In Perspectief nr.02 2012 by Esri Nederland

geografisch denken en doen

INPerSPectIeF een uitgave van Esri Nederland nr. 022012

GOEDkOPER, SNELLER EN EffICIëNTER WERkEN DANkZIj GIS ALLES VERBONDEN MET ÉÉN CENTRAAL SySTEEM WATERSChAP ZuIDERZEELAND OMARMT ARCGIS

MEEr KUNNEN

NA ANALYSE IN

ArCGIS

COlOFOn

In Perspectief is een uitgave van Esri Nederland. Het magazine brengt actuele ontwikkelingen op het gebied van geografische informatie in Nederland. De focus ligt op praktijkvoorbeelden, trends en ontwikkelingen. CONTACT E: redactie@in-perspectief.nl T: +31 (0)10 217 07 00 I : www.in-perspectief.nl REDACTIE Harmen van Doorn, Corine Meppelink, Ron Noordhuis, Jurgen ten Siethof, René Voogt, Bas Bijtelaar, Frits van der Schaaf, Alexander Molhuysen, Arjen Pluim, Evert Verveer. Aan deze In Perspectief werkten verder mee: Truus van den Berge, Nathasja van Dijk, Maria Tunnisen, Debbie van Vliet, Berend de Vries ONTWERP Karen Stultiens fOTOGRAfIE LENS! fotografie > Marcel Krijger (tenzij anders vermeld) VORMGEVING EN DRuk LENS! communicatie (www.lenscommunicatie.nl) ‘t Papierenhuys OPLAGE 4.500 exemplaren ABONNEMENTEN Organisaties met een onderhoudscontract van Esri Nederland krijgen In Perspectief kosteloos toegestuurd. Zonder onderhoudscontract is het ook mogelijk om In Perspectief te ontvangen. Een jaarabonnement kost 25 euro (excl. btw). Voor verzending naar buitenland gelden aanvullende porto- en administratiekosten. ADVERTEREN Esri Nederland biedt partners en relaties de mogelijkheid zich te profileren in In Perspectief. Vraag naar de advertentiemogelijkheden (voorwaarden, tarieven en aanleverspecificaties) via: adverteren@in-perspectief.nl. DISCLAIMER Esri Nederland besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de artikelen in In Perspectief. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruikt kaarten beeldmateriaal blijft eigendom van de makers. Artikelen uit In Perspectief mogen alleen openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Esri Nederland. COVER De coverfoto is genomen bij de Wollinghuizersluis in het Ruiten-Aa-kanaal nabij Bourtange. Het betreft een schutsluis met naastgelegen stuw. De foto hoort bij het artikel dat begint op pagina 12.

GIS Voor...

33 Geo-empower(wo)ment! 55 ‘ArcGIS Online bevordert interne samenwer-

BOUW & INFRA

king’

45 De Gouden Gids voor omgevingsinformatie

NIEUwS

GEMEENTEN 10 Archeologen staan graag in de bagger 30 BGT gaat bij gemeenten Den Helder, Bronk-

26 ‘Het is uw buurt, dus u krijgt de vrijheid om iets te veranderen’ 46 Goedkoper, sneller en efficiënter werken

Waardering voor inventief Scheldestromen

Esri helpt BGT’ers verder

Waardering voor leveren TOP10NL in formaat file geodatabase

dankzij GIS 50 Verbeter de buurt met ArcGIS

Eerste sessie ArcGIS Online-gebruikersgroep een feit

horst en Harderwijk om samenwerken

OIV

Inspireservices maakt organisaties INSPIREproof

18 Informatie gaat als een lopend vuurtje

Nederland van Boven krijgt een vervolg!

door Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid

E-Mergo re-seller Esri Maps for IBM Cognos

OVERHEID

ArcGIS- gebruikers weten de Nederlandse

53 ‘Nu volstaat een druk op de knop’

basemaps goed te vinden

WATERSCHAPPEN oVErIG

12 Meer kunnen na analyse in ArcGIS 22 Alles verbonden met één centraal systeem 34 Primeur voor waterschap Aa en Maas: hele beheergebied mobiel ingemeten

Voorwoord

28 ‘Nieuwe kennis meteen bij klanten gebruikt’

36 Waterschap Zuiderzeeland omarmt ArcGIS Online

32 De kracht van de kaart betekent voor mij…

ZORG

37 Werken met kaarten op scherm

40 Minder zorgen door Wijk- en Praktijkscan

38 Integrated GIS en work management voor utilities

KrACHT VAN dE KAArT

39 Volwaardige web-inspectietool voor verschillende sectoren

20 Onbemand vliegtuig brengt schade natuur in kaart 48 ‘Een klant kiest voor gemak en dat

39 Visualiseer asset management 42 Location Analytics to go 54 Een GIS-gids voor open geodata

bieden wij’

AdVErTENTIES

52 Ontdek de veelzijdigheid van ArcGIS Online

oPINIE

2INSPECT

Ultimo

16 Tensing 17 Samen denken en delen 25 Zonder al te veel moeite

in perspectief, nummer twee, tweeduizend twaalf

INhoudsopgave ‘ArcGIS Online

Location

bevordert

Analytics

interne samenwerking’

to go

42 “Een mooi middel om elkaar op te roepen sneeuw te schuiven.”

26 Minder zorgen

Archeologen staan graag in

door Wijk- en

de bagger

Praktijkscan

Voorwoord

Beste lezer, Met veel bewondering kijk ik naar de werkwijze van bedrijven als Google, Apple, Facebook en Amazon. Zij staan inmiddels bekend als ‘the Gang of Four’. In korte tijd wisten ze een enthousiaste community op te bouwen waarmee ze de wereld veroverden. Hun ultieme kracht zit in het maken van het platform. Op het platform worden oplossingen gebouwd, ontwikkeld of gecreëerd. In een hele andere setting ontwikkelt Esri zich ook in de richting van een platform-organisatie. Deze In Perspectief gaat daarover. Deze trend is zichtbaar in de verbredingsslag die geografische informatie in de maatschappij maakt. Organisaties werken nu breder met geo-informatie, mogelijk gemaakt door onder meer het gebruik van templates en webmaps: flexibel configureren en meervoudig consumeren

van

informatie.

gebruikersverhalen

die

dit

illustreren vindt u op de pagina’s over waterschap Scheldestromen, veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid en diverse gemeenten. Maar ook ontdekken steeds weer nieuwe organisaties de kracht van ArcGIS.

“Geoinformatie maakt een verbredingsslag in de maatschappij.”

Bijvoorbeeld de Amsterdamse gezondheidscentra en de klanten van de atlas voor BIM-omgevingsinformatie. Daarnaast komt het maken van online applicaties voor individueel gebruik steeds meer in opmars. Waterschap Scheldestromen is het schoolvoorbeeld hiervan. Via standaard templates van ArcGIS Online zijn eenvoudig afgeleide applicaties te maken, waardoor medewerkers in de hele organisatie data kunnen raadplegen en opslaan in de centrale database. Dit geldt ook in ondersteunende processen zoals bij Tulip Oil. ArcGIS Online maakt het verschil. Het zijn allemaal voorbeelden hoe organisaties volop profiteren van ons platform, eenvoudig en snel inzetbaar door het zelf kunnen configureren. Een ecosysteem waarin data, software, partners en gebruikers bij elkaar komen. Ik hoor graag hoe uw organisatie al gebruik maakt van ons platform! Ik wens u veel leesplezier en inspiratie met deze editie van In Perspectief. Frits van der Schaaf directeur business development Esri Nederland fvanderschaaf@esri.nl

Eerste sessie ArcGIS Online-gebruikersgroep een feit

Foto: Maria Tunnisen

tegenwoordigen acht or-

blijkt uit de reacties van alle partijen.

ganisaties die sinds korte

Caroline Porsius, van het GIS Compe-

tijd aan de slag zijn ge-

tence Center EL&I: “Geweldig om te

gaan met ArcGIS Online

zien wat er tot nu toe voor moois is

om informatie uit hun

ontwikkeld door deze groep gebrui-

systemen

derden

kers van ArcGIS Online. Deze eerste

inzichtelijk te maken in

sessie van de gebruikersgroep was

kaarten en portalen.

erg inspirerend.” De volgende bij-

Uit de presentaties op de

eenkomst staat gepland voor januari

voor

Dienst Landelijk Gebied (DLG), on-

gebruikersmiddag blijkt dat er tal

derdeel van het ministerie van Eco-

van mogelijkheden zijn voor het ge-

nomische Zaken, ontving onlangs

bruik van ArcGIS. De gebruikersmid-

E-mail voor meer informatie naar

16 ArcGIS Online-gebruikers. Zij ver-

dag is zeker voor herhaling vatbaar,

contact@esri.nl

2013 bij Grontmij.

Waardering voor inventief Esri helpt Scheldestromen BGT’ers

verder

Het gebruik van kaarten in de interne en externe communicatie leidt tot effectievere communicatie. Waterschap Scheldestromen heeft dit

Ter ondersteuning van de imple-

ondervonden door hun organisatie-

mentatie van BGT/IMGeo heeft

brede gebruik van hun Geografisch

Esri Nederland een handje gehol-

Informatie Systeem (GIS). Het wa-

Foto: Karen Stultiens

pen bij de visualisatie voor Windows-gebruikers. De SVG-bestan-

terschap kreeg hiervoor op de GIS Conferentie op 26 september 2012

buiten. Eén van de redenen dat het

den van de visualisatierichtlijnen

de ‘Enterprise GIS Award’ uitgereikt.

waterschap deze award ontvangt

zijn door Esri Nederland omgezet

De award werd uitgereikt op de eer-

is de zelfstandigheid waarmee de

in een Windows True Type Font.

ste dag van de GIS Conferentie van

organisatie aan de slag is gegaan

Het is hiermee direct bruikbaar

Esri Nederland, hét jaarlijkse GIS-

met nieuwe ontwikkelingen. Ver-

voor ArcGIS-gebruikers en voor

evenement waar zo’n 1500 mensen

der werkt het waterschap proactief

andere op Windows gebaseerde

uit de GIS-wereld bijeenkomen. Elk

samen met de provincie Zeeland als

pakketten. U kunt deze downloa-

jaar wordt tijdens deze conferentie

het gaat om geo-informatie en ge-

den bij GeoNovum.

de award overhandigd aan een or-

bruikt het kaarten in de communi-

ganisatie die een bijzondere pres-

catie naar burgers.

tatie heeft geleverd op het gebied

business consultant Barend Sneller

van het breed toepassen van geo-in-

Lees meer over waterschap Schelde-

formatie in hun organisatie of daar-

stromen op pagina 48.

E-mail voor meer informatie naar via bsneller@esri.nl

GISnieuws Waardering voor leveren TOP10NL in formaat file geodatabase De BRT (BasisRegistratie Topogra-

schap. Het bedrijf maakt sinds kort

fie), TOP10NL, van het Kadaster

gebruik van de TOP10NL-database

blijft als open data beschikbaar in-

voor de oriëntatie van haar GIS-

het formaat file geodatabase. De

data. Dennis Houben heeft goede

TOP10NL wordt voortaan alleen in

ervaringen met de aanvraag: “De

Het PBL gebruikt TOP10NL om haar data te visualiseren.

het standaard GML-formaat aange-

levering is snel en de service goed.”

als een filegeodatabase is de TOP10

boden. Het Kadaster laat de leve-

Het Planbureau voor de Leefomge-

in een uur beschikbaar voor alle on-

ring in andere formaten over aan

ving (PBL) gebruikt de TOP10NL om

derzoekers. Bovendien weten we

het bedrijfsleven. Esri Nederland

te kunnen rekenen en te visualise-

bij uitwisseling van resultaten met

verzorgt daarom vanaf nu de leve-

ren. Bij het analyseren gaat het vaak

partners welke versie van de TOP-

ring in het formaat file geodatabase

om, voor heel Nederland, trends af

10NL gebruikt is en dat er geen ver-

via

te leiden uit de TOP10NL. Zo heeft

schillen zijn veroorzaakt door fou-

zijn er blij mee.

het PBL de TOP10 onlangs gebruikt

ten bij het omzetten van de GML.”

Heusschen * Copier is gespeciali-

als basis voor een dataset die in de-

seerd in het ontwerpen en managen

tail de ligging van het Nederlandse

E-mail voor meer informatie naar

van ruimtelijke projecten en proces-

oppervlaktewater weergeeft.

content@esri.nl

sen op het gebied van stad en land-

Kees Schotten: “Door de aanlevering

esri.nl/brt.

ArcGIS-gebruikers

Inspireservices maakt organisaties INSPIRE-proof Voor verlichting en meerwaarde

as a Service) te gebruiken en wordt

zorgen in het dagelijks werk als het

gecombineerd met advies en im-

gaat om de INSPIRE-verplichting:

plementatie-ondersteuning.

dat is het doel van Inpireservices,

totaalproduct is de oplossing voor

een samenwerking van Royal Has-

belanghebbenden rondom INSPIRE,

koningDHV, Geodan en Esri Neder-

waaronder de gegevensproducen-

land. Tijdens de tweede dag van de

ten en gegevensafnemers.

Het

Foto: Karen Stultiens

GIS Conferentie, 27 september 2012, werd de alliantie bekrachtigd met

De Europese kaderrichtlijn INSPIRE

verplicht om binnen de gestelde

de ondertekening van een memo-

heeft als doel het realiseren van een

termijnen de overheidsgerelateerde

randum of understanding.

Europese geo-informatie infrastruc-

geografische

Inspireservices kenmerkt zich vooral

tuur. Dit maakt een geïntegreerde

schikbaar te stellen, moeten de or-

door de totaaloplossing die wordt

aanpak van bijvoorbeeld Europese

ganisaties INSPIRE-proof zijn. Inspi-

geboden: een oplossing voor IN-

milieuzaken mogelijk en bevordert

reservices kan hierbij helpen.

SPIRE-dataproviders

INSPIRE-

het hergebruik van ruimtelijke in-

ArcGIS

formatie van overheden. Nu de

E-mail voor meer informatie naar

INSPIRE-richtlijn

partners@esri.nl

gebruikers.

Het

én

product

voor INSPIRE is als SaaS (Software

alle

EU-lidstaten

databestanden

be-

Areaalgegevens op de kaart zetten

Met Ultimo Infra Asset Management en

Door uw gegevens op de kaart te zetten

2iNSPECT heeft u de beschikking over een

ziet u in één oogopslag:

hulpmiddel ter ondersteuning van Asset

• Waar uw assets zich bevinden

Management. Door de integratie met de

• Waar werkzaamheden uitgevoerd worden

NEN 2767-4 beschikt u over een uniforme

of gepland staan

decompositie en objectieve data van de

• Hoe werkzaamheden efﬁciënter gepland

condities van uw assets. In combinatie met

kunnen worden

ArcGis heeft u een uitstekend stuurmiddel

• Wat de (toekomstige) onderhoudstoestand

om de kwaliteit van uw Areaal te monitoren

is van uw Areaal

en te waarborgen.

• Etc.

W W W.U LTI M O. N E T

W W W. 2I NSPEC T. N L INZICHT

GISnieuws Nederland van Boven krijgt een vervolg! Na het doorslaande succes van de

staan. Naast het vogelperspectief,

eerste serie heeft de VPRO plan-

spectaculaire camerawerk, vernieu-

nen om Nederland van Boven een

wende datavisualisaties en por-

vervolg te geven. In november 2013

tretten van gewone Nederlanders

start naar verwachting een tweede

wordt tijd dan ook een nieuwe di-

serie van 10 afleveringen, van elk 30

mensie in de serie. Naar de eerste

minuten. De eerste serie was een

serie keken gemiddeld zo’n ander-

‘ode aan de maakbaarheid’. In de

half miljoen mensen.

nieuwe reeks zal de vraag hoe ons Bron: VPRO

land verandert in de tijd centraal

Bron: VPRO

E-Mergo re-seller Esri Maps for IBM Cognos E-mergo,

tussen de BI en de GIS-afdeling.

Intelligence-oplos-

Samen met Esri Nederland zijn

singen, verkoopt het nieuwe

wij in staat mee te denken met

product Esri Maps for IBM

de geo-specialisten en een brug

Cognos. Dit product zorgt er-

te slaan naar de Business Intelli-

voor dat binnen IBM Cognos-

gence-specialisten. De synergie

dashboards en rapporten kaar-

die hieruit ontstaat, zal leiden

ten

tot het verkleinen van het ver-

Business

gespecialiseerd

gemaakt,

geïntegreerd,

geconfigureerd en gedeeld kunnen

Support Provider. Sinds vorig jaar is

schil tussen informatievoorziening

worden.

het bedrijf partner van Esri Neder-

land. E-mergo heeft een partnership

organisaties zien Esri Maps for IBM

Onder het motto ‘haal uit je bedrijf

opgezet met Esri Nederland en IBM

Cognos als het product dat de krach-

wat erin zit’ helpt E-mergo sinds

om een oplossing te bieden aan het

ten bundelt van BI en GIS-wereld .

2001 organisaties bij het verbete-

eilandjes denken binnen organisa-

ren van hun informatievoorziening.

ties. Jaco Geluk, directeur E-mergo:

E-mail voor meer informatie naar

E-mergo is gecertificeerd IBM Cognos

“Wij bouwen de gewenste brug

partners@esri.nl

informatiebehoeften.”

