Zxnk07

KRISIA POTEMKIN

Elkarrizketabeatriz igartua

Elkarrizketaiban idigoras

elkartasunazoka MARTIN ETA EIDER SUKALDARIA janari goxoa

istorio errealak

ZIENTZIA APAIZEKIN

JARDUENEAN

5 Herriko apaizekin

jardunean

Elkartasun azoka

9

elkarrizketa

11

UR

Eskolako sukadea

janari goxoa

KI 32 BI DE 40 A

15 Zientzia arloa

37

kirolak

A

Filmak

gustoko?

pilotaren sorrera

istorio

errealak

editoriala

L A N GOGORRA BAINA HARRO EGOTEKO MODUKO EMAITZAK Aldizkari bat sortu eta kalera ateratzea ez da batere erraza eta hori frogatzeko aukera izan dugu 4. DBH-ko ikasleok. Denbora faltak (aldizkaria egiteko astean ordu bat soilik edukitzeak), lana antolatzeko arazoek‌ eta batez ere, esperientzia faltak ez dute Ze Xaunk? aldizkariaren 7.alea argitaratzea galarazi. Gustura gaude egindako lanarekin eta lortutako emaitzekin.

Abenduan hasi eta ________bukatu, prozesu luze eta arazotsu baten bidez burutu dugu lana 40 bat ikaslek. Hasiera batean, bi taldetan banatu ginen egin beharrekoa erraztasun handiagoz egiteko, alde batetik maketatzaileak eta bestetik kazetariak, baina ostean guztiok lan bera egitea erabaki genuen. Gure eginbeharren artean aldizkariaren azala eta egitura zehaztea, artikuluak idaztea, ostean hauek ordenatzea‌ egon dira.

Eduki ugari ditu gure ikastetxeko aurtengo lehen aldizkariak, _________ orriz osatutako lan mardul batean bilduta. Emakumeen aurkako biolentzia, nanoteknologia, gizakion eboluzioa‌ bezalako gaiak ukitzeaz gain, herriko apaiz berriarekin eta aurreko urteko abenduan izan zen Elkar Hezi ikastetxeak antolatutako elkartasun azokan parte hartu zuten hainbat pertsonekin elkarrizketak egin ditugu.

Aldizkariaren arrakasta ikusita, etorkizun batean aldizkaria informatizatzeko ideia ere egon da, hau da, ikastetxearen webgunean jartzekoa. Hala ere, proposamen soil bat besterik ez da oraindik eta betiko moduan paperean argitaratu dugu azken aldizkari edo ale hau.

Laburbilduz, eragozpenak eragozpen eta gure aurka jokatu duten faktoreei aurre eginez lan txukuna burutu dugula esan daiteke eta aurrez aipatu bezala gure ahaleginekin lortutako emaitzaz harro gaudela.

Orain, zuei, irakurleoi gustatzea geratzen da aurrera eramandako proiektu honek erabateko arrakasta izan duela baieztatzeko, proiektu bat arrakastatsua izateko igorlearen nahiz hartzailearen oniritzia behar baita, ez soilik aldeetako batena.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

GABONAK http://www.portalvasco.com/historia/histo8.html

Gabonak pasa eta gero Olentzeroren historia kontatzea egokia iruditu zait zeren horrela, denok eguberrietan egin genuena gogratzeko eta momentu honenak kontuan izateko balioko digu.

Olentzeroren Historia

Euskal Herriko basoetan gertatzen da orain dela urte asko eta asko. Baso hauetan maitagarri bat bizi zen eta honek bere iratxoen laguntzaz (prakagorri izenekoak) jendea laguntzen saiatzen ziren.

Egun batean mendian barrena zegoela gauza bat mugitzen ikusi zuen eta ume bat zela ohartu zen, gizaki batzuk abandonatutako umea. Maitagarriak umea hartu eta Olentzero izena jarri zion. Gero basoan bizi zen familia baten etxe batean utzi zuen.

Argitu zuenean bertan bizi zen gizonak aurkitu zuen eta oso pozik jarri zen. Bere emazteari erakutsi zion berehala eta jaten eman zioten. Momentu hartatik haurrera baso eta etxe horretan hazi zen gizon bihurtu arte. Olentzero ikatza egitea zuen lanbide bezala eta egunero bere aitari laguntzen zion. Egun batean bere gurasoak izandakoak hil egin ziren eta bere etxeko basoan geratu zen eta denbora pasa ahala tristatzen zihoala. Baina herrian gurasorik ez zeukaten ume batzuk zeudela gogoratu zuen eta hauek laguntzen ahalegindu zen hauek zoriontsuago izateko.

Olentzero eskulanak egiten oso trebea zenez jostailuak egiten hasi zen ume hauentzat. Jostailu hauek egin eta gero umeei eman zien eta hauek oso zoriontsu izan ziren hauekin.

Hau urte askotan gertatu zen. Baina egun batean Olentzero herrira zihoala egun euritsu batean etxe bat tximista batek jo zuen eta sua hartu zuen. Bertan hainbat ume harrapaturik geratu ziren eta Olentzero hauei laguntzera joan zen. Leiho batetik atera zituen baina bera irtetera zihoanean habe bat erori zitzaion gainera eta hil egin zen.

Jendeak gertatutakoaren berri izan zuenean negarrez hasi ziren. Baina bat-batean etxe barrutik argi distiratsu bat irten zen. Ezin zuten gertatu zena ikusi baina momentu hartan, etxe horretan Olentzero aurkitu zuen maitagarri berbera agertu zen eta honela esan zion: zu pertsona ona izan zara eta besteak asko lagundu dituzu, horregatik ez dut nahi zu hiltzea, beraz, oraindik aurrera betiko biziko zara eta gurasoak ez dituzten Euskal Herriko umeentzat jostailuak egingo dituzu.

Horregatik urtero-urtero Olentzerok umeei jostailuak edo opariak ekartzen dizkie.

Gaur egun Orain kontatutako istorioa jarraituz tradizio bat hasten da. Gaur egun ere bizirik dagoena Euskal Herri osoan. Gaur egungo ezagutzen dugun Olentzero gizon potolo eta oso jatuna da, nor gabon guztietan ondo portatu diren mutikoei opariak egiten dizkie. Baina honen janzkera eta lana aldatu egiten da herri desberdinetan, hau da, bkoitzak bere ohiturak ditu Olentzerori buruz.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

Herriko apaizekin

JARDUNEAN Orain dela aste batzuk, elizara joan ginen eta Oñatiko apaizei Don Javier eta Joxean Larrañagari elkarrizketa bana eta berdina egin genien, galdera batzuk planteatu genizkien eta jarraian dauden erantzunak eman zizkiguten.

Ze Xaunk?!: Zenbat urte daramazu apaiz bezala?

Don Javier : 53 urte.

ZX: Zergatik sartu zinen apaiz?

DJ: Gogoa nuelako eta txikitatik apaiz izatea zelako nire ametsa, gero poliki poliki ikasi nuen zer zen hori eta urteak pasa eta azkenean onartu nuen apaiz izatea. Garai hartan oso gazte joaten ginen seminariora. 23 urterekin apaiz egin nintzen.

ZX:Zer da gehien atsegin duzuna mezatatik?

DJ: Gehien gustatzen zaidana meza bera da, atsegin dudan beste gauzetako bat kontsagrazio aldea da.

ZX: Noiz zeuden erlijioso gehiago? Gaur egun edo lehen? Zergatik?

DJ: Lehen askoz gehiago. Oñatin bertan garai batean ni apaiz egin nintzenean, Oñatin parrokian bertan 7-8 apaiz egongo ziren eta gero adibidez kanonikoak, agustinoak, mezak ematen zutenak beste horrenbeste izango ziren eta Arantzazun berdin.

ZX: Belaunaldiz belaunaldiz erlijioso gehiago egongo direla uste duzu?

DJ: Bueno, pentsatu horrela egiten zen baina gero konturatzen da bat gizarteko giroa hotzitu egin dela. Adibidez, jakiten genuen zeintzuk ziren mezetara joaten ez zirenak, baina gehienetan denak etortzen ziren. Poliki poliki hori apurtu egin zen eta gaurko egoera iritsi arte. Nire ustez gaur egun ezjakintasun handia dago.

ZX: Noiz entzun zenuen jainkoaren deia?

DJ: Bueno ba orduantxe ni lehenengo aldiz seminariora joateko gogoa nuenean , garai haietan gaztea nintzenean 9-10 urterekin sentitzen nuen jainkoari otoitz egiteko gogoa.

ZX: Kolaboratzen al duzu GKE(ONG) baterekin?

DJ: Hartzen dut parte, misioetakoei, Bujerat eta Indian dabiltzanei Jesuitei, Txinako leprosoei eta Oñatiko Argentinako elkartea.

ZX: Zer pentsatzen duzu Jainkoan sinesten ez dutenen pertsonei tan buruz?

DJ: Askotan esaten dut ez dakidala zer gertatzen zaien ez sinesteko, baina ni neuk nola sinesten dudan, niretako beti izan da oso erreza jainkoagan sinestea, gainera denbora pasa den heinean jainkoarenganako gogoa gehitu egin da. Besteak ez sinestea nire ustez alde batetik gure kristau eta beste erlijioetan ere gertatzen da berdin , formari eta bizimoduari inportantzia larregi eman diogula.

Jainkoari eman beharren, nor den, zer eskatzen digun, nolakoa den…

ZX: Zergatik ez da joaten hainbeste jende elizara?

DJ: Batzuek jaingoikoan sinesten dute baina ez dute pentsatzen jainkoak hori eskatzen duela, jaingoikoari errezatzea hotzitu egin zaie. Horren ondorioz ez diete deitzen elizara joatea igandetan. Beste batetik ez dagoela kultura handia erlijioaren aldetik.

ZX: Noiz joaten da jende gehiago elizara?

DJ: Gehienbat hiletak daudenean eta gero baita ere gabonetan.

5

ZX: Zenbat urte daramazu apaiz bezala?

Joxean LarraĂąaga: 26 urte.

Ze Xaunk?!: Zergatik sartu zinen apaiz?

JL: Historia pixka bat egin beharko nuke, nire gatik,elizan biltzen ginen. Nik txikitatik apaizaren figura miresten nuen eta gustatu egiten zitzaidan. gero aparkatu egiten duzu. Ikasi eta‌ gure garaian "COU" zen. Orain selektibitatea izango bazen bezala, batxilergoa bukatzen zenean zer egin erabaki behar zen. eSan nuen zergatik ez? joan nintzen seminariora ea zer egin behar nuen‌ eta horrela.

ZX: Zer da gehien gustatzen zaizuna mesetatik?

JL: Jendeak nirekin eta jainkoarekin parte hartzea gustatzen zait, ez ni bakarrik aritzea.

Beti ere besteak parte hartuz gero, denon gauza dela ematen du eta ez batena bakarrik.

ZX: Noiz zeuden erlijioso gehiago orain edo lehen? zergatik?

JL: Lehen gehiago. Gizarte bera era erlijiosoagoa baitzen eta estatus bat zelako azken finean apaiz izatea, erlijiosoa izatea eta elizak indar gehiago zeukan. orain elizak berak ez du Jesukristoren mezua aurrera ateratzen eta gaurko garaietara egokitzean beldurtu egin da eta azken urte hauetan atzera egin du. hori batetik eta bestetik lehen, gizartea eta politika sistemarekin lotuta zegoen.

Lehenagotik talde bat zegoen gizarte guztian, gurasoengandik hasita, irakasleak, kaleko giroa zen askoz autoritarioagoa eta orduan etorri zen aperturismoa edo irekitasuna. orduan askatasun horrekin, norberaren kontzientziak agindu zezala berarengan. horrek ere egin du batzuek aldentzea. Guk ere aldatu nahi dugu eliza barrutik hori da hasieran nik neukan ideia, ez dakit lortu den.

ZX: Belaunaldiz belaunaldi erlijioso gehiago egongo direla uste duzu?

JL: Nik uste dut gizakia beti izan dela erlijiosoa, gertatzen dena da momentu honetan erlijio handiaren krisialdi bat dagoela eta orduan, denboraren poderioz jesusen mezua, esate baterako instituzionalizatu egin da, erakunde batean bihurtu. Nire ustez, jesusen mezua berriz ere berreskuratu behar dugu.

Jesusen mezuarekin bat egiten diren pertsonak oraindik asko dira nahiz eta elizarekin loturarik izan ez edo lotura txikia izan. baina erlijiotasuna nik uste dut historian zehar beti egon dela eta beti egongo dela. Beste gauza

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

bat da oraingo apaizak, mojak eta fraideak izatea. Hori ere aldatzen joango da. nik uste dut, oraingo krisialdia apaiz izateko era jakin batekin jendea ez dagoelako ados dela.

Beste era batera izango balitz gehiago egongo litzateke. Uste dut, ez dakit.

6. Noiz entzun zenuen Jainkoaren deia?

JL: Ez da egun batean, ordu batean eta minutu batean entzuten hori, pixkanaka-pixkanaka entzuten zoazen dei bat da. Txikitatik miresmen bat edo dei bat nuen eta gero hori pixka bat aparkatu egiten da gero berriz ere, dudak ere sortzen dira, seminarioko garaian, gu gizakiak gara eta neskak, lagunak ere badaude tartean horregatik zalantzak etortzen dira baina azkenean haurrera egin eta 26 urte, pixkanaka-pixkanaka joaten da dei hori maduratzen.

ZX: ONG-ren batean hartzen al duzu parte?

JL: Ez da ONG bat baina, bai nagoela talde batean Maliko eliz batekin anaituta. 3 apaiz eta matrimonio koadrila bat. Bagoaz 15 urte hilabetean behin elkartzen garela eta hasieratik hasi ginen gure poltsikotik kantitate bat jarriz eta hasiera batean hasi ginen ume batzuei eskola pagatzeko laguntza bideratzen.

Baina seigarren urtean edo taldeko bi joan ziren Malira eta hortik aurrera gauzak aldatzen hasi ziren. Mantentzen ditugu umeen bekak, baina proiektuak askoz gehiago daude. Gainera beste bi taldek ere laguntza ematen digute zabaltzen, dirua biltzen... eta gero hiru apaiz daudenez, gu gauden parrokia bakoitzean ere eragina daukagu eta orain proiektu asko dauzkagu. Ni oraintxe joango naiz urtarrilean hamaika egun pasatzera proiektuak nola doazen ikustera.

ZX: Jainkoan sinesten ez duten pertsonei buruz zer pentsatzen duzu?

JL: Nire ikuspuntutik, pena bat da, niretzako jainkoarengan sinestea gauza handia da, grazia handia. Bera niregan sentitzea eta jesusen bitartez nola harremanak izan pertsonekin eta abar niri lagundu izan dit eta gainera bizitzeko beste ikuspuntu bat ematen dit, bai zailtasun aldian baita poZaldietan ere. Nik sentitzea bera nirekin dagoela eta nire alde dagoela niri lagundu egiten dit. Niretzako aberastasun bat da. Baina hala ere, norberak bizi behar du, nik ezin dut sinesmena entxufatu, norberak deskubritu behar du. Guk bakarrik bideak jartzen saiatzen gara, horre-

tarako gaude, eta hortik batzuk jainkoarekin topo egiten dute, beste batzuk aldiz ez.

ZX: Zergatik uste duzu pertsona erlijioso guztiak ez direla mesetara joaten?

JL: Batetik, batzuetan "rollo" batzuk izaten direlako, nik hori aitortzen dut, ni ere batzuetan aspertu egiten naiz. Bestetik, giroa era bat aldatu da, ez beharrezko bezala hartzen eta gero beste neurri handi batekin ere, jendea oso ondo bizi da, orain krisialdia pixka bat sumatzen hasi delako, baina bestela, orain arte oso ondo bizi izan dira eta ez dakit zenbateraino sentitzen duten jainkoaren beharra. Gainera, beste batzuek ere erlijiotasuna bere erara hartzen dute, otoitz egin gogoa dutenean, mezatara joan edo ez joan gogoen arabera... horretan lehen baina libertate gehiago dago, lehen gure gurasoentzat behar bat zen. Bestela bekatu bezala hartzen zuten.

ZX: Noiz joaten da jende gehiago mezatara?

JL: Aste santutan, gabon egunean ere bai. Baina gehiago aste santutan.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

E L K A R TA S U N

AZOKA

Urtero bezala hainbat ekitaldi, hitzaldi eta abar antolatu dira. Urtero bezala Olentzero joango da haur hezkuntzara eta lehen hezkuntzara.

Horretaz gain, Abenduaren 12an Jaiotza ikusi ahalko dugu OĂąatiko kaleetan zehar. Honez gain, abenduaren 3an euskararen eguna dela eta lehen eta bigarren hezkuntzan, hizkuntzaren aldeko ekintzak burutu dira.

