VOL_17_ISSUE_2 by ELEGEIA GREEK ASSOCIATION OF GP's

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, Áðñßëéïò - Éïýíéïò 2005

õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, Áðñßëéïò - Éïýíéïò 2005, Volume 17, Number 2, April - June 2005

Ôçò Óýíôáîçò 54

Ì.-ÐÑ. Ìåñêïýñçò, Á.Ä. Ìáñéüëçò: 2005: ¸ôïò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò ÅñåõíçôéêÜ ¢ñèñá

Ä. ËéÜíáò, Á. ÓêáñðÝëïò, Á. Áñâáíßôçò, ×. ×áëêéïðïýëïõ, Í. ÑáæÞò: ÌåëÝôç ðáñáãüíôùí êáñäéáããåéáêïý êéíäýíïõ êáé ôïõ ìåôáâïëéêïý óõíäñüìïõ ó’ Ýíá áãñïôéêü ðëçèõóìü ôïõ Íïìïý Á÷áÀáò

Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ, È. Ìïýêáò, Ã. Áíôùíüðïõëïò, Á. ÖéëáëÞèçò: ¢äåéåò ëåéôïõñãßáò êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò óå ðáñáìåèüñéï íçóéùôéêÞ ðåñéï÷Þ Áíáóêüðçóç

Á. ÐÝôñïõ, Å. ÂåëïíÜêçò: Ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò Ôýðïõ 2 ùò ðñüâëçìá äçìüóéáò õãåßáò: Eêôßìçóç ôùí ðñáãìáôéêþí ôïõ äéáóôÜóåùí óôçí ÅëëÜäá ÅíäéáöÝñïõóá Ðåñßðôùóç

Ã. Ðáðáäüðïõëïò, Ä. Ìðñßìçò, Á. Ðñüêëïõ, Ì. ÌáõñïãéáííÜêç: Ðåñéóôáôéêü êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò. Áíôéìåôþðéóç êáé äéá÷åßñéóç ôïõ áóèåíïýò áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü ¢ñèñï Éóôïñßáò ôçò ÉáôñéêÞò Ã. Ôóßñïò, Ð. ÂïÀëá, Å. Ãåëáóôïðïýëïõ, Á. Ôóßñïõ, Ð. Áèáíáóüðïõëïò, Ã. ÌïõæÜêçò: Ïëõìðéáêïß Áãþíåò êáé ÉáôñéêÞ ÅêðáéäåõôéêÜ ÐñïãñÜììáôá óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ

Ðñüãñáììá ÌáèçìÜôùí Åéäéêåõüìåíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Éððïêñáôåßïõ Ã.Ð.Í. Èåóóáëïíßêçò

Ðñüãñáììá ÌáèçìÜôùí Åéäéêåõüìåíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ã.Í. ¸óåóóáò NÝåò Åêäüóåéò

Ðáðáäéáìáíôïðïýëïõ 4, 115 28 ÁÈÇÍÁ

Áñéèìüò ¢äåéáò 451/91

ÊÙÄ. 3855

100

ÐËÇÑÙÌÅÍÏ ÔÅËÏÓ Ôá÷. Ãñáöåßï Ê. Ä. Áèçíþí

ÐÑÙÔÏÂÁÈÌÉÁ ÖÑÏÍÔÉÄÁ ÕÃÅÉÁÓ – Primary Health Care

ISSN 1105-7432

Cited in Index Copernicus Recognised by the Greek Ministry of Health and Welfare

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care

ÅÊÄÏÔÇÓ:

ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Ì. ×ïõñìïýæç 28 Ê. Ôïýìðá 544 53 Èåóóáëïíßêç Ôçë. (2310) 910342

Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðñüåäñïò ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Áíôéðñüåäñïò Á ×ñÞóôïò ËéoíÞò Áíôéðñüåäñïò Â Áíôþíçò Êáñüôóçò Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò-Ôáìßáò ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò Åéäéêüò ÃñáììáôÝáò ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ ÌÝëç ÁíÜñãõñïò Ìáñéüëçò Áíôþíçò Ìðáôßêáò Executive Board of the Greek Association of General Practitioners President Bodosakis-Prodromos Merkouris Vice-President A Christos Lionis Vice-President B Antonis Karotsis General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Special Secretary Stella Argiriadou Members Anargiros Mariolis Antonis Batikas Ãñáììáôåßá Óýíôáîçò: Áíáóôáóßá Ñùìáíßäïõ Ôçë.: (2810) 394615, (28310) 25833 e-mail: tasrom@yahoo.co.uk Åêôýðùóç: ÔÅ×ÍÏÃÑÁÌÌÁ Ì. ÁõãÝñç 12, 153 43 Áã. ÐáñáóêåõÞ Ôçë.: 210.60.00.643, Fax: 210.6002295 E-mail: techn@hol.gr

ISSN 1105-7432

ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò

Editor-in-Chief

×ñÞóôïò ËéïíÞò, AíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ÔìÞìá ÉáôñéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò Ô.È. 2208, ÇñÜêëåéï Ôçë. (2810) 394621, Fax. (2810) 394606 E-mail: lionis@galinos.med.uoc.gr

Christos Lionis, Ássociate Professor Faculty of Medicine, University of Crete P.O. Box 2208, Heraklio Tel.: +30 2810 394621, Fax: +30 2810 394606 E-mail: lionis@galinos.med.uoc.gr

ÁíáðëçñùôÝò Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Associate Editors

Íßêïò ÁíôùíÜêçò (ÇñÜêëåéï) ÅëåõèÝñéïò Èçñáßïò (ÁèÞíá)

