-

We voeren onze taken, projecten,

organisatie

vermogen, in de schoenen staan van

meetwerk, planvorming uit voor

de ander, moet geleerd zijn. Alleen

anderen. Zonder klanten heeft een

op die manier kan men voorrang ge-

organisatie

ven aan wat klanten wensen.

geen

heeft

bestaansrecht.

Wellicht dat het woord ‘klant’ niet even snel gebruikt wordt door over-

Esri stelt niet de kaart of ArcGIS,

heidsorganisatie (uitgezonderd het

maar de klant en wat zij wil bereiken,

gevangeniswezen), maar uiteinde-

centraal. Dankzij de discussie met en

lijk werken zij ook voor klanten: u

de input van de executives hebben

en ik, de burgers.

we weer een paar stappen kunnen

Foto: Katharina van Eck

zetten. Maar uiteraard speelde dit Het past in de trend naar meer open-

onderwerp ook tijdens de gehele GIS

AUTEUR: Jan Willem van Eck

heid om in een setting zoals het Exe-

Conferentie. Door klanten ‘op het

Esri Nederland

cutive Seminar dit onderwerp eens

podium’ te zetten, wisselen we ken-

E-MAIL: jwvaneck@esri.nl

op tafel te leggen: hoe stelt u uw

nis uit en leren we van elkaar. Wist u

klanten centraal? Het zal lastig zijn

dat een groot deel van de innovaties

Jan Willem van Eck is directeur stra-

om alle klanten naar tevredenheid

van organisaties ontstaan in het sa-

tegie bij de Esri Nederland Groep.

te bedienen. En de manier waarop

menspel tussen klant en organisatie?

Op zijn blog www.kortsteroutes.nl is

organisaties dat doen zal verschil-

En daar profiteren klant én de leve-

deze column ook te vinden, inclusief

len. Zo heeft een gevangenis een

rende organisatie van!

een aantal links.

“Je zou denken: gewoon even vragen wat die klant wil.”

34

Met Web 3.0 naar de 3e dimensie...

een ander PerSPECTIEF

Als ik wel eens bij mijn gamende kinderen over de

Waarom moet het 20 jaar duren

Een ander perspectief

schouders meekijk zie ik de mooiste, zeer realistische

voordat het toegankelijk wordt?

In deze rubriek schrijft één

3D-visualisaties. Google geeft bij de zoekterm ArcGIS

Geld. De kosten wegen (nog) niet

van de bestuursleden van

10 de term 3D als eerste resultaat. Zou het dan nu echt

op tegen de baten… Dat het bij

de ArcGIS Gebruikersgroep

los gaan komen, werken met de 3 dimensie? Er zijn in

de gamingindustrie en geologie

Nederland (AGGN) vanuit

de wereld al prachtige 3D-toepassingen. Net als bij ga-

wel lukt heeft natuurlijk alles te

persoonlijk perspectief of

ming wordt ook in mijn oude vertrouwde studie geo-

maken met dat de baten daar

dat van de AGGN. Deze afle-

logie 3D veelvuldig toegepast om ondergrondse struc-

evident zijn! Zowel in de game-

vering wordt verzorgd door

turen te analyseren. In mijn dagelijks werk als Geo-ICT

industrie als in de geologie gaan

AGGN-bestuurslid

adviseur bij Geodan zie ik echter maar zelden 3D-GIS.

miljarden om...

van Katwijk.

Dit brengt ons terug bij de ham-

Informatie

Zo’n 20 jaar geleden, tijdens mijn eerste baan, werkte ik

vraag: gaat 3D nu écht doorbre-

schap, nieuwsbrief en activi-

met 3D-modellen voor het simuleren van sneeuwsmelt

ken? Esri heeft daar wel zijn geld

teiten van de AGGN: aggn.nl

in de Rocky Mountains. We keken naar het effect van

op gezet: in ArcGIS 10 is het mo-

Verbind je met de AGGN

klimaatverandering op de hoeveelheid water die vrij-

gelijk om 3D-analyses te maken

vialinkedin.com / group s?

komt door het smelten van sneeuw, een onderwerp dat

en gegevens interactief in 3D te

gid=89036

nog steeds heel actueel is (en de Pakistanen op dit mo-

bewerken. Ik zet op mijn beurt

ment tot grote wanhoop drijft). Sneeuw smelt onder

mijn geld op Esri… en op Web 3.0

invloed van warme lucht en zonnestraling. De beste ma-

om 3D mogelijk te maken.

e

Victor

Terwijl de techniek nauwelijks nieuw te noemen is. over

nier om dat proces te in beeld te brengen is het maken van een 3D-model van het gebergte. We genereerde 20

Web 3.0 zal volgens visionairs het internet en de echte

jaar geleden dus al virtuele landschappen.

wereld doen versmelten. Met Bing Maps en Google Earth is de wereld op de kaart gezet en is de basis ge-

Waarom is deze interessante en aansprekende ma-

legd voor het verder uitbouwen van de 3e dimensie.

nier van werken dan geen gemeengoed geworden?