Beti egiten den bezala aurtengoan Elkartasun Azoka ere antolatu da. Azoka honetan, gutxi gora behera, Euskal Herrian lanean diharduten 12 gobernuz kanpoko erakunde inguru etorriko dira, horietako batzuk, Haurralde, Bidezko Merkataritza, Nubi elkartea, etab. Hauek, helburu bikoitzarekin datoz, alde batetik beraien jarduera eta lana ezagutarazteko eta bestetik artisautza eta liburuak saldu edo sinadurako jasotzeko.

Azoka aurrera eramateko, hau da, mahaiak muntatu, jaima muntatu‌ hainbat ikasle, guraso eta irakaslek hartzen dute parte. Urtero 50 ikasle inguruk ematen du izena GKE -ko kideei mahietan egoten.

Honetaz gain, aurreko urteko ildoa jarraituz eta EA21 proiektuarekin bat ura izango da elkartasun azokaren haria markatuko duena. Honekin lotuta, bertaratzen diren guztien parte hartzea eskatuko duten ekintzak burutuko dira herriko plazan GKE postuez gain "jaimagunea" egongo da. Bertan hainbat ekintza burutuko dira, hala nola, "munduari opari bat tailerra" Azkenik, ekintza honetan parte hartzera gonbidatzen zaituztegu herri desberdinetan bizi duten errealitateaz ohartzeko.

SAHARA Sahara Afrikaren mendebaldean dagoen eskualdea da. Nazio Batuen Erakundeko lurralde ez-autonomoen zerrendan agertzen da.[1] Deskolonizazio prozesua 1976an eten zen. Urte horretan Espainiak, lurraren gaineko burujabetza zuen estatuak eta berez oraindik ere baduenak[1], Maroko eta Mauritaniaren esku utzi zuen lurraldea Madrilgo Akordioetan ezarri zenaren arabera.

Bi herrialde hauek lurraldea okupatu zuten baina 1979an Mauritania erretiratu zen.

Marokok kudeatzen du ia lurralde osoa, baina NBEk ez du hau onartzen. Gainera Fronte Polisario izeneko erakunde armatuak independentzia aldarrikatu zuen eta Arabiar Errepublika Demokratiko Sahararra (AEDS) izena eman zion 1976an. AEDSk kudeatzen du Morokok okupatuta ez duen lurraldea.

Marokoren arabera eskualdearen izena Hegoaldeko Probintziak izena ematen die, 3 probintziatan banatuz: Guelmim-Es Semara, Laayoune-Boujdour-Sakia El Hamra eta Oued Ed-Dahab-Lagouira. De iure Espainiar Sahara izena gordetzen du oraindik.

M

MARTINetaEIDER galderen menpe

Azoka solidarioak urte batzu bete dituela eta Martin Jauregialzo eta Eider Aranzabalekin elkartu gara, zerbait gehiago jakiteko asmoz. Biak Elkar Hezi ikastetxeko irakasleak dira eta aspalditik dabiltza azokaren antolaketan buru belarri. Ikus ditzagun gure galdera eta beraien erantzunak.

ZX?!: Zergatik sortu zen azoka eta zer helburuekin?

Martin: Helburua oso zehatza da, askotan ikusten genuen ikastetxean baloreak lantzeko orduan,balore horiek nahiko abstraktuak izaten zirela elkartasuna, bakea, solidariotasuna… aipatu bai baina gero ez genituela gauzatzen. Orduan, azokarena izan zen proiektu bat alde batetik balore hauek gela barruan landu ondoren kanporatzeko, kalera ateratzeko eta askotan ikastetxeetan, etxean ikasitakoa erreala bihurtzeko.

ZX?!: Zuen ustez jendea interesa jartzen du gai honetan?

Eider: Bai, hasi ginen lehenengo urtean bilur pixka batekin hasi ginen ze proiektua nahiko handia zen eta egia esan ba gurasoen aldetik eta bai ikasleen aldetik, irakasleen aldetik be bai ba erantzun ona jaso zuen eta denon artean aurrera atera genuen eta bueno urtetik urtera joan da proiektua aurrera eramaten eta gurasoek eta ba gero eta gehiago ezagutzen dute eta hartzen dute parte eta ikasleen alde-

9

tik ba bueno, askotan kostatzen zaigu benetan jendea erakartzea, ados gaude denok, denok nahi dugu lana egitea baina gero tokatzen zaigunean egitea ba… eskusatxoak eta egia da baita, larunbatetan izaten dela eta ikasle askok partiduak edukitzen dute eta askotan behin eta berriz galdetu bihar izaten da, baina bueno, denon artean aurrera ateratzen dugu.

Martin: Guretako txalogarria izan da ere GKEONGen aldetik. Ez da samurra Oñatira etortzea, Oñati nahiko herri txikia da eta zapatu horretan etortzea ba 14-15 talde ez dago gaizki. Orduan, komentatu genien gure ideia, zein zen gure helburua, beraiei asko gustatzen zaie ikasleak euren artean egotea ikusten dutelako momentu baten ikasleak direnak etorkizunean izan daitezkeela talde horietako kideak. Eurentzako da modu bat euren proiektua ezagutarazteko eta gero Oñatiko herriak eman duen erantzuna oso positiboa da, herrian mugimendu handia egoten da jendeak parte hartzen du, erosketak egiten ditu… nahiko giro polita egoten da.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

ZX?!: Erantzun onak egon direla uste ahal duzu?

Martin: Bai guk ikusten dugu nahiko arrakastatsua izaten dela, gurasoen konpromesua gero eta handiagoa da, kasu honetan adibidez, aurten 12 gurasok eman dute izena.

Ikasleak ere urtero bezala bastantek eman dute izena laguntzeko.

ZX?!: Interesgarria iruditzen ahal zaizue beste kulturak ezagutzea?

Eider: Bueno bai, helburu bat hori be bada, beste herri batzuk zela bizi diren eta jendeari ezagutaraztea eta argi dago denok mundu berdinean bizi garela eta beharrezkoa dela denok ezagutzea bata bestea zela bizi garen elkar ulertzeko eta era lasai baten bizitzeko mundu honetan.

Martin: Eiderrek esan duena, alde batetik elkar ezagutu, jakitea beste kultura batzuk daudela gure kultura, hau da, nahiko teknologikoki aurreratua dagoelako ez dela bestea baino hobea eta baita ere, ez bakarrik elkar ezagutzeko bultzatu. Beste kontzeptu bat ere guretako oso garrantzitsua dena da justizia soziala, hau da, jakitea hain ondo bizi garela beste batzuk txarto bizi direlako eta hori nolabait konpondu behar dugula.

ZX?!: Aurten egin den azoka lehenengoa izan ahal da?

Eider: Ez, ba izango da seigarrena edo?

Martin: Bai, sei, zazpigarrena‌ or ibiliko gara ZX?!: Beste herrietan egiten ahal dira azokak?

Martin: Hiriburutan, guztietan egiten da eta egiten dira itzalezko azokak talde eta genero askorekin eta gu be, horren aurka ez gaude baina gura geben baita, bultzatzea herri txikinetan holako gauzak aurrera eramatea.

Bestela ematen du, elkartasunarekin eta kulturarekin lotuta dagoen guztia zentralizatu egiten direla. Orduan, gure erronka be zen, garrantzitsua, OĂąati inguruko herri batek eta gure ikastetxeak baduela ahalmena holako ekimen bat aurrera eramateko.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

ZX?!: nahi zenuena lortu ahal duzue?

Eider: Bai, komentatu dudan bezala urtero oso pozik gelditzen dira talde desberdinetako kideak aurten be eskerrak eman digute behin eta berriz antolatzearren, eskerrak eman digute ikasleak bertan parte hartzearren eta bueno halako antolakuntza bat aurrera eramatea ez da nahiko erreza eta gutxiago ikastetxe batentzat, hori aparteko lana delako.

Gainera ikusten badugu ikasleak bertan parte hartzen, gurasoak ere prest daudela eta aurrera ateratzen dela ba guretzat helburu guztiak beteta daude.

ZX?!: Bukatzeko, zer gustatuko litzaizuke esatea gai honi buruz?

Martin: Ba guretzat ondo egongo litzateke azoka hauek egiteko beharrik ez egotea, hau da, ikustea jendeak ia kontzientzia hori dagoeneko baduela eta mundu honetan dauden gauza guztiak konpondu egiten direla. Hau ezinezkoa da, hau utopia bat da! Orduan zer da gustatuko litzaigukeena? ba momentu batean jendeak kontzienteki hartzea eta datorren urtean bai ikasleak, irakasleak edo taldeak inoiz baino laguntza gehiago ematea.

JANARI GOXOA HAUR ESKOLA ETA HAUR HEZKUNTZAN BIXITAN Haurtzaindegiko langile den Maite Aiastuirekin elkartu eta haurtzaindegiari buruzko galdeketa egin genion. Hau da berak eman zigun informazioa gutxi gora behera elkarrizketaren bitartez: matrikulazio garaia urtarrila eta otsaila bitartean dela esan zigun. Baina orain, batez ere 2 urteko umeen matrikulazioekin ibili direla. Momentu hontan guztira 31 ume matrikulatu dira haurtzaindegian, alde batetik zero urtetik dauden umeak, hau da, joan den urtetik ikastetxean daudenak eta bestetik berriak direnak. Eta gurasoak lasai egoteko segurtasun aldetik eta, ate irekiak antolatu beharrean bisita gidatuak egiten dira instalazioak erakusteko eta gurasoak oso pozik daude guztia oso segurua delako. Maiterekin bukatuta, sukaldeari buruzko elkarrizketa egin genion sukaldariari: ZX: Lan asko izaten al duzue egunean zehar?

Ba egia esanda bai baina eramangarriagoa da sukaldea asko gustatzen zaidalako. Gainera lan honek dedikazio eta pazientzia asko eskatzen du.

ZX: Zenbat pertsonendako janaria prestatzen duzue?

Haurtzaindegia eta haur hezkuntza kontuan hartuta gutxi gora-behera 180 umerentzat.

ZX: Nolakoa da ekartzen dizuen janaria?

Ba janaria monjek ekartzen digute eta guztia freskoa da lasai, eta gainera ez diogu koipe saturaturik eta starluxik gehitzen. Gure menuak oso orekatuak dira denetik jartzen baitugu: pasta, barazkiak, okela, arraina,‌ eta egunero fruta ale bat jaten dute bazkarian fruta jatera ohitzeko.

ZX: Eta elikadura arazoak dituzten pertsonentzat(zeliakoak, diabetikoak, alergikoak,‌) ba ahal duzue menu berezirik?

Bai horretan ere ordu asko pasatzen dugu pertsona horiendako janaria prestatzen nahiz eta horrek lan gehiago eman.

ZX: Zein da umeek gusturen jaten duten platera?

Ba orokorrean guztia oso gustura jaten dutela uste dut baina batez ere patata tortillarekin asko errepikatzen dute eta beraz egun horietan lan gehiago tortilla gehiago prestatzeko. Oso gustura jaten dute beste gauza bat saltsak dira, badaude egunak ogirik gabe geratzen garela.

ZX: Eguneko zein ordutan duzu lan gehiago?

11:00 - 11:30 bitartean dut lan gehiago.

Esfortzu fisiko handia eskatzen du lan tresnak mugitzeko.

ZX: Zuk bakarrik egiten al duzu lan sukaldean?

Momentu gehienetan bai baina bada pertsona bat ordu eta erdian laguntzen nauena eta hori asko eskertzekoa da.

ZX: Nolako jarrera dute umeek jangelan?

Gehienak zintzo eta geldi egoten dira beraien lekuetan baina beti dago ezinegona duen norbait.

Nire momentu gogokoena, umeak gerturatu eta galdetzeN dizutenean: zer dugu bazkaltzeko bihar?

11

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

KRiS Guztiok dakigun moduan krisi ekonomikoak arazo ugari sortu ditu, adibidez aurten 4.000.000 pertsona baino gehiago langabezian aurki ditzakegu. Baina ba al dakigu zer den benetan krisia?

Informazio gehiago izateko Beatriz Igartua matematikako irakasleari galdeketa hau egin diogu: -Zure ustez zer da krisia?

Orokorrean, zerbaiten bilakaeran une larriak gertatzen direnean krisia dagoela esaten da. Gaur egun krisi ekonomikoaren inguruak entzun eta aritzen gara. Familiak eta enpresak, neurri batean, euren diru sarrerak aldatu barik, gastuak areagotuz aurrezkia etekina edo kontsumoa ezin izango dutela mantendu ikusten dutenean, egoera larrituz doala ikusten dute, hori krisiaren ezaugarria dela esango nuke..

-Zer pentsatzen duzu krisiaren inguruan?

zaileak, familiak eta enpresak ere maileguak eskatu dituzte kontsumitzeko edo inbertitzeko ere, aurrezkiak xahutu ondoren, eta orain mailegu horiek itzultzen jarraitu behar dute, 20-30-40 urtetan.

-Zer da ekonomia zure ustez?

Ekonomiaren definizioa hau da: agente ekonomikoek (familiak, enpresak, eta sektore publikoa) nola erabiltzen dituzten baliabide urriak, ondasun eta zerbitzuak sortzeko eta kontsumorako, euren beharrizanak betetzeko.

Krisi egoeraren neurria kontutan hartzekoa dela uste dut, nahiz eta gastu denentzako diru sarrera nahikoa ez izan, ekidin daitezkeenak ezik, besteak ordaintzeko edukiz gero, krisia "jasangarria" izan daiteke. Krisi egoera larriagoak dira, familiak ezin badute oinarrizko ordainketak egin, enpresak ez badute ordainketak egiteko nahiko diru, eta horien artean soldatak ordaintzeko ...... Familiak ez badituzte soldatak jasotzen, ezin dute kontsumitu, eta ondorioz enpresetan lan gutxiago izango dute, honek lanpostuak murriztea dakar, eta horrela zirkulu hori okerrera doa..

-Zure ustez krisiaren kontzeptua ondo zabalduta dago gazteen artean?

-Noren errua da, bankuena edo higiezin agentziena?

-Sumatzen al da krisia lantegietan, dendatan‌? Eta kiroletan?

Enpresak, eta baita familiak ere dirua irabazteko aukera ikusi dutenean, gehienak behintzat, aukera aprobetxatu nahi izan dute. Higiezin agentziak etxebizitzen eskaria handituz joan denean euren salmentak ere areagotu dira eta hauekin etekinak.

Bankuak, etxebizitzak saldu direnean, mailegu gehiago eman dituzte, eta hauekin etekin gehiago, eta inbertsio gehiago. Familiak ere bi etxebizitza erosteko aukera ikusi dutenean, erosi egin dute, batzuek geroago espekulatzeko asmoz...

Baina etekin horek, zeinek ordaindu behar ditu?

Nire ustez errua denena a. Azkenean kontsumit-

Ez dago urruti joan beharrik, OĂąatin bertan entzun daitezke lantegiak dituzten arazoak. Hori txarra baldin bada, pentsa horietan lan egiten duten familien egoeran, kontsumoa murriztu egin behar dute, eta horrela arazoak dendariei ere agertzen zaie. Egoera okerrera doa, orain arte batzuk iraun badute ere, gehiago ere izango dira krisia bere soinean sentitzen dituztenak ere. Ni ez naiz oso kirol zalea, baina kiroletan ere enpresa babesleak eta, uste dut, ez dutela hainbeste laguntzarik emango. Kirol taldeak duten merchadisineko produktuak ere gutxiago salduko dituzte.... bai naba-

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

Azken hilabeteetan entzuten ari gara krisian gaudela, gazteak ere hori entzunda izango dute baina, arazo ekonomikoa euren erosketak egiteko nahiko diru ez dutenean sentitzen dute. Hau ez da lehengo krisialdia, nahiz eta gazteek bizitzen duten lehenengoa izan, beraz orain etxean dauden arazoak ere nabarituko dituzte eta, ondoan ukitzen gaituenean benetako egoera ikusten da, ez entzundakoa soilik.

IA rituko dute.

-Uste al duzu 2009. urtean arazo hau larriagoa izango dela?

2008ko azkeneko hilabeteetan egoera okertu zen. 2009 ez da egoera hobetuko, beraz egoera larriak badaude ere, 2009an larriagoak izango direla uste dut. Ekoizpena asko murriztu da, kontsumoa murriztu delako, e bada produzitzen ez dago enpresatan lanik eta langabezia gora doa.

Honi buelta emateko urteak behar izango dira.

-2010.urtean krisia okerragoa izango dela irakurri dugu, zure ustez egia ahal da hori? 2010. urtean ez bada, noiz izango dela uste duzu?