Nick Antonakis (Heraklio) Åleftherios Thireos (Athens)

Åðßêïõñïé Ä/íôÝò Óýíôáîçò

Assistant Editors

ÈùìÜò Áããåëüðïõëïò (Èåóóáëïíßêç) Ðáýëïò ÈåïäùñÜêçò (ÉùÜííéíá) Êïñíçëßá ÌáêñÞ (ÇñÜêëåéï) ÁíÜñãõñoò Ìáñéüëçò (ÁèÞíá) Áéêáôåñßíç ÊÜâïõñá (Glasqow)

Thomas Aggelopoulos (Thessaloniki) Pavlos Theodorakis (Ioannina) Kornilia Makri (Heraklio) Anargiros Mariolis (Athens) Catherine Cavoura (Glasqow)

ÌÝëç ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò

Members of Editorial Board

ÓôÝëéïò ÅõáããÝëïõ (ÁèÞíá) ÃéÜííçò ÌïíÝäáò (KÝñêõñá) Íßêïò ÐáðáíéêïëÜïõ (ÊáñðåíÞóé) ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç (´Áóôñïò) ÁèçíÜ Ôáôóéþíç (ÉùÜííéíá) ×ñýóá ×áôæüãëïõ (ËÜñéóá) Áíáóôáóßá ×ñéóôïöÝëç (Áëßáñôïò) ¸öç Öñáãêïýëç (ËÞìíïò)

Stelios Evagelou (Athens) Ioannis Monedas (Corfu) Nikos Papanikolau (Êarpenisi) Pigi Perdikaki (Astros) Atina Tatsioni (Ioannina) Chrysa Chatzoglou (Larissa) Anastasia Christofeli (Aliartos) Efi Fragouli (Limnos)

ÁíôáðïêñéôÝò Óýíôáîçò

Corresponding Editors

¸ëåíá ÅõáããåëÜêç (Êýðñïò) Èåïäþñá Æá÷áñéÜäïõ (Êýðñïò) Llukan Rrumbullaku (Áëâáíßá)

Elena Evaggelaki (Cyprus) Theodora Zaxariadou (Cyprus) Llukan Rrumbullaku (Álbania)

ÓõìâïõëåõôéêÞ ÅðéôñïðÞ

Advisory Board

Ð. ÂÜñäáò, ÊáèçãçôÞò Êáñäéïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Ì. Ãåßôïíá, Åðéê. ÊáèçãÞôñéá Äéïßêçóçò Õðçñ. Õãåßáò Ðáí/ìßïõ Èåóóáëßáò Å. Ãåëáóôïðïýëïõ, Åðßê. ÊáèçãçôÞò ÕãéåéíÞò Ðáí/ìßïõ Ðáôñþí Ä. ÃëÜñïò, ÊáèçãçôÞò ÉáôñéêÞò ÖõóéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí Á. ÊáöÜôïò, ÊáèçãçôÞò ÐñïëçðôéêÞò ÉáôñéêÞò & ÄéáôñïöÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò É. Êõñéüðïõëïò, ÊáèçãçôÞò Ïéêïíïìéêþí ôçò Õãåßáò ÅèíéêÞò Ó÷. Äçìüóéáò Õãåßáò Ä. Êùíóôáíôéíßäçò, Åðéê. ÊáèçãçôÞò ÕãéåéíÞò, ÐáíåðéóôÞìéï ÈñÜêçò Â. ÌáõñÝáò, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí M. ÓãÜíôæïò, ËÝêôïñáò Áíáôïìßáò Ðáí/ìßïõ Èåóóáëßáò K. Óéáìüðïõëïò, ÊáèçãçôÞò Íåöñïëïãßáò Ðáí/ìßïõ Éùáííßíùí Í. ÓéáöÜêáò, ÊáèçãçôÞò Ðíåõìïíïëïãßáò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò K. Óïõëéþôçò ÄéäÜêôùñ Ïéêïíïìéêþí êáé ÐïëéôéêÞò Õãåßáò Ë. ÓðÜñïò, Ïìüôéìïò ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí Á. ÖéëáëÞèçò, Áíáðë. ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò Ã. ×ñéóôïäïýëïõ, ÊáèçãçôÞò Øõ÷éáôñéêÞò Ðáí/ìßïõ Áèçíþí

P. Vardas, Professor of Cardiology, University of Crete M. Geitona, Assistant Professor, University of Thessalia E. Gelastopoulou, Assistant Professor of Hygiene, University of Patras D. Glaros, Professor of Medical Physics, University of Ioannina A. Kafatos, Professor of Health Prevention and Nutrition, University of Crete D. Konstantinides, Assistant Professor of Hygiene, University of Thrace J. Kyriopoulos, Professor of Health Economics, National School of Public Health V. Mavreas, Professor of Phychiatry, University of Ioannina M. Sgantzos, Lector of Anatomy in University of Thessalia K. Siamopoulos, Professor of Nephrology, University of Ioannina N. Siafakas, Professor of Lung and Thorax, University of Crete K. Souliotis, PhD, Health Policy and Economics L. Sparos, Åmeritus Professor of Social Medicine, University of Athens A. Philalithis, Associate Professor of Social Medicine, University of Crete G. Christodoulou, Professor of Phychiatry, University of Athens

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 1, ÉáíïõÜñéïò - ÌÜñôéïò 2005, Volume 17, Number 1, January - March 2005

