si Pinasanding Ulay

Si Tumbong gaday-gaday kag si pinasanding ulay

reproduced by: Atty. Magdalena Lometillo

(The authors of Tumbong Gadaygaday and the other stoies are not know. In our search of Visanyan folk tales we could not find these stories in any books we read so we would like to believe that these folk tales were written by Lambunaonons. Nonetheless, we offer our apologies and thanks to the authors of these beautiful folktales.)

Si Tumbong Gaday-gaday kag si Pinasanding Ulay mag-asawa nga balabaw nga bag-o lang nakasal. Tuya sanda naga-estar sa isa ka gara-maan. Masadya gid sanda man daw naga-honeymoon pa lang. Palangga gid ni tumbong Gaday-gaday si Pinasanding Ulay kag kon haros pa indi gid tana gusto nga mabulag sa panurok na.

Ugaring isa ka adlaw waay do gid it makaon sa garamaan. Ubos do gid ang pagkaon nanda. Kag napiritan si Tumbong Gaday-gaday nga mag-gwa agud mangita ka pagkaon. Sang waay pa kapanaw ginpa-andaman na si Pinasanding Ulay nga indi gid mag-gwa sa garamaan kag indi gid mag-adto sa hnngud nga balay sa unhan ka garamaan. “Indi ka gid magparapit dyan,’ ang paandam ni Tumbong Gaday-gaday kay Pinasanding Ulay.

Sang magkabus si Tumbong Gaday-gaday , nagpanglimpyo si Pinasanding Ulay sa garamaan. Pag-adlawn don waay pa kabalik si Tumbong Gaday-gaday. Burobhay nagbalik si Pinasanding Ulay sa bintana kag lantawon kon dyan don si Tumbong Gaday-gaday. Tinak-an don ka hulat Pinasanding Ulay kag nagpungko sa bintana kag magpan-

ampuay. sang uruhi nasiplatan na hanggud nga balay. Kag naglibug ulo na insa nga indi gid tana ni Tumbong Gaday-gaday pagpa-adtonon tuya. Paghapon-hapon don koon ni Pinsanding Ulay, “A, basta maadto ako sa balay nga di-a. Indi lang ako magsugid kay Tumbong Gaday-gaday. Mabalik lang ako dayon.” Kag nagpanaw si Pinasading Ulay.

Pag-abut na sa balay, diretso tanasa salas. Waay man ti tawo nga nakit-an. Waay man it ayam. Ginlughot na ang tanan nga parte ka balay, sa tururugan, sa karan-an, sa kasilyas. Kag nagdayaw tana ka pagkanami ka sulod ka balay. Manggaranon gid ang tag-iya kato nga balay. Sang

urihi naka-abut tana sa kusina. Kag sa dapog may nakit-an tana nga daw pinutos nga natongtong sa ingud ka baga. Ginparapitan na pay indi na mamasnahan kon ano gid man ato. Ti ginpamangkut na ang tiki sa dingding, “Tiki, Tiki, ano di-ang pinutos?”

“A, tinuom ka amo,’ sabat ka tiki.

“Ti, insa nga naga surosuro?” pamangkot ni Pinasanding Ulay.

“A, man-an mo naga bukal don ya sabaw na,”koon ka tiki.

“Ti, ano dyang nagalawit?” ang pamangkut ni Pinasanding Ulay kag gintuldo ang ngalawit sa tinuom.

“A, ana di-a nga higut.”

“Abaw,” kkon ni Pinasanding Ulay, “dar-on ko dya. Manami-an gid ka daya si Tumbong Gaday-gaday. Hamk mo, mga pira nga daan ka adalw kaon namon kadaya.” Kag dayon na nga ginkagat ang higut kag butongon. Bumongkaras ang tinuom. Miyaw gali nga nagapainit-init sa ingud ka baga. Lumumpat si Pinasanding Ulay. Linumpatan man tana ka miyaw. Kumaripas tana ka dalagan pay naabutan gid ka miyaw ya balikawang na. Pay swete nga nakalusot tana sa gamay nga buho kag bisan daw haroson don makapanaw hay nabilwa gid ya balikawang na, nag-igud-igud gid tana hasta naka-abut sa garamaan. Waay pa tuya si Tumbong Gaday-gaday.

Nagkamang tana hasta nakasaka sa bintana kag mag hulat kay Tumbong Gaday-gaday. Naga-amat-amat don salop ang adlaw pay waay mangud si Tumbong Gaday-gaday. Burobhay may nakit-an tana nga tawo sa unhan nga nagapangtapas ka dahon ka saging. Bisan daw mabugto don ya ginhawa na, gintawag naang tawo.

“Ohoy, tawong gapanahon. Tawong tandayanon. Ilihog takon ikoon kay Tumbong Gaday-gaday nga si Pinasanding Ulay nahulog a garamaaan, tum’pa sa tarambu-an, pagpangalimog na”

Nabatian ka tawo ang ana nga panawag. Nagdulog ang tawo kag mamati gid. Liwat nga gintawag ni Pinasanding Ulay ang tawo. “Ohoy, tawong gapanahon. Tawong tandayanon. Ilihog takon ikoon kay Tumbong Gaday-gaday nga si Pinasanding Ulay nahulog sa garamaan, tum’pa sa tarambuan, pagpangalimog na. “ Ginliwat-liwat ni Pinasanding Ulay ang panawag.

Sang uruhi namarasmasan ka tawo nga daw nagdulom do gid ang palibut gani dalidali tana nga nagbalik sa balsa. Suruguon gali tana to ka manogbaligya ka mga utanon kag iba pa nga pagkaon nga ginabalsa nanda paadto sa sunod nga banwa hay tuya nanda ibaligya. Pag-abut na gid, ginhug-an tana ka lider nanda.

“Insa nga kabuhay gid kanimo. Kaina pa hulat namom. Gabi-ihan don kitaa” “Amay may nabatian ako nga pispis nga kanami gid magkanta kag kasubo gid ka ginakanta na. Ti daw nakalipat ako nga gab-i don gali sa sobra ko nga pamati,” ang paathag ka tawo. Kag dayon na nga ginkanta ang panawag ni Pinsanding Ulay kag ana pa gid nga ginliwat-liwat. “Ohoy, tawong gapanahon. Tawong tandayanon. Ilihog takon ikoon kay Tumbong Gaday-gaday nga si Pinasanding Ulay nahulog a garamaaan, tum’pa sa tarambu-an, pagpangalimog na”. Nabatian ni Tumbong Gaday-gaday ang hambal ka tawo. Tuya gali tana sa mga tinumpukan ka pagkaon nga nagakitkit ka keso. Pagkabati ni Tumbong Gaday-gaday ka hambal ka tawo dayon na nga ginkalat ang hanngud nga keso kag lumumpat sa pangpang kag magdalagan pauli sa garamaan.

Pag-abut na sa garamaan nakit-an na nga duro ang balabaw tuya. Ginsumalang tana ka maramal-am don nga balabaw kag gin-agbayan. “Tumbong Gaday-gaday,” koon ka mal-am, “indi ka gid pagpahinali. Pay waay don si Pinsanding Ulay. Patay don. Nahulog abi sa garamaan pagpangalimog na”

Hanggud ang hinulsol ni Tumbong Gaday-gaday. Kon nag uli lang tana dayon basi waay pa natabu si Pinasanding Ulay. Ti ang keso nga dara na, gin lip-utan dulang ka mga nagsunod sa lubong ni Pinasanding Ulay.