2009. urtean, entzuten denez, ziur epe larria izango dugula. 2006-2007. urteetan izan genuen egoera izateko, bai beharko direla urte batzuk, baina 2010. urtearen erdialdera bilakaeraren zentzua aldatzen hasten dela ikustea espero dut. Hala ere, hainbeste hilabeteetan iruteko oso egoera gogorrak bizi beharko ditugu.

hor izango dute. Maila ekonomiko ertaina dutenak, euren antolakuntza ekonomikoa aldatu beharko dute. Batzuek aldatuta dute jada, eta besteei ere, momentu hori helduko zaiela uste dut. Jubilatuak eta pentsio bat jasotzen dutenak ere, nahiz eta malgutasun gutxi eduki, berrantolatu beharko dira.

-Noiz jakingo dugu krisi honetatik irteten ari garela?

Familiak, enpresak eta sektore publikoak kontsumoa handitu ahal dutela ikusten dutenean, kontsumoarekin batera, produkzioa eta lanpostuk ere sortuko dira, oso oso leunki. Kontsumitzeko, lehenbizi dirua lortu behar dute, eta aukera batean, bankuak dute giltza, maileguak errazago eta merkeago emanez.

-Zure ustez noiz arte iraungo du arazo honek?

-Zure ustez etorkizunean zer eragin izango du krisiak?

Epe motzean, jada ageri direnak, soldaten murrizketak, langabezia ordainketak ezin egin, maileguak eskatzeko arazoak.... Epe ertainean, eta zikloak hondoa jo eta suspertzen hasten denean, zuhurragoak izango gara, aurreko egoeraz jabetuz. Baina epe luzera, eta hurrengo krisialdi arte, ekonomikoki egoera hobetzen doan heinean, uste dut askotan, krisia baztertu egin dugula gure memoriatik.

Nik entzundakoa dakit. Ematen diren datuak aurreikuspenak dira beti, eta hilabeteak pasatzean, aurreikuspen horiek ez direla betetzen, eta krisiak gehiago iraungo duela diote..

-Gaur egungo egoera justua dela uste al duzu?

Ez. Azkenean langileak, maila ekonomiko ertaina dutenak, dira gehien nabaritzen dutena, egoera gogorrenak jasan behar dutenak.

-Uste al duzu badagoela aukerarik jendea krisi honetatik salbu irteteko?

-Ba al dago langabezian dagoen pertsona zure etxean?

Salbu irtengo direnak, dirudunak izango dira.

Azkeneko urteetan, norbaitek lortu ditu etekinak.

Hauek, nahiz eta orain irabazirik ez lortu lehengo

Langabezian ez, baina euren lanetan asko nabaritu dutenak bai, ordu gutxiago, soldatan aldaketak...

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

DURANGOKO

AZOKA

Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azoka Euskal Herriko handiena eta garrantzitsuena da. Urtero, abenduaren lehenengo hamabostaldian egiten da, honako hau lurralde osoko argitaletxeak batzen dituen topalekua da, bertan beste urte batzuetako liburuak diskoak… saltzen dira baita ere urtekoak.

Betidanik Gerediaga Elkarteak antolatzen du. Bizkaiko Foru Aldundiak babesten du eta Eusko Jaurlaritzak, Durangoko Udala, Gipuzkoako Foru Aldundiak, Arabako Foru Aldundiak, BBKk, Eroski Fundazioak eta LESA Landako Erakustazokak laguntzen dute.

1965eko azaroaren 1ean egin zen lehen edizioa Andra Mariko elizpean. 19 argitaletxek h artu zuten parte. Lehenengo edizioa Gerediaga Elkarteak antolatu zuen, hauen egitekoa Euskal Herriko liburugintza eta diskogintza ekoizpena ezagunaratzea zen. Hau egin ondoren urtero antolatu zen Andra Mariko elizpean.Lehenengo urtean 100.000 pezetako aurrekontua izan zuen.Geroago 1966an 680 liburu eta 179 disko saldu ziren eta 1969an 870 liburu eta 138 disko izan ziren.

1980ko abenduan hasi zen merkatua egiten.Urte batzuk geroago azoka hau beste toki batean kokatu zen Merkatu Plazan. Hau hainbat arrazoirengatik, geroz eta jende gehiago biltzen zelako, eta Gobernadore Zibilak arazoak jarri zituelako. Bertan mantendu zen 1996ra arte.

1992an Argizaiola saria eman zioten. Saria dela eta karpa bat eraiki zuten.. Hau 2003an eraiki zen. Orain azokak leku finkoa du.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

2007an 42. Durangoko Azokaren kartela aukeratzeko lehiaketa egin zuten. Kartelaren irabazlea Igotz Ziarreta (deabruk.com studioa) izan zen "Jantzi Euskara" leloarekin sortutako kartelarekin.

Aurtengo urtean Durangoko azoka besteetan bezala izango da, baina honako hau pertsonai berezi batzuk izango ditu, momentuan jakingo ditugunak, honako pertsonaia hauek aurtengo dixka eta liburu salmenta irekiko dute. Oraingoz hauek idazleak direla baino ez dakigu. Bestalde urte honetan uste baino pertsona gehiago etorriko direla ziurtatu dute.

Diotenez urte hau izango da gehien salduko dutenak eta horrela diru gehien lortuko eden urtea.

Gerediaga Elkartea Gerediaga Elkartea 1965an sortu zuten Durangaldean, eskualdeko bizitza sozial eta kulturala berpiztu nahian.

Talde honen barruan partaide hauek egon ziren: Luis Mari Altzibar Arrinda, Mª Rosario Astola Sertucha, J. Mª Astola Sertucha, Mª Arrate Salazar Sarasua, Vicente Capanaga Totoricaguena, Jesús Astigarraga Eizaguirre, Julian Berriozabalgoitia Bilbao, Carmen Miranda Subieta, Mª Concepción Astola Sertucha, Salvador Solaegui Ispizua, Jose Luís Lizundia Askondo, eta Leopoldo Zugaza Fernández.

Hasieratik edo betidanik Durangoko Azoka izan da elkartearen jarduera nagusia, gaur

egun Euskal Herri osoan berebiziko garrantzia daukana. Honetaz gain, Merinaldeko Ezpatadantzari Eguna eta Ardi Txakurren Euskal Herriko Txapelketa antolatzen dituzte.

Egoitza nagusia Abadiñon daukate, Astolako Auzitegi Etxean.

IRAKASLE, IKASLE edo GURASO

ZE XAUNK??!

LAG GUNDU NAHI BADUZU.....

EG GIN ZURE EKARPENAK

zexaunk@elkarhezi.com

15

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

Gaur egun, teknologia hazkuntza ikaragarria jasaten ari da. Ordenagailuak, telebista‌ gure bizitza guztiz aldatzen ari dira. Baina zer teknologia berri izango ditugu etorkizunean? Zer eragin izango dute gugan?

UKIMEN-PANTAILAK

SUPER-LENTILA

Pixkanaka-pixkanaka, ukimen pantailak gure eguneroko bizitzan gero eta presentzia handiagoa dute. Hor ditugu azkenaldian hain ezaguna egin den iPhone-a, Blackberry-ak, PDA-k, nintendoDS-a‌ Eta etorkizunean, are gehiago ikusiko ditugu gure artean. Esate baterako, liburu denak, agenda elektroniko batean izango ditugu, gure behatzarekin kontrolatuko ditugunak, alegia. Eta ez hori bakarrik: ordenagailuko pantailetan, telebistetan, edo labea jartzerako orduan, pantaila hauek aurkituko ditugu.

Gainera, batzuk ez dira izango gaur egungoak bezalakoak, pantailaren bi aldeak izango direlako ukimenezkoak, eta ez dugu pantaila estaliko gure behatzekin.

Lentilla bionikoa ere deitua, Washingtoneko unibertsitatean garatu da eta egun, proba eta garapen fasean dugu iraultza bat izan daitekeen egitura txiki hau. Oraingoz, untxietan erabili dira. Hauek, 20 minutuz eraman dute lentilla, inongo kalterik pairatu gabe.

Izenak dioen bezala, lentilla bat da, baina ez nolanahikoa. Bere barnean, zirkuitu txiki batzuk ditu, baita argia igortzen duten diodoak ere. Honen bidez, irudi bat proiektatu daiteke kornearen gainean, gure ikusteko era guztiz aldatuz: ikusten ari garen objektuen gainean, zooma egitea ahalbidetuz; errepidean, gure gidatzea kontrolatuz (esaterako, abiadura); eta bideojokoen munduan, aldaketa izugarria ekarri dezake gure begietan, benetakoa emango duen mundu birtuala sortuz.

BAKARRIK GARBITZEN DEN ARROPA Australiako Monash izeneko unibertsitatean, gutxi barruan gure artean egon daitekeen teknologia berri bat garatzen ari dira, bakarrik garbitzen den arroparena, alegia. Eta nola lortu dute hau? Ba arropa, titanio dioxido nano-partikulez estaltzen da, eta hauek eguzki argiaren azpian jartzean, zikinkeria desintegratzen dute azalari kalterik eragin gabe.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

HIDROGENO AUTOAK

OPORRAK ESPAZIOAN

Gaur egun, gure artean hauetako gutxi batzuk ikusten ditugun arren, urte gutxi barru garrantzia handia lortuko duten autoak dira.

Hidrogenoa, energia iturri agortezin, garbi eta eraginkorra da: agortezina, elementu hau uretatik lortzen delako, elektrolisi bidez (korronte elektriko batek ura igarotzea, bere molekulak banatzeko, hidrogeno eta oxigenoa lortuz). Garbia, bere errekuntzaren ostean, kea edo sustantzia toxikoak kanporatu beharrean, ura kanporatzen duelako (eta noski, ur honetatik hidrogeno gehiago lor daiteke). Eta eraginkorra, bere energia, gasolinarena baino hobeto aprobetxatu daitekeelako.

Hala ere, baditu bere alde txarrak ere. Esate baterako, bere gordetzea oso zaila da: 250ÂşC ko tenperaturan, edota presio handian gorde beharko litzake. Gainera, deposituen tamaina egungoa baino handiagoa izan beharko litzateke, oraingo autoek duten autonomia bera izateko.

Askoren poltsikoetan, horrelako oporrak ordaintzeko dirua falta bada ere, milioi bat pertsona izango dira hamabost bat urte barru, beraien oporrak Lurretik kanpo egitea erabakiko dutenak.

Hauetako hotel asko denbora asko barru irekiko dira. Hala ere badago bat laster orbitan ikusiko duguna: 2015ean bizitzeko egokia izango den Genesi I izeneko kapsula. 100 tonako masarekin era 1.500 m3rekin, 500 kilometroko orbitan ibiliko da 370 milioi â‚Ź kostatu duen tramankulu hau. Bere energia dena, eguzki plaka bidez lortuko da, eta horretaz gain, espaziuntziak akoplatzeko sistema bat izan dugu.

Baina, hasieran esan bezala, ez pentsa bertara joateko aukera handirik izango duzunik, hotel horretan gau bat igarotzeak, 1.000.000 â‚Ź kostatuko baitu. Ia ezer...

ERROBOTAK: ETXEKO ZERBITZARI Pentsatzen da, mende honen amaierara aldera, etxeko lanak bukatuko direla: koladarik, ez plantxarik ez, garbiketarik ez‌ Hau guztia erroboten lana izango da ordutik aurrera.

Teknologia hau ez dago guztiz garaturik, baina egon, badaude errobot batzuk adineko eta minusbaliatuei bizitza errazteko eginak.

Gainera, Japonian, teknologikoki aurreratuena den herrialdean, "etxekoandre" errobota garatzen ari dira, eta oraindik gauzak plantxatzeko gai ez bada ere, e-mailak bidal ditzake, edota familiakoak ezagutu eta hauekin solasean aritu.

Argi dagoena da, zein elementu izango dituzten errobot hauek: hainbat kamara, inguruak behatu, eta etxekoak ezagutzeko; beso bat, gauzak hartu eta garraiatzeko; ahots hargailu bat, ahozko aginduak betetzeko; gurpilak, etxetik ibiltzeko; etab.

Hau dena datozen teknologien zati txiki bat baino ez da. Baina nork daki zer gauza berri asma daitezkeen etorkizunean..

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

ZELULA AMAK: POLE Zelula amen ahalmen terapeutikoak arreta eta ahalegin asko bildu ditu, horietan oinarritutako teknologia (hastapenetan dagoena) orain sendabiderik ez duten gaixotasunak tratatzeko gai izango delakoan. Hala ere, itxaropen zientifikoekin batera, oztopo etikoak, auzi politikoak, zelula amen jatorriaren inguruko eztabaidak‌ azaldu dira.

Ezaguna den moduan, zelula amak gai dira beren burua berritzeko eta beste zelula-mota batzuk sortzeko. Ahalmen horretaz baliatuz hainbat zelula-mota lortzeko teknologiak mundu osoko zientzialarien arreta piztu du. Horrekin batera, itxaropen terapeutikoen, interes zientifikoen, eztabaida politiko eta sozialen‌ nahaste bat ere eragin du.

Zelula amak (laborategian hazita) zelula helduak edo ehunak sortzeko erabil daitezke, hala nola, azala, muskulu kardiakoa, nerbio-zelulak‌ Horixe da, hain zuzen, haien ezaugarri nagusia. Horrela, gai dira zenbait gaixotasun eta minusbaliotasun larrik kaltetutako edo deuseztatutako zelulak eta ehunak konpontzeko edo ordezkatzeko.

Beraz, teknologia horri esker, gaixotasun ugari tratatu ahal izango direlakoan daude adituak, esaterako, Parkinsonen eta Alzheimerren gaitzak, garuneko odol-jarioa, bihotzeko gaitzak, erredurak, diabetea, bizkarrezur-muineko lesioak‌ era horretara pertsona askoren bizitzak salbatzeko aukera edukiz.

Azkeneko ikerketen emaitzek itxaropena piztu duten arren, ikertzaile batzuen ustez, beharrezkoa da ikerketak zorroztasun handiagoarekin egitea eta emaitzak egiaztatzea. Ikerketa horiek aro berri bat irekitzen ari dira terapian, baina arazo eta oztopo handiak gainditu behar dituzte.

ALDERDI ETIKOA Zelula amen gaineko ikerketak zalantza berezi bat ere pizten du, batez ere enbrioien zelula amen kasuan. Dilema giza enbrioiak deuseztatzeak dakar. Dilema horren aurrean hiru ikuspuntu etiko desberdin zehaztu dira: Alde batetik, zelula amekin ikertzearen aurka daudenak ditugu. Giza enbrioiak izaki bizidunak direla esaten dute eta beste batzuen mesedetan enbrioiak deuseztatzeak enbrioiaren eskubideak urratzen dituela. Beste muturrean, giza enbrioia hasieran giza gorputzaren beste edozein zelularen mailakoa dela uste dutenak daude; horiei ez zaie iruditzen enbrioiak babes berezirik behar duenik.

Aurkako bi ikuspuntu horien artean, tartekoa dago. Horren arabera, giza enbrioiak eta gizaki bat ez daude maila berean, eta ez dute bizitzeko eskubide osoa ere. Enbrioiarentzako eskatzen den babesa ez da erabatekoa, eta ikerketek ekar ditzaketen onurak aintzakotzat hartzeko modukoak dira.

Halaber, ugalketarako giza klonazioa eta klonazio terapeutikoa bereizi behar dira.

Ugalketarako giza klonazioa, gizaki bat berau ugaltzeko klonatzea da. Klonazio terapeutikoa berriz, zelulak erabiliz ehun edo organoak lortzea da, ondoren hauek gaixoari transplantatu eta sendatzeko asmoz.

UNESCOk, adibidez, ugalketarako giza klonazioa debekatzea gomendatu du. AEBak, berriz, klonazio-mota guztiak debekatzearen alde daude eta Europako herrialdeetan, erabaki desberdinak hartu badira ere, gehienak ugalketarako klonazioaren aurka daude. Modu horretara, adostasun etikorik ez dagoenez, zelula amen ikerketek ezin dute aurrera egin.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

EMIKA AMAIGABEA Herrialdea Austria Suedia Frantzia Alemania Italia Irlanda Herbehereak Portugal Espainia Belgika Britainia Handia

Ugalketarako klonazioa debekatuta Bai Bai Bai Bai Bai Ez Bai Bai Bai Ez

AUZI POLITIKOA ETA LEGALA

Ugalketarako giza klonazioari buruzko kezka presioa ari da ezartzen Europako botere legegilea duten organoetan, kontrol zorrotzaren eta ikerketaren aldeko jarreren arteko muga arautzeko asmoarekin.

Egoera horretan, Britainia Handiak, zelula amen gaineko ikerketan beste herrialde asko baino aurreratuago egonda ere, lege Bai berriak atera ditu, ez dezaten enbrioiekin arautu gabeko ikerketarik egin. Europako beste herrialde gehienak zelula amen ikerketa mugatzeko pausoak ematen ari dira.