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ Tçò Óýíôáîçò Ì.-ÐÑ. Ìåñêïýñçò, Á.Ä. Ìáñéüëçò: 2005: ¸ôïò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò ................................................................................................. 54 ÅñåõíçôéêÜ ¢ñèñá Ä. ËéÜíáò, Á. ÓêáñðÝëïò, Á. Áñâáíßôçò, ×. ×áëêéïðïýëïõ, Í. ÑáæÞò: ÌåëÝôç ðáñáãüíôùí êáñäéáããåéáêïý êéíäýíïõ êáé ôïõ ìåôáâïëéêïý óõíäñüìïõ ó’ Ýíá áãñïôéêü ðëçèõóìü ôïõ Íïìïý Á÷áÀáò .................................................................................................... 57 Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ, È. Ìïýêáò, Ã. Áíôùíüðïõëïò, Á. ÖéëáëÞèçò: ¢äåéåò ëåéôïõñãßáò êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò óå ðáñáìåèüñéï íçóéùôéêÞ ðåñéï÷Þ ................................................................................................ 64 Áíáóêüðçóç Á. ÐÝôñïõ, Å. ÂåëïíÜêçò: Ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò Ôýðïõ 2 ùò ðñüâëçìá äçìüóéáò õãåßáò: åêôßìçóç ôùí ðñáãìáôéêþí ôïõ äéáóôÜóåùí óôçí ÅëëÜäá ................................................................................................................................................... 69 ÅíäéáöÝñïõóá Ðåñßðôùóç Ã. Ðáðáäüðïõëïò, Ä. Ìðñßìçò, Á. Ðñüêëïõ, Ì. ÌáõñïãéáííÜêç: Ðåñéóôáôéêü êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò. Áíôéìåôþðéóç êáé äéá÷åßñéóç ôïõ áóèåíïýò áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü ................................................................................................................................... 80 ¢ñèño Éóôïñßáò ôçò ÉáôñéêÞò Ã. Ôóßñïò, Ð. ÂïÀëá, Å. Ãåëáóôïðïýëïõ, Á. Ôóßñïõ, Ð. Áèáíáóüðïõëïò, Ã. ÌïõæÜêçò: Ïëõìðéáêïß Áãþíåò êáé ÉáôñéêÞ .............. 83 ÅêðáéäåõôéêÜ ÐñïãñÜììáôá óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ Ðñüãñáììá ÌáèçìÜôùí Åéäéêåõüìåíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Éððïêñáôåßïõ Ã.Ð.Í. Èåóóáëïíßêçò ..................................................................... 96 Ðñüãñáììá ÌáèçìÜôùí Åéäéêåõüìåíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ã.Í. ¸óåóóáò ...................................................................................................................... 99 NÝåò Åêäüóåéò ...................................................................................................................................................................................................................... 100

CONTENTS Editorial M.-PR. Merkouris, A. Mariolis: 2005 - The Year of the Greek General Practice/Family Medicine ................................................................ 54 Original Papers D. Lianas, A. Skarpleos, A. Arvanitis, N. Razis: Metabolic Syndrome and Cardiovascular Risk in Remote and Mountainous Greek Population ............................................................................................................................................................................... 57 K. Papadimitriou, Th. Moukas, G. Antonopoulos, A. Philalithis: Fulfillment of food safety regulations by premises selling food products in a borderland island of Greece .............................................................................................................................. 64 Review A. Petrou, E. Volanakis: Diabetes Mellitus Type 2 as a problem of public health: estimation of its true dimension in Greece ................................................................................................................................................................................................................ 69 Case Report G. Papadopoulos, D. Brimis, A. Proklou, M. Mavrogiannakis: A case of malignant melanoma. Surgical treatment and management of the patient from the health care physician .......................................................................................... 80 Articles on Çistory in Medicine G. Tsiros, P. Viola, H. Gelastopoulou, A. Tsirou, P. Athanassopoulos, G. Mouzakis: Olympic Games and Medicine ........................ 83 Educational Programmes in General Practices .............................................................................................................................................. 96 New Editions ......................................................................................................................................................................................................................... 100

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ìð.-Ð.Ñ. Ìåñêïýñçò, Á.Ä. Ìáñéüëçò

ÔÇÓ ÓÕÍÔÁÎÇÓ EDITORIAL Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 54-56, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 54-56, 2005

