Terdege

terdege www.terdege.nl

18 januari 2012 | 29e jaargang | nummer 8

Hollanders in de Alpen

Wankele welvaart Ds. M.A. Mieras „Zijn preken waren onderwijzend, kort en zakelijk” \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_001-001 1

6-1-2012 11:38:01

Over twee weken

Terdege nr. 9 verschijnt op D.V. 1 februari

Volgende keer Thuislezers

Een groot deel van de kerken binnen de gereformeerde gezindte kwam voort uit conventikels. Kerkelijke gezelschapsmensen en thuislezers reikten elkaar daar de hand. Ook vandaag zijn ze er nog, door het hele land, maar ontheemder dan vroeger.

Baken aan Oosterschelde

Hoog torent de gerestaureerde schoorsteen uit boven de zeedijk die Tholen scheidt van de Oosterschelde. Eigenaar en bewoner Kees Slager is trots op zijn monumentale bezit. „Dit is het enige gemaal in Nederland met een schoorsteenpijp die boven het water is gebouwd.”

Eindelijk thuis

Voor Maria van der Ven, dochter uit een mennonietengezin, kende het leven grote wendingen. Door armoe trokken haar ouders van Kazachstan naar Estland, om hun geloof van Estland naar Duitsland. De verhuizing naar Nederland ervoer ze als de beste. „Hier voel ik me voor het eerst echt thuis.”

En verder Jan Verhoeven, van politieman tot advocaat Crisis wakkert goudkoorts aan Ds. J. Westerink over avondmaalsformulier Hannah is oma, moeder én dochter Orgelpracht in kerk of kathedraal Gevelstenen als alternatieve huisnummers

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_099-099 99

99

9-1-2012 16:26:24

Erdee Shop is

definitief gesloten

Belangrijke mededeling Met ingang van 1 januari is Erdee Shop gestopt met de verkoop van artikelen. Voor meer informatie, ga naar www.erdeeservice.nl of bel 055 – 539 03 45.

Als abonnee van Terdege kunt u wel blijven profiteren van ons abonneevoordeel.

Pag 98.indd 1

11-1-2012 13:07:14

Colofon

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG).

EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG en zorgvuldig geselecteerde derden.

Als u dat niet wenst kunt u een briefje sturen naar : Erdee Media Groep, afd. Abonneeservice, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

Deze bezwaarregeling geldt niet voor eventueel bij Terdege bijgevoegde folders.

Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Gerben van den Berge; Bart van Dam; Hendrina de Graaf; Gerrit Heij, Peter Hoogendoorn, François Hoogstrate, Johan Kleinbloesem, Onno Mauritz, Marco Poppe, Jan Schipper, Eelco Slingerland, tel. 055-5390299, e-mail: advertentietd@ erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Graisch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar 82,90 (factuur) 81,90* (incasso), per kwartaal 21,75 (factuur) 21,25* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso.

De 29e jaargang loopt tot 1 oktober 2012.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden.

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder.

Ga voor een abonnement naar www.erdeeservice.nl/terdege Voor meer informatie over adverteren: www.erdeeservice.nl/adverteren Kijk voor meer informatie over ons privacy beleid: www.erdeeservice.nl/privacy Kijk voor de algemene voorwaarden op www.erdeeservice.nl/algemenevoorwaarden Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille.

Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Terdege in braille, gesproken vorm en groteletterleesvorm: Loket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500

Rond de Ridderzaal Addy de Jong, redacteur politiek bij het Reformatorisch Dagblad

Liefde Ooit zei een linkse politica (ik ben vergeten wie het was) dat zij „nooit een relatie zou kunnen hebben met een man die vóór de doodstraf is.” Toen ik dat las, vond ik het zwaar overdreven. Nou ja?! Typisch zo’n humorloze, compromisloze Marx-volgelinge!

Inmiddels kijk ik er anders tegenaan. Zou ík getrouwd willen zijn met een vrouw die abortus provocatus voor ongewenst zwangeren best een goede oplossing vindt? Ik dacht het niet!

Politieke opvattingen en liefdesrelaties hebben dus veel met elkaar te maken. Toegegeven, de PvdA-fractievoorzitter in de Senaat, Marleen Barth, is getrouwd met D66-burgemeester Jan Hoekema. En PvdAmastodont Bram Peper was lange tijd gehuwd met de iron lady van de VVD, Neelie Kroes. Goed beschouwd waren en zijn echter ook die relaties heel verklaarbaar.

Deze mensen brachten of brengen het idee van een paarse coalitie ook in hun privéleven consequent in de praktijk.

Liefde en politiek; soms staan ze op een bijna grappige manier op gespannen voet met elkaar. Dat juist de wat xenofobe PVV-leider Wilders met een Hongaarse is gehuwd, en dat meerdere van zijn partijgenoten een buitenlandse partner hebben of hadden (Van Dijck, De Roon, Madlener), bracht Wilders’ biograaf Fennema tot de puntige opmerking dat „de multiculturele samenleving bij de PVV tot in de slaapkamer is doorgedrongen.”

Tot slot een anekdote over het vroegere SGP-Kamerlid ir. Van Dis sr. Hij stond in het parlement bekend om zijn welwillende benadering van de apartheid. Toch was Van Dis in zijn latere leven getrouwd met een donkere, Surinaamse vrouw. Toen hij daarover eens werd bevraagd door een Zuid-Afrikaanse journaliste („Spreekt u hierover weleens met uw echtgenote?”), antwoordde Van Dis naar verluidt laconiek: „Ons heb daarover nooit praat nie.” redactie@terdege.nl www.terdege.nl T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_097-097 97

97

11-1-2012 15:52:38

Column Illustratie: Roel Ottow

Amish foutje

Op winteravonden toer ik met enige regelmaat door de bossen. Muziekje aan, genietend van het donker, de rust en de spannende wetenschap dat er elk moment een paar reeën kunnen opduiken. Via een route die heel toepasselijk de Berg en Dalweg heet, beland ik op de “bee”, een bijeenkomst van quiltende vrouwen. Na drie jaar en ontelbare steekjes is mijn eerste quilt klaar. Aan de vooravond van haar vijfde verjaardag ligt Lobke eronder. Stralend streelt ze de lappendeken met de prachtige patronen in warme kleuren.

Ik heb de smaak te pakken en zit alweer nieuwe stofjes te knippen. Quilten is verslavend. Quilten ontspant.

En ontstonden quilts vroeger door gebrek aan geld (wie geen deken had, kon er eentje maken van restjes stof), in ons kille, jachtige en onpersoonlijke tijdperk zouden ze wel eens van betekenis kunnen zijn door een ander soort gebrek, namelijk aan sfeer, structuur, veelkleurigheid, handwerk. Een quilt biedt het allemaal en vertelt vaak een verhaal.

In Amerika zijn via deze dekens zelfs geheime boodschappen doorgegeven. Wie een bepaalde quilt buiten hing, liet weten dat gevluchte slaven veilig konden aankloppen voor onderdak. Niet voor niets bestaan er vriendschapsquilts en herinneringsquilts.

Wat trouwens prettig is: een quilt mag niet volmaakt zijn. De Amish - beroemd om hun quilts - hebben daar een gouden regel voor. Om anderen niet jaloers te maken en om zelf niet ijdel te worden, maken zij bewust ten minste één fout in hun quilt, het zogeheten ‘Amish foutje’. Over deze Amish, valt veel te zeggen.

Zij vormen een almaar groeiende groep die gelukkig is zonder elektriciteit of luxe, maar mét mooie quilts.

Want een huis zonder quilt is eigenlijk geen thuis. En dan zijn er toch mensen die er met de pet niet bij kunnen. „Ik snap het niet”, zegt mijn lieve man vertwijfeld. „Je koopt dus een lap, knipt die kapot en naait de stukjes vervolgens weer aan elkaar…??!!” redactie@terdege.nl www.terdege.nl

96

Puzzelen

Puzzelprijswinnaars

200 punten: R. v/d Spek, N-Beijerland (2). 600 p.: K. Juffer, Elspeet (-). 800 p.: R. Bunt-Middelkoop, Alphen a/d Rijn (3); C. de Haas, Ede (8); C. v/d Wege, Terneuzen (-) 1200 p.: A.W. v/d Vlies, H-I-Ambacht (4).

1600 p.: M. Gorter-van Welie, R’dam (10); S. Kraak-Laros, ’s Gravendeel (20). 1800 p.: N. Oldenhage-v/d Lelij, Lisse (21). 2000 p.: G.B.D. van Schaik, Wormerveer (8). 2200 p.: J. van Veen, Hazerswoude (4); 2400 p.: H. van Beek-van Lagen, Garderen (10); T. Mertens-Tomassen, Putten (19) 2600 p.: J.R. Alderliesten, Putten (9); M.H. Munter-Evers, H-I-Ambacht (7). 2800 p.: J. Jelier-v/d Berg, Capelle a/d IJssel (4). G. Slager-Compagner, Staphorst (8); 3000 p.: G.J. Koerhuis, Hasselt (22); M.P.C. Lourens, Emmen (12). 3200 p.: J. op den Brouw, St. Maartensdijk (7); A. Bij de Vaate, Hazerswoude (10); E. Morren, Barneveld (3); G. Verboom-Harbers, Harderwijk (8). 3400 p.: IJ. Hornsveld, Baarn (3); 3600 p.: Fam. Benjamins, Hollandscheveld (10); A. Heger-Kraaijeveld, Utrecht (9); R. Huls-van Vliert, Nieuwleusen (9); R. v/d Woestijne, Ochten (1). Prijskeuze: Zie Terdege van 4 januari, pagina 64.

Puzzeloplossingen

A-5/6 (Bijbelse puzzel): Hij Die het begin is, de Eerstgeborene uit de doden, in allen de Eerste. Kolossenzen. 1:18.

B-5/6 (Trap): 1. krab, 2. robe, 3. abri, 5. Nero, 6. erwt, 7. toto. Beignet.

C-5/6 (Lettergreepkruiswoord): Horizontaal: 1. afvoeren, 3. verstuiver, 5. tegoed, 7. dader, 8. kapstok, 10. koophandel, 12. Belgen, 13. visben, 15. poeder, 16. jaloers, 17. Urim, 18. meermin, 20. feestlied, 22. roman, 23. korenbloem, 25. kunstmaan, 27. regel, 28. koolteer, 30. tevreden, 31. kostwinner. Verticaal: 1. afzuigkap, 2. rente, 3. verder, 4. verlegen, 6. goedkoop, 7. dadel, 9. stokvis, 11. hanger, 12. belder, 14. benjamin, 15. poerimfeest, 18. meerman, 19. garen, 21. liedkunst, 22. rozette, 23. kogel, 24.bloemkool, 26. maankenner, 27. reden, 29. teerkost. Uren, dagen, maanden, jaren.

D-5/6 (Honingraatpuzzel): 1. grazen, 2. reveil, 3. gegalm, 4. kalmte, 5. eerder, 6. zaaien, 7. Amalia, 8. middag, 9. akelei, 10. zeerob. Zaligmaker.

E-5/6 (Koppeldoorloper): 1. gewoonte - egge, 2. olijk - knie - Elihu, 3. delta - anijs - stuw, 4. saus - scheef - fee, 5. zwaan - nep - piek - kj., 6. ethos - stopera , 7. gen -nuance - eega, 8. elitair - reder. Gods zegen in het nieuwe jaar.

F-5/6 (Zweedse puzzel): Bethlehem G-5/6 (Groeipuzzel): 1. zaal - plaza, 2. ijzer - rijzen, 3. Nude - vendu, 4. neut - tenue, 5. aalt - staal, 6. anch - Noach, 7. meer - creme, 8. iron norit, 9. moet - motie, 10. mans - samen. Zijn Naam Immanuel heten.

3 MODELWONINGEN Stel hier:

uw eigen woning samen en bereken direct de exacte prijs!

Kom onze 3 modelwoningen bezoeken en proef de sfeer van een GROOTHUIS. Kunt u meteen ons nieuwste huizenboek meenemen.

Titaniumweg 10, 0527-624370

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_096-096 96

12-1-2012 12:50:59

Column Illustratie: Roel Ottow

Amish foutje

Op winteravonden toer ik met enige regelmaat door de bossen. Muziekje aan, genietend van het donker, de rust en de spannende wetenschap dat er elk moment een paar reeën kunnen opduiken. Via een route die heel toepasselijk de Berg en Dalweg heet, beland ik op de “bee”, een bijeenkomst van quiltende vrouwen. Na drie jaar en ontelbare steekjes is mijn eerste quilt klaar. Aan de vooravond van haar vijfde verjaardag ligt Lobke eronder. Stralend streelt ze de lappendeken met de prachtige patronen in warme kleuren.

Ik heb de smaak te pakken en zit alweer nieuwe stofjes te knippen. Quilten is verslavend. Quilten ontspant.

En ontstonden quilts vroeger door gebrek aan geld (wie geen deken had, kon er eentje maken van restjes stof), in ons kille, jachtige en onpersoonlijke tijdperk zouden ze wel eens van betekenis kunnen zijn door een ander soort gebrek, namelijk aan sfeer, structuur, veelkleurigheid, handwerk. Een quilt biedt het allemaal en vertelt vaak een verhaal.

In Amerika zijn via deze dekens zelfs geheime boodschappen doorgegeven. Wie een bepaalde quilt buiten hing, liet weten dat gevluchte slaven veilig konden aankloppen voor onderdak. Niet voor niets bestaan er vriendschapsquilts en herinneringsquilts.

Wat trouwens prettig is: een quilt mag niet volmaakt zijn. De Amish - beroemd om hun quilts - hebben daar een gouden regel voor. Om anderen niet jaloers te maken en om zelf niet ijdel te worden, maken zij bewust ten minste één fout in hun quilt, het zogeheten ‘Amish foutje’. Over deze Amish, valt veel te zeggen.

Zij vormen een almaar groeiende groep die gelukkig is zonder elektriciteit of luxe, maar mét mooie quilts.

Want een huis zonder quilt is eigenlijk geen thuis. En dan zijn er toch mensen die er met de pet niet bij kunnen. „Ik snap het niet”, zegt mijn lieve man vertwijfeld. „Je koopt dus een lap, knipt die kapot en naait de stukjes vervolgens weer aan elkaar…??!!” redactie@terdege.nl www.terdege.nl

96

Puzzelen

Puzzelprijswinnaars

200 punten: R. v/d Spek, N-Beijerland (2). 600 p.: K. Juffer, Elspeet (-). 800 p.: R. Bunt-Middelkoop, Alphen a/d Rijn (3); C. de Haas, Ede (8); C. v/d Wege, Terneuzen (-) 1200 p.: A.W. v/d Vlies, H-I-Ambacht (4).

1600 p.: M. Gorter-van Welie, R’dam (10); S. Kraak-Laros, ’s Gravendeel (20). 1800 p.: N. Oldenhage-v/d Lelij, Lisse (21). 2000 p.: G.B.D. van Schaik, Wormerveer (8). 2200 p.: J. van Veen, Hazerswoude (4); 2400 p.: H. van Beek-van Lagen, Garderen (10); T. Mertens-Tomassen, Putten (19) 2600 p.: J.R. Alderliesten, Putten (9); M.H. Munter-Evers, H-I-Ambacht (7). 2800 p.: J. Jelier-v/d Berg, Capelle a/d IJssel (4). G. Slager-Compagner, Staphorst (8); 3000 p.: G.J. Koerhuis, Hasselt (22); M.P.C. Lourens, Emmen (12). 3200 p.: J. op den Brouw, St. Maartensdijk (7); A. Bij de Vaate, Hazerswoude (10); E. Morren, Barneveld (3); G. Verboom-Harbers, Harderwijk (8). 3400 p.: IJ. Hornsveld, Baarn (3); 3600 p.: Fam. Benjamins, Hollandscheveld (10); A. Heger-Kraaijeveld, Utrecht (9); R. Huls-van Vliert, Nieuwleusen (9); R. v/d Woestijne, Ochten (1). Prijskeuze: Zie Terdege van 4 januari, pagina 64.

Puzzeloplossingen

A-5/6 (Bijbelse puzzel): Hij Die het begin is, de Eerstgeborene uit de doden, in allen de Eerste. Kolossenzen. 1:18.

B-5/6 (Trap): 1. krab, 2. robe, 3. abri, 5. Nero, 6. erwt, 7. toto. Beignet.

C-5/6 (Lettergreepkruiswoord): Horizontaal: 1. afvoeren, 3. verstuiver, 5. tegoed, 7. dader, 8. kapstok, 10. koophandel, 12. Belgen, 13. visben, 15. poeder, 16. jaloers, 17. Urim, 18. meermin, 20. feestlied, 22. roman, 23. korenbloem, 25. kunstmaan, 27. regel, 28. koolteer, 30. tevreden, 31. kostwinner. Verticaal: 1. afzuigkap, 2. rente, 3. verder, 4. verlegen, 6. goedkoop, 7. dadel, 9. stokvis, 11. hanger, 12. belder, 14. benjamin, 15. poerimfeest, 18. meerman, 19. garen, 21. liedkunst, 22. rozette, 23. kogel, 24.bloemkool, 26. maankenner, 27. reden, 29. teerkost. Uren, dagen, maanden, jaren.

D-5/6 (Honingraatpuzzel): 1. grazen, 2. reveil, 3. gegalm, 4. kalmte, 5. eerder, 6. zaaien, 7. Amalia, 8. middag, 9. akelei, 10. zeerob. Zaligmaker.

E-5/6 (Koppeldoorloper): 1. gewoonte - egge, 2. olijk - knie - Elihu, 3. delta - anijs - stuw, 4. saus - scheef - fee, 5. zwaan - nep - piek - kj., 6. ethos - stopera , 7. gen -nuance - eega, 8. elitair - reder. Gods zegen in het nieuwe jaar.

F-5/6 (Zweedse puzzel): Bethlehem G-5/6 (Groeipuzzel): 1. zaal - plaza, 2. ijzer - rijzen, 3. Nude - vendu, 4. neut - tenue, 5. aalt - staal, 6. anch - Noach, 7. meer - creme, 8. iron norit, 9. moet - motie, 10. mans - samen. Zijn Naam Immanuel heten.

3 MODELWONINGEN Stel hier:

uw eigen woning samen en bereken direct de exacte prijs!

Kom onze 3 modelwoningen bezoeken en proef de sfeer van een GROOTHUIS. Kunt u meteen ons nieuwste huizenboek meenemen.

Titaniumweg 10, 0527-624370

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_096-096 96

12-1-2012 10:23:33

C-8 Invulpuzzel

2pt

Vul het volgende diagram in, zo dat een goed kruiswoord ontstaat. Ieder cijfer staat voor een letter. S=4

1

7

8

4

2

2

4

7

6

4

9

2

3

6

2

6

5

3

Inzenden: Het woord dat gemaakt kan worden van de cijfers 1 t/m 9.

5 4

2

5

5

5

6

5

7

2

6

2

3

9

6

6

3

2

5

6

7

7

8

9

6

3

5

9

6

5

5

6

3

8

3

2

5

5

6

7

6

4

7

6

6

3

9

2

6

5

6

4

5

4

5

6

E

T

T

E

D

N

R

I

I

A T

S

V

M A

C

H

R E

R R

O A

G I

T

E

G

O O N A E T

R

R

U A I

D A

W U

O

E

O

M G R A A

O C

S I

A L

N D E

M R

E

D A L

A E I

T

A

E

U A T I

L

U R

G

N T

R E

R

N E E

C

4

9 4

4

2 4

6

3 9

1

9 6 1 2

6

6

4

1

1

5

2

7

6

3

2

6

3

2

3

9

2pt

V

I

4

2

6

I

3

3

I

J

6

6

N

N

6

4

E

R

3

4

E

R

9

3

S

A

2

6

O

R

3

9

T

G

5

9

R

N

2

2

6

B

3

7

E I

4

9

E I

2

6

I

S

2

6

U V

9

3

L

A

9

9

N A

2

3

O A

3

2

6

I

T

3

2

7

D-8 Doolhofwegstreper

5

S E I

G R R E E J

S E

P L

IJ N H E

V

R I

S T

N R

K I

A

D

U P E T

A

S E

O N A

G

O A L I

E

De woorden zijn als een soort slang in het diagram verborgen. De rode letters zijn de begin- en eindletter. De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende. Vanuit hier staat de volgende letter steeds links, rechts, boven of onder de letter.

Democratie, dienst, eerbied, elite, erehaag, getrouw, glamour, gouverneur, gravin, koningin, land, luister, machtig, naam, nationaal, neutraal, paleis, prinses, reces, regering, residentie, sierlijk, sjerp, statie, top, troon, vorst, waardig.

Inzenden: Het woord dat ontstaat op de overgebleven letters.

De mooiste woonaccessoires!

Frutsels is het leukste adres in Scherpenzeel en omliggende dorpen voor originele en betaalbare woonaccessoires en kado artikelen!

Dorpsstraat 261 3925 KC sCherpenzeel www.frutselswonen.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_094-095 95

95

12-1-2012 11:40:48

Puzzelen

A-8 Bijbelse koninginnepuzzel

1 Elke oplossing mag worden ingezonden, iedere goede oplossing levert een aantal punten op. Hebt u een vraag over puntenaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde én gefrankeerde retourenvelop mee.

2 De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit zijn. U kunt dus twee aleveringen tegelijk inzenden.

3 Alleen Terdege-abonnees mogen meedoen.

Eén inzending per adres.

4 Iedereen die in totaal 200 punten heeft verzameld, ontvangt een prijs.

5 Prijswinnaars nemen de overgebleven punten mee naar de volgende ronde.

6 Oplossingen bij voorkeur op één briefkaart, met vermelding van de puzzelnummers én uw adres, sturen naar: Mw. J. van der Jagt Molenpolderweg 19 4401 NP Yerseke Niet in een envelop, tenzij er een antwoordenvelop in zit.

Mailen kan ook: puzzelbox@kliksafe.nl 7 Als u voor de eerste keer inzendt, vermeld dan op uw briefkaart: nieuw.

8 Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden.

Ze beginnen dan weer met nul punten.

Oplossingen

Puzzels nummer 5/6 op pagina 96 94 94

Zoek de ontbrekende woorden op in 1 Koningen 10:1-13, waar het gaat over de koningin van Scheba. Zet de 13 woorden op de juiste plaats horizontaal in de hokjes. Welke twee woorden vormen de steunletters? Verticaal is er een nieuw woord te lezen. De drie woorden komen uit het genoemde tekstgedeelte.

Inzenden: De drie gevonden woorden en de twee vindplaatsen.

A A

E

G

E

1

D

I

T

Z N

2

E N

G 3

6

4

5 7

11

© Puzzel: G.W. van Leeuwen-van Haaften

Spelregels van het laddersysteem

2pt

8 10 12

9 13 14

15

B-8 Slangdoorloper

2pt

De laatste letter van het eerste woord is de eerste van het volgende woord.

1. register, 2. droog, 3. hulde, 4. zomin, 5. oudste, 6. terecht, 7. maat, 8. zetel, 9. beroemde waterval, 10. begin, 11. pluimstrijkerij, 12. binnen, 13. sluier, 14. groente, 15. idee.

Inzenden: Het woord dat gemaakt kan worden van de letters op de oneven nummers, en de naam die gemaakt kan worden van de letters op de even nummers.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_094-095 94

12-1-2012 11:04:26

Je mag er zijn Jouw vragen

„Mijn vriendin denkt heel negatief over

zichzelf. Ik probeer haar dan op te beu-

ren en zeg: ‘Je mag er zijn! Jij bent ook

belangrijk. En God vindt jou ook belangrijk. Je bent voor Hem waardevol!’ Zij

zegt dan: ‘In de kerk hoor ik het wel anders. We zijn onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad. En we moeten een walging van onszelf hebben.’

Mag je niet positief over jezelf denken?

Moeten we allemaal een minderwaardig-

J

heidscomplex hebben?”

e stelt een heldere en belangrijke vraag. Mag je positief over jezelf denken? En hoe zit dat dan met echt berouw, met zondekennis? Kunnen we niet beter heel negatief over onszelf denken?

Wat denk je, zou het zo zijn? Zeggen we tegen een kind dat iets vreselijks gedaan heeft dat het een nietsnut is?

Juist omdat de mens van zo grote waarde is, wegen zijn zonden zwaar.

Waardevol

De Heere heeft in Zijn Woord nergens laten merken dat het de bedoeling is dat we een minderwaardigheidsgevoel of -complex krijgen. De mens wordt wel de kroon op de schepping genoemd, een kroonjuweel. De mens is geschapen naar Gods beeld. Wat heeft de mens een hoge positie en verantwoordelijkheid gekregen (zie Psalm 8:67)!

Na de zondeval is de mens zijn bijzondere plaats in de schepping niet kwijtgeraakt. De mens is zo belangrijk in Gods oog, dat Hij de zonde straft en de mens aanspreekt op zijn verantwoordelijkheid. Maar ook: dat Hij de mens die van Hem vandaan vluchtte zo lief had dat Hij beloofde Zijn Zoon te geven om hem zalig te maken (NGB art. 17; Joh. 3:16).

Je mag er zijn. God heeft je gewild. Je bent niet een toevallig product van de evolutie, je bent ook niet bij toeval voortgekomen uit je ouders, maar een schepsel van God. Omdat Hij je wilde, heeft je leven zin.

Walgelijk

Toch zijn we ook onbekwaam tot enig goed en geneigd

tot alle kwaad (zie HC zondag 3). Dat wil zeggen: in de zondeval zijn we maar niet wat gestruikeld, maar ontzettend diep gevallen. Ons hart is op het verkeerde gericht.

Nooit meer zullen we vanuit onszelf iets goeds kunnen doen. We zijn daar absoluut onbekwaam toe. Sterker nog: voortdurend zijn we geneigd tot het kwade. Dat zit in ons, heel diep.

Kan dat niet anders worden? Jazeker, zegt de catechismus erbij, als we opnieuw geboren worden door de Geest van God. Dan komt er in ons hart ook liefde tot het goede en een verlangen om de Heere en de naaste te dienen. Wel blijft het zo dat al onze daden, zelfs de beste, met zonde bevlekt zijn (HC 24; Jes. 64:6).

En die walging? In Ez. 36:31 staat dat je, als de Heere je verlost, zult walgen van jezelf. Waarom? Om al je ongerechtigheden. Je krijgt daar zo’n spijt van. En wat is de Heere goed. Wat vind je het dan verschrikkelijk van jezelf wat je de Heere hebt aangedaan, hoe je Zijn wet overtreden hebt. Goed voel je jezelf dan niet meer. Als je in gebed tot de Heere gaat, kun je voor Hem niet bestaan.

Echt berouw

Maar dit berouw over je zonde is heel wat anders dan een minderwaardigheidscomplex. We moeten echt berouw niet verwarren met een gevoel waarbij we onszelf altijd maar slechter en minder voelen dan anderen.

Wat is dan het verschil? Wie last heeft van minderwaardigheidsgevoelens vergelijkt zichzelf met anderen.

Daaruit volgt de gedachte: ze zijn mooier en beter dan ik. Je voelt je minder waard. Maar je vergeet dat je jezelf vergeleken hebt met mensen die van nature net zo slecht zijn als jij. Je bent niet minder dan een ander. Bovendien: de Heere vindt ons zelfs in onze diepe val zo waardevol dat Hij Zijn blijde boodschap ook aan ons persoonlijk geadresseerd heeft.

Echt berouw gaat heel diep, maar is niet hetzelfde als een naar gevoel van minderwaardigheid. Als je vriendin erg last heeft van allerlei negatieve gedachten over zichzelf, mag je haar erop wijzen dat ze in Gods ogen waardevol is.

Bijbels berouw komt er niet als we ons met anderen vergelijken, maar als we gaan zien Wie de Heere is. Wie Hem leert kennen, krijgt een verbroken hart, vreest voor Zijn heiligheid, en leert zich verwonderen over Zijn genade. Je mag er zijn, maar je moet tot Christus gaan.

Ds. A. Th. van Olst, Utrecht

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_093-093 93

93

11-1-2012 15:18:21

a dv er t en t i e

Hotel Inkelshoes Epen, Zuid-Limburg

Boek tussen 9 mrt. en 1 apr. 2012 4 nachten en betaal er maar 3 !!* * uitgezonderd de speciale verwen-arrangementen

Dit sfeerrijke familiehotel ligt midden in een stiltegebied en beschermd dorpsgezicht in het Limburgse Heuvelland. De ideale plek om heerlijk tot rust te komen samen met uw geliefde, familie, vrienden of kennissen.

Ook voor woonadvies

Nieuw: unieke culinaire Lentearrangementen met vele extra’s

Kijk voor meer info op www.inkelshoes.nl (info@inkelshoes.nl) of bel 043-4551742

U bent van harte welkom!!

92

Stationsstraat 141-26, Ermelo - Tel. 0341 - 42 12 14 www.buxuswonen.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 92.indd 1

11-1-2012 13:10:30

Ik ben in de tuin

Nostalgisch of modern: volop bestratingskeus Wie voor de tuin een (nieuwe) bestrating moet kiezen, staat voor een moeilijke klus. Het lijkt wel of er jaarlijks op de markt tientallen nieuwe modellen stenen en afmetingen bij komen.

M

omenteel bestaat de bestratingsmode uit forse vierkante (natuur)stenen, die in ijn grind of split liggen. Bij voorkeur allemaal in dezelfde tint.

Soms vraag ik me af hoe je dat netjes houdt: geen grind of split op de tegels maar precies ertussen, zoals

het hoort. Het heeft wel wat weg van een showterras. Maar wat als de kinderen uit school komen en er met de iets doorheen racen of er met de hond doorheen dollen?

Afhankelijk van het beoogde efect modern, praktisch, eenvoudig, nos-

talgisch of ‘natuurlijk’ - zal een keuze gemaakt worden.

Soms is het budget niet toereikend om de keuze te verwezenlijken. Dan is een combinatie van oud en nieuw mogelijk een oplossing.

Hoe dan ook, we laten u door de foto’s een aantal mogelijkheden zien.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_090-091 91

91

10-1-2012 10:54:58

Uit & thuis | Natuur en tuin

90 90

tekst en foto’s Tuinschrift en Kalkhoven Fotografie

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_090-091 90

10-1-2012 10:54:42

Uw recept of tip Wieringer droogboon

Het Wieringer boontje groeide al op Wieringen toen het nog een Zuiderzee-eiland was. Het prachtige droogboontje was eigenlijk zo goed als verdwenen, maar dankzij een naar de VS geëmigreerde Wieringer familie is het boontje weer ‘back home’. Sindsdien wordt dit fijne boontje gekoesterd vanwege zijn smaak (stevig en verfijnd) en zijn uiterlijk (wit, met een grote lichtbruine vlek rond de navel).

Groninger Strogele

Dit boontje stamt uit een oude Groninger traditie. De gele droogboon heeft een zachte schil en doet het uitstekend als soepboon. De boontjes koken dus snel tot pap. De zachte bonensmaak combineert goed met vele soorten kruiden en bouillons; de ideale basis voor een voedzame soep.

Kievitsbonen

De lage planten (stam- of stoelbonen) krijgen groengevlekte peulen, die na het drogen verkleuren en een sieraad zijn voor de herfsttafel: felroze met crème spikkels. De droge bonen zelf zijn crème met roze spikkels. Het zijn deze spikkels, net als op kievitseieren, die hebben geleid tot de naam. Het gebruik en de bereiding zijn gelijk aan die van de bekende bruine boon. De smaak is zachter en fijner. Ook blijven de bonen heel na het koken.

De rubriek ‘In de keuken’ wordt verzorgd door Anne, Lilian en Otto Kalkhoven. Aan deze pagina’s kunt u bijdragen door een of meer favoriete recepten te sturen of door een praktische keukentip door te geven. Uw inzendingen zijn welkom bij Terdege ‘In de keuken’, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn; redactie@terdege.nl

Oldambster Witte

Dit is een heel oud Gronings ras, dat vanwege haar fijne helderwitte boontjes geliefd is. Het is een Groningse delicatesse. Op nieuwjaarsdag worden ze uit traditie gegeten, en verder de hele winter door.

Deze ‘Grunninger dreugboon’ wordt op oudjaarsdag in de week gezet.