Beide

ArcGIS- gebruikers weten de Nederlandse basemaps goed te vinden De Nederlandse basiskaarten op ArcGIS Online worden steeds meer gebruikt. Een sterk toenemend aantal ArcGIS-gebruikers kiest voor de Topografische basiskaart en het grijze canvas in het Rijks Driehoeksstelsel (RD). Naast dat het gebruik stijgt, neemt ook de intensiteit van het gebruik van de basiskaarten toe. De clients die het meest gebruik maken van de RD-basiskaarten zijn ArcGIS Online, ArcMap en webapplicaties (bijvoorbeeld GeoWeb of Geocortex). 9

gis voor gemeenten

Archeologen staan graag in de bagger

Archeologie-afdeling Den Haag gebruikt ArcGIS om effectiever te werken. Maar een meter dieper bleek nog een intact Vlaardingen-loopvlak te zijn. Vlaardingen is een cultuur uit de nieuwe steentijd, het neolithicum,” verduidelijkt Stokkel. “Eerder zijn er ook Romeinse mijlpalen en een Romeinse weg gevonden. Dat verhaal over de neolithische vindplaats is uniek. We willen het vertalen, en dan zal het ook Europese aandacht krijgen. Vooral vanuit Engeland is grote interesse.” Een marmeren trap leidt naar de voormalige kluis, waar zich nu ‘De Schatkamer’ bevindt, zoals de ruimte waar archeologische vondsten liggen uitgestald genoemd wordt. Voor de authentieke kluisdeur ligPeter Stokkel (r) werkt samen met Jeroen de Jong op de afdeling archeologie van de gemeente Den Haag.

gen de botten van een herdershond uit de Romeinse tijd tentoongespreid. Een houten trap brengt

Het werken met GIS had voor de archeologie-afdeling van de gemeente

ons naar boven. Hier werkt Stokkel

Den Haag aanvankelijk heel wat voeten in de aarde, maar jonge archeologen

met onder andere zijn collega Je-

brachten dit proces in een stroomversnelling. Nu de afdeling werkt met ArcGIS

roen de Jong, GIS-tekenaar.

kunnen ze data digitaal, beter en vergelijkbaar opslaan. Dit zorgt voor een betrouwbaarder beeld. “Werken zonder GIS is inmiddels ondenkbaar.”

De norm De Jong werkt al negenentwintig

Een geschiktere huisvesting had

Schatkamer

jaar bij de afdeling archeologie. “Ik

de afdeling Archeologie van de ge-

Een schedel uit de 17e eeuw trekt de

heb nog meegemaakt dat we schrijf-

meente Den Haag zich nauwelijks

aandacht, maar de oude zwaarden,

machines gebruikten, en dat het

kunnen wensen: een monumentaal

potten en pijlpunten zijn volgens de

hele stadhuis met één faxapparaat

bankgebouw van bijna honderd

jonge Peter Stokkel, projectleider

werkte. Een geografisch informatie-

jaar oud. Beneden worden vond-

en een gedreven archeoloog, net

systeem, GIS, kenden we niet. Veld-

sten schoongemaakt, onderzocht en

zo mooi. “Het draait vooral om het

tekeningen werden met kleurpot-

eventueel gerestaureerd. In de ruim-

verhaal dat de vondst vertelt. Zo zijn

lood ingekleurd en dat kostte veel

te waar presentaties worden gehou-

we nu bezig met de nieuwbouwwijk

tijd. Later zijn we van pentekeningen

den, staat een vitrine met vondsten

Wateringse Veld. We verwachtten er

op millimeterpapier overgestapt op

op chronologische volgorde.

resten uit de middeleeuwen, de Ro-

CAD-systemen. GIS bleef enigszins

meinse en ijzertijd tegen te komen.

science fiction en het was lastig om

“Werken zonder GIS is inmiddels ondenkbaar.” alles een beetje weten, op

met 3D Analyst.” Jeroen de Jong:

enkele specialisten na. Je

“Ik werk op grotere schaal met bij-

moet ook een duizendpoot

voorbeeld geologische kaarten van

zijn om het werk goed te

heel Den Haag, waar alle bodemla-

kunnen doen, je kunt na-

gen te zien zijn. Als je vroeger niet

melijk van alles tegenko-

goed zat met je marges, moest alles

men. De universiteit leert

opnieuw. Nu is dat niet meer nodig.

je de juiste vragen stellen,

Als er een bouwvraag binnenkomt,

en GIS is een tool om die

kijken wij of daar archeologisch on-

vragen te beantwoorden.

derzoek moet plaatsvinden.

Mijn scriptie ging zelfs over GIS en archeologie. archeologen te overtuigen van de

Met ArcGIS breng ik alle data in kaart.” Stokkel: “Locaties van vind-

functionaliteit. Totdat een jongere

In de Late Bronstijd hadden de

plaatsen moeten natuurlijk bijge-

generatie met mensen als Peter hier

Hethieten reliëfs gemaakt; ik keek

houden worden, en de geologische

kwam werken. Toen is het werken

naar de functie daarvan, aan de

kaart verandert steeds.” De Jong:

met GIS hier in een stroomversnel-

hand van de ligging van die dingen.

“Met geologische kaarten kun je

ling geraakt. Prettig. Werken zonder

Ik maakte een 3D-landschap en be-

bijvoorbeeld zien welke ondergrond

GIS is inmiddels ondenkbaar.”

rekende vanaf welke plek je die

ooit tot bewoning uitnodigde en

reliëfs kon zien. We denken dat we

welke niet, en daar beleidskaarten

Stokkel beaamt dat. “De kwaliteit

veel weten, maar juist door nieu-

op baseren die de politiek weer kan

van data is nu beter, en alles is di-

were technieken kom je vaak tot an-

gebruiken voor hun besluitvorming.”

gitaal met elkaar te vergelijken.

dere conclusies. Je kunt met ArcGIS

Dat is een enorm voordeel. Tijdens

vragen beantwoorden die anders

GIS blijft in ontwikkeling. Hoe het

mijn studie heb ik al veel met GIS

onbeantwoord zouden blijven.”

werk van beide heren er in de toekomst uitziet, vinden ze dan ook las-

gewerkt. ArcGIS wordt, zeker bij gemeenten, steeds meer de norm.

Analysetool

tig in te schatten. Stokkel: “We zijn

Het werkt heel goed.”

Den Haag zet ArcGIS heel breed in.

bijvoorbeeld aan het kijken of we

Stokkel is momenteel met Steentijd-

drones (een soort vliegtuigje dat op-

Andere conclusies

onderzoek bezig, waar hij de ver-

names maakt, red.) kunnen inzetten

Het viel Stokkel tijdens zijn studie op

spreiding van vondsten bekijkt, en

om vlakfoto’s te maken.”

dat archeologen een apart slag volk

eventuele patronen daarin. “ArcGIS

zijn. “Vrijwel uitsluitend academici

gebruik ik daarvoor als analysetool.

AUTEUR: Wilfred Hermans

die graag in de bagger staan en van

Ook maken we hoogtemodellen

E-MAIL: gemeenten@esri.nl

“Je kunt met ArcGIS vragen beantwoorden die anders onbeantwoord zouden blijven.” 11

Gis voor water schappen

Meer kunnen na analyse in ArcGIS Waterschap Hunze en Aaâ&#x20AC;&#x2122;s spoort miljoenen kubieke meters bergingsruimte voor water op met slimme ArcGIS-berekeningen.

Nederland strijdt voortdurend tegen water: regelmatig staat het water ons land hoog aan de lippen. Dijken die veilig zijn, hebben het zwaar, maar de veiligheid van burgers mag niet in het geding komen. Waterschappen dragen zorg voor droge voeten in onze polders, dorpen en steden. Waterschap Hunze en Aaâ&#x20AC;&#x2122;s had begin dit jaar veel wateroverlast. Na een evaluatie en na een GIS-analyse later dit jaar bleek echter dat in hun polders veel meer water te bergen is. 13

Een

stormachtige

noordwesten-

situaties die extremer zijn dan die

kunnen bergen, zijn door het AHN-2

wind op de Waddenzee zorgde in

van januari 2012. Eén van de maat-

duidelijk in beeld gebracht. Zo’n

januari 2012 voor zeer hoge zee-

regelen is het nog beter benutten

gedetailleerd beeld van de afmetin-

waterstanden. Normaal gesproken

van de bergingsruimte die sloten en

gen van zelfs de allerkleinste sloot-

loost het waterschap Hunze en Aa’s

kanalen in de polder waar het wa-

jes die water kunnen bergen had

onder ‘vrij verval’ het overtollige

ter niet uit zichzelf blijft staan. Dit

het waterschap niet eerder. Met

water in de boezems op zee. Maar

doet het waterschap door stuwen

ArcGIS kunnen met het AHN-2 de

door de extreem hoge zeewater-

op te trekken en gemalen tijdelijk

bergingsvolumes in al die water-

standen was dit in januari niet

uit te zetten. Hierdoor stijgen de

gangen worden berekend.

mogelijk. In waterschapstaal: een

waterpeilen in de polder zelf, waar-

gestremde lozing.

door minder water naar de boezem

700 peilgebieden

stroomt.

Het gebied is ingedeeld in onge-

Beter benutten

veer 700 peilgebieden met ieder

Deze gestremde lozing, in combi-

AHN-2

hun eigen peil. Voor al deze peil-

natie met veel neerslag en voor-

Sinds 2010 heeft het waterschap

gebieden is berekend wat de ber-

afgegaan door een natte decem-

beschikking over de tweede editie

gingsruimte is wanneer de diverse

berperiode

hoge

van het Actueel Hoogtebestand Ne-

waterstanden, door middel van het

waterstanden op de Eemskanaal-

derland (AHN-2). Deze hoogtekaart

optrekken van stuwen en het stil-

Dollardboezem.

zorgden

voor

waterschap

heeft voor elke 0,5 m x 0,5 m van het

zetten van gemalen, opgezet wor-

stelde hierop vast dat er sprake was

beheergebied van waterschap Hun-

den van het lagere winterpeil naar

van een hoogwatercalamiteit. Met

ze en Aa’s een hoogtewaarde met

het hogere zomerpeil. Het zou een

andere woorden: alle seinen op

een precisie op 5 centimeter. AHN-2

immense klus zijn om in GIS deze

rood!

geeft een zeer betrouwbaar beeld

berekening voor ieder peilgebied

van de breedte en taluds van alle

apart te doen. Daarom is er ge-

watergangen in het beheergebied.

bruik gemaakt van ModelBuilder.

Het

De dijken langs de boezem zijn aangelegd om deze hoge waterstanden

Deze tool in ArcGIS maakt het mo-

te keren. Het waterschap wil echter

Ook perceelsloten die in de winter

gelijk om de berekeningsstappen

ook voorbereid zijn op hoogwater-

droogvallen, maar die wel water

één keer in te voeren. GIS doet de

“Zelfs de allerkleinste slootjes zijn gedetailleerd in kaart te brengen met het AHN-2.” 14

berekening

daarna

automatisch

voor alle 700 peilgebieden. Op de uitkomst van de berekening

stuwen verhogen. Waterschapsme-

ties een bergingspolder minder in-

dewerkers hebben al geoefend met

gezet hoeft te worden. Dit bespaart

het zo snel en efficiënt mogelijk be-

mogelijk veel geld. De vuistregel

dienen van deze stuwen.

voor de aanlegkosten van een bergingspolder is 3 tot 5 euro per ku-

mag je niet blind varen, omdat GIS geen rekening kan houden met

Door ook de handbediende stu-

plaatselijke situaties die niet volledig

wen te gaan verhogen, kan ruim 5

geregistreerd staan. Kennis van het

miljoen kubieke meter extra water

Met deze nieuwe inzichten is het

gebied is dus cruciaal. Hydrologen,

worden geborgen in de sloten en

waterschap goed voorbereid om

peilbeheerders

GIS-medewer-

kanalen die lopen door de polders

ook in nog extremere hoogwatersi-

kers met veel gebiedskennis wisten

van Hunze en Aa’s. Dit komt over-

tuaties dan januari 2012 waterover-

nog een aantal grote waterpartijen

een met de bergingsruimte van een

last te voorkomen. Zo houden de

aan te wijzen die niet in open ver-

gemiddelde bergingspolder bij wa-

bewoners in het gebied van Hunze

binding staan met ander oppervlak-

terschap Hunze en Aa’s. Dit houdt in

en Aa’s droge voeten én worden

tewater. In deze waterpartijen kan

dat er bij een volgende hoogwater-

enorme kosten bespaard.

het waterschap de waterstand dus

situatie die vergelijkbaar is met die

niet sturen. Ze worden daarom niet

van begin 2012 een bergingspolder

meegerekend tot de ‘stuurbare ber-

minder ingezet hoeft te worden.

ging’. De goede samenwerking tus-

bieke meter.

AUTEURS: Johan Noordzij en Martijn Burgler Waterschap Hunze en Aa’s

sen de verschillende afdelingen van

Besparing

het waterschap maakt de resultaten

Vervolgonderzoek zal uitwijzen of

betrouwbaar.

ook in extremere hoogwatersitua-

E-MAIL: johan@noordzij.net en m.burgler@hunzeenaas.nl

Bergingspolder minder? Na de controleslag geeft de uitkomst van de berekening aan dat ruim 10 miljoen kubieke meter stuurbare bergingsruimte beschikbaar is in de bovenstroomse sloten en kanalen. Tijdens de hoogwatercalamiteit van januari 2012 werd de helft van deze bergingsruimte al ingezet met de op afstand bedienbare stuwen en gemalen. Het waterschap bedient een deel van de stuwen en gemalen vanuit het hoofdkantoor. Maar liefst 500 stuwen worden met de hand bediend. In de toekomst zal het waterschap bij hoog water op de boezem ook deze handbediende

Johan Noordzij (l) en Martijn Burgler (r) betogen in dit artikel dat waterschap Hunze en Aa’s mogelijk veel geld bespaart door water te kunnen bergen in sloten en kanalen in de polders. 15

Tensing Integrated Work Management Suite

Verhoog

Integreer work

servicekwaliteit

management en

en veiligheid

mobiel GIS

Bespaar kosten met geavanceerde urenadministratie

Geef uw buitendienst-

Verbeter uw service

medewerkers krachtige

en verhoog

GIS-ondersteuning

productiviteit

T: +31 (0)418 572 800 | E: info@tensing.com | I: www.tensing.com

Samen denken en delen

een ander PerSPECTIEF

Steeds weer blijf ik me verwonderen over de enorme

reinigen, aanplanten, asfalte-

In deze rubriek schrijft één

hoeveelheid taken waar een gemeente zich mee bezig

ren, bankjes plaatsen of verwij-

van de bestuursleden van

houdt. Sinds kort werk ik bij de gemeente Eindhoven:

deren. Bijhouden van gegevens

de ArcGIS Gebruikersgroep

een boeiende, grote, vooruitstrevende gemeente waar

is ‘bijkomende rompslomp’. Het

Nederland

(AGGN)

voortdurend van alles te doen is.

toppunt voor de beheerder is

persoonlijk

perspectief

om in plaats van gedoe met ge-

dat van de AGGN. Deze afle-

Gebruik van geo-informatie is voor een groot deel van

gevens, een ‘magisch’ beheer-

vering wordt verzorgd door

de gemeenteambtenaren dagelijks werk. De ambtena-

systeem te hebben dat met één

AGGN-bestuurslid Heidi van

ren raadplegen de GIS-viewers en gaan er uiteraard van-

druk op de knop kaarten en tek-

der Vloet.

uit dat de kaart klopt. Als ze een goed idee hebben voor

sten laat zien.

een nieuw viewerthema zijn ze erg verbaasd dat de geo-

Informatie

over

vanuit of

lidmaat-

professional een hele vragenlijst heeft, waarvan de bo-

Dat kan alleen als je gezamenlijk

schap, nieuwsbrief en activi-

venste is: ‘wie beheert het bronbestand?’ En nog groter

structuur aanbrengt in de gege-

teiten van de AGGN: aggn.nl.

wordt de verbazing als de ambtenaar moet antwoorden

vens, met respect voor de wen-

dat hij dat zelf moet doen. Ze blijken zowel bronhouder

sen van de beheerders en voor

Verbind je met de AGGN

als eindgebruiker te zijn.

de wensen van de GIS-afdeling.

via LinkedIn.

Wanneer de beheerders ervan Dit geldt bij uitstek voor beheerders van de openbare

doordrongen zijn dat het behe-

ruimte. Ze geven opdrachten voor snoeien, maaien,

ren van gegevens net zo belangrijk is als het beheren van de openbare ruimte lukt dat prima. Lastig, maar toch gaat het lukken, want we hebben nu twee unieke ‘breekijzers’ in handen: de invoering van de BGT-IMGeo en ArcGIS Online. Met BGT-IMGeo als basis kunnen we straks de ideale beheersystemen inrichten. Na drie drukken op de knop door de geo-specialist, kunnen de bronhouders/-eindgebruikers met ArcGIS Online meedenken over welke gegevens ze willen aanvullen en hoe het kaartje eruit moet zien. En ze kunnen er meteen mee naar buiten! Het mooiste voor de geo-professionals moet nog komen. De komende jaren worden al die prachtige techniek en standaardisatie ingevoerd, maar moeten de systemen blijven werken. Terwijl de bankjes geplaatst worden en de bermen gemaaid, veranderen de gegevens. Samen denken en delen is nog nooit zo makkelijk geweest.

Beheerders van de openbare ruimte geven opdrachten voor snoeien, maaien en bankjes plaatsen. Deze werkzaamheden moeten wel geregistreerd en bijgehouden worden.

AUTEUR: Heidi van der Vloet | gemeente Eindhoven E-MAIL: h.vd.vloet@eindhoven.nl 17

Gis voor OIV

Informatie gaat als een lopend vuurtje door Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid Veel organisaties maken al gebruik van GIS in hun hele organisatie. Zij ontdekken dat een centrale infrastructuur ervoor zorgt dat informatie veel eenvoudiger beschikbaar kan worden gesteld. Verschillende gebruikers kunnen daarmee de voor hen relevante informatie zien. Het ontwikkelen van zo’n infrastructuur, een stabiele basis, is niet eenvoudig. Veiligheidsregio ZuidHolland Zuid wist dit echter in korte tijd van de grond af op te bouwen en daar plukken zij nu de vruchten van.