Grote steden zijn reeds gevirtualiseerd en met tools als sketchup kan iedereen gebouwen toevoegen in 3D. Ook met photosynth of zijn opvolger kan de eindeloze stroom aan digitale foto’s omgezet worden tot één grote virtuele wereld.

De vraag is, kunnen we met ArcGIS 10 als GIS’ers 3D gemeengoed maken? Of creëert Web 3.0 een virtuele 3D-wereld en surfen we als GIS’ers mee op deze ontwikkeling? Wie het weet mag het zeggen…

Auteur: Victor van Katwijk| AGGN en Geodan IT E-MAIL: victor@aggn.nl Beeld: Esri Nederland

35

lidmaat-

gis geeft energie!

Beeld: Atos Origin

Een wereld winnen door beter gebruik Voor veel organisaties is er nog een wereld te winnen door beter gebruik te maken van geografische informatie.

De meeste organisaties maken wel op één of andere manier gebruik van informatie met geografische aspecten. Of het nu gaat om reële objecten als gebouwen, leidingstelsels en wegen of virtuele objecten zoals bestuurlijke gebiedsindelingen, verzekeringen of bestemmingsplannen. Van vrijwel alle objecten die een rol spelen in de bedrijfsprocessen is op enig moment van belang waar zij zich bevinden of gaan bevinden.

Het Atos Origin GEO Competence Center helpt bij de integratie van geo in de bedrijfsvoering van organisaties. De dienstverlening variëert van ontwerp tot bouw en van advies tot beheer. Hierdoor is Atos Origin de ideale One Stop Shop voor geo-informatie oplossingen.

Kijk voor meer informatie op www.atosorigin.com AUTEUR: Jan Willem Baalbergen Atos Origin E-MAIL: jan-willem.baalbergen@ atosorigin.com

36

“Van vrijwel alle objecten die een rol spelen in de bedrijfsprocessen is op enig moment van belang waar zij zich bevinden of gaan bevinden.”

Beeld: Geometius

Beeld: Océ

Juno SD: nieuw Trimble veldboek!

Samen Sterk in energiek ondernemen

De Juno SD is een toevoeging op de se-

GIS gaf Energie! Dat de GIS Conferen-

rie duurzame en lichtgewicht veldcom-

tie 2010 in het teken stond van energie

puters op zakformaat met een breed

en duurzaamheid zal niemand zijn ont-

scala van krachtige functies.

gaan.

Dit veldboek bevat standaard een mo-

Océ Nederland kijkt terug op een ener-

biele telefoon. Samen met de interne

gieke en succesvolle deelname aan de

modem, de interne camera, de GPS-ont-

GIS Conferentie. Veel bezoekers stuur-

vanger en natuurlijk ArcPad of ArcGIS

den mooie en originele inzendingen in

Mobile software is de Juno SD de ultie-

voor de MapGallery. Deze inzendingen

me alles-in-één oplossing om de pro-

werden allemaal geprint op de duur-

ductiviteit en effectiviteit van uw veld-

zaamste grootformaat-printer in de

medewerkers te vergroten. Geen losse

markt, de Océ ColorWave 600. Naast

camera, GPS-ontvanger, telefoon en

veel verdienstelijke contactmomenten

PDA meer mee het veld in. De modem

op de Océ-stand, waren veel bezoekers

van de Juno SD levert een snelle inter-

blij met de gepersonaliseerde kalender

netverbinding, waardoor de gebruiker

met luchtfoto gemaakt door CycloMe-

in het veld, altijd toegang heeft tot cru-

dia die zij in de Océ-stand ontvingen.

ciale informatie, zoals werkopdrachten, kaartdata, referentiebestanden, e-mail

Océ stelde de aanwezigheid van alle

en internet. De Juno SD is verkrijgbaar

deelnemers aan de beurs bijzonder op

bij Geometius.

prijs.

Kijk voor meer informatie op

Kijk voor meer informatie op

www.geometius.nl

www.oce.nl

AUTEUR: Emiel Verdel | Geometius

AUTEUR: Laila Beverloo | Océ

E-MAIL: e.verdel@geometius.nl

E-MAIL: info@oce.nl

“Met Juno SD niets meer los mee in het veld.”

“Bezoekers blij met gepersonaliseerde kalender.”