De volgende morgen worden de boontjes koud afgespoeld en vervolgens rond elf uur op een zacht vuurtje gekookt. Met een reep spek, verse worst en een droge bink (dit is het gepekelde bovenbeen van een varken). Zonder droge bink moet zout worden toegevoegd. In combinatie met een bloemige aardappel heeft u een koningsmaal!

Duivenbonen (kleine veldboon)

Deze boon kwam via de Romeinen in ons land en stond gedurende de Middeleeuwen op de menulijst van zowel mens als dier. Het is het kleinste familielid van de tuinboon (ongeveer zo groot als de bruine boon) en vrij rond van vorm. Er bestaan ook witte, groene en zwarte rassen.

De smaak is die van de verfijnde tuinboon.

Adres boerderij Aylsumaheerd: Vierburenweg 14, 9922 TE Westeremden.

Tel. 0596 - 551877 of 06 - 51463812; aylsumaheerd@hetnet.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_088-089 89

89

10-1-2012 11:07:35

Uit & thuis | Culinair

tekst en foto’s Anne, Lilian en Otto Kalkhoven

In de keuken

Bijzondere boontjes

88

Onder het motto ‘Boerderij in Bedrijf’ wonen en werken Henriëtte Hogewind en Harm Janssens op boerderij Aylsumaheerd.

Zij presenteren hun boerderijproducten onder meer op de streekmarkt in Middelstum. Die wordt vijf maal per jaar gehouden. We schenken speciale aandacht aan de historische boontjes die ze telen.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_088-089 88

10-1-2012 11:07:23

Zo gaat u te werk: ● Neem een mooie berkentak en

hang hem op aan decoratief lint. ● Bind een mooie slinger van

buxus en blauwe distel, door dit dakpansgewijs met binddraad aan elkaar te wikkelen. ● Bevestig de slinger aan de tak. ● Neem twee vaasjes en omwikkel

deze met bijvoorbeeld Meulebechia of breed lint. Hang ze naast elkaar op. Hier kunnen blauwe of roze bloemen in! ● Vervolgens hangt u er leuke

meiden- of jongensspulletjes aan.

Aan deze tak was dat bijvoorbeeld een naamhart, sokjes, ballonen en dergelijke. ● Voor de bos berkentakken voor

het meisje gebruikt u ook een bloemenslinger en cadeautjes.

Als extra ziet u hier nog schijfjes berkenstam, besmeerd met lijm, en muisjes en roze sokken als roosje opgevouwen in een klimopblad!

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_086-087 87

87

10-1-2012 11:40:09

Uit & thuis | Creatief

tekst Suzan Schoonhoven en Ina van Bloois foto’s Marianne Witvliet

Het is een

jongen!

86

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_086-087 86

10-1-2012 14:51:57

Tips voor binnen en buiten Inzendingen voor deze pagina zijn welkom via redactie@terdege.nl of Terdege 'Uit & thuis', Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Plaatsing is kosteloos maar kan niet worden gegarandeerd.

In 'Muziek' hebben concerten/zangavonden die gratis toegankelijk zijn en/of worden gehouden voor een goed doel voorrang.

Muziek

Zaterdag 21 januari (19.30 uur): Cantatedienst door Christelijk Vocaal Ensemble Cantica o.l.v.

Johan van Oeveren. Locatie: Oude Kerk, Dorpsstraat 59, Zoetermeer. Programma: Nieuwjaarscantate (‘Sie werden aus Saba alle kommen’) van J.S. Bach (BWV 65) en ‘Videntes Stellam’ van Francis Poulenc. M.m.v. ds. M.A. van den Berg, Ronald de Jong (orgel), Samengesteld Barokorkest o.l.v. Nico Lammersen, Otto Bouwknegt (tenor) en Matthew Baker (bas). Toegang gratis; collecte t.b.v. onkosten.

Informatie: www.cantica.nl of tel. 079-5936911.

Vrijdag 3 februari (19.30 uur): Orgel- en panluitconcert in Hervormde Kerk, Brakel, t.b.v. St. HVC. M.m.v. André Knevel, Lenard Verkamman & Liselotte Rokyta. Toegang vrij, collecte voor Bijbelverspreiding.

Vrijdag 3 februari (19.30 uur): Betuwse Mannenzang (psalmzang met bovenstem) in St. Maartenskerk, Tiel. M.m.v. Jan Quintus Zwart, Pieter Heykoop, Arjan & Edith Post en Bovenstemgroep Noord-Oost Veluwe. Toegang (uitsluitend mannen) gratis, collecte voor St. Ontmoeting.

Zaterdag 4 februari (19.30 uur): Psalmzangavond m.m.v. Pieter Heykoop in kerkgebouw Oud Gereformeerde Gemeente, Nachtegaalstraat 3, Krimpen a/d IJssel. Toegang vrij, collecte voor Mbuma-zending.

Donderdag 9 februari (19.30 uur): Zangavond in Herv. Dorpskerk, Bodegraven. M.m.v. André Knevel (orgel), Liselotte Rokyta (panluit), Jan Willem Bouter (piano) en jeugdkoor De Regenboog.

Zaterdag 11 februari (19.30 uur): Zangavond in Herv. Kerk, Oene. M.m.v. bovenstemgroep Noord-Oost Veluwe o.l.v. Lulof Dalhuisen, Lisanne Leeuwenkamp (zang), Gerdien Hakkert (piano) en Hendrik Sellies (orgel). Toegang gratis, collecte voor Woord en Daad. redactie@terdege.nl www.terdege.nl

Uit & thuis Activiteiten

Zaterdag 28 januari (9.30-15.00 uur): Verkoopdag t.b.v. Herst. Herv. Gemeente Achterberg: Locatie: Koster Special Gifts, Achterbergsestraatweg 180, Achterberg. Meer info: www. hhgachterberg.nl; tel. 0317-61 22 26.

Zaterdag 4 februari (10.00-16.00 uur): Bazar in Kerkelijk Centrum, Beijerinkstraat 53, Nieuwerkerk a/d IJssel. O.a. tweedehands boeken, woonaccessoires en workshop zeepkettingen maken.

Zaterdag 4 februari (19.45 uur): Bezinningsavond over “Ruimte voor Christenen, ook vandaag?!”, belegd door Vriendenkring Sodalitas. Spreker: P. Schalk (RMU). Locatie: zaal Oud Geref. Gem., Onderdijkse Rijweg 214 (ingang De Raadtweg), Hendrik-Ido-Ambacht. Toegang gratis, collecte.

Woensdag 8 februari (10.00-17.00 uur): Verkoping t.b.v. Woord en Daad in Kerkelijk centrum ’t Anker, Voorstraat 74, Katwijk aan Zee.

Winterconferentie IRS Vrijdag 27 t/m maandag 30 januari:

Winterconferentie (voor alle leeftijden) Stichting In de Rechte Straat. Thema: Eén plant met Hem. Sprekers: ds. L.A. den Butter, ds. K. ten Klooster en ds. J. C. de Groot.

Locatie: Het Brandpunt, Postweg 18, Doorn. Kosten (geheel verzorgd weekend): 199,00.

Informatie: IRS-kantoor (Wilke Hollebrandse), Telefoon: 0318-431298; secr@irs.nu

Jongeren en autisme Zaterdag 4 februari:

Ontmoetingsbijeenkomst voor reformatorische jongeren tussen de 16 en 25 jaar met autisme, georganiseerd door Helpende Handen.

Thema: Autisme en geloof.

Locatie: Bethlehemkerk (Gereformeerde Gemeente), Oudelandseweg 50, Woerden.

Informatie en/of aanmelding: tel. 0348-489970 of www.helpendehanden.nl/jongerenmetautisme

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_085-085 85

85

10-1-2012 11:42:28

Moerstaal J. van Klinken, freelancejournalist

Ingezonden Opgave schriftelijk met naam en adres, leeftijd, aard van de ziekte, gezinssituatie en eigen naam en adres. Plaatsing (na 3-4 weken) is gratis. Wij gaan ervan uit dat de zieke vermelding op prijs stelt. N.B.: Oproepjes waar geen afzender op staat, kunnen we helaas niet plaatsen!

Ziekenhoekje

Nollegeit

Een paar afleveringen terug kwam het woord “onbedoppen” in de betekenis van onbehouwen langs. Het was aangeleverd vanuit het Zeeuwse. De inzender had geen idee waar het vandaan kwam. Volgens een streekgenoot komt het van “ongedopt”, wat Zeeuws is voor ongedoopt. “Een onbesneden Filistijn”, voegt hij eraan toe. Bijbelkenners weten dan genoeg. Zo zie je dat ook bijbelse uitdrukkingen het karakter van eigen taal kunnen krijgen. Naarmate de Bijbel een onbekender boek wordt, zal dat steeds meer het geval zijn.

Terug naar uw reacties. Een Randstedelijk gezin had een buurman die niet erg op refo’s was gesteld. Toen hij een schutting aan het plaatsen was, kon vader het niet langer aanzien. Hij was een echte klusser, terwijl de buurman maar wat liep te prutsen. Resoluut stapte hij op hem af met de vraag of hij een handje kon helpen. De aangesprokene stond even in dubio maar bezweek toch voor het aanbod. „Och ja, je ken allicht een plankie vasthouwe...”

Binnen vijf minuten waren de rollen omgekeerd. Niet de klusser maar de buurman hield “de plankies” vast. Nu de meeste kinderen het huis uit zijn, kunnen ze weleens wat hulp gebruiken. Als dan iemand zijn diensten aanbiedt, klinkt het al gauw: „Och ja, je ken allicht een plankie vasthouwe...”

In de buurt van een ander gezin woonde boer Nol, die niet al te best voor zijn geit zorgde. Het dier stond vast aan een paaltje dat zelden werd verplaatst. Het gras dat de geit zag staan, was niet bereikbaar. Dat beeld leverde een ware vondst op. Als iemand iets wil hebben en er net niet bij kan, bijvoorbeeld met een te grote lepel in de jampot, of de dropjespot staat op een kast die iets te hoog is, dan heet dat een “Nollegeit”.

Reageren? moerstaal@terdege.nl of Terdege, Moerstaal, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn.

Elise Bos (15 jaar) heeft al langere tijd veel pijn, waar nog geen oorzaak voor is gevonden. Ze ondergaat veel onderzoeken en kan daardoor weinig naar school. Wie stuurt haar een opkikkertje? Jasmijnstraat 8, 6744 AM Ederveen.

Marije de Vos (12 jaar) heeft de ziekte van Pfeiffer en kan al langere tijd niet of slechts voor enkele uurtjes naar school. Wie verrast haar met een kaartje? Richter 145, 4251 DR Werkendam.

René van Welij (11 jaar) heeft een hartoperatie ondergaan in het W.K.Z. in Utrecht. Herstel kan nog enkele weken duren. Wie maakt hem blij met een kaart? Leibeek 13, 3772 SX Barneveld.

Anieke Dalm (10 jaar) heeft net als haar zusje Jacoline de ziekte van Pfeiffer. Soms kan ze een paar uur naar school, verder moet ze veel rusten. Pauwelsweer 20, 4251 VR Werkendam.

Wilco ten Broek (18 jaar) heeft op 12 december een ernstig ongeluk gehad en is met tweede- en derdegraadsbrandwonden opgenomen in Groningen. De kaart moet in een envelop zitten, anders mag hij die niet ontvangen i.v.m. infectiegevaar. Paulus Potterlaan 10, 3925 XE Scherpenzeel.

Nico van Maren (14 jaar) is opgenomen bij jeugdpsychiatrie, voor ongeveer 9 maanden. Hij is dol op alles wat met de brandweer te maken heeft. Afdeling Jasmijn, Horalaan 5, 6717 LX Ede. Mw. M. Hoeve-Uiterwijk (70 jaar) krijgt een nieuwe hartklep en een omleiding. Ze wacht op een operatie. Sonnenbergweg 20, 8271 RJ IJsselmuiden.

Jarig

Gerwin Mol is op 16 januari 19 jaar geworden. Hij woont sinds kort in Muiderheim (Adullam), Prins Clausstraat 2c, 8281 DC Genemuiden.

Margje Groen hoopt op 18 januari 25 jaar te worden. Ze heeft het syndroom van Down en woont nog thuis bij haar ouders.

Overdag gaat ze naar DAC Horstheim. Mr. J.B. Kanlaan 7, 7715 PG Punthorst.

Meta Bunt is op 17 december 38 jaar geworden. Ze is gehandicapt en heel erg blij met kaarten. De Linde, Lindelaan 7, 4043 MA Opheusden.

Bernd Beens is op 6 januari 32 jaar geworden. Hij woont sinds kort op Lindenheim, Lindenlaan 22, 7951 BW Staphorst.

Henk-Jan Borkent is op 4 januari 20 jaar geworden. Hij woont al zeven jaar elders en is al verschillende keren verhuisd. Post zal een verrassing voor hem zijn. P/a Meindert Hobbemastraat 14, 7221 DD Zelhem.

redactie@terdege.nl www.terdege.nl

84

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_084-084 84

10-1-2012 13:11:22

Gewoon anders Jolanda heeft een spierziekte, is getrouwd met Arno en is moeder van Jasper (7 jaar) en Annelynn (2 jaar).

3

Afscheid

5

„Jasper, was je berencake nog goed gelukt?”

Samen met Jasper sta ik bij de kaasboer op de wekelijkse markt. Niet begrijpend kijkt Jasper de mevrouw aan, die deze vraag aan hem stelt. Hulpzoekend kijkt hij naar mij. „Die mevrouw heeft in Terdege een column gelezen over de cakes die jij weleens bakt”, fluister ik in zijn oor. Het vraagteken op zijn gezicht verandert in een glimlach. O ja, die columns die mama schrijft. Die kent hij wel.

De vraag aan Jasper is een van de vele opmerkingen die we hebben ontvangen naar aanleiding van de columns. Positieve reacties, hartelijke woorden en goede gesprekken zijn het gevolg geweest.

U heeft de afgelopen maanden over mijn schouder mee kunnen kijken hoe wij een en ander regelen in ons gezin. Een gezin dat heel gewoon is. Maar toch ook anders, door mijn lichamelijke beperkingen. Ik hoop dat u na het lezen van de columns een reëel beeld heeft gekregen van hoe het kan zijn om te leven met een lichamelijke beperking.

6

Ik wil de serie columns afsluiten met een couplet uit een zo bekend lied. Dit lied is negen jaar geleden gezongen aan het einde van onze huwelijksdag.

Het is nog steeds een van mijn lievelingsliederen, die ik niet met droge ogen kan zingen. God houdt uw en mijn leven in Zijn hand. Wat er in de verborgen toekomst ook gebeuren zal.

4

Wat de toekomst brengen moge, ons geleidt des Heeren Hand.

Moedig slaan wij dus de ogen, naar het onbekende land.

Jolanda

redactie@terdege.nl www.terdege.nl T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_082-083 83

83

10-1-2012 12:02:47

Terdege Onder Ons, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. redactie@terdege.nl De wachttijd bedraagt enkele maanden.

Onder ons

1 1

2

Verrassing

5

Op 10 augustus waren opa en oma Van As 50 jaar getrouwd. Het is alweer even geleden, maar evengoed nog leuk om een foto met alle kleinkinderen in Terdege terug te zien.

2

20 jaar getrouwd

Vanaf de Bernhardstraat in Haaften hartelijke gelukwensen voor Bas en Diny van Andel-van Bergeijk.

Al 20 jaar een (echt)paar!

3

Huwelijksjubileum

Lieve (o)pa en (o)ma Muilwijk. Hartelijk gefeliciteerd met uw 45-jarig huwelijk op 24 januari. Van alle kinderen en kleinkinderen.

4

55 jaar vriendschap

Ook wij hebben een lange hechte vriendschap, van 55 jaar. Stien Huigens-Hoogesteger en Bep v/d MeerWaal.

8

82

Voorlezen

Trotse ome Jaap, spelen en voorlezen doe je graag met je kleine nichtje Eva. Hier een leuke foto als verrassing.

Liefs van je zus.

Ontmoeting na pabo

6

Ha Tina, Liane en Rianne, toch leuk dat we elkaar regelmatig zien na onze pabo-tijd. Jammer dat je ziek was, Nesia! Zelf blijf ik liever buiten beeld ;-)

45 jaar getrouwd

7

Lieve (o)pa en (o)ma Van der Weijden uit NieuwBeijerland. Hartelijk gefeliciteerd met uw 45-jarig huwelijk op 27 januari. Wij wensen u al het goede toe voor de toekomst. De kinderen en kleinkinderen.

Lerares van het jaar

8

Ha mevrouw Evers, wat denkt u nu, wat wilt u nu, wat voelt u nu? Wat denkt u dat de ander denkt? En wat wij denken??? Groeten, G3V3BA.

7

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_082-083 82

10-1-2012 12:02:31

Zelfs nu kun je nog zien dat de huizen mooi waren tijn kreeg weer vrij spel en neemt sindsdien steeds meer van het stadje in haar zanderige greep.

Fraai behang

Kolmanskop wordt wel een spookmijndorp genoemd. Dat ervaar je niet midden op de dag, als het licht knallend hard is (dat is in Afrika al heel vroeg het geval). Laat in de middag of heel vroeg in de ochtend zijn goede tijden om de sfeer te proeven.

Een half uur voor zonsopkomst zijn wij al in het dorp. Er is verder nog niemand. Een rood-blauwe gloed valt op de huizen en het zand. We nemen eerst het totaalplaatje in ons op. Dan gaan we de huizen in en zien we pas goed wat de zandstormen hebben aangericht. Het zand ligt soms metershoog tegen de muren opgehoopt.

Als de zon opkomt en de kamers door de open kozijnen verlicht, ontstaan er prachtige taferelen. Verroeste deurklinken (nog maar net te zien omdat de rest van de deur begraven is in het zand) lichten op. In een klein kamertje vind ik een verroeste badkuip, volgelopen met zand voor wie een zandbad wil. Verroeste ijzeren platen vol uitgesleten gaten liggen in het zand. Door deze gaten groeien kleine plantjes.

Zelfs nu kun je nog zien dat de huizen mooi waren. Er zijn prachtige, zij het vergeelde behangranden overgebleven en langs de trappen is mooi gebogen ijzerwerk aangebracht.

Eerst teleurgesteld

Om negen uur hebben we het wel gezien. Het is warm en erg druk geworden, en het licht is behoorlijk hard.

Toen we een dag tevoren langs het stadje reden, waren we eerlijk gezegd wat teleurgesteld. Maar toen we eenmaal in de gebouwen waren en het eerste licht door de ramen zagen vallen, werden we erg enthousiast.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_076-081 81

81

11-1-2012 13:48:47

a dv er t en t i e

ste De gezellig ij de camping b heuvelrug

Tevens groepsaccommodatie en chaletverhuur

BUNGALOWPARK

KASTELENHOF�

�

Garderenseweg 419, Garderen | Telefoon 0577 - 46 13 86 www.kastelenhof.nl | e-mail: info@kastelenhof.nl

�  ­ €

‚  � ƒƒ „  ƒ ­ … † ‡  ˆ �� ƒ „ ˆ  † ‰ �  ƒ ƒ

† ˆ ­  ƒ „ ­ † ‡  ˆ  „ ƒ „ Â?   ƒ „ † Š ‹Â? Â

ƒ „  ƒ „ † Œ ­ € ­ ˆ Ž ƒ ­ † ‡  � „ �   † ‘ ‹ � ‹� ˆ ƒ ­

Naast een waterglijbaan is er nu ook een peuterbad

ƒ „ ’ ƒ „ ƒ „

199.00 e 209,00 p.p. p.p.

159.00 p.p e 169,00

p.p.

e 157,00 p.p. p.p.

147.00 €

www.hhexel.nl

 � ���

80

0523 26 28 05 www.oldemeyer.nl Grote Beltenweg 13a Rheeze (Hardenberg)

De Oldemeyer

Gezellige familiecamping met ruime velden

Heerlijk rustig park. Gehele jaar geopend. Gelegen t.o. Speulderbos.

Gezellige, goed ingerichte bungalows voor 2, 4, 5, 6 en 8 personen.

Ideaal uitgangspunt voor heerlijke wandelingen en ďŹ etstochten.

O.a. kleuterbad, speelvelden, wasserette, ďŹ etsverhuur.

Camping

Fam. Donselaar De Heygraeff 15 3931 MK Woudenberg T 033 - 286 14 24 F 033 - 286 44 19 www.campingboerenerf.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 80.indd 1

10-1-2012 16:30:17

kop, dat hierdoor in 1911 een van de welvarendste nederzettingen in Afrika werd. Het immer opwaaiende woestijnzand werd buiten de deuren gehouden door schermen in de tuin.

School

Zelfs een ijsfabriek maakte deel uit van het stadje. IJs was immers geen overbodige luxe in de woestijn.

Het water hiervoor werd over zee aangevoerd vanuit Kaapstad en met muilezels negen kilometer door de woestijn naar Kolmanskop gebracht.

Elk gezinslid van de mijnwerkers kreeg 20 liter water per dag en een halve staaf ijs voor in de koelkast.

Er waren vele voorzieningen, zoals een school, een bibliotheek, een kegelbaan, een ziekenhuis en zelfs een gymzaal, die ook dienst deed als feestzaal. Men zag Kolmanskop als een permanente nederzetting.

In de hoogtijdagen woonden er 300 Europeanen (vooral Duitsers) en bezochten 44 kinderen het schooltje.

Voor het zware werk hadden zij arbeiders geregeld; 800 mensen van de Ovambo-stam waren er werkzaam.

Zij kregen even buiten de stad barakken toegewezen als woning.

Plunderingen

Tot de Eerste Wereldoorlog werd in Kolmanskop meer dan vijf miljoen karaat aan diamanten gewonnen.

Toen ze op raakten, nam de betekenis van de nederzetting af. Helemaal toen in 1928 andere diamantvelden werden ontdekt.

In 1956 verlieten de laatste volhouders het stadje. Wat ooit een moderne nederzetting was, werd al snel een verlaten dorp. Er werd veel geplunderd. Glas, ijzerwerk en hout werden weggehaald voor de verkoop of de bouw van huizen elders. Kale gebouwen, vaak zonder deuren en ramen, bleven over. De Namib-woes-

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_076-081 79

79

11-1-2012 13:48:32

a dv er t en t i e

Zwembad, zwemvijver, visvijver, springkussen, Ookie en Dookie club voor de kleintjes, veel speeltoestellen, wisselend en verrassend recreatief programma etc.

Op onze camping kom je tijd tekort! www.deklimberg.nl | 0523 - 261955 Hardenberg

Gelegen in het Zuid-Limburgse Heuvelland. Een Oase van rust. Een ruime zon- en schaduwrijke tuin op het zuiden.

Comfortabel ingerichte Hotel kamers (met airco). Sfeervolle Appartementen. Genieten van ontspannende Wellness.

• Gelegen in het Vechtdal • Verhuur van chalets en caravans • Luxe kampeerplaatsen (ook privé sanitair) • Familiehuis “De Boerderij” • Recreatieprogramma

Hebt u wel eens aan een vakantie op een prachtig chaletpark in de SCHOTSE HOOGLANDEN gedacht?

Doen! Nederlands management, centraal gelegen, dichtbij kerk en te midden van wonderschone natuur.

Accommodatie voor 4, 4-6, 6-8 of 10 personen.

Nog steeds gunstige wisselkoers, dus extra

Een verblijf bij hotel Creusen... dat is vertrekken met een goed gevoel!

Reserveer nu en geniet 10% korting op uw boeking.

www.hotelcreusen.nl | info@hotelcreusen.nl Wilhelminastraat 50 | 6285AW Epen | 043-4551215

Kijk voor meer informatie op onze vernieuwde website www.ranchchalet.com of bel (0318) 41 52 45.

Elspeet

Het zwembad is open na 28 april!

Camping Camping

“DeMeulebarg” Meulebarg” “De Welkom op de Veluwe! * Comfortabele vak.bungalows met cv, het gehele jaar te huur * Wasmachine/droger aanwezig * In hoogseizoen recreatieteam * Verhuur stacaravans v.a. € 175,- p.w. all-in * Kamperen in het laagseizoen, 2-pers. voor € 70,- p.w. * Extra grote plaatsen mogelijk * Zondag gesloten 78

voordelig!

* Centraal gelegen op de Veluwe * 500 m vanaf centrum Elspeet * 1000 km fietsroutes in omgeving * Nabij bos & heide

Familie T. van Voorst Molenweg 46 Tel. 0577 - 49 13 51 info@meulebarg.nl www.meulebarg.nl

Wij bieden u een gratis verblijf in het voor- en naseizoen, als u ons wilt helpen begeleiden van het programma, of ook andere diensten wilt verrichten. (info@wolfskuylen.nl)

Kom gezellig naar ons: samen zingen, spelen en sporten enz.

T.h.: 4- tot 10-pers. acc.

Groepsaccommodaties tot 50-personen en kampeerplaatsen

Voor- en naseizoen een programma v.a. € 175,- p.w. 2-pers. of € 14,- p.d. voor kampeerplaats (niet in schoolvak.)

Wij bieden gratis wandel- en fietsroute's vanaf ons terrein op onze site. www.wolfskuylen.nl Zwembad/waterglijbaan, kleuterbad, kantine, recreatieprogramma, speelt., sport./tennisb. Ook in de meivak.

Groepsaccom. 25, 40, 50 pers. Chr. jeugdv. / scholen. Spec. tarief in het hoogseizoen.

Ideaal voor gr. gezinnen Korting voor 13/7 en na 10/8.

Stuur je leukste foto van 2011 in en win… Zie site Christelijk vakantiepark en camping ”De Wolfskuylen” Holtweg 9, 7863 TA Gees (Dr.) 0524 - 58 15 75

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 78.indd 1

10-1-2012 16:19:31

Door de verweerde kozijnen, waar het vermolmde raamwerk nauwelijks aan blijft hangen, valt het ochtendlicht de kamers binnen. Het metershoge zand tegen de muren licht mooi op. De deuren staan ‘ingemetseld’ in zandbergen. Op de muren zitten behangresten.

Kolmanskop werd een spookmijndorp.

K

olmanskop ligt in het zuiden van Namibië (Afrika), ten westen van Lüderitz, in de Namib-woestijn. In 1908 vond spoorwegwerker Zacharias Lewala hier een glimmende steen. Die bracht hij naar Stauch, zijn baas, die ook amateurgeoloog was. Stauch zette grote ogen op. Hij maakte met de steen krassende bewegingen over het glas van zijn horloge, met als gevolg een diepe kras. Toen besefte hij een steen met hardheid 10 in zijn hand te hebben: diamant, de meest waardevolle steen ter wereld.

Zacharias werd voor zijn ontdekking met een paard beloond. Stauch regelde ontginningsrecht en de diamantkoorts brak uit. Vele diamantzoekers kwamen naar Lüderitz en het nieuw gebouwde diamantstadje Kolmans-

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_076-081 77

77

11-1-2012 13:48:19

Toerisme

tekst en foto’s Geurt Besselink en Mirjam Langelaar (GeMi Tekst & Beeld)

Vergane glorie Eens welvarende Afrikaanse diamantdorp Kolmanskop ligt nu onder het zand 76

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_076-081 76

11-1-2012 13:47:57

VakanZ biedt

u meer!

VakanZ biedt u duizenden betaalbare accommodaties in heel Europa: België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittannië, Hongarije, Italië, Kroatië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, Zweden en Zwitserland. Hieronder een kleine

Online zoeken en boeken

greep uit het uitgebreide VakanZ-aanbod:

Duitsland | Eifel Geniet van een ontspannen vakantie op dit vakantiepark. Dichtbij maar toch echt buitenland. Bungalowpark GEROLSTEIN is een uitstekende uitvalsbasis voor leuke dagtrips! Ook op het park zult u zich prima vermaken.

Gerolstein Vrijstaand | Zwembad | Kindvriendelijk

BOEK ONLINE MET CODE: Eif-R01-06

r Wintert o sp

Duitsland | Alpen & Zwarte Woud Ga op wintersport met VakanZ naar de Duitse Alpen of het Zwarte Woud en proiteer van aantrekkelijke prijzen en een uitstekende service. Wij regelen desgewenst skihuur en -lessen voor u tegen gereduceerde tarieven. VakanZ-gasten proiteren van kortingen.

Bovendien kunt u skilessen volgen in speciale VakanZklassen. Op zondag zijn er kerkdiensten.

Wintersport Duitsland Betaalbare accommodaties | Voor beginners en gevorderden

Italië | Lago Maggiore

Aanbiedingen & Last Minutes

Schitterend gelegen residence in OGGEBBIO. Vanuit uw appartement heeft u fantastisch uitzicht over het Lago Maggiore. In het hoogseizoen worden in de regio Nederlandse kerkdiensten georganiseerd.

Proiteer van scherpe aanbiedingen en lastminutes.

Ga snel naar onze aanbiedingen op WWW.VAKANZ.NL en boek een bungalow, vakantiehuis of chalet tegen gereduceerde tarieven! We zijn u uiteraard ook graag telefonisch of per e-mail van dienst.

Oggebbio Appartement | Zwembad | Vlakbij strand

BOEK ONLINE MET CODE: IT-28824-14

Aanbiedingen & Last Minutes Vakantiehuizen | Chalets | Bungalows

Zwitserland | Wallis

Hotelvakanties

Rust, recreatie en ontspanning worden gegarandeerd op dit kleinschalige vakantiepark. Centraal gelegen in WALLIS met tal van mogelijkheden! In het hoogseizoen worden in de regio Nederlandse kerkdiensten georganiseerd.

Zoek en boek online het hotel dat bij u past. Of het nu gaat om een landelijk gelegen familiehotel of een overnachtingshotel voor een stedentrip: bij VakanZ bent op het juiste adres!

Wallis Appartement | Centraal gelegen | Aletschgletsjer

BOEK ONLINE MET CODE: CH3979.300.40

Hotelvakanties Familiehotels | Overnachtingshotels | Stedentrips

Frankrijk | Dordogne Dit grote en mooie huis in PERIGORD is van alle gemakken voorzien en het vormt een ideaal uitgangspunt voor het maken van excursies in deze prachtige omgeving met historische bezienswaardigheden.

U kunt heerlijk bijkomen in het zwembad!

Perigord Vrijstaand | Zwembad | Max. 10 pers.

Pag 75.indd 1

BOEK TELEFONISCH MET CODE: FAD017

(0341) 26 48 87 • www.vakanz.nl • info@vakanz.nl

10-1-2012 16:04:45

Reserveer nu uw bungalow op één van onze gezinsparken

Christelijke vakantieparken Op vakantie in eigen en vooral ook ongedwongen sfeer? Dat kan bij VakanZ. Jaarlijks kiezen honderden christelijke gezinnen voor het unieke VakanZconcept: een combinatie van betaalbare en mooi gelegen vakantieparken, activiteiten voor jong en oud onder begeleiding van enthousiaste VakanZrecreatieteams én de positieve sfeer.

BELGIË

vakantiepark Ardennen

v.a. € 459 p.w.

DUITSLAND

vakantiepark Alpen/Bodensee

v.a. € 369 p.w.

vakantiepark Bentheim

v.a. € 479 p.w.

vakantiepark Sauerland

v.a. € 589 p.w.

villapark Moezel

v.a. € 759 p.w.

vakantiepark Zwarte Woud

L VOL VO

vakantiepark Beieren

VOL L VO

vakantiepark Thüringen

VOL

VOL

• Aansprekende recreatieprogramma’s

camping Lot-Dordogne

v.a. € 198 p.w.

• Reformatorische kerkdiensten

vakantiepark Lot-Dordogne

VO VOLL

vakantiepark Karinthië

v.a. € 599 p.w.

FRANKRIJK

OOSTENRIJK

Wat maakt de gezinsparken zo bijzonder?