2005: ¸ôïò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò

ºóùò êÜðïéïé èåùñÞóïõí õðåñâïëéêü áõôü ôïí ôßôëï êáé ãé' áõôü ôï ëüãï åßíáé áíáãêáßï íá êÜíïõìå ìéá áðáñßèìçóç ôùí ãåãïíüôùí áõôïý ôïõ Ýôïõò ðïõ èåùñïýìå üôé óçìáäåýïõí ôç äéá÷ñïíéêÞ ðïñåßá ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôçí ÅëëÜäá. Ôá ãåãïíüôá áõôÜ, ðïõ ðåñéÝ÷ïõí áðü ìüíá ôïõò ðñïåêôÜóåéò êáôáëõôéêÝò ãéá ôéò ìåëëïíôéêÝò åîåëßîåéò óôï ÷þñï ìáò, åßíáé ôá áêüëïõèá: · ºäñõóç ôçò Áêáäçìßáò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò · 17ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò · Äçìéïõñãßá ôçò Ï.Ä.Å. Ð.Ö.Õ. · ¸íáñîç ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ 1ïõ Áóôéêïý ÊÝíôñïõ Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá · 11ï Ðáíåõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò · ¸íáñîç ôçò åí ëåéôïõñãßá åêðáßäåõóçò ãéá ôçí åéäéêüôçôá ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ÁõôÞ ç áðëÞ áðáñßèìçóç äçëþíåé Þäç ðïëëÜ. ¼ìùò, åßíáé áíÜãêç íá áíáðôýîïõìå ãéá ëßãï ôéò ðáñáðÜíù åíüôçôåò, ü÷é ìüíï ãéá íá åíçìåñùèïýí üóïé äå ãíùñßæïõí áëëÜ êáé ãéá íá âïçèçèïýìå åìåßò ïé ßäéïé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå ôç óçìáóßá áõôþí ôùí ãåãïíüôùí. Ç Áêáäçìßá ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò Ýêáíå ôá åãêáßíéÜ ôçò óôéò 16 Öåâñïõáñßïõ 2005 óôï Åèíéêü ºäñõìá Åñåõíþí. Ôßìçóáí ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò ôçí åêäÞëùóç ï Õðïõñãüò Õãåßáò ê.ÊáêëáìÜíçò, ï Áíôéðñýôáíçò ê. Êßôôáò êáé ï Ðñüåäñïò ôçò ÉáôñéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí ê. ÊñåáôóÜò. Åìåßò ðïõ åß÷áìå ôï üñáìá, åõ÷çèÞêáìå ðñáãìáôéêÜ ç ìåëëïíôéêÞ ðïñåßá ôçò Áêáäçìßáò íá ðáñïõóéÜóåé áíáëïãßåò ìå ôç ëáìðñüôçôá ôùí åãêáéíßùí ôçò. Ðåíôáêüóéïé êáé ðëÝïí óõíÜäåëöïé êáé ößëïé ëÜìðñõíáí ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò ìéá óåìíÞ êáé üìïñöá 54

öïñôéóìÝíç óõíáéóèçìáôéêÜ ôåëåôÞ. ¹äç, ç Áêáäçìßá äéáèÝôåé óýíäåóç ìå ôéò óðïõäáéüôåñåò éáôñéêÝò âéâëéïèÞêåò êáé åßíáé óõíäñïìÞôñéá ôùí ðéï Ýãêñéôùí éáôñéêþí ðåñéïäéêþí ôïõ êüóìïõ óôï ÷þñï ôçò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò. Ï äéêôõáêüò ôüðïò ôçò Ý÷åé äçìéïõñãçèåß, üðùò åðßóçò êáé ïé äõï ðñþôåò ïìÜäåò åñãáóßáò ôçò: ç ïìÜäá ôçò ÅðéóôçìïíéêÞò Ôåêìçñßùóçò êáé ç ïìÜäá ôïõ Íewsletter. Ï ÷þñïò ëïéðüí åßíáé Ýôïéìïò íá õðïäå÷èåß êáé íá åîõðçñåôÞóåé ôéò åðéóôçìïíéêÝò áíçóõ÷ßåò êáé ôïí ðñïâëçìáôéóìü üëùí ôùí Ãåíéêþí Éáôñþí êáé ü÷é ìüíï. Ôï 17ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôçí ÊáëëéèÝá ×áëêéäéêÞò, áðü 4 ùò 8 ÌáÀïõ 2005, êáé ôéò åñãáóßåò ôïõ ðáñáêïëïýèçóáí ðåñßðïõ 1500 óýíåäñïé áðü üëåò ôéò ðåñéï÷Ýò ôçò ÷þñáò, ìå ìåãÜëç óõììåôï÷Þ ôüóï åéäéêåõìÝíùí üóï êáé åéäéêåõïìÝíùí éáôñþí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, êáèþò êáé éáôñþí Üëëùí åéäéêïôÞôùí êõñßùò ðáèïëüãùí. ÓçìáíôéêÞ Þôáí êáé ç óõììåôï÷Þ ôùí Üëëùí åðáããåëìáôéþí õãåßáò ðïõ åñãÜæïíôáé óå ìïíÜäåò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò üðùò Íïóçëåýôñéåò, ÅðéóêÝðôñéåò Õãåßáò, êáé Ìáßåò. Ôçí Ýíáñîç ôïõ óõíåäñßïõ êÞñõîå ï Õöõðïõñãüò Õãåßáò êáé ÊïéíùíéêÞò Áëëçëåããýçò ê. Ã. Êùóôáíôüðïõëïò. Ãéá ôïõò ãíùñßæïíôåò, ôï ÓõíÝäñéï áõôü áðåôÝëåóå óôáèìü êýñéá ãéá Ýíáí Üëëï ëüãï: åßíáé ôï ðñþôï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò üðïõ ç íÝá ãåíéÜ Ãåíéêþí Éáôñþí åß÷å ïõóéáóôéêü ëüãï óôçí ïñãÜíùóÞ ôïõ. Èåùñïýìå üôé áõôü Þôáí Ýíá âáóéêü óõóôáôéêü ôçò åðéôõ÷ßáò ôïõ êáé ãé’ áõôü ôï ëüãï Ý÷åé Þäç óõãêñïôçèåß ïìÜäá åñãáóßáò áðïôåëïýìåíç áðü íÝïõò åëðéäïöüñïõò Ãåíéêïýò Éáôñïýò ìå êáèÞêïí ôï ó÷åäéáóìü ôùí ìåëëïíôéêþí Ðáíåëëçíßùí Óõíåäñßùí ìáò.

