23
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011
Λεσβιακό Βιβλίο Λάκης Παπαστάθης Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα Διηγήματα Εκδόσεις Πόλις Αθήνα 2011, σελ. 200
βιβλία έχει στο ενεργητιΤτηςρία κό του ο γνωστός σκηνοθέΛάκης Παπαστάθης. Τις συλλογές διηγημάτων «Η Νυχτερίδα πέταξε» (2002), «Η ήσυχη» (2005) και το χρονικό «Όταν ο Δαμιανός γύριζε την Ευδοκία» (2006). Πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε μια νέα συλλογή με 19 διηγήματα. «Τα διηγήματα της συλλογής αυτής, βιωματικά τα πιο πολλά, μοιάζουν με μικρά ντοκυμαντέρ, τρυφερά αναθήματα σ’ όσους άφησαν τη σκιά τους, καλλιτεχνική και ανθρώπινη, στην ψυχή του συγγραφέα: Αλέξης Δαμιανός, Μανόλης Αναγνωστάκης, Μάνος Χατζιδάκις, Πάνος Φειδάκης, για να μιλήσουμε μόνο για τους απελθόντες. Το Μουσείο, η Ακρόπολη, το Ηρώδειο, ως σκηνικά, εναλ-
λάσσονται με τόπους χθεσινούς, εμβληματικούς για τη γενιά του Λάκη Παπαστάθη: ο Μαγεμένος Αυλός φορτισμένος εσαεί από το θαμώνα του. Το Κύτταρο - νεκροζώντανοι, σκηνές ροκ - στη δικτατορία. Το Άλσος Παγκρατίου και τα λαμπερά καλοκαίρια της νεότητας. Ο συγγραφέας ψηλαφεί διακριτικά τα παράπλευρα μονοπάτια της καλλιτεχνικής δη-
μιουργίας: Τα πεταμένα δοκιμαστικά μιας ταινίας - πολύτιμα σκουπίδια. Την εξερεύνηση - σαν αποκάλυψη - στίχο, στίχο ενός ξεχασμένου ποιητή. Την αύρα που λείπει κι απ’ το πιο αριστοτεχνικό αντίγραφο ενός σπουδαίου πίνακα. Την επώδυνη μύηση στα μυστικά του θεατρικού ρόλου, είτε για την Επίδαυρο είτε για την ταπεινή ερασιτεχνική παράσταση. Πίσω από τις νοσταλγικές και χαμηλότονες ιστορίες, προβάλλουν τα μικρά και τα μεγάλα ερωτήματα του καλλιτεχνικού φαινομένου, πολλαπλώς απαντημένα και, τελικά, αναπάντητα», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο. Οι τίτλοι των διηγημάτων είναι: Επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο, Το μάρμαρο ζεστό από τον ήλιο, Pretty Woman, Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα, Η αντικατάσταση του Τειρεσία, Μαγεμένος Αυλός, Το κύτταρο, Άλσος Παγκρατί-
ου, Το φιλί της Σόνιας, Συνάντηση στου Ψυρρή, Όταν έφευγαν χιόνιζε, Ο μπερές, Η φωνή του έργου, Η επιστροφή του Πάνου Φειδάκη, Η Μαρίνα και ο Νικόλαος Λύτρας, Την έτρωγε η σκέψη, Όλοι οι θάνατοι πιθανοί, Τα πεταμένα τ’ άχρηστα, Ήθελε να γίνει μακιγιέρ. Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα από το διήγημα «Όλοι οι θάνατοι πιθανοί»: «Μια μέρα που σκόνταψε στο σπίτι του, γκρεμίστηκαν εκατοντάδες βιβλία, ακούστηκε εκκωφαντικός θόρυβος σαν να έγινε σεισμός. Τον έκλεισαν, δεν μπορούσε να βγει. Προσπάθησε ν’ ανοίξει δρόμο παραμερίζοντας στοίβες από βιβλία. Τότε το είδε. Λίγο σκονισμένο αλλά σχεδόν καινούργιο. Το πήρε στα χέρια του. Έλυσε το φιόγκο κι άνοιξε το κουτί. Εκείνη την ώρα ένιωσε πως δεν μπορούσε να αναπνεύσει καλά, δεν του έφτανε ο αέρας. Τα βιβλία που τον είχαν αποκλείσει δημιουργούσαν μόνωση ηχητική που δεν του επέτρεπε ν’ ακούσει