• Betaalbare vakantie op een christelijk park • Mooie en rustige ligging

• Speciale jongerenprogramma’s • Ongedwongen en gezellige sfeer

Ga snel naar gezinsparken.nl

Pag 74.indd 1

6-1-2012 12:28:40

Speciale groepen

Adresgegevens en websites

Jongeren

Adios Reizen, Utrecht, 0346-212897, www.adiosreizen.nl Allgäu tours, Meeuwen, 0416-351921, www.allgautours.nl Amarant Reizen, Utrecht, 0346-212897, www.amarantreizen.com Amicitia, Hendrik Ido Ambacht, 078-6845353, www.amicitia.nl AmiGO, Hendrik Ido Ambacht, 078-6845350, www.amigoreizen.nl Avanta, Middelburg, 0118-638427, www.avantareizen.nl BAS Travel, Alphen a/d Rijn, 0172820204, www.bastravel.nl Beter-uit Reizen (J), Alphen a/d Rijn, 0172-484848, www.beter-uit.nl Christenen voor Israël, Nijkerk, 0332458824, www.christenenvoorisrael.nl CrossRoads Vakanties, Utrecht, 0346212897, www.crossroadsvakanties.nl EchoTravel, Hardewijk, 0341-421139, www.echotravel.nl Gästehaus Dommelhof, DiemelseeOttlar, Duitsland (Sauerland), tel. 0049-56321302; www.dommelhof.nl Drietourreizen, Driebergen, 0343512844, www.drietour.nl Camping Fontana, Pocatky, Tsjechië, 0575-515100 (Ned.) of 00-420-722135310 (Tsj.); www.campingfontana.nl Hotel Florence (fam. Tabor-Minderhoud), Weissenbach am Lech, Oostenrijk (Tirol), tel. 00-43-5678-5277, www.hotel-florence.at Goed Idee Reizen, Alphen a/d Rijn, 0172-725000, www.goedideereizen.nl Go4it Reizen, Zelhem, 085-8774447, www.go4itreizen.nl GRV Zeilkampen, Hendrik Ido Ambacht, 078-6845355, www.grvzeilkampen.nl Hervormd Gereformeerde Jeugdbond, Bilthoven, 030-2295858, www.hgjb.nl Hervormde Vrouwenbond, mw. J. Dijs-Oudshoorn, tel. 079-3413487, www.hervormdevrouwenbond.nl Historizon, Lisse, 088-6360200, www.historizon.nl Ichthus vakantiereizen, Boskoop, 0172-218810, www.ichthusreizen.nl Image Holidays, Oud-Beijerland, 0186-633666, www.imageholidays.nl Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten, Woerden, 0348-489948, www.jbggzomerkampen.nl Kreijkes Vakantie Idee, Rijssen,

AmiGO (ruim aanbod, binnen en buiten Europa) Avanta (ruim aanbod, binnen en buiten Europa) BAS Travel (15-30 jaar; diverse Europese landen) Beter-uit (ruim aanbod, binnen en buiten Europa) Crossroads (Nederland en Europa) Hervormd Gereformeerde Jeugdbond (groot aanbod, diverse leeftijdsgroepen) Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten (groot aanbod, diverse leeftijdsgroepen) GRV Zeilkampen (9-22 jaar, Friesland) Kreijkes (diverse Europese landen)

Alleengaanden

BAS Travel (25-45 jaar; diverse Europese landen) Beter-uit (binnen en buiten Europa) GO4IT Reizen (25-45 jaar, België en Frankrijk) Goed Idee Reizen (vooral Europa) Hervormde Vrouwenbond (drie vakantieweken in Nederland (Gieten, Oisterwijk en Doorn) voor alleenstaande mannen en vrouwen)

Eenoudergezinnen

GO4IT Reizen (België en Frankrijk)

Als je zorg nodig hebt

- Adios Reizen (voor mensen die niet zelfstandig op vakantie kunnen) - De Zeemeeuw (vakanties voor kinderen met ADHD en/of autisme) - Ichthus Vakantiereizen (voor lichamelijk gehandicapten, minder validen en anders beperkten)

Reizen met een missie

Open Doors (reizen voor contact met vervolgde christenen en om Bijbels te brengen.

Op www.zendingsreizen.nl staan diverse reizen met een missie.

De gegevens van deze organisaties staan in de adressenlijst.

0548-514188, www.kreijkes.nl Landgut Engelsbach, Leinatal / OT Engelsbach, Duitsland, 00-49-3623200873, www.landgutengelsbach.eu Letní Den, Stare Hobzi, Tsjechië, 058-2531975 of 00-420-384497128, www.campingletniden.nl Letzeburg, Leersum, 0343-454458, www.letzeburg.nl NOA Vakanties, Hoog-Keppel, 0172-820205, www.noa-vakanties.nl Novum Vakantiehuisvesting, Kootwijk, 0577-456081, www.vakantiehuisvesting.nl Open Doors, Ermelo, 0341-465000, www.opendoors.nl O&S Vakanties, Sliedrecht, 0184-422000, www.onsvakanties.nl Otium, Voorthuizen, 0342-474444, www.otium.nl Promised Lands, Rotterdam, 010-2827242, www.promisedlands.nl Ranch Chalet Park, Delny-Invergordon, Ross-shire, Schotland, 00-44-1862-842412, www.ranchchalet.com Select Tours, Geldermalsen, 0345-580810, www.selecttours.nl Shaare Zedek, Hardinxveld-Giessendam, 0184-612632, www.shaarezedek.nl Travellers Home Bed & Breakfast, Bert & Janet Dunnink, Jordan, Ontario, Canada, 00-1-905-562-5656, info@travellershome.ca; www.travellershome.ca Uno Animo, Den Haag, 070-3912469, www.unoanimo.net Vakantiepark Küstelberg, Krimpen a/d IJssel, 0180-590459, www.kustelberg.nl VakanZ, Hulshorst, 0341-264887, www.vakanz.nl, www.gezinsparken.nl Val d’Or, Enscherange (Luxemburg), 00-352-920691, www.valdor.lu Valen, L.J. van, Dordrecht, 078-6144368, www.ljvanvalen.nl Verband Christlicher Hoteliers, www.vch.de Hotel Viktoria, Hasliberg-Reuti, Zwitserland, 0041-339723072 (Zw.); www.hotelviktoria.ch Villa Riant, Hendrik Ido Ambacht, 078-6845333, www.villariant.nl De Zeemeeuw, Nijkerk, 033-2460207, www.de-zeemeeuw.net Veel christelijke reis- en accommodatieaanbieders staan op www.chr-vakantiesite.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_065-073 73

73

5-1-2012 16:13:08

Pag 72.indd 1

6-1-2012 12:33:22

Op vakantie naar het buitenland

REIZEN

België en Luxemburg

Amarant (België) Amicitia (België) Beter-uit (België) DrieTour Reizen (Luxemburg) Image Holidays (België) Kreijkes (beide landen) Goed Idee Reizen (België, vaarvakantie)

Frankrijk

Amarant Amicitia (ook vaarvakanties) Avanta Beter-uit DrieTour Reizen Historizon Kreijkes

Duitsland

Amarant Amicitia (ook vaarvakanties) Allgäu tours (Ober/Allgäu) Avanta Beter-uit DrieTour Reizen Goed Idee Reizen (ook vaarvakanties) Historizon Image Holidays (Beierse Woud) Kreijkes Van Valen (Oost-Duitsland)

Groot-Brittannië en Ierland

Amarant (Schotland, Ierland) Amicitia (Ierland) Avanta (Wales, Schotland) Beter-uit (Schotland) DrieTour Reizen (Engeland en Ierland) Goed Idee Reizen (Londen) Image Holidays (Ierland) Kreijkes (Engeland) Select Tours Van Valen (Schotland)

Scandinavië en Denemarken

Amarant (Noorwegen, Finland, Zweden) Amicitia (Noorwegen) Avanta (Finland, Noorwegen, Zweden, ook IJsland) Beter-uit (Finland) DrieTour Reizen (Noorwegen, Zweden en Denemarken) Image Holidays (Noorwegen)

Zwitserland en Oostenrijk Amarant (beide landen) Amicitia (beide landen, in Oostenrijk ook vaarvakanties) Avanta (Oostenrijk) Beter-uit (Oostenrijk) DrieTour Reizen (beide landen) Goed Idee Reizen (Oostenrijk) Kreijkes (Oostenrijk)

Spanje, Portugal en Italië

Amarant (Italië) Amicitia (Italië) Avanta (alle drie de landen) Beter-uit (Spanje en Italië) DrieTour Reizen (alle drie de landen) Goed Idee Reizen (alle drie de landen) Historizon (Italië) Kreijkes (Italië)

Griekenland en Turkije Amarant (Griekenland) Amicitia (Turkije) Avanta (beide landen) Beter-uit (beide landen) DrieTour Reizen (beide landen) Goed Idee Reizen (Turkije) Image Holidays (Turkije) Kreijkes (Griekenland)

Oost-Europa

Amarant (o.a. Macedonië en Albanië) Amicitia (o.a. Kroatië en Slovenië) Avanta (o.a. Albanië, Hongarije en Litouwen) Beter-uit (o.a. Kroatië en Hongarije) Christenen voor Israël (OostDuitsland, Polen, Oekraïne) DrieTour Reizen (o.a. Tsjechië en Georgië) Goed Idee Reizen (Tsjechië) Kreijkes (Tsjechië en Kroatië) Otium (Tsjechië en Hongarije) Select Tours (Rusland) Van Valen (Tsjechië)

Israël en Midden-Oosten Amarant Amicitia Avanta Beter-uit Christenen voor Israël DrieTour Reizen Goed Idee Reizen Image Holidays Kreijkes Promised Lands Select Tours Shaare Zedek

Buiten Europa

Amarant (o.a. Dominicaanse Republiek en Nepal) Amicitia (o.a. Canada en Sri Lanka) Avanta (groot aanbod aan bestemmingen in Afrika (o.a. Gambia en Kenia), Azië (o.a. Bangladesh en Filipijnen), Amerika (o.a. Canada en Bolivia) en Australië) Beter-uit (o.a. Canada, VS en Curaçao) DrieTour Reizen (o.a. Amerika, India en Zuid-Afrika) Goed Idee Reizen (o.a. Sri Lanka en Indonesië) Historizon (VS en Suriname) Image Holidays (o.a. Georgië en Armenië) Kreijkes (Egypte) Select Tours (Canada, VS)

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_065-073 71

71

5-1-2012 16:23:59

a dv er t en t i e

Luxe vakantiewoningen te huur

De Kleine Belties Gewoon gezellig!

Midden op de Veluwe, midden tussen bos en heide. Zondagsrust.

8 Verhuur bungalows 8 Verhuur stacaravans/ chalets 8 Ruime kampeerplaatsen (eventueel

Meer info: Familie Bos www.uddelermeer.com Tel. 0577 - 40 12 31

met privésanitair)

8 Gezellige familiehuizen 8 55+ weken 8 Verhuur bungalows voor minder validen (8-16 personen)

Reserveer uw vakantie en bel 0523 26 13 03!

De Kleine Belties: Rheezerweg 79, 7771 TD Hardenberg Telefoon 0523 - 26 13 03 e-mail: camping@dekleinebelties.nl

Meer info? Bel

0184 - 422 000

tot

45% korting!

V�kantieparken christelijke

voor het hele gezin Nederland • Frankrijk • Zwitersland • Duitsland • Tsjechië

compleet de vernieuw website!

www.onseigensfeer.nl 70

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 70.indd 1

6-1-2012 12:41:09

Toerisme

Op vakantie naar het buitenland In dit overzicht wordt onderscheid gemaakt tussen accommodaties (campings, hotels, vakantiewoningen enzovoort) en reizen, waaronder bus-, boot- en vliegreizen. Per land of landenregio noemen we de organisaties die daar actief zijn. In een aparte lijst vindt u de contactgegevens van de vakantie-aanbieders.

ACCOMMODATIES België en Luxemburg

Beter-uit (park Walsdorf, Luxemburg) Kreijkes (België) Letzeburg (beide landen) NOA (camping in België) O&S Vakanties (beide landen) Uno Animo (park in België) Val d’Or (camping, trekkershutten, vakantiehuisjes, caravans, Luxemburg) VakanZ (beide landen; park in België)

Frankrijk

Beter-uit (park La Draille) Letzeburg NOA (camping) O&S Vakanties (ook park) VakanZ (ook park en camping)

Duitsland

Allgäu tours (appartementen in Ober/ Allgäu) Beter-uit (park in Beierse Woud) EchoTravel Gästehaus Dommelhof (Sauerland) Kreijkes (Odenwald/Eifel) Landgut Engelsbach (Oost-Duitsland) Letzeburg (Eifel) Otium (Beieren) O&S Vakanties (ook twee parken) Uno Animo (twee parken) VakanZ (ook parken) Vakantiepark Küstelberg (Sauerland) Verband Christlicher Hoteliers

Scandinavië en Denemarken

O&S Vakanties (alle vier de landen) VakanZ (Denemarken, Noorwegen, Zweden)

Zwitserland en Oostenrijk

EchoTravel (beide landen) Hotel Florence (Oostenrijk) Kreijkes (Oostenrijk) Letzeburg (Zwitserland) O&S Vakanties (beide landen, ook park) VakanZ (beide landen, park in Oostenrijk) Hotel Viktoria (Zwitserland)

Spanje, Portugal en Italië

Oost-Europa

EchoTravel (Polen, Tsjechië) Fontana (camping, bungalowtenten, chalets, Tsjechië) Letní Den (camping, bungalowtenten, caravans, chalets, Tsjechië) Novum Vakantiehuisvesting (Tsjechië en Slowakije) Otium (Tsjechië en Hongarije) O&S Vakanties (o.a. Tsjechië (park), Polen en Hongarije) Uno Animo (park in Tsjechië) VakanZ (o.a. Polen en Hongarije) Villa Riant (Tsjechië)

Buiten Europa

Travellers Home Bed & Breakfast (Canada)

O&S Vakanties (Spanje, Italië) VakanZ (alle drie de landen)

Griekenland en Turkije Letzeburg (Griekenland) O&S Vakanties (beide landen) VakanZ (beide landen)

Groot-Brittannië en Ierland Ranch Chalet Park (Schotland) VakanZ (Engeland, Wales, Schotland)

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_065-073 69

69

5-1-2012 16:23:40

a dv er t en t i e

V

V

K K

F F

M M

Gemoedelijke, ongedwongen sfeer.

V V I

**Landhotel en Appartementen ”De Hamer” is zeer rustig en charmant gelegen in Mechelen in het Geuldal op een van de mooiste panoramaplekjes.

Prachtige ligging temidden van glooiende hellingbossen, heuvels en dalen, omgeven van natuurschoon.

Uitermate geschikt als start en eindpunt voor dagtripjes naar b.v. Maastricht, Valkenburg, het drielandenpunt in Vaals, Monschau en de Ardennen en Eifel etc.

Ideaal voor natuurliefhebbers en rustzoekers.

I

O O

R R R R

R R

Voor meer informatie kijk op www.hotel-dehamer.nl of bel voor een folder 043 - 455 13 91

Dé plek om te recreëren in een eigen of huurwoning

10% korting

Boek 1 febru t vóór en krijg ari 2012 10 op de h % korting uurprij s

Zondagrust

68

A DR E S

I NT E R NE T

E -M A I L

Randmeerweg 14, 8071 SH Nunspeet

www.familiehuisnunspeet.nl

info@familiehuisnunspeet.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 68.indd 1

6-1-2012 13:00:39

Gelderland

De Rode Berk (camping bij boerderij), Koperweg 21, Nijkerk, 0342-462272, www.derodeberk.nl De Betteld (camping, stacaravans, chalets, (jeugd)herberg), Aaltenseweg 11, Zelhem, 0314-627200, www.betteld.nl Bok’s bungalowpark, Putterweg 76, Garderen, 0577-461362, www.boksbungalowpark.nl Recreatiepark Boslust (vakantiewoningen, stacaravans), Schovenhorsterveldweg 6, Putten, 0341-357972, www.boslustputten.nl Hotel Dreyeroord, Graaf van Regterenweg 12, Oosterbeek, 026-3333169, www.dreyeroord.nl Hotel Eureka, Kilderseweg 2, Zeddam-Montferland, 0314-651811, www.hotel-eureka.nl.

Familiehuis Nunspeet (bungalowpark), Randmeerweg 14, Nunspeet, 0341-250851; www.familiehuisnunspeet.nl Gerrit Jan’s hoeve (jaarplaatsen stacaravans/chalets), Lange Zuiderweg 126, Voorthuizen, 0342-471196, www.gerritjanshoeve.nl Groot Grobbenhorst (camping, caravans, bungalows, trekkershutten), Molenweg 107, Nunspeet, 0341-252941, www.grobbenhorst.nl De Heidebloem (camping met stacaravans en chalets), Hullenkant 28, Elspeet, 0577-492484, www.campingdeheidebloem.net De Hofstee (chalets, bungalows, (plaatsen voor) stacaravans), Oude Zeeweg 30, Nunspeet, 0341-252603.

Klein Emelaar (boerderijcamping, caravan), Buurtweg 12, Meerveld (Uddel), 0577-456818, www.kleinemelaar.nl De Kleine Weide (minicamping, bed & breakfast, familiehuis), Biesbosserweg 19, Renswoude, 033 2771400, www.dekleineweide.nl De Knusse Knapzak (Bed & Breakfast), Molenakker 4, Lieren, tel. 0555063073, www.knusseknapzak.nl De Kriemelberg (camping, caravans, trekkershutten, bungalows), Drieërweg 104, Ermelo, 0341-552142, www.kriemelberg.nl De Meulebarg (camping, vakantiewoningen), Molenweg 46, Elspeet, 0577491351, www.demeulebarg.nl ’t Rakkertje (boerderijcamping), Koeweg 12, Otterlo, 0318-591920,

www.hetrakkertje.nl Recreatie Veluwe (vakantiehuis), Wildekamp 34, Garderen, 06-23193025, www.recreatie-veluwe.nl Rust en Ruimte (minicamping, caravans, vakantiehuisje), Nieuweweg 6a, Doornspijk, 0525-661166 Stolpenheim (bungalows), Elspeterweg 8, Nunspeet, 0341 274727, www.stolpenheim.nl Recreatiepark Uddelermeer (bungalows), Blekemeer 29, Uddel, 0577-401231, www.uddelermeer.com Veluwerhof (vakantiewoningen, groepsaccommodatie), Elspeterbosweg 33, Vierhouten, 06-54975651, www.veluwerhof.nl Vakantie/conferentiecentrum ’t Vierhouterbos, Nunspeterweg 30, Vierhouten, 0577-411200, www.vierhouterbos.nl Vijverhof (minicamping, caravan, vakantiewoning), Ommerenveldseweg 51, Ommeren, 0344-601973 of 0621611610, www.vijverhof-ommeren.nl

Utrecht

’t Boerenerf (camping, stacaravans, kampeerboerderij ), De Heygraeff 15, Woudenberg, 033-2861424, www.campingboerenerf.nl Vakantie- en conferentiecentrum Het Brandpunt, Postweg 18, Doorn, 0343-412332, www.hetbrandpunt.nl De Heigraaf (camping, caravans, chalets, safari-/legertent), De Heygraeff 9, Woudenberg, 033-2865066, www.heigraaf.nl Klein Oudenhorst (minicamping, caravans, vakantiehuisje), Oudenhorsterlaan 23, Woudenberg, 0343-481558, www.kleinoudenhorst.nl

Zuid-Holland

Grevelande (boerenlandcamping, tenten, caravan, blokhuis), Peuterdijk 59, Herkingen, 0187-669317, www.grevelande.nl

Zeeland

Banenburg (Betere BoerenBed-camping, luxe tenten), Weelweg 1, Gapinge (bij Veere), 0118-593196/ 06-55502796, www.banenburg.nl Breehof (minicamping, stacaravans), Breeweg 14, Koudekerke, 0118-615613, www.minicampingbreehof.nl Recreatiebedrijf Boot (minicamping, stacaravans, appartementen, kamers), Lockerhofweg 7, Noordwelle

(bij Renesse), 0111-462398/461695, www.recreatiebedrijfboot.nl Duinzicht (camping, stacaravans, chalets), Strandweg 7, Koudekerke, 0118-551397, www.campingduinzicht.nl Elzenhof (camping), Badhuisweg 68, Cadzand, 0117-391567, www.elzenhofcamping.nl De Fruitgaard (minicamping), Bouwmansweg 1, Haamstede, 0111-651610, www.defruitgaard.nl Hoeve de Hond (agricamping, toercaravans), Gaanderseweg 2, Dreischor, 0111-671653, www.hoevedehond.nl De Hofwei (minicamping), Noordweg 1-3, Biggekerke, 0118-556111 / 06-51632559, www.hofwei.nl De Koehoorn (minicamping, stacaravans), Mariekerke 13, Meliskerke, 0118-562659, www.dekoehoorn.nl Verhuurbedrijf Johnny Koppejan (vakantiewoningen in Zoutelande en Dishoek), 0118-562642, www.verhuurbedrijfkoppejan.nl Mariekerke (minicamping, stacaravans/ chalet), Mariekerke 24, Meliskerke, 0118-551333/06-23072107, www.mariekerke.nl De Meidoorn (minicamping, stacaravans), Kruisweg 5, Meliskerke, 0118-436635 of 06-23613074, www.camping-meidoorn.nl Middenin (minicamping, stacaravans), Loodholseweg 5, Grijpskerke, 0118-751197, www.minicampingmiddenin.nl Oase (vakantiehuizen, appartementen, groepsaccommodatie, hotel), Noordendolfer 8, Zoutelande, 118-561481, www.oase-bv.com d’Oute Poppe (minicamping, stacaravans), Verseputseweg 13, Kerkwerve, 0111-412516, www.doutepoppe.nl Schoolzicht (camping, stacaravans), Brouwerijweg 5, Aagtekerke, 0118-583333, www.schoolzicht.nl De Welblok (minicamping, caravans), Nieuwe Groeneweg 2, Oosterland, 0111-482523 / 06-21500472, www.dewelblok.nl De Westhoek (minicamping, stacaravans), Prelaatweg 67, Aagtekerke, 0118583403, 06-13724819, www.campingdewesthoek.nl Vakantiepark Zeeland, Wemeldinge.

Kreijkes Vakantie Idee, 0548-514188, www.kreijkes.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_065-073 67

67

5-1-2012 16:12:22

a dv er t en t i e

Op vakantie in eigen land De Stelhoeve ligt direct aan de dijk bij de Oosterschelde in Zeeland. U kunt er heerlijk tot rust komen in een landelijke omgeving.

De kinderen kunnen spelen in het bos en ontdekken wat er allemaal leeft op het strand en in de Oosterschelde.

                   

       

Ontdek alle mogelijkheden op

www.destelhoeve.nl

de Stelhoeve Stelhoekweg 3 • 4424 NN Wemeldinge • 0113 - 626 443

  

               

    

Voor de mooiste christelijke familiecamping in Nederland én Frankrijk gaat u nu naar www.campingsvoorchristenen.nl Camping ‘t Beloofde Land

    

Gezellige camping op de Veluwe met uitgebreid programma voor jong en oud. Zwembad, kampwinkel, spelvoorzieningen, kinderboerderij, modern sanitair en huur accommodaties. Bosrijke omgeving.



                    

                         

         

       

       

     

   66



Camping La Bonne Source Rust en ruimte in Zuid Frankrijk.

Prachtige historische omgeving met een uitgebreide lora en fauna met veel mogelijkheden voor (sport)activiteiten.

De camping heeft ruime plaatsen, een zwembad, speelvoorzieningen, keurig sanitair en een gezellig programma.

Bezoek de website of bel, tel. (0342) 47 29 42

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 66.indd 1

5-1-2012 15:09:36

Toerisme

Vakantie in Nederland • Christelijke campings • bungalowparken • hotels • bed & breakfast Groningen

Conferentiecentrum De Ark, Sellingerstraat 75, Ter Apel, 0599-582984, www.ccc-de-ark.nl Buitenwoel, Bed & Breakfast, Buitenwoelkade 2, Veendam, 0598-625924, www.bb.buitenwoel.nl Oase (minicamping, boerderijappartementen), Zuiderveensterweg 5, Oude Pekela, 0597-613345, www.oase-vakantiewoning.nl De Sikkenberg (camping, stacaravans, kampeerbungalows), Sikkenbergweg 7, Onstwedde, 0599 661144, www.sikkenberg.nl Zeestrand Eems Dollard (camping, stacaravans, kampeerhutten), Schepperbuurt 4a, Termunterzijl (bij Delfzijl), 0596-601443, www.campingzeestrand.nl

Friesland

De Verborgen Hoek (camping + 2 vakantiewoningen), Bokkeleane 3, Harich, 0514-602065, www.deverborgenhoek.nl Camping Mast (camping, huurtenten, caravans en appartementen), Formerum 33, Terschelling, 0562-448882, www.campingmast.nl Boerencamping De Stins (minicamping), Dokkumerlaan 19a, Wouterswoude, 0519-298007, www.campingdestins.nl

Drenthe

De Beukenhof (camping, stacaravans, chalets, vakantiewoning), Kanaal Oost Zijde 15, Tiendeveen (bij Hoogeveen), 0528-331246, www.campingdebeukenhof.com.

Lubbinge (J. Brakke, minicamping), De Stuw 7, Zuidwolde, 0528-372133;

jennybrakke@hotmail.com.

Meistershof (camping, stacaravans, trekkershutten, familiebungalow), Lheebroek 33, Dwingelo, 0521-597278, www.meistershof.nl De Wolfskuylen (camping, bungalows, chalets/caravans, blokhutten, groepsaccommodatie), Holtweg 9, Gees, 0524-581575, www.campingdewolfskuylen.nl Tikvah (camping, caravans, vakantiehuis, appartement), Oosthalen 5, Hooghalen, 0593-592097; www.campingtikvah.nl

Overijssel

De Archemerberg (groepsaccommodatie), Dalmsholterweg 6, Giethmen, 0529 456361, www.archemerberg.nl Bergzicht (camping, chalets/stacaravans), Dalmsholterweg 4, Giethmen, 0529-451208, www.bergzicht.nl De Blekkenhorst (comfortcamping, huisjes/chalets), Nienenhoek 8, Den Ham, 0546-671559, www.de-blekkenhorst.nl Casa Familia Salland (bungalowpark), Vianenweg 160, Rijssen-Holten, 0548-365224, www.casafamilia.nl De Esrand (SVR, minicamping), Grote Beltenweg 2, Rheeze, 0523-263351.

De Kleine Belties (camping, stacaravans, bungalows (ook voor mindervaliden), groepsaccommodaties), Rheezerweg 79, Hardenberg, 0523 261303, www.campingsmetsfeer.nl De Klimberg (camping, stacaravans, groepsaccommodatie), Ommerweg 27, Hardenberg, 0523 261955, www.campingsmetsfeer.nl Hoge Hexel (bungalowpark, groepsverblijf), Bruine Hoopsweg 6, Hoge Hexel

(bij Wierden), 0546-579865, www.bungalowparkhogehexel.nl Holsappel (bungalows), Molendijk 105, Zuna (bij Rijssen), 0548-512790, www.vakantieoordholsappel.nl De Kroeze Danne (camping, chalets, groepsverblijven), Kappelhofsweg 14, Ambt-Delden, 074-3771111, www.kroezedanne.nl De Oldemeyer (camping, stacaravans), Grote Beltenweg 13a, Rheeze Hardenberg, 0523 262805, www.oldemeyer.nl Erve ’n Greun (minicamping, bed & breakfast), Piksenweg 21, Hoge Hexel, 0546-697898, www.ervengreun.nl Het Roenerveen (vakantiewoning, landschapskamers), Haarweg 10, Daarle, 0546-697588, www.roenerveen.nl De Rollecate (minicamping, caravans), Schapendijk 12, Punthorst, 0529482450, www.minicampingrollecate.nl Familiepark De Vechtvallei (camping, trekkershutten, vakantiewoningen, groepsaccommodaties), Rheezerweg 76, 7795 DA Diffelen, 0523-251800, www.devechtvallei.nl Westerhoeven (vakantiehuisjes bij boerderij), Westerhoevenweg 16, Vriezenveen, 0546-633331, www.westerhoeven.nl

Gelderland

De Aalbertshoeve (groepsaccommodaties), Nijkerkerweg 65, Ermelo, 0341 552166, www.aalbertshoeve.nl ’t Beloofde Land (camping, stacaravans, chalets, kampeerbungalows, safaritenten), Bosweg 17, Voorthuizen, 0342-472942, www.beloofde-land.nl Casa Familia Voorthuizen (bungalowpark), Kieftweg 30b, Voorthuizen, 0342478380, www.casafamilia.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_065-073 65

65

5-1-2012 16:08:13

a dv er t en t i e

Kreijkes Vakantie Idee!

Familieparken v.a.

Bijbelsereizen

€ 175,-

v.a.

Busreizen v.a.

€ 975,-

Jong & 30+ reizen

€ 225,-

v.a.

€ 425,t 0548-514 188

www.kreijkes.nl

Houdt u van rust, ruimte en gezelligheid?

Camping de Beukenhof in Tiendeveen heeft het!

Midden in Drenthe tussen bossen, hei en akkers. Wij bieden u stacaravans, chalets en kampeerplaatsen te huur. Recreatieplas op loopafstand v.d. camping.

Goed sanitair, leuke recreatiezaal, snackbar, recreatieteam in het hoogseizoen.

Bel voor info: 0528 - 33 12 46 of kijk op onze site: www.campingdebeukenhof.com

-

64

Kampeerplaatsen met 10 of 6 ampère Verhuur chalets en stacaravans Recreatieteam in mei- en zomervakantie Winkel en snackbar Zondagsrust (winkel, receptie en snackbar gesloten)

WELKOM OP DUINZICHT!

Op één van de zonnigste plekjes van Nederland, op loopafstand van het strand en de duinen ligt Camping Duinzicht uniek aan de Zeeuwse kust.

Fam. Paas

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 64.indd 1

5-1-2012 15:10:43

BUSREIZEN

v.a.

339,-

• ruim 120 busreizen • Comfort Class • 5 tot 17 dagen • 3-, 4- en 5-sterren hotels • prachtige excursies • 40 gegarandeerde opstapplaatsen.

VAARVAKANTIES

v.a.

269,-

• 30 vaarreizen • 10 verschillende routes • eigen schepen Andante en Allegro • met echte lift! • varen over de Nederlandse, Belgische én Duitse rivieren.

ALLEENGAANDENREIZEN

v.a.

349,-

• altijd een 1-persoonskamer zónder toeslag • busen vliegreizen • dichtbij en ver weg • meer keuze dan ooit • nu ook voor Alle-Leeftijden.

FIETSREIZEN

v.a.

389,-

Goed Idee Reizen garandeert de voordeligste groepsreizen in eigen sfeer!

Mooie reizen, eerlijke prijzen.

• inclusief luxe Gazellefietsen • ook reizen inclusief elektrische fiets • 5- tot 10-daagse reizen • naar o.a.

Nederland, Duitsland en Oostenrijk.

VLIEGREIZEN

v.a.

539,-

• nu ook voor Alle-Leeftijden • veel nieuwe reizen naar o.a. Rhodos, Kreta, Corfu, Rome, Tenerife, Azoren • meer keuze dan ooit • 8 tot 15 dagen.

VLIEGRONDREIZEN

v.a.

759,-

• binnen en buiten Europa • o.a. naar Albanië, Griekenland, Sri Lanka, Cuba, Marokko, Turkije, ZuidAfrika, Kaukasus • verrassende reisprogramma’s.

ISRAËLREIZEN

v.a.

895,-

De nieuwe zomergids van Goed Idee Reizen is uit. En opnieuw geven we op elke reis de laagste prijsgarantie! De tijd dat vakanties met een christelijke reisorganisatie duurder waren, is al lang voorbij. En juist in onze tijd is het belangrijk om bewust te kiezen voor een christelijke reisorganisatie! En Goed Idee Reizen zorgt voor de grootste keuze in reizen voor Alle-Leeftijden en 50-plussers! Vraag snel onze gratis reisgids aan!

www.goedideereizen.nl 0172 - 725 000

• 8 verschillende programma’s • bijna 60 reizen • ook met het Overjordaanse • altijd Joodse hotels • Nederlandssprekende gidsen • altijd voordeliger.

Pag 63.indd 1

5-1-2012 15:10:06

„Grappig is dat Duitslandgangers zich veel gedegener voorbereiden dan Frankrijkgangers” in de winkel. Om toch contact met de klanten te houden. Ik ben een beetje manager tegen wil en dank. Niets is leuker dan met klanten wat te kletsen over hun reizen en ze op het juiste spoor te zetten met een goeie gids. Ik zie dit nog steeds als een uit de hand gelopen hobby.”

Internet

Bekende boekwinkels als die van Selexyz bieden op reisgebied steeds minder. „Daar is omloopsnelheid van groot belang. Ik heb ook artikelen die twee jaar op de plank kunnen staan.