Ìð.-Ð. Ñ. Ìåñêïýñçò, Á.Ä. Ìáñéüëçò

ÄçìéïõñãÞèçêå ÏÄÅ (ÏìÜäá Äéïßêçóçò ¸ñãïõ) ìå áðïóôïëÞ ôçí åéóÞãçóç ðñïò ôïí Õðïõñãü Õãåßáò, ó÷åäßïõ íüìïõ ãéá ôçí Ð.Ö.Õ. êáé ôçí ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ. Ãéá ðñþôç öïñÜ óôá ÷ñïíéêÜ, ç Ï.Ä.Å. áõôÞ óõíôïíßæåôáé êáé ðåñéÝ÷åé êáôÜ ðëåéïøçößá óôåëÝ÷ç ôçò ÅËÅÃÅÉÁ êáé ôçò åðáããåëìáôéêÞò ¸íùóçò. Âñéóêüìáóôå óå óõíå÷Þ åðáöÞ ìå ôïí Õðïõñãü êáé ôïõò õðçñåóéáêïýò ðáñÜãïíôåò ôïõ Õðïõñãåßïõ êáé ðéóôåýïõìå üôé èá ðáñáäþóïõìå Ýíá ðñùôïðïñéáêü íïìïó÷Ýäéï, ðïõ üôáí åöáñìïóôåß èá áëëÜîåé Üñäçí ôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò óôç ÷þñá ìáò. Áðïôåëåß ðñáãìáôéêÜ óõìâïëéêü ãåãïíüò ç Ýíáñîç ôçò ëåéôïõñãßáò êáé ôá åãêáßíéá ìå ðáñïõóßá ôïõ Ðñùèõðïõñãïý ôçò ÷þñáò, ôçò ðïëéôéêÞò çãåóßáò ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò êáé åêðñïóþðùí ôùí êïììÜôùí ìÝóá óå áõôü ôï ÷ñüíï, ôïõ 1ïõ Áóôéêïý ÊÝíôñïõ Õãåßáò óôï Âýñùíá ÁôôéêÞò. ÐÝñá êé Ýîù áðü ïôéäÞðïôå Üëëï, ç ÅËÅÃÅÉÁ äå èá êñýøåé ðïôÝ ôçí ðåñçöÜíéá ôçò ãéáôß ôï ÊÝíôñï áõôü ïöåßëåé ôçí ýðáñîÞ ôïõ áðïêëåéóôéêÜ êáé ìüíï óôá óôåëÝ÷ç ôçò. Ç Ýìðíåõóç, ôï üñáìá, ï ó÷åäéáóìüò, ç óêëçñÞ äïõëåéÜ ãéá ôç äïìÞ, ôçí ßäñõóç, ôç ëåéôïõñãßá êáé ôá ìåãáëïðñåðÞ ôïõ åãêáßíéá, åßíáé óå êÜèå óôÜäéï, êáèáñü Ýñãï ôùí ðáéäéþí ôçò ÅËÅÃÅÉÁ êáé ôá ôéìïýìå ãé' áõôü. Äåí ðñÝðåé ùóôüóï íá áãíïçèåß ç óõìâïëÞ ôïõ ôÝùò Õðïõñãïý Õãåßáò ê.ÓôåöáíÞ ðïõ õðÝãñáøå ôçí õðïõñãéêÞ áðüöáóç êáé ôï áäéÜëåéðôï åíäéáöÝñïí, ç ðñáãìáôéêÞ óôïñãÞ èá ìðïñïýóáìå íá ðïýìå, ôïõ íõí Õðïõñãïý Õãåßáò ê. Í. ÊáêëáìÜíç. Ç ÅËÅÃÅÉÁ áíÝëáâå ôï âáñý Ýñãï ôçò ïñãÜíùóçò ôïõ 11ïõ Ðáíåõñùðáúêïý Óõíåäñßïõ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (Êùò 3-7 Óåðôåìâñßïõ 2005). Ôçí þñá ðïõ ãñÜöïíôáé ôïýôåò ïé ãñáììÝò, ôï åðéóôçìïíéêü ðñüãñáììá Ý÷åé ïëïêëçñùèåß êáé åßìáóôå óôçí åõ÷Üñéóôç èÝóç íá áíáêïéíþóïõìå üôé ôï ÓõíÝäñéï îåðÝñáóå ôéò ðñïóäïêßåò üëùí óõãêåíôñþíïíôáò 852 áíáêïéíþóåéò êáé åñãáóôÞñéá, áñéèìü ðïõ áðïôåëåß ñåêüñ ãéá ôá åõñùðáúêÜ ÷ñïíéêÜ. Ôáõôü÷ñïíá, èåùñïýìå üôé åðåôåý÷èç Þäç ï óôü÷ïò-ðñüêëçóç ôçò ìåãáëýôåñçò äõíáôÞò åìðëïêÞò ôùí Ðáíåõñùðáúêþí Äéêôýùí óôï ÓõíÝäñéï. ¸ôóé, óýìöùíá êáé ìå ôéò ðñïôñïðÝò ôçò ÐáíåõñùðáúêÞò ¸íùóçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, ôá ÄéåèíÞ Äßêôõá ãéá ôçí åêðáßäåõóç (EURACT), ôçí Ýñåõíá (EGPRN) êáé ôçí ðïéïôéêÞ åîáóöÜëéóç (EQUIP), ðñùôïóôáôïýí óôç èåìá-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