37

gis geeft energie!

Beeld: Realworld Systems

Systeem voor controle op kwaliteitsnormen

Beeld: Tensing

Tensing’s Map Driven Asset Management

Tijdens de GIS conferentie werd ge-

Belangrijke trends binnen de netbe-

toond hoe het Digitaal Topografisch

heerdersmarkt stellen nieuwe eisen aan

Bestand (DTB) met minder energie tot

bedrijfsvoering en informatiemanage-

een kwalitatief hoogwaardiger bestand

ment. Wat zijn de gevolgen? En hoe

kan leiden.

spelen netbeheerders hier op in?

Arthur Maring van de Data ICT-Dienst

Naast veiligheid en kwaliteit voegen in-

(DID) van Rijkswaterstaat presenteer-

novatie, marktwerking en regulering een

de de door Realworld Systems gere-

nieuwe pijler toe aan de bedrijfsvoering

aliseerde controle en validatietool in

van netbeheerders: efficiency. Efficiency

ArcGIS Server.

in operatie, informatiemanagement en

Aannemers die het Digitaal Topogra-

communicatie. De integratie van data-

fisch Bestand voor de DID vervaardigen

sets, applicaties en processen is een ver-

kunnen hiermee zelf via een online ap-

eiste voor een efficiënte inrichting van

plicatie testen in hoeverre hun bestan-

deze processen. In Tensing’s visie hierop

den voldoen aan de kwaliteitsnormen

staan locatie en tijd centraal.

van Rijkswaterstaat. Op deze wijze

Op basis van locatie (GIS) wordt informa-

wordt de werkdruk bij de DID vermin-

tie uit verschillende bronnen ontsloten en

derd en worden opdrachten sneller ver-

gecombineerd. Het gaat hier om typische

werkt.

netwerkgegevens, maar ook gegevens

Door het controleproces direct via het

als gepland onderhoud, bodeminforma-

web aan de aannemers aan te bieden

tie, objecthistorie en incidenten. Tensing

wordt de doorlooptijd van het verwer-

biedt GIS-informatie op maat aan voor

ken van opdrachten aanzienlijk verkort.

(1) monteurs > assetstatus; (2) asset ma-

Interessant voor elke organisatie waar

nagers > risicoanalyse; (3) service provi-

bestanden door derde partijen vervaar-

ders > netwerkstatus; (4) eindafnemers >

digd worden.

incidentmelding of ingeven meterstand.

Kijk voor meer informatie op

Kijk voor meer informatie op

www.realworld-systems.nl

www.tensing.com

AUTEUR: Mirjan Koolen

Auteur: Sophie Verbeek | Tensing

Realworld Systems

E-mail: sverbeek@tensing.com

E-MAIL: mirjan.koolen@realworldsystems.com

38

De juiste tools Op een mooie zaterdagochtend, onlangs in Parijs, raakte ik bij toeval verzeild in een ceremonie ter ere van de oprichting van de lokale brandweer. Op de binnenplaats van het ‘Hotel des Invalides’ stonden brandweermannen strak in het gelid.

Al snel werd mijn aandacht getrokken door een, in mijn ogen, merkwaardig stuk gereedschap. Men was opgesteld in cohorten van 18. Drie ‘pompiers’ droegen een bijl, de overige vijftien collega’s een mitrailleur. De functie van de bijl begreep ik nog wel, maar ik vraag me nog steeds af wat de toegevoegde waarde is van een mitrailleur bij het blussen van branden. Of neemt het geweld tegen hulpverleners in Parijs dusdanig erge vormen aan?

Een paar dagen daarvoor was ik bij de lancering van de eerste op TomTom Work gebaseerde routenavigatie voor een

Column

“Zij waren zo positief, omdat ze zelf ook zo’n TomTom hebben.”

aantal brandweerkorpsen in de Veiligheidsregio Gelderland Midden. Nu is routenavigatie op zich geen bijzonderheid meer in de zwaailichtensector. Ook van de functionaliteit zelf viel ik niet direct van mijn stoel, hoewel het automatische doorzetten van de bestemming vanuit de meldkamer of vanuit het ROT (Regionaal Operationeel Team) natuurlijk wel tijdwinst oplevert. Wat mij die middag vooral opviel was de reactie van een aantal gebruikers. Zij waren uitermate positief. En waarom? Omdat ze thuis ook zo’n TomTom in de auto hebben.