Tot de dag aanbreekt dat een klant er enorm blij mee is. Dat is een andere benadering van het vak. Mijn voorraad is soms wat minder rendabel, maar ik haal er wel klanten mee binnen. Afgelopen jaar zijn we opnieuw gegroeid. Internet liet weer een dikke plus zien, de winkel proiteerde er een beetje van mee.”

Van de gespecialiseerde reisboekwinkels in Nederland zijn er nog een kleine tien over. De Zwerver bedient de noordelijke provincies. De internetshop krijgt bestellingen uit het complete Nederlandse taalgebied. „Er gaat tegenwoordig veel naar België.”

In de winkel lopen de gidsen het best, op internet de kaarten. „Waarschijnlijk omdat we ons daarmee meer onderscheiden. Een reisgids van Lonely Planet of Capitool kun je overal krijgen. Zoek je een kaart van Sulawesi, een wandelgids voor Chili, een deelkaartje van Marokko, een stadsplattegrond van Djakarta of een topograische kaart van Barneveld, dan komen wij boven drijven. Het aanbod daarin is veel beperkter. Wij kunnen vrijwel alles bieden.”

Een rondgang door de winkel bewijst dat hij niet overdrijft. De diversiteit is enorm. Kaarten van Benin, Djibouti, Mauretanië, Lesotho… Auto-, wandel- en ietsgidsen voor alle mogelijke

62

landen. Alle 204 deelkaarten van Engeland voor de verslaafde wandelaar.

Tussen de reisgidsen en taalgidsjes een enkele bundel met opvallende reisverhalen. Prikkelende titels als ‘Logeren bij Belgen in Italië, Spanje, Portgal, Marokko’, het ‘Reiskookboek Spanje’, ‘Rustiek kamperen in Noord en Midden Italië’.

Puzzelen

De bekende Lonely Planet is in de optiek van Buiting een goede gebruikersgids. „Het verschilt wel wat per land. Voor sommige landen kun je beter een Rough Guide of een Footprint Travel Guide hebben. Zelf neem ik meestal een paar gidsen mee, om de kwaliteit te testen. Dat kan alleen ter plekke. Van de landengidsen van Capitool ben ik niet zo gecharmeerd. Dat zijn een beetje litsgidsen. Mooie plaatjes, maar inhoudelijk gaan ze niet zo diep. Voor steden zijn ze alweer beter.”

Als hij zelf een stad bezoekt, volgt de eigenaar van De Zwerver niet snel een uitgestippelde wandelroute. „Dan zie ik liever waar ik op eigen intuïtie terechtkom. Om me te laten verrassen. Ik gebruik gidsen daar vooral voor de praktische informatie.

Welke bus je het best kunt nemen en waar je een goed hotel kunt vinden. Ik ben wel geïnteresseerd in de geschiedenis van steden, maar de informatie daarover is in de meeste gidsen heel beperkt.”

Zijn bijzondere kaarten koopt Buiting bij gespecialiseerde importeurs.

Of bij buitenlandse leveranciers. „Een deelkaartje van IJsland moet je in IJsland zelf bestellen. Door internet gaat dat tegenwoordig heel simpel. Een enkele keer wil een klant een krent uit de pap waar ik echt moeite voor moet doen. Dat vind ik de leukste vragen. Je hebt dan de lol van het puzzelen.”

Pelgrimsrage

De meeste klanten komen uit de sociaal wat hogere klasse. „We proiteren van de groeiende grijze golf, die meer vrije tijd heeft en een behoorlijk gevulde portemonnee.

Studenten krijgen we ook regelmatig over de vloer. Voor stages in het buitenland. Of ze gaan een half jaar reizen.”

Een andere belangrijke groep zijn de ‘pelgrims’ die naar bekende bedevaartsplaatsen als Santiago de Compostella lopen of ietsen. „De pelgrimsrage is gigantisch. Ik kan me dat wel voorstellen. Je hebt een doel, onderweg ontmoet je gelijkgestemden. Er zijn mooie reisgidsjes voor ontwikkeld. Voor heel Compostella heb je pakweg acht boekjes nodig.”

De Oost-Europahype, die begin 2000 ontstond, is voorbij. „Alleen de belangstelling voor de Baltische staten blijft nog een beetje overeind.

Vraag me niet waarom. Tegenwoordig is ietsen langs rivieren in Duitsland in. Dat wordt elk jaar meer. De hoogteverschillen zijn beperkt en Duitsers hebben alles goed geregeld. Dat spreekt vooral de oudere generatie aan. Grappig is dat Duitslandgangers zich veel gedegener voorbereiden dan Frankrijkgangers.

Die doen het met de Franse slag en komen hier op de valreep. Duitsland en de Scandinavische landen trekken publiek dat maanden van te voren al een kaart of een gids komt kopen.”

Met Sinterklaas zijn de globes en wandkaarten gewilde producten.

Bestseller is momenteel de Scratch Map, een wereldkaart waarop de bezitter de landen die hij heeft bezocht met een munt kan wegkrassen. „Dat is echt een rage. Je krijgt zo je eigen, persoonlijke wereldkaart. Wat is mooier?”

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_060-062 3

4-1-2012 10:53:23

Thijs Buiting: „Ik zie dit nog steeds als een uit de hand gelopen hobby” Prikkels

Onder reislustigen is De Zwerver een begrip. De schappen en bakken in de winkel bevatten zo’n 14.000 verschillende kaarten en reisgidsen, keurig geordend op werelddeel en land.

Buiting zelf maakt er ook dankbaar gebruik van. „Als reizen eenmaal in je bloed zit, gaat het er niet meer uit.

Elk jaar maak ik met mijn gezin een verre reis: Namibië, Laos, Guatemala, Tanzania… Tussendoor zo mogelijk wat kleine trips.”

Zijn voorkeur verschoof geleidelijk van cultuur naar natuur. Liefst zo ongerept mogelijk. „Met een vriend doe ik de wat extremere dingen. Eind jaren negentig zijn we een maand naar Patagonië geweest, in 2004 een maand naar Tasmanië. Afgelopen voorjaar stond ik in Tanzania op de top van de Kilimanjaro, de hoogste berg van Afrika. Ik was er al een aantal keren langsheen gevlogen. Op een gegeven moment denk je: ‘Ik wil erop.’ Ik wil ook nog eens naar Alas-

ka en Kamchatka, een schiereiland in het uiterste oosten van Rusland. Maar een weekendje in een huisje op de Veluwe vind ik net zo goed heerlijk. Als ik maar weg ben. Prikkels, daar gaat het om, nieuwe prikkels. Eigenlijk ben ik twee eeuwen te laat geboren. Nu zijn er geen echt onbekende plekken meer.”

Door zijn reiservaring kan Buiting klanten met kennis van zaken bedienen. „Ik ben inmiddels meer manager dan verkoper, maar zo mogelijk zit ik

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_060-062 2

61

4-1-2012 10:53:07

Interview

tekst Huib de Vries foto’s Sjaak Verboom

Eldorado

voor reislustigen Terwijl veel boekhandels kwijnen, gaat het bij Reisboekwinkel De Zwerver nog steeds excelsior. Door het gigantische assortiment reisgidsen en landkaarten werd de Groningse zaak onder notoire reizigers een begrip. „Niets is leuker dan klanten op het juiste spoor te zetten met een goeie gids.”

A

chtergrondmuziek heeft De Zwerver niet nodig. Die wordt verzorgd door het Hemony-carillon in de Martinitoren, dat vrolijke klanken over de binnenstad van Groningen strooit. Tot genoegen van Thijs Buiting, uitbater van de opvallende winkel aan de Oude Kijk in ’t Jatstraat. „Een leuke naam”, lacht hij, „maar onhandig als je hem moet spellen voor een klant in Engeland.”

In een grijs verleden studeerde de

60

Groningse middenstander sociale geografie en verrichte hij onderzoek in Indonesië. Aansluitend werd hij er reisleider. „Dan kom je terug naar Nederland en wil je verder in die reiswereld.” Op de kop af twintig jaar geleden begon hij in Leeuwarden met een compagnon een reisboekwinkeltje. Twee jaar later kregen ze de gelegenheid een gelijksoortige zaak in Groningen over te nemen. „Dat hebben we gedaan. Groningen is veel groter dan Leeuwarden en bovendien

een universiteitsstad.”

Sinds 2004 is hij de enige eigenaar van De Zwerver. Een helper wees hem op de mogelijkheden van internet. Anno 2012 is de webshop goed voor tweederde van de omzet. De verkoop in de winkel bleef ook toenemen. „Ik ben begonnen met één zaterdagkracht, nu staan er zeven werknemers op de loonlijst. Twee jaar geleden zijn we naar dit pand verhuisd. In het kleine pandje aan de overkant lukte het niet meer.”

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_060-062 1

4-1-2012 10:52:56

a dv er t en t i e

www.stolpenheim.nl E l s p e t e r w e g 8 | 8 0 7 1 PA N u n s p e e t | T ( 0 3 4 1 ) 2 7 4 7 2 7

Meer info? Bel

0184 - 422 000

Meer dan

30.000 Vakantie ws bungalo

l door hee! a p o r u E

eenvou diger dan ooi t...

compleet vernieuwde website

www.onsvakanties.nl Boerderijcamping • • • • • • • •

Klein Emelaar

Ruime standplaatsen (v.a. 125 m2) met water, afvoer en 10 amp.

Kunstgras onder voortent Uitgebreide sanitairvoorziening met babybadkamer Recreatieruimte met voetbaltafel, boeken en tijdschriften Zeer weids uitzicht over weides met o.a. onze melkkoeien Prachtige omgeving om te ietsen en wandelen Speeltoestel, trampoline en zandbak, tafeltennistafel Nieuwe schuur met melkrobot

Henk-Jan en Marjan van Hierden | 3888 NE Meerveld (bij Uddel) Buurtweg 12 | Tel. 0577 - 45 68 18 ww.kleinemelaar.nl of info@kleinemelaar.nl Geen bezichtiging, reservering, aankomst of vertrek op zondag!

ZESPERSOONS CARAVAN TE HUUR!!

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 59.indd 1

59

5-1-2012 15:12:22

„Ds. W. van Vlastuin en de bisschop van Haarlem gingen hier met elkaar in discussie” Zwitserland. „Ik had geen ervaring in de horeca. Daarvoor hebben we een bedrijfsleider aangetrokken.

Samen met hem is het gelukt om het hotel weer tot een bloeiend geheel te maken.”

Reins verloofde, Henrieke Bosch uit Kootwijkerbroek, volgt korte tijd daarna. „We zijn getrouwd, hebben korte tijd in het hotel gewoond en daarna een huis in het dorp gehuurd.”

Rein en Henrieke hebben het hotel het afgelopen najaar weer verlaten en een woning in Renswoude betrokken. „We wisten dat het tijdelijk was, mijn missie zat erop. Dat was ook de afspraak met mijn vrouw, die graag naar Nederland terug wilde.”

Als ze vertrekken zijn ze met hun drieën, hun tweede kind verwachten ze deze maand. Hun zwager heeft met zijn vrouw het stokje gedeeltelijk overgenomen van Rein. „Op afstand blijf ik wel betrokken bij het hotel, dat me natuurlijk na aan het hart ligt.”

58

Avondsluitingen

Getalsmatig zijn de meeste klanten afkomstig uit Zwitserland. „Zij mogen ook bij de avondsluitingen aanwezig zijn, daar wordt soms gebruik van gemaakt. Wij zorgen dan voor de vertaling.” De Nederlandse gasten zijn voor de exploitatie de belangrijkste groep. „Veel mensen die hier een keer geweest zijn, komen weer terug.

Ze verblijven gemiddeld ook een langere tijd dan de anderen.”

In de schoolvakanties komen vooral Nederlandse gezinnen. „Zwitserland is duur, zeker door de fors in waarde gestegen franc. Wij proberen dat op te vangen met bijzondere familieaanbiedingen. En je krijgt er natuurlijk veel voor terug. De infrastructuur is prima, Zwitserland is heel erg schoon en de natuur bijzonder.”

Het op 1066 meter hoogte gelegen hotel en de vakantieverblijven bevinden zich volgens Rein in een bijzondere omgeving. „Veel mensen weten niet dat Zwitserland alle vier de seizoenen heel erg mooi is en kennen dit alleen van de wintersport. Veel Nederlanders gaan naar Wallis in het zuiden, maar ik durf de stelling aan dat deze omgeving zeker zo fraai is.”

Eigen kerkzaal

Rein is tijdens zijn verblijf in het hotel getroffen door de wijze waarop vertegenwoordigers van verschillende kerkverbanden open met elkaar in gesprek gingen. „Grenzen

vallen letterlijk weg”, aldus de medeeigenaar van het hotel. „Afgelopen zomer gingen ds. W. van Vlastuin en de bisschop van Haarlem hier op een terras met elkaar in discussie. Op een prettige wijze.”

Iedere avond, van januari tot en met oktober, worden er voor de gasten Nederlandstalige avondsluitingen georganiseerd. Door predikanten, pastors of andere voorgangers, die beurteling op verzoek van de directie in het hotel verblijven. In een aparte kerkzaal worden op zondag diensten gehouden. Er worden psalmen en gezangen gezongen. „We nodigen heel breed uit. Voorop staat dat het gaat om bijbelgetrouwe christenen die rekening houden met de belijdenisgeschriften en ook pastoraal met de mensen begaan zijn. We hebben dit najaar ook een week voor echtparen die zich wilden bezinnen georganiseerd. De leiding was in handen van ds. Dingemanse, die ook Marriage Courses in Nederland houdt. Bezinning in een omgeving die wordt getekend door de prachtige schepping.

Dat vinden we belangrijk.”

De Nederlandstalige kerkdiensten voorzien in een grote behoefte.

Kerkelijk zijn er in de omgeving niet zoveel mogelijkheden en bovendien wordt er gesproken in een voor veel mensen moeilijk begrijpbaar dialect.

De tot de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland behorende Rein heeft met zijn vrouw vooral in het eigen hotel gekerkt. „Als je dat langere tijd moet doen, is het niet goed. In feite is het geen kerkelijke gemeente die hier op zondag samenkomt. Als christen behoor je onderdeel uit te maken van een gemeenschap. Dat mis je hier.

Al zijn we in Nederland wel heel erg verwend.” www.hotelviktoria.ch

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_056-058 58

5-1-2012 16:00:31

R

ein van Woerden (28), die de afgelopen jaren samen met een bedrijfsleider het complex runde, noemt de boekingen uit de reformatorische gezindte „de ruggengraat” van de onderneming. „We zijn geen gereformeerde nederzetting in Zwitserland, maar ontvangen wel veel gasten uit de gereformeerde gezindte. Ik schat zo’n duizend per jaar. Maar er staat geen muur om het hotel. Wij zien gastvrijheid voor anderen als een christelijke deugd.”

Rein van Woerden maakt een verschil in de principes die voor zichzelf en zijn gezin gelden en wat aan gasten kan worden opgelegd. „In de wereld van de horeca loop je al snel tegen ethische grenzen aan, dat is en blijft een zoektocht. We stellen ons open op tegenover onze gasten, maar accepteren geen aankomst op zondag. Bovendien is het restaurant dan voor derden gesloten. Ook kijken we bij het aantrekken van nieuw personeel naar hun achtergrond. We communiceren dat duidelijk, dat levert geen problemen op. De Zwitsers in de omgeving verklaren ons overigens voor gek dat ons restaurant op zondag gesloten is.”

Aziaten

Bij binnenkomst in de centrale hal van het grote complex valt het oog van de bezoeker op een tekst aan de wand recht tegenover de ingang. „Waar liefde woont, gebiedt de Heer zijn zegen” staat er in drie talen. Het was de favoriete tekst van de vorig jaar overleden vader van Rein, die het hotel in 2001 kocht. Zijn zoon

wijst naar buiten, waar net een bus met een groep Aziaten voor het hotel arriveert. „De meeste bezoekers kunnen deze tekst wel lezen, maar voor hen ligt dat wat lastig. Maar we hopen ook door onze houding iets van de christelijke waarden en normen uit te stralen.”

Vader en moeder Van Woerden worden eigenaar van het tegen een berghelling gebouwde hotel tijdens een zoektocht naar een tweede woning in Zwitserland. Hotel Viktoria, honderd jaar geleden gebouwd door de Methodistische kerk, staat op dat moment te koop. Door mismanagement zijn de exploitanten in de problemen geraakt. „Mijn ouders hadden er een keer gelogeerd. Ze hoorden dat een Indiase zakenman belangstelling had voor het hotel en de bijgebouwen. Hij wilde er een boeddhistisch centrum in vestigen.

Mijn moeder vond dat zo verschrikkelijk, dat ze met mijn vader het plan besprak om er zelf te gaan beginnen.”

Ervaring in de horeca heeft de zakenman niet. De oprichter van Reforma, het bedrijf dat hij in 1995 aan Zwitsers verkocht, ziet de aanschaf als een mooie investering met een

ideële achtergrond. „Van meet af aan hadden mijn ouders het idee er een verblijfplaats in te richten voor mensen met een christelijke opvatting en anderen een gastvrij onderkomen te bieden.”

Grote gezinnen

Het hotel mag er zijn. Het telt 87 kamers en 190 bedden en behoort daarmee tot de grotere hotels in de regio. Bij het hotel, pal naast een station van de kabelbaan die bergopwaarts voert, behoren ook Klein Viktoria, een groepsaccommodatie voor groepen tot maximaal 150 personen, en drie vakantiewoningen. „Die zijn geschikt voor grote gezinnen, van 10, 12 en 16 personen. Heel handig. Wij waren thuis met z’n elven en het was altijd moeilijk om een vakantiewoning te huren.”

De eerste jaren beheren een zus en zwager van Rein het hotel. Na hun terugkeer naar Nederland volgen enkele directiewisselingen, waardoor de klad in de exploitatie dreigt te komen. „Je kunt echt van een dip spreken”, aldus Rein, die in 2008 wordt gevraagd om de leiding over te nemen. Hij breekt zijn studie theologie in Leuven af en vertrekt naar

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_056-058 57

57

4-1-2012 10:23:15

Reportage

tekst Ad Ermstrang foto’s fam. Van Woerden

Bezinning vormt eveneens een belangrijk thema bij hotel Viktoria, in het Zwitserse Hasliberg. De Nederlandse familie Van Woerden stelt haar hotel niet alleen open voor christelijke gasten, maar mikt wel bewust op deze Nederlandse doelgroep.

Rein van Woerden: „We zijn geen gereformeerde nederzetting in Zwitserland”

56

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_056-058 56

4-1-2012 10:22:56

a dv er t en t i e

hotelH k r a p r u u t HH Na

e c n e r o l F

Jan Willem Tabor & Lydia Tabor - Minderhoud Schäfflershof 4 • 6671 Weissenbach am Lech Austria / Tirol • Tel: +43 (0)5678 5277

6 dagen (5 overn.) halfpension (incl. ontbijtbuffet, v.a. ´s avonds een smaakvol 3-gangen diner met saladebuffet). € 22

0,p.p.

Wilt u profiteren van deze speciale aanbieding?

Of bent u nieuwsgierig naar onze andere aanbiedingen? Bel voor de brochure en/of reservering....

Gezondheidsreizen

Groepsreizen 8- en 10-dagen vanaf € 895,-

Hotel Dreyeroord Oosterbeek (Zuid-Veluwe)

Informeer naar ons 4=3 arrangement! www.hoteloosterbeek.nl | Tel. 026 - 333 31 69

Individuele reizen Arrangementen vanaf € 515,- per week Voor info of een brochure kunt u bellen: 0342 - 47 44 44 of mailen: info@otium.nl Wij staan ook 13 en 14 januari op het Christelijk Vakantieplein in Utrecht

www.otiumgezondheidsreizen.nl T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 55.indd 1

55

5-1-2012 14:05:02

„Het geeft echt voldoening om je gasten te verwennen” tegelklaar. In december is het voor het eerst echt verhuurd.

Het voormalige rookhuis, waarin vlees werd gerookt, staat op de nominatie om te worden verbouwd en ook te worden verhuurd. In het voorjaar moet het tweede appartement klaar zijn. „Het geeft echt voldoening om voor een ander bezig te zijn, en je gasten te verwennen, en toch hoef ik de deur niet uit. Mijn gezin mag er niet onder lijden.” Ze benadrukt dat bezinning voorop staat. „Ik hoop ook dat dominees uit de gereformeerde gezindte contact zullen opnemen om tijdens hun vakantie in de omgeving voor te gaan.”

Gerdien heeft gekozen voor een bestaan dat doet denken aan het Nederland van voor de oorlog. Het antieke fornuis in de keuken is gehandhaafd, evenals de tegelkachels in woon- en slaapkamers.

Geen televisie, een computer die voornamelijk voor het mailverkeer met Nederland wordt gebruikt, geen magnetron en vaatwasser. In de woonkeuken maalt Arjo de koffiebonen met de hand. „In een heleboel opzichten wordt hier veel rustiger aan gedaan. Oostenrijk combineert de gemakken van nu met een levenstempo dat herinnert aan het Nederland van vijftig jaar geleden.”

54

In Sachsenburg zijn de Quinten een hele sensatie. „Grote gezinnen kennen ze hier ook echt niet. Meer dan eens wordt gevraagd of alle zes kinderen van ons samen zijn. Toch is Oostenrijk een kindvriendelijk land”, aldus Arjo.

Preken via internet

Vier van de zes kinderen gaan naar het dorpsschooltje, waar wekelijks ook religielessen, twee uur rooms en één uur evangelisch, worden gebracht. „Onze kinderen hoeven die niet te volgen, ze krijgen in die tijd extra les in de Duitse taal, of mogen huiswerk doen. Grammaticaal is dat Duits, maar de spreektaal is heel anders. Dat is Kärntnerisch, een in het begin moeilijk verstaanbare taal, maar ook dat went.” ’s Ochtends vroeg gaan de kinderen naar school, ’s middags zijn ze vrij. Dan geeft Gerdien hen een halfuur Bijbelstudie.

Het echtpaar is enthousiast over het karakter van de school. „Er is orde en tucht, veel meer dan in Nederland.”

Kerkelijk hebben Arjo en Gerdien zich aangesloten bij de Evangelisch Reformierte Kirche in Neuhofen aan der Krems, bijna drie uur rijden van Sachsenburg. Daar staat de uit Nederland afkomstige ds. Meuleman, eerder predikant in de Hersteld Hervormde Kerk. „Toen we hoorden dat hij ook in Oostenrijk woonde, hebben we contact met hem gezocht.

We proberen één keer in de maand te gaan. De inhoud van de diensten en de liturgie zijn heel herkenbaar, maar

aan de andere kant is het toch heel anders. Het zingen van gezangen waren we niet gewend. Ds. Meuleman krijgt ook rooms-katholieken onder zijn gehoor en daardoor dragen de diensten een evangeliserend karakter. De andere zondagen luisteren we naar preken via internet. Dat ervaren we als een groot voorrecht.

Het is heel persoonlijk om met onze kinderen aan de keukentafel te zitten. Geen gestress met kleding, tijd en hoed.”

Zoutend zout

Grote zorgen over de toekomst maken ze zich niet, ook niet wat betreft hun kinderen, die opgroeien in een omgeving die uiterlijk vooral gekenmerkt wordt door de macht van de Rooms-Katholieke Kerk. „Wij weten niet hoe ons leven er morgen, volgende week of over een jaar uitziet. De Heere staat overal boven en we moeten doen wat onze hand op dit moment vindt om te doen. Het brengt je des te meer op je knieën voor je kinderen, die nu al heel jong worden gedwongen om bewust over hun staan in de maatschappij na te denken. Daarnaast hebben we de opdracht om in onze omgeving, ja over de gehele wereld, een zoutend zout te zijn. Wie weet waartoe dat nog eens mag leiden. Als de Heere Zélf onze Leidsman wil zijn, dan zijn we er eeuwig goed mee, waar we ook wonen.” www.sachserhof.com

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_050-054 54

5-1-2012 10:37:30

opknapbeurt. „Alles stond er nog in, de meubels, de huisraad, noem maar op.”

Het lijkt er aanvankelijk nog niet op dat ze spoedig kunnen verhuizen. Gerdien: „Er waren belangstellenden voor ons. Daar moesten we op wachten. En nog veel meer, ons eigen huis was niet verkocht. Toch werd ons de weg gewezen, door Gods eigen Woord en de omstandigheden.

Het heeft ons op de knieën gebracht en we hebben het aan Hem overgegeven. We hebben gevraagd of de Heere ons hart volgzaam zou willen maken. Dat we niet opstandig zouden worden als het anders zou gaan dan wij hoopten.”

Enorme heftruck

Uiteindelijk komt er groen licht, hoewel hun huis nog niet is verkocht. „Arjo mocht zijn baan gelukkig achter de hand houden voor het geval hij niet meteen werk zou kunnen vinden. Dan had hij nog een tijdje in Nederland kunnen werken.”

Op de zaterdag voor de verhuizing in juli meldt zich een serieuze koper voor hun middenwoning in Nunspeet. Ze zien dit als een gebedsverhoring. „We denken als mensen vaak veel te klein van God.” Arjo stapt in Karinthië naar de Duitse pakketdienst en kan daar direct aan de slag als bezorger in Oost-Tirol. „Er was me wel gezegd dat er altijd een baan zou zijn voor iemand die wil werken, maar we zien er zeker de hand van de Heere in.”

De pakketdienst is als overbrugging bedoeld. In de loop van het najaar gaat Arjo aan de slag op een enorme heftruck bij de Hasslacher Drauland Holzindustrie in Sachsenburg. Arjo en Gerdien zijn er blij mee. „Het is vlakbij en het werk is in ploegendiensten, afwisselend ’s ochtends of ’s middags en ’s avonds. Dat komt heel

D e eerste twee nachten na de aankomst slaapt de familie in de keuken goed uit, want er is hier om het huis genoeg te doen.”

Antiek fornuis

De eerste twee nachten na de aankomst slaapt de familie in de keuken. „Het was verder te vies om te verblijven.” Enkele weken later hebben ze

met behulp van vrienden en kennissen enorm veel werk verzet. De woonkamer en de keuken zijn klaar en enkele slaapkamers zijn ingericht.

De nieuwe badkamer is in aanbouw.

Inmiddels is ook in een deel van de enorme voormalige boerderij een appartement met eigen op- en ingang

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_050-054 53

53

5-1-2012 10:35:31

„Bij de bezichtiging waren we meteen verkocht” Dat veranderde toen hun oudste naar een seculiere school moest in verband met pdd-nos. „Het was niet meer vanzelfsprekend dat onze andere kinderen reformatorisch onderwijs kregen. We waren verplicht met onze kinderen in gesprek te gaan. Je ziet dus ook dat veel vormen die we in de reformatorische wereld er op na houden niet altijd terug te vinden zijn in de Bijbel.”

Tegenwerpingen

Arjo heeft in die tijd als vrachtwagenchaufeur geen voldoening in zijn werk. Hij is soms vijftig tot zestig uur van huis en daardoor relatief weinig bij zijn gezin, met kinderen in de leeftijd van één tot tien jaar, vier jongens en twee meisjes. Gerdien, fulltime huismoeder, ergert zich aan de gehaaste Nederlandse maatschap-

52

pij en de moderne gemakken die het jachtige leven alleen maar drukker maken. „Wie doet er tegenwoordig nog samen de afwas of neemt nog tijd om een lekkere bak koie te zetten? Wie schrijft er een brief met de hand, of leest gewoon een boek of maakt een wandeling? Allemaal momenten waarop je je gedachten kunt laten gaan, of eens een goed gesprek met elkaar kunt hebben. Vaak vroegen we ons af of we een nieuw bestaan in Oostenrijk mochten beginnen, vooral met het oog op onze kinderen. Anders hadden we het al veel eerder gedaan.”

Begin 2011 hakken ze de knoop door en besluiten ze serieus om te zien naar een woning met gastenverblijven of voldoende ruimte om die aan te brengen. „Om ook anderen te laten genieten van de natuur en zich te

laten bezinnen”, aldus Gerdien.

De mensen om hen heen maken het hen in het begin niet gemakkelijk.

Ze krijgen talloze tegenwerpingen. „Waar begin je aan? Wat doe je de kinderen aan? Je verlaat de kerk...”

Thuiskomen

Via internet vinden ze een oude woonboerderij in Sachsenburg, op vrij korte afstand van het stadje Spittal. „Bij de bezichtiging waren we meteen verkocht. De omgeving, de bergen, de rust, de stilte en de rivier op korte afstand, waar je heerlijk langs kunt wandelen. Het zonnige klimaat, het voelde als thuiskomen.”

De eeuwenoude boerderij aan de hoofdstraat van het knusse dorpje staat te koop doordat de laatste bewoonster naar het verzorgingstehuis moet. Het pand is toe aan een linke

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_050-054 3

4-1-2012 10:47:39

H

et is 20 september 2010.

Niet alleen de toppen van de Oostenrijkse bergen zijn bedekt met een wit laagje, ook lagere delen liggen in de sneeuw. Op sommige plaatsen loopt het smeltwater over het asfalt. Arjo Quint (34) had er een dag eerder bij het bezorgen van pakketjes in Oost-Tirol ook last van. „Veel bewoners konden zich zo’n vroege sneeuwval niet herinneren.”

Arjo woont met zijn vrouw Gerdien (30) en hun zes kinderen sinds vorig jaar in Sachsenburg. Het in het landsdeel Karinthië gelegen dorpje telt nauwelijks 1500 inwoners. Het totale aantal inwoners is meestal hoger, omdat er het gehele jaar toeristen komen genieten van de fraaie natuur.

Gerdien is vanaf haar jeugd bekend met het land. „We gingen vaak op vakantie naar Tirol. Ik had toen ik één jaar was al een Oostenrijks

„We gingen vaak op vakantie naar Tirol” jurkje aan.” Ze is aan het bergland verslingerd geraakt. „Ik heb toen we verkering kregen direct Arjo meegenomen. We zijn daarna bijna ieder jaar geweest. Elke keer als we thuiskwamen, ontstonden er discussies over wat het zou betekenen om daar te wonen.”

De afgelopen jaren woonden ze in Nunspeet, waar ze lid waren van de plaatselijke Gereformeerde Gemeente. „We hadden alles voor elkaar, dicht bij de kerk, scholen, alles.” Ze aarzelt even. „Maar diep in mijn hart bleef altijd de vraag: Is dit wat we willen?”

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_050-054 2

51

4-1-2012 10:47:24

Reportage

tekst Ad Ermstrang foto’s Ad Ermstrang en José van der Meer

Het Alpenlandschap vormt voor het reformatorische volksdeel een geliefde vakantiebestemming. Sommige Nederlandse eigenaren van gastverblijven en andere accommodaties zijn blij met hun komst. „Tot rust komen in een omgeving die wordt getekend door de prachtige schepping. Dat vinden wij ook belangrijk.”

Bezinning in de Alpen Arjo en Gerdien Quint: „Het levenstempo in Oostenrijk herinnert aan het Nederland van vijftig jaar geleden”

50

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_050-054 1

4-1-2012 10:47:04

Hoe geef je het gesprek over de preek handen en voeten? preek is natuurlijk niet alleen gericht op kinderen. We moeten niet te snel met de vinger naar de predikant wijzen als kinderen de preek niet kunnen navertellen. We mogen van een predikant niet verwachten dat hij alles op kinderlijk niveau uitlegt.

Als ouders hebben wij hier een belangrijke taak in. Hoe kun je je kind stimuleren in het luisteren naar en helpen bij het begrijpen van de preek?

Je kunt kinderen zomaar wat laten tekenen in een boekje of een speeltje meegeven. Op die manier houd je ze rustig, maar richt je ze niet op de preek. Kinderen van ongeveer 6 jaar kunnen bijvoorbeeld de psalmen van het bord overschrijven. Als ze iets ouder zijn, kunnen ze de tekst opschrijven. Als ze nog iets ouder zijn, kun je vragen om de punten van de preek op te schrijven. Kortom: laat ze aantekeningen maken bij de preek.

Van dingen die ze mooi vonden, van dingen die ze niet begrepen, het maakt niet uit. Dit schrijven stimuleert het luisteren.

den uit hun leven! En als de preek over Jesaja 53 gaat, kunnen wij dan de kern van het Evangelie uitleggen?