Pas zo’n 2 jaar geleden is bij de Vei-

bepaald systeem en zelfs verschillen-

zo als een soort katalysator. Dat was

ligheidsregio Zuid-Holland Zuid een

de systemen naast elkaar. Maar er is

de volgende stap: mensen moesten

GIS geïntroduceerd, maar nu al heeft

zoveel informatie in en buiten de or-

dit omarmen. Ik liet daarom ook af

geo-informatie zich als een olievlek

ganisatie beschikbaar.” Steeds vaker

en toe een printje liggen naast de

verspreid door de hele organisatie.

kwam Van Ballegooijen tegen dat

printer, ik liet het zien aan collega’s,

Informatie is organisatiebreed be-

dingen mis gingen door het handma-

ik praatte erover met het manage-

schikbaar gemaakt en daarmee is

tig bijwerken van de gegevens. “Ik

ment. Ook maakte ik rapportages.”

het delen van informatie een essen-

vond dat hier meer bij hoorde dan

Zo maakte Johan van Ballegooijen,

tieel hulpmiddel geworden.

alleen het kastje van het MDT: data is

inmiddels ook projectleider DBK ge-

belangrijk, gaat richtinggevend wor-

worden, langzaam maar zeker de

Goede motor

den en er kan veel meer mee. Maar

organisatie bewust van de waarde

Johan van Ballegooijen, adviseur

alleen met een centrale aanpak kan

en mogelijkheden van GIS en werd

operationele zaken bij de brand-

dit succesvol worden.”

draagvlak

weer Zuid-Holland-Zuid, heeft twee

gecreëerd.

Inmiddels

heeft de term DBK plaats gemaakt

jaar geleden serieus werk gemaakt

DBK, een onderdeel

voor de term OIV (Operationele In-

van de invoering van GIS. “Al snel

Het vervolg was het landelijke pro-

formatie Voorziening) omdat het al

kwam ik erachter dat een goede mo-

ject DBK (Digitale Bereikbaarheids

lang niet meer alleen om een bereik-

tor – een basis – cruciaal is. Daarna

Kaart), waardoor al snel de puzzel-

baarheidskaart gaat.

bouw je er als het ware een auto om-

stukjes in elkaar vielen. “Een goede

heen.” Dit bleek een enorme uitda-

centrale motor is cruciaal, één sys-

Grotere plaatje

ging want binnen de Veiligheidsre-

teem waar je gegevens in en uit kan

Terwijl Van Ballegooijen met concre-

gio waren de meeste medewerkers

laten lopen; opslaan en gebruiken

te voorbeelden een voedingsbodem

nog onbekend met wat een GIS kon.

waar je het wilt. De DBK is slechts een onderdeel, het gaat om méér.

Het balletje ging rollen op het mo-

Veel meer.”

ment dat er zeven nieuwe MDT’s (mobiele data terminals) werden

Stap 1 was de bouw van een laag-

aangeschaft. “De brandweer was ge-

drempelige viewer voor het intra-

wend aan het maken van eigen lijstjes

net. De rest van de organisatie kwam

en overtypen. Dit gaat voornamelijk

daardoor in contact met het feno-

over het raadplegen, aanmaken en

meen GIS. Van Ballegooijen: “De

uitwisselen van informatie met een

viewer werd gebruikt en fungeerde

Foto’s: Brandweer Zuid-Holland Zuid

“Alleen met een centrale aanpak kan dit succesvol worden.” legde voor het enthousiasme in de

de politie, Geneeskundige Hulp-

voor organisaties of het samenwer-

organisatie, was hij in zijn hoofd be-

verleningsorganisatie in de Regio

ken tussen verschillende organisa-

zig om het ‘grote plaatje’ te realise-

(GHOR), gemeenten en ambulan-

ties. Het bespaart ook veel geld. “Als

ren. “Organisaties zijn snel geneigd

cedienst hebben we verschillende

je meer kunt delen, heb je minder

een specifieke oplossing voor een

tekeningen. Zo kun je niet effectief

kosten nodig voor het inwinnen, be-

concreet probleem te bedenken.

samenwerken en de brand of crisis

heren en communiceren. Het werkt

Maar ik kijk graag naar het grotere

bestrijden. Allemaal hetzelfde beeld

echt: bij alle informatievragen die ik

geheel: in welke staat verkeerd het

hebben, is daarbij essentieel.”

krijg vanuit de organisatie, concludeer ik weer dat ik kan teruggrijpen

fundament? Mijn droom is één regionaal dataloket waar gegevens wor-

Hij ziet graag dat de informatie-

den

voorziening in de veiligheidswereld

opgewaardeerd,

gemuteerd,

op de centrale motor.”

multi-disciplinair wordt. Dus: brand-

Johan van Ballegooijen heeft intern

weer, politie (meldkamer) en am-

nog veel wensen voor de komende

“Voor de lange termijn is het beter

bulance. Vanuit de andere discipli-

tijd. “We hebben een stabiele basis

om altijd terug te grijpen op een cen-

nes is interesse om aan te haken bij

ontwikkeld. De volgende stap is dat

trale basis. Als alle auto’s gebouwd

het systeem van Zuid-Holland Zuid.

we voor elke persoon eenvoudig een

waren om maximaal 120 kilometer

“Waarom zouden we informatie 3

viewer kunnen configureren. Dat

per uur te rijden, omdat dat vroeger

keer moeten opslaan? Als we moe-

betekent dat we een basistemplate

de maximumsnelheid was, hadden

ten samen werken aan crisis- en ram-

hebben. Onze organisatie gaat er

we nu een probleem. Nu mogen we

penbestrijding, is één beeld cruciaal.

graag hard mee aan de slag. Want

immers 130 kilometer per uur rijden.

En het wiel zelf uitvinden is echt niet

hiermee kunnen we ons echt beter

Bij een gedegen basis en motor be-

nodig. Ik deel graag mijn kennis en

richten op ons werk: het redden

staat de mogelijkheid om met re-

hoop dat andere disciplines zullen

van mens en dier en het blussen van

latief weinig inspanningen aan de

aanhaken.” Dit is mogelijk, door-

branden.”

nieuwe wensen te voldoen.”

dat de informatiehuishuiding bij de

gevalideerd en gedistribueerd.”

brandweer nu op orde is.

Veiligheidsketen

AUTEURS: Corine Meppelink en Harmen van Doorn

Van Ballegooijen gaat graag nog

Relevantie

een niveau hoger. “Bij incidenten

Het werken met een centrale infor-

waarbij we werken met bijvoorbeeld

matiebasis is niet alleen effectiever

E-MAIL: cmeppelink@esri.nl

Wat is ArcGIS voor OIV? René Voogt, business manager OOV van Esri Ne-

templates beschikbaar voor Digitale Bereikbaar-

derland, vertelt over ArcGIS voor OIV: “ De oplos-

heidskaarten, Inspectie, Evenementen en Duik- en

sing ArcGIS voor Operationele Informatie Voor-

waterkaarten. De informatie kan gebruikt worden

ziening bestaat uit ‘Solution Templates’ die de

in alle standaard interfaces, apps en services en via

verschillende processen binnen de veiligheidske-

ArcGIS Online.”

ten ondersteunen. De templates werken op het standaard ArcGIS platform, hiervoor is geen aan-

René Voogt (rechts): “Solution Templates onder-

vullende software benodigd. Er zijn momenteel

steunen de processen binnen de veiligheidsketen.” 19

kracht van de Kaart

Onbemand vliegtuig brengt schade natuur in kaart Inzicht in natuurschade helpt bij nemen van beslissingen.

Augustus 2012. Een olielekkage vervuilt deels de kustlijn bij de lagune Jan Kok op Curaçao. Roze flamingo’s en andere dieren zien zwart van de olie. Een ramp voor de ecologie van Curaçao. Om zo snel mogelijk een goed beeld van de omvang van de schade te krijgen stelt de Esri -distributeur GIS4C hun onbemande vliegtuig beschikbaar om het Research Institute Carmabi, de organisatie die het schoonmaakproces leidt, te helpen.

Het gebied bij de lagune, een oud

maakt en door middel van Strechout-

stabiliserende functie voor de afzet-

zoutmeer, van Jan Kok is een na-

software direct een Orthofoto (foto

ting. Veel diersoorten en vogels uit

tuurgebied waar flamingo’s, krab-

die onder meer meteen een locatie

de zee zijn afhankelijk van de man-

ben, hagedissen en vele andere

krijgt) en Digitaal Terrein Model be-

groves voor voedsel, broedplaats en

soorten dieren hun thuis hebben.

schikbaar is. Binnen een halve dag

onderdak.” Vermeij weet uit erva-

Maar niet alleen de dieren lijden.

heeft de organisatie Carmabi al een

ring dat nog jaren na de ramp olie-

Deze olievervuiling heeft ongetwij-

duidelijk beeld van de gevolgen van

resten kunnen worden gevonden.

feld ook gevolgen voor de mangro-

de olieramp en de schade. De verza-

ves, een soort bomen dat alleen in

melde gegevens worden in GIS ver-

Beter inzicht

tropische gebieden voorkomt.

werkt, in 2D en 3D gevisualiseerd

Wetenschappelijk

en daarna geanalyseerd. Vragen die

Carmabi, Mark Vermeij, is erg blij

Moeilijk bereikbaar

de Orthofoto beantwoordt en visu-

met de foto’s die gemaakt zijn met

Zeker 2,76 hectare natuur is aange-

aliseert: Hoe breed is de strook die

de X100. Deze techniek helpt hen

tast door de olielekkage, maar een

geraakt is door olie? Wat is de ernst

een duidelijker beeld te krijgen van

ruwe schatting is dat de werkelijke

van de vervuiling aan de kust? Hoe

de situatie en geeft beter inzicht in

oppervlakte van mangroven die met

ver strekt het gebied zich uit?

welke stappen moeten worden ge-

directeur

van

nomen.

olie in aanraking is gekomen vijf tot zes keer hoger ligt. Het natuurge-

Impact

bied van Jan Kok is namelijk moei-

“De zwarte mangroven en hun

AUTEUR: Eric Sussenbach | GIS4C

lijk bereikbaar. GIS4C weet met een

jonge planten lijken het meest aan-

E-MAIL: e.sussenbach@gis4c.com

onbemand vliegtuig, de Gatewing

getast”, aldus Mark Vermeij, weten-

X100, een groot deel van de zichtba-

schappelijk directeur van Carmabi.

Dit artikel is vertaald door Harmen

re schade van het gebied letterlijk in

Hij geeft aan dat juist de mangro-

van Doorn

kaart te brengen.

ven van specifiek belang zijn voor de ecologie en de economie. “Ze

Het grote voordeel van de X100

fungeren als buffer tegen stormen

is dat het zeer nauwkeurig foto’s

en orkanen. Ook hebben ze een

Foto’s: GIS4C

GIs voor waterschappen

Mobiele apps, desktops allemaal verbonden met

Waterschap Scheldestromen kan effectief informatie inwinnen, beheren,analyseren en communiceren.

De tijd dat iPad’s alleen maar hip zijn is voorbij, althans bij waterschap Scheldestromen. Op de schermen van het waterschap zijn vooral kaarten te zien. Voor de bestuurders een doorbraak: “Zij kunnen met hun iPad geo-informatie aanraken.” De informatie die zichtbaar is, staat in een centrale database. Hier maken ook de desktops en andere services gebruik van. Het waterschap kan hierdoor slimmer met informatie werken. Inwinnen, beheren, analyseren en uiteindelijk communiceren. Foto: Waterschap Scheldestromen

en services: één centraal systeem De dijkinspecties zijn bij waterschap Scheldstromen in

door het bestuur. De ArcGIS-app was een mooie uitbrei-

volle gang. Punt voor punt worden de zeedijken in Zee-

ding hierop. “Opeens kon het bestuur de geo-inormatie

land nauwkeurig gecontroleerd. De inspecteur legt de

van het waterschap zien. Sterker nog, ze kunnen de infor-

status vast door deze op zijn iPad in te voeren. Op kan-

matie zelfs aanraken, aanklikken, op hun iPad.” Dit maakt

toor is meteen zichtbaar wat de inspecteur heeft gecon-

mensen enthousiast. In het veld wordt werk gedaan wat

stateerd. De besproken acties kunnen eventueel meteen

real-time zichtbaar is op de tablets en op kantoor. “De

worden ondernomen.

bestuurders waren enthousiast dat ze de waterschapsinformatie zo eenvoudig op hun iPad konden zien.”

Kosten “Met ArcGIS Online is het heel gemakkelijk om een app

Juiste moment

te maken.” Ignaas Bisdom, GIS-analist van waterschap

Het is ook een kwestie van er op het juiste moment bij

Scheldestromen, vertelt enthousiast over het gebruik

zijn, geeft Bisdom aan. “Op een gegeven moment zou-

van ArcGIS in zijn organisatie. Hij pakt meteen zijn iPad

den achttien opzichters een nieuwe laptop krijgen. Van-

om het te laten zien. “Kijk, hier hebben we een app voor

uit de centrale ICT-afdeling is voorgesteld om ze allemaal

inspecties van dijken. En zo maken we ook voor andere

een iPad te geven. Het doet hetzelfde, is goedkoper in

werkzaamheden vanuit hetzelfde vaste concept een

aanschaf en onderhoud en ze werken stabieler. Een an-

app.”

der belangrijk voordeel is dat ze gemakkelijk toegang

Dat dit kosten scheelt heeft Bisdom op zijn netvlies ge-

krijgen tot actuele data over wat buiten gebeurt.”

brand. “Het inspecteren verloopt bijvoorbeeld veel effectiever. Het staat immers meteen in ons GIS-systeem.

Een ander voorbeeld vond plaats afgelopen winter. Na

En voor andere taken kunnen we in korte tijd dezelfde

een periode van vorst trad dooi in en viel er neerslag,

soorten apps bouwen, die allemaal op dezelfde intuïtieve

gevolg opdooi. Ter voorkoming van schade aan de wa-

manier werken. Ideaal.” Bisdom heeft nog allerlei wen-

terschapswegen werden diverse wegen afgesloten voor

sen op zijn lijstje. Uiteindelijk moet dit worden uitgebreid

zwaar verkeer. De communicatieafdeling verzond een

voor vele processen met workflows, bijvoorbeeld bij de

tweet over een weg die werd afgesloten. “Ik las dit op

klachten en meldingen. Alles dus vanuit 1 centraal sys-

een zaterdagmiddag en dacht: het is veel duidelijker als

teem georganiseerd.

Papierloos Zoveel beweging in de waterschapsorganisatie, hoe krijgt de GIS-analist dit voor elkaar? “We zijn een ‘doeorganisatie’. Veel medewerkers moeten gegevens kunnen raadplegen als ze buiten in het veld zijn. Ze zijn in hun werk afhankelijk van informatie. Met de technologie van nu zijn we in staat om op een effectieve manier deze heel dichtbij te brengen.” Het werk dat het waterschap buiten doet heeft te maken met het wegenbeheer, waterbeheer, waterkeringen en –zuiveringen. Het waterschap is een jaar geleden gestart met de uitrol van tablets, in het kader van het papierloos vergaderen 23

GIs voor waterschappen

dit ook op een kaart zichtbaar is. Dan kunnen mensen de

Handomdraai

actuele situatie zien en meteen weten ze of ze er last van

In het toekomstbeeld van Bisdom worden kunnen alle

hebben. De kaart werd meteen gebruikt door de com-

medewerkers straks via taakgerichte apps hun werk

municatieafdeling. Sinds die tijd maken zij voortdurend

doen. “Snel, simpel en mooi.” De geo-afdeling verwacht

gebruik van kaarten in de communicatie.

straks zo’n zeventien taakgerichte apps te beheren. Denk hierbij aan een applicatie voor de grondbank, een maai-

Kernregistraties

app en een muskusratten-app. Bisdom werkt nauw sa-

Zo is waterschap Scheldestromen ‘de nieuwe wereld van

men met collega’s binnen de ICT-afdeling om de plannen

ArcGIS Online ingestapt’, zoals Bisdom het zelf zegt. “Het

en het beheer mee af te stemmen. “We doen dit nadruk-

maakt alles laagdrempeliger. We kunnen informatie sa-

kelijk samen.”

menbrengen voor de medewerkers in het veld en op kantoor.” Dat zorgt ervoor dat de wereld van de buiten-

Het gebruik van ArcGIS staat haaks op de vorige software-

medewerkers verbonden wordt met die van de beleidsme-

oplossing.. “Deze was weinig flexibel, een gebruiker had

dewerkers.

er geen invloed op en bevatte te veel functies. De gebruiker stond niet centraal. Maar software waar de gehele

Om effectief te werken aan een centrale actuele database

organisatie regelmatig mee moet werken, moet gewoon

heeft het waterschap vastgesteld welke gegevens belang-

goed zijn.” Of het nu om raadplegen, inventariseren of

rijk zijn om up-to-date beschikbaar te hebben. Deze wor-

calamiteiten gaat. Met de kracht van ArcGIS Online is het

den kernregistraties genoemd. Deze gegevens zijn overal

inspecteren en informeren in een handomdraai geregeld.

en met devices altijd op te vragen. Alle werkprocessen kunnen dan gekoppeld worden met de diverse services en is enkelvoudige opslag met meervoudig gebruik een feit!