Nu weet ik dat de technologie aan de achterkant sterk verschilt. Maar de voorkant is hetzelfde, en dus net zo simpel in gebruik als de consumentenversie. Voor de gebruikers dus een feest van herkenning. Ik realiseerde me dat innovatie niet altijd een kwestie is van zeer ingewikkelde nieuwe technologieën. Soms is het ook gewoon het beste uit verschillende werelden samenbrengen en koppelen. Daar zijn we voor deze gebruikers uitermate goed in geslaagd. Ze gaan nu met de juiste tool op weg zodat ze hun eigenlijke taak sneller en beter kunnen uitvoeren.

Wellicht dat we binnenkort ook eens bij de Parijse brandweer langsgaan. Kan ik ze direct vragen waar die mitrailleurs voor dienen.

AUTEUR: Han van Veldhuizen | Geodan E-MAIL: han.van.veldhuizen@geodan.nl 39

40

interview

De hele stad op je bureau Als kind was hij al veel met kaarten bezig, en nu het zijn werk is kan hij nog steeds uren kijken naar een kaart. Louis Smit werkt vol passie als hoofd van de afdeling Landmeten Gemeentewerken Rotterdam, bestaande uit honderd medewerkers. Nauwlettend houdt hij de ontwikkelingen in zijn vakgebied in de gaten. “Nog even, en een landmeter naar buiten sturen is achterhaald.�

41

interview

“Ik kan uren blijven kijken naar een kaart.”

Vanuit zijn ruime werkkamer kijkt

hardlopen bijhoudt wat je doet – het

apparaten staan die automatisch

Louis Smit uit op de skyline van Rot-

hoort allemaal bij ons vakgebied.”

waarnemingen doen die vervolgens

terdam, zoals een koning zijn rijk

ook automatisch geregistreerd wor-

overziet. Oude landmeetapparatuur

Niet lullen, maar poetsen

den. Als er iets niet klopt, stuurt

siert de ruimte. Waar is de landmeet-

Smit studeerde Geodesie aan de TU

het apparaat zelf een sms’je naar

kundige van Rotterdam zoal druk

Delft. Daarna werkte hij 7 jaar bij

de landmeter – 24 uur per dag, ze-

mee? “Momenteel zijn we veel be-

een ingenieursbureau in Nijmegen

ven dagen per week. Geweldig! Die

zig met een nieuw product: hoogte-

waar hij bezig was met landmeet-

ontwikkelingen maken het werk erg

informatie. In Rotterdam stimuleren

kundige projecten. In 1989 stapte

spannend.”

we groene daken. Begroeiing op het

hij over van het bedrijfsleven naar

dak houdt regen wat langer vast,

Gemeentewerken Rotterdam. Een

Panoramafoto’s

waardoor het niet meteen het riool

goede keuze. “Dáár gebeurt het.

De afdeling Landmeten treedt nu

ingaat. Dit voorkomt overstromin-

De mentaliteit van ‘niet lullen, maar

meer naar buiten dan vroeger, legt

gen. Niet elk dak is geschikt voor be-

poetsen’ bevalt me wel. En als je hier

Smit uit. “We maken niet alleen ac-

groeiing, en met hoogte-informatie

een goed verhaal hebt, krijg je alle

tuele kaarten, de landmeter gaat nu

kun je dat goed vaststellen. Verder

ruimte. Inclusief de financiële ruimte

naar buiten om de ligging van ob-

zijn we op het niveau van het minis-

om met innovatie bezig te zijn.”

jecten die ánderen beheren goed in een bestand onder te brengen. We

terie van VROM bezig met het aanscherpen van de wetgeving rondom

Terugkijkend naar de afgelopen 20

proberen dus te achterhalen wat de

de grootschalige topografie; we wil-

jaar komt het gesprek op de ont-

klant met onze informatie wil doen.

len niet verplicht worden om met

wikkelingen in 20 jaar. De auto-

We maken landmeters bewust van

kwalitatief mindere producten te

matisering springt er uit. “Vroeger

wat de klant wil. Een landmeter is nu

moeten gaan werken.”

leverden we Rotterdamse data aan

dus veel meer onderdeel van een ke-

gebruikers via grote magneetban-

ten, en dat maakt het interessanter.”

Kaarten niet hip?

den. Nu heb je heel Europa, inclusief

Louis Smit heeft altijd al interesse ge-

straatnamen, op je smartphone. Een

Bij

had voor kaarten. “Ik kan uren blij-

gewéldige ontwikkeling! De gewo-

heeft Smit zelf ook de nodige ont-

ven kijken naar een kaart. Het eerste

ne burger gebruikt massaal toepas-

wikkelingen in gang gezet. “Ik heb

wat ik doe als ik in een vreemde stad

singen als TomTom of Google Earth.

ervoor gezorgd dat Rotterdam als

arriveer, is een kaart aanschaffen.