Wij kunnen onze kinderen niet bekeren. Filippus kon het geloof ook niet aan de Moorman geven. De Heere riep hem echter de Bijbel uit te leggen aan de Moorman. De Heere roept ons om over de Bijbel te spreken „als gij in uw huis zit en als gij op de weg gaat en als gij nederligt en als gij opstaat” (Deut. 6:7). Zo wil de Heere ook ons als middel gebruiken om onze kinderen te onderwijzen, opdat „zij hun hoop op God zouden stellen en Gods daden niet vergeten maar Zijn geboden bewaren”.

Heiligmaking Vader leest aan tafel uit

Romeinen 6:22 en vraagt na afloop of de kinderen weten

wat heiligmaking is. Jan van 10 zegt: „Dat betekent dat je leeft tot eer van de Heere.”

Moeder vraagt door: „Maar wat is leven tot eer van de

Heere?” Marieke van 6 zegt:

„Dan doe je wat de Heere wil.”

Vader legt verder uit: „In de

tekst staat dat wij slaaf van de zonde en van het verkeerde

zijn maar de Heere kan geven dat we niet meer de zonde

willen doen maar de Heere willen dienen.”

Preekbespreking

Hoe geef je het gesprek over de preek thuis handen en voeten? In de eerste plaats kun je naar heel concrete dingen vragen. Er is altijd wel een aanknopingspunt om met de kinderen door te praten. Laat de kinderen voorlezen wat ze hebben opgeschreven, bespreek moeilijke woorden en ga in op de vragen die ze hebben opgeschreven.

Stel dat de catechismuspreek over het vierde gebod gaat. Kunnen wij dat heel concreet maken voor onze kinderen? Probeer de antwoorden van de catechismus eens uit te leggen in kinderlijke taal, met voorbeel-

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_047-049 3

49

4-1-2012 10:50:41

Opvoeding

tekst Albert de Vries illustratie Iris Boter

Begrijpend Bijbellezen Jan kan sinds een half jaar lezen. Er gaat een wereld voor hem open, maar ook de Bijbel. In de kerk zit hij op een keer verwoed te lezen. Als vader en moeder thuis navraag doen, vertelt hij dat hij de eerste drie hoofdstukken van Genesis heeft gelezen.

W

at is het toch belangrijk dat kinderen leren lezen en de Bijbel lezen! Er zijn echter ook veel andere gedeelten in de Bijbel dan Genesis.

Bij het lezen van de Bijbel aan tafel zijn de kinderen hopelijk stil. Luisteren ze ook? En begrijpen ze wat je leest? Veel vaders weten het misschien niet, want ze sluiten na het lezen de Bijbel en praten er niet over door. Wie er wel over doorpraat, komt erachter dat hij nog aardig wat uit te leggen heeft, voordat de kinderen begrijpen wat er net is gelezen.

Sinds ik een boek over Luther en de Bijbel las, houdt dit me bezig. Luther spande zich tot het uiterste in om het Duitse volk een Bijbel in de eigen taal te kunnen geven. Alle woorden moesten voor iedere Duitser zo duidelijk mogelijk zijn. Spannen wij ons als ouders ook tot het uiterste in om de Bijbel uit te leggen aan onze kinderen?

Moeilijke woorden

Om te kijken hoe begrijpelijk de Statenvertaling is, liet ik een jongen van negen jaar de eerste vier verzen van Genesis 1 lezen. Hij moest zeggen hoeveel woorden hij niet begreep.

Hoe kun je weten of ze het snappen?

48

Er was geen enkel woord dat hij niet snapte. Dat is niet verwonderlijk. Het is geschiedenis en dat is gemakkelijk te begrijpen.

Zelfs volwassen mensen hoor ik wel eens zeggen dat ze liever horen preken over een geschiedenis dan over bijvoorbeeld de brief aan de Romeinen. De Romeinenbrief is volgens Luther echter de sleutel tot het verstaan van de hele Bijbel. Is die voor kinderen ook goed te begrijpen?

Ik heb een andere jongen (van 8 jaar) de eerste vier verzen uit Romeinen 1 gegeven. Er waren tien woorden die hij niet snapte. Het gaat dan om woorden als heiligmaking, evangelie en opstanding. Het zijn woorden waarvan we misschien denken dat kinderen en jongeren ze begrijpen.

Ga daar niet te snel van uit!

Kun je de genoemde woorden zo uitleggen, dat een kleuter ze begrijpt?

Leg je het woord ‘geheiligd’ bijvoorbeeld uit als ‘afgezonderd’? Ook dat woord snapte de jongen niet. Voor kinderen is het daarom echt belangrijk dat vader of moeder aan tafel woorden uitlegt.

Hoe kun je weten of ze het snappen?

Vraag je kind om te vertellen waar het gedeelte over ging of vraag wat een woord betekent. Je zult dan al gauw merken dat je niet snel eenvoudig genoeg bent.

Maakt het nog uit welke vertaling we gebruiken? Ik heb de twee teksten uit Genesis en Romeinen ook laten lezen in de Herziene Statenvertaling. In de Herziene Statenvertaling waren er niet minder onbekende worden maar zelfs nog iets meer. Het maakt blijkbaar niet uit welke vertaling je gebruikt. Des te belangrijker is dat we allerlei woorden uit de Bijbel zo concreet mogelijk uitleggen.

Preek

Iets anders ligt het met de preek. Een

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_047-049 2

4-1-2012 10:50:30

Opvoeding

redactie Margreet van den Berg-van Brenk

Albert de Vries: Op de basisschool is begrijpend lezen een belangrijk vak. Hoe je het precies moet leren, weet niemand. Veel lezen, dat kan ik ieder geval geen kwaad. En samen praten over wat je gelezen hebt, helpt ook om de stof te begrijpen. Waarom zou dat er zo staan? En wat betekent dat woord?

Nu is er één Boek waar we allemaal dagelijks uit lezen, de kinderen ook. Ook voor dit Boek geldt het (niet vrijblijvende) advies: veel lezen en er samen over praten. Anders is en blijft het voor hen onbegrijpelijk. Op school komt er een mooi rapportcijfer als het kind goed is in begrijpend lezen. De opbrengst van begrijpend Bijbel lezen is nooit genoeg op waarde te schatten.

Illustratie Iris Boter

Begrijpen wat je leest

„Laat je kinderen aantekeningen maken tijdens de preek”

Margreet

Marja Marja is getrouwd en moeder van drie dochters en een zoon

School veranderd?

Naar mijn eigen idee ben ik nauwelijks de schoolbanken ontgroeid. Weliswaar is het al jaren geleden dat ik voor het laatst de schooldeur als leerling achter me dicht deed, maar het ligt nog vers in het geheugen.

Toch is er in al die jaren veel veranderd. Neem alleen maar de opkomst van pc en mobieltjes en het daarmee veranderende taalgebruik. Als de twee oudste dochters achter de pc zitten te msn’en, gluur ik geregeld over hun

schouder mee. Dom natuurlijk, want ik krijg de kriebels van het taalgebruik. Geregeld staat er zoiets als: „ff w88, me moedr zij wat…” Dat betekent dan: „Even wachten, mijn moeder zei iets.” Ik kan het niet laten om ze te wijzen op de taalfouten en dat nemen ze me niet in dank af. „Iedereen schrijft zo.”

Ook op school lijkt niet alles meer hetzelfde te zijn. Volgens mij doen ze niet anders dan lachen. Je vraagt je soms af of ze nog aan leren toekomen. ’s Avonds onder het eten komen de verhalen, die steevast beginnen met: „We hebben vandaag zo gelachen.”

Neem dan onze tijd. Mijn vriendin en ik schreven elkaar brieven. We stopten ze onder elkaars zadel of tussen de ietsbel. Ik heb nog een hele stapel liggen. Vanwege de nostalgie zoek ik ze eens op en vouw ik er één open. „Hoi Marja”, lees ik, „we hebben vandaag zo gelachen onder Engels.”

Oei... zouden sommige dingen minder veranderen dan ik had gedacht?

redactie@terdege.nl www.terdege.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_047-049 1

47

4-1-2012 10:50:09

Bezinning

Ds. M. van Kooten, Elspeet

Ogenblik

Verjaardag vieren?

F

atwa tegen vieren van verjaardagen, kopte enige tijd geleden het meest aan dit tijdschrift gelieerde dagblad. Het ging erom dat er op een islamitisch seminarium in een stad in India een fatwa (islamitische rechtsregel) was uitgevaardigd tegen het vieren van verjaardagen. Een belangrijk argument om geen verjaardag te vieren, was dat, als men de verjaardag van de profeet Mohammed niet viert, men dat zeker niet moet doen bij ‘gewone mensen’.

Van de Jehova’s Getuigen is ook bekend dat ze niet aan verjaardagen doen. Men acht dat dan het schepsel in het middelpunt van de belangstelling staat en niet de Schepper.

Heeft het vieren van een verjaardag eigenlijk wel Bijbelse papieren? Ik las eens het relaas van een predikant die niet goed in zijn vel zat. Hij somberde dat de voorbeelden van verjaardagen in de Bijbel toch niet om het vieren ervan vroegen. De farao liet op zijn verjaardag zijn beste bakker ophangen in plaats van een bestelling bij hem te doen. Job raakte op een van de verjaardagen van zijn kinderen alle kinderen en bezittingen kwijt en vervloekte zelfs zijn geboortedag, in plaats van deze te vieren. Herodes gaf op zijn verjaardag de opdracht Johannes de Doper te onthoofden.

Jeremia had wel niet zoveel meegemaakt als Job maar kwam toch een keer met deze ontboezeming: „Ver-

46

vloekt zij de dag, op welke ik geboren ben; de dag, op welke mijn moeder mij gebaard heeft, zij niet gezegend.”

Wij hebben niet met de koran en Mohammed van doen maar kunnen we op Bijbelse gronden niet beter de verjaardagen afschaffen?

Misbruik van die dag heft het goede gebruik niet op, dunkt me. Gods Woord houdt ons voor: „Loof den HEERE, mijn ziel, en vergeet geen van Zijn weldaden.” Is het geen weldaad wanneer Hij ons dag aan dag overlaadde met gunstbewijzen en we, wanneer we nog in onverzoende betrekking met God leven, genadetijd ontvingen? Ik denk dat Gods bevel door de mond van Nahum: „Vier uw vierdagen, o Juda! Betaal uw geloften!” ook de verjaardagen impliceert.

Johannes Calvijn heeft over het vieren van verjaardagen eens gezegd: „De oude gewoonte om elk jaar de verjaardag te gedenken, als een gelegenheid tot vreugde, kan op zichzelf niet afgekeurd worden. Want deze dag, zo vaak hij weer aanbreekt, herinnert ons eraan dat wij God moeten dank zeggen, Die ons ter wereld bracht, en ons zoveel jaar reeds heeft toegestaan in haar te verkeren.

Vervolgens herinnert deze dag ons eraan hoe ongepast en onbesteed wij de tijd, die God ons schonk, hebben laten voorbijgaan. En ten slotte herinnert deze dag ons eraan dat wij ons

zouden toevertrouwen aan de hoede van diezelfde God, voor de rest van ons leven.”

Ik denk daarbij aan de wonderlijke geschiedenis van Lucas Short, waar de Schotse predikant Robert Murray McCheyne aan refereert in een preek over 1 Samuel 3:19. Deze man was ooit vanuit Engeland naar Amerika geëmigreerd en bereikte in 1750 de leeftijd van honderd jaar. Of het nu op zijn verjaardag was of kort daarna, hij overdacht zijn lange leven, dat als een zucht voorbijgegaan was.

Bij die overdenking hoorde ook de preek die hij in zijn vaderland als 15-jarige jongen hoorde van John Flavel, over de woorden: „Indien iemand de Heere Jezus Christus niet liefheeft, die zij een vervloeking.

Maranatha.” Aan het eind van die kerkdienst maakte Flavel de opmerking: „Hoe zal ik deze ganse vergadering zegenen, daar ieder onder ons die de Heere Jezus Christus niet liefheeft een vervloeking is?”

De herinnering aan dat feit bracht bij de stokoude man een radicale wending. Hij werd zondaar voor God en mocht de Zaligmaker leren kennen.

Toen hij zestien jaar later overleed, kwam op zijn graf te staan: „Hier rust, verwachtende de tweede komst van onze Heere Jezus Christus, Lukas Short. Geboren in 1650, gestorven in 1766. Hij heeft zestien jaar geleefd.”

Waar een verjaardag al niet goed voor kan zijn...

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_046-046 1

4-1-2012 10:55:40

Ds. Mieras met zijn nog jonge gezin.

na de weekdienst. Uit het Kort Begrip. Overhoren deed hij zelden.”

De jaren door bleef ze trouw aan de verenigingen. Na de meisjesvereniging schoof ze door naar de breiende en naaiende vrouwenvereniging, waarvan ze penningmeesteres werd. „De kledingstukken deelden we eens in het jaar uit aan grote gezinnen.

Dat gebeurt nog steeds, al noemen we een gezin nu sneller groot dan vroeger. Echt grote gezinnen zijn er ook bij ons niet veel meer.”

Vader Koen trok in de aanloop naar de bouw van de Mieraskerk avond aan avond de regio in, om bij liefhebbers van ds. Mieras geld te lenen. „De kerkenraad wilde de bank erbuiten laten, waarschijnlijk om zonder verzekering te kunnen bouwen.”

Preken

De tweelingzus van Adrie is al vele jaren hervormd, maar bleef zich verbonden voelen met de predikant uit haar jeugdjaren. Tal van opgenomen preken zette ze op schrift, waarna De Jong ze corrigeerde en liet inbinden.

Een verklaring van de Heidelbergse Catechismus vervaardigde hij volledig zelf, maar die is nooit uitgegeven.

Na verwijdering van alle tijdgebonden en te persoonlijke passages bleef er te weinig over. „Vermeulen heeft later, samen met mij, een catechismusverklaring samengesteld uit meerdere catechismuspreken van Mieras.”

Sinds 1990 is de 73-jarige inwoner van Krimpen aan den IJssel ouderling van de oud gereformeerde gemeente. Parkinson en een ernstige hartkwaal maken het hem onmogelijk nog veel in de gemeente te doen, maar hij kan er niet toe komen zijn ambt neer te leggen. Als hij zondags moet lezen, eens in de drie maanden, helpt de koster hem de trap op. De preek die hij wil lezen, tikt hij in zijn werkkamertje op een oude tekstverwerker in. Met dubbele regelafstand. „Daar is hij een paar weken mee bezig”, lacht zijn vrouw, „maar dat geeft niets. Hij heeft drie maanden de tijd.

Het is zijn lust en zijn leven.”

Vaak kiest De Jong een preek van

Mieras. „De oudvaders vind ik ook kostelijk, maar vooral voor jonge mensen zijn die nogal eens moeilijk.

Daar moet je als ouderling rekening mee houden. Door mijn gezondheid ben ik bovendien niet meer in staat om lange preken te lezen. Dan zijn die van Mieras heel goed.”

N.a.v. ‘De koopman van Axel.

Ds. M.A. Mieras, prediker in een bewogen tijd’, door J.M. Vermeulen; uitg. Tekstservice Vermeulen, Meteren; 288 blz., prijs 29,50

(vervolg van pagina 43) heten. De oudste kerkganger mag de eerste paal slaan, het oudste gemeentelid de eerste steen leggen. In het voorjaar van 1962 zijn kerk en pastorie gereed. Ds. Mieras heeft gedurende de bouw gefungeerd als opzichter.

Kamerlid In 1949 doet de oud gereformeerde predikant zijn intrede in het hoofdbestuur van de Staatkundig Gereformeerde Partij. In 1961 ook in de Tweede Kamer, omdat de nummers vier en vijf op de lijst van de SGP voor de eer bedanken.

Een succes is zijn Kamerlidmaatschap niet. Het ontbreekt hem aan tijd en aan kennis van de dossiers. In 1967 verdwijnt hij weer uit het parlement. Rustiger krijgt hij het niet. Hij blijft zo’n vierhonderd keer per jaar preken, naast het werk voor de eigen gemeente. Reizen doet hij per openbaar vervoer, want autorijden kan hij niet. Zijn vrouw

brengt hem naar het station en haalt hem daar ook weer op.

In 1969 staat hij in een herdenkingsdienst stil bij het feit dat hij 25 jaar aan Krimpen is verbonden. Hij kiest als tekst maar weer de bekende woorden uit Amos. Veel receptiebezoekers geven sigaren, die hij in grote hoeveelheden rookt. Met ernstige gevolgen. In 1978 ondergaat hij een operatie wegens longkanker.

Het preken elders moet ds. Mieras noodgedwongen afbouwen. In zijn eigen gemeente probeert hij het dienstwerk zo lang mogelijk vol te houden. Op Tweede Paasdag 1981, de belijdenisdienst, staat hij voor het laatst op de kansel. Preken kan hij niet meer. Na het afnemen van de belijdenis leest een ouderling een preek. Vier dagen later, op 24 april, overlijdt de markante predikant uit Krimpen aan den IJssel. Duizenden belangstellenden uit het hele land wonen de rouwdienst en de begrafenis bij.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-045 45

45

5-1-2012 15:57:45

a dv er t en t i e

Ds. M.A. Mieras, prediker in een bewogen tijd k

Vandaag besteld, morgen in huis

2e dru

€ 29,50

Verlengde Bredestraat 47 4194 RV Meteren

De koopman van Axel Een compleet nieuw en sterk uitgebreid levensverhaal over een prediker die in zijn leven al legendarisch was.

Met veel aandacht voor de tijd waarin hij leefde.

Auteur: J.M. Vermeulen.

Ten geleide: ds. A. Kort.

150 foto’s en ruim 100 kaderteksten.

Lees hoofdstuk 9 op onze website.

Dit boek is de opvolger van De zoon van Bornia.

Bestel telefonisch 0345 - 581635 of op www.tekstservicevermeulen.nl of op www.prolectori.nl Tekstschrijven is een VAK apart.

Raadpleeg daarom ons bureau voor een GRATIS analyse van uw bedrijfsblad, brochure of website.

LAAT DE BRUIDEGOM AANKLEDEN DOOR DE SPECIALIST! BEZOEKONZE SPECIALETROUWAFDELING VOOR BRUIDEGOMEN GAST! Bermweg 284 • 2906 LH Capelle a/d IJssel • 010 - 4506332 e-mail: capelle@nederlofmode.nl • www.nederlofmode.nl Vrijdagavond koopavond. Maandag gesloten.

Een afspraak maken is handig 44

www.bruidegommode.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 44.indd 1

5-1-2012 14:05:25

„Vanaf de kansel kon hij geestelijk leiding geven, omdat hij zelf door alle stukken heen geleid was” chisatie en de meisjesvereniging, na de lagere school werd m’n tweelingzus Nel dienstmeisje bij mevrouw Mieras. Ik kreeg een baantje in de winkel van de koster. Samen met m’n zus bezorgde ik eens in de maand de kerkbode.”

Autonoom

In meerdere opzichten was Krimpen aan den IJssel een vreemde eend in de oud gereformeerde bijt. De gemeente groeide verrassend snel en het verenigingsleven bloeide. Aan uiterlijke zaken wilde ds. Mieras niet veel woorden vuil maken. „Hij zei vaak: ‘Krimpen is autonoom.’ We zitten hier dicht bij Rotterdam en hebben daardoor meer last van wereldse invloeden dan een dorpje op de Veluwe. Daar was Mieras niet blij mee, maar hij besefte goed dat uiterlijke bekering te kort is voor de eeuwigheid.” „Dat heb ik ook wel een

beetje”, zegt De Jong. „Je kunt een keer waarschuwen, maar dat moet de boodschap niet verdringen. Het gaat om het hart.”

Persoonlijk contact had hij zelden met ds. Mieras. „Daarvoor ontbrak hem de tijd, want hij preekte zes keer in de week. Vanaf de kansel kon hij geestelijk leiding geven, omdat hij zelf door alle stukken heen geleid was. Dat merkte je. En als hij klaar was, zei hij ‘amen’. Daar houd ik van.

Hij had geen omhaal van woorden, ook in zijn gebed niet.”

Over zijn participatie in de politiek

werd verschillend geoordeeld, kan Adrie zich herinneren. „Er waren mensen die dat niet konden combineren met zijn roeping als predikant.

Zelf zag hij het werk in de Kamer als een onderdeel van zijn roeping. Van politiek had hij niet zo veel verstand, hij hield altijd principiële redes.”

Vrouwenvereniging

Vanuit haar jeugd herinnert ze zich vooral de preken over David. „‘David is mijn vriend’, zei Mieras soms. Catechiseren kon hij ook goed. Dat deed hij op vrijdagavond: eerst de jongens, dan de meisjes. De sfeer was heel gemoedelijk. Hij ging op het puntje van de tafel zitten en begon te vertellen.

Een absentielijst heb ik hem nooit bij zien houden, maar hij kende al onze namen.

Belijdeniscatechisatie kregen we op woensdagavond, Ds. Mieras spreekt de hervormde godsdienstonderwijzer A. de Redelijkheid toe.

(vervolg van pagina 41) Op dinsdag 21 april 1942 wordt Mieras door ds. Blaak tot predikant bevestigd. De jonge dominee doet intrede met de woorden uit Amos 1 vers 1a: ‘De woorden van Amos, die onder de veehoederen was van Thékoa’. April ’44 krijgt hij een beroep van de oud gereformeerde gemeente van Krimpen a/d IJssel, dat hij aanneemt. Een maand later huwt hij zijn verloofde Maria Klaassen. Ds. Blaak leidt de huwelijksdienst, enkele dagen daarna vertrekt het jonge paar naar Krimpen. Mieras doet opnieuw intrede met de eerste woorden uit Amos. Doordeweeks trekt hij het land door. Gemiddeld preekt hij zo’n vierhonderd keer per jaar.

Mieraskerk Daarnaast is de oud gereformeerde predikant druk met dienstbetoon. In januari ’45 richt de kerkenraad een voedselcommissie op. Vrijwilligers koken grote pannen soep.

In dezelfde tijd verschijnt het eerste nummer van de kerk-

bode, een uniek fenomeen in oud gereformeerde kring.

Naar aanleiding van de watersnoodramp in ’53 komt er op initiatief van Mieras een vrouwenvereniging. De vrouwen slaan aan het breien voor de slachtoffers. Mevrouw Mieras wordt presidente en zal dat meer dan vijftig jaar blijven.

Op meerdere terreinen gaat ds. Mieras zijn eigen weg. Hij weigert het oud gereformeerde ambtsgewaad te dragen (afgezien van de bef), is een voorstander van verenigingen en heeft zonder enige ruggespraak overleg met ds. G.H. Kersten van de Gereformeerde Gemeenten over mogelijke vereniging. Kanselboodschappen over uiterlijke zaken, opgesteld voor het hele kerkverband, leest hij niet voor.

Het aantal kerkgangers blijft groeien. Na ettelijke uitbreidingen van het oude gebouw start de bouw van een nieuwe kerk, die in de volksmond ‘de Mieraskerk’ gaat (vervolg pagina 45)

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-045 43

43

5-1-2012 15:57:31

a dv er t en t i e

ineke van den berg T 0314 33 11 75

M 06 18 54 67 52

www.nstyling.nl

BOUWPLANNEN? VOLOP GENIETEN, MOOI WONEN Bestel gratis het nieuwe SelektHuis magazine.

100% inspiratie

• Ontwerp en indeling op maat • Traditionele bouw • Energiezuinig (EPC ≤ 0.6) • Korte bouwtijd • Scherpe prijs door uitgekiend bouwsysteem • Eén aanspreekpunt tot aan de oplevering

GRATIS BROCHURE Tel. 0548-537555 www.selekthuis.nl

42

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 42.indd 1

5-1-2012 15:12:36

t is voor de eeuwigheid” Overgebogen

Adrie leerde ds. Mieras al veel eerder kennen. Tientallen jaren was hij haar predikant. „Het was een vriendelijke man, die ook met wereldse mensen goed overweg kon. En zijn preken waren onderwijzend, kort en zakelijk. Je stond altijd binnen anderhalf uur buiten.”

Haar ouders kerkten hervormd in Krimpen aan de Lek. „Toen m’n moeder tot verandering kwam, kon ze zich niet meer in de prediking vinden. Ze is gaan zoeken en kwam in 1948 in Krimpen aan den IJssel terecht. Wat ze geestelijk ondervond, hoorde ze Mieras vanaf de preekstoel verklaren.”

Vader Jan Koen, diaken in de hervormde gemeente, bedankte voor het ambt en volgde zijn vrouw. „De Heere heeft zijn hart echt overgebogen.

Later is hij hulpkoster geworden.

Daarna was hij nog drie jaar ouderling. Elke zondag maakten we twee keer de tocht naar Mieras, lopend.

Als kinderen waren we al snel ingeburgerd. We gingen naar de cate-

In 1937 voelt Marinus, belijdend lid van de gereformeerde gemeente te Axel, zich geroepen tot het ambt van dienaar van Gods Woord. De kerkenraad, onder leiding van consulent ds. A. Verhagen, verleent hem echter geen attest waarmee hij zich tot het curatorium kan wenden.

De classis waarop hij zich beroept, ziet na een toelichting door ds. Verhagen geen reden hem te horen. Een vervolggesprek met de kerkenraad biedt evenmin resultaat. Voor Marinus is dat reden om te bedanken als lid.

De jonge marskramer besluit zelfstandig verder te trekken. Op woensdagavond 24 november gaat hij voor in de Christelijke Bewaarschool van Axel, twee dagen later in lokaal Bethel te Terneuzen. Vanaf 1938 concentreert hij zich op Terneuzen. De hem vertrouwde gezelschapsmensen behoren tot de vaste kern in gebouw Emmanuël.

Bioscoopgebouw In de beide gereformeerde gemeenten van Terneuzen

wekt de groeiende populariteit van de lekenprediker de nodige verwarring. Hij krijgt inmiddels ook preekverzoeken uit andere delen van Zeeland. Op woensdag 22 februari ’39 bevestigt de oud gereformeerde ds. W. Blaak hem als lerend ouderling van een vrije gemeente en wordt een kerkenraad gevormd.

Als Emmanuël niet meer beschikbaar wordt gesteld, wijkt de gemeente uit naar de kofiekamer van het Concert- en Bioscoopgebouw van Terneuzen. Totdat het door Mieras ontworpen kerkje wordt opgeleverd, aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Op 11 december 1940 sluit de vrije gemeente zich aan bij de kring van Oud Gereformeerde Gemeenten rond ds. Blaak. Die bevestigt Mieras als lerend ouderling. Diens arbeidsveld is ineens veel breder. Rusteloos trekt hij langs de Blaak-gemeenten, vrije gemeenten en gezelschappen. (vervolg pagina 43)

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-045 41

41

5-1-2012 10:30:40

Interview

tekst Huib de Vries foto’s Henk Visscher

„Mieras besefte goed dat uiterlijke bekering te kort is

Een autonome prediker Het is al ruim dertig jaar geleden dat hij overleed, maar in Krimpen aan den IJssel blijft dominee Mieras een begrip.

De herziene biografie die over hem verscheen, wordt opnieuw goed verkocht. „Het was een vriendelijke man, die ook met wereldse mensen goed overweg kon. En zijn preken waren onderwijzend, kort en zakelijk.”

H

et appartementencomplex Hoogstade ziet uit op de Mieraskerk. Vanaf hun balkon kunnen Teunis de Jong en zijn echtgenote Adrie de Jong-Koen het imposante complex overzien: de kerk, de zalen, de pastorie. Van nabij maakten ze mee hoe alles verrees.

Voor De Jong is de betekenis van hout en steen beperkt. Hij vraagt liever belangstelling voor de prekenbundeltjes van ds. Mieras.

De oud gereformeerde ouderling uit Krimpen aan den IJssel groeide kerkelijk op onder de hervormde godsdienstonderwijzer A. de Redelijkheid

in Ouderkerk aan den IJssel. „Onder zijn prediking kreeg ik de mogelijkheid van zalig worden aangewezen.”

Op woensdagavonden fietste hij naar Krimpen aan den IJssel, om ds.

Mieras te horen, een vriend van De Redelijkheid. „Ik ben nooit kerkistisch geweest. Waar de boodschap goed is, voel ik me thuis.”

Aan Schriftuitleg kwam de oud gereformeerde predikant op woensdagavond nauwelijks toe. „Vaak zei hij: ‘Het is toch maar onze woensdagavond, dus we praten maar een beetje.’ Maar dat praatje was diep geestelijk. In ’69 ben ik hier komen wonen, en zijn we lid geworden.”

Een ondernemende gezelschapsman en doorsnee predikant is ds. Marinus Abraham Mieras (1915-1981) niet. Dat blijkt al aan het begin van zijn weg als voorganger. Na de lagere school gaat de timmermanszoon uit Axel naar de technische school in Terneuzen. In 1930 begint hij zijn maatschappelijke loopbaan als rondtrekkend marskramer. Twee jaar later zet God hem stil. De verandering in zijn leven brengt hem in contact met een gezelschap in Terneuzen. De leden zijn afkomstig uit de twee gereformeerde gemeenten van Terneuzen.

Doordeweeks laten ze in een zaaltje andere predikers en oefenaars voorgaan. In deze kring voelt de jonge Marinus zich thuis. Vooral tot ds. W. Blaak, de opvolger van ds. L. Boone, voelt hij zich aangetrokken.

E

40

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-045 40

5-1-2012 10:30:29

Pastoraal

Ds. J. Lohuis, Scherpenisse

Geloof en gevoel (3) De vorige keer keken wij naar gevoelens die niets met het geloof te maken hebben. Er is veel gevoel zonder geloof, maar er is geen geloof zonder gevoel. Soms gaat het geloof dwars tegen het gevoel in. Soms wordt het beoefend met overeenstemmende gevoelens.

H

et gaat nu niet over de overtuiging van zonde, hoewel dat een wezenlijk deel is van het christelijk geloof. Het nut van de overtuiging van zonde is dat zij een zondaar laat zien dat hij Jezus als Zaligmaker nodig heeft. Echter, deze gevoelens van overtuiging zijn moeilijk te onderscheiden van godsdienstige indrukken die een zondaar nooit aan de voeten van Christus brengen.

De Puriteinen zouden zeggen: „Een ontwaakte zondaar is nog geen geredde zondaar.” Wel is waar dat de Heere Zijn barmhartigheid openbaart als de zondaar voelt dat Gods toorn rechtvaardig is. Deze twee zaken horen onlosmakelijk bij elkaar.

Geloof dat beoefend wordt met overeenstemmende gevoelens is vaak een beginnend geloof. Dat neemt niet weg dat de Heere ook later Zijn kinderen aangename tijden kan geven.

Tijden waarin gerust mag worden op het volbrachte werk van Christus en Zijn gemeenschap genoten mag worden.

Het beginnend geloof kent nog niet de sterke aanvechtingen, zoals het meer gevorderde geloof die kent. Het beginnend geloof heeft aangename genietingen aangaande Christus. „U dan die gelooft is Hij dierbaar”, zegt Petrus. Er is een tijd dat er heerlijk gerust mag worden in het werk en de Persoon van de Liefste. Het genieten van Zijn liefde is een vrucht van het geloof. Psalm 45 zegt: „Mijn hart, vervuld met heilbespiegelingen, zal

het schoonste lied van ene Koning zingen.”

Het zijn de dagen van verwondering dat de Heere omzag naar iemand die naar Hem niet vroeg. Overeenstemmende gevoelens gaan over het genieten van de Koning in Zijn schoonheid. Al wat aan Hem is, is gans begeerlijk.

Lezer(es), is deze Koning u dierbaar (geworden)? Als de snaren van uw ziel niet geraakt worden, onderzoekt u zich dan of u het ware geloof deelachtig bent.

nochtans God... Het is een nochtans op het Woord dat dwars tegen alle ervaring ingaat.

Ik denk aan Psalm 88. Misschien wel de donkerste Psalm uit de Bijbel. Een gebed in zware beproeving. En toch belijdt de dichter: „O HEERE, God mijn heils!” Ik denk aan de klacht van Christus op het kruis. Daar was Hij overladen met Gods toorn. Daar voelde Hij niets anders dan Gods ongenoegen. En toch riep Hij uit: „Mijn God, Mijn God, waarom verlaat Gij Mij?”

Gevorderd geloof geniet niet minder de schoonheid van de Zaligmaker.