Europan, jarrera ez da hain argia eta erabatekoa. Adibidez, Herbehereetan badaezpada gordetako enbrioiekin ikertzea baimendu zuten, baina hilabetera ikerketa horiek mugatzen edo debekatzen saiatu dira. Espainian, berriz, helduen zelula amekin ikertzea lehenetsi zen bertako kliniketan dauden enbrioiak terapiarako erabiltzea eragotziz.

2002ko maiatzean, Europako Parlamentuak zelula amei buruzko ikerketei diru-laguntzak emateko egitasmo bat onartu zuen, ikerketa horiek baimenduta zeuden herrialdeetan, noski.

Egitasmoa onartzeko, Bruselan zelula amen inguruan hartutako erabakietan oinarritu zen Parlamentua.

Alabaina, Alemaniak, Austriak, Irlandak, Italiak, Portugalek eta beste herrialde batzuk arrazoi etikoak zirela eta eragozpenak azaldu zituzten; ondorioz, egitasmoa kolokan jarri zen. Hala, 2002ko abuztuan, herrialde horiek egindako presioarengatik eta diru-laguntzak mozteko Danimarkak egindako proposamenarengatik, zelula amen ikerketei urtebeteko luzamendua ezarri zitzaien.

ZELULA AMEN INGURUKO IRITZI EZBERDINA: BERAIEN JATORRIA Zelula amak enbrioietatik hartzen dira. Gorputzaren edozein zelula emateko ahalmena dutenez, gaixotasun asko sendatzeko erabili ahal izango direla uste dute adituek eta itxaropen handia piztu dute. Enbrioien zelula amak erabiltzeak, ordea, enbrioiak deuseztatzea dakar eta batzuek hori etikoki onartezina dela uste dute (badira hilketarekin parekatzen dutenak ere).

Beste zelula batzuk, berriz, helduen ehunetatik lortu daitezke eta horiekin ikertzearen alde azaldu dira batzuk, inolako arazo etikorik sortu gabe medikuntzan aurrera egiteko bidea irekitzen dutelako.

Eztabaida are korapilatsuagoa bihurtu da azkenaldian. Izan ere, berriki zelula amekin egindako bi ikerketa argitaratu dira, bata enbrioien zelula amekin egindakoa eta bestea helduekin.

Lehenengoan, Parkinsonen gaixotasunaren sintomak arintzea lortu dute. Bestean aldiz, hezur-muinean dauden zeluletatik ehun-mota guztiak eratortzea lortu da.

Hala ere, emaitza berri horiek itxaropentsuak izan arren, ez dute lagundu nazioarteko eztabaidan erabaki bat hartzen; alderantziz, egoera okertu dute.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

Enbrioien zelula amekin ikertzearen aurka daudenek aldarrikatzen dutenez, ehun helduetatik hartutakoak baliagarriak dira terapiarako. Baina jatorri bakoitzaren abantailak eta desabantailak aintzat hartuta, ikertzaile gehienek uste dute bi zelula-motak izango direla beharrezkoak, biek ere muga asko dituztelako.

Zalantza horiek argitzeko eta terapia berrietan erabiltzeko egokienak zein diren jakiteko, ikerketa gehiago egin behar dira bai enbrioietako bai ehunetako zelulekin. Adituen iritziz, goiz da erabakiak hartzeko, bi zelula-motek piztutako itxaropena handia baita. Gainera, kontuan izan behar da okerreko erabaki batek aurrerapen medikoa oztopa lezakeela eta hori gainditzeko urte asko beharko liratekeela.

GENETIKOKI AUKERATUA IZAN DEN LEHEN HAURRA JAIO DA ESPAINIAN BERE ANAIA SALBATZEKO Joan zen urteko urriaren 12an, Sevillako Hospital Virgen del RocĂ­o de Sevilla ospitalean, genetikoki aukeratutako lehen haur espainiarra jaio zen (Javier), bere anaia salbatuko duena. Izan ere, bere zilbor-hesteko zelula amei esker, medikuek, Andresek (6 urteko bere anaiak) duen Talasemia, anemia mota larriena, sendatu ahalko dute.

Andres, jaio zenetik, bi astero ospitalera joatera behartuta egon da, odol transfusioak jaso eta erresonantzia magnetikoak egiteko. Gainera, sendagaiak hartu behar izan ditu jaiotzatik duen anemiari aurre egin eta bizirik jarraitu ahal izateko eta medikuek 35 urteko bizi-itxaropena zuela aurreikusten zuten. Hala ere, eta aurretik aipatu bezala, Andresek zuen gaixotasun hereditarioarekin ez jaiotzeko genetikoki aukeratua izan zen bere anaiaren gorputzeko hainbat zelula ama erabilita bera osatzeko gai izango dira.

BENETAN GARRANTZITSUA Javier, prozedura berri baten bitartez jaio zen, Espainian Talasemia: Gure gorputzak hemoglobina (oxigenoa garraiatzeaz arduratzen den gure 2006.urtean lagundutako giza ugalketaren legearen onar- odoleko globulu gorrietako osagaia) sortzeko penaren bidez ontzat eman zena eta osasuntsu dauden arazoak ekartzeaz gain, besteak beste zaildu eta hezurren deformatzea eta inmunologikoki bateragarriak diren enbrioiak aukeratzea hazkuntza eragiten dituzten burdina-pilaketak eratzen ahalbidetzen duena, ondoren amaren umetokian jartzedituen gaixotasuna. ko.

Bizkar-muineko transplante bat egingo diote Andresi, genetikoki %100 bateragarria den perfil genetikoa duen bere anaiaren zeluletatik lortutako bizkar-muina, hain zuzen ere.

Sevillako ospitalean lanean ibili ziren 31 mediku eta 14 ikertzaileren arabera, bi edo hiru hilabeteko denboran zilbor-hesteko zelula amen transplantea burutu ahalko da eta ondoren, hilabete baten ostean, Andresek ez du transfusio beharrik izango. Gainera, aditu hauen iritziz, lau edo bost urte barru guztiz sendatuta egongo da.

BITXIKERIAK

Asmatu berri den teknika eraberritzaile eta iraultzaile honi esker, giharretako atrofia, Huntington-en gaixotasuna, hemofilia eta Alport-en sindromea bezalako gaixotasun genetikoak dituzten jaiotzak saihestu ahalko dira.

Alabaina, Lagundutako Ugalketaren Batzorde Nazionalak kasu bakoitza ondo aztertzen du enbrioiak aukeratzeko prozesurako baimena eman aurretik, orain dela gutxi asmatu zen prozedura hau anai edo arreba baten bizia salbatzeko erabili badaiteke soilik.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

- Espainian (zehazki Andaluzian), dagoeneko, 8 dira gaixotasun zehatz bat ez izateko genetikoki aukeratuak izan diren pertsonak, baina Javier da lehena bere anaia salbatzeko erabili dena.

- Munduan, jadanik, 20 pertsonaren jaiotzek balio izan dute pertsona horien anai-arrebetako bat salbatzeko.

Gizakiaren eboluzio-ildoa

Lurretik mugitzen zen lehen primatea Aegyptopitecus da. Lau hanketan ibiltzeko gai zen eta gaur egungo Egipton bizi zen (hortik bere izena) orain dela 30 milioi urte gutxi gorabehera, atmosfera-baldintzak oihanen desagerpena ekartzen ari zirenean, hain zuzen ere, bere habitat naturalarena.

Baina giza espeziaren arbaso zuzenak Ardipitecus ramidus izan ziren, hankabiko hominidoak, duela ia 4,5 milioi urte Afrikan agertu zirenak. Horiek Australopitecus bihurtu arte eboluzionatu zuten, eta azken honek, aldi berean, bi eboluzio-ildo desberdin eratu zituen: Parantropus eta Australopitecus africanus. Azken hau Afrikako kontinentearen barruan dagoen Rift haranean bizi izan zen orain dela 3,5 milioi urte, eta arrakastazko ildo honen amaiera gisa hominido-mota berri bat agertu zen: gure Homo generoa.

Homo habilis-en ondoren Homo ergaster etorri zen, eta ildo horri jarraiki, Homo antecesor agertu zen gero. Azken hau Afrikatik atera zenetik milioi bat urte baino ez da igaro, baina hominido horrek Europara heldu eta kontinentea kolonizatu zuen Pleistozenoan zehar, azkenean Homo neandertalensis eboluzionatu arte. Beste migrazio-bolada batek Homo sapiens kontinente horretatik planetako beste toki guztietara eraman zuen H.sapiens

1.4

1.9

55-80

1000-1850

Espeziea

Heldu baten altuera(m)

H.habilis

1.0-1.5

30-55

600

1960

H.ergaster

1.9

-

700-850

1975

H.erectus

1.8

60

900-1100

1891

H.neanderthalensis

1.6

55-70

1200-1700

1829

Heldu Burezurrare Aurkikuntza baten n bolumedata pisua(kg) na(cm3)

Lurraren

historia

Lurraren historia orain dela 4.500 milioi urte hasi zen nebulosabatetik. Garai hartan planetoide ezberdinen talkaz lurra akrezioz hasi egin zen eta dentsitate ezberdinek elementuak geruzatan bereiztea ekarri zuen (ikus geroago egituraren atala). Osatu eta denbora gutxira asteroide batek lurra jo eta bere zati bat kanporatu zuen, Ilargia sortuz.

Meteoritoek zeramaten urak hidrosfera eta atmosfera sortu zuten. Magma solidotzean kanpoko geruza sortu zen.

Orain dela 4.000 milioi urte lehenengo izaki bizidunak sortu ziren. Garai horretan ere lurraren dinamika sortu zen (ikus Plaken tektonika).

Bakterioek fotosintesia garatu zutenean oxigenoa heldu zen atmosferara lehen aldiz, beraren konposaketa guztiz aldatuz. Hainbat zelula prokariotoren elkarketan lehen zelula eukariotoa sortu zela uste da. Hauek animaliak, landareak eta onddoak sortu zituzten geroago.

Milioika urteren buruan Lurreko plaken eraginez superkontinenteak sortu eta desegin dira, Rodinia eta Pangea bezala. Hainbat alditan glaziazioak egon dira, adibidez Neoproterozoikoan ia-ia lur osoa izotzez estali zen.

Kanbriarrean Kanbriarreko leherketa gertatu zen eta fosilizatzen ziren lehenengo animalia eta landareak sortzen hasi ziren modu azkar batean.

Orain dela 65 milioi urte Kretazeo eta Tertziarioa bereizteko balio duen meteorito batek dinosauroak eta beste hainbat animalia hil zituen, ugaztunei bidea utziz.

Orain dela 20.000 urte gizakiak nekazaritza aurkitu zuen eta berarekin batera lehenengo zibilizazioak sortu ziren orain dela 10.000 urtetik hona, Lurraren itxura guztiz eraldatuz.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

Bitxi bitxi eta XXI. mendeko gaixotasuna

Artikulu honetan, tanorexiaren inguruan hitz egingo dugu. Gaixotasun hau orain dela gutxi izan zen aurkitua eta arazo larriak ekar ditzake.

Haurdunaldi batek izan ditzakeen polemikak

Thomas Beatie Oregoneko (AEB) 34 urteko gaztea aita da, igandean erditu zuen ,biak, aitak eta alabak, osasun egoera bikaina dute.

Beatiek orain hamar urte erabaki zuen sexuz aldatzea eta legeak gizon izaera aitortu zion.

Hala eta guztiz ere, bere obulutegia eta umetokia mantendu zituen eta bere emazteak, haurrik izan ezin duenez, bere hormona tratamendua bertan behera utzi eta intseminazio bitartez haurdun geratu zen Thomas, orain bederatzi hilabete.

Bere sexua orain dela pare bat urte aldatu zuen, baina bera emakume jaio zen.

Ondorioz operazio bat egin zuen bere sexua aldatzeko, titiak kendu zioten eta terapia hormonal bat hasi zuen. Hala ere, bere ugalketa organoak mantendu zituen. Beatik haurdun zegoela jakin zuenean umea izatea erabaki zuen. Berak esaten duenez, pilulak hartzen utzi zuen, hau izan zen, haurdun geratzeko arrazoia.

Munduko komunikabideek "haurdun izandako lehen gizon" gisa bataiatu dute, baina izatez, Thomasek beste pertsona batzuk aurretik zabaldutako bidea jarraitu baino ez du egin.

Kasua ezagun egin zenetik aztoratu egin ditu asko. Zenbaitek ezin du ulertu gizon izateko pausoa eman ostean, hori eten eta haurdun geratzeko erabakia hartu izana, zenbaitek "aita beharrean ama" izango dela dio, baina berak argi adierazi du, erdituta ere haurraren aita izango dela.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

Tanorexia edo beltzarantze-adikzioa, pertsona batek bere azala ilun edo brontzeatu mantentzeko duen bizio edo gaixotasunari deritzo. Batzuek, tanorexia duten pertsonak azala brontzeatzeko aukera udan soilik dutela uste dute, hau da, egun eguzkitsuak daudenean.

Baina uda ez denean, pertsona hauek UVA izpiak botatzen duten kabinetan pasatzen dute egunaren zati luze bat. Azken honetan, azala erraztasun handiarekin brontzeatzen da denbora gutxian.

Gaixotasun hau 2005ean izan zen aurkitua, dermatologo batzuen bitartez. Hauek, gaixotasun honen eragilea, eguzkia hartzerako orduan askatzen ziren opioideak zirela ohartu ziren. Dermatologoek diotenez, gaixotasun hau 27 urte inguruko pertsonek izaten dute, eta gehiengoak emakumeak dira. Baina badaude nerabe batzuk, 14 edo 15 urterekin eguzkia hartzen hasten direnak beraien gorputza ilun edukitzeko asmoarekin; horrela, fisikoki atentzioa deituko dutela uste dute.

Tanorexiak eduki ditzaken gertaerak larriak edo oso arriskutsuak izan daitezke pertsona hauek jasotzen duten izpi ultramoreengatik.

Izpi hauen eraginak oso larriak izan daitezke, hala nola, azaleko gaitza sortu dezake (urtean 50.000 pertsona hiltzen dira Espainian azaleko gaitzaren bidez). Gaixotasun honen mugara heltzen direnak, buruko arazoak eduki ditzakete, eta azken honek harreman handia dauka anorexia izeneko gaixotasunarekin. Anorexia duten pertsonek, gizen daudela uste dute, baina errealitatean oso argal daude. Aldi berean, tanorexia duen pertsona batek, bere gorputza kolore margul batekin ikusten du, baina errealitatean bere gorputza oso ilun edo brontzeatua dauka.

Laburbilduz, eguzkia hartzerako orduan kontrolatu egin behar da. Denbora-muga pasatzen baduzu, arazoak izan dezakezu eta.

bitxi bitxiak Ura ugari bai, baina ez gehiegi

Aurten, buruko paralisi baten berri izan dugu.

Ura kaltegarria izan daiteke. Osasuntsua, izan, bada, bai eta beharrezkoa ere; baina tamainan hartuta. Kopuru handiegietan, bueltarik ez duten gaixotasunak sor ditzazke. Baita heriotza ere.

Aipatu dugun hori, hipotesi bat izan zitekeen, baina kasu errealak ezagutzen ditugunetik errealitatearen deskribapena da. Orain urte eta erdi, 2007. urtearen hasieran, emakume estatubatuar bat ur gehiegi edateagatik hil zela jakin genuen.

Irrati-kate batek antolatutako lehiaketa batean parte hartzen ziharduen. Han, txiza egin gabe ur gehien edaten zuenak Wii kontsola eskuratuko zuen. Emakume horrek ez zuen kontsolarik lortu, eta, gainera, bizia galdu zuen.

'Detox' edo desintoxikazio izeneko dieta bat egiten ari zen Ingalaterrako emakume bat.

Ustez, dietistak gomendatu zion ahalik eta ur gehien edan zezala, eta gatzik ez hartzeko. Ur-intoxikazioaren ondorioa dieta hasi eta bi astera agertu zen: buruko paralisia.

Desintoxikazio-dietak toxinak kanporatuz argaltzeko egiten dira. Dieta hauen arabera, elikagai eta edariekin hartzen ditugun toxinak gorputzera itsasten dira. Aldiz, ura edanez horiek bota eta argaldu egiten da.

Gorputzak, ordea, badu toxinak kanporatzeko sistema: gibela. Beraz, ezer gutxitarako balio dute dieta horiek, komunera bisita ugari egiteko ez bada.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

A G E N D A21 Munduko biztanle guztiok euskaldunok daukagun kontsumo eredua izango balukete, bi planeta-lur eta erdi beharko lirateke guztion bete beharrak asetzeko.