Maar ook aan de inwinningskant is

eerste gemeente met panoramafo-

Ik wil weten waar ik ben! Op mijn

alles veranderd. Vroeger gingen we

to’s is gaan werken. Best spannend,

smartphone zit wel een TomTom,

met drie landmeters naar buiten: de

want zijn er wel gebruikers die dat

maar mijn vrouw is één van de wei-

één stond achter het instrument, de

willen afnemen? Tegenwoordig is

nige vrouwen die goed kan kaartle-

ander liep met een baak (een lat met

die data onmisbaar. Verder werd de

zen, dus zij vindt de routenavigatie

maatverdeling, red.) rond om pun-

grootschalige topografie hier intern

helemaal niet leuk. Al zijn kaarten

ten te meten en de derde schreef

wel, maar buiten de gemeente niet

misschien niet hip, de toepassingen

alle waarnemingen op. Nu kan een

gebruikt. Daarom heb ik contact

zijn dat wel wel; dat je via gps pre-

landmeter er alleen op uit met zijn

gezocht met grote partijen zoals

cies kunt zien waar je bent, of dat

gps-apparaat. Op het Kruisplein bij

nutsbedrijven en het kadaster om te

een apparaatje tijdens een rondje

Centraal Station hebben we zelfs

inventariseren of zij geïnteresseerd

42

Gemeentewerken

Rotterdam

waren in het aanschaffen van groot-

opleveren, omdat het gaat over geo-

aanleveren. De hoogte van het water

schalige kaarten. Hiermee genereert

grafisch gerelateerde bewegingen

is dan bijvoorbeeld voor elke plaats

de gemeente extra inkomsten.”

van mensen. Het tweede wat me

in Rotterdam te bepalen. En omdat

opviel, was cloudsourcing zoals ik

je twee verschillende timestamps

Manhattan aan de Maas in 3D

dat gekscherend heb genoemd, in-

hebt, namelijk een dataset uit 2008

Om de geografische ontwikkelin-

winning via puntenwolken. Auto’s

en uit 2010, kun je de verschillen op-

gen nauwlettend bij te houden,

en helikopters die informatie verza-

zoeken. Een tussentijds geplaatste

toog Smit afgelopen zomer naar San

melen geven enorme puntenwolken

dakkapel gaat dus opvallen! Als dat

Diego om de Esri International User

aan data, en van daaruit kun je topo-

geautomatiseerd gebeurt, kunnen

Conference bij te wonen. “Op zo’n

grafische objecten gaan genereren.

wij gemakkelijker de kaart bijhou-

congres hoor je welke wereldwijde

Dat wordt waarschijnlijk de nieuwe

den, en de Belastingdienst vindt het

ontwikkelingen

plaatsvinden,

inwinningsmethode voor landme-

vast ook prettig.”

welke koers ons vakgebied ingaat.”

ters. Nog even, en een landmeter

Gert van Maren, Technical Product

naar buiten sturen is achterhaald.”

er

Manager 3D voor Esri, gaf met de

3D heeft dus de toekomst; het havenbedrijf

of

ingenieursbureaus

Rotterdam-data die Louis Smit hem

3D

vragen er om, zegt Smit. Maar dat

verschafte een prachtige demo van

Smit loopt naar een grote, gekleur-

niet alleen. Smit: “Om de Tour de

de 3D-ontwikkelingen in ArcGIS. Dat

de plattegrond van Rotterdam aan

France naar Rotterdam te halen,

filmpje werd plenair getoond toen

de wand, een hoogtebestand. En-

hebben we de proloog in Rotter-

directeur en oprichter Jack Danger-

thousiast zet hij uiteen waarom 3D

dam gevisualiseerd in 3D en dat

mond van Esri de ontwikkeling van

in zijn vakgebied de toekomst heeft.

in een filmpje gezet. Ik ben ervan

3D aankaartte. Smit glundert. “Der-

“Met behulp van 3D kun je verdro-

overtuigd dat dit de tourdirectie op

tienduizend mensen in de zaal, vier

gingskaarten en hoogtebestanden

zijn mínst een duwtje richting Rot-

screens van vijftig meter per stuk en

maken en heel nauwkeurige bere-

terdam heeft gegeven! Het is moei-

– páts! – daar zag je een stukje Rot-

keningen maken om te bepalen wat

lijk de kosten en baten van 3D af te

terdam in 3D; het Manhattan aan de

bijvoorbeeld het afschot van een rij-

wegen, maar in dit geval is 3D dus

Maas!”

baan is, dus in hoeverre het slijtage

nuttig geweest om jezelf als stad op

vertoont. Je ziet dan dat het midden

de kaart te zetten.”