Gevorderd geloof herkent hetgeen Paulus zegt: „Ik ben vleselijk, verkocht onder de zonde.” Juist omdat het vlees onbetrouwbaar is, zoekt dit geloof niets meer in het vlees. De betrouwbaarheid ligt in Christus in het Woord. Daarom is dat Woord zo lief en dierbaar geworden in het hart van Gods kind. Vanuit dat Woord klinkt de stem van de Liefste en Zijn schapen hebben die stem leren kennen in hun leven. Wat stroomt er een blijdschap in het hart, wat een vrede en geluk.

Echter, waar geloof kent ook aanvechtingen. Soms wordt er geloof beoefend in de strijd van het leven.

Heeft het prilste geloof al niet het karakter van het nochtans? Spreekt Zondag 23 niet van het nochtans des geloofs? Terwijl mijn geweten mij aanklaagt dat ik tegen al de geboden van God zwaar gezondigd heb,

Daarvan mag Gods kind de vrucht proeven. En in de hoogste aanvechtingen mag het ervan verzekerd zijn dat Christus hem van de helse benauwdheid en pijn heeft verlost. Ik citeer Luther: „Als men denkt door de Heere God verworpen te zijn, moet men het daarvoor houden dat de Heere God u in Zijn armen en in Zijn hart heeft.”

Deze lessen bewaren voor (al te grote) moedeloosheid. Zou het geloof op ons gevoel steunen? „Mijn God, waar was mijn hoop, mijn moed gebleven?

Ik was vergaan in al mijn smart en rouw.” Maar nu mag het geloof steunen op Christus en Zijn volbrachte werk, in het Woord geopenbaard.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_039-039 39

39

4-1-2012 14:41:09

„De poppen van celluloid hebben nog hun oorspronkelijke kleuren” vrijwilligster verbonden aan het museum en kreeg de poppencollectie rond 2004 onder haar hoede.

Ze haalt een popje uit haar tas. Het is versleten en slordig met de hand genaaid. Op de armen en benen zitten stukjes karton, het hoofd is met grote steken aan het lijje genaaid. „Waarschijnlijk komt deze uit het begin van de vorige eeuw. Geen museumstuk, maar heel mooi omdat het een verhaal vertelt. Iemand heeft ermee gespeeld. De pop ging kapot en is opnieuw gemaakt.

Poppen zijn van alle tijden. Je komt ze in de oudheid al bij de Egyptenaren tegen. In de Middeleeuwen zag je poppen van hout. Maar er zijn er van stro, van stof, van klei en van steen.

De poppen die we hier hebben, dateren vanaf het eind van de zeventiende eeuw tot en met de hedendaagse Barbie en Baby Born. Als je een dergelijke collectie onder je hoede krijgt, word je vanzelf enthousiast.”

Het conserveren is niet gemakkelijk, en al helemaal niet als de poppen in zijde zijn gekleed. „Zijde is zeer kwetsbaar. Toch vind ik het mooi een pop te tonen met een versleten jurk of een kapotte neus. De poppen van vroeger waren eerder pronkstukken dan bedoeld om ermee te knuffelen, maar juist versleten plekken

38

laten zien dat ze zijn gevallen of dat ermee is gespeeld.”

Felix

In de verschillende vitrines staan modellen van grote ontwerpers, onder wie de beroemde beren van Margarete Steif en de handgemaakte poppen van Käthe Kruse. Dat bracht hoge kosten met zich mee. Daarom bracht ze haar poppen tijdelijk onder bij fabrikant Schildpad. „De Schildpad-pop dateert uit 1894. De irma had er geen idee van dat haar poppen ooit een verzamelobject zouden worden. Ze zijn gemerkt met een schildpadje. Eerst maakte men ze van celluloid. Dat bleek zeer brandbaar en zelfs explosief te zijn. Latere exemplaren werden begin jaren ’50 gemaakt van tortulon. Toch hebben de poppen van celluloid nog steeds hun oorspronkelijke kleuren.”

Verdacht veel lijken de Wildebraspoppen, die de gebroeders Nelles eind jaren ’50 in Steenwijk maakten, op de Schildpad-poppen. „Er gaan geruchten dat de ontwerper dezelfde was. Wildebras was een succes; er gingen wekelijks 7000 poppen de fabriek uit. De fabriek brandde helaas in 1976 af.”

In 1950 verschenen ook de Hümmelpoppen, niet te verwarren met de beeldjes van Hummel, al zijn beide

van Duits fabricaat. „Het zijn bijzondere poppen door hun expressieve gezichten”, zegt Herrmann. „Ze kregen van de fabrikant namen mee als Hansel, Liesl, Felix of Peterle.”

Niet alleen voor meisjes

De poppen staan in vitrines, liggen in poppenwagentjes, zitten in schoolbankjes of staan in poppenhuizen. „De hele miniatuurwereld van poppenhuizen en keukentjes was er natuurlijk toch op gericht het kind voor te bereiden op het echte huishouden.

Kinderen zijn altijd gefascineerd door de wereld van de volwassenen.

Het is leuk dat de poppen niet alleen meer voorbehouden zijn aan meisjes, en autootjes niet alleen aan jongens.”

De papieren aankleedpoppen, ingelijst aan de muur, zijn een wereld apart. „Ze werden gebruikt door modeontwerpers, die ze naar klanten stuurden en op grond van de ontwerpen hun japonnen bestelden. Later was het speelgoed, al ging het snel kapot vanwege die omgevouwen papieren hoekjes. Er wordt verteld dat Koningin Wilhelmina hier een grote verzameling van had.”

Het speelgoedmuseum lijkt een wereld voor kinderen. „Maar het is leuk om te zien hoe ouderen hier genieten en de voorwerpen uit hun jeugd of uit de jeugd van hun ouders ontdekken.”

Informatie: Speelgoed & carnavalsmuseum “Op Stelten”, Zandheuvel 51, 4901 HT Oosterhout, tel. 0162-452815; www. speelgoedmuseum.nl. Geopend: woensdag t/m zaterdag, 13.00-17.00 uur.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_036-038 38

4-1-2012 15:12:04

„Als je een poppencollectie onder je hoede krijgt, word je vanzelf enthousiast”

Conservator Henriëtte Herrmann:

echtpaar Heemskerk, echte verzamelaars, die het museum openden nadat ze het klooster in 1983 hadden aangekocht. Uiteindelijk is hun verzameling in 1993 in een stichting ondergebracht. Het echtpaar heeft de geestdrift voor verzamelen overigens nog steeds. Mevrouw Heemskerk vertelde eens dat ze ooit door haar moeder met honderd gulden op pad gestuurd was om een winterjas te ko-

pen, maar thuiskwam met een pop.

De passie zat er al vroeg in.”

Omdat de stichting er intussen ook andere collecties bij kreeg, zoals de poppencollectie uit het speelgoedmuseum van Tilburg, werd het klooster te klein. „De gemeente was bereid de school te verhuren en door de verkoop van het klooster konden we hier een aantal goede investeringen doen.”

Nog altijd wonen er in het museum veel meer poppen dan er te zien zijn. „We hebben op zolder een groot depot waar we een paar duizend poppen en ander speelgoed bewaren. Ik schat dat er in het museum tussen de 500 en 600 poppen staan. Ook is er in Oosterhout nog een depot.”

Kwetsbaar

Henriëtte Herrmann is al jaren als

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_036-038 37

37

4-1-2012 15:05:25

Reportage

tekst en foto’s Marianne Witvliet

Miniatuurmensen van eeuwen her In het Brabantse Speelgoedmuseum “Op Stelten” wonen bijzondere poppen. „Er valt voor kinderen veel te genieten van miniatuurmensjes uit achterliggende eeuwen”, zegt conservator Henriëtte Herrmann.

N

iet alle musea kunnen zich beroemen op de locatie, maar het Speelgoedmuseum in Oosterhout heeft een schitterend decor voor zijn collectie speelgoed en poppen: een oude school, compleet met klokkentorentje. De ruime klaslokalen zijn nog altijd voorzien van originele hoge deuren met emaillen bordjes, waarop bijvoorbeeld “klas 4” staat.

36

Een van de lokalen is ingericht als carnavalsmuseum, een wereld die vooral bekend is onder de Brabanders. De andere bieden onderdak aan verschillende speelgoedcollecties. Er rijden treinen, er bewegen bruggen van Meccano. Poppen en beren in soorten en maten kijken toe, al of niet vanuit vitrines en poppenhuizen of vanachter schoolbankjes.

De vitrines zijn gemaakt als etalages in een straat. „De ontwerper heeft de gevels daadwerkelijk geïnspireerd op gebouwen in Oosterhout, tot en met deze school met de klokkentoren.”

Tegen de 13.000 bezoekers per jaar is het museum bestand. Kinderen kunnen laden en kasten opentrekken en ontdekken in de oude school de speelwereld van grootouders en overgrootouders. „We zoeken steeds naar nieuwe educatieve projecten.”

Herrmann moet haar stem verheffen als een vrolijke schoolklas komt binnenvallen.

Op zolder

„Aanvankelijk was het museum in het klooster hier vlakbij gevestigd.

Ook een heel mooie locatie”, zegt Herrmann. „De collectie was van het

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_036-038 36

4-1-2012 15:18:38

den kunnen aanraken zónder Vera’s vader te betichten en zónder de bittere tragedie van zijn leven voor te stellen als een bagatel. Hij ging op een stoel naast haar bed zitten. „Fallsta”, begon hij op voorzichtige toon, alsof hij elk woord woog, „Fallsta is verschillende geslachten lang in onze familie van vader op zoon overgegaan. Daarom was ik eraan gehecht, evenals mijn vader. Onze band met de vaderlijke grond was sterker dan aardse banden mogen zijn, naar het schijnt. Daarom moest hij zeker verbroken worden. En toen dat gebeurde, stierf mijn vader. Ik was verbitterd tegen de man die het

bezit van mijn vader had overgenomen.”

Vera kon nog niet inzien hoe haar vader reden gegeven had voor Vilhelms verbittering. Er moest iets zijn dat dokter Gripenstam verzweeg, om haar te ontzien. „Bent u tevreden met mijn verklaring? Kunt u nu vannacht rustig slapen?” vroeg hij kalm.

Ze schudde haar hoofd en keek hem onderzoekend aan. „Wat moet ik dan nog meer zeggen om u gerust te stellen?” „Wilde uw vader Fallsta verkopen, toen mijn vader het kocht?” „Hij zat diep in de schulden en moest

het verkopen”, zei Vilhelm met moeite. „Bewees mijn vader hem dan een dienst door het te kopen?” vroeg ze schuchter.

Het duurde een paar minuten, voordat hij antwoord kon geven. „Mijn vader was bij uw vader in de schuld geraakt. Ze hadden samen zaken gedaan. Mijn vader had geen verstand genoeg van zaken en raakte achterop. Dat is alles. Denk nu niet meer aan wat lang geleden gebeurd is.”

Vilhelm stond op. Het was hem niet mogelijk het gesprek met Vera langer voort te zetten.

Bevend keek ze naar hem. „Maar u denkt er steeds aan, dokter, al is het al lang voorbij.” „Och, ik kan zo slecht vergeten, en daar heb ik maar last en verdriet van.” „U heeft mij nog niet de volle waarheid gezegd, dokter.” „Dat heb ik wel!” zei Vilhelm beslist. „Vraag niet van mij dat ik bijzonderheden vertel over oude transacties die u toch niet begrijpen zou. Laat het u genoeg zijn dat er niets onwettigs gebeurd is.”

(Wordt vervolgd)

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_034-035 2

35

4-1-2012 10:55:06

Vervolgverhaal

tekst Runa illustratie Rino Visser

De God van zijn moeder E

r kwam herinnering in Vera’s ogen. „Was meneer Gripenstam de vader van de dokter?” vroeg ze aan haar vader.

Vera kende meneer Gripenstam uit haar kinderjaren. Hij kwam haar vader nu en dan bezoeken, toen ze in Stockholm woonden. Hij was altijd heel aardig tegen haar geweest en zij had wel op zijn knie gezeten. En dan had hij haar verteld van zijn dochtertje, Elsa, die wat ouder was dan zij, maar veel op haar leek. „Vergeet-mij-nietjes-ogen en zijden haar heeft ze, net als jij”, had hij een keer gezegd. Dat had op de kleine Vera zo’n indruk gemaakt, dat ze zich zelfs nog de toon herinnerde waarop die woorden gezegd waren.

Zij kon niet vatten waarom ze er nog nooit aan gedacht had dat dokter Gripenstam familie kon zijn van deze kennis uit haar jeugd. „Waarom hebben wij nooit kennis gemaakt met die familie Gripenstam?” vroeg ze na enkele ogenblikken stilte. „Och, wij woonden toen in Stockholm en hij buiten. Hij bracht nooit een van zijn gezinsleden mee als hij hier kwam, en ik nam niemand van jullie mee, wanneer ik voor zaken naar hem toe ging.” „Had u samen zaken?” „Och ja.”

Vera merkte dat haar vader geen zin had om iets te vertellen, en dat maakte haar angstig. Ze voelde dat hij iets voor haar verborgen hield. „Ze hebben immers vóór ons op

Fallsta gewoond? Hebben u en hij dat niet samen in bezit gehad?” vroeg zij. „Ik heb het van hem gekocht”, zei Gissler op een toon die verder vragen afwees, en hij stond op. „Wilt u al vertrekken?” „Ja, ik wil uit de weg zijn vóór die lomperd van een dokter terugkomt.

Je moet niet verliefd op hem gaan worden, hoor je?”

Toen hij vertrokken was, lag Vera na te denken. „Is het om vader?” peinsde ze.

Het werd laat voordat dokter Gripenstam terugkwam om Vera’s arm te verbinden. Wachtte hij zo lang om er zeker van te zijn dat hij haar vader niet weer zou ontmoeten? Vera begreep dat het zo was. Ze voelde dat er haat was tussen die twee.

De nachtverpleegster hielp de dokter bij het leggen van het verband. Ondertussen werd er uit de zaal gebeld. „Ga uw gang maar, ik kan het alleen wel af”, zei Vilhelm, en de zuster snelde weg.

Sinds ze ziek was geworden, was dokter Gripenstam zo anders tegen Vera geweest. Daarom durfde ze nu voor de dag te komen met wat ze op haar hart had. „Ik heb nooit geweten”, zei ze, „dat u een zoon bent van die meneer Gripenstam die ik als kind gekend heb.” „En hoe weet u dat dan nu?” vroeg hij, zonder op te zien. „Mijn vader vertelde het mij.”

Vilhelm antwoordde niet en leek zo onbereikbaar, dat zij niet begreep

„O, zeg me de waarheid, verzwijg niets!

Er is iets. Ik voel het. En ik krijg geen rust vóórdat ik alles weet.”

34

Aflevering 14 waar ze de moed vandaan haalde om het gesprek voort te zetten. „U weet dus nog van Fallsta?” „Zou ik het huis van mijn jeugd vergeten?” riep hij uit. „Ik begin te vermoeden waarom u tegen mij was”, zei ze zacht.

Een ogenblik rustten zijn fonkelende ogen op haar. Daarna keek hij weer neer, zonder te antwoorden. „Maar ik begrijp toch niet waarom u het zo zwaar opneemt dat mijn vader Fallsta van uw vader heeft gekocht”, zei ze peinzend. „Wilt u voor mij het raadsel niet oplossen, dokter?” „Welk raadsel?” „Het raadsel van Fallsta.” „Wat voor een raadsel zou dat zijn?

Uw vader kocht het van mijn vader, dat is toch niet raadselachtig.”

Hij probeerde onverschillig te doen, maar zij liet zich niet misleiden. „Was er onrecht in het spel bij die verkoop?” vroeg ze na een poos, en haar ogen keken bezorgd. „Er is geheel volgens de wet gehandeld.”

Vilhelm was klaar met het verband en legde haar arm weer in de goede houding. Ze voelde de voorzichtigheid van zijn aanraking. Instinctmatig bespeurde ze dezelfde voorzichtigheid in zijn zwijgen. Maar hoe plezierig dat voor haar ook was, het vermeerderde haar onrust. „O, zeg me de waarheid, verzwijg niets! Anders zal ik geloven... ja, ik weet niet wat. Er is iets. Ik voel het.

En ik krijg geen rust vóórdat ik alles weet.”

Vilhelm zag dat het zo was: zij zou geen rust krijgen als hij niet ging praten. Maar hoe zou hij het verle-

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_034-035 1

4-1-2012 10:54:56

De vloer?

Die is natuurlijk van Bebo!

Kwaliteit - door vakkennis Laagste prijs - door grote inkoop Houten vloeren - v.a. € 5,98 pm2

Dat is Bebo BOVENLANDWEG 10, VRIEZENVEEN TEL. 0546 - 75 02 38 WWW.BEBOPARKET.NL

HANDELSWEG 6, VRIEZENVEEN TEL. 0546 - 56 61 27 WWW.BEBOVLOERBEDEKKING.NL

PARKET - HOUTEN VLOEREN - LAMINAAT - PVC VLOEREN VLOERBEDEKKING - WOONACCESOIRES Pag 33.indd 1

6-1-2012 12:47:16

Het Verenigingsgebouw.

markante punten gevoerd. Gevangenis De Rode Pannen, gebouwd in 1939, maakt steevast de meeste indruk. „Hier hebben de zwaarste jongens van Nederland gezeten.”

Publiek dat gevangenissen gelijk stelt aan hotels, komt daar in De Rode Pannen snel van terug. Aan weerszijden van de gang in het bunkerachtige gebouw liggen kale cellen. De isoleercel roept associaties met een middeleeuwse martelkamer op. „Dat veiligheidsbed noemden ze ‘de fiets’.

Elk half uur werden de riemen losgemaakt, en moest de geïsoleerde gevangene een poosje met de benen in de lucht fietsen. Voor de bloeddoorstroming. In andere cellen smeerden gedetineerden hun poep soms op de bewakingscamera, om even niet gezien te worden.”

Klein Soestdijk

Voor het oude hospitaal staan drie monumentale panden. In ‘Toewijding’ woonde de arts, in ‘Bitter en Zoet’ was de apotheek gevestigd. De apotheker huisde ernaast, in ‘Plichtsgevoel’. Zowel het ziekenhuis als de woningen zijn anno 2012 eigendom van hotel Bitter en Zoet. „Dat is niet goedkoop”, weet Scholten, „maar de kamers zijn bijna altijd bezet.”

De meeste woningen voor hoger personeel en de dienstgebouwen werden ontworpen door Johan Frederik Metzelaar en zijn zoon Willem Cornelis. Ze dragen opvoedende namen als ‘Werklust’, ‘Zorg en vlijt’, ‘Helpt elkander’, ‘Arbeid Adelt’ en

32

‘Leering door Voorbeeld’, bedacht door de vrouw van de hoofddirecteur. In de kloeke woningen ‘Opvoeding’ en ‘Kennis is Macht’ woonden schooldirecteuren, in ‘Arbeid is Zegen’ het hoofd Arbeid.

De hoofddirecteur huisde in Klein Soestdijk, waarin nu de elitaire Burton Academie voor ‘multitalenten’ is ondergebracht. In het Directiehotel sliepen de ambtenaren die vanuit Den Haag naar Veenhuizen kwamen voor inspectie. Nu dient het als podiumplaats voor muziekgroepen.

Schildering

Bergveen, een instelling voor oude landlopers, ging op 1 april 1962 in vlammen op. „De brandweer kwam niet, omdat ze dachten dat het een grap was.”

Alle boerderijen van Veenhuizen staan nog overeind. Het achterste deel van de hoeven was voorzien van kleine cellen, voor de gedetineerden die op de boerderij werkten. „Die moesten na het werk achter de deur”, vertelt Scholten, „maar daar kwam in de praktijk weinig van terecht.

Als de boer met zijn vrouw op visite ging, pasten de gedetineerden op de kinderen.”

In het hoge gewelf van de roomskatholieke kerk bracht de Duitse gedetineerde Adolf Gantzert na de Tweede Wereldoorlog een imposante schildering van de hemelvaart van Christus aan. „In ’48 kreeg hij gratie maar hij is nog een half jaar gebleven, om het karwei af te maken.”

Een van de apostelen is afgebeeld als schaapherder. „Dat was Gantzert zelf”, weet Scholten. „Laten bleek dat de andere figuren allemaal familieleden van hem waren.” Het voormalige leprahuisje, voor melaatse gerepatrieerden uit Nederlands Indië, doet nu dienst als familiekerkje voor het gezin van een overleden bewaarder uit Esserheem. „Een van zijn kinderen preekt er.”

Landlopersdag

De zoon van de voormalige hoofdadministrateur van Esserheem werkt ook in Veenhuizen. „Het was hier net als in de mijnbouw en bij Philips.

De banen gingen over van vader op zoon. Ja, Veenhuizen was een aparte wereld. Heel apart, maar niet vervelend.”

Op 29 december was er weer de jaarlijkse Landlopersdag, georganiseerd door het Gevangenismuseum. „Echt een aanrader”, werft Scholten. „Dan staat het hier vol met kraampjes en houden we exercities met landlopers. Die happening trekt duizenden mensen.”

Daar is ook alle reden voor, vindt de gedreven promotor van het museum. „Een miljoen Nederlanders heeft voorouders die onder de Maatschappij van Weldadigheid vielen.

De voorouders van Pechtold komen uit Veenhuizen. Die van Jeltje van Nieuwenhoven, oud-voorzitter van de Tweede Kamer, uit Frederiksoord.

Twee jaar geleden hield ze daar een toespraak. Ze vertelde dat ze in de jaren zestig van de vorige eeuw aan het tennissen was, met haar broer. Twee dames die stonden toe te kijken, zeiden tegen elkaar: ‘Je kunt ze leren tennissen, maar het blijven paupers.’

Als ik een ploeg deftige mensen krijg, zeg ik altijd: ‘Minstens een van u komt hier vandaan.’ Daar willen ze niks van weten, maar het is wel zo.”

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_028-032 32

5-1-2012 15:29:55

„Als de boer met zijn vrouw op visite ging, pasten de gedetineerden op de kinderen” tuin, voor de werkverschaffing van gedetineerden van Bankenbosch. „Twee dagen per week had je een gedetineerde om het gras te maaien en de groentetuin te verzorgen. Je gaf hem buiten koffie, of in het schuurtje. Verder mocht hij niet komen.

De dag na ons huwelijk moest ik alweer aan het werk. Mijn vrouw bleef achter met een gevangene die de boel nog aan het schilderen was. Ze zag er verschrikkelijk tegenop, maar had een enorm gezellige morgen met die man. Het bleek een oud-klasgenoot te zijn, een Jehovah’s Getuige die dienst had geweigerd. Daar kreeg je destijds twee jaar voor.”

65-plussers kende Veenhuizen niet. „Na je pensionering moest je binnen

drie maanden weg zijn, om plaats te maken voor de volgende ambtenaar.

Dat gold ook voor de gezinnen van personeelsleden die onverwachts overleden. De enige niet-ambtenaren waren de twee winkeliers en de kapper.”

De Rode Pannen

Rudie Piest, bewaker in Norgerhaven, werkt sinds ’96 in Veenhuizen.

Na de verkoop van zijn horecabedrijf in Groningen belandde hij in het gevangeniswezen. „Toen ze me vroegen waarom ik had gesolliciteerd, zei ik: ‘Omdat jullie geen diploma’s vragen.’

Wat ik van het gevangeniswezen vond. Nou, ik vond er helemaal niks van, want ik had voor ik solliciteerde

pels en vlees komen van de achttien hoeven, geleid door boeren die in dienst zijn van het ministerie. Verpleegden voeren het werk uit. Elke boerderij heeft een stalknecht: een Jozeffiguur met bijzondere privileges.

In 1859 wordt Veenhuizen overgenomen door het ministerie van Binnenlandse Zaken, zestien jaar later komt het gevangenisdorp in handen van het ministerie van Justitie.

Vanaf 1886 heten de drie gestichten Rijkswerkinrichtingen.

Ze zijn bestemd voor strafrechtelijk veroordeelde landlopers en dronkaards. Later komen ook lichte criminelen en dienstweigeraars naar Veenhuizen.

Ziekenhuis

In 1894 krijgt het Drentse dorp een eigen ziekenhuis: ‘Vertrouw op God’. Vanwege de hoge sterfte onder de patiënten spreken zowel verpleegden als ambtenaren over ‘Gauw naar God’. Overleden verpleegden maken op een handkar de reis naar de begraafplaats: in de Veenhuizer volksmond ‘het Vierde Gesticht’. Daar worden ze in hun eigen slaapzak begraven, zonder zerk. De ambtenaren hebben op de dodenakker hun eigen kwartier, links vooraan.

Rond 1900 laat Justitie twee nieuwe gevangenissen bouwen: Norgerhaven en Esserheem. Het oude Tweede Gesticht wordt werkgesticht van Esserheem. Later komt Groot Bankenbosch erbij, gelegen aan het Fochteloër-

nog nooit aan een gevangenis gedacht. Dat waren blijkbaar de goede antwoorden, want ik ben aangenomen.”

Vier jaar reisde hij op en neer, in 2000 kocht hij een woning in het dorp. „Collega’s verklaarden me voor gek, vooral de oude Veenhuizers.

‘Wat moet jij op de kolonie doen?’

Ze hebben niet meer in de gaten hoe mooi het hier is, vooral richting het Fochteloërveen.”

Gerrit Scholten zet zijn carrière in Veenhuizen voort als vrijwilliger van het Gevangenismuseum. Bezoekers worden met een boevenbus langs de

veen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden in Veenhuizen onder meer zwarthandelaren vastgezet. De terreinbewaking komt in handen van het Korps Gestichtswacht, dat in 1984 wordt opgeheven. Vanaf dat jaar is Veenhuizen voor ieder toegankelijk. Het ziekenhuis doet na 1972 dienst als inrichting voor dienstweigerende Jehovah’s Getuigen.

Van de oorspronkelijke Drie Gestichten is alleen het Tweede Gesticht over. Daarin is sinds 2005 het Nationaal Gevangenismuseum gevestigd. Het dorp telt 120 rijksmonumenten, deels in particulier bezit, en dertien provinciale monumenten. Veenhuizen is aangemeld voor de Werelderfgoedlijst van Unesco. www.gevangenismuseum.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_028-032 31

31

5-1-2012 15:29:41

Rudie Piest: „Voor ik solliciteerde had ik nog nooit aan een gevangenis gedacht.”

houten woning aan de Eikenlaan, bij het Derde Gesticht. „Daar begonnen bijna alle jonggehuwden. Het was het vruchtbaarste buurtje van Veenhuizen. De kindertjes die we kregen, werden met de boevenbus naar de kleuterschool gebracht.”

Als het gezinnetje groeide, schreven de bewoners van het buurtje bij het vrijkomen van een grotere woning een brief naar de hoofddirecteur.

In een vergadering waar ook vakbondsmensen bij aanwezig waren, werd beslist. Scholten kwam in ’87 aan de Hoofdweg te wonen. „Tegen

bezoekers die ik rondleid, vertel ik altijd: ‘Hoe hoger je rang, hoe dichter je bij de Hoofdweg kwam.’

Dan pauzeer ik even en zeg ik: ‘En ik woon aan de Hoofdweg’.”

Binnen het afgesloten dorp ontstond een hechte gemeenschap met een sterke sociale controle. „Ze weten nu nog te vertellen wie het eerst een televisie had. Door de omgeving werden we als een kouwe-kakdorp gezien, omdat hier zuiver Hollands werd gesproken. Dat moest wel, want de mensen kwamen overal vandaan. De meeste bewaarders waren boertjes die met hun bedrijf waren gestopt en voormalige Indiëgangers.”

Meer dan vijftig verenigingen zorgden voor een florerend sociaal leven. „We konden gratis gebruik maken van het Verenigingsgebouw en het zwembad. Justitie betaalde.

Het water van het zwembad kwam aanvankelijk uit de hoofdvaart. De badmeester was een gedetineerde.

Als hij niks te doen had, zat hij op de duikplank te vissen. Toen hij met ontslag ging, en ze hem voor de grap in het diepe gooiden, bleek dat hij niet kon zwemmen.”

Jehovah’s Getuige

Aan grond ontbrak het niet in Veenhuizen. Nog steeds hebben veel woningen 1200 vierkante meter tuin.

Een deel ervan was verplicht moes-

De erfenis van een generaal ls generaal Johannes van den Bosch uit Nederlands-Indië terugkeert, treft hij een verpauperd vaderland aan. De Franse overheersing heeft een groot deel van de bevolking tot de bedelstaf gebracht. Ouders leggen hun kinderen te vondeling, landloperij en drankzucht zijn wijd verbreid.

Op initiatief van Van den Bosch wordt in 1818 de Maatschappij van Weldadigheid opgericht. Doelstelling is werkwillige arme stedelingen een middel van bestaan te bieden. In Drenthe koopt de generaal voor weinig geld woeste gronden aan. Armoedzaaiers kunnen er een eerlijke boterham verdienen door ontginning van de grond en de opbouw van een boerenbedoeninkje.

Tussen Steenwijk en Vledder verrijst de proefkolonie Frederiksoord. Later komen daar Willemsoord, Wilhelminaoord en Boschoord bij. Naast de vrije koloniën is behoefte aan dwangkoloniën voor volk dat extra zorg of een strakke hand nodig heeft. Hiervoor koopt de Maatschappij van Weldadigheid in 1822 de buurtschap Veenhuizen: 3000 hectare woeste grond. Er verrijzen drie kazernevormige gestichten, elk goed voor 1200 personen. Het Eerste Gesticht is onder meer voor wezen uit Amsterdam.

Het Tweede en Derde Gesticht zijn voor bedelaars en landlopers. De eerste bewaarders zijn invalide militairen.

A

30

Dienstweigeraars

De zogenaamde ‘verpleegden’ worden per trein naar Assen vervoerd en vandaar per trekschuit via de Kolonievaart naar Veenhuizen. In 1830 heeft Assen 2000 inwoners, Veenhuizen al 5000. Rond de gestichten ontstaat een uitgebreid fabriekscomplex, bedoeld voor verpleegden die te zwak zijn voor de landarbeid. Ze oefenen een veelheid aan ambachten uit: van smidswerk tot katoen spinnen. Alle kinderen gaan verplicht naar school.

Voor zowel de rooms-katholieken als de protestanten wordt een kerk gebouwd, voor de joden een synagoge.

Elk gesticht heeft zijn eigen schaapskooi. Koren, aardap-

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_028-032 30

5-1-2012 15:29:31

Al bijna twee eeuwen leeft Veenhuizen van landlopers en criminelen. De manier van opvang veranderde, het aanzien van het dorp bleef grotendeels gelijk.

Oudgedienden houden de herinnering aan het verleden levend. „Twee dagen per week had je een gedetineerde om het gras te maaien.”

S

trak als een liniaal ligt de Kolonievaart langs Veenhuizen.

Haaks op de vaart staan smallere waterlopen, de ‘wijken’, waardoor het uitgestrekte dorp in vierkante brokken is verdeeld. Opvallende woningen met nog opvallender namen versterken de surrealistische sfeer. ‘Vrede en Recht’. ‘Toewijding’.

‘Plichtsgevoel’. ‘Geestrijk Kracht’.

Dichtbevolkt is Veenhuizen niet.

Op pakweg dertig vierkante kilometer leven zo’n 1500 mensen, onder wie 750 gevangenen. „Je zou dit het meest criminele dorp van Nederland kunnen noemen”, lacht Peter Sluiter. „En tegelijk het veiligste dorp van Nederland, want al die criminelen zitten vast.”

Van de loslopende dorpelingen leeft pakweg de helft direct of indirect van de penitentiaire inrichtingen.

Esserheem, waar Sluiter een aantal jaren directeur was, werd een strafgevangenis voor 250 gedetineerde illegalen. Norgerhaven, ook goed voor 250 man, is een inrichting voor gemeenschapsgeschikte gevangenen.

In Groot Bankenbosch en Fleddervoort zitten gedetineerden het laatste deel van hun straf uit. Ze worden onder meer ingezet voor terrein- en

plantsoenonderhoud. „’s Morgens fietsen ze op hun dooie gemak hiernaartoe. Een werkmeester vertelt wat ze moeten doen.”

Sinds enkele jaren is Sluiter directeur van het Nationaal Gevangenismuseum, ondergebracht in het voormalige werkgesticht van Esserheem.