Baina nola, planeta bakarra daukagunez, zer gertatzen da? Batzuk gu baino okerrago bizi direla,munduko baliabide naturalak,gureak eta besteenak agortzen ari garela, Lurra,ura eta airea kutsatzen ari garela gure hondakinen, ondorioz, gure hondakinek geroz eta lur zati handiagoa okupatzen dutela‌ baina nagusiena honakoa da: etorkizuneko belaunaldien baliabideak jaten ari garela eta azken finean haientzako uzten ari garen etorkizuna ez da batere erosoa. Beraz, gaur egungo gure bizimodu hau, JASANEZINA DA.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

Gure bizimodu hau, jasangarria izateko, zer egin dezakegu?

Gure inguruko herriek (Euskadin 155 herri) eta Derrigorrezko Hezkuntzako ikastetxeek( Euskadin 421 ikastetxeek %62 a) jasangarritasunaren aldeko heziketa bultzatzea erabaki dute eta horretarako eta horretarako ESKOLA AGENDA 21 proiektua aurrera eramatea erabaki dute herri eta ikastetxetan. Beraz, eskolako Agenda 21, guztion konpromisoa da, eta bestetik, ikastetxearen eta haren ingurunearen ingurumen eta gizarte- hobekuntzaren aldeko ekintza-plana da.

Eskola Agenda 21 -ek, hiru helburu nagusirekin sortu zela azaltzen du. Honakoak dira ekintza- plan honen helburuak: berrikuntza eta hezkuntza-kalitatea lortzen saiatu, ikasleengan arazoak konpontzeko gaitasunak garatu eta ikasleak herritar partehartzaileak izaten ohitu. Bestea alde batetik, eskolan eta

A G E N D A21

herrian dauden gizarte eta ingurumen arazoak ikasleek ezagutu ditzatela eta hobekuntzarako proposamenak eta alternatibak adostu eta martxan jartzea. Eta amaitzeko, ikastetxea ingurumen eta gizartearen aldeko praktika baten eredu bilakatzea. Ikastetxeek, behin eta berriz gogorarazten dute, gurasoek etxetik ere parte hartu dezaketela, hau da,Eskola Agenda 21ean lantzen ari diren gaiak familian lantzen. Ikastetxeek hau egitea gomendatzen dute, familiaren eragina eskolarena baino handiagoa delako ikasleen lorpenetan: bikoitza adituen esanetan.

Eskolako maila bakoitzean, gai problematiko bat aukeratzen dute, eskola agenda 21 programaren inguruan biraka ibiliko dena.

Lehenago aipatutako gaia landu, aztertu ondoren, diagnostiko bat egiten da ikastetxearen eta bere ingurukoaren ingurukoa.

Azkenik, gai horren inguruko diagnostiko aztertu ondoren, oker edo gaizki dauden gauzen eskaera bat egin eta martxan jartzen dira.

Ikastetxe bakoitzak, bere hausnarketak egiten ditu eta ondoren, ikastetxe guztiek eginiko lanetik ateratako proposamenak bateratuko dituzte. Ikasleen lanarekin amaitzeko, hobekuntza proposamenak udaletxean aurkezten dira udal pleno baten.

Elkar Hezi Ikastetxean, Eskola Agenda 21 eko ekintza-planean, eguneroko jardunean ingurunea errespetatuz bizitzeko helburuarekin hasi ziren lanean buru-belarri.OĂąatin dauzkagun hiru ikastetxeetatik, hirurek parte hartzen dute ingurumen hezkuntza programa honetan. Ikastetxe bakoitzean ingurumen batzorde bat dago eta batzorde hori, ikastetxeko irakasle, ikasle, ikasleen guraso eta bestelakoek osatzen dute. Elkarlanean arituz gauzak errazago eta hobeto lortzen direlako.

Ikasleen batzordean parte hartzen dutenek, hainbat betebehar izaten dituzte, esate baterako: proiektuak eskatzen dituen erabakiak hartu,ekintzetan parte hartzeko gelakideak animatu,gelakideei bileretan irtendako informazio helarazi, ikastetxeen arteko foruetan parte hartu eta udal plenoan herriko beste ikastetxe batzuekin batera parte hartzea.

Lehenago jakinarazi dudan bezala, maila edo urte desberdin bakoitzean, gai jakin bat aukeratzen da. Elkar Hezi ikastetxean, agenda 21 proiektua gauzatu zenetik, 3 gai desberdin landu izan ditugu. Honakoak dira: kontsumoa(05/06 ikasturtean) , hondakinak (06/07 ikasturtean), ura (07/08 ikasturtean) eta aurtengoan ere ura da protagonista nagusia.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

Potemkin

Iban Idigoras Uranga elkarrizketa

ZX: Noiz hasi zinen bateria jotzen?

Txiki txikitatik amaren kazolekin hasi eta bost urterekin nire lehenengo bateria erosi zidan nire amonak ordutik beti izan dut bateria bat etxea aitak betidanik jo bait du bateria,bere lokaleko giltzak kendu eta bertan ibiltzen nintze askotan.

ZX: Nola sortu zen potemkin taldea?

2003.urtean Joxe mari Azpitarte eta Iker martinez de Zuazok bateria bila zebiltzan eta niri esan zidan joterik bihar neben eta baietzarekin hasi giĂąan ensaiaiatzeko.Ondoren konturatu ginen abeslari baten biharra euela eta aixibarrekin hasi giĂąan pruebatan hasieran abesti batzuk kantauaz eta gero ordutik aurrera gure abesti propioak eginaz.

ZX:Nolakoa izan zen lehenengo kontzertuen esperientzia?

Oso hona,nik lotsa gutxi izan ohi dut beti eta soinu ikasketak ere egin nituen Andoaingo Zine eta Bideo eskolan eta taulak beti izan ditut gustuko.Orduan Joxe Marik,Aixibarrek eta Ikerrek ematen zidaten konfiantzarekin seguru sentitzen nintzen taula gainetan.

Oso esperientzia polita.

ZX:Musikatik bizitzea posible dela uste al duzu?

Guk egiten dugun musikarekin oso zaila da bertatik bizitzea ia imposiblea esango nuke, baina bueno gure ahaleginen fruiturik honena ez da hori, baizik eta jendeak gure musika entzutearekin disfrutatzea.

ZX:Kontzertu bat joerazkotan diruak eragina al du?

Noski diruak gaur

egun denean du eragina. kontzertu bat jotzerakoan Potemkinek adibidez gauza desberdin ugari egin ditu gaztetxe askotan jo dugu eta baita soinu ekipoa eta guzti muntatu ere eta dirurik gabe etxera .Beste batzuetan aldiz managerrak antolatzen dituen kontzertuetan ordaindu ere egin digute eta bastante nire ustetan gainera.

ZX: Laguntzarik izan al zenuten taldea sortzerakotan?

Kontzertu asko managerrak lotzen dizkigu,baina horretarako berak ere bere portzentaia bat eramaten du.

ZX: Taldea sortu zenean nabaritu al zenuten eraginen bat herrian?

Ordutik hona talde asko irten direla eta horrek posten nau.

ZX:Lan gogorra dela uste ahal duzu?

Musika lan gogorra? Ez batez ere plazerarekin egin ezkero .Momentu txar ugari jasan behar direla bai baina bizi guzti honetan bezala.Musika egiten duenak normalki ilusioz egin ezkero ez du lan gogorra duela esaterik.Ordu asko eta asko sartu behar direla bai baina horrek gero bere fruituak dakartza, kontzertuak,diska bat (laster bi je,je),lagun mordoa egiteko aukera,bizi poza eta juerga asko ere.

ZX:Familiaren laguntza eduki ahal duzu?

Beti lehen esan dudan moduan,txikitatik familian laguntasun bat izan dut gurasoengan baina nire lehenengo bateria, lanean uda oso bat egin ondoren

lortu nuen. Aurretik aitarenarekin ibili izan bait naiz beti.

ZX:zergatik aukeratu zenuten Potemkin izena?

Ez genuen dilema askorik eduki zerbait nahi genuen izenarekin eta abestiekin bat zetorrena eta POTEMKIN-EN potente soinatzen zuen orduan berehalakoan geratu ginen izenarekin eta berori izan zen aukeratua.

ZX:zenbat denbora zoaz bateria jotzen?

Urteak ez dakizkit baina txiki txikitatik.

ZX: Beste instrumenturik jotzen ahal duzu?Horrela baldin bada zein?

Bueno jo baino gehiago zarata atera,beti izan ohi dut maniatxo bat joaten naizen toki guztietatik instrumenturen bat ekarri izan ohi dut eta asko izan ditut eta jo ere bai bueno ahaleginean,gitarra,armonica,percusioarekin doan edozer ezaterako (kaxa flamenkoa,marakak,xilofonoa) eta apurtxo bat teklatua.

ZX: Musikaren aldetik nibel altua dagoela uste ahal duzu?

Gero eta gehiago flipatzen hari naiz OĂąatin adibidez ikusi izan ditudan gazte batzuekin oso ondo hari dira, hammer-en adibidean edo beste talde asko ere hasieran lokaletan ni sartu nintzenean 7 talde ginen bertan geundenak orain berriz 25 etik gora gaude bertan eta batzuk oso maila altua dute.

ZX: Zer aholku emango zenuen hasiberri diren taldeei?

Aholkuak emateko onena neu ere ez naiz baina,gustuko izan ezkero benetan gustuko egunero jotzea edo behintzat al den guztietan musikaz gozatzea,bai entzuten eta egiten.Musika diferente asko entzutea ere gomendatuko nuke.

ZX: Zure ustez zein da musikaren alderdi txarra?

Gaztelaniaz esaten den moduan (el trabajo sucio) ordu asko eta asko sartu beharra lokalean,inork ikusten ez dituenak eta baloratzeko zailak direnak.Musika taldeok lan asko egiten dugu eta gero kontzertu ugari batere ordaindu gabe joaten gara etxera eta lan hori eta material guzti hori ordaintzeko ondo etortzen da batzuetan laguntza ekonomiko apur bat.

Gaur egun ez dizute ia ezer muxutruk ematen.

ZX: Zerk eraman zaituzte taldea berriz martxan jartzera?

Gogoa,gogoa eta gogoa. Guretzat droga bat bezala da ezin dugu hori gabe bizi, nik behintzat ez "desaogatzeko" ere ondo etortzen bait

zait eta gainera orain Joxek utzi duenez beste bi partaiderekin eraman beharko dugu gure potemkin itsasontzia aurrera,Mikel F. eta Alexis A. dira eta oso ondo moldatzen hari dira abesti berriekin eta uste dut Potemkin oraindik eta indartsuago bueltatuko dela.

ZX: Zure ustez potenkin urte asko iraungo du?

Zaila da hori esatea,bizitzak gauza asko erakusten dizkizu eta lehen gazte ginela gauza batzuk era batera ikusten zenituen, zoroagoak ginen. Baina jada beldurrik gabe ikusten ditut aldaketak oraingoan Joxek esan digu momentuz agur (aita izan bait da) hurrengoa agian ni izango naiz, nork daki? jejeje.

Neregatik oso gustora nagoen taldea da eta egunero gero eta familia potenteagoa bihurtzen hari dena baina inork ez daki noiz bukatu den hau.

ZX: Noiz urten zen lehenengo diskoa?

2005.urteko udan grabatu genuen Tolosako gaztetxean (BONBERENEA), "TXAP" Karlos Osinagaren gidaritzapean oso lan hona egin zuen gurekin patxadaz eta pausoz pauso egiten duen teknikari bat da (Kuraia, Anari, NUEVO CATECISMO CATOLICO, Golpe De Estado‌) Guzti hauekin lan egin du eta oso tipo interesgarria da musikari bezala.

Grabatu ostean nahasketak egin behar dira abestiek hobeto sonatzeko eta horrek ere bere lantxoa du hartan beste hilabete pare bat pasa genituen.

Ondoren diskoetxetara presentatu eta azkenean ezetz asko jaso ondoren ohiukarekin egin genuen harremana.Beraiek diskoaren zati bat ordaintzen ziguten (hau guztia ez baita merkea) eta promozioa ere beraiek ordaintzen zuten (telebista,irratiak,egunkariak etab.)

Eta gaizki ez banabil 2006ko irailean atera genuen gure lehengo diska.

ZX: Bukatzeko, zer gustatuko litzaizuke esatea tema honi buruz?

Laster bigarren diska kalean dugunean irakurle guztiok kontzertura etortzera gonbidatuak zaude, batez ere rocka eta garrasiak gustatzen zaizkien guztientzat.

Eta mila esker nitaz akordatzeagatik, entrebista hau egiteagatik eta beste batean ere zerbait nahi izan ezkero hemen izango nauzuela laguntza emateko.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

R B D Orain dela hilabete batzuk, RBD, banandu egin behar zela esan zuen. Beren web ofizialean jarri zuten berri txar hura, baina, oraindik cd bat kaleratu behar zutela zioten, baita ere interes handia zegoen Rbd inguruko filma bat egiteko. Denbora joan ahala_aurrera, agian film hura ez dutela egingo diote, hala ere, Pedro Damian, errepresentazio ordezkari lanak egiten dituenak, gogo handia daukala egiteko dio, eta gioi-a eginda zegoela ere esaten du.

Rbd, lau urte luzez haritu da jotzen, eta oso denbora gutxitan, mundu osoan entzunda izan da,. eta Baita ere, fenomeno handi bat bilakatzera iritsi ere. Nazionalitate desberdineko gazteak bildu ditu, hizkuntz desberdintasunei salto eginez, eta gazte denak, berdinak garela eta gure jaioterriak ez duela zerikusirik gure artean elkar bizitzeko frogatu du, munduko gazte asko fenomeno honen bidez lotuta baitaude.

Azken agurra egiteko, mundu osotik ibili dira, Madrilen hasi ziren udan eta Madrilen bukatu zuten Abenduak 21-ean. Honela dela eta, bidaiatu duten herrialde bakoitzean beraien kanturik onenetakoekin eta foto album batez lagunduta, `Best of rbd´ cd-a kaleratu zuten orain dela gutxi.

Aurreko urtean, Donostian egon ziren, eta anoetan egin zuten kontzertua, zazpi mila

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

inguruko jarraitzaileak elkarturik, Madril eta Bartzelonan berriz berrogei eta hamar mila pertsona inguruan elkartu ziren, baina ezin dugu ahaztu ere ez, Madonna baino azkarrago saltzen dutela, eta beren bigarren cd-a ordu erdi batean zaldu zela Mexiko osoan, eta Madrilera etorri zirenean, lehenengo aldiz, denbora berdinean Vicente Calderón futbol zelaia osorik bete zutela.

Bere diskografiaren barruan, lau cd topatzen ditugu eta bosgarrena kaleratzeko zorian.

Hala nola, `Rebelde´, `Nuestro amor´, `Celestial´, `Rebelds´ eta `Empezar desde cero´daude, egindako kontzertuen dvd eta cd-ak kontutan izan barik. Bere abesti famatuen barruan honako hauek topa ditzakegu: `solo quedate en silencio´, `Nuestro amor´, `Aún hay algo´,`Sálvame´, `No pares´, `Tu amor´, `Celestial´, `Besame sin miedo´,`Ser o Parecer´,`este corazón´,`Un poco de tu amor´ `Empezar desde cero´,`Inalcanzable´ eta nola ez `rebelde´. `Best of´ cd honetan ere, beren videoclip denak topatu dezakegu, baita ere taldeak egin duen ibilbidea kontutan izanik, eta argazki bilketaren bukaeran, rbd osatzen duten sei pertsona hauen, Dulce Maria, Alfonso, Anahi, Maite, Christian eta Christopher-ek idatzitako gauzak, jarraitzaile guztiei eskerrak emanez.

MODA

MODAN Gaur egun, janzteko era, oso garrantzitsua izatera iritsi da. Egunero estilo desberdinak ikusten dira kaletik, eta horiei esker jakin dezakegu nolako izan daitekeen pertsona hori, edo nolakoak diren gustuko dituen gauzak.

Artikulu honetan, modari buruzko ezaugarri batzuk emango ditugu, lehenik negua aztertuz.

Neguan hotza egiten du, beraz hainbat diseinu ikusi ondoren, zera da; Aurtengo neguan kolore ilun zamarrak eraman dira, hala nola, morea. Gonak ugariak izango dira leginsak.

Leginsak izan daitezke kolore desberdinetakoak. Adibidez beltza, grisa, Morea… gonak berriz belauneraino izan daitezke.

Ale honetako proposamena honakoa izango da: Gonak: zuzenak, a tablas , moreak.

Prakak: luzeak beltzak edo belaunerainoak , edo motzagoak izan daitezke.

Lepoko zapia: kuadraduna, beltza eta morea Zapatak: bota altuak takoidunak , zapata morea takoiduna … lepokoa: boladun luzea , perla txuraduna…

Belarritakoak: kolore desberdinko borobila normalak edo aroak handiak Soinekoak: kuadraduna edo lisoak belauneraino.