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: avandoorn@esri.nl

Zonder al te veel moeite “Heeft u er ook al één?” Er zijn van die momenten dat het lijkt dat mensen om je heen opeens allemaal eenzelfde product aanschaffen. Bijvoorbeeld een iPad, smartphone of navigatiesysteem. Allemaal apparaten die makkelijk in gebruik zijn, zonder moeite in ons leven passen en met hun gebruiksvriendelijke technologie ons leven hebben veranderd. Zo hield de belichtingsmeter van een spiegelreflexcamera eerst alleen rekening met licht en donker. Nu houdt de belichtingsmeter van sommige digitale spiegelreflexcamera’s ook rekening met kleur, compositie, type lens en afstand voor het optimale licht. Niet iedereen koopt deze handige producten. Mijn buren

Column

“Een kokendwater-kraan. Ik twijfel nog.”

zijn lyrisch over hun nieuwe kokendwater-kraan. Ik twijfel nog of ik in zal stappen. Eenzelfde trend is zichtbaar bij het ontsluiten van geo-informatie via intranet of internet. Veel organisaties zien dat dit nuttig is en willen hier stappen mee maken, maar zien er wel tegenop, want er zijn veel vragen. Wat gebeurt er met mijn gegevens? Financieel gezien is er ook een drempel. De kosten van gegevens aanbieden zijn meestal wel hard te maken, maar de voordelen zijn soms moeilijk te kwantificeren. Er is ontzettend veel geo-informatie van hoge kwaliteit in Nederland, maar de potentie wordt nog niet benut. Gelukkig is daar nu een handig product voor: een cloud-oplossing, zoals ArcGIS Online. ArcGIS Online is zowel interessant voor organisaties die onervaren zijn met geo-informatie als voor organisaties die geo-informatie op een nieuwe manier willen gebruiken. ArcGIS Online ontsluit geo-informatie voor groepen binnen of buiten de eigen organisatie, of gewoon voor iedereen. Het mooie is dat daar niet eens een IT-infrastructuur voor ingericht hoeft te worden. Dat scheelt meteen allerlei investeringen vooraf en vaste kosten, zoals aanschaf van licenties en hardware, inrichten van de beheerorganisatie, inhoudelijke kennis van de producten. Bij deze cloudoplossing betaal je alleen wat je daadwerkelijk gebruikt en kun je gemakkelijk klein beginnen. Een cloudoplossing is makkelijk in gebruik, past zonder al te veel moeite in werkprocessen en verandert ons leven. Heeft u er ook al één? AUTEUR: Boris Minnaert, software architect E-MAIL: bminnaert@esri.nl 25

Gis voor gemeenten

‘Het is uw buurt, vrijheid om iets

Gemeente Eindhoven zet kaart in voor meer eigen verantwoordelijkheid burgers. Burgers zijn steeds meer zelf verantwoordelijk voor hun directe leefomge-

om er geen afvalbak was. Grips:

ving. Technologie ondersteunt dit proces. Zo ook de Buurtkaart, onderdeel

“Een andere bewoner kan weer rea-

van de pilot S(l)imcity. “Hij is laagdrempelig, efficiënt en altijd beschik-

geren door te zeggen dat die bank-

baar. Dit maakt het een mooi middel om elkaar bijvoorbeeld op te roepen

jes wel iedere zaterdag bezet zijn.”

sneeuw te schuiven.” De gemeente Eindhoven werkt al een tijdje buurtgericht en merkt dat dit zijn vruchten afwerpt.

Burgers medeverantwoordelijk Guido Quik, projectleider geo-informatie en daarmee verantwoordelijk voor de techniek achter de Buurtkaart, geeft aan dat de pilot twee doelen heeft: burgers betrekken, maar hen ook met elkaar in contact brengen zodat de wijk leefbaarder wordt. “Burgers kunnen problemen niet meer enkel op de gemeente afschuiven, ze zijn medeverantwoordelijk en dienen daarmee een belang.” Grips vult aan: “Gemeenten zijn op zoek naar manieren om hun burgers meer te betrekken bij het beheer

In de Eindhovense wijken Jagers-

“Burgers kunnen zelf beslissen waar

van de openbare ruimte. Dat komt

hoef en ‘t Hool draait sinds een jaar

meer of minder onderhoud nodig

doordat de overheid zelf minder wil

de pilot S(l)imcity. Met de Buurt-

is. Anderzijds geeft de Buurtkaart

regelen en meer verantwoordelijk-

kaart als onderdeel van de pilot

nuttige informatie zoals wie wat

heden bij burgers wil leggen.”

wil de gemeente onderzoeken of

beheert: wat is van de woning-

het beheer en het onderhoud van

bouwvereniging en wat is van de

Sneeuw schuiven

de openbare ruimte slimmer kan.

gemeente? Dat scheelt een tele-

De Eindhovense wethouder Mary-

ArcGIS Online bleek een heel toe-

foontje, want op de kaart is pre-

Ann Schreurs legt het aan de bewo-

gankelijk platform om snel informa-

cies zichtbaar hoe het zit. Of hoe

ners van de wijken Jagershoef en

tie te kunnen delen – met, maar ook

het zou moeten zitten en bij wie ze

‘t Hool uit via YouTube. “Misschien

voor bewoners. “We willen burgers

moeten zijn als ze een vraag of op-

wilt u iets veranderen in uw buurt:

triggeren om hun leefomgeving be-

merking hebben. Tegelijk kunnen

u wilt misschien een plek waar je op

ter te maken.”

ze digitaal ook zelf suggesties doen

boomstammen kunt zitten, waar je

en hun mening geven.”

kruiden kunt plukken of waar bol-

Hier meer, daar minder

len bloeien. Het is uw buurt, dus als

De pilot Slim City bestaat uit twee

Zo ontving de gemeente een vraag

u daar iets wilt veranderen, krijgt u

onderdelen, vertelt Antoinet Grips,

over waarom ergens drie bankjes

van ons de vrijheid. Wij willen hel-

programmaleider openbare ruimte.

stonden, in plaats van één, en waar-

pen, maar u doet het.” Quik onder-

dus u krijgt de te veranderen’ “ArcGIS Online kon direct gekoppeld worden aan de geo-infrastructuur.” streept deze ontwikkeling met een

legden we de ideeën voor die we

Systeem van de toekomst

ander voorbeeld: “Bij sneeuw hoef-

met een klankbordgroep hadden

De pilot heeft als doel om de be-

de je vroeger alleen je eigen stoepje

bedacht. Jong en oud kwam daar

wustwording,

te vegen, tegenwoordig hebben

op af, tachtig man in totaal.”

betrokkenheid van burgers te ver-

gemeenten steeds vaker strooizout

Om het draagvlak in de buurt te

groten. De tevredenheid is vooraf

en sneeuwschuivers beschikbaar, en

vergroten, werd samen met een

gemeten en na de pilot komt weer

zeggen ze: ‘ga je gang’.”

klankbordgroep van bewoners een

een meting. Quik benadrukt dat dit

behoefte-onderzoek gedaan. De

soort innovaties ‘systemen van de

Gemeenten hebben heel veel infor-

klanbordgroep is verantwoordelijk

toekomst zijn’. “Tot die tijd moet ie-

matie, maar delen heel weinig met

voor het uitleggen van de Buurt-

dereen – ook wij – er langzaam aan

hun omgeving. Nieuwe technolo-

kaart aan hun buurtgenoten. Daar-

wennen.”

gieën maken informatie delen mak-

naast is er ook een instructiemiddag

kelijker. Toen Quik bij Slim City be-

georganiseerd.

trokken raakte, werd de kracht van

tevredenheid

De belangrijkste succesfactor is volgens hem de opvolging. “Burgers

ArcGIS Online steeds beter zichtbaar:

Grips benadrukt dat de Buurtkaart

moeten kunnen zíen dat met hun

een heel toegankelijk platform waar-

geen meldingssysteem zoals Buiten-

inbreng de buurt verandert in de

mee je snel informatie kunt delen.

Beter of Verbeterdebuurt.nl is, om-

voor hen ideale situatie.” In februari

“ArcGIS Online kon direct gekoppeld

dat de koppeling met de back office

evalueert de gemeente Eindhoven

worden aan de geo-infrastructuur

voor deze pilot nog niet geregeld

de resultaten, en aan de hand daar-

van de gemeente Eindhoven.”

is. Voor één of twee wijken zou dat

van kijken ze of het project in heel

nog handmatig kunnen, voor een

Eindhoven wordt uitgerold.

Klankbordgroep

hele stad zou je er een dagtaak aan

De start van de pilot was spannend:

hebben. Quik: “Op termijn willen

AUTEUR: Wilfred Hermans

“Eerst organiseerden we een bij-

we de informatie uit die systemen

E-MAIL: contact@esri.nl

eenkomst met de wijkbewoners om

wel verwerken in onze buurtkaart.

te kijken waar behoefte aan was, en

De bewoner vraagt er om.”

“Een mooi middel om elkaar op te roepen sneeuw te schuiven.” 27

partners

‘Nieuwe kennis komt direct tot uiting in advies bij projecten van klanten’

Esri Partner Network borgt kennis over ArcGIS-platform bij partners. Maandelijkse kennissessies, een Esri-certificeringsprogramma, bootcamps en de

van essentieel belang is.” De maan-

ArcGIS 10.1 Ready-campaign. Zo worden partners van Esri klaargestoomd voor

delijkse kennissessies worden ook

succesvolle GIS-implementaties en het ontwikkelen van nuttige oplossingen.

regelmatig bezocht door medewer-

Het Esri Partner Network is een wereldwijde community van organisaties die

kers van Grontmij. “In een ontspan-

ruimtelijke oplossingen ontwikkelen en leveren op basis van Esri-technologie.

nen setting wordt op een toegan-

In Perspectief sprak met Gold-partner Grontmij GIS & ICT en Silver-partner

kelijke manier kennis gedeeld over

Tensing over het Esri Partner Network en hoe zij dit tot nu toe ervaren.

allerlei zaken die gerelateerd zijn aan het Esri-platform”, zegt Xander Bakker van Grontmij.

Bewijs van kunnen Het Esri Partner Network bevat ook de mogelijkheid om Esri-certificering te behalen waarmee duidelijk aan de klant kan worden aangegeven dat werknemers ArcGIS-kennis hebben op hoog niveau. Gerben Tiemens van Grontmij zegt daarover: “Het is toch een bewijs van kunnen en het kan gemakkelijk ingezet worden om klanten de verworven kennis binnen ons team te laten zien. Het zou goed zijn als opdrachtgevers hun kwaliteitseisen voor GIS-software vertalen door gecertificeerde ontwikkelaars voorkeur te geven bij het inhuren.” Grontmij Foto: Stock

heeft

onlangs

actief

deelgenomen aan de ArcGIS 10.1 Ready-campagne. Esri heeft deze

Tensing neemt regelmatig met di-

geïnformeerd zijn en dat eindge-

campagne opgezet om al haar part-

verse medewerkers deel aan kennis-

bruikers enthousiast zijn over de

ners wereldwijd voor te bereiden

sessies van Esri Nederland. Sophie

mogelijkheden

product

op het gebruik van ArcGIS 10.1. “Wij

Verbeek van Tensing vertelt: “Ken-

biedt. Anderzijds is voor ons van be-

hebben actief deelgenomen aan

nis van Esri-producten en diensten

lang dat onze consultants goed ge-

het bèta-programma van 10.1 om

heeft voor ons twee dimensies.

ïnformeerd zijn en blijven. Voor bei-

beter voorbereid te zijn op wat ging

Enerzijds hebben wij er direct be-

den geldt dat de inzet van Esri om

komen. Na de officiële release heb-

lang bij dat klantorganisaties goed

kennis te verspreiden en vergroten

ben we GeoWeb 4 onderzocht op

die

het

“Esri’s faciliterende rol in borgen van kennis van essentieel belang.”

de compatibiliteit. Dit werkt prima

neem je vervolgens mee naar kan-

Klaar voor 10.1

en met de 4.1-release in zicht zal

toor en kan zo binnen het GIS-team

Marcel Steenis van Grontmij sluit af:

het gebruik maken van nieuwe mo-

landen. Het komt direct tot uiting in

‘Met de deelname aan de ArcGIS

gelijkheden die aan ArcGIS 10.1 for

advies bij projecten van klanten”, er-

Server 10.1-boot camp, het actief

Server zijn aangebracht”, zegt Mar-

vaart Gerben Tiemens van Grontmij.

toepassen van ArcGIS 10.1 en de cer-

cel Steenis van Grontmij.

tificering van een aantal teamleden

Bootcamp Recentelijk

organiseerde

European

User

Ook Tensing was aanwezig bij de

voor ArcGIS Desktop Professional

bootcamp in Oslo. Harriët Bosschaart

10.1 geven we aan dat we ‘klaar’ zijn voor 10.1.”

Esri

licht toe: “De bootcamp was voor

Conference

ons een uitgelezen kans om op een

Oslo, met een speciale bootcamp

hele efficiënte manier snel kennis op

Ook Tensing heeft een uitgespro-

voor partners over ArcGIS 10.1 for

te bouwen. De overgang naar 10.1 is

ken mening: “Ons doel is om ge-

Server: onderdeel van de ArcGIS 10.1

relatief groot. Wij merken dat klan-

zamenlijke klanten zoveel mogelijk

Ready-campagne. Diverse partners

ten in de markt vragen hebben over

rendement te laten halen uit het

uit Nederland waren hierbij aan-

de impact van een migratietraject en

gebruik van Esri-producten. Een

wezig: Marc Hoogerwerf van Royal

de extra mogelijkheden die daar te-

succesvolle implementatie en het

Haskoning, Arjen van Zutphen van

genover staan. Vooral op dat laatste

succesvolle gebruik van ArcGIS valt

CGI (voorheen Logica). Maar ook

punt voegt de bootcamp veel waar-

of staat bij de borging van kennis bij

GerardJanVonkvanTensingenGerben

de toe.” Namens Tensing was Gerard

zowel partners als klanten. De facili-

Tiemens van Grontmij deden veel ex-

Jan Vonk aanwezig: “De bootcamp

terende rol die Esri hierin speelt met

tra kennis op van de expert, Ismael

was zeer waardevol. Ten eerste

bijvoorbeeld

Chivite van Esri Inc.

was de timing goed; een intensieve

camp en training, is van essentieel

training van partners vlak voor een

belang. Het zorgt ervoor dat wij het

“De meerwaarde van deze bootcamp

productrelease zorgt ervoor dat het

optimale aan de klant kunnen aan-

zat heel erg in het vernieuwende en

product goed landt in de markt. Ver-

bieden.”

de extra kennis van een expert van

der was de ‘hands on’-aanpak in Oslo

Esri. Doordat het over het nieuwste

prettig. Leren-door-te-doen werkt

AUTEUR: Marieke Hoogeveen

van het nieuwste gaat, loop je met-

motiverend. Bij een vervolg zijn we

E-MAIL: mhoogeveen@esri.nl

een voorop in kennis. Deze kennis

er zeker weer bij.”

kennissessies,

boot-

“Opdrachtgevers zouden hun kwaliteitseisen voor GIS-software kunnen vertalen door bij voorkeur gecertificeerde ontwikkelaars in te huren.” 29

gis voor gemeenten

BGT gaat bij gemeenten Den Helder, Bronkhorst en Harderwijk om samenwerken

De objectenregistratie van de openbare ruimte met alle relevante beheerders. Verschillende bronhouders die hetzelfde stukje op de kaart beheren. Dit komt vaker voor dan gedacht. Barend Sneller, business developer van Esri Nederland, deed tientallen analyses. Gemiddeld wordt per gemeente 35 hectare dubbel beheerd! Deels is dat goed te verklaren: een vluchtheuvel met gras moet immers door de groenbeheerder onderhouden worden, maar is ook een relevant object voor een wegbeheerder. Vaak hebben deze personen hun eigen systeem. Effectiever is om dit in één systeem bij te houden. Voor de rest van de dubbel beheerde 35 hectare biedt een centrale opslag eveneens een flinke besparing.

Behapbaar Eenmalig inwinnen en meervoudig gebruiken is het credo bij basisregistraties. En terecht, de kwaliteit van de inwinning zou af moeten hangen van het gebruik en niet van degene die inwint. Een bosplantsoen mag best minder nauwkeurig ingewonnen worden dan een vluchtheuvel. Als het maar voor alle afnemers duidelijk is wat de kwaliteit is. Dat vereist dus aftemming met zowel alle gebruikers als met degene die het meest efficiënt kan inwinnen. Verder blijkt uit de analyses van Esri Nederland dat ook altijd afstemming nodig is met andere bronhouders, zoals Rijkswaterstaat en het ministerie van Economische Zaken (landbouw). Overlap met die objecten is altijd het geval en kan niet leiden tot eenzijdig aanpassen, maar moet aanleiding zijn voor een gesprek. Het beheer van de Openbare Ruimte is nu vaak verspreid

Maatwerk nodig

over verschillende afdelingen en organisaties. Iedereen

Bij diverse gemeenten heeft Barend Sneller een QuickScan

werkt en denkt vanuit zijn of haar eigen perspectief

uitgevoerd en gesproken over hoe zij de BGT kunnen im-

en planning. Tot nu toe werkte dat prima, maar met de

plementeren in behapbare fases. Remco Gaastra van de

komst van de Basisregistratie Grootschalige Topografie

afdeling geo-informatie van de gemeente Den Helder

(BGT) gaat deze werkwijze definitief op de schop. Aange-

vertelt over zijn ervaring met de GeoBGT QuickScan: “De

zien er geen extra geld beschikbaar komt vanuit het Rijk

Esri GeoBGT QuickScan kon op korte termijn uitgevoerd

of vanuit de organisatie zelf, moet het BGT-project kos-

worden. Barend heeft laten zien dat ook het bestand van

tenneutraal gerealiseerd worden. Gelukkig is er ruimte

de gemeente Den Helder alleen met maatwerk tot een

voor effectiever werken: GIS-analyses geven het inzicht.

BGT kan leiden. Wij hebben door zijn bezoek inzicht en

Foto: Google

een bevestiging gekregen dat het opbouwen van de BGT

meente een hele goede eerste kennismaking met de BGT.

niet een volledig automatisch proces kan zijn. De uitkom-

Door de praktische aanpak van Barend was het onder-

sten van deze QuickScan nemen we mee in een plan van

werp voor de CAD-GIS-specialisten goed te begrijpen.

aanpak voor de realisatie van de BGT.”

Ook de resultaten van de scan waren herkenbaar voor de bronhouders van GBKN, wegen groenbeheer. We zijn

Gaastra laat weten: “Als je meer inzicht in de BGT-op-

nu bezig met het opzetten van een samenwerking met

bouw en beheerfase wilt krijgen, zou ik het een andere

een buurgemeente en gaan een plan van aanpak schrij-

bronhouder zeker aanraden om een QuickScan te laten

ven.

uitvoeren. Al was het maar om de basiskaart met de beheerkaart te vergelijken.”