ôïëïãßá ôïõ Óõíåäñßïõ. ¹äç ôá óçìåßá äåß÷íïõí Ýêñçîç áíáöïñéêÜ ìå ôïí áñéèìü ôùí óõììåôå÷üíôùí. Ç åí ëåéôïõñãßá åêðáßäåõóç ãéáôñþí ðïõ äéêáéïýíôáé ìÝóù áõôÞò íá ðñïóÝëèïõí óå åîåôÜóåéò ãéá íá ðÜñïõí ôïí ôßôëï ôçò åéäéêüôçôáò ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, áðåôÝëåóå áðüöáóç äõï Ãåíéêþí Óõíåëåýóåùí ôçò ÅËÅÃÅÉÁ êáé ôçò åðáããåëìáôéêÞò ¸íùóçò. Ôï ãåãïíüò áõôü, äåß÷íåé óå êÜèå êáëïðñïáßñåôï åíäéáöåñüìåíï ôç ìåãáëïóýíç ôùí Ãåíéêþí Éáôñþí êáé ôç óõíáäåëöéêÞ ôïõò áëëçëåããýç. Óýìöùíá ìå ðáëáéüôåñç õðüó÷åóç ôïõ Õðïõñãïý Õãåßáò ðïõ áíáêïéíþèçêå åðßóçìá óôï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï áðü ôïí Õöõðïõñãü, õðåâëÞèçóáí Þäç, åðåîåñãáóìÝíá áðü ïìÜäåò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ, ðñïãñÜììáôá ìåôåêðáßäåõóçò ìÝóù áíôéóôïß÷ùí ÊÝíôñùí ÅðáããåëìáôéêÞò ÊáôÜñôéóçò (Ê.Å.Ê.). Åëðßæïõìå óôçí åðéôÜ÷õíóç ôùí ãñáöåéïêñáôéêþí äéáäéêáóéþí Ýôóé þóôå ôá ðñïãñÜììáôá áõôÜ íá îåêéíÞóïõí ôïí åðüìåíï Ïêôþâñéï, ôáõôü÷ñïíá óå ÁèÞíá, Èåóóáëïíßêç êáé ÇñÜêëåéï. Áãáðçôïß óõíÜäåëöïé, ÊáíÝíá ðáñåëèüí äå íïóôáëãïýìå, êáíÝíá ìáãéêü ìÝëëïí äåí ïñáìáôéæüìáóôå, áñêåß íá îåêëåéäþóïõìå üëïé ìáò ôï åîáéñåôéêÜ åíäéáöÝñïí ðáñüí ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé. Äåí åßíáé áíÜãêç íá áíáöåñèïýìå óå èÝìáôá ðïëëÜ áðü ôá ïðïßá åßíáé ãíùóôÜ óå óáò, üðùò ç äéáñêÞò ðïéïôéêÞ áíáâÜèìéóç ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò, ïé ïëïÝíá áõîáíüìåíåò ðåñéöåñåéáêÝò åêðáéäåõôéêÝò äéáäéêáóßåò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ (62 äéåóðáñìÝíåò óå üëç ôç ÷þñá ãéá ôï 2005), óôçí ðñùôüöáíôç ãéá ôá åëëçíéêÜ äåäïìÝíá åêðáßäåõóç åêðáéäåõôþí óôïí Áñüëéèï (ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò) êáé óôçí áíôßóôïé÷ç åêðáßäåõóç óôç ìåèïäïëïãßá Ýñåõíáò óôï Öéëßððåéï (Ïñìýëéá ×áëêéäéêÞò). ÁõôÜ áðïôåëïýí êåêôçìÝíá, ÷ùñßò âÝâáéá áõôü íá óçìáßíåé üôé áäéáöïñïýìå ãéá ôçí ðåñáéôÝñù åîÝëéîÞ ôïõò. ¼ìùò, ïé ìåãÜëåò ðñïêëÞóåéò åßíáé ìðñïóôÜ ìáò ìå ðñþôç áðü áõôÝò ôï åðüìåíü ìáò ñáíôåâïý: 11ï Ðáíåõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò. Óáò ðåñéìÝíïõìå óôçí Êù ãéá íá ÷áñÜîïõìå áðü êïéíïý ôç ìåëëïíôéêÞ ìáò ðïñåßá. Ãéá ôçí åîáéñåôéêÜ öïñôéóìÝíç áõôÞ óôéãìÞ ìïõ, üðùò ôåëåéþóáìå ôïýôï ôï êåßìåíï ìáæß ìå ôïí Áñãýñç, èá ’èåëá íá êëåßóù ðñïóáñìüæïíôáò êáôÜëëçëá ãéá óáò êáé ãéá åêåßíïí, êÜðïéá ëüãéá ôïõ óõíôñüöïõ ôùí íéÜôùí ìïõ:

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ïñßóôå, ëïéðüí, ç êáóåôßíá óáò. Åßíáé ìÝóá üëá ó÷åäüí üóá Ý÷ù êáé äå ãÝìéóå. Åßíáé ìÝóá ï ðüíïò êáé ôï ðÜèïò, ïé êáëÝò ìÝñåò êé ïé êáêÝò, ïé êáêÝò óêÝøåéò êé ïé êáëÝò óêÝøåéò, ç åõ÷áñßóôçóç íá êáôåñãÜæïìáé, ëßãç áðåëðéóßá êé ç áðåñßãñáðôç ÷áñÜ íá äçìéïõñãþ.