Twee dingen vielen Smit op tijdens de

een paar centimeters hoger is dan

conferentie. Ten eerste crowdsour-

de goot.” Wijzend op het hoogtebe-

cing. “Iedereen weet waar je op

stand: “Dit zijn vier miljard punten,

AUTEUR: Wilfred Hermans

elk moment bent en wat je doet,

dertig punten per vierkante meter.

E-MAIL: gemeenten@esri.nl

via Twitter bijvoorbeeld. Dat gaat

Heel nauwkeurig. Op basis hiervan

wereldwijd enorme mogelijkheden

kunnen we zo een 3D-stadsmodel

“3D heeft de toekomst. Dit hier zijn vier miljard punten, dertig punten per vierkante meter. Heel nauwkeurig. Op basis hiervan kunnen we zo een 3D-stadsmodel aanleveren.”

43

gis geeft energie!

Meer duurzaamheid in Nederland

Gegevens over waarde bodemenergie via GIS-tool op Nederlandse schaal beschikbaar.

Duurzaamheid is belangrijk en goed. Maar, het heeft een prijskaartje. Organisaties willen de stap naar een duurzame omgang met energie vaak niet wagen voor bekend is waar ze aan toe zijn. Voor bodemenergie, beter bekend als warmtekoude-opslag, heeft het adviesbureau IF Technology een online tool ontwikkeld die een indicatie geeft van de financiële consequenties voor elke plaats in heel Nederland.

Het principe is helder: waterhoudende lagen in de bo-

opslag (WKO) is hartstikke duurzaam en wint steeds

dem laten zich uitstekend gebruiken om warmte en kou-

meer terrein. Het bedrijf in Arnhem geeft advies en ont-

de in op te slaan. Dat betekent in de zomer het koele

wikkelt duurzame technieken. “In Nederland zijn nu zo’n

grondwater gebruiken om woningen, bedrijfsgebou-

1200 van dit soort systemen actief. Nederland is koploper

wen en andere ruimten te koelen, en het opgewarmde

in de wereld op het gebied van warmtekoude-opslag.”

water in de bodem opslaan zodat het in de winter een stuk aangenamer is. In de praktijk zijn besparingen van

De techniek kent zogenaamde open en gesloten syste-

40 tot 80 procent bereikt.

men. Bij een open systeem wordt grondwater van en naar een koude en warmte bel gepompt om bodemener-

Voor de opslag wordt geschikte grond gezocht. “Vandaar

gie te winnen en op te slaan. Een gesloten systeem werkt

dat ik de term bodemenergie beter vindt”, legt Marc Koen-

anders: vloeistof wordt door gesloten bodemlussen ge-

ders van IF Technology uit. Het concept warmtekoude-

leid om warmte en koude aan de bodem te onttrekken.

44

Open systemen hebben een dieper bereik (tot 300 meter)

Nederlandse Ondergrond, red.) en andere informatie-

dan gesloten systemen (tot 150 meter).

bronnen, bijvoorbeeld van gemeenten en provincies”, aldus Koenders. Hij is projectleider van de WKO-tool.

Quick Scan De installatie van een open of gesloten systeem is een

De informatieverzoeken leverden extra werkdruk op bij

kostbaar project. Er zijn veel gegevens nodig over de lo-

de overheid. Onoverzichtelijkheid en ontoegankelijkheid

catie. “De bodem is overal anders. Elk systeem moet op

van data zorgden ervoor dat potentiële initiatiefnemers

de specifieke situatie geënt worden. Niet elke plaats is

afhaakten. De provincie Noord-Holland wilde een oplos-

daarvoor geschikt.” Soms is bodemenergie zelfs onrenda-

sing en vroeg daarom IF Technology een web-tool voor

bel. “Bedrijven willen de gemaakte kosten meestal bin-

de provincie te ontwikkelen. Het voormalig ministerie

nen 5 tot 7 jaar terug kunnen verdienen.”

van VROM nam kennis van de tool en wilde deze beschikbaar hebben voor alle provincies van Nederland. De nieu-

Vooraf wil een organisatie via een Quick Scan altijd we-

we tool bevat meer rekenfuncties en gemeenten kunnen

ten of hun duurzame plannen haalbaar zijn en wat finan-

zelf kaartlagen toevoegen. Het ministerie financiert de

cieel gezien de consequenties zijn. Een bepalende factor

tool. De WKO-tool geeft alleen een indicatie, de provin-

is bijvoorbeeld de dikte van een watervoerend pakket en

cie geeft definitieve goedkeuring.

de doorlatendheid van de bodem, het systeem werkt dan ook alleen in zandgronden. Verder kan de locatie zich