Barend Sneller: “Uiteindelijk moet de organisatie zelf tot afspraken en beslisregels komen: Wie tekent de vlucht-

Afstemming

heuvels? Wie splitst een grasveld in intensief maaien en

Michel Derksen van de afdeling Beheer geo-informatie

extensief beheer? Horen de vluchtheuvels helemaal bij de

van de gemeente Bronkhorst was ook één van de bron-

gemeente of gaat Rijkswaterstaat halverwege het over-

houders die een QuickScan heeft laten uitvoeren. “Onze

nemen?

ervaring met de GeoBGT QuickScan is goed”, zegt Derksen. “We hebben met Barend om de tafel gezeten en de

Natuurlijk kan niet voor elk object een afspraak worden

werkprocessen doorgesproken die nodig zijn voor de op-

gemaakt, maar door de discussie aan te gaan en er mee te

bouwfase. Vervolgens is er een datascan uitgevoerd op

beginnen worden wel al snel afspraken duidelijk die no-

een deel van onze eigen data en we hebben de uitkom-

dig zijn om samen te werken. Want daar gaat het om bij

sten besproken. Hierna hebben de gegevensbeheerders

BGT: samenwerken! Het doel is geen digitale kaart, maar

van ‘grijs’ en ‘groen’ hun geometrie op elkaar afgestemd

een objectenregistratie van de openbare ruimte met alle

om zoveel mogelijk GBKN-mutaties te melden aan de

relevante beheerders.”

stichting GBKN. Dit doen we om een zo actueel mogelijke GBKN te krijgen om de transitie op uit te voeren.

AUTEUR: Corine Meppelink

De QuickScan heeft ons hierbij zeker geholpen.”

E-MAIL: cmeppelink@esri.nl

Plan van aanpak Johan Ruiter, beheerder geo-informatie van de gemeente Harderwijk vertelt: “De uitvoering en wijze van presentatie was voor een aantal collega’s in onze ge-

“BGT QuickScan leidt tot inzicht in de BGT-opbouw en beheerfase voor bronhouders.” 31

kracht van de Kaart

De kracht van de kaart betekent voor mij…

Foto: GeoFort

Esri Nederland en GeoFort hielden de vorige In Perspec-

met de geo-sector, steunt Esri graag. Vandaar dat lezers

tief een lezersactie. De organisaties hadden beide wat

met de lezersactie een slagzin konden afmaken en daar-

te vieren: het 10 jarig-jubileum van het magazine én de

mee kans maakte op gratis toegang voor 2 personen tot

opening van het fort. Het initiatief om een fysieke loca-

de GeoExperience van het geoFort! Op deze pagina ver-

tie te creëren waar het grote publiek kennis kan maken

melden wij een selectie van de ingestuurde slagzinnen.

De kracht van de kaart betekent voor mij… … absolute vrijheid.

… een treffend beeld van onze wereld.

Hans van Doorn | Nederlandse Gasunie

… dat steeds meer mensen, groot en klein, vertrouwd met kaarten zijn.

Raijmonda Thorn

… overzicht. 32

… mijn weg kunnen vinden in een informatiebrei.

Yvonne van Groenendaal | Ministerie van Defensie

… met 1 muisklik ben ik erbij.

Marijn Bosma | Bosma Grafiek

Marij Dekker | Waterschap Rivierenland

Marijke Spaan | Gemeente Woerden

… altijd informatie dichtbij.

Sandra de Wolff | Gemeente Woerden

Geo-empower (wo)ment! Malala (15), een door de Taliban neergeschoten meisje, is boegbeeld van meisjesonderwijs in Pakistan. Gelukkig overleefde ze de aanslag. Ze heeft het scherp voor ogen: meisjes zijn van betekenis voor de maatschappij. En zo simpel is het. Natuurlijk kunnen we ons druk maken over het imago van de geo-sector en over het tekort aan techneuten in de toekomst. De doelstelling in het topsectorenbeleid is niet voor niets ‘4 op 10’: van 25 naar 40 procent afgestudeerden in bèta en technologie onderwijs in 2025. Daar word ik alleen nu niet direct vrolijk van. Het is veel simpeler als je gewoon om je heen kijkt. Alles in onze maatschappij raakt steeds meer met elkaar verweven. Disciplines staan in de netwerkmaatschappij niet meer op zichzelf, maar werken samen met anderen. Zeker als het gaat om innovatie. Voor onze geo-sector liggen hier

Column

“Toevallig zijn verbinden en samenwerken typisch vrouwelijke eigenschappen.”

enorme kansen. De competenties verbinden en samenwerken zijn dus strategisch gezien belangrijk. Toevallig zijn dit ook typisch vrouwelijke eigenschappen. Laten we die benutten! Dat benutten vraagt ook iets van vrouwen, namelijk dat ze hun eigen talent herkennen. En om passie en intuïtie om er iets mee te doen, om lef en ondernemerschap. Dat geldt trouwens ook voor de mannen. Weg met dat haantjesgedrag (angstgedreven, zo ‘old school’)! Samenwerken is de kracht om het gezamenlijk belang voorop te stellen en te durven vertrouwen op anderen, dat vraagt om durf! Door het maatschappelijk perspectief centraal te stellen vinden we elkaar juist daarin. Dan kunnen we ook trots zijn op ‘onze’ geo-sector, omdat we onze eigenwaarde niet hoeven te halen uit onszelf, maar uit onze bijdrage aan de maatschappij. Natuurlijk is en blijft geo een ondersteunend vakgebied. Dat hoeft ons echter niet klein te maken: dienend leiderschap is de nieuwe norm, zowel voor de geo-sector zelf als voor de vrouwen daarin. Dat vereist lef – net als bij Malala! Door het vrouwelijk potentieel te benutten, hebben we bovendien die 4 op 10 zo gehaald. Ook weer opgelost! AUTEUR: Jacqueline Meerkerk | JM Management E-MAIL: jacqueline@jmmanagement.nl TWITTER: @JacquelineJMM

gis voor waterschappen

Primeur voor waterschap Aa en Maas: hele beheergebied mobiel ingemeten

Nog nooit vond zo’n groot inmeetproject plaats met

gemaakt kan worden. Landmeter Nagy moet dus door

een mobiel registratiesysteem. Waterschap Aa en Maas

de sloot heen en dat is zwaar werk. Van dit project is het

heeft na 2,5 jaar hard werk van ingenieursbureau Breijn

de laatste sloot die Nagy en Ebben inmeten.

(Heijmans) en Van Steenis Geodesie een volledig up-to-

“We kunnen trots op ze zijn, want weer of geen weer: dit

date databestand van hun gebied. Het waterschap werd

werk ging door”, zegt Pieter van Dueren den Hollander.

op terrestrische wijze ingemeten. De verzamelde data

Hij was de afgelopen 2,5 jaar projectmanager van de

werd ter plekke ingevoerd in Mobiel Watis, wat tot een

combinatie Breijn en Van Steenis. Er werd gewerkt met

gemakkelijker werkproces en betrouwbare data leidde.

vijf meetploegen. Met z’n tweeën: de één met de pen-

Op kantoor vond nog een controle plaats.

computer en de ander met de meetapparatuur. Bij ingewikkeldere waterlopen moest soms met drie mensen worden gemeten. Voor de veiligheid ging nooit iemand alleen op pad.

Basisgegevens Naast 2700 kilometer aan waterlopen, hebben de vijf meetploegen ook 16.000 kunstwerken gemeten. Denk hier aan stuwen, gemalen, duikers en bruggen. Ze keken hier bijvoorbeeld naar de hoogte, breedte, lengte, vorm en materiaal. Alle waterlopen en kunstwerken staan nu in het actueel beheerregister van waterschap Aa en Maas. Dit register vormt de set basisgegevens voor het uitvoeren van projecten en het vaststellen van de legger Het waterschap Aa en Maas verzorgt het waterbeheer Thijs Ebben (op de foto) was een van de landmeters in het project om het hele beheergebied van waterschap Aa en Maas mobiel in te meten.

voor 700.000 inwoners en bedrijven in Oost-Brabant. Hoogste prioriteit is de veiligheid, gezondheid en welzijn van de inwoners. Het waterschap houdt zich bezig met dijkbeheer en bescherming tegen overstromingen,

“Heb je nog GPS-verbinding?”, vraagt landmeter Géza

zorg voor beken en sloten en waterbeheer in natuurge-

Nagy aan zijn collega Thijs Ebben. Hij plaatst de GPS-

bieden en voor landen tuinbouw. Om dit werk goed te

schotel in het midden van de sloot. Het signaal is zwak,

kunnen doen, zijn gegevens nodig van het gebied.

maar aanwezig, geeft Ebben aan. Via de optie ‘Occupy’ op de pencomputer registreert hij de diepte van de

Beter voorbereiden

sloot. Via de satelliet kan de schotel zijn positie bepalen

Ook het waterschap Aa en Maas kijkt terug op een

op 2,5 centimeter nauwkeurig.

uniek project. Het is voor het eerst dat een waterschap haar hele gebied opnieuw inmeet met een mobiel re-

Weer of geen weer

gistratiesysteem. De organisatie heeft overigens nu ook

Het inmeten van de sloot begint en eindigt op 5 me-

één van de meest actuele waterschapsbeheerdata van

ter buiten het talud. Daarbinnen wordt nog een aantal

Nederland. Susan Veltman, projectleider bij het water-

keer gemeten, zodat de vorm van de waterloop visueel

schap, is ‘heel erg blij’ met de gegevensinventarisatie.

“De basis is nu op orde. Het mooie is dat de nieuwe data

Veltman is ook tevreden over hoe het project is gelo-

al meteen gebruikt wordt voor nieuwe projecten, ana-

pen. “De korte lijnen die we met elkaar hadden kwa-

lyses en de legger.”

men ten goede aan de effectiviteit van het project.

De waarde van actuele data is groot. Volgens onder-

We konden snel afstemmen hoe met situaties werd om-

zoek scheelt het op jaarbasis zeker zo’n 10-15 procent

gegaan. Mobiel Watis was de verbinding tussen het veld

in kosten (‘Van frustratie naar prestatie’). Organisaties

en kantoor.”

hebben een kloppend beeld van de werkelijkheid en kunnen zich zo beter voorbereiden op projecten als het

Droge voeten

maaien of baggeren. De voorbereiding is dan toch het

Niet alleen Breijn en Van Steenis hadden een primeur

halve werk.

voor het mobiel inmeten van het waterschapsgebied. Ook Mobiel Watis werd voor het eerst op zo’n grote

Scherp

schaal ingezet. Het product zorgt ervoor dat het pro-

Van Dueren den Hollander is trots op het project: “Het is

ces van inwinnen van gegevens in het veld meteen kan

een hele unieke ervaring geweest. Het omvatte niet al-

worden vervolgd op kantoor. Dit maakt het beheer van

leen het meten op zich, maar had ook een koppeling met

geo-informatie efficiënter en verbetert de kwaliteit

GIS-inventarisatie.” De

van de gegevens. Door dit automatische proces zijn de

eisen van het water-

kosten voor het up-to-date maken van gegevens lager.

schap voor hun actueel

Leica MobileMatriX wordt gebruikt voor de geometri-

beheerregister

waren

sche en administratieve actualisatie. De waterlopen en

best hoog. “Voortdu-

kunstwerken worden eenmalig ingewonnen en zonder

rend waren we scherp

extra conversiestappen, maar wel met een controle te-

op het hooghouden

ruggezet in de IRIS-database.

van

kwaliteit.”

Van Dueren den Hollander is zeer tevreden over het

Daarvoor werkte het

product: “Door Mobiel Watis hebben we de betrouw-

team met protocollen.

baarheid van de data, ondanks de grote hoeveelheden,

“Soms

kunnen behouden. Zo zijn we tot een goed beheerre-

veranderden situaties

gister gekomen, waarmee het waterschap haar belang-

waar de landmeters in

rijke taken voor de inwoners van Aa en Maas goed kan

het veld tegenaan lie-

uitvoeren: het houden van droge voeten en zorgen voor

pen. Hier vonden we

genoeg water in de sloten voor de natuur.”

deze

Foto’s: Harmen van Doorn

door

dan – na overleg – oplossingen voor.”

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: avandoorn@esri.nl

“Dit maakt het beheer van geoinformatie efficiënter en verbetert de kwaliteit van de gegevens.” 35

Gis voor Waterschappen

Waterschap Zuiderzeeland omarmt ArcGIS Online

Informatie op een kaart via de cloud aanbieden. Cloudoplossingen als ArcGIS Online

Een aandachtspunt is wel dat de

Zuiderzeeland publiceert, volgens

zijn snel, eenvoudig en hebben

internetpagina’s met interactieve

haar databeleid, niet al haar ge-

Waterschap

kaarten van ArcGIS Online niet di-

gevens. Nu worden dataverzoeken

Zuiderzeeland had echter andere

rect voldoen aan de webrichtlijnen

afgehandeld door een shapefile

redenen om hun informatie ook via

die de Nederlandse overheid heeft

met de gegevens te versturen. “Ge-

ArcGIS Online te gaan aanbieden.

vastgesteld. Door een beschrijving

gevensaanvragen

Op de website zuiderzeeland.nl is

op te nemen dat op de pagina ge-

terugkomen stellen we via ArcGIS

nu een digitaal loket ingericht met

bruik wordt gemaakt van een an-

Online beschikbaar. Dan hoeven

gegevens over het gebied in kaart

dere internetpagina via een iframe,

we alleen maar een link te verstu-

gebracht. De kaarten worden nu

kan de pagina wel voldoen aan de

ren. Voor de Wet Openbaarheid van

met ArcGIS Online netjes ingebed

webrichtlijnen.

Bestuur geldt een uitzondering.

zoeker van de website vrijheid om

Applicaties

Kosten

de kaart te bekijken.

“Het is heel eenvoudig om via

Wim Kers benadrukt dat ArcGIS

ArcGIS Online applicaties in te rich-

Online geen vervanging is van

ten, die ingezet kunnen worden op

GeoWeb. “Daar zijn de aanwezige

mobiele apparaten”, ervaart Wim

functies veel uitgebreider.” Wim

Kers. Zijn waterschap werkt nu bij-

Kers valt het op dat ArcGIS Online

voorbeeld aan een applicatie voor

een kleine investering aan de kos-

zuivering technische werken. Door

tenkant betekent. “Zeker in verge-

op deze manier te werken met ap-

lijking met de vrijheid, eenvoud en

plicaties, ontstaat minder afhanke-

geboden functies van het online

lijkheid van hardware, software en

platform. Het is een product wat

ICT-beheer. Medio 2013 ondersteu-

ons een aanvulling geeft in het

van

nen de ArcGIS Online-native apps

gemak gegevens te publiceren, te

waterschap Zuiderzeeland, bracht

voor devices ook offline werken.

raadplegen en te muteren.”

na een periode van testen en on-

Dat is handig vanwege de provider

derzoek

dekking die in de polder soms erg

AUTEUR: Jeroen Aarts

slecht is.

E-MAIL: jaarts@esri.nl

voldoende

functies.

die

regelmatig

in de internetpagina en geeft de be-

Wim

Kers,

GIS-coördinator

mogelijkheden

van

ArcGIS Online in kaart voor het waterschap. Het waterschap heeft sinds afgelopen zomer een ArcGIS

Online-abonnement.

De gemeenten in het gebied van Zuiderzeeland hebben al aange-

Webrichtlijnen

geven belangstelling te hebben

Waterschap Zuiderzeeland maakt

voor de informatie die in de leg-

al een aantal jaar gebruik van an-

ger aanwezig is. Kers: “Zelf willen

dere technieken om gegevens op

we informatie beschikbaar stellen

haar website te publiceren. “ArcGIS

aan in elk geval de provincie, ge-

Online kan dit ook, maar dan goed-

meenten, veiligheidsregio, advies-

koper, sneller en veel efficiënter.”

bureaus en scholen.” Waterschap

Werken met kaarten op scherm

innovatie

Kunnen mensen meteen met SmartMark aan de slag? “Bij veel bedrijven en organisaties hangen al SMART Board’s, maar er gebeurt eigenlijk niets mee. In het middelbaar onderwijs worden deze borden al wel all over the place gebruikt. Je ziet dat docenten een PoFoto: Karen Stultiens

werPoint-presentatie op zo’n bord projecteren en er meteen een aan-

Tijdens een presentatie de getoonde kaart meteen kunnen wijzigen waar de

tekening bij schrijven om vervolgens

mensen bij staan: het kan met SmartMark, een nieuw product van CGI (voor-

het hele handeltje aan de studenten

heen Logica) dat op de GIS Conferentie werd gepresenteerd. Robert Voûte,

ter beschikking te stellen. We gaan

hoofd afdeling Geo-ICT, legt uit hoe het werkt en wat de voordelen zijn.

het hele aardrijkskunde- en wiskundeonderwijs uitnodigen voor een

Hoe werkt SmartMark precies?

naast is SmartMark ook gericht op

speciale sessie hierover. Dat doen

mensen die werken in processen

we samen met Esri en Smart Tech-

“Het is een SMART Board waar je met

waarin planning en ontwerp een rol

nologies,

elektronische pennen op tekent. We

spelen.”

door VSV. Ook Esri-klanten gaan

hebben een koppeling gemaakt met

hier

vertegenwoordigd

we uitnodigen voor speciale bijeenkomsten om hen te inspireren met

kunt tekenen. Daarnaast bedien je

In wat voor situaties komt SmartMark van pas?

met het bord het GIS-systeem, dus

“Neem een veiligheidsteam dat bij

Board biedt in combinatie met

je kunt ‘opdrachten’ geven door het

een festiviteit de toegangsroutes

ArcGIS. SmartMark is echt volledig

bord aan te raken met je vinger.”

voor de brandweer of de ontrui-

ArcGIS-compatible. We zijn erg en-

mingsroutes moet bepalen. Dat is

thousiast over dit product.”