Ìð.-Ð.Ñ. Ìåñêïýñçò, Á.Ä. Ìáñéüëçò

Êáé ðÜíù áð' üë' áõôÜ, ç åõãíùìïóýíç ìïõ êáé ç áãÜðç ìïõ ãéá óáò. Êé ùóôüóï ç êáóåôßíá äåí åßí' áêüìá ãåìÜôç. ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ñ. Ìåñêïýñçò Ä/íôÞò Ê.Õ. Í. Ìáäýôïõ Ðñüåäñïò ÅËÅÃÅÉÁ ÁíÜñãõñïò Ä. Ìáñéüëçò Åðéóôçìïíéêüò Õðåýèõíïò Ê.Õ. Âýñùíá ÌÝëïò Ä.Ó ÅËÅÃÅÉÁ

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ä. ËéÜíáò êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊO ÁÑÈÑÏ ÏRIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 57-63, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 57-63, 2005

ÌåëÝôç ðáñáãüíôùí êáñäéáããåéáêïý êéíäýíïõ êáé ôïõ ìåôáâïëéêïý óõíäñüìïõ ó’ Ýíá áãñïôéêü ðëçèõóìü ôïõ Íïìïý Á÷áÀáò Ä. ËéÜíáò1, Á. ÓêáñðÝëïò1, Á. Áñâáíßôçò2, ×ñéóôßíá ×áëêéïðïýëïõ3, Í. ÑáæÞò4 Ðåñßëçøç Óêïðüò ôçò ìåëÝôçò Þôáí ç óõó÷Ýôéóç ðáñáãüíôùí êáñäéáããåéáêïý êéíäýíïõ ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõ ìåôáâïëéêïý óõíäñüìïõ (ÌÓ) óôïí ðëçèõóìü ïñåéíÞò áãñïôïêôçíïôñïöéêÞò ðåñéï÷Þò ôçò Á÷áÀáò. Õëéêü - ÌÝèïäïò: ÅêôéìÞèçêáí ïé ðáñáêïëïõèïýìåíïé, áðü ôï éáôñåßï 5 ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, áóèåíåßò ðïõ ðñïóÝñ÷ïíôáé óôï ÊÝíôñï Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò. ÅðéëÝ÷èçêáí ùò ðÜó÷ïíôåò áðü ìåôáâïëéêü óýíäñïìï (MÓ) åêåßíïé ðïõ ðëçñïýóáí ôïõëÜ÷éóôïí 3 áðü ôá 5 êñéôÞñéá ôçò NCEP/ATP III (ðåñßìåôñïò ìÝóçò óôïõò Üíôñåò: >102 cm êáé óôéò ãõíáßêåò: >88 cm, ôñéãëõêåñßäéá >150 mg/dl, HDL-C óôïõò Üíôñåò: <40 mg/dl êáé óôéò ãõíáßêåò: <50 mg/dl, ÁÐ >130/85mmHg êáé ãëõêüæç áßìáôïò íçóôåßáò >110mg/dl). ÌåëåôÞèçêáí ïé áóèåíåßò ìå ðá÷õóáñêßá (ÂÌÉ >30), ìå áñôçñéáêÞ ðßåóç >140/90 Þ ïé åõñéóêüìåíïé õðü áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ, ìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç êáé ìå õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá. Áðïôåëåóìáôá: ÅðåîåñãÜóèçêáí óôïé÷åßá áðü 505 öáêÝëïõò áóèåíþí ðïõ áöïñïýóáí 303 (60%) ãõíáßêåò êáé 202 (40%) Üíôñåò ìå ìÝóï üñï çëéêßáò 64,5 ±sd 16,1 (åëÜ÷éóôï 18 – ìÝãéóôï 95). ÌÓ äéáðéóôþèçêå óôïõò 137 (27,1%) áóèåíåßò. Áðü áõôïýò, 99 Þôáí ãõíáßêåò êáé 38 Üíäñåò (óõ÷íüôçôá MÓ: 32,7% óôï ãõíáéêåßï êáé 18,8% óôïí áíäñéêü ðëçèõóìü). Ðá÷õóáñêßá âñÝèçêå óå 131/505 (25,9%) áóèåíåßò, õðÝñôáóç óå 311/505 (61,6%), óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò óå 75/505 (14,9%) êáé õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá óå 238/505 (47,1%) áóèåíåßò óõíïëéêÜ. Áðü ôïõò ðáñáðÜíù áóèåíåßò, ÌÓ åß÷áí ïé 71/131 (54,2%) áóèåíåßò ìå ðá÷õóáñêßá, ïé 121/311 (38,9%) áóèåíåßò ìå õðÝñôáóç, ïé 61/75 (81,3%) áóèåíåßò ìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç êáé ïé 83/238 (34,9%) áóèåíåßò ìå õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá. ÓõìðåñÜóìáôá: Ôï ÌÓ åßíáé áñêåôÜ óõ÷íü (27,1%) óôïí óõãêåêñéìÝíï ðëçèõóìü êáé åìöáíßæåé éäéáßôåñç óõó÷Ýôéóç ìå ôçí ðáñïõóßá ðáñáãüíôùí êáñäéáããåéáêïý êéíäýíïõ: óáê÷áñþäç äéáâÞôç (p <0,0001), ðá÷õóáñêßáò (p <0,0001), õðÝñôáóçò (p <0,0001) êáé õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßáò (p <0,0005). Áõôü áðïêôÜ éäéáßôåñç óçìáóßá, äåäïìÝíïõ üôé áðü ðñüóöáôåò ìåëÝôåò öáßíåôáé üôé ïé áóèåíåßò ìå ÌÓ Ý÷ïõí ìåãáëýôåñï êßíäõíï åìöÜíéóçò êáñäéáããåéáêÞò íüóïõ áðü åêåßíï ðïõ èá ìðïñïýóå íá áðïäïèåß óôïõò åðß ìÝñïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ.