Tot 1984 was het dorp alleen voor de bewoners toegankelijk. Sluiter kwam er voor het eerst in ’79, om een medestudent te bezoeken. „Toen ik vanaf de hoofdweg langs de vaart rechtsaf sloeg, het dorp in, werd ik meteen aangehouden door een man in een lange jas en een karabijn op de schouder.

‘Wat heeft u hier te zoeken?’

‘Nou, ik moet naar Willem?’

‘Wie is Willem?’

Allemaal op zo’n barse toon.”

Boevenbus

Gerrit Scholten, gepensioneerd hoofdadministrateur van Esserheem, kwam in ’67 naar Veenhuizen. Op advies van een oom. „Het eerste jaar vond ik verschrikkelijk. De hiërarchie was bizar. Langzamerhand groei je erin en word je ook ambtenaar.”

In ’69 trad hij in het huwelijk en trok hij met zijn bruid in een simpele

Gerrit Scholten: „De kindertjes die we kregen, werden met de boevenbus naar de kleuterschool gebracht” T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_028-032 29

29

5-1-2012 15:29:18

Reportage

tekst Huib de Vries foto’s Sjaak Verboom

Eenvoudige bewaarderswoningen.

De vrouw van de hoofddirecteur bedacht de namen voor de woningen.

Veenhuizen: dorp van gevangenen en ambtenaren

28

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_028-032 28

6-1-2012 13:10:40

t k a a m a r p Le . t o p a k s n e jonge lev omen! rk o o v e t t i d m o Help mee

Uma ' nu

eleden g r a a j 9 2 Uma '

gezin en een Uma (48 jaar) droomde van een groot duidelijk dat gelukkig leven. Als je haar nu ziet is het a is haar haar leven anders is gelopen. Door lepr r haar familie. lichaam verminkt en is ze verstoten doo

Lepra is tegenwoordig heel eenvoudig te genezen. Met uw steun kunnen wij voorkomen dat jonge leprapatiĂŤnten dezelfde lijdensweg moeten gaan als Uma.Voor slechts D 18,- kunnen we leprapatiĂŤnten de medicijnen geven die ze nodig hebben.

Helpt u mee?

Giro 3243 999 Pag 27.indd 1

www.leprazending.nl 6-1-2012 12:44:32

Samenleving

tekst Ellen Bouman

Mensen onder elkaar

Verkeerde gewoontes aleren De goede voornemens zijn

weer gemaakt, of niet. Minder slecht eten, meer bewegen,

beter mijn best doen op school.

Meer tijd nemen voor de

kinderen, voor mijn man/vrouw, voor God, voor de dienst van God. Beter op de inanciën

letten, eindelijk eens doen wat ik altijd al van plan was.

W

at willen we toch weer veel.

En op zich is dat helemaal niet verkeerd. Foute gewoontes aleren, goede gewoontes aanleren. We zijn mensen van gewoontes. Hoe ouder een bepaald patroon, hoe dieper ingesleten. Dan valt het niet mee om te veranderen.

Vaak worden veranderingen ingegeven door anderen. Het is de omgeving die er dan last van heeft. Als je zelf je kamer niet opruimt is dat niet erg, maar je moeder vindt van wel.

Als je steeds te laat thuiskomt van je werk, dan kon je echt niet anders, maar je vrouw ondervindt er wel hinder van. Dus wil zij dat je verandert.

De kans van slagen is het grootst als je zelf ook vindt dat je moet veranderen. Vraag daarbij ook door, zodat je weet dat je de ander begrijpt. Het komt nogal eens voor dat we denken te weten wat de ander bedoelt. Dat geldt zowel voor degene die ergens last van heeft (‘hij snapt toch zelf ook wel dat het zo niet meer kan’) als voor degene die een verkeerde gewoonte heeft (‘nooit geweten dat

26

ze zich er zo over op kon winden’).

• Benoem het concrete gedrag dat je gezien hebt (‘toen we gisteren koie dronken, zat je de hele tijd de krant te lezen of te sms-en’).

• Geef aan wat dat met je doet (‘ik vond dat vervelend want ik wilde met je praten. Het geeft mij het gevoel dat ik niet belangrijk voor je ben. Dat maakt mij onzeker en boos’).

Het is goed om de ander te laten reageren. Controleer of hij/zij begrijpt wat je bedoelt. Snapt de ander wat je zegt, of moet je het nog verder uitleggen? Laat in je gedrag merken dat je ook luistert naar wat de ander te zeggen heeft. Je wilt dat ook naar jou toe, maar dan is het handig om zelf het goede voorbeeld te geven.

Geef ook aan wat je zou willen. ‘Ik zou willen dat je de krant/mobiel weglegt tijdens het koiedrinken. Ik wil dat je er dan bij bent en dat we met elkaar kunnen praten. Het helpt mij als je tijd neemt voor me. Dat hoeft niet de hele avond, maar wel graag tijdens bijvoorbeeld de koie.’

Bekijk met de ander of er een oplossing voor het probleem is. Daarbij helpt het ook als je meer snapt van het gedrag van de ander. Wil die er niet voor je zijn, of alleen die avond

Verandering vaak ingegeven door een ander

niet? Of had hij even genoeg van je, maar zegt dat niets over er niet voor je willen zijn.

Het is van groot belang goed te luisteren. Vaak vullen we voor de ander in, omdat we denken te weten wat hij/zij bedoelt of wil gaan zeggen.

Maar controleer dat. Vraag naar de motieven en praat erover door. Doe dit met open vragen: • Wat? (Wat is er aan de hand? Wat bedoel je met ‘ik weet het niet’?)

• Waarom? (Waarom ruim je je kamer niet op? Waarom geef je geen antwoord als ik wat vraag?)

• Hoe? ( Hoe wil je ervoor gaan zorgen dat je voortaan op tijd komt?)

• Waar? (Waar heb je die drugs vandaan?)

• Wie? (Wie kan jou helpen bij je inanciën?)

• Wanneer? (Wanneer zullen we het er weer over hebben? Wanneer denk je dit probleem te hebben opgelost?)

Dit vraagt veel energie en geduld, zeker als het om gedrag gaat dat al wat langer bestaat. Maar als het lukt om het probleem samen te bespreken, is de kans van slagen groter. Je bent er dan samen verantwoordelijk voor.

Vraag door als je dingen niet begrijpt. Vat samen wat de ander zegt, om zo ook te checken of je het goed hebt begrepen. Neem echt de tijd om erachter te komen hoe het probleem is ontstaan en kom niet gelijk met een oplossing. Dat werkt vaak niet op de lange termijn.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_026-026 26

11-1-2012 14:14:07

WWW.TAFTENTULE.NL

linea Rafaelli PRonovias san PaTRick ladybiRd sinceRiTy en MeeR

Haven 12 - Schoonhoven (tussen Utrecht en Rotterdam) T 0182 381188 • www.taftentule.nl

Pag 25.indd 1

10-1-2012 15:32:25

„Ik ontmoet een breed pallet aan christenen” wereldnieuws uitsteeg en hebben de mogelijkheid van een extra ochtendeditie ter sprake gebracht. Die is er gekomen. Ik ben tot diep in de avond bezig geweest met het bellen van uit Nederland afkomstige Amerikanen, voor een eerste reactie. Nog ieder jaar komen de gebeurtenissen rond de negende september in mijn gedachten.”

Verbondenheid

Zijn vertrek naar de stichting Hulp Oost-Europa kwam niet uit de lucht vallen. „Als vrijwilliger was ik al in Ede actief. Eigenlijk is mijn werk voor HOE in die jaren alleen maar toegenomen. Ik kwam regelmatig op het kantoor in Barneveld en toen er een secretarieel medewerker vertrok, heb ik de bureaumedewerkers geadviseerd een nieuweling zich meer op communicatie en voorlichting te laten richten. Eigenlijk heb ik mijn eigen baan gecreëerd.” Zijn contacten brachten hem nog meer. Tijdens een reis naar Oekraïne ontmoette hij zijn huidige vrouw, die in dat land een half jaar als vrijwilliger aan de slag ging.

Hij leunt achterover op de stoel in een van de twee vergaderzalen in het pand op industrieterrein De Valk in Barneveld. „Ten diepste raak je met het werk in Oost-Europa besmet. Ik was geraakt door de situatie die ik daar trof. Je ontmoet geloofsgenoten, woont kerkdiensten bij en voert geestelijke gesprekken. Het is me te vlak om te zeggen dat ik van mijn hobby mijn baan heb gemaakt. Roeping vind ik daarentegen een te groot woord. Maar ik voelde wel dat ik het moest doen. Ik heb verbondenheid met Oost-Europa en de mensen. De Heere heeft de weg gebaand.”

Beeldvorming

Voor de HOE houdt Herbert van

24

Daalen zich bezig met het ontwikkelen van foldermateriaal, het bijhouden van verschillende websites, een magazine, het schrijven van persberichten, fondsenwervingsactiviteiten, werkvakanties voor jongeren en het geven van voorlichting aan vrouwenverenigingen, scholen en dergelijke.

Het magazine telt 18.000 lezers, er zijn circa 11.000 geregelde gevers. De begroting van de HOE telt circa 1,2 miljoen euro.

Gemiddeld twee keer per jaar reist hij af naar het aandachtsgebied van de stichting. „Dat is het Hongaarstalige gebied. Hongarije zelf is door de Europese ontwikkelingen minder urgent geworden. Het zijn vooral Roemenië, Oekraïne, Servië, Slowakije, Polen en delen van de Balkan.”

Lastig is de beeldvorming in Nederland. „Door de Europese ontwikkelingen, het toerisme en de stijgende welvaart onder bijvoorbeeld Polen en Roemenen die hier in Nederland werken, en voor Oost-Europese begrippen link wat geld verdienen. Dat verandert het imago. De indruk ontstaat dat het allemaal wel meevalt, terwijl de werkelijkheid anders is.

Zeker in de steden is in veel gevallen grote armoede. De wereldwijde economische crisis komt in Oost-Europa hard aan.”

Belangrijk aandachtspunt is geestelijke toerusting in de kerken waaraan de stichting hulp verleent: hervormden, baptisten en mensen die zijn aangesloten bij gemeenten van wat meer evangelische snit. „Veel jongeren worstelen met het geloof en we merken dat predikanten en kerkenraadsleden willen leren hoe we in Nederland omgaan met deze vragen.

Juist hierop willen we ons richten.

Maar werven voor de winterhulp is nog steeds gemakkelijker dan geld inzamelen voor een toerustingsconferentie.”

Predikante

Door zijn werk komt hij met veel geloofsgenoten in aanraking die in andere kerkelijke culturen zijn geworteld. „Ik ontmoet een breed pallet aan christenen. Dat is een belangrijk verschil met het RD, daar was dat veel meer ingekaderd. De afgelopen jaren heb ik gezien en ervaren dat Gods koninkrijk veel breder is dan ons Nederlands blikveld. Natuurlijk betekent dat wel dat je moet oppassen niet van je wortels los te raken.

Je staat hier in een bepaalde traditie, dat is belangrijk. Ik heb geen moeite met het zingen van gezangen tijdens de kerkdienst, maar zal dat in mijn eigen hervormde gemeente zeker niet gaan bepleiten.”

Moest hij als journalist doorvragen, nu wordt hij geacht om positieve voorlichting te verstrekken over het werk van ‘zijn’ stichting. „Dat heeft me eigenlijk nooit problemen gegeven. Natuurlijk moet je goed rekening houden met je achterban, maar dat moest je bij het RD eveneens doen. Wij proberen eerlijk te zijn. Zo hebben we enige tijd geleden in een persbericht vermeld dat een predikant met wie we contacten hadden na zijn overlijden is gecremeerd.

We plaatsten ook in ons magazine een verhaal over het prachtige en zegenrijke werk van een ziekenhuispredikante in Hongarije, terwijl we wisten dat onze lezers kritisch staan tegenover de vrouw in het ambt.”

Zijn journalistieke jaren omschrijft hij als „uiterst nuttig. Eigenlijk verricht ik nu voor een groot deel ook journalistiek werk, door het schrijven voor ons blad, voor onze website en in persberichten. Ik heb veel proijt van de ervaring en kennis die ik in mijn vorige baan heb opgedaan.” www.hulpoosteuropa.nl

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_022-024 24

11-1-2012 13:07:28

Dagblad, die zijn werkzaamheden ging beëindigen, bracht hem in contact met de regioredactie van het RD in Apeldoorn. Een tijdlang combineerde Herbert beide baantjes in zijn vrije tijd.

Enthousiast: „Zo heb ik eens een bericht gemaakt van een gehandicapte jongen die door enkele Marokkanen was mishandeld. Via het RD werd dit landelijk opgepakt. Ik werd gebeld door de agent uit de wijk waarin het voorval plaatshad. Hij had er moeite mee dat het door hem in gang gezette integratieproces schade opliep door deze kwestie. Ik werd gevraagd om tijdens een bijeenkomst in de wijk uitleg te geven. De wethouder was erbij, het complete wijkteam.

Geweldig.” Breed lachend: „De gebeurtenis zelf is overigens nooit ontkend.”

SS’er

In 1996 werd hij regioredacteur bij het RD. „Daar heb ik vijf jaar met veel plezier gewerkt. Inhoudelijk was het wat vluchtiger dan de politieke verslaggeving in Ede. In Apeldoorn werkte je op een ander niveau, dat gaf wat meer afstand. Maar er waren ook kwesties waarmee je wat langer bezig was. Zo hoorde ik dat een voormalige SS’er was uitgenodigd om aanwezig te zijn bij de herdenking in Putten. Dat kwam vervolgens in de andere landelijke media. Het gaf veel deining en ik heb dat onderwerp wekenlang gevolgd.”

Over het meest bijzondere journalistieke moment hoeft hij niet lang na te denken. „Dat waren de aanslagen op de Twin Towers, slechts enkele maanden voor mijn afscheid.

We zagen op de redactie onmiddellijk dat dit boven het ‘gewone’

Aan de andere kant van de tafel Deel 1

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_022-024 23

23

11-1-2012 13:07:20

Interview

tekst Ad Ermstrang foto Sjaak Verboom

Hij studeerde verpleegkunde, maar werd journalist.

Vijf jaar later werd Herbert van Daalen (36) voorlichter bij de Stichting Hulp Oost-Europa (HOE): van ondervrager naar vertolker. Hij heeft het nooit als een probleem ervaren ‘aan de andere kant van de tafel’ te belanden. „We proberen hier eerlijk te zijn, zelfs al kost dat geld en sympathie.”

Bezig met beeldvorming Herbert van Daalen: „Ten onrechte ontstaat de indruk dat het in Oost-Europa wel meevalt”

A

l tijdens zijn opleiding aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) wist Herbert van Daalen dat hij ten diepste niet voor verpleegkundige in de wieg was gelegd. „Ik deed veel vrijwilligerswerk bij het Rode Kruis, prikte blaren tijdens de Nijmeegse Wandelvierdaagse en werkte mee aan vervoer van ouderen van en naar het ziekenhuis.

Eigenlijk interesseerde ik me voor alles wat op verpleegkundig terrein gebeurde, behalve het verplegen zelf.

22

Ik weet nog goed dat ik eens iemand bij de dialyse in het ziekenhuis bracht. Ik was vooral geïnteresseerd in de apparatuur en in wat er op die afdeling gebeurde.”

Hij groeide op in Ede. Door zijn aangeboren nieuwsgierigheid kwam Herbert in aanraking met de plaatselijke krant Ede Stad. Voor dat blad toog hij vaak naar het stadhuis om raads- en commissievergaderingen bij te wonen. De plaatselijke correspondent van het Reformatorisch

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_022-024 22

11-1-2012 13:07:08

Vorstelijk

Foto’s ANP en EPA

Vorstelijk

Twee kroonprinsen bij conferentie over logistiek O

p 16 december woonden prins WillemAlexander en prins Filip van BelgiĂŤ in het Provinciehuis in Antwerpen een conferentie bij over logistiek in het VlaamsNederlandse deltagebied.

Aansluitend namen beide prinsen deel aan een werklunch met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in het deltagebied en Europese, nationale, regionale, provinciale en lokale autoriteiten.

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_018-021 21

21

4-1-2012 14:48:02

a dv er t en t i e

Comfortabel op de iets In weer en wind!

Heerlijk regenjack

TRADITIE TELT Traditionele statige Zweedse houtkachel. Geheel nieuw, voldoet aan moderne eisen.

Ook, Westbo ovens < Westbo

Rainmate ietsrok

95 42, 34,95

Wind- en waterdicht kwaliteitsjack. Met ademende stof.

Comfortabel en waterdicht voor over uw jurk, lange jas of rok.

Incl. verzendkosten

Stationsstr. 52, M’burg [t] 0118 - 61 31 87 [e] info@pietvoskamp.nl www.pietvoskamp.nl

O U

van 89.95 voor:

g Bestel eenvousidite! via onze web

H

T

Incl. verzendkosten

CANADESE OORSPRONG

G

Degelijk, veel warmte.

Snel warmte. Ook in design, Bullerjan ® DOT. Bullerjan ® 6 - 45 kW >

E S

70 JAAR KWALITEIT in kook/bak fornuizen.

Naar wens. < Pertinger, Z. Tirol

T O O

Import houtgestookte kachtels/ fornuizen. Voor meer? Bezoek ons, onze site of kom naar Beekbergen.

www.circles-trouwringen.nl

uw eigen woning samen en bereken direct de exacte prijs!

DEN HARTOG reinigingsproducten Voor alle types schrobof zuigmachines!

Levering aan: - Bedrijven - Instellingen - Kerken

- Kinderopvang - Scholen - Winkels - Stichtingen

Deze maand 15% korting op alle schrob-/zuigmachines!!!

totaalleverancier van: ✔ wasmiddelen ✔ reinigingsmiddelen Nunspeet

20

T

●

✔ papier/plastic ✔ dispensers

M (06) 53 65 86 29

www.denhartogreinigingsproducten.nl

Stel hier:

Wij hebben tijd en koffie voor u.

Kwaliteit voor u uitgezocht. Tel. 055 - 506 33 08 Web: www.gemjo.nl - mail: info@gemjo.nl

K

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

Pag 20.indd 1

11-1-2012 13:33:25

Vorstelijk

a restauratie heropend

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_018-021 19

19

4-1-2012 14:49:55

Vorstelijk

foto’s Henk Visscher en ANP

K

oningin Beatrix woonde op 20 december de viering bij van de ingebruikname van het gerestaureerde Portugese Synagoge-complex in Amsterdam. Door de restauratie is het joodse culturele en religieuze erfgoed van de Portugees-Israëlietische Gemeente voor het publiek beter toegankelijk gemaakt. De nieuwe schatkamers bevatten collecties ceremoniële objecten van zilver, goud, brokaat en zijde. Ook zijn oude handschriften te bezichtigen uit de Joodse bibliotheek Ets Haim - Livraria Montezinos, dat deel uitmaakt van het complex. De Portugese Synagoge is voltooid in 1675.

Het interieur is intact gebleven en de synagoge is nog altijd in gebruik.

Portugese Synagoge na re

18

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_018-021 18

4-1-2012 14:49:14

misch uitzicht op de A30. Andersom wordt de aandacht van de automobilisten getrokken door de grote borden boven het enorme kantoorpand met bijbehorende distributiehallen.

‘Te huur’ staat er in koeienletters. Al sinds 2009.

De 23-jarige student communicatie aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) is bijzonder tevreden met zijn grote kamer in het leegstaande kantoor. Hij heeft de ruimte: meer dan 70 vierkante meter exclusief gebruik van een keukentje, meerdere toiletten en een douche. „Het is niet duur.

Ik betaal 165 euro per maand, dat is vermoedelijk nauwelijks genoeg voor het gebruik van stroom en water.

Bovendien is het hier lekker rustig.

Als ik gezelligheid wil, zoek ik die zelf wel op.”

Nieuwjaarsgroet

De vierdejaars student reisde eerst heen en weer naar zijn ouders in Nijkerk en verbleef daarna enige tijd op een latje. „Dat was tijdelijk, dat wist ik. Ik ben op zoek gegaan naar wat anders en kon in maart vorig jaar hier terecht.” Samen met drie andere studenten bezet Piet een klein stukje van het immense pand, dat slechts enkele jaren voor de crisis in al z’n grootsheid werd neergezet door een bedrijf dat bouwmarkten

van gereedschap voorzag. De zaak ging ten onder in de eerste crisis en werd in 2009 failliet verklaard. „Het staat voor een groot bedrag te huur”, weet de student, die af en toe een telefoontje krijgt van de beheermaatschappij met het verzoek eventuele rommel op te ruimen, omdat een gegadigde een kijkje wil nemen. „Natuurlijk kan men hier zo naar binnen, dat staat in het contract. De opzegtermijn is twee weken.”

Als hij in zijn handen klapt, weerkaatst het geluid secondelang door de gigantische holle ruimte, waarin voorheen de boormachines metershoog op pallets in dozen waren opgestapeld. De balie van de telefonistes ziet eruit alsof de dames nog gisteren op hun post zaten. Piet vist een nieuwjaarsgroet uit de stapel post die iedere dag in een provisorisch kastje bij het stalen hek buiten wordt gedropt. De kaart lijkt afkomstig van een voormalige klant uit het Verre Oosten. „Er komt nog iedere dag post voor het bedrijf.”

Spookachtig

Piet en de andere studenten houden een oogje in het zeil in de soms wat spookachtig aandoende omgeving. „We hebben nu een lekkage gemeld. Ook de afstandsbediening van het hek buiten is kapot. Bijna

Piet Nelemans: „Als ik gezelligheid wil, zoek ik die zelf wel op” iedere veertien dagen komt er wel een servicebedrijf. Er is in zo’n groot bedrijf altijd wel iets te doen.” Van een inbraak, eind vorig jaar, heeft hij niets gehoord. „Dat was tijdens mijn afwezigheid, in het weekend. Van de hal is toen de koperen bliksemaleider gestolen.”

Hij hoopt dat hij tot het einde van zijn studie op het industrieterrein kan blijven. „Als ik eruit moet, vind ik wel wat anders. En als dat niet lukt, kan ik nog altijd terugverhuizen naar Nijkerk. Twee keer met een karretje heen en weer en alle spullen zijn hier weg.”

Er zijn natuurlijk nadelen. „Het industrieterrein is ’s nachts wel erg stil. De afstand tot de school en het station is fors: twintig minuten op de iets. Er is geen winkel in de buurt.

Gelukkig ligt er een Albert Heijn op de route naar de CHE. Afgelegen wonen heeft ook een voordeel: je komt ’s avonds niet in de verleiding om even een patatje te gaan halen.”

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_014-017 17

17

10-1-2012 14:00:30

gelinkt aan de omgeving, we wonen aan de Huis te Zuylenlaan. We hebben alle drie een andere kerkelijke achtergrond en krijgen leden van drie verschillende christelijke studentenverenigingen over de vloer.

Allemaal mensen met heel verschillende achtergronden. Dat is bijzonder boeiend.”

De tweedejaarsstudent medische hulpverlening aan de Hogeschool Utrecht deelt sinds afgelopen zomer het appartement met het tweetal, dat aan de Universiteit van Utrecht studeert. „Eerder woonde ik in een huis met allemaal christelijke studenten.

Het is de bedoeling dat je voor het jaar daarna op zoek gaat naar een eigen onderkomen.”

Inbraken

Huis Ontzuyling is een weidse benaming voor een woonappartement in een sloopcomplex in de Utrechtse wijk Zuylen. De uit ’s-Gravenpolder afkomstige Niels kwam ermee in aanraking door bemiddeling van de Stichting Studentenhuisvestiging (SSH), die het meer dan honderd appartementen tellende gebouw druppelsgewijs van nieuwe studenten voorziet. „Het staat op de nominatie om te worden gesloopt, maar eerst moeten alle voormalige bewoners weg zijn. Er zit hier nu nog een vijftal

16

Niels Roest: „Er mogen tijdens afwezigheid geen laptops in het zicht liggen” gezinnen. De rest van de bewoners bestaat uit studenten.” Antikraak wonen betekent wel dat de huur, 229 euro per maand all-in, op uiterst korte termijn kan worden opgezegd.

De omgeving oogt niet vriendelijk.

Rondom de lat ligt de nodige rommel, aan de voorkant staat een deel van een inboedel langs de kant van de straat. Niels en zijn huisgenoten zitten er niet echt mee. „Als we eruit moeten, biedt SSH wel weer wat anders aan. Busje huren en een dagje laden en lossen en je bent klaar.”

Zuylen is een echte allochtone wijk. „Je ziet hier maar twee soorten bewoners: buitenlanders of studenten.”

De politie komt meerdere malen per dag langs en de gemeente heeft ook al een waarschuwende brief geschreven. Geen luxe, meent Niels. „Het afgelopen haljaar is er in deze lat tien tot twintig keer ingebroken. Tijdens colleges worden ruiten ingeslagen en verdwijnen laptops, iPads en andere apparatuur. De politie vermoedt dat het bewoners uit de omgeving zijn.

Daarom nemen we tijdens de week-

ends alles mee en zorgen we ervoor dat tijdens onze afwezigheid geen laptops en dergelijke in het zicht liggen.”

Hij heeft voorzorgsmaatregelen genomen. Het raam aan de balkonzijde is met houten balkjes gebarricadeerd. „De ruiten zijn erg dun. Een linke klap en je kunt de raamhendel omhoog draaien.”

Niels ziet geen echte andere nadelen. „Het is wel een link stuk ietsen naar De Uithof, maar dan blijf je in beweging. Naar het centrum iets je een kwartier.” De Zeeuw is tevreden met het tijdelijke onderkomen. „De SSH heeft een enorme wachtrij. Als je niet antikraak wilt wonen, moet je zeker twee jaar wachten.”

Panoramisch

Ook Piet Nelemans heeft het uitstekend naar z’n zin in zijn antikraakverblijf in Ede. Het snelverkeer raast op enkele tientallen meters afstand voorbij. Door het twaalf meter lange en metershoge raam met driedubbeldik getint glas heeft hij een panora-

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_014-017 16

10-1-2012 14:00:05

en is de kerk een prachtig gratis onderkomen” interne verbouwingen heeft doorgevoerd. Het orgel is eruit.

De laatste jaren stond het pand leeg.

Evenals de pastorie, die, voordat de studenten er hun intrek namen, tijdelijk werd verhuurd aan een pasgetrouwd stel.

Terrasverwarmer

De uit Waardenburg afkomstige Dries Bor kende het pand via zijn broer, die er als eerste zijn intrek nam en er na zijn studie bleef wonen.

Hij probeerde het antikraak wonen „voor de lol. Het eerste jaar reisde ik heen en weer naar Utrecht, maar dat was niet handig als je laat thuiskwam na activiteiten van het CSFR-dispuut.

Bovendien is dit maar vijf minuten van het station. Vanuit Waardenburg moest ik eerst naar Geldermalsen reizen.”

Doorslaggevend was de huurprijs. „We betalen een klein bedrag per persoon, zeg maar eenderde van de g emiddelde kamerhuur in Utrecht.

Gas, water en licht zijn daarbij inbegrepen.” De huidige eigenaar, een hoveniersbedrijf, is van plan het gemeentelijke monument tot kantoorruimte te verbouwen.

De kerk mag ook door de studenten worden gebruikt. „Voor bijeenkomsten met vrienden. Het is een prachtig gratis onderkomen. Het kan er wel koud zijn. Dan zetten we een terrasverwarmer neer.”

Enige nadeel van ‘zijn’ woning is de afstand tot Utrecht. „Ik zou hier mijn studie wel willen uitzitten. Maar of dat kan? De huur kan per twee maanden worden opgezegd. Eigenlijk denk ik er niet echt aan. Als het zover is, zal ik wel iets in Utrecht

moeten zoeken. Maar daar betaal je al gauw 300 euro. En als je haast hebt 400 euro.”

Pimpelpaars

“Welkom in huis Ontzuyling” staat er op de wand in de hal van het Utrechtse appartement. Rechtstreeks op de muur gekalkt. „Dat is het leuke van het wonen hier”, zegt Niels Roest (21). „Er is veel vrijheid, want deze lat wordt toch gesloopt. Al verven we het pimpelpaars, het is allemaal prima.”

Samen met de gereformeerd vrijgemaakte Maarten van der Sloot (19) en Eelco van der Hoeven (21) -„een beetje shoppend, ik kerk vaak bij Gereformeerde Bondsgemeenten” - heeft de uit de Gereformeerde Gemeenten afkomstige Niels de naam bedacht. „Het is een beetje

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_014-017 15

15

10-1-2012 13:24:55

Reportage tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

Studenten in de leegstand

Dries Bor: „Voor bijeenkomsten met vrienden is Het tekort aan studentenkamers is groot. De economische crisis heeft echter een matigend efect. Steeds meer leegstaande kantoren en grote (sloop)panden worden door hen tijdelijk bewoond.

Een impressie van bijzondere antikraakverblijven. „Ik probeerde het voor de lol.”

E

nkele hoge bomen onttrekken het voormalige Godshuis grotendeels aan het zicht.

Anderhalf jaar geleden nam Dries Bor (20) zijn intrek in het grote pand aan de Nieuweweg Noord in Vee-

14

nendaal. „Deze rooms-katholieke kerk is in 1934 gebouwd. In die tijd mochten de roomsen geen eigen kerk in Veenendaal neerzetten. Daarom moesten ze uitwijken naar de grens met Renswoude.”

De student rechten aan de Universiteit van Utrecht woont, met drie anderen, in het voormalige onderkomen van de pastoor. De ruime woning heeft een grote woonkamer, een tuinkamer, een eetkeuken en vier grote slaapkamers en een badkamer op de eerste verdieping. De pastorie is verbonden met de kerk, die al in de jaren zestig van de vorige eeuw niet meer werd gebruikt. De roomskatholieke gemeenschap groeide uit haar jasje en bouwde een nieuwe kerk in het centrum.

Jarenlang is het kerkje gebruikt door een geluidsstudio, die ook de nodige

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_014-017 14

10-1-2012 13:24:14

industrie op katoen en tabaksteelt.

Nota bene teelten die werden gesubsidieerd door Brussel.”

Sentiment

Voor Europa zelf betekent Griekenland niet zoveel, meent hij. „De bijdrage aan Europa is gering. Het steunen kost wel veel geld, maar valt in breder verband relatief mee. Maar we moeten niet vergeten dat ook Italië, Spanje en Portugal er uiterst zwak voorstaan. Persoonlijk ben ik van mening dat die landen voor ons nog meer onaangename verrassingen in petto hebben.”

Toch zit er weinig anders op dan de euro overeind te houden, is zijn mening. „Die heeft dankzij een bijdrage aan onze internationale positie heel veel voordeel gebracht. De euro biedt een tegenwicht voor de dollar en de yen. Overzichtelijk zakendoen zonder valutarisico’s heeft geleid tot een verdere groei van onze economie. Daar heeft echt iedereen van geproiteerd.”

Van het sentiment rond de gulden moet Van den Heuvel niets hebben. „Herinvoering van eigen munten is niet alleen te duur, maar ook niet haalbaar. Nederland is per deinitie afhankelijk van de buurlanden en kan economisch op eigen kracht nauwelijks bestaan. Als Duitsland niest, zijn wij ook verkouden. We zijn economisch een provincie van Duitsland. Onze haven, distributie en exportsectoren als de tuinbouw zijn afhankelijk van het achterland, van het Ruhrgebied tot aan Moskou en Milaan.”

De invoering van de euro heeft prijsverhogingen tot gevolg gehad. „Maar aan de andere kant is, mede als gevolg van de supermarktoorlog die in 2003 begon, Nederland een van de landen waar je het goedkoopst boodschappen doet. Dat wordt wel-

eens vergeten. Het totale prijsniveau is, los van de inlatie, met in totaal 37 miljard euro gedaald. Terwijl de grondstofen zijn gestegen, zijn de inkomsten van onder anderen de boeren en tuinders sterk onder druk gekomen.”

Eerlijk delen

De eurocrisis is een rechtstreeks gevolg van het ontbreken van goede afspraken. „Iedereen wist dat ZuidEuropeanen wat makkelijker in elkaar steken. Maar het noorden heeft zich de afgelopen jaren evenmin aan de begrotingsafspraken gehouden.”

Een oplossing kan volgens Van den Heuvel alleen worden gevonden in het maken van betere en verdergaande verdragen. „Een monetaire unie vraagt verregaande politieke samenwerking.”