ArcGIS zodat je direct in de kaart

de mogelijkheden die een SMART

Hoe is SmartMark ontstaan?

iets wat nu altijd schetsmatig gebeurt. Op het SMART Board kan je

AUTEUR: Bob Lapajian

“Onze medewerkers zijn gewend om

door lijnen in verschillende kleuren

E-MAIL: contact@esri.nl

hun creativiteit toe te passen, om

verschillende

dingen te ontwikkelen. Voor een an-

Daardoor kun je veel makkelijker

dere klant hadden de medewerkers

even verschillende varianten uitwer-

een bord met open source-software

ken. Nu moeten operators dat alle-

ontwikkeld. Zoiets wilden ze ook

maal in GIS uitwerken, waardoor het

voor ArcGIS maken. Dat leek gelijk

aantal door te rekenen varianten al

interessant, omdat ArcGIS-software

snel wordt beperkt. Je kunt het bord

vaak in het onderwijs wordt ge-

ook gebruiken om de plaatjes van de

bruikt, waar overal SMART Board’s

verschillende veiligheidssituaties als

hangen. Maar die borden zijn niet

verschillende varianten naast elkaar

gekoppeld aan de software. Daar-

te bewaren.”

functies

aangeven.

Robert Voûte: “Bij veel bedrijven en organisaties hangen al SMART Board’s, maar er gebeurt eigenlijk niets mee. Er is nu een koppeling met ArcGIS, zodat je direct in de kaart kunt tekenen.” 37

KRACHT VAN DE KaART

Integrated GIS en work management voor utilities Actuele en geconsolideerde informatie leveren op mo-

Tensing ontwik-

biele devices, het verhogen van de productiviteit van

kelde IWMS in

medewerkers en verlagen van operationele kosten.

samenwerking

Hiervoor is een mobiele oplossing, gebaseerd op een

met

naadloze integratie tussen backofficesystemen, essen-

teitsbedrijf Sou-

tieel. De Tensing Integrated Work Management Suite

thern California

(IWMS) maakt het mogelijk.

Edison (SCE) die de

elektrici-

oplossing

Tensing IWMS is gebaseerd op een Mobile Enterprise

IWMS inzet voor

Application Platform (MEAP) en is in staat gegevens van-

haar

uit verschillende backoffice-systemen (EAM, ERP, T&T,

in het veld. SCE

OMS/DMS, GIS) te ontsluiten naar mobiele devices zoals

is een van de

laptops, smartphones en tablets. Daarnaast is IWMS een

grootste utility-

Mobile Enterprise Asset Managementsysteem dat field

organisaties

operaties

Foto: Tensing

servicemedewerkers

de Verenigde Staten. Op dit moment voorzien zij ruim

ondersteunt bij het

4.000 mobiele medewerkers met IWMS, zodat zij hun

beheer

werk in het veld veilig, kwalitatief hoogwaardig en

onder-

houd van vele dui-

efficiënt kunnen uitvoeren.

zenden assets binnen een netwerk. Hierbij

Lees meer over dit product op www.tensing.nl.

zijn mobiel GIS en management

Auteur: Harriët Bosschaart,

geïntegreerd in één

Marketing Communications Tensing

work

Foto: Tensing

applicatie.

E-mail: hbosschaart@tensing.com

Volwaardige web-inspectietool voor verschillende sectoren De applicatie 2iNSPECT is uitgegroeid tot een volwaar-

eenstemming met de NEN 2767‐4 geschikt als inspectie-

dige web-based tool waarin de volledige methodiek van

tool voor de disciplines electra, werktuigbouwkunde,

de NEN 2767 is verwerkt, met altijd de meest actuele

civiel, waterbouw, cultuur groen en wegen.

data. Ook de koppeling met Esri is voor organisaties een verrijking op het gebied van ‘gebreken-registratie’, ge-

Lees meer over dit product op www.2iNSPECT.nl.

koppeld aan locatie. AUTEUR: Jan Lanooij 2iNSPECT is in 2010 ontwikkeld om de NEN 2767‐4 norm

E-MAIL: jan.lanooij@2inspect.nl

toepasbaar te maken in de praktijk. De eerste versie was een Excel-applicatie die onvoldoende gebruikersvriendelijk en stabiel bleek. Dit in tegenstelling tot de gewenste professionaliteit die met de applicatie 2iNSPECT wel is gerealiseerd. Bij de koppeling met Esri’s ArcGIS wordt een verbinding gelegd met de NEN 2767-database via een XML-file waarin de volledige decompositie met bijbehorende gebreken en materialen zijn verwerkt. 2iNSPECT is in over-

Visualiseer asset management Locatie en tijd bieden essentiële inzichten om asset ma-

zichtbaar. Dit leidt ertoe dat u op een snelle en een-

nagement te verbeteren en tegelijk kosten te reduce-

voudige manier antwoord krijgt op belangrijke vraag-

ren. Door middel van Ultimo Infra Asset Management

stukken.

wordt uw asset management-proces geborgd, waarbij ArcGIS zorg draagt voor een visuele doorkijk.

Lees meer over dit product op www.ultimo.nl.

Door uw gegevens op de

AUTEUR: Marco van Wijngaarden

kaart te zetten ziet u in

E-MAIL: marco.vanwijngaarden@ultimo.net

één oogopslag (1) waar uw assets zich bevinden; (2) waar werkzaamheden uitgevoerd worden of gepland staan; (3) hoe

werkzaamheden

efficiënter gepland kunnen worden; (4) wat de (toekomstige)

onder-

houdstoestand

van

uw areaal. Doordat gegevens in een kaart worden weergegeven, is in één oogopslag de samenhang tussen objecten

gis voor zorg

Minder zorgen door Wijk- en Praktijkscan

De zorgkosten in Nederland zijn al

Een eerste stap die is ingezet om

De Praktijkscan put uit data van het

jaren een issue. Welke zorg nodig

zorgkosten te beheersen is de ke-

Huisarts Informatie Systeem (HIS) en

is in een wijk hangt af van verschil-

tenzorg: geïntegreerde zorg verle-

neemt zo de eigen patiënten onder

lende kenmerken. Voorheen werd

nen aan bijvoorbeeld mensen met

de loep. Dit gaat om informatie over

eenvoudig uitgegaan van een huis-

hartkwalen, psychische problemen

de patiënten in leeftijdsklassen en

arts voor 2.350 patiënten. Sinds

of aan ouderen. Meer zorg wordt

op het meest nauwkeurige postco-

enkele jaren wordt daarvoor ook

daardoor geleverd vanuit de eer-

deniveau. Het kijkt naar de daadwer-

gekeken naar onder meer leeftijd

ste lijn, bijvoorbeeld de huisarts.

kelijke zorgvraag. Vanuit het HIS is

en herkomst van de bevolking. Met

Patiënten hoeven dan minder naar

bekend welke patiënten welke aan-

de Wijk- en Praktijkscan van het Jan

ziekenhuizen, waar de kosten veel

doeningen hebben, en welke patiën-

van Es Instituut is het mogelijk de

hoger liggen. Meteen is hiermee

ten in het afgelopen jaar voor welke

praktijkpopulatie in kaart te bren-

grote vooruitgang geboekt met de

aandoeningen zijn behandeld. Deze

gen en deze te vergelijken met de

zorg dichter bij de mensen brengen.

groepen kunnen verschillen omdat

populatie in de omliggende wijken.

mensen met chronische ziekten, bij-

Zo kan ingespeeld worden op de

De wijk is niet de praktijk

voorbeeld hartklachten, niet elk jaar

zorgbehoeften en rekening worden

Om de patiënten goed in de wijk te

behandeld worden.

gehouden met kosten.

kunnen behandelen is het natuurlijk wel essentieel om te weten waar nu

De Wijk- en Praktijkscan gebruikt

Zorgverleners leveren meer zorg

en in de komende jaren welke hoe-

populatiegegevens van het verle-

dan zij in rekening brengen. Huis-

veelheid patiënten en met welke

den, heden en de toekomst, tot

artsen en medewerkers van gezond-

aandoeningen zijn te verwachten.

2040. Hierdoor kan ingespeeld wor-

heidscentra stellen dat de mensen

De Wijk- en Praktijkscan biedt uit-

den op de vraag.

die bij hun praktijk over de vloer

komst. De Wijkscan kijkt naar demo-

komen qua leeftijd en inkomen af-

grafie (zoals leeftijd, herkomst en

BAG-koppeling

wijken van het gemiddelde in de

huishoudsamenstelling),

inkomen

De verwachte zorgvraag kan na-

wijk. Zomaar twee beweringen. Het

en de daaruit afgeleide verwachte

melijk vrij nauwkeurig gevisuali-

ontbrak echter aan harde gegevens

zorgvraag. Deze gegevens stelt het

seerd worden door een koppeling

waarmee dit kan worden aange-

CBS beschikbaar. Naast inzicht in de

met de Basisregistratie Adressen en

toond aan de zorgverzekeraar. De

wijkpopulatie is inzicht in de prak-

Gebouwen (BAG), waarbij per pand

Wijk- en Praktijkscan biedt inzicht

tijkpopulatie

Daarom

de gemiddelde zorgvraag van de

en bewijs om kritisch te zijn op de

is de Wijkscan uitgebreid met de

bijbehorende postcode kan wor-

zorgkosten.

Praktijkscan.

den weergegeven. Het resultaat is

belangrijk.

Wijk- en Praktijkscan uit de zorg bruikbaar in andere beleidssectoren?

voor 2010 en 2004 waaronder leeftijd, huishoudensa-

Interessant is dat met de Wijk- en Praktijkscan vanuit de

tige kaartbeelden met gegevens zijn voor elke beleid-

zorgsector een instrument beschikbaar is gekomen dat

smaker waardevol.

menstelling inkomens en woningwaarde. Deze krach-

in vele sectoren kan worden toegepast. De scan bevat namelijk de BAG (Basisregistratie Adressen en Gebou-

Bent u benieuwd naar wat de scan voor u kan beteke-

wen), met de 6-positie postcodeinformatie van het CBS

nen? E-mail naar reijn@sinfore.nl voor meer informatie.

Het aantal verwachte diabetespatiënten per 1.000 inwoners per postcodegebied, weergegeven met de BAG.

een kaart met zorgbehoefte tot op

staan flats met een prachtig uitzicht

Samenvattend kan gesteld wor-

pand-/bouwblokniveau. Voor Am-

over het Friese platteland, waar met

den dat de Wijk- en Praktijkscan

sterdam-Noord zijn bijvoorbeeld tot

name ouderen wonen. Echter: de

drie grote voordelen biedt: (1) het

op blokniveau verschillen te zien in

wijkcentra zitten midden in de wijk,

schept de basis voor populatiema-

het verwachte aantal diabetespati-

veel te ver voor ouderen met een

nagement, (2) het vormt een deel

ënten per 1000 inwoners.

rollator. In Breda speelde iets verge-

van de managementinformatie om

Dit detailniveau maakt het mogelijk

lijkbaars. Het Gezondheidscentrum

betere beslissingen te nemen en (3)

om met zorgverleners en burgers in

in een nieuwbouwwijk stond in het

het helpt zorgverleners om goed

de wijk concreet te bespreken waar

laatst opgeleverde noordelijke deel,

geïnformeerd in gesprek te gaan

welke zorg in de toekomst noodza-

terwijl

met andere zorgaanbieders, zorg-

kelijk is en misverstanden te voor-

het hoogste bleek in het oudste

komen. Deze details bleken onder

deel, waar vooral ouderen, alloch-

meer in Leeuwarden geen overbo-

tonen en mensen met relatief lage

dige luxe. Langs de rand van de stad

inkomens wonen.

verwachte

zorgvraag

verzekeraars en de gemeente. AUTEUR: Paul Reijn | Wijkscan.com E-MAIL: reijn@sinfore.nl

Stichting Amsterdamse Gezondheidcentra profiteert van de Wijk- en Praktijkscan

eigen patiëntenpopulatie verdeeld is over 2 of 3 wijken,

De Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra (SAG) is

gen patiënten in de top-3-wijken.

een overkoepelende organisatie voor 14 gezondheids-

In Amsterdam blijken in de wijken vrijwel altijd meer-

centra met ongeveer 90.000 patiënten. Deze gezond-

dere gezondheidscentra te zijn met elk een relatief klein

heidscentra staan de komende jaren voor een flinke uit-

marktaandeel. In slechts 2 wijken wordt een marktaan-

daging: kostenbeheersing. Met de vergrijzing neemt de

deel van meer dan 80 procent bereikt, in 4 wijken meer

zorgvraag immers toe en daarmee de zorgkosten. Zorg-

dan 25 procent en in nog eens 8 wijken meer dan 10 pro-

kosten stijgen ook door steeds nieuwere technologieën

cent. Dit heeft belangrijke consequenties: als de wijk over

en behandelwijzen. Beheersing van de kosten, maar wel

een voldoende krachten heeft voor een zorgprogramma,

met behoud van kwaliteit, is daarom een speerpunt.

betekent dat niet dat individuele praktijken in de wijk

Bij de toepassing van de Wijk- en Praktijkscan in een or-

dit kunnen leveren. Samenwerking is essentieel om toch

ganisatie als de SAG kunnen tussen gezondheidscentra

deze zorg in de wijk te kunnen bieden.

vergelijkingen worden gemaakt. Verschillen in populatie

De centra-vergelijking biedt de SAG een globaal begin

bieden dan een verklaring voor verschillen in zorgvraag.

voor een benchmarkbasis, waarbij centra onderling van

Waar vanuit de populatie geen verschillen te verwachten

elkaar zouden kunnen leren. Ook kunnen innovaties

zijn, maar wel verschillen in zorgvraag bestaan maakt de

worden ingezet op die locaties waar de slagingskans het

wijk- praktijkscan verdere analyse mogelijk.

hoogste is. Deze meerwaarde van vergelijking geldt voor

De SAG maakte een vergelijking van wijken praktijkpo-

alle gezondheidscentra. Als zij in verschillende plaatsen

pulatie om inzicht te krijgen in de spreiding van patiënten

op dit terrein samenwerken, zouden ervaringen tussen

over de verschillende wijken en in het ‘marktaandeel’ per

vergelijkbare populaties onderling kunnen worden uit-

wijk. Per gezondheidscentrum werd een top-3 van wijken

gewisseld, met als effect snellere verspreiding van inno-

gemaakt: de 3 wijken met de meeste eigen patiënten.

vaties: bench learning. Dit kan kostenbesparend werken.

van 2 centra woonden minder dan 60 procent van de ei-

Voor de meeste centra gold dat zo’n 80 procent van de 41

opinie

Location Analytics to go

Beleidsmakers, bedrijfsanalisten en de kracht van geografie. Bewust of onbewust, locatie speelt

Bedrijfsanalisten kunnen nu met

verbredingsslag gaande naar nieuwe

bij veel beslissingen een rol. Geo-

eenvoudige ArcGIS-tools locatiege-

beleidsterreinen. GIS-experts laten

informatie kent een lange traditie in

gevens meenemen in hun analyses.

hun collega’s kennis maken met geo-

overheidsorganisaties die direct met

Vanuit de cloud zijn data en analy-

grafische analyses.

beheer en inrichting van onze leef-

sefuncties laagdrempelig beschik-

omgeving te maken hebben. Voor

baar. Wat ook een rol speelt is dat

Deze collega’s hebben nu de moge-

commerciële bedrijven en instellin-

dankzij consumentenproducten als

lijkheid om in een paar klikken be-

gen in andere domeinen wordt het

autonavigatie, GPS en Google Maps,

drijfsgegevens of beleidsondersteu-

nu veel eenvoudiger om de kracht

er meer bewustzijn is van de moge-

nende statistische informatie op een

van geografie te gebruiken.

lijkheden van geografie. Analisten,

kaart te visualiseren. De kaart toont

managers en beleidsmakers begrij-

de ruimtelijke spreiding en geeft ex-

pen de kracht van kaarten.

tra inzichten. En dat is het begin van

Gegevens over klanten, winkels,

een verdiepingsslag waarin geogra-

magazijnen of over consumentenvoorkeuren. Allemaal informatie

Combinatie

fische analyses verborgen relaties en

met een ruimtelijke dimensie. On-

Location Analytics is het toepassen

patronen blootleggen, verklaringen

danks dat worden deze gegevens

van geografisch denken voor vraag-

geven en daarmee aangrijpings-

in relatie met hun locatie tot nu toe

stukken waar geografie niet een pri-

punten voor modellen en progno-

nauwelijks benut in Business Intelli-

maire rol speelt. Denk aan detailhan-

ses vormen. Juist de combinatie van

gence-analyses (BI): gegevens om-

del, verzekeringen of zorg, welzijn

(statistische)

zetten in informatie.

en onderwijs. In organisaties waar

geografische presentatie- en analy-

GIS een lange traditie kent is een

semogelijkheden maakt het verschil.

analysefuncties

met

Retail Waar overheden met distributie-planologie vorm geven

Een dergelijke aanpak is niet 1-2-3 voor alle winkelke-

aan de winkelstructuur en het voorzieningenniveau in een

tens weggelegd. Een franchiseorganisatie kan voorde-

gebied, is bij retailers vestigingsplaatsanalyse de basis voor

len halen uit een simpele geografische visualisatie van

winkel- en filiaalplanning. Via kassagegevens en loyalty-

omzetgegevens in combinatie met gegevens over de

spaarsystemen verzamelen winkelketens enorme hoeveel-

koopkracht en de omzetpotentie in een regio.

heden data. Met Location Analytics is een formulemanager in staat ruimtelijke patronen uit deze data naar boven te halen. Naast de vertrouwde grafieken en KPI’s toont een dashboard kaarten over de verkoop per regio of voor geselecteerde vestigingen. Daarmee kan de dagelijkse operatie nog scherper aan worden gestuurd. Bijvoorbeeld in de vorm van gerichte marketingcampagnes, vervolgens kan er van dag tot dag gemonitord of de campagne effect heeft. Is er extra omzet van de producten waar de campagne over gaat? Is die extra omzet in alle winkels naar verwachting? 42

Kopiëren

lyse in de zorg. Met een verzekeraar

scherp aan de wind te zeilen, moet

De voorbeelden bij dit artikel en het

die meedenkt in vernieuwende con-

het maximale uit beschikbare data

artikel over de Wijk- en Praktijkscan

cepten. En zo gezamenlijk met zorg-

worden gehaald. Bedrijven kunnen

op pagina 40 illustreren hoe ver-

verleners en ontwikkelaars komen

door locatie-informatie nadrukke-

schillende bedrijven en organisaties

tot een optimaal voorzieningenaan-

lijk te benutten, beter inzicht in hun

met Location Analytics de ruimte-

bod, besparing in de operationele

business krijgen. Deze extra kennis

lijke component in hun bestaande

kosten en tevreden klanten.

leidt tot slimmere beslissingen, minder kosten en betere concurrentie-

databases en bedrijfsgegevens expliciet weten te benutten. Extra

Kansen

kracht. En het is mooi dat de techni-

boeiend is dat deze concepten en

Er liggen mooie kansen om met Lo-

sche mogelijkheden er nu ook zijn.

ideeën van de ene sector naar de

cation Analytics te kapitaliseren op

Dus: allemaal aan de slag! Kijk voor

andere zijn te kopiëren.

de locatie specifieke gegevens die

een tip onderaan pagina 44.