Toegankelijkheid

bevinden in een waterwingebied waar warmtekoude-

Het meest in het oog springende kenmerk van de tool is

opslag niet is toegestaan of in een gebied waar de zoet-

de toegankelijkheid. Iedereen die wil kan een indicatie

water-zoutwaterverhouding mogelijk uit balans raakt.

krijgen van de mogelijkheden voor een duurzaam sys-

Ook mag een WKO-systeem een ander systeem niet in

teem op een willekeurige locatie in Nederland. De tool

de weg zitten.

brengt de informatie op een laagdrempelige manier en de kaart zorgt ervoor dat de gebruiker in een oogopslag

Landelijk

ziet hoe de vlag erbij hangt. Dit gemak is gegrift in de

“Voor al deze factoren hebben we de WKO-tool ontwik-

organisatie. Koenders: “Wij kunnen niet denken aan IF

keld”, zegt Jan van Arkel. Hij is verantwoordelijk voor de

Technology zonder GIS.”

technische ontwikkeling en de vormgeving van de WKOtool. De webapplicatie berekent meteen met de beschik-

Om iets te zeggen over het succes van de tool is nog

bare data voor elk gebied in Nederland de kansen, kosten

even geduld nodig. De eerste resultaten van de tool van

en terugverdientijden van bodemenergie – afhankelijk

Noord-Holland zijn bemoedigend, de website heeft per

van de te verwarmen/verkoelen (soorten) ruimten. Om

week zo’n 200 – 300 unieke hits. Koenders: “We hopen

dit te realiseren zijn onder meer bodem- en vergunning-

met de tool het voordeel van bodemenergie te laten zien

gegevens uit een GIS gekoppeld met financiële rekenmo-

en daardoor de WKO-koudwatervrees van veel organisa-

dellen. De tool interpreteert vervolgens de informatie die

ties weg te halen.”

op de aangewezen locatie van toepassing is.

Voorheen deed IF Technology deze Quick Scan op aan-

AUTEUR: Harmen van Doorn

vraag. “We ontworpen een kansenkaart op basis van

E-MAIL: gisgeeftenergie@esri.nl

gegevens uit het DinoLoket (Data Informatie van de

WEB: gis.noord-holland.nl/wko 45

Recensie

‘Networking, networking and networking’

Spatial Data Infrastructures (second edition)

Ian Masser, dé goeroe op gebied

uitkomst van het INSPIRE State of Play-project. Want ook

van Geo-informatie Infrastructuren

daar is Masser’s kennis van SDI’s en nationale ontwikke-

(GI) heeft een nieuw editie uit-

lingen van zeer grote waarde gebleken.

Ian Masser, 2010,

gebracht van zijn boek Building

95 pagina’s.

European Spatial Data Infrastruc-

Verder zou hij in kunnen gaan op de toenemende invloed

tures. Tijdens het INSPIRE-congres

van volunteered geographic information. Hoe ziet Mas-

afgelopen juni in Krakau (Polen)

ser deze trend in het perspectief van nationale geo-in-

deed Masser weer van zich spreken.

formatie infrastructuren, en hoe kan dit INSPIRE verder

Waar zo ongeveer heel GI-minded Europa zich bezig houdt

brengen? Een andere nieuwe trend die vermeldingswaar-

met de implementatie van INSPIRE, kijkt Masser terug. Op

dig is, is de toenemende vrije beschikbaarheid van publie-

het proces dat leidde tot INSPIRE en de totstandkoming

ke geo-informatie.

van diverse uitvoeringsregels die op basis van INSPIRE van kracht zijn en zullen worden.

Een derde trend is de toetreding van nieuwe netwerken tot het domein van de traditionele geo-informa-

Deze second edition van het

tie. Hoe kunnen bijvoorbeeld de mo-

boek Building European Spatial

biele telefonie en telecommunicatie,

Data Infrastructures bouwt voor

de aardobservatie, en de traditionele

een groot deel voort op de eer-

GI elkaar versterken om belangrijke

ste editie. De eerste hoofdstuk-

maatschappelijke vraagstukken zo

ken zijn identiek aan de eerste

effectief en efficiënt mogelijk op te

versie,

desalniettemin

lossen? De laatste trend wordt volle-

nog steeds bijzonder nuttig

dig door Masser onderkend want zoals

maar

voor nieuwkomers in het GI-

Masser stelt “networking, networking

domein. Met een paar uur le-

and networking” is de basis voor de

zen ben je op de hoogte van

succesvolle verdere ontwikkeling van

het hoe en waarom van GI in

geo-informatie infrastructuren. Dit kan

het algemeen en SDI’s in Eu-

echter alleen succesvol worden als men

ropa in het bijzonder.

elkaars positie en achtergrond volledig begrijpt.