Gonak: zuzenak, a tablas , gorria Prakak: luzeak beltzak edo belaunerainoak , edo motzagoak izan daitezke.

Lepoko zapia: kuadraduna, beltza eta gorria Zapatak: bota altuak takoidunak , zapata gorria takoiduna … lepokoa: boladun luzea , perla txuraduna…

Belarritakoak: kolore desberdinko borobila normalak edo aroak handiak Soinekoak: kuadraduna edo lisoak belauneraino.

Argazkiak googleen eta www.pimkie.com topatu ditut.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

BIDEO JOLASEN

MUNDUA Bideojokoak, batez ere, ondo pasatzeko helburua duen programa informatikoak dira.

Jokoetan, jokalari bakoitzak pertsonaia edota inguruko edozein elementu kontrola ditzake.

1958an Tennis for Two sortu zuten, ping-pong simulagailu bat. Bi giza jokalariren artean jokatzeko bidea eman zuen lehen bideojokoa izan zen.

Bideojokoak, jokalari bakarrak edo askok jolasteko aukera ematen dizu eta internet bidez jokatzen da.

1972an Odyssey, lehen bideokontsola, merkaturatu zuten.

Medikuak diotenez, denbora asko ibiltzen bazara kontsolan itsu geratzeko eta zoratzeko arriskua dagoela esaten dute.

Esaterako, orain dela urte batzuk pertsona batek bideojokoen ondorioz bere familia guztia katana batez hil egin zituen. Hilketa honen arrazoietako bat biolentziazko jokoak erabiltzearen ondorioz izango zen.

HIST ORIA 1979 arte: sorrerak Jatorria Estatu Batuetan kokatu zen.

1952ko Nought and crosses (edo OXO) lehen bideojokotzat har daiteke. Hiru lerroan jokoan zetzan eta jokalari batek makinaren aurka jokatzen zuen.

1980-89: 8 bitetako hamarkada 1985ean Super Mario bros kaleratu zen, jokoa Nintendo enpresak sortutakoa, orduarteko bideojokoen enpresa aldatu zuen.

Lehenengo aldiz, jokoak helburu eta amaiera bat zuen, ez beste jokoan bezala.

Beste jokoek zuten helburua puntuaziorik altuera eskuratzea zen, eta pantaila guztiak behin eta berriz errepikatzen ziren.

1990: 3D-ren iraultza 16 bit-eko kontsolak teknika arloan aurrerapauso handia izan ziren, baita ere CD-ROMa. kontsolen artean arrakastatsuena Super Nintendo izan zen. 3 dimentsioko inguruak PC ordenagailuetan hasi ziren, Doom bezalako bideojokoekin. Kontsoletan, 3D-ren garapen handia 32 bit-eko kontsolekin heldu zen, Sony PlayStation arrakastsuena izanez eta gero 64 bit-ekoekin, Nintendo 64 arrakastatsuena izanez.

Esku-bideojokoek bere benetako goren unea hasi zuten. Game Boy eta bere ondorengoak (Game Boy Color, Game Boy Advance‌) merkatuan nagusitu ziren.

2000. urtetik aurrera Hurrengo urteetan gainontzeko 128 bit-eko kontsolak merkaturatu zituzten: 2000n Sony PlayStation 2 eta 2001ean Nintendo Gamecube eta Microsoft Xbox, enpresa estatubatuarraren lehen agerpena kontsolen munduan. Esku-kontsolen artean, Nintendo DS eta PlayStation Portable izan dira nagusitu direnak bere irteeratik 2004an. 2005. urtearen amaieran, Microsoft-ek kontsolen belaunaldi berriari hasiera eman zion, Xbox 360 merkaturatuz. Nintendo-k eta Sony-k urtebete geroago beraien kontsolak merkaturatu dituzte, Wii eta PlayStation 3. Kontsoletan zein PC ordenagailuetan, Interneten bidezko jokoak gero eta garrantzitsuagoak dira.

Bideojokoen mota nagusiak Abentura-jokoak: Protagonistak zenbait pertsonaia eta gauzakirekin elkar ekinez korapiloan aurrera egin behar du.

Kirol-jokoak: Kiroletan oinarrituak.

Tiro-jokoak: Ingelesez Shooters edo Shoot'em up.

Protagonistak tiroka aurrera egin behar du.

Joko hezigarriak: Helburua jokalariari ezagutzaren bat ematea da.

Estrategia-jokoak: Pertsonaia, gauzaki edo datu multzo bat baliatuz zenbait xede lortu behar dira.

Rol-jokoak: RPG ere deituak. Protagonistak paper bat antzezten du eta bere trebetasunak hobetzen ditu, inguruarekin, gauzakiekin eta beste pertsonaiekin elkarrekiten duen bitartean.

Simulazio-jokoak: Jarduera baten irudipen errealistan oinarritzen direnak.

Gaur egungo hainbat joko, mahai joko ugarie-

tan oinarriturik daude. Esaterako Risk izeneko estrategiazko mahai jokoaren bezalako hainbat bideo jolas aurki ditzakegu, Imperial Glory izango litzateke froga garbia. Garai ber-

dinean kokatzen delako eta helburu berak dituztelako.

Beste adibide garbiagoren bat Warhammermahai jokoarekin ikus daiteke. Kasu honetan bai bideo jokoa bai mahai jokoa berdin berdinak dira, bideojokoa zuzenean mahai jokotik aterata dago.

Beste bideojoko asko, gehienbat tiro-jokoak, ekintza historikoetan oinarrituta daude.

Adibidez orain dela gutxi atera den Call of Duty Worl at War, 2. Mundu gerran oinarritua dago eta bertako misio batzuk ekintza historikoetatik aterata daude.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

32

EL INTERCAMBIO

VICKY CRISTINA BARCELONA

Christine Collins-ek bere semea berreskuratzen du hainbat hilabeteetan bahituta egon ondoren.

Baina guztia ez da istorio polita, protagonista bere semea beste bat dela susmatzen hasiko da.

Honen ondorioz ikerketa bat hasiko da mutiko hor inor den jakin ahal izateko.

LA VIDA DE BRIAN Brian Judean jaiotzen da, Jesu Kristoren garai berean hain zuzen ere. Hiru erregeek, hau Mesias dela pentsatzen dute, baina hala ere laster ikusiko dute jaiotako mutiko hau soilik Brian dela.

EL NIĂ‘O CON EL PIJAMA DE RAYAS 1942an, Bruno, 8 urteko mutikoa, nazi ofizialaren semea da. Bere aitari lan hobeagoa eskaintzen diotenean, familiak beren etxea utzi eta etxe bakarti batera mugitzen dira.

Mutikoa oso aspertuta dagoen egun horietako batean, amak esandakoari kasu egiteari utzi eta bertatik gertu dagoen "etxe" batera joaten da.

Bertan Shmuel ezagutuko du, bere adineko mutil bat, baina hau alanbrada baten atzean bizi da, Brunoren errealitatetik urrun. Bruno helduen munduan sartzen joango da pixkanaka pixkanaka.

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

Amerikako bi gazte, Vicky eta Cristina, Bartzelonara joaten dira bere udako oporrak pasatzera.

Vicky-k ezkontzeko gogoa du, Cristina aldiz, abentura sexualen bila ari da.

Bartzelonan, biek ezagutuko dute Juan Antonio eta honekin ez ohiko harreman bat hasiko dute.

BUSCANDO NEMO

A

Nemo arraintxo txiki bat da, aitaren aldetik oso maitatua.

Hau Australiako uharritik aterako dute Sidney-eko haginlari baten arrainontzian jartzeko.

Nemoren aitak abentura berri bat hasiko du Dory-ren ondoan bere semea askatu ahal izateko. Baina hauek ez dira abentura bat hasiko duten bakarrak, Nemo eta bere lagun berriek ere plan bat dute itsasora bueltatu ahal izateko.

CREPĂšSCULO Bella Swan beti izan da besteengatik ezberdina, baina bere aitaren etxera joaten denean, Forks izeneko herri euritsu batera, Edgard Cullen misteriotsua ezagutuko du, mutil jatorra eta adimen handiarekin.

Denbora pasatu ahala, lagun onak izango dira, baina Bellak honen sekretua asmatzean, gauzak guztiz aldatuko dira.

HOLLYWOOD VS. BOLLYWOOD Hollywood eta Bollywood munduko bi zinema talde handienak dira, naiz eta beste toki batzuetan ere pelikulak egin, Europan adibidez, gehien bat Frantzian, Alemanian, Espainian, Italian eta Ingalaterran.

Hala ere, bi talde horietatik pertsona gehienek bat bakarrik ezagutzen dute: Hollywoood.Hollywood Kaliforniako Los Angeles hiriko auzo edo zati bat dela esan dezakegu.Hantxe guk ikusten ditugun film gehienak egiten dira, bertako produktoreak diru askorekin kontatzen dutelako.Produktore esanguratsuenak "Universal Pictures", "Warner Bros"‌ eta horrelako zine estudioetan dematzen dituztenak esaten dira, hauek oso famatuak direlako, eta seguruenik diru asko emango dituztelako."Disney" ere hemen sartzea ondo egongo litzateke, oso famatua delako, eta honen ondorioz, pelikula asko saltzen dituelako, gehien bat haurren artean, baina baita ere helduen artean. Estatu Batuetako filmak mundu osorako pentsatuta daude, ez dira Indiakoak bezalakoak (Bollywood-en kasua, hauei buruz geroago hitz egingo dugu), hau da, gehien bat akziozkoak, beldurrezkoak‌ dira, eta hemengo pertsonek, normala den moduan, hauek oso gustuko dituzte. Arrazoi horregatik AEBko film asko eta asko mundu osoan oso famatuak eta ongi ikusita daude, nahiz eta ez izan onenetarikoetako bat.

Gainera, pelikula batek merkatuan arrakasta izateko, beste faktore asko hartu behar dira kontutan, ez bakarrik produktoreak. Hauek pelikulan parte hartu dituzten aktoreak eta aktoresak izan daitezke (pertsona gehientzat aspektu garrantzitsuena), eszenatokia, dekorazioa, edo argazki irudia, adibidez.

Bollywood zinema industria Indian kokatzen da, Bombay- en zehazki. Izen hau Bombay eta Hollywood hitzak elkartuz sortu zen 190eko hamarkadan, naiz eta ez izan pertsona guztien gustukoa. Bollywood Hollywood baino pelikula gehiago egiten duela harrigarria iruditu daiteke, baina egia da. Hori esan eta gero, arraroa irudituko zaigu guk ezagutzen ditugun pelikula gehie-

nak Estatu Batuetakoak izatea eta ez Indiakoak.Zergatik? Segur aski, Indian egiten diren film gehienak beraien mitologia, jainko eta jainkosei‌ buruz tratatzen dutelako, eta ez hemengo pertsonak gehiago gustuko dituzten beste gai batzuen buruz.Hau da, beraientzako eta beraien kultura gustuko duten beste pertsona batzuentzat egindako filmak dira.Indiak biztanle asko ditu, munduko bigarrena da aspektu honetan, bakarrik Txinaren atzetik.Hau dela eta,bertako pertsona gehienek pelikula horiek ikusten badituzte, normala da beraien industria oso aberatsa eta emankorra izatea. Hori egia egin dezakeen beste faktore bat pelikula horiek egiteko diru gutxiago falta izatea izan daiteke, ez direlako, orokorrean behintzat, hain garestiak.

Azken urteetan, zinema industriari asko afektatu dion arazo bat pelikuletan ikusten den indarkeria izan da. Honek Estatu Batuetan izan du eraginkorra, beraien pelikulek, orokorrean behintzat transmititzen duten biolentziaren kulpaz.Hala ere, mundu osoan egiten diren pelikula asko eta asko oso bortitzagoak direla egia da. Hala ere, pertsona batzuen ustez mundu mailan ikusi ahal den biolentzia ez da bakarrik pelikulen kulpa, beste faktore batzuk ere kontutan hartzekoak dira, hala nola bideojoko bortitzak.Hala ere, badaude beste pertsona talde batzuk biolentzia pertsona bakoitzaren barnean dagoela.

Bestalde, ondo iruditzen zaie pelikuletako zati bortitzenak gazteenak ez ikusi ahal izatea, eta horrekin oso kritikoak dira, askotan pertsona gazteenak, horrelakoak ikusteak beraien pentsamendu indarkeria erabiltzera bultzatzen dituztelako.

Besterik gabe, eta azken esaldi honi erreferezia egiteko, pelikuletan ikusten den guztia gure bizitza arruntean ez imitatzera edo pelikuletako interpretazioa edo ekintzak ez emulatzera gomendatu nahi dugu, arriskutsua izan daitekelako, gehien bat indarkeria edota ekinza arriskutsuak erakusten dituzten eszenak.

Zinemaren munduan gerra bat dago, Hollywood eta Bollywood, AEB eta Indiaren artekoa. Zeinek irabaziko du?zeinek egingo du diru gehiago?

Hiru hitzetan adierazita:

HOLLYWOOD vs.

BOLLYWOOD

A L F R E D O DI STEFANO Alfredo di Stéfano Laulhé, Barracas-en(Buenos Aires) uztailaren 4 an, 1926. urtean. Futbolista profesionala izan zen, orain Real Madrid-eko ohorezko presidentea da. Futbolaririk historikoena izan dela esaten da.

Alfredok bere lehenengo partida River Plate taldearekin jokatu zuen, 1945. urtean uztailaren 15 ean Huracan-en aurka. Bere partida bakarra izan zen urte horretan eta River txapeldun geratu zen.

Hurrengo urtean Huracan-en jolastu zuen, 25 partida jokatu zituen eta 10 gol egin zituen. 1947 an berriro River Plate-ra bueltatzen da eta 30 partidatan 27 gol egiten ditu, txapelketako golegile gelditzen da eta txapelketa irabazten dute. Urte horretan baita Argentinako selekzioarekin jokatzen du Amerika Kopan eta txapeldunak irteten dira, berak 6 partida jokatu eta 6 gol egin zituen. 1948 Riverrekin Sudamerikako Kopa jokatu zuen, bigarrenak gelditu ziren eta berak 6 partidatan 4 gol egin zituen.

1949 tik 1953 ra Colombian jokatu zuen 88 gol utzi zituen ligan eta 10 gol Colombiako kopan.

1953.urtean debutatu zuen Nancy taldearen aurka, partida hori 4-2 galdu zuten.

Alfredo Real madridera iritsi baino lehenengo Bartzelona zen Espainiako dominatzailea, baina Di Stefano iritsi zenetik aurrera dena aldatu zen. Di Stefanok 10 liga jokatu zituen eta 8 irabazi zituzten, bera 5 ligatan pitxitxia izan zen.

Baina bere lorpen handienak Europan izan ziren, 5 Liga de campeones irabazita jarraian eta bi bigarren postu eta baita kopa Interkontinental bat.

Real Madrid-ekin bere azkenengo partida liga de campeoneseko finalean izan zen Inter. De Milanen aurka 3-1 galdu zutela 1964. urtean.

1965.urtean Real Club Deportivo Español-en jokatu zuen 2 urtez.1966. urtean erretiratu egin zen Real Madrid-ekin omenaldi partida batean Celtic FC taldearen aurka.

Taldea Herrialdea Urteak Partida Golak River Plate Argentina 1945 1 0 Huracán

Argentina 1946

25

10

River Plate Argentina 19471949

64

49

Millonarios Colombia 19491952

102

88

Real Madrid España

19531963

282

216

Español

19631965

47

11

521

377

España Totala:

ZE XAUNK?!

2009ko otsaila

ZER EZKUTATZEN DU

FUTBOLAK?

Garai honetan, futbola pribilegiatu gutxi batzuentzat negozio handi batean bihurtu da.

Bestalde, aipatutako kirol honetan klub eta ekipo gehienak zailtasun asko izaten dituzte onura batzuetara iristeko klub handienak diru kantitate handia lor dezaketen bitartean. 2007. urtean, munduko ekipo aberatsena Manchester United (Ingalaterra) izan zen, Real Madrilen aurretik, biak zaleak mundu osoan zabaldurik dituztenak. Klub asko izan dira ekonomia bultzada handiak lortu dutenak, enpresari oso aberatsek kontrolatutako elkarte batean sartu ondoren. Adibide bezala, Chelsea (Ingalaterra) hartu dezakegu Roman Abramovichek erosi ostean.