Denk je eens in…. Ruimtelijke patro-

liggen opgesloten in bedrijfssyste-

nen in ziektebeelden en zorgvraag

men en databases. Juist nu econo-

AUTEUR: Bert Vermeij

als basis voor vestigingsplaatsana-

mische tegenwind bedrijven dwingt

E-MAIL: bvermeij@esri.nl

Verzekeringen

concentraties van ‘grote schades’ te zijn. De hogere wa-

Wanneer schade optreedt, is die schade (veelal) loca-

terschades in de concentratiegebieden waren voor het

tiegebonden. Verzekeringsmaatschappijen kennen een

merendeel schades die iets te maken hadden met riole-

traditie waar het gaat om het analyseren van schadege-

ring, overtollig hemelwater, lekkages en dergelijke. Filte-

gevens, onder meer voor rendementsbepaling, herverze-

ren naar type schade en vervolgens een hot-spot analyse

keren en het ontwikkelen van nieuwe producten. Hierbij,

bracht een heel duidelijk patroon naar boven. Het bleek

en in de sfeer van fraudebestrijding en preventie – weten

dat er locaties zijn waar een grotere kans is op ernstige

wat voor schades waar frequent optreden en met welke

waterschade.

variabelen en omgevingsfactoren dat samenhangt – bewijst Location Analytics zijn meerwaarde. Een mooi voorbeeld is de analyse van waterschades door een grote verzekeraar. Gegevens uit een database met enkele duizenden gevallen van waterschade zijn op een kaart gevisualiseerd. In eerste instantie gaf het beeld van de schadegevallen een beeld dat overeen kwam met de ruimtelijk spreiding van de polishouders. Op zich vrij logisch... toch? Een tweede stap, classificeren van de schades naar omvang (in euro’s) deed echter vermoeden dat er toch iets aan de hand was. Dit vermoeden werd groter door

Bron: Esri Nederland

een heatmap: er bleken enkele duidelijke ruimtelijke 43

opinie

“Analisten, managers en beleidsmakers begrijpen de kracht van kaarten.”

Tool voor Location Analytics to go

dynamisch en interactief. Net zoals bij grafieken en dia-

Met Esri Maps for Office krijgen Microsoft Office-ge-

grammen, ziet de gebruiker het resultaat van selecties

bruikers een nieuwe, extra analytische dimensie tot hun

en analyses direct gereflecteerd in de kaart. Denk aan

beschikking. De add-in geeft de mogelijkheid om ge-

kaarten over locaties (adressen van klanten, voorzienin-

gevens in een Excel-spreadsheet direct op een kaart te

gen, bedrijven) of van bedrijfsgegevens en statistieken

visualiseren, te analyseren en daarna te delen via Power-

per regio, postcode of gemeente. Via ArcGIS Online

Point of online als interactieve kaart. Het is primair be-

heeft een gebruiker van Esri Maps for Office ook direct

doeld en ontworpen voor de gemiddelde Office-gebrui-

toegang tot verschillende ondergrondkaarten en tot

ker en vereist daarom ook geen specifieke GIS-kennis.

kaarten die door anderen worden gedeeld. De add-in

Het maken van een kaart van Excel data is vergelijkbaar

heeft uitgebreide mogelijkheden voor het weergeven

met het maken van een grafiek. De kaarten zijn ook

van symbolen en kaartopmaak, zodat de gebruiker de boodschap kan communiceren die hij wil communiceren. Verschillende leveranciers van Business Intelligence-platforms komen met oplossingen om geografische analyses toe te voegen door een integratie met GIS-software. BI analyseert het wie (klant), wat (product) en wanneer (tijd). GIS is complementair en geeft inzicht in waar (locatie) en waarom daar (verbanden). Zo integreert Location Analytics geografie met bestaande bedrijfssystemen en processen. Lees in ArcGIS Actueel meer over de functies van Esri Maps for Office en hoe het werkt.

Tip van Bert Hoe kunt u als GIS-expert de geografische insteek van informatie in uw organisatie stimuleren? Door over de mogelijkheden en meerwaarde van geografische analyses te vertellen. Door kennis over te dragen in de vorm van nieuwe, gerichte trainingen. Maar vooral ook door het te laten zien. Zoek als je bij een overheidsorganisatie werkt je collega’s in andere beleidsterreinen op en help hen om ook eens door de geografische bril naar hun vraagstukken te kijken. Laat je zakelijke relaties eens kennis maken met je werk. Vanuit de geografische insteek kan het bedrijfsleven op zoek naar nieuwe samenwerkingsverbanden en nieuwe partners. Foto: ‘Pepijntje’

De Gouden Gids voor omgevingsinformatie

GIS voor bouw & infra

rechten en kosten. De gebruiker van ARCADIS Atlas kan zelf bepalen voor welk gebied de omgevingsinformatie nodig is en in welk formaat het wordt gedownload. De informatie over de omgeving komt niet alleen goed van pas bij het ontwerpen en realiseren van gebouwen in infrastructurele werken (bijvoorbeeld bruggen en (spoor) wegen), maar kan ook nuttig zijn voor bijvoorbeeld Foto: Beeldbank Rijkswaterstaat

Milieu Effect Rapportages. Factoren als de grenzen van de Ecologische Hoofdstructuur of de ruimtelijke ontwik-

Wie voor bijvoorbeeld de bouw van een nieuw apparte-

kelplannen van gemeenten kunnen allemaal via ARCADIS

mentencomplex op zoek was naar informatie over de om-

Atlas in beeld gebracht worden.

geving, moest daar tot voor kort vaak meerdere bronnen voor raadplegen. Dat is niet meer nodig met de ARCADIS

Vraag of aanbod

Atlas: een online verzamelloket voor omgevingsinforma-

Volgens Henke Pons is de atlas veel meer op de klant ge-

tie. Deze door ARCADIS ontwikkelde digitale kaartenbi-

richt dan de afzonderlijke databases die al bestonden.

bliotheek, powered door Esri’s ArcGIS for Server, is nu

“Het proces van omgevingsinformatie zoeken en gebrui-

ook te vinden op ArcGIS Online.

ken bestaat al lang en wordt ook al lang door de vele bestaande loketten en catalogi ondersteund, alleen al-

De ARCADIS Atlas werd voor het eerst gepresenteerd op

lemaal aanbodgedreven. Wij draaien het om. Wat wil die

de GIS Conferentie. Meteen was er veel belangstelling.

klant nou eigenlijk? Hoe ziet zijn proces er precies uit?

Niet vreemd, vindt Henke Pons, verantwoordelijk voor in-

Als je dat weet, is het vervolgens vrij gemakkelijk aan te

novatie van informatiemanagement bij ARCADIS. “Het is

bieden wat hij echt wil.”

pure procesoptimalisatie. Nu wordt degene die op zoek is naar informatie langs allerlei loketten geleid en wordt per

Om die klant nog beter te bedienen, wil ARCADIS de

loket niet eens altijd de gewenste dienstverlening of in-

mogelijkheden van Atlas nog veel verder uitbreiden.

formatie aangeboden. Dit kost veel tijd. Met de ARCADIS

Het doel is op den duur alle loketten met omgevingsin-

Atlas als één loket voor omgevingsinformatie zullen men-

formatie te ontsluiten. “Deze enorme bak met aanbod

sen en organisaties snel en bewust toegang krijgen tot

gaan we vervolgens vraaggedreven aanbieden. Op deze

de meest up-to-date ruimtelijke informatie over de om-

manier kan iedere gebruiker snel toegang krijgen tot zijn

geving.”

gepersonaliseerde omgevingsinformatie,” zegt Pons. Om zoveel mogelijk klanten kennis te laten maken met de at-

Ook metadata

las is deze ook beschikbaar

De atlas fungeert als een

in ArcGIS Online. “ArcGIS

soort Gouden Gids voor om-

Online is een prachtig plat-

gevingsinformatie,

form om de ARCADIS Atlas

waarin

ook metadata opgezocht

beter vindbaar te maken.”

kan worden: bijvoorbeeld de bronhouder, de actuali-

AUTEUR: Bob Lapajian

teit van de data, gebruiks-

E-MAIL: contact@esri.nl 45

Gis voor gemeenten

Goedkoper, sneller en efficiënter werken dankzij GIS Gemeente Zeist zet ArcGIS organisatiebreed in. Al zijn ze maar met z’n drieën, de geo-afdeling van de gemeente Zeist doet er alles aan om de complete organisatie GIS-minded te krijgen. De aanschaf van ArcGIS for Server, GeoBasis en GeoWeb is hierin alvast een belangrijke stap – ook wat betreft de onvermijdelijke bezuinigingen. “Het is een kwestie van bezuinigen met ICT of op ICT.”

Foto: Zeist

Op het moment van het interview

anderen zien beter de meerwaarde

hebben wij de meeste informatie,

is de gemeente Zeist in een tijdelijk

van de geo-afdeling.”

en we kunnen die het mooiste laten

onderkomen gehuisvest. Hierdoor

zien, en weten hoe je er mee moet

zitten andere afdelingen bij elkaar,

GIS promoten

werken. De beste promotie is ge-

waardoor er langzamerhand een

Erik Jan Bleijerveld werkt met twee

woon laten zien wat de voordelen

wisselwerking tussen de afdelingen

andere GIS’ers op de geo-afdeling,

zijn. Zo waren autobranden recent

ontstaat. Een prima manier om de

waaronder GIS-specialist Niels van

een hot topic in Zeist. Ik verwacht

organisatie GIS-minded te krijgen,

Rijn, die aangeeft dat veel collega’s

enthousiaste reacties van collega’s

volgens Erik Jan Bleijerveld, senior

nog niet ‘in GIS’ denken. Van Rijn:

als wij straks een kaart laten zien

adviseur geo-informatie. “Beheer

“Dat moet nog groeien. We moeten

waarop precies staat waar en wan-

Openbare Ruimte zit nu bij ons op

GIS binnen de gemeente meer gaan

neer een autobrand plaatsvond.

de afdeling. Je praat zo vaker met

promoten, zodat meer mensen het

Dat moet iedereen straks zelf kun-

elkaar, de lijntjes zijn korter en

gaan gebruiken. Van alle afdelingen

nen, dat is de kracht.”

Bleijerveld: “Als we straks buslijnen

Web 4.0 is naar mijn mening dat

nig je met ICT. Met het gebruik van

gaan verleggen, kunnen we bus-

zelfs voor ‘digibeten’ een workflow

GeoWeb kan iedereen alle informa-

haltes als puntjes op een kaart zet-

zo kan worden ingericht, zodat zij

tie zien, met de garantie dat de in-

ten, en laten zien hoeveel mensen

stap voor stap worden meegeno-

formatie klopt. Dat scheelt heel veel

boven de zeventig jaar binnen een

men om bepaalde informatie te

tijd, dus werk je efficiënter.”

straal van vierhonderd meter wo-

krijgen. Onze volgende stap is veel

Ook efficiënt is de introductie van

nen. Je kunt blind vertrouwen op

meer informatie centraliseren dan

‘Het Nieuwe Werken’. Erik Jan

die informatie, terwijl je 2, 3 jaar

alleen de belangrijkste informatie.

Bleijerveld: “Met GeoWeb gaan we

geleden met veel moeite die infor-

In elk geval moeten alle afdelingen

er voor zorgen dat mensen die bui-

matie kon koppelen.”

weten waar de informatie staat, en

ten werken daar ook toegang heb-

er bij kunnen. Door alle data – van

ben tot alle benodigde data via de

GeoWeb 4.0

bomen, lichtmasten, rioolstrengen

GeoViewer. Zo kan iedere werkne-

Erik Jan Bleijerveld: “Met Esri heb-

en dergelijke – in één applicatie te-

mer op elke locatie werken met de

ben we via GeoBasis een datawa-

gelijk te laten zien, biedt het veel

viewer.” Niels Van Rijn: “Technisch is

rehouse opgezet met een set voor

meer informatie. Die meerwaarde is

dat zo gepiept, maar het duurt een

ons belangrijke gegevens, zoals de

enorm. Opeens valt bijvoorbeeld op

paar jaar voordat je de organisatie

BAG, GBA, het Kadaster, GBKN en

dat bij een straat niet alleen de ri-

zo ver hebt.” Bleijerveld begrijpt

bestemmingsplannen.

gege-

olering aan vervanging toe is, maar

dat wel. “Wij als geo-afdeling zit-

vens zitten nu op een gestandaardi-

de lantaarnpalen binnenkort ook.

ten er bovenop, maar de rest moet

seerde manier in de database, waar-

Dan hoeven we de straat maar één

eerst de omslag maken naar GIS.

door Niels via GIS er bijvoorbeeld

keer open te halen, in plaats van

Sommigen zien ons nog als een

vragen op los kan laten. Verder zijn

twee keer. Hoe minder vaak je naar

helpdesk en stellen ons simpele Ex-

we overgestapt van GeoWeb 3.2

buiten hoeft, des te beter, zeker ook

cel of Word-vragen.” GeoBasis blijkt

naar 4.0; Niels richt dat nu in.” Niels

in het kader van de bezuinigingen.”

een ideale tool om alle informatie

Die

te centraliseren. Van Rijn: “Wer-

Van Rijn: “De lancering is een goed moment om meer GIS-bewustzijn

Het Nieuwe Werken

ken met GeoBasis scheelt heel veel

te creëren. Ik ben momenteel bezig

Het is volgens GIS-specialist Niels

tijd. Alles wordt automatisch geüp-

met een testgroepje. Daarna rollen

Van Rijn een kwestie van bezuinigen

datet.”

we het uit en leggen we alle afde-

met ICT of op ICT. “Door zaken dui-

lingen uit hoe het werkt.”

delijk in kaart te brengen en daar-

AUTEUR: Wilfred Hermans

Bleijerveld: “Het mooie van Geo-

door slimmer aan te pakken, bezui-

E-MAIL: contact@esri.nl

“Van alle afdelingen hebben wij de meeste informatie, en we kunnen die het mooiste laten zien.” 47

kracht van de Kaart

â&#x20AC;&#x2DC;Een klant kiest dat bieden wijâ&#x20AC;&#x2122; Meten is weten!

Foto: Stock

voor gemak en Bijna iedereen weet tegenwoordig

Met de app kan iedereen elk wil-

winkelverkoopvloeroppervlak

hoe belangrijk ‘meten’ is. ‘Meten is

lekeurig winkelgebied in de Bene-

branche worden geregistreerd in

weten’ wordt dan ook vaak gezegd.

lux bekijken en zo zien wie waar

een database. Daarnaast telt Lo-

Locatus, een onafhankelijke markt-

gevestigd is. Hierbij is op pandni-

catus in 150 winkelgebieden pas-

leider op het gebied van winkelin-

veau de naam van de gebruiker en/

santen. Ook deze gegevens kunnen

formatie in de Benelux, komt hier

of branche zichtbaar. Ook zijn per

zichtbaar gemaakt worden in de

dagelijks mee in aanraking. Om

winkelpand detailgegevens zicht-

app.

de informatie overzichtelijk en ter

baar, zoals winkelvloeroppervlakte

In de klantenkring van Locatus

plaatse beschikbaar te stellen is

en adres. Locatus en Esri Nederland

houdt vrijwel iedereen zich op de

het mogelijk dit via een app op te

hebben deze app samen gebouwd.

een of andere manier bezig met

vragen.

Met ArcGIS Online als basisinfor-

winkelvastgoed. Of

matie hoefde Locatus alleen nog

om een gemeente, retailer, beleg-

De app is gemaakt zodat mede-

maar hun eigen informatie toe te

ger, projectontwikkelaar of make-

werkers van gemeenten, retailers,

voegen. De onderliggende onder-

laar. De data van Locatus helpt hen

beleggers, projectontwikkelaars of

grondkaart wordt geleverd door

verder bij de besluitvorming over

makelaars op een gebruiksvrien-

ArcGIS Online.

bijvoorbeeld retaillocaties.

winkelinformatie. “Op deze manier

Besluitvorming helpen

Up-to-date

kunnen onze klanten informatie

Locatus verzamelt zelf informatie

Nieland vertelt: “Tien beroepswin-

snel, maar vooral op een eenvou-

over alle winkels en consumentge-

kelaars hebben het afgelopen jaar

dige wijze bekijken”, zo vertelt Pe-

richte, dienstverlenende bedrijven.

gezamenlijk 256.000 km gereden

ter Nieland, directeur van Locatus.

Veldwerkers bezoeken en onder-

en ruim 9.000 km gelopen om in-

“Ook ter plaatse, dit is bijvoorbeeld

zoeken jaarlijks alle winkelgebie-

formatie voor onze databanken in

handig voor makelaars die overal

den in de Benelux. De verzamelde

de Benelux te verzamelen. Door

onze informatie willen opvragen

gegevens,

weer en wind wordt gewerkt aan

het nu gaat

delijke manier toegang krijgen tot

zoals

(winkel)naam,

en inzien.”

een up-to-date databestand.