Het boek is vooral een update van de ontwikkelingen van Nationale Geo-informatie Infrastructuren en van de

Door het lezen van dit boek krijgen nieuwkomers een

INSPIRE-vorderingen van de afgelopen 3 jaar. Voor wat

mooie kijk in de keuken van de geo-informatie en alleen

betreft het laatste beperkt Masser zich tot een nauwge-

daarom draagt het boek bij aan de doelen die iedereen,

zette beschrijving van de gepubliceerde informatie: wat

die bij de ontwikkeling van geo-informatie infrastructu-

is INSPIRE? Wat zijn de uitvoeringsregels en hoe zijn deze

ren betrokken is, nastreeft.

tot stand gekomen? De doorgewinterde GI’er zal zeer veel herkennen van wat Masser beschrijft.

Voor een derde editie heb ik echter nog wel wat sugges-

AUTEUR: Bastiaan van Loenen | TU Delft

ties. Masser zou zijn licht kunnen werpen op de INSPIRE-

E-MAIL: B.vanLoenen@tudelft.nl

implementatie in Europa, waar hij kan bouwen op de

WEB: bastiaanvanloenen.nl

Live geo-googlen in de openbare ruimte

MIJN PerSPECTIEF

Kent u de uitspraak ‘oplossingen veranderen, maar

inwinnigsensoren. Camera’s van de professionals, die

functies blijven gelijk’? Indianen communiceerden

op alle zwaailichtachtigen kunnen zitten. Smartphones

draadloos over afstand met rookwolken, wij doen dat-

in de handen van getuigen van een incident. Livebeel-

zelfde met een smartphone. Valt het u ook op voor

den van de aanwezige pers. Dan nog even een ‘cloud’

hoeveel geautomatiseerde processen dit vaak nog

om via een internetoplossing de boel aan elkaar te

geldt. De rekencapaciteit van computers helpt zaken

knopen, slimme en snelle analysesoftware eroverheen,

sneller en efficiënter te doen. Maar beter?

en ja hoor… we googlen live in de openbare ruimte!

Toekomstmuziek, hype of al een bijna gerealiseerde

Ondanks alle technologische mogelijkheden en be-

nieuwe ‘geo-zoekmachine’. De GIS Conferentie 2010

schikbare softwarepakketten leert de praktijk dat

liet zien dat we al heel erg dichtbij zitten.

kwalitatieve interpretatie van geautomatiseerd opgehoeste cijfers en analyses, vaak nog het werk is van een specialist. Maar eerlijk is eerlijk, het is erg lekker dat de

AUTEUR: Ruud Möhlmann | Horus

bulk aan datacollectie en verwerking al door een chip

E-MAIL: rmohlmann@horus.nu

is gedaan.

WEB: horus.nu

Soms levert innovatieve automatisering toepassingen op met functionaliteit, die nauwelijks mogelijk was geweest zonder de rekencapaciteit van computers. Ook deze kunnen als ‘hype’ soms onnodig ontploffen. Maar binnen het geo-domein lijkt de markt één ontwikkeling duurzamer te gaan oppakken. Er verschijnen namelijk steeds meer verzoeken om geodata met innovatieve digitale technieken grootschalig in de openbare ruimte in te winnen. Laser, video en foto wel of niet gecombineerd met andere sensoren, om er een paar te noemen. De huidige tijdgeest eist tegelijkertijd dat dit voor ‘weinig’ kan.

De ontwikkelingen gaan daarbij zo snel dat het een sport lijkt om kwantitatieve inwinning en de conversie, van al die data tot bruikbare informatie, ‘live’ moet plaats kunnen vinden! Dus geen of nauwelijks pre- en postprocessing.

Wellicht is dit iets minder relevant bij de inwinning van het areaal voor de gemeente. Maar bijvoorbeeld de veiligheidsregio’s, politie en het OM zullen daar bij incidenten heel anders over denken. Netcentrische realisatie ‘live’ gevoed vanuit allerlei vooral draadloze 47

European LIDAR Mapping Forum 30 november - 1 december 2010

Esri Developer Summit

7–10 maart 2011

Palm Springs, Verenigde Staten

Esri.com/events/devsummit/

Den Haag, Nederland www.lidarmap.org/elmf

Esri International User Conference

Esri.com/events/uc/

San Diego, Verenigde Staten

11-15 juli 2011

GeoDesign Summit 5–7 januari 2011 Redlands, Verenigde Staten geodesignsummit.com

Esri Worldwide Business Partner Conference 6–8 maart 2011 Palm Springs, Verenigde Staten Esri.com/events/bpc/

Agenda wie, wat en waar