De tot de reformatorische gezindte behorende zakenman staat daar nuchter in. „Als je niet bereid bent te delen, kom je ook niet aan vermenigvuldigen toe. We willen krampachtig onze welvaart vasthouden, maar zullen dat niet alleen kunnen. Een centrale regie is echt nodig. Natuurlijk moet je per land een stuk herkenbaarheid voor mensen houden.

Ik heb nooit iemand ontmoet die er prat op gaat dat hij Europeaan is.

Mensen zijn trots op hun roots.”

Het huidige welvaartsniveau kan niet worden vastgehouden. „Het zwaartepunt van de groei en bedrijvigheid is verplaatst naar het Verre Oosten.

Wij hebben zo lang in welvaart kunnen leven, omdat allerlei spullen voor ons goedkoop in China gemaakt zijn.

We zullen een linke stap terug moeten doen. Door de schuldencrisis, maar ook omdat de welvaart eerlijker over de wereld verdeeld moet worden. Dat betekent dat we weer moeten gaan werken voor wat we denken te consumeren.”

De crisis heeft verschillende gezichten, aldus de directeur van Olympic Fruit. „Dat is voor velen dat ze nog maar twee in plaats van drie keer per jaar met vakantie kunnen gaan.

Aan de andere kant zijn er mensen die zich niet meer kunnen voorzien in hun eerste levensbehoeften. Ons bedrijf is betrokken bij de Voedselbank. De groep die zich daar meldt, groeit sterk. Dat laatste vind ik een schande.”

Gezondheidszorg

Het brengt hem op zijn persoonlijke missie: Een voortdurend pleidooi voor een eerlijker verdeling van het beschikbare voedsel en, binnen zijn bedrijf, het aanprijzen van gezond eten. „We leven gestrest om aan onze verplichtingen te kunnen voldoen en consumeren snel en ongezond. Obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker zijn het gevolg. Al deze ziekten zijn voedselgerelateerd. Vervolgens gaan we dat ‘repareren’ door van de gezondheidszorg onze grootste kostenpost te maken. Dat is toch zot?”

In allerlei verbanden beijvert Van den Heuvel zich voor het bewust maken van de consument in de vraag naar goede groenten en fruit.

De tuinbouwsector omschrijft hij als een van de grootste geheimen van Nederland. „Doordat we zoveel per vierkante meter produceren en een technische voorsprong hebben, behoren we tot de drie belangrijkste producenten ter wereld. Samen met andere topsectoren moeten we dat de komende jaren beter benutten.

Een gerichte en vraaggestuurde productie is van groot belang maar dan moeten we de consument eerst bewust maken van het beste medicijn: groenten en fruit.” www.olympicfoodgroup.com

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-013 13

13

10-1-2012 15:01:47

Interview

tekst Ad Ermstrang foto Sjaak Verboom

Het verdwijnen van de euro of het beperken van de munt tot een aantal landen noemt hij „niet realistisch”.

Zakenman en ZuidEuropakenner hijs van den Heuvel is er vast van overtuigd dat we met z’n allen een linke stap terug moeten doen. „Er zal weer gewerkt moeten worden voor wat we denken te consumeren.”

Zakenman Thijs van den Heuvel:

„We zullen een linke stap terug moeten doen”

H

ij omschrijft zichzelf als een ‘groenteboer’. Een verhullende benaming voor de directeur van de Olympic Food Group, een groep van twaalf groenten- en fruitbedrijven die grote winkelketens bevoorraadt en een omzet van meer dan 400 miljoen euro heeft. hijs van den Heuvel begon in 2001 voor zichzelf in Barendrecht, na een jarenlange carrière bij Hagé International.

Olympic Fruit haalt vers fruit uit alle delen van de wereld. De wortels van het bedrijf liggen in Zuid-Europa, waar de zakenman de naam Olympic Fruit van overnam. Van den Heuvel, die vloeiend Grieks spreekt, deed en

12

doet veel zaken in Griekenland, waar zijn bedrijf druiven, citrus en steenfruit inkoopt. Olympic Fruit heeft geen last van de barre economische situatie in dat land. „Wij kopen er ons fruit en betalen de leveranciers.

Maar exporteren naar Griekenland wordt een steeds hachelijker onderneming.”

Hij ziet weinig perspectief voor de geplaagde Grieken. „Ik ken veel mensen daar en zie dat de beter opgeleiden vertrekken. Er is echt sprake van een braindrain. Er is geen echte industrie, alleen een agrarische sector en het toerisme. Het laatste is te duur geworden en op agrarisch gebied dreef het land naast de fruit-

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-013 12

10-1-2012 15:01:20

en alsof er niets aan de hand is” collectes de komende jaren zullen stijgen. Ik ben eerder bang dat we op dit punt een stapje terug zullen moeten doen.”

Het heeft ook een positieve kant dat de overheid allerlei vormen van hulp langzamerhand afslankt. „Meer en meer worden diaconieën daardoor in de gelegenheid gesteld hun rol te vervullen en derden te helpen.”

Binnen de kerken zullen de inanciele problemen in de nabije toekomst verder toenemen, verwacht de predikant. „Je ziet dat het mensen die een (nieuwbouw)huis hebben gekocht niet lukt om hun eigen woning te verkopen en je vraagt je af hoe zich dat ontwikkelt. Daarnaast is het voor starters steeds moeilijker om een woning te kopen. De druk om meer te werken neemt daardoor toe. Verder denk ik dat veel gezinnen te maken hebben of krijgen met baanverlies voor een of meer gezinsleden. Dat kan door inkrimping zijn, maar ook doordat iemands werkgever failliet gaat. Er zijn bedrijven waarvan je het op het eerste oog niet zou verwachten, maar die het echt niet meer kunnen bolwerken.”

In zijn preken schenkt de predikant niet zo vaak aandacht aan de economische crisis en de gevolgen daarvan. „Wel in de gebeden en in gesprekken, tijdens de catechisaties en op de Bijbelkring. Je merkt dat er veel onrust is, in de maatschappij en binnen gezinnen. Lang niet iedereen voelt de crisis in zijn of haar portemonnee, maar de stemming wordt ook aangewakkerd door de media die in een niet alatende stroom het negatieve nieuws naar binnen brengen.”

Met Europa heeft hij nooit veel gehad. „We zijn altijd tegen eenwording

geweest. Als ik die grote gebouwen in Brussel zie, moet ik denken aan Daniël 4, dat gaat over ‘het grote Babylon dat ik gebouwd heb’. Bouwen op materialisme. Nu zie je de verwarring. Dat is ongetwijfeld een teken van Heere.”

Vergankelijkheid

Voor de oorzaken van de crisis moeten we in de eerste plaats bij onszelf te rade gaan, aldus Peter Schalk. „We hebben geleefd alsof het niet op kon en zien de grote welvaart als een recht. Beter is het om te kijken naar Agur, van wie in Spreuken 30 wordt gezegd dat hij noch armoede, noch rijkdom begeert. In feite zegt hij: ‘Geef ons heden ons dagelijks brood.’

Rijkdom doet ons wijken van de Heere en voor armoede vreest hij, bang om uit stelen te zullen gaan. In beide gevallen doen we de Heere tekort.”

In dat Bijbelgedeelte klinkt volgens Schalk een bijzonder mooi evenwicht door. Hij maakt nog een kanttekening. „Dat wil niet zeggen dat iemand niet rijk mag zijn. Maar je mag er je hart niet op zetten, want we kunnen geen twee heren dienen.”

Ds. Joppe werd recent geconfronteerd met de uitspraak van een belijdeniscatechisant die zei het niet verkeerd te vinden dat we wat tegenwind hebben. „Het bepaalt ons bij de vergankelijkheid van de materie, waren zijn woorden.”

De predikant sluit zich daarbij van harte aan. „Ik wil zeker niet voorbijgaan aan de grote zorgen die sommigen nu hebben. Je zult maar met grote schulden zitten. Maar het is mijn gebed dat we allen besefen dat we ons hebben laten meesleuren door het materialisme. Het moet ons bepalen bij datgene waar het werkelijk om gaat, want we zijn hier maar voor een tijd. Een inanciële crisis overleef je wel, maar zonder het ware geloof in God ga je verloren.”

In dat perspectief kan deze tijd volgens hem ook wel een goede zijn. „Een werkelijke crisis is een leven zonder God en buiten Christus. Daarom moeten we eerst het koninkrijk Gods zoeken. Ik hoop dat de omstandigheden die uitwerking hebben.” www.rmu.org

„We hebben ons allen laten meesleuren door het materialisme.”

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-013 11

11

10-1-2012 9:37:12

„Veel mensen leven als

vorige eeuw, zegt men. Maar we eten er geen boterham minder om en veel mensen leven alsof er niets aan de hand is.”

Loonruimte

Dat is overigens niet verstandig, meent de RMU-bestuurder. Hij benadrukt het belang van een goede spaarpot. „De welvaart is linterdun.

Als een wasmachine kapot gaat, kan er meestal nog wel een nieuwe worden gekocht. Maar als daarna ook de distributieriem van de auto het begeeft, is in veel gevallen het geld op. Lenen voor dit soort uitgaven kan niet meer.”

Om de bedrijven de gelegenheid te geven de moeilijke tijd te overbruggen en te voorkomen dat de crisis zich verdiept, pleit de RMU voor een nog beperktere loonontwikkeling.

Volgens vaste berekeningen wordt de loonruimte berekend. Voor 2012 ligt die op 3,25 procent, dat ingezet kan worden voor lonen, scholing en andere beloningscomponenten.

De RMU zet in op 2 procent, alleen gericht op koopkrachtbehoud. „Dat is nog gematigder dan de voorbije jaren.” Loon inleveren is geen optie. „Dan ga je nog dieper de dip in.”

Over Europa is de RMU-bestuurder terughoudend. „Terug naar de gulden is niet realistisch. Dat roept een veilig gevoel op van ‘die-goeie-ouwetijd’, maar het kan echt niet meer.

Belangrijk is dat in de toekomst afspraken goed worden nagekomen, niet dat we nog verdere stappen ma-

10

ken richting een Verenigd Europa.”

In breder verband ziet hij de onenigheid, de ongewisheid en de roep om sterke leiders wel als tekenen van de tijd. „Net als de tsunami en de zware aardbevingen van de afgelopen jaren.”

Door de crisis nemen de zorgen in gezinnen toe. Zeker als men te maken heeft met werkloosheid of (te) zware hypotheeklasten. Ds. J. Joppe, voorzitter van de generale diaconale commissie van de Hersteld Hervormde Kerk, weet dat zich schrijnende gevallen kunnen voordoen. De crisis was in die commissie al eerder onderwerp van gesprek. „Gezien de ontwikkelingen zal dat de komende tijd vaker zijn”, verwacht de Woudenbergse predikant.

Veel mensen stappen niet zo gemakkelijk naar de diaconie, weet hij. De generale diaconale commissie adviseert kerkenraden daarom om scherp op de noden te letten. „Tijdens huisbezoeken en in gesprekken met anderen. Op catechisaties hoor je spreken over ontslagen of dreigende werkloosheid. De een is daar alerter op dan de ander.”

Eigenlijk is het een taak van de hele gemeente om elkaar bij te staan en elkaar te gedenken in het gebed, zegt ds. Joppe. Anderen helpen kan soms door het gesprek aan te gaan en medeleven te tonen, maar concreet ook door hand- en spandiensten te verlenen. „Niet alleen bij werkloosheid.

Door de crisis doen zich ook andere

situaties voor waarin gemeenteleden elkaar bij kunnen staan, door voor elkaar te zorgen of in het huishouden te ondersteunen.”

Diaconale hulp krijgt vorm tijdens gesprekken, waarin tevens naar praktische oplossingen wordt gezocht. „Dat kan door te verwijzen naar de juiste instellingen en als dat nodig is samen te zoeken naar mogelijkheden om inanciële problemen te lijf te gaan. Dat laatste ligt best lastig, want dan wil de diaconie natuurlijk inzicht hebben in de situatie. Een vorm van inanciële bijstand dient ook een tijdelijk karakter te dragen.”

Voedselbank

De predikant heeft de indruk dat veel diaconieën vrij sterk zijn gericht op de leden van het eigen kerkverband. „Doe wel aan allen en het meest aan de huisgenoten des geloofs, staat er. Aan allen. Het is dus Bijbels om ook oog te hebben voor de mensen om ons heen. Dat kan heel veel betekenen voor mensen die nu niet in de kerk komen. Het kan het middel zijn om ze te bewegen dat wel te gaan doen. In dat verband kan goed worden samengewerkt met diaconieën van andere kerken. In verschillende gevallen gebeurt dat al, vaak op initiatief van de burgerlijke gemeente.”

Als voorbeeld van zo’n samenwerking noemt hij extra hulp van kerken aan mensen die nu staan ingeschreven bij de voedselbank. „Heel concreet, bijvoorbeeld in de vorm van een levensmiddelenpakket. Met geld moet je altijd voorzichtig zijn.

Bovendien kan de kerk op dit terrein niet de taak van de overheid terugnemen, ook al zou je dat misschien wel willen. Het gaat om bedragen die de draagkracht van de kerken verre te boven gaan. Bovendien is het maar zeer de vraag of de opbrengst van de

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-013 10

10-1-2012 9:36:46

D

e kredietcrisis, gevolgd door de euro- en de schuldencrisis, gaat in ieder geval de Reformatorisch Maatschappelijke Unie (RMU) niet onopgemerkt voorbij. Bestuurder Peter Schalk van de belangenorganisatie voor werknemers, werkgevers en zelfstandigen zag met gemengde gevoelens hoe het aantal hulpvragen fors toenam. „Van een stabiele 4500 per jaar tot 5250 in 2009, het jaar nadat de crisis begon.

Dat is sindsdien niet meer echt afgenomen. Vorig jaar is het een tikkeltje getemperd, meer niet.”

Het betekent een stijging van 15 tot 20 procent. „We hebben 16.000 leden, bijna een derde daarvan heeft dus vragen en benadert ons daarmee.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat dit allemaal zwaarwichtige zaken zijn.

Het varieert van het verstrekken van tamelijk eenvoudige informatie over een bepaalde CAO tot een confrontatie met het (dreigende) verlies van een baan.”

Voor de RMU zelf heeft de grote vraag naar hulp eveneens gevolgen. „We hebben extra mankracht in moeten zetten om alle informatie te kunnen verstrekken. Dat betekent dat we zelf ook moeten oppassen, omdat dit niet door ledenaanwas wordt gecompenseerd. Gelukkig staan we er inancieel gezond voor, maar ook wij hebben grenzen.

Eigenlijk is dat altijd een probleem voor een organisatie als de onze. Als het economisch voor de wind gaat, hebben velen ons niet nodig. Als het slecht gaat, hebben ze geen geld voor een lidmaatschap.”

Huizenmarkt

Hij is niet gerust over de jongste ontwikkelingen. „Eigenlijk is er sinds 2008 sprake van een constante crisis, een beetje met bewegingen. Vorig jaar zagen we een lichte opleving, nu

Peter Schalk: „We hebben geleefd alsof ‘t niet op kon” komt er weer een dip achteraan. Veel bedrijven hebben het de afgelopen jaren volgehouden door te bezuinigen. Ervaren krachten hebben ze zoveel mogelijk in dienst gehouden. Nu de reserves op zijn, dreigt er wel een link banenverlies. Veel werkgevers hebben geen andere mogelijkheden meer. Door de schuldencrisis zakt het vertrouwen steeds verder weg.

Kijk alleen maar naar de huizenmarkt. Daar zit een hele wereld achter: bouwbedrijven, installatiebedrijven, toeleveranciers, inrichting en makelaardij. Je zag dat de werkloosheid het tweede haljaar van 2011 al link toenam.”

De sombere vooruitzichten worden versterkt doordat de overheid niet of nauwelijks in staat is om te stimuleren. „De BV Nederland heeft door de steun aan de banken en andere maatregelen al heel veel geld uitgegeven. Dat moet de komende jaren worden terugverdiend in de vorm van bezuinigingen. Dat betekent dat de koopkracht zal dalen. Daardoor draait de economie langzamer en zak je verder weg. Dat zijn economische wetmatigheden”, aldus Schalk.

Aan de andere kant is het volgens hem ook niet goed om al te somber te doen. „Deze crisis is gelijk of erger dan die van de jaren dertig van de

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-013 9

9

10-1-2012 9:35:58

Reportage tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt en Sjaak Verboom

Flinterdunne

welvaart De huizenprijzen blijven maar dalen, de werkloosheid loopt op en bedrijven gaan failliet.

Gezinnen die daarmee niet direct te maken hebben, merken echter (nog) niet zoveel van crisis. „De meeste mensen, ook in de reformatorische achterban, leven voort alsof er niets aan de hand is. Dat is niet verstandig, want in veel gevallen is het spaargeld zo op.”

Ds. J. Joppe: „Het is een taak van de hele gemeente om elkaar bij te staan” 8

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-013 8

10-1-2012 9:28:40

Meditatie

Ds. P.D.J. Buijs, Ede

Omhoog kijken „Mijn ogen zijn gedurig op de HEERE”

P

salm 25 is een geliefde Psalm.

Het is een innig en teer gebed.

De toon is zo diep en rijk, dat iemand deze Psalm „het onze Vader van het Oude Testament” noemde.

Hier is een man aan het woord die midden in het leven staat. Hij ondervindt aan den lijve wat dat leven inhoudt en met zich mee kan brengen.

In de verzen 16 en 17 spreekt hij over zijn eenzaamheid en ellende, over de benauwdheden van zijn hart en over zijn angsten. Hij weet ook van vijanden die het op zijn leven hebben gemunt. Het leven blijkt bepaald geen rozengeur en maneschijn te zijn.

Nu, daar zult u inmiddels ook wel achter zijn, lezer. Als we om ons heen kijken, is er zoveel dat angstig kan maken. Het is crisis wat de klok slaat.

Politici zitten met de handen in het haar, de beurzen zijn regelmatig in paniek. De positie van de kerk hier in het Westen wordt er niet gemakkelijker op. De wetteloosheid neemt toe. In de slag om onze jongeren lijkt satan snel terrein te winnen. En wie lost het op?

Een blik naar binnen

Er is meer. Deze dichter kijkt niet alleen om zich heen, hij kijkt ook naar binnen. Tot driemaal toe belijdt David zijn zonden (vers 7, 11 en 18).

Daar zit hij nog het meeste mee.

En zo gaat dat toch als we de Heere werkelijk ontmoeten in ons leven en Zijn Geest ons hart opent? Dan zijn onze zonden geen niemendalletjes meer die we wegwuiven. We zien ze als evenzovele vormen van eerroof tegenover een heilig God. Dat is de crisis in de crisis. „Op de

bodem aller vragen ligt der wereld zondeschuld” (Da Costa). Zouden we er niet mee gebaat zijn om dát vandaag te onderkennen? Alleen langs die weg zal er werkelijk sprake van herstel kunnen zijn, op alle terreinen.

Immers, waar loopt het op uit als we het zelf moeten zien te redden? Dan blijft de schuld open staan en worden de gevolgen nooit weggenomen.

De blik naar boven!

Lezer, blijf niet steken in de blik op het ondermaanse! Het Evangelie roept ons op: kijk omhoog, naar Hem Die in de hemel zit.

Maar kan dat wel? Kan ik, onrein en onheilig mens, de heilige God wel in de ogen zien?

Nee, uit mijzelf nooit. Dan moet ik verteerd worden. En de Heilige Geest doet mij dat ook inzien en belijden.

Maar kijk eens goed Wie u daar aan de rechterhand van de Vader ziet: Jezus Christus. Hij kan volkomen zalig maken allen die door Hem tot

God gaan. Die weg staat voor u open.

U eert de Heere Jezus ermee wanneer u van Hem gebruik maakt. We ontvangen kennis van de heerlijkheid van God in het aangezicht van Jezus Christus (2 Cor. 4:6).

In Hem wil de Vader mij in liefde aanzien. Door het geloof in Christus mag ik delen in de verzoening met God en delen in Zijn vertrouwelijke omgang. Zie vandaag op naar de gekruisigde en opgestane Heiland. „Slaat naar het heiligdom uw oog.”

Dat mag een geloofsblik zijn vol hoop en verwachting. Dan heeft mijn zonde niet meer het laatste woord.

En ook mijn eenzaamheid en angst niet. Ik laat mij niet langer beheersen door wat ik om mij heen zie in kerk en wereld.

Gods kind mag weten: de Heere regeert. En aan Christus is gegeven alle macht in hemel en op aarde. Dan kan het ten diepste toch niet meer verkeerd gaan? Gezegende blikrichting: zien op Jezus alleen!

Psalm 25 vers 15a

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_007-007 7

7

12-1-2012 10:24:28

HOGE SCORE LAGE PRIJZEN! NU SLECHTS

5295,Compleet zoals afgebeeld!

Wij bieden meer dan prachtige keukens. Onze eigen

Uitsluitend tevreden klanten!

montageteams monteren de keukens zorgvuldig. De afspraken die we maken, zijn helder en komen we altijd na.

Bovendien zit service verlenen in onze genen. Logisch, dat onze klanten ons waarderen met hoge cijfers.

VESTIGINGEN ADEE KEUKENS RIJSSEN ARDI KEUKENS EN SANITAIR SINT-ANNALAND ARMA KEUKENS EN SANITAIR NUNSPEET AVANTI KEUKENS EN SANITAIR KESTEREN KEUR KEUKENS HAARLEM PELMA KEUKENS GOES WEBSITE WWW.DBKEUKENS.NL

Pag 6.indd 1

11-1-2012 13:03:23

Redactie

Reportages 8 14 28 36

Ter sprake

Flinterdunne welvaart Antikraakpanden als studentenverblijf Gevangenisdorp Veenhuizen Antieke poppen in speelgoedmuseum

Interviews

Zelden is de Nederlandse consument zo somber geweest. Crisis op crisis, de dalende koopkracht en verdergaande bezuinigingen zijn het gesprek van de dag. Toch heeft het soms iets tegenstrijdigs. De boodschappenkarren worden vaak nog even vol geladen als voorheen.

22 HOE-voorlichter Herbert van Daalen 40 Ouderling T. de Jong over ds. M.A. Mieras

Bezinning 7 39 46 93

Meditatie Pastoraal Ogenblik Jouw vragen

83 84 96 97

Gewoon anders (slot) Moerstaal Jet Rond de Ridderzaal

18 26 34 47 82 84 94

Vorstelijk Mensen onder elkaar Vervolgverhaal Opvoeding Onder ons Ziekenhoekje Puzzels

Het uitgavenpatroon van de gemiddelde Nederlander is niet altijd verstandig, concludeert RMU-directeur Peter Schalk. „In veel gevallen is het spaargeld zo op.”

In ons hoofdartikel wijst ds. J. Joppe erop dat we ons hebben laten meesleuren door het materialisme. „Een financiële crisis overleef je wel, maar zonder het ware geloof in God ga je verloren.”

De crisis lijkt nauwelijks gevolg te hebben op het nadenken over de vakantie. De bestemmingen zijn weliswaar exotisch, maar vakanties in omliggende landen blijven populair. Het Alpenlandschap vormt voor het reformatorische volksdeel al jaren een geliefd vakantieverblijf. Nederlandse eigenaren van gastverblijven zijn blij met hun komst. „De mensen komen naar hier voor de mooie natuur en om zich te bezinnen.”

In ons jaarlijkse toerismekatern brengen we een bezoek aan een bijzondere winkel in reisgidsen en landkaarten. Zoals u van ons gewend bent, plaatsen we een uitgebreid overzicht met adressen van christelijke vakantieaanbieders.

Columns

Rubrieken

Op vakantie 50 60 65 76

Hollanders in de Alpen Reisboekwinkel De Zwerver Overzicht van vakantieaanbieders Diamantdorp Kolmanskop (Namibië)

85 86 88 90

Agenda Aan de slag In de keuken Ik ben in de tuin

„Zonder het ware geloof in God ga je verloren” In dit nummer starten we een nieuwe serie, onder de naam “Aan de andere kant van de tafel”. Daarin komen mensen aan het woord die tijden hun werkzame leven door een verandering van baan de ‘klanten’ van weleer in een geheel andere positie benaderen. We starten met de journalist die voorlichter werd.

Het is al dertig jaar geleden dat hij overleed, maar in Krimpen aan den IJssel blijft dominee Mieras een begrip. De herziene biografie die over hem verscheen, wordt opnieuw goed verkocht. „Vanaf de kansel kon hij geestelijke leiding geven, omdat hij zelf door alle stukken heen geleid was. Dat merkte je.”

Uit & thuis

En voor de kinderen...

tekst Ad Ermstrang

r8

numme

jaargang

4

18 januari

2012

kits er Luist r naa k ie muz n va

Vivaldi

aermstrang@terdege.nl www.terdege.nl

?

ken wol

r zit e Wat r de te h c a

inder

e vl Vrolijk

zelf oon gew istelijke Kitsclub ak jew blad van de chr

ma

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

5

1

Jou

10-1-2012

12:29:52

dd 1

KT_08_00-00.in

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_004-005 5

12-1-2012 11:24:29

Inhoud 8 Visies op de crisis

„De euro bracht heel veel voordeel”

14 Student in antikraakpand

8 14

„De opzegtermijn is twee weken”

36 „Poppen zijn van alle tijden” Aparte collectie in Brabants museum

60 Reisgidswinkel De Zwerver „Wij kunnen vrijwel alles bieden”

22

Bezig met beeldvorming

28

Gevangenisdorp Veenhuizen

40 50

4

Hij studeerde verpleegkunde, maar werd journalist.

Vijf jaar later werd Herbert van Daalen (36) voorlichter bij de Stichting Hulp Oost-Europa (HOE): van ondervrager naar vertolker.

36

28

Al bijna twee eeuwen leeft Veenhuizen van landlopers en criminelen. De opvang veranderde, het aanzien van het dorp bleef goeddeels gelijk. Oudgedienden houden de herinnering aan het verleden levend.

Een autonome prediker Het is al ruim dertig jaar geleden dat hij overleed, maar in Krimpen aan den IJssel blijft dominee Mieras een begrip. „Het was een vriendelijke man, die ook met wereldse mensen goed overweg kon.”

Gastvrije Hollanders in de Alpen

50

Vakantieboerderij Sachserhof in Oostenrijk en Hotel Viktoria in Zwitserland worden gerund door Nederlanders. Rein van Woerden: „Wij zien gastvrijheid voor anderen als een christelijke deugd.”

T E R D EG E 18 JANUARI 2012

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_004-005 4

12-1-2012 11:24:17

Interieur “Jong wonen”

Interieur “Classic”

2 1/2-zits bank naar keuze 2 fauteuils naar keuze Salontafel naar keuze Eettafel 4 stoelen à 169 Lamp

1495 950 875 950 676 204

2 1/2 + 2-zits bank Salontafel Sidetable Eettafel 4 stoelen à 199 Staande lamp

2450 975 670 1125 796 250

Totaal Actieprijs

5150

Totaal Actieprijs

6266

3495

3990

+ gratis interieuradvies + gratis opslag bij latere levering

+ gratis interieuradvies + gratis opslag bij latere levering

Interieur zwart/wit

Interieur Topklasse kersenhout

Grote 4-zits bank 2 stoelen naar keuze Hocker naar keuze Buffetkast zwart naar keuze Eettafel vergrijsd naar keuze 4 eetstoelen naar keuze

2150 950 425 1550 795 1194

Bank naar keuze 2 fauteuils naar keuze Salontafel naar keuze Eettafel naar keuze Dressoir naar keuze Sidetable

1850 1175 895 1290 2490 575

Totaal Actieprijs

7064

Totaal Actieprijs

8275

4950

+ gratis interieuradvies + gratis opslag bij latere levering

Elke dag verlichting Lampen zijn schitterende accessoires. Wat denk je van zo’n ruwe vaaslamp met een grote kap? Of van een fonkelende kroonluchter? Als je vooral van móói houdt, moet je niet vergeten dat licht een functie heeft. Wij kunnen je helpen met een goed lichtplan. Hou je vooral van goed licht? Denk er dan aan dat je lampen het grootste deel van de dag níet branden. In onze showroom laten we je zien hoe je lampen benut als stijlbepalende accenten in je interieur.

Diberna, interieurstyliste

5950

+ gratis interieuradvies + gratis opslag bij latere levering

De interieuractieweken zijn geldig t/m 31 januari 2012

gratis interie uradvies

Gratis

0

magazine?

Mart Kleppe Vlijtseweg 206, Apeldoorn T. (055) 526 22 72

Vraag 'Mart V' aan op www.martkleppe.nl

Pag 3.indd 1

www.martkleppe.nl 09-01-12 14:47 11-1-2012 12:59:39

S 1984

SIND

Sfeervolle actieweken bij Mart Mart0001_Adv_TD_420x297.indd 1 Pag 2.indd 1

9-1-2012 16:00:09

De Degrootste grootste christelijke christelijke reisorganisatie reisorganisatie

V Vro roeeggbbooeekk-vvoooordeel to rdeel tott D D.V .V.. 11 m maaaartrt

Niet Niet voor voor niets...

...de ...degrootste grootste christelijke christelijke reisorganisatie reisorganisatie Het grootste aanbod voordelige vakanties in eigen sfeer | Ruim 350 pagina’s vakantieplezier in 4 gratis reisgidsen! | Meer dan 700 reizen voor alle leeftijden, jongeren en singles | Drie eigen christelijke vakantieparken & campings | Altijd de hoogste kwaliteit voor de scherpste prijs!

Alle Leeftijden

Young!

Wij bieden u de grootste keuze voordelige vakanties in eigen sfeer, met meer dan 700 mogelijkheden.

Ook alweer zin in een zomervakantie?

Wij hebben de mooiste reizen en bestemmingen voor je uitgezocht!

Friesland 5-daagse busreis

Bijbels Turkije 13-daagse vliegreis

Israël 8-daagse vliegreis

Vanaf Vanaf

299,-

Varen over de Moezel 7-daagse vaarreis

Vanaf Vanaf

899,-

Vanaf Vanaf

869,-

Adriatische Kust 8-daagse vliegreis

Kleurrijk Gambia 15-daagse vliegreis

Vanaf Vanaf

499,-

Vanaf Vanaf

489,-

Vanaf Vanaf

999,-

Vanaf Vanaf

Adriatische Rivièra 199,10-daagse busreis

Actief in Beieren 9-daagse busreis

Gambia 15-daagse vliegreis

Vanaf Vanaf

249,-

Vanaf Vanaf

989,-

Singlereizen

Vakantieparken

Met elkaar genieten en geloven, ook voor de single van deze tijd. Onze singlereizen zijn een begrip geworden!

De drie eigen Beter-uit vakantieparken voor de mooiste weken van het jaar!

Edinburgh 4-daagse vliegreis

Mallorca 8-daagse vliegreis

Authentiek Catalonië 8-daagse vliegreis

Vanaf Vanaf

695,-

Vanaf Vanaf

695,-

Vanaf Vanaf

855,-

Athene 5-daagse vliegreis

Malta 8-daagse vliegreis

Chalkidiki 8-daagse vliegreis

Empuriabrava 10-daagse busreis

Rondreis Tunesië & Djerba

Vanaf Vanaf

289,-

Vanaf Vanaf

969,-

15-daagse vliegreis

Alanya 8-daagse vliegreis

Vanaf Vanaf

449,-

Ook in de winter geopend!

Vanaf Vanaf

Vakantiepark ‘La Draille’

Vanaf Vanaf

In het hart van de geliefde Dordogne ligt het Beter-uit 4-sterren vakantiepark ‘La Draille’

Beter-uit vakantiepark ‘Beierse Woud’ ligt in het zonnige Beieren!

Vanaf Vanaf

Vakantiepark ‘Walsdorf’

Kamperen op Terschelling

725,-

725,795,-

Nieuwe mobile homes!

Gunstige reisafstand

Het Groothertogdom heet u welkom! Ontdek de Luxemburgse Ardennen vanuit Beter-uit vakantiepark ‘Walsdorf’

Vakantiepark ‘Beierse Woud’

NIEUW!

Nu ook kamperen op het geliefde Waddeneiland Terschelling. Dit is de ideale plek voor uw gezinsvakantie in eigen Beter-uit sfeer.

0172 48 48 48 • www.beter-uit.nl Pag 100.indd 1

9-1-2012 15:14:49