Altijd beschikbaar

Eerst goed meten, dan analyseren,

Nieland: “De applicatie is met

dan opruimen of afbreken en dan

name bedoeld voor onze ‘light

nieuw bouwen. En als u daarvoor

users’. Klanten kunnen op een

de juiste cijfers nodig heeft, dan

eenvoudige wijze relevante infor-

weet u ons te vinden.”

matie bekijken. Door middel van deze applicatie ontsluiten wij onze

AUTEUR: Corine Meppelink

datagegevens en kunnen we deze

E-MAIL: cmeppelink@esri.nl

gemakkelijk delen met klanten. Door de app is de rijke informatie van Locatus altijd en te allen tijde beschikbaar.”

Gis voor gemeenten

Verbeter de buurt met ArcGIS

Actief betrokken op je leefomgeving: Citizen Engagement. Betrokkenheid Steeds meer gemeenten werken met ArcGIS. Esri-software is voor Verbeterdebuurt.nl daardoor onmisbaar geworden. Van Balen: “Het is voor ons belangrijk te kunnen zien waar een waarneming bij hoort, zoals de BGT of de BAG. Gegevens kunnen opvragen en zorgen dat de uitvoer beter en gemakkelijker verloopt; daar draait het uiteindelijk om. Het is ook goed om te horen dat gemeenten zelf invloed hebben op hoe hun kaartmateriaal eruit ziet. Gemeenten geven aan goed met ArcGIS te kunnen werken. Daarbij komt dat de ArcGIS-software van Esri er goed uit ziet; voor ons ook belangrijk.” Stijn van Balen: “Ons uitgangspunt is dat burgers van nature betrokken Foto’s: Kontich

zijn bij hun directe leefomgeving. Meldingen die normaal bij de ge-

De oprichters van Verbeterdebuurt.nl willen de betrokkenheid tussen bur-

meente binnenkomen, bieden wij

gers en hun gemeente vergroten. Via hun site kunnen burgers op een kaart

via open data aan. We gebruiken de

een melding doen over hun leefomgeving. Als je het met een melding eens

kaart daarbij als communicatiemid-

bent, kun je er op stemmen. Zowel goed voor de buurt als voor de gemeen-

del, die maakt zichtbaar waar het

te, weet Stijn van Balen, medeoprichter van Verbeterdebuurt. “Als je burgers

zich afspeelt. Dat creëert weer extra

erbij betrekt, wordt je dienstverlening beter.”

betrokkenheid van de burger. Doordat burgers op elkaars idee kunnen

Hoe werkt het? Citizen Engage-

gemeente, voor ideeën moet je

reageren of stemmen, blijft de be-

ment heeft – zoals de term zegt

eerst tien stemmen verzamelen. De

trokkenheid groeien. De meldingen

– alles te maken met de betrok-

melder wordt automatisch op de

zijn eigenlijk kleine petities. Men-

kenheid van burgers. Dit is dan

hoogte gehouden van de ontwik-

sen zijn dus best politiek betrokken,

ook het uitgangspunt van Verbe-

kelingen. De gemeente kan con-

maar vooral lokaal, denk ik.”

terdebuurt.nl. Via de website (of

tact met de persoon opnemen. Ie-

app) kunnen inwoners meldingen

dereen kan zien welke meldingen

Crowdsourcing

over hun leefomgeving (Openbare

gedaan worden en hoe ze worden

Van Balen en zijn collega Carl Lens

Ruimte) doen. Problemen worden

opgelost.

beginnen in 2009 met Verbeterde-

doorgestuurd naar de betreffende 50

buurt, omdat ze geïnteresseerd zijn

“We willen de drempel voor gemeenten lager maken.”

makkelijk te maken.” De dialoog

gemeenten lager maken, zodat ze

tussen dienstverlener en klant gaat

bijvoorbeeld kunnen zien waar, hoe

vaak uit van de dienstverlener, ter-

en door wie een melding precies is

wijl wij met Verbeterdebuurt de

gedaan.

burger centraal willen zetten.” Van

ArcGIS van Esri ziet er goed uit. Het

de 415 gemeenten doen inmiddels

is ook goed om te horen dat ge-

300 gemeenten mee.

meenten zelf invloed hebben op hoe hun kaartmateriaal eruitziet.”

Ivoren toren Zonder internet zou het veel lastiger

Rapportages

zijn burgers inspraak te geven, denkt

In de toekomst wil Verbeterde-

Van Balen. “Bovendien is het lastig

buurt.nl ArcGIS inzetten voor rap-

om vanuit een ivoren toren dienst-

portages. “In presentaties kunnen

verlening te ontwerpen en neer te

we bijvoorbeeld gebieden gaan

zetten. Ik geloof dat het een continu

markeren. Die informatie kunnen

proces moet zijn: neerzetten, tes-

we in ArcGIS vergelijken met andere

ten en steeds weer verbeteren. Veel

informatiebronnen. Het is voor ons

in internet als middel om mensen te

kennis bevindt zich buiten de orga-

belangrijk dat de geo-informatie

laten samenwerken: crowdsourcing.

nisatie, dus je zult feedback krijgen.

ook op andere dan geo-afdelingen

Van Balen: “We willen de drempel

Als je daar iets mee doet en dat laat

terechtkomt. Beleid kan dan daarop

voor burgers verlagen om iets aan

zien, snijdt het mes aan twee kan-

afgestemd worden, en de uitvoer-

te kaarten bij hun gemeente. Veel

ten: door mensen te betrekken bij

ders kunnen via rapportages sneller

mensen weten de weg naar hun

de dienstverlening, is een gemeente

zien wat er aan de hand is, en daar-

gemeente niet te vinden, of vinden

in staat om de dienstverlening te

mee hun processen verbeteren.”

het lastig.”

verbeteren.” AUTEUR: Wilfred Hermans

Ten eerste praten veel gemeente-

ArcGIS is voor Verbeterdebuurt.nl

ambtenaren in jargon zonder dat

belangrijk om te kunnen zien waar

ze het doorhebben, zegt Van Balen.

een waarneming bij hoort. We heb-

“Zo ontstaat een informatieafstand.

ben Zwolle helemaal

Als je bijvoorbeeld een melding van

kunnen

afval wilt doen op een gemiddelde

via

gemeentewebsite, moet je van alles

Dat

aangeven: welke categorie en sub-

we de uitvoer beter

categorie, of het groot of klein afval

is, of zwerfafval, of nog iets anders.”

kunnen laten verlo-

Ten tweede wordt de dienstver-

pen en daar draait

lening van de openbare ruimte

het uiteindelijk om.

vaak niet leuk gebracht, terwijl het

We willen de drem-

wel de ambitie is om het leuk en

pel dus ook voor

E-MAIL: gemeenten@esri.nl

koppelen

Esri-software. betekent

dat

gemakkelijker

Kracht van de kaart

Ontdek de veelzijdigheid van ArcGIS Online

Al veel organisaties omarmen ArcGIS Online voor verschillende toepassingen. In deze In Perspectief vindt u al veel artikelen waarin het gebruik van ArcGIS Online in naar voren komt. Deze editie lichten we ook op een specifieke pagina een paar voorbeelden uit. Staat de volgende editie uw kaart ook hier?

De verkiezingsuitslag was niet helemaal verrassend, maar ten op zichte van 2 jaar geleden kleurt ons land wel heel anders. Deze webmap toont de grootste partij per gemeente. Met uitzondering van de grote steden kleurt Nederland vooral blauw (VVD). Het groen van het CDA is op de uitslagenkaart van 2012 nagenoeg niet meer zichtbaar. Deze webmap, gemaakt door RoyalHaskoning DHV, monitort elke 15 minuten de troebelheid van het water in de haven van Sydney bij een ‘redevelopment site’. Wanneer de onderste lijnen door ‘Amber’ of ‘Red’ gaan wordt een SMS-alert afgegeven.

Deze webmap van RoyalHaskoning DHV gebruikt Linked Open Data om de CBS Buurtstatistieken te combineren met statistieken van de gemeente Nijmegen. De webmap biedt zo in één oogopslag inzicht in de bevolkingsHoogheemraadschap Delfland heeft een webmap ge-

opbouw en de woningvoorraad van de Nijmegense

maakt met daarop al haar projecten. Op de projecten-

buurten. Op deze manier is het gemakkelijk de buurten

kaart is te zien waar Delfland ‘werkt aan droge voe-

te vergelijken bij het zoeken van een nieuwe woning.

ten en schoon water’. De locatie staat beschreven, de projectomschrijving is zichtbaar, evenals de status en planning.

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: avandoorn@esri.nl

‘Nu volstaat een druk op de knop’

GIS voor overheid

Vanuit ArcGIS en GeoWeb kan nu eenvoudig gebruik worden gemaakt van de webservices van Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK). Er is een PDOK-extensie ontwikkeld voor ArcGIS en GeoWeb ondersteunt nu ook OGC-services. PDOK stelt data beschikbaar, bijvoorbeeld de BRT-ach-

Geen gedoe

tergrondkaart, het Actueel Hoogtebestand Nederland

Voor Marcel de Rink is duidelijk-

en het Nationaal Wegen Bestand. Het is aan organisa-

heid over de bron van de data -

ties in het werkveld om daar extra services/meerwaarde

de overheid - één van belangrijk-

mee te creëren en die vervolgens aan te bieden.

ste argumenten voor het gebruik van PDOK. “Omdat het beleid

Effectiever

rond PDOK formeel is vastgelegd

Esri Nederland heeft een extensie gemaakt die functies

kunnen gebruikers er blind op

aan ArcGIS toevoegt. “De PDOK-extensie is ontwikkeld

varen dat de data die ze down-

voor GIS-specialisten”, aldus Marcel de Rink, business

loaden klopt. Dat is een gerust-

consultant/accountmanager Rijksoverheid bij Esri Neder-

stelling: geen gedoe meer met

land. “Hiermee kunnen de specialisten veel gemakkelij-

verschillende versies van databe-

ker van PDOK gebruik maken: sneller zoeken, raadplegen

standen.”

en downloaden. Waar normaal zo’n negen handelingen nodig zijn, volstaat nu een druk op de knop.” De exten-

Betrouwbaarheid

sie is ontwikkeld in samenwerking met onder meer de

De Rink en Steenis geven aan dat

PDOK-partners Rijkswaterstaat en het Kadaster en is gra-

het belangrijk is voor het succes

tis te downloaden via esri.nl/pdok-extensie.

van PDOK dat het Nationaal Georegister goed wordt bijgehouden. “Belangrijk is om altijd helder aan te geven tot welke datum de actualiteit van de data gegarandeerd wordt.” Beiden hebben veel vertrouwen in de toegevoegde waarde die de PDOK-services voor de gebruikers van ArcGIS en GeoWeb biedt. AUTEUR: Peter Oostra en Harmen van Doorn E-MAIL: avandoorn@esri.nl

Niet meer onderhouden

of marcel.steenis@grontmij.nl

GeoWeb is een organisatiebrede oplossing voor het ontsluiten van geo-informatie, ontwikkeld door Esri Ne-

Lees het hele artikel in magazine Geo-Info van november.

derland en Grontmij. Marcel Steenis, productmanager van Grontmij, is vooral blij met PDOK omdat het werk

Lees meer over de functionele kant van de

uit handen neemt en nieuwe mogelijkheden biedt voor

PDOK-extensie in ArcGIS Actueel.

de markt. “Onze klanten hoeven de ondergronden die zij in GeoWeb gebruiken niet meer te onderhouden. Dit

Voor meer informatie over PDOK-gebruik in ArcGIS of

levert hen direct kostenbesparing op.”

GeoWeb, kunt u ook e-mailen naar mderink@esri.nl... 53

opinie

Een GIS-gids voor open geodata

Het publieke domein, open data,

standaard en configureerbare tem-

creative commons, privacy, de kos-

plates verwezen. De vraag of open

ten en de baten. Onderwerpen

data tijd en/of geld bespaart wordt

die allemaal met open data te ma-

vanuit meerdere perspectieven toe-

ken hebben, maar nog niet eerder

gelicht.

samen in een publicatie werden besproken. Tijd om dat eens te

Dit boek zou geen Esri Press-boek

veranderen, dachten de auteurs

zijn zonder oefeningen en een da-

Joe Kerski en Jill Clark. Zij hebben

taset. Die zitten er dan ook stan-

het boek ‘The GIS Guide to Public

daard bij. Het boek is sterk op de

Domain Data’ samengesteld, dat

VS gericht, maar wel voorzien van

door Esri Press is uitgegeven.

internationale voorbeelden. Handige, en uitvoerige, referentielijsten staan bij elke hoofdstuk on-

In 10 hoofdstukken en ruim 350 pagina’s stappen Kerski en Clark door

Interessant is de vergelijking tussen

der ‘Further reading’. Ik beveel dit

de materie heen. Die hoofdstukken

de restricties in gebruik van Yahoo!

boek aan voor hen die open geoda-

gaan onder meer over rasterdata

Maps, MapQuest Maps en Google

ta in een breder perspectief willen

and privacy issues, Spatial data:

Maps. Op het gebruik van deze

ontdekken.

True cost and local access en The

bronnen zijn restricties van toepas-

data user as a data provider. Twee

sing, daarom kunnen ze niet tot het

AUTEUR: Jan Willem van Eck

hoofdstukken licht ik er even uit.

publieke domein worden gerekend.

E-MAIL: jvaneck@esri.nl

Dit is overigens ook op veel base-

Spatial data and the public domein

maps van ArcGIS Online van toepas-

Esri Nederland Opleidingen heeft

sing.

onlangs een workshop over open

Dit eerste hoofdstuk is een introduc-

geodata georganiseerd. De onder-

beschrijven de concepten ‘Gege-

Putting public domain spatial data to work

vens’ (data) en ‘Informatie’, geven

In dit hoofdstuk wordt een concreet

definities van data en geografische

data, en open geodata (geografi-

GIS-projecten beschreven. Plan je

sche data uit het publieke domein).

project, kies een dataset, kies de

Ze gaan ook in op data verkregen

software, etc. Daarbij wordt naast

Het boek is te koop via Amazon, bij

uit crowd sourcing en stellen be-

naar ArcGIS ook naar de verschil-

Esri ligt altijd een inkijkexemplaar

grippen als copyright, creative com-

lende

op kantoor.

mons ruim aan de orde.

(MapWindows, Grass, etc), ook naar

tie op het gehele boek. De auteurs

algemeen

open

stappenplan

voor

source-oplossingen

werpen uit het boek worden tijdens de workshop uitvoerig toegelicht. Interesse in deze workshop? E-mail naar opleidingen@esri.nl.

Bespaart open data tijd en/of geld? 54

‘ArcGIS Online bevordert interne samenwerking’

MIJN PerSPECTIEF

Organisaties die nog niet eerder met GIS werkten, kun-

Waarom is er gekozen voor ArcGIS Online?

nen met ArcGIS Online gemakkelijk instappen. Er hoeven

“Ons olie- en gasbedrijf heeft een kantoor in Nederland,

geen grote kosten te worden gemaakt om te starten, er

een kantoor in Duitsland en werkt samen met (zelfstan-

zijn snel resultaten zichtbaar en informatie wordt een-

dige) specialisten en contractors. Onze infrastructuur

voudig (intern) gedeeld. Tulip Oil is één van de organisa-

moet dus flexibel zijn. Wij hanteren een bring-your-

ties die onlangs is gestart met de ArcGIS-cloud. Hoe er-

own-device policy en gaan als organisatie ver in het

vaart deze organisaties het werken met geo-informatie?

mogelijk maken van ‘elders werken’. Cloud-oplossingen

Stefan Bakker van Tulip Oil deelt zijn ervaringen.

zijn voor ons de enige manier om de IT-infrastructuur betaalbaar en schaalbaar te houden. Het scheelt een

Waar bestaan de werkzaamheden van Tulip Oil vooral uit?

IT-afdeling en we betalen voor de mate waarin we het

“Tulip Oil is een opsporings- en productiebedrijf dat

gebruiken.”

zich toelegt op olie- en gaswinning in West-Europa. Ons bedrijf werd in juli 2010 opgericht en heeft inmid-

Jullie organisatie heeft geen GIS-specialist in dienst,

dels operaties in Nederland en Duitsland. Tulip Oil past

hoe kunnen jullie met zoveel gegevens toch werken

daarnaast nieuwe technologieën toe op ‘oude en afge-

met ArcGIS Online?

schreven’ velden om deze weer economisch rendabel te

“Wij huren een GIS-specialist in voor de inrichting van

maken.”

de ArcGIS Online-omgeving en voor het uploaden, converteren en positioneren van gegevens. Deze GIS-specialist kan dit op zijn/haar eigen kantoor doen en plaatsen in ArcGIS Online. Daarna kunnen we zelf met ArcGIS Online en ArcGIS Explorer onze kaarten maken. Het is geweldig om te zien hoe makkelijk de informatie beschikbaar is en hoe dit interne samenwerking bevordert.” Wat zijn voor jullie organisatie de belangrijkste voordelen van ArcGIS Online? “Installatie en updates van software zijn niet meer nodig. We kunnen gemakkelijk een ‘elders werkende’ GIS-specialist inhuren voor specifieke taken. En we kunnen zelf aan de slag met easy-to-use-software.”

Er wordt dus veel nieuwe data verzameld?

Wat is de volgende stap in ArcGIS Online?

“In de exploratiefase zeker. Er wordt veel data van de

“We zouden de kaarten kunnen delen met onze part-

ondergrond en de geologie verzameld en de resultaten

ners, aandeelhouders of zelfs de overheid informeren

worden opgeslagen in ArcGIS Online. Deze gegevens

over onze bevindingen of werkzaamheden.”

worden vervolgens geïntegreerd en gevisualiseerd, zodat we de juiste beslissingen kunnen nemen. In de fase

AUTEUR: Harmen van Doorn

erna, de winningsfase, worden putten voorbereid en

E-MAIL: avandoorn@esri.nl

geboord. Hier zijn natuurlijk goede kaarten voor nodig van het betreffende gebied.” 55

INperspectief

geografisch denken en doen

ARCGISACTUEEL

uitdagend en inspirerend