καθαρά τον εικαστικό καλλιτέχνη του πρώτου ορόφου που ξαφνιάστηκε από το θόρυβο και κατέβηκε να δει τι συνέβαινε. Ο γείτονας ανησύχησε και τον αναζήτησε βάζοντας τις φωνές. Στο τέλος πήρε μια πνιχτή απάντηση. Έτρεξε προς το μέρος της φωνής και βιαστικά παραμέρισε τα βιβλία ανοίγοντας δρόμο. Τον βρήκε σχεδόν λιπόθυμο με τα ποιήματα του Ντόρρου στο χέρι. Τον βοήθησε να βγει. Αυτός, μόλις συνήλθε λίγο και πήρε βαθιές ανάσες, κοίταξε τα σωριασμένα βιβλία και του είπε… “Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί ονόμασε το βιβλίο του ‘Στου γλυτωμού το χάζι’. Τώρα κι εγώ χαζεύω κοιτάζοντας το γλυτωμό μου. Έλα να φωτογραφίσεις στο σπίτι. Σαν εγκατάσταση εικαστική δεν είπες; Έλα γρήγορα γιατί… όλοι οι θάνατοι πιθανοί, που λέει κι ο Ντόρρος.» Το εξώφυλλο έχει φιλοτεχνήσει ο ζωγράφος Στέφανος Δασκαλάκης. Π.Σ.
Βιβλιοπαρουσίαση Γιώργος Αλβανός Βασιλ’τσιώτ’κα λόγια Λεξικό της ντοπιολαλιάς Βασιλικών Λέσβου. Ετυμολογικό, Ερμηνευτικό, Λαογραφικό Εκδόσεις Σμυρνιωτάκης Αθήνα 2011, σελ 245
ε ένα προσεγμένο, καΜ λαίσθητο τόμο, θησαυρό τιμαλφή για τη λεσβιακή γλωσσολογία, ο ακάματος εκπαιδευτικός Γιώργος Αλβανός κατάφερε με μια ιδιαίτερη και εντυπωσιακή παρατηρητικότητα που σίγουρα χρειάσθηκε πολύμοχθη αναλυτική έρευνα και μελέτη - να διασώσει ένα γλωσσολογικό πλούτο της Λέσβου με τις ιδιαιτερότητες της γενέτειράς του. Εργάτης του πνεύματος ψυχή τε και σώματι, με ζηλευτή συγγραφική δραστηριότητα, φωτεινό παράδειγμα μέσα σε τούτη τη ρημαγμένη, χωρίς ανθρωπιά κοινωνικήπνευματική έρημο, που δημιούργησε η καταπάτηση και καταρράκωση κάθε ιδανικού από το σύγχρονο άνθρωπο. Ο Γιώργος Αλβανός γεννήθηκε στα Βασιλικά. Σπούδασε Παιδαγωγικά
και Πολιτικές Επιστήμες. Υπηρέτησε στη δημοτική εκπαίδευση ως δάσκαλος, επιθεωρητής δημοτικών σχολείων, σχολικός σύμβουλος και ειδικός πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Δίδαξε πολλά χρόνια σε σχολές επιμόρφωσης δασκάλων (ΣΕΛΔΕ, ΠΕΚ). Στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εργάστηκε δέκα χρόνια για την εκπόνηση προγραμμάτων σπουδών και τη συγγραφή διδακτικών βιβλίων του δημοτικού σχολείου. Ασχολήθηκε με την Παιδαγωγική, τη Λογοτεχνία και τη Λαογραφία. Δημοσιευμένες εργασίες του είναι:
1. Λαογραφικά σημειώματα για την Πάρο, Αθήνα 1968 - 1974 2. Λαογραφικά θέματα για τα Βασιλικά Λέσβου, Αθήνα 1978 - 1992 3. Τοπικό περιβάλλον και βιωματική εποπτική διδασκαλία, Αθήνα 1968 4. Η Νεοελληνική Λογοτεχνία στην Εννιάχρονή Εκπαίδευση, Αθήνα 1980 5. Μαθήματα Πολιτισμού, Αθήνα 1989 6. Μαθηματικά Ε΄ Δημοτικού για τον μαθητή, Αθήνα 1994 7. Μαθηματικά Ε΄ Δημοτικού για τον δάσκαλο, Αθήνα 1994 8. Μαθηματικά ΣΤ΄ Δημοτικού για τον μαθητή, Αθήνα 1994 9. Μαθηματικά ΣΤ΄ Δημοτικού για τον δάσκαλο, Αθήνα 1994 10. Μαθηματικά Α΄ Δημοτικού για τον μαθητή και για τον δάσκαλο, Αθήνα 1997. Βραβείο ΥΠ.Ε.Π.Θ. (ανέκδοτο) 11. Παραμύθια και Παραμυθόλογα, Αθήνα 2002 12. Το κλειδί των Μαθηματικών Α ΄Δημοτικού, Αθήνα 2008 13. Το χωριό μου Βασιλι-