Ekonomiako bultzada handiena satelitedun telebista iritsi zenean izan da. Horrela telebista konpainiak diru kantitate handiak pagatu zizkioten klubei, beraien partiduak telebistaz botatzeko aukerarekin, horrela jendeak ezin bazuen futbol zelaira partidua ikustera joan telebistan partiduak ikusteko pagatu egin beharko zuelako ideiarekin. Baina klub guztiek ez dute lortzen onura telebistatik. Beherago dauden klubek diru kantitate txikia lortzen dute partiduetatik, eta horregatik liga handiago batera igo ezkero, problemak izan litzakete lehiaketa mailan eta klub handiago batekin. Hauxe bera gertatzen zaie herrialde eta liga txikietan jokatzen duten klub batzuei. Beste klub batzuen estrategia, berriz, jokalari gazteei erakusten hastea da, gero horrela atzerrira saltzeko eta hala dirua lortzeko.

Askok jakingo edo suposatuko duzuen moduan, lehenengo mailako jokalari ospetsu batek eta hirugarren mailako jokalari batek ez dute soldata berdina jasotzen. Eta hirugarren mailako jokalarien soldatak beraien artean ere asko desberdindu daitezke, hau da, ez da berdina izango Gipuzkoako 3. mailako jokalari batek jasotzen duena edo Madrilgo 3. mailako jokalari batek jasotzen duen soldata. Gainera, jokalari hori nondik datorren kontutan hartuta ere ez dira beti berdinak izango. Eskuinaldean ikus dezakegun argazkiko jokalaria Lionel Andrés Messi da, "Messi". Hau, munduko hirugarren jokalari gehien pagatuena da (urtean 23 milioi €), David Becham eta Ronaldinhoren atzetik. Azken hauek 31 eta 24,1 € milioi lortzen dute.

Pertsona desberdinen hitzetatik hartu izan ahal dudan informazioaren arabera, hirugarren mailan aurreko urtean gehien kobratzen zuen jokalariak, Sergio Floro alegia, urtean 2.700.000€ kobratzen zituen. Baina agian ekipo berdineko beste jokalari batek muxutruk jolastuko du, ala oso gutxi kobratuz. Hala egiten dute eta maila berdineko jokalari askok.

Askok orain planteatu dezaketen galdera zera izan daiteke: Gaur egun eta oraingo krisiarekin, zenbat kobratzen dute errealeko jokalariek?? Ba jakin ezazue, 2009.urtean gehien kobratzen duenak, Xabi Prietok alegia, ia milioi eta erdi kobratzen duela urtean. Gutxien kobratzen duenak berriz, Carlos Martinezek, 88 mila.

Bestalde, futbolak mugitzen duen dirua ez da futbolarien fitxaketetan bakarrik gelditzen.

Adibidez, kamiseten salmenta futbol klub handien diru iturri handienetariko bat da. Momentu honetako klub handienak edo handienetariko batek, Barçak alegia, ia Europa osoan, Japonen, Kanadan, Estatu Batuetan eta beste estatu batzuetan ere denda ofizialak ditu. Hemen, era guztietako arropak erosteko aukera du nahi duen edozeinek. Eta ez futboleko kamiseta edo ekipazioak bakarrik, pijamak, beste eratako kamisetak, biserak, betaurrekoak… eta bestea eratako hainbat prenda ere bai.

Hala ere, hauetaz aparte ere dirua lortzeko bestea era batzuk ere badaude. Euskal Herriko kasuei buruz hitz egitean, Errealari joko diogu. Batzuk jakingo duzue eta ez dakizuenok oraintxe jakingo duzue, nola Errealari Gipuzkoako herri desberdin askok diru laguntzak ematen dizkiola Hau guztia jakinik oraindik ere gauza asko daude azaltzeko. Hala ere pentsatzen dut beste askok ere ez zituztela nik azaldu ditudan gai batzuk ezagutzen. Beraz… hau da gaur egun daukagun futbola!

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

ESKIA

ARRETA BEREZIZ EGIN BEHAR DEN KIROL ATSEGINA

Jadanik dira goi mendiak zuritzen, eta hainbat hilabetez gorderik egon ondoren, eskiak ateratzeko garaia da. Negua iristen denean hainbat zaleren ahotan dabil eskia, baina ezaguna izanagatik, jende askok ezagutzeko duen kirola da oraindik ere. Eskia ez da soilik maldan batean jarri eta beherantz irristatzea. Eskia eskiekin praktikatzen den kirola da eta maldarekin edo maldarik gabe egiten den kirol honek hainbat modalitate eskaintzen ditu. Gutxienez badaude hiru modalitate aspalditik egiten direnak, hau da , alpinoa, nordikoa eta mendikoa, eta horiei denbora aurrera joan ahala sortu diren modalitate berriak gehitu behar zaizkio, adibidez, snowboarda deiturikoa eta eski librea.

Eski alpinoa Eski modalitate nagusiena da euskalerritarren artean. Alpeetan sortu zen XIX. mendearen erdialdean, eta aldapan behera irristatzen praktikatzen da. Ondorioz, eski alpinoko pistak aldapan gora igotzeko igogailuak izaten dituzte, kirol jarduera errazteko. Eski estazioetan pistaren zailtasuna adierazteko lau kolore erabiltzen dira: berdea, urdina, gorria eta beltza. Eski alpinoa ikasteko komenigarria izaten da ikastaro txiki batean parte hartzea.

Eski alpinoa modalitate erosoena dela esan daiteke, hau da, jaitsi bakarrik egiten da, eta abiaduraz gozatzeko aukera bikaina ematen du. Jaitsieratan ere eskiatzeko teknika bat dago, eta zenbat eta hobea izan teknika, hobetoago eta eskiatuko duzu eta gehiago gozatuko duzu eskiatzen.

Gainera, Pirinioetan modalitate nagusiena denez, eski estazioetan jende ugari ibiltzen da eta garrantzitsua izaten da seiĂąaleak jarraitzea eta besteei errespetatzea istripurik ez gertatzeko. 1924. urtetik Neguko Olinpiar Jokoetako kirola da eskia, eta gizonezkoek eta emakumezkoak parte hartzen dute. Ahalik eta azkarren jaistea helburua duten probak jaitsierakoak izaten dira eta teknika puntuatzen dutenak slalom-ekoak. Jaitsierako lehen karrera 1911. urtean jokatu zen Suitzan, eta slalom-ekoa 1922an, Suitzan ere.

ZE XAUNK?!

Eski nordikoa Eski nordikoa eski modalitaterik zaharrena da eta Europa iparraldeko herrialdeetan du sorlekua. Eskiak elurretan batetik bestera joateko tresnak ziren, ehizan edo borrokan aritzeko, eta Norvegian eta Suedian erabiltzen ziren gehienbat. Indusketa arkeologikoei esker jakin da eskiak orain dela 5.000 urte gutxienez erabiltzen zituela gizakiak. XIX. mendearen erdialdean eski nordikoko lehen karrerak jokatu ziren. Eski nordikoan bi modalitate aurki ditzakegu: jauziak eta iraupen eskia. Lehenengoan helburua ahalik eta jauzi handiena ematea izaten da, tranpolin edo jauzi-ohol baten laguntzarekin.

Bigarrenean helburua elurraren gainean irristatzea da. Eski alpinoan ez bezala, iraupen eskian ez da aldaparik izaten eta eskiatzaileak berak bere indarrarekin osatua behar izaten du ibilbidea. Neketsuagoa izan arren, eskiaz beste patxada batekin gozatzeko aukera ematen du, elurtutako paraje zoragarriak ikusten. Gainera, eski estazioetan ez dira eski alpinoan bezalako jende pilaketak egoten eta beste giro bat sortzen du horrek ere. Iraupen eskiko ibilbidea laua izaten da, eta batzuetan izaten du aldapa gora eta aldapa behera batzuk. Eskiak alpinoan baino estuagoak izaten dira, eta aldapan gora atzerantz ez joateko ezkata batzuk izaten ditu beheko aldean. Lasterketak 5 eta 50 kilometro bitartekoak izaten dira.

2009ko otsaila

Mendiko eskia

37

Mendiko eskiak antzekotasun gehiago ditu mendizaletasunarekin eskiarekin baino. Mendizaleak mendian gora eta behera egiten duen bezala egiten du mendiko eskiatzaileak ere, baina elur gainean. Behar denean jarri eta kentzen ditu eskiak. Esfortzu fisiko handia eskatzen du mendiko eskiak, eta sasoi onean egotea. Gaitasun fisikoez gain, psikikoak ere behar dira, mendi elurtuetan aritzeak arriskua baitu , eta arriskuez jabetu eta erabaki zuzenak hartu behar baitira. Eski estazioetatik kanpo aritzen da mendiko eskiatzailea eta bere helburua gailurrera iristea da. Kirol gogorra da eta jende gutxik praktikatzen du. 1897an izan zen Alpeetako lehenengo zeharkaldi handia eskiekin, Berner Oberland zeharkaldia (Suitza). Euskal Herrian, duela 30 urte hasi zen zenbait mendizale neguan Pirinioetako mendietan eskiekin igoerak egiten.

PILOTAREN SORRERA

LABUR LABUR

Munduaren historian zehar, hainbat zibilizaziok era askotako pilota-jokoak praktikatu izan dituzte.

Erromatar Inperioaren aurrerakadak pila izeneko jokoa zabaldu zuen lau haizetara.

Ondoren izan zuen bilakaerak jeu de paume ekarri zuen, egungo euskal pilotaren aurretiko zuzena. Antzina, jokoa zuzena zen, hau da, bi taldek parez pare jarrita jokatzen zuten. Euskal Herrian, batez ere bote luzea jokatzen zen, jeu de paume zeritzonaren euskal moldaketa.

Pilotaren benetako iraultza berori egiteko kautxua erabiltzen hasi zenean etorri zen. XIX. mendean, material honi esker, piloten bizitasuna areagotzea lortu zen eta, ondorioz, pareta jotzean pilota bote eginez itzultzea; horrelaxe jaio zen, hain zuzen, zeharkako jokoa.

1882an Buenos Aireseko Euskara Plaza inauguratu zelarik, euskal pilotariak gure mugetatik kanpo jokatzen hasi ziren profesional gisa. Pilotarion asmamena zela bide, jokorako material eta instalazio berriak sortu ziren eta, horrela, euskal pilota jaio, munduko beste toki batzuetan praktikatzen ziren pilota-jokoen aldean nortasun berezia hartu.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

OLAIZOLA II .ak 2009ko

LUXUZKO ATERKIA DU Aimarrek lau eta erdiko laugarren txapela irabazi zuen gehiegi oparitu zion Irujori jasan ondoren. Goizuetarrak ezker eskuko hatz txikia puskatu zuela dio bere medikuak.

Aimar Olaizolak lau eta erdiko lau txapela ditu Juan Martinez de Irujori 22-17 irabazi ondoren, Atano III pilotalekuan jokatu zen finalean.

Goizuetarrak ligaxkan erabili zuena baino estrategia kontserbadoreagoa aukeratu zuen, aurkariari itxaron zion eta nondik garaitu aurkitu. Nahikoa izan zuen Irujoren akatsak jasatearekin. Berandu edo goiz iristen ziren.

Olaizola IIak luxuzko aterki bat ekarri zuen Goizuetatik. Edozein eratara jasan behar zuen zaparrada. Astean zehar, ondo aztertu zuen guztia. Horrenbeste eurirekin, ez zaio arrazoirik ez momenturik falta izan kalera ateratzeko. Aterkia egoera bikainean zegoen eta oihalak ez zeukan zulo bakar bat ere.

Aimarrek bazekien Atano IIIean ekaitz bat ari zela berari itxaroten.

Irujo zuen izena. Baina bera bere aterkiarekin fidatzen zen.

Ateratzean, honen azpian itxaroteko estrategia erabiliz, euria jasan, ahal zuen gutxien busti, eta bere kolpea emateko momentua etorri arte horrela geratu zen. Ez zuen gehiegiren beharrik izan zeren eta Irujo bera arduratu baitzen Asegartzeko pilotariaren markagailua potolatzen.

Finalak ez zuen inola ere izan ligaxkan batak bestearen aurka jokatu zuten partidaren kalitatea. Akatsak soberan izan zituen eta erremate eskasa izan zen Irujorena. Aimar Olaizolak ez zuen honen beharrik izan, beste arma batzuk aurkitu baitzituen. Ez horren distiratsuak, baina bai baliotsuagoak. Kasu honetan, Olaizola askoz kontserbadoreagoa izan zen. Beste partida batzuetan airea eta errematea determinazio osoz bilatzen ditu,

ZE XAUNK?!

baina finalean pazientzia eta teknika aukeratu zituen Irujo mintzeko. Airez hamasei aldiz sartu zen, Ogetan biek jokatu zutenean baino askoz gutxiago. Aldaketa honek ezin zion emaitza hoberik eskaini.

Partidua hasi baino lehenago, ikusleek hil berria zen Mikel Laboaren oroimenez abestu zuten: <<Hegoak ebaki banizkio, neria izango zen, ez zuen alde egingo>>. Letra hau Irujori eraztun bat bezala datorkio. <<Hegoak ebaki banizkio, ez zen Irujo izango>>, esango luke batek baino gehiagok.

Behin baino gehiagotan esan izan da bera horrelakoa dela. HArtu edo utzi. Aldatzen saiatzea alperra da. Iberoarrak pilotari buruz asko ulertzen du eta askotan joan izan zaio ondo. Atzo ez zen kondenatu airez jokatzeagatik, ez, pilota askotan gelditu zuelako baizik. Egin zuen bakoitzean Aimarrren erantzuna begien aurrean zeukan eta tantoa Goizuetar aurrelariaren alde erortzen zen.

Irujorena erritmoa eta abiadura da. Akatsak egin ditzake, ezinezkoa baita horrelako arriskuak hartzean beti asmatzea. Baina ez luke akatsik egin beharko pilota geldotzeagatik, eta gutxiago horrelako partidu batean, garrantzi handikoa.

LAU SAKE JARRAIAN Olaizolak bere pilota aprobetxatu zuen sakez lau tanto jarraian egiteko eta markagailuan 5-0 aurreratzeko. Irujok erreakzionatu beharra zeukan.

Airez pilota moztu, tanto handi bat jokatu eta gantxoz amaitu zuen. Ekintza honekin hasi zen Iberoarraren tanto errezitaldia. Sake onak, boleak, gantxo luzeak eta motzakâ&#x20AC;Ś ezinezkoa zirudien geratzea. 5-7 eman zion bira markagailuari zazpi tanto jarraian eginaz, eta 22ra zuzenean iritsiko zela ematen zuen.

Olaizola IIak ezkerreko hatz txikia puskatu zuen,

2009ko otsaila

5-7 egin zutenean, Irujok botatako pilotari bigarren botea baino lehenago emateko eskua sartu zuenean. Aldageletara sartu zen bere medikuak ikus zezan. Juanek bere estrategiatako bat zela pentsatu zuen, jokoaren arrakasta geratzeko, eta kexatu egin zen. Bitartean, Urrutia medikuak berriro bere tokian jarri zion hatza, eta jarraitu ahal izan zuen.

tanto solte batean edo ez bazen. Bere errezitaldiak oso gutxi iraun zuen.

Finalaren dinamika alternatiba handiko markagailu batean sartu zen. Inork ez zituen hiru tanto baino gehiago jarraian egiten. Batek zein besteak aurkariaren pilotarekin ere saiakera egin zuten, baina ez zien ezertarako balio izan, Irujori gehienbat.

Kantxara itzultzean, hurrengo tantoa Irujorena izan zen, baina dejada baten utzi eta Olaizolak oparia aprobetxatu zuen, ondoren behin baino gehiagotan egin bezala.

Aimarrek berearekin ziharduen. Aurreko jokoarekin jarraitu zuen eta partidua bere interesen bidean zuzen zihoan. Gainera, bazekien nola mindu Irujo: pilota hanketara jaurtiz.

Boteprontoan behin baino gehiagotan jokatzera behartu zuen. Azkar ibiltzeko gogoan preso, Aspeko pilotariak akats asko egin zituen.

Aimarrek pilota berreskuratu, berregin eta aurreratuz jarraitu zuen 11-7 eta 13-8. Errenta hori maneiagarri suertatu zitzaion. Irujo ez zen berriz zazpi tanto egin zituen pilotaria izatera itzuli,

Irujoren akatsak biderkatu egin ziren azken momentutan. Zaila da irabaztea 10 tanto oparitzen direnean. Aurkaria Olaizola II denean, ezinezkoa.

ABEL BARRIOLA:

JOKOA

BAINO, IZAERA Abel Barriola, Aspeko pilotari profesionala, Leitzan jaio zen duela 31 urte. 1998.urteko otsailaren 22an estreinatu zen Tolosako Beotibar pilotalekuan, eta atzelari gisa jokatzen du. Bere garaipenen artean, aipatzekoak dira 2001ean irabazi zuen Lau t'erdiko txapela eta 2002ko buruz-burukoa. Beste hainbat aldiz txapeldunorde gelditu izan da, hala nola 2007ko lau t'erdiko txapelketan.

