Libbyren ideia –erradiokarbonoaren bidezko datazioa– oso bikaina izan zen, eta Nobel saria jaso zuen lan horrengatik 1960an.
18. “Piltdown-eko gizona” eta “Izara Santua” eztabaida handia sortu duten bi gai dira. Bila ezazu haien gaineko informazioa eta esan ezazu zer modutan lortu duten zientzialariek hondar horien datazioa egitea.
2. Atomoaren egitura aztertzen hasi, eta unibertsoraino heldu Denok entzun dugu inoiz urrunetik datorren eta guregana hurbiltzen den anbulantzia bat. Konturatu bazara, aldakorra da anbulantziak jotzen duen soinua. Guregana hurbiltzen ari dela, gero eta akutuago nabaritzen dugu; urruntzen ari dela, aldiz, gero eta grabeago sumatzen dugu. Soinua uhina delako gertatzen da hori guztia, eta uhin guztiek Doppler efektua jasaten dutelako. Zertan datza Doppler efektua? Soinuan –uhinean– igorlearen eta hartzailearen arteko mugimendu erlatiboak zer ondorio dituen aztertzen ditu aipaturiko efektuak –uhinaren uhin-luzera edo maiztasuna aldatzen du elkarrekiko mugimenduak–. Imajina ezazu zinta mugikor baten aurrean zaudela, eta, zugandik 20 metrora dagoen lagun bat botilak jartzen ari dela zinta gainean, zuregana hel daitezen. Laguna zuregana hurbiltzen bada –hau da, botilak zugandik gero eta hurbilago kokatzen baditu zinta gainean–, gero eta botila gehiago helduko zaizkizu denbora berean; hots, maiztasuna handitu egingo da. Laguna urrunduko balitz, guztiz kontrakoa gertatuko litzateke: botilak zugandik gero eta urrunago jarriko lituzke zintan, eta gero eta denbora gehiago beharko lukete zure ondora heltzeko. Argia uhina denez, Doppler efektua ikus dezakegu haren portaeran ere. Argiaren kasuan, kolorearekin lotuta dago maiztasuna. Zeruko gorputzek igorritako argiak analizatu zituzten zientzialariek (astronomoek, zehazkiago), eta denborarekin batera maiztasunak gero eta txikiagoak zirela ikusi; hau da, espektroak gorrirantz aldatzen –desplazatzen– ari zirela frogatu zuten. Doppler efektua aplikatzen badugu, zeruko gorputz guztiak gugandik urruntzen ari dela ondoriozta dezakegu.
2.19. irudia: Doppler efektua.
37
2. gaia: Zientziaren zenbait aurkikuntza garrantzitsu