κά Λέσβου, Αθήνα 2008 Έντονη είναι η παρουσία του με δημοσιεύματα λογοτεχνικού και λαογραφικού περιεχομένου σε λεξικά, εκπαιδευτικά περιοδικά και πολιτιστικά έντυπα. Στο προλογικό σημείωμα του καινούργιου βιβλίου του, διαφαίνεται ο προβληματισμός του, άλλα και το πάθος του για την αναζωπύρωση, μα κυρίως για τη διάσωση αυτού του γλωσσολογικού θησαυρού του νησιού μας: «Χαιρόμουν να μιλώ και να την ακούω καθάρια, ανόθευτη, αρμονική, σαν μελωδία. Και τώρα θλίβομαι και μελαγχολώ, όταν διαπιστώνω πως γίνονται όλο και λιγότεροι εκείνοι που τη μιλούν, εκείνοι που την καταλαβαίνουν. Και είναι κυρίως γέροι ή ηλικιωμένοι αυτοί που ακόμα τη χρησιμοποιούν χωρίς φθογγολογικές, λεξιλογικές και εννοιολογικές αλλοιώσεις. Η υποχρεωτική εκπαίδευση, η καθιέρωση της κοινής νεοελληνικής στα σχολεία, στα έντυπα και στα ηλεκτρονικά μέσα, η άμεση
και άνετη επικοινωνία με την κατάργηση των αποστάσεων, τείνουν να καταστήσουν τις τοπικές διαλέκτους γενικά πολιτισμική παράδοση περισσότερο παρά ζωντανή γλώσσα. Η πραγματικότητα αυτή με οδήγησε στην απόφαση να προσπαθήσω να καταγράψω στοιχεία της ντοπιολαλιάς του χωριού μου, που διατηρούνται ακόμα ζωντανά.» Ο κεντρικός πρόλογος του βιβλίου είναι γραμμένος από το φιλόλογο Γιάννη Χατζηβασιλείου: «Σε εποχή πολιτιστικής αδιαφορίας, εξουσιαστικής νοοτροπίας αστισμού, λαφυραγώγησης των ψυχών, ραγδαίων εξελίξεων, διαδοχικών μεταβολών και συρρίκνωσης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της γλώσσας μας, η οποία βάλλεται ανελέητα από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και έχει αποτελέσει εν μέρει την αφομοιωτική δύναμή της, με την οποία ενέτασσε παλαιότερα στο ελληνικό κλιτικό σύστημα τα εμφιλοχωρούντα οθνεία
γλωσσικά στοιχεία, λεξικογραφικές εργασίες, όπως αυτή του Γιώργου Αλβανού, είναι χρήσιμες από επιστημονική, πολιτιστική και εθνική άποψη. Σε αυτές τις εργασίες θα βασιστεί ο ειδικός επιστήμονας, ο γλωσσολογο-διαλεκτολόγος του μέλλοντος, για να συντάξει τον ιδιωματικό άτλαντα του νησιού μας, το λεξικό όλων των ιδιωμάτων, τα οποία ανήκουν, όπως είναι γνωστό, στα λεγόμενα βόρεια νεοελληνικά.» Σήμερα αν ζούσε ο Στρατής Παπανικόλας, ο ενθουσιασμός του θα ήταν εμφανής. Ανάλογή δε, θα ήταν η προβολή και αξιοποίηση του συγγραφέα μέσα από τον «Τρίβολο». Γιατί ο Παπανικόλας επιζητούσε πάντα το γνήσιο, το ατόφιο, προβάλλοντάς το χωρίς ενδοιασμούς. Ελπίζουμε και στο μέλλον ανάλογες και πολύ ενδιαφέρουσες εργασίες να έχουμε από την πένα του άξιου Λέσβιου - Βασιλικιώτη Δασκάλου Γ. Αλβανού. Προκόπης Ι. Παπάλας