Askoren ustetan, bera da gaur egungo pilotari onenetako bat, eta hori ezin da zalantzan jarri.

Nire ustez ere, Barriola da egun existitzen den pilotari onena, edo onenetarikoa behintzat, bai joko aldetik, banaka zein binaka, baina baita, eta oso garrantzitsua dela iruditzen zait, pertsona aldetik ere. Oso pilotari gutxi daude Abel bezain apalak direnak. Garaipenagatik harro egon bai, baina harrotzen ez den bakarretakoa

da, partida bat irabazten badu pozik baina lepoa gehiegi tentetu gabe kantxatik irteten dena.

Horretaz gain, hurrengorako gogoz entrenatu eta maila hobea erakustea helburu du, beti ere aurkaria guztiz errespetatuz eta inola ere ez mesprezatuz, garaipenak garaipen. Galtzen badu ere, ez da inoiz erortzen, gogor egingo du lan hurrengoan hobeto aritzeko eta bere aldetik ahal duen guztia emateko.

Hau esanik, uste dut argi geratu dela niretzat behintzat nolakoa behar duen izan pilotari on batek, jokoaz gain beste aspektu batzuk ere oso garrantzitsuak baitira.

Garaipenaren orduan kontutan hartu ez arren, zaleak zure alde egoteko nahitaezkoa dela iruditzen zait, azken finean oso ondo etortzen baita ikusleen indarra jasotzea. Beraz, Abel Barriola gaur egungo pilotaririk beteena dela esan daiteke, eta bere pertsona izan horrek asko erakusten duela bere alde.

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

IE SR RT EOARL IA OK Emakumeen aurkako biolentzia, zoritxarrez, XXI. mendean egunerokotasun bezala entzun dezakegun notizia da gaur egungo gizartean. 2008. Urtean 79 izan dira, eraso hauen biktima, eta ez da espero, 2009 urte honetan zifra horrek beherakada bat izaterik.

Istorio erreal asko aurki ditzakegu toki guztietan, adin guztietako emakumeak, kolore desberdinekoak, politak, beltzaranak, zuriakâ&#x20AC;Ś hona hemen 17 urteko neskatxa baten istorioa.

Soniak, 17 urte zituen, bere bizitza aldatuko zuen esperientzia jasanezin bat gainera etorri zitzaionean. Lagunekin irteten zen, gazte guztiek bezala, beraien taldean

mutil berri bat sartu zenean, Sergio zuen izena eta familia txiro batetik zetorren. Bere aita, alkoholikoa zen eta bere anaia kartzelan aurkitzen zen, gasolindegi bat lapurtu izanagatik. Egun gutxiren buruan, Sergio taldeko lider bilakatu zen, institutuko neska guztiak atzetik zeuzkan eta guztien gogokoa zen.

Hilabete batzuk pasata, Sergio eta Sonia bikote bezala ateratzen hasi ziren. Soniak ez

40

zuen beraien arteko erlazioa seriotzat hartzen, gazteak ziren, elkar maite zuten eta ondo pasatzen zuten biak batera. Baina, denbora gutxi barru beraien arteko arazoak hasi ziren.

Sergiok, ez zion Soniari gona motzak eta topak janzten uzten, Sonia berarentzat soilik zela esaten zuen, ez gainontzeko mutilentzat. Hau, Soniari ez zitzaion batere gustatu baina denbora aurrera joan ahala, neska gaztea bere janzteko era zaintzen hasi zen, bere fisikoari garrantzia asko emanez.

Lagunek ere barre egiten zioten aurpegira, mutil-lagunari kasu egiteagatik. Une horietan hasi zen jendea benetako Sergio ezagutzen, beldurra zioten berari, beraz, urruntzen hasi ziren, mehatxuetaz ihesi.

Soniaren itxura fisikoa muturreko puntu batera iristen hasia zen, begi-zuloak zituen, beldurrak jota ez zen etxetik irteteko gai, antsietateak jateko gogoa kentzen zion eta jaten zuena goitikatzen zuen. Etxekoak ez zekiten zer gertatzen zitzaion baina halako batean Soniak ezin izan zuen barneko samin dena jasan eta gurasoei kontatu zien gertatzen zitzaiona. Zorionez, hauek Sergio salatzeko aukera izan zuten eta Sonia uda osoa herritik urrun zegoen lehengusu batzuen etxera Joan zen jasandako min guztia ahaztu ahal izateko, bizitza berri bat eraikitzeko.

Berriz, herrira itzuli zenean, Sergio jada ez zen bertan aurkitzen, lagunek esan ziotenaren arabera herritik alde egin zuen, beste toki batean lanean jarraitzeko. Zortea izan zuen.

Zoritxarrez, kasu guztiak ez dira Soniarenak bezala amaitzen. denok egin behar dugu lan, gizarte zibilago bat lortzeko, horrelako kasuak historia bihurtzeko eta batez ere emakume eta gizonen arteko BERDINTASUNA lortu ahal izateko.

Emakumeen aurkako biolentzia Azken urte hauetan, tratu txarrak jaso dituzten emakumeen kopurua haziz joan da, oso zenbaki altuak ezagutzen diren momentura arte. Gaur egun, ahal den guztia egiten hari da zifra honek beherakada bat izan dezan, baina ez da hori lortzeko biderik aurkitzen. Oraindik, jarrera matxista asko ezagutzen dira mundu osoko toki guztietan, istorio erreal horretan islatzen den bezala. Jende askok pentsatzen du mundua zoratzen hasia dela, tratu txarren kopuruak behera egin beharrean, gora egiten baitu urtetik urtera.

Esate baterako, Azaroaren 25a tratu txarrak jaso izan duten emakume guztientzat egun berezia izaten da. Egun honetan ospatzen baita Emakumeekiko indarkeriaren aurkako Nazioarteko eguna.Azaroaren 25ean, hainbat agerraldi egiten dira hiri handietan, non, pertsona askok parte hartzen duten.

Emakumeekiko indarkeria hau gaur egun oraindik, gure gizartean asko nabaritzen den oinaze bat da. Hala nola, lanpostu bat lortzeko unean, goi karguetara iristeko zailtasunak, soldatakâ&#x20AC;Ś oinaze hau desagertu ahal izateko, gaztediari gogorazi behar diogu gizartea osatzen dugun pertsona oro, emakume zein gizon, berdinak garela, eskubide berberak ditugula. Horretaz gain, emakume guztien esku dago horrelako egoerak salatzea, ausartak izatea.

Hainbat talde feminista ere ezagutzen dira mundu mailan. Hauek, emakumeak defendatzen dituzte, hauen alde lan eginez eta beraien artean lagunduz, beraien esperientziak kontatuz eta horrela, bakarrik ez daudela konturatzen dira, hainbat emakume direla momentu txar horietatik pasatzen ari direnak eta guztiak batera arazo hauek aurrera ateratzeko indarrak batzen dituzte.

Esperientzia desatsegin 1 2009. urte hasiera inguruan, larunbat batean, Madrilen gertaera arriskutsu bat jazo zen. Istorio honetako protagonistek inoiz ahaztuko ez dutena.

Bertako gazte-koadrila batek, egun ikaragarria pasatu zuen arratsaldean, ohikoa zuten bezala. Beti bezala, kiroldegira joan, koadrilako baten saskibaloiko partidua ikusi, bertan eseri, arratsalde guztia hitz egiten pasatu eta beste hainbat gauza egin zituzten, eta beti bezala, gauean kalera irteteko asmoa zuten.

Larunbat gau guztietan irten baino lehenago, kiroldegiko tabernara joan eta barre askoren artean afaldu egiten zuten, beraz, egun hartan ere halaxe egin zuten.

Oso animatuta zeuden, oso ondo pasatuko zutela behin eta berriz esanez.

Baina beti bezala, adin honekin hain lagun egiten den alkohola bide erdian jarri zitzaien eta lepoan hartu eta aurrera jarraitu zuten.

Irten bezain pronto, edaten hasi ziren.

Batzuk kontrolatuz edaten zuten,hau da, abusatu gabe, baina beste batzuk ordea, oihaneko animali basatiak izango balira bezala, nahasketa arraroak eta hain ezagunak diren "txupito" horiek(gure gibelen aurkako bonba batzuk) hartzen hasi ziren inongo neurririk gabe.

Batzuek ez zuten horretan parte hartu nahi, beraz, neurriz pasatzen ari zirenak alde batera utzi eta beraiek bakarrik ibiltzen hasi ziren. Besteak,ordea, horrela jarraitu zuten.

Kontrolatzen ari zirenek jende asko ezagutu eta lagun asko egiten zituzten bitartean, besteak jende guztiarekin borroka egiten eta liskarretan sartzen hasi ziren eta jende guztia beraiekin haserretzen hasi zen.

Horrela jardun zuten bi taldeek gau osoan zehar.

Horrelako batean, trankil zebilen koadrila, taberna batean lasai lasai berbetan zebilen bitartean, zarata batzuk entzun zituzten. Garrasiak eta irainak zirelakoan zeuden eta beraien lagun baten ahotsa zela pentsatu zuten.

Beraz, zer gertatzen zen ikustera irten ziren kanpora.Kanpora irtetean,

hain zuzen ere, beraien lagunak zirela ikusi zuten. Kanpoko pertsona batzuei bertatik joateko, hura ez zela beraien herria...esaten zebiltzan eta kanpokoak berotzen ari zirela antzematen zen.

Lasai zebiltzanen koadrilako bat, giroa lasaitzeko asmotan joan zen bertara eta kanpokoei, txoro batzuk zirela eta edanda zeudela azaltzen hasi zitzaien. Besteek, hori entzutean, kanpokoei erasotzea pentsatu zuten, edanda ez zeudela eta txoroak ez zirela behin eta berriz esanez.

Bat batean, kanpoko bat aztoratuta, dena lasaitzera sartu zen lagunaren gainera bota zela ikusi zuten eta garrasi sakon bat ere entzun zuten. Kanpokoa altxatzean, odol asko zegoen eta korrika lagun zaurituarengana hurbildu ziren guztiak.

Laguna, gelditu gabe ahotik odola bota eta bota ari zela konturatu ziren eta tripan golpe oso handia zuela ikusi zuten.

Besteak, beste lagun bat ere falta zela konturatu ziren eta hainbat lagunek beldurtuta anbulantziari eta zaurituaren gurasoei deitzen zien bitartean, beste batzuk beste lagunaren bila joan ziren.

Aurkitu zutenean, taberna bateko ertzean etzanda zegoela ikusi zuten. Bik behin eta berriz hitz egiten zioten bitartean beste bik aurpegian zaplaztekoak jotzen zizkioten, baina erantzuten ez zuela ohartu ziren.

Anbulantzia etorri zen arte, zauridunak odol asko galdu zuen eta besteak isilik jarraitzen zuen, ezer egin gabe, beraz, biak oso larri eraman zituzten ospitalera.

Lagun guztiak etxera joan edo gurasoei deitu eta ospitalera eramateko eskatu ondoren bertara abiatu ziren guztiak.

Bertan, hauen gurasoekin hitz egin ondoren, guztia alkoholaren eraginez izan zela ohartu ziren eta kontrolik gabe eran zutenak guztiz lotsatuta eta egin zutenarekin damututa zeuden.

Zorionez, bi lagunak sendatu eta ondo jarri ziren, baina lehen esan bezala, esperientzia desatsegin hura, ez dute inoiz ahaztuko.

ABIADURA HANDIKO Euskal Y-ak euskal autonomia erkidegoko hiru hiriburuak elkartzen dituen garraiobide jasangarri eta azkar bat da. Euskal jaurlaritzak esaten du "euskal ekonomian eta hazkunde ekonomian lortzeko bide garrantzitsua izango da. Lanpostu ugari sortuko ditu, 6.900 baino gehiago hain zuzen ere.

Ingurumenari kalteak ekarriko dizkio baina ala ere errepideak baino txikiagoak direnez lur gutxiago beharko da eta ibilbidearen zati handi bat tuneletatik igaroko delako".

Honekin ez daude ados jende asko, minutu batzuek aurrezteko mendi denak zulatzea.

"Gainera trenak ez du gas kaltegarririk botako atmosferara energia berriztagarriak erabaliko dituelako" azpimarratzen dute Euskal Jaurlaritzakoek.

"Sare hau sortzeak ondorio positiboak ekarriko dizkio herrialde osoari , ez bakarrik bidaiatzeko eta merkantziak garraiatzeko zuzenean erabiliko duten pertsona edo enpresei. Honek errepideetatik kotxe asko ez ibiltzeak ekarriko du, gainera trenean denbora aurrezten duzu lehenago heltzen zarelako lekuetara. Garraio publikoa sendotzen lagunduko du eta lurralde osoan mugikortasun jasangarria bultzatuko du.

Euskal Y-aren azpiegitura eraikin berria izango da bere osotasunean. Honela bada, konti-

TRENA

nenteko gainerako herriekin geneukan arazorik handiena konponduko da eta trenbidearen zabalera europakoaren berdina iznago da, pertsonak eta merkantziak garraiatzeko prestazio trenbide sare bat sortuz." hau esaten dute beraien argudiaketa obetzeko.

Deba goienetik ere igaroko da Abiadura Handiko Trena eta bertako lurretan eta ingurugiroan kalte asko egin. Arrasaten esate baterako Euskal Y-aren ibilbide osoak erdigunean duen trianguluaren puntuetako bat dago. Bertan ibilbidearen bi zati eraikiko dira bata Bilboko bidea hartuko du eta bestea Donostiko bidea. Honek kalte larriak ekarriko ditu ingurugiroan eta horren adibide Udalaitz mendia zulatzea da, 3.190 metroko zuloa egingo dute bide bikoitzeko tunelak egiteko.

Honek kalte handiak ekarri ditzake mendiak ez zuelako gaitasunik edukiko bertako akuiferoak eta sortzeko eta Orduan bertako ur dena galdu egingo zen. Ibilbidearen beste bi puntuak Elorrion eta Bergaran egongo dira.

Abiadura Handiko Tren honen aurka bi talde daude euskal herrian.

? ??

DA L A O A IK O D K N Z A E H A R A R 0 UR EN GD R I T R A R BI E D A

2009ko otsaila

ZE XAUNK?!

GAROĂąA

GaroĂąako zentral nuklearra 1971ean inaguratu zuten. Burgos probintzian dago kokatuta Ebro ibaiaren ertzean, hortik ura hartzeko erabiltzen dute bere turbinak hozteko.

Gazteiztik 64 kilometrotara dago kokatuta eta Bilbotik 94 kilometrotara. Bere diseinua lehenengo egin ziren zentral nuklearren diseinua da, uraneoa erabiltzen dute beroa sortzeko, ondoren bero horrek Ebro ibaitik hartzen duten ura berotzen du. Ur hori irakiten jartzen da eta baporizatu egiten da.

Ondoren elektrizitatearen turbinak mugitu egiten ditu eta elektrizitatea ateratzen dute.

Estatuko zentral nuklearrik zaharrena da.

Energi nuklearra lortzeko asmoz eraiki zuten eta 25 urtetarako zegoen aurrekusita martxan egotea, baina kalkuluak ateratzen baditugu orain dela hamar urte itxita egin beharko zen, eta gaur egun oraindik martxan dago. Gainera Zapatero jaunak 2004ko Espainiar hauteskundetan iradukizun bat egin zuen hain zuzen ere GaroĂąa moduko zentral nuklearrak ixtea. Baina oraindik ez

du bete bere hitza. Baina zentrala kudeatzen duen enpresak Espainiako gobernuari eskatu dio 2019 arte luzatzea bere bizitza. Talde ekologistak diote luzapen honen atzean irabazi ekonomikoak daudela, hain zuzen ere orain entzuten den hitz famatu hori, krisi ekonomikoaren aitzaikiarekin zentralaren bizitza luzatzea nahi dute. Baina azkenengo erabakia Espainiar gobernuak du. Zentrala kontrolatzen duten enpresak Ibedrola eta Endesa dira. Enpresa hauek aurkeztu duten txostenean hain zuzen era zentral nuklearraren luzapenaren inguruan estaten dute: Beraren luzapenak ez duela arriskurik izango 2019arte funtzionamenduan jarraitzeko.

Baina hainbat alderdi politiko eta talde ekologista aurka jarri dira zentral honen luzapenerako.

Baina zentral nuklearraren jarraipena kontseiluaren esku dago hau da zentral nuklarrei buruzko adituak erabat independenteak dira eta hiru puntu finkatu dituzte: antzinatasuna, segurtasuna eta erradiologi inpaktua.

400 teknikarik osatzen dute eta noizean behin erradiografia bat egiten diote zentrale nuklearrari. Beraz ikusiko dugu zeinek duen arrazoia, dirua nahi dutenak edo naturak berak.