1 Ãåíéêüò Éáôñüò, ÅðéìåëçôÞò Â´ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò Á÷áÀáò, 2Éáôñüò ÊÝíôñïõ Õãåßáò Êëåéôïñßáò Á÷áÀáò, 3Ðáéäßáôñïò, ÐÜôñá, 4Ãåíéêüò Éáôñüò, ÄéåõèõíôÞò ÊÝíôñïõ Õãåßáò Êëåéôïñßáò Á÷áÀáò

ÅéóáãùãÞ Ôï ìåôáâïëéêü óýíäñïìï (ÌÓ), ðïõ ðåñéãñÜöôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ ôï 1988 áðü ôïí Reaven1 ùò “óýíäñïìï ×”, áðïôåëåß Ýíá ðïëëáðëü ðáñÜãïíôá êéíäýíïõ ãéá ôçí åìöÜíéóç êáñäéáããåéáêÞò íüóïõ êáé óáê÷áñþäïõò äéáâÞôç. Åðßóçò öáßíåôáé üôé ðñïäéáèÝôåé óå óýíäñïìï ðïëõêõóôéêþí ùïèçêþí, ëéðþäåò Þðáñ, ÷ïëïëéèßáóç, Üóèìá, äéáôáñá÷Ýò ôïõ ýðíïõ êáé êÜðïéåò ìïñöÝò êáñêßíïõ. ÐáñïõóéÜæåôáé óôï 4% ôùí åöÞâùí, áëëÜ óôï 30% ôùí õðÝñâáñùí åöÞâùí óôéò ÇíùìÝíåò Ðïëéôåßåò ôçò ÁìåñéêÞò2, óôï 25% ðåñßðïõ ôïõ åíÞëéêïõ ðëçèõóìïý (ãéá Üôïìá 40 åôþí êáé Üíù ôï ðïóïóôü öôÜíåé ôï 40%), åíþ óå áññþóôïõò ìå óôåöáíéáßá íüóï ç åðßðôùóç ËÝîåéò êëåéäéÜ: Ìåôáâïëéêü óýíäñïìï, ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, êáñäéáããåéáêüò êßíäõíïò ÕðïâëÞèçêå: Ç åñãáóßá áõôÞ õðåâëÞèçêå ãéá ôï âñáâåßï ÉÊÊÏÕ óôï 17ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (×áëêéäéêÞ, 4-8 ÌáÀïõ 2005) êáé âñáâåýèçêå áðü ôçí ÅðéôñïðÞ Êñßóçò. Äçìïóéåýåôáé ìå êïéíÞ áðüöáóç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ðåñéïäéêïý êáé ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Óõíåäñßïõ. Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Á.Ê. ÓêáñðÝëïò, Ãåíéêüò Éáôñüò, ÅðéìåëçôÞò Â´ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò Á÷áÀáò, Äéåýèõíóç: Áèçíþí 8, Ê. ÏâñéÜ Ðáôñþí, Ô.Ê. 26500, ÔçëÝöùíá: 2610 529977, 6979 529977, 26940 31301, Fax: 2610 226400, 26940 31303, e-mail: ska@panafonet.gr 57

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ä. ËéÜíáò êáé óõí.

3. ôçí áõîçìÝíç áñôçñéáêÞ ðßåóç, 4. ôçí áíôßóôáóç óôçí éíóïõëßíç (ìå Þ ÷ùñßò äõóáíåîßá óôç ãëõêüæç), Summary 5. ôçí ðñï-öëåãìïíþäç êáôÜóôáóç, Aim: Metabolic syndrome (MS) is related with increased cardiovascular risk. The aim of the present study is to estimate the relation of MS with specific ðïõ åêôéìÜôáé êëéíéêÜ êõñßùò ìå cardiovascular risk factors in the population of a rural region of Achaia. Materiôçí áýîçóç ôçò C-áíôéäñþóáò al and Method: We used data from the files of patients who attended the ðñùôåÀíçò êáé Health Center of Erymantheia. The patients who fulfilled 3 at least from the 5 6. ôçí ðñï-èñïìâùôéêÞ êáôÜóôáóç, NCEP/ATP III criteria (waist circumference, serum triglycerides, HDL-cholesterðïõ åêôéìÜôáé êõñßùò ìå ôçí áýol, blood pressure, fasting blood glucose) were chosen as suffering from MS. 2 We also studied the files of patients with obesity (BMI >30 kg/m ), hypertension, îçóç ôïõ plasma plasminogen diabetes and dyslipidaemia. Results: We processed 505 files of patients that activator inhibitor (PAI)-1 êáé ôïõ concerned 303 (60%) women and 202 (40%) men (mean age: 64.5 years; SD: éíùäïãüíïõ. ±16.1; minimum: 18; maximum: 95). MS was diagnosed in 137/505 (27.1%) Óôçí ðáèïãÝíåóç ôïõ ÌÓ öáßíåpatients, 99 females and 38 males (MS frequency: 32.7% in women and 18.8% ôáé üôé ðñùôïóôáôïýí ôñåéò êýñéåò in men). Obesity was found in 131 (25.9%) patients, hypertension in 311 (61.6%), diabetes in 75 (14,9%) and dyslipidaemia in 238 (47.1%). Accordingly, MS was áéôßåò. Ç ðá÷õóáñêßá êáé ç áíþìáëç diagnosed in 71/131 (54.2%) obese patients, 121/311 (38.9%) patients sufferiêáôáíïìÞ ôïõ óùìáôéêïý ëßðïõò ìðïng from hypertension, 61/75 (81.3%) diabetic patients and 83/238 (34.9%) ñïýí íá ðñïêáëÝóïõí ðïëëÝò ìåôáâïpatients suffering from dyslipidaemia. Conclusions: MS is rather frequent in our ëéêÝò äéáôáñá÷Ýò ðïõ áðïôåëïýí áíåpopulation. It is especially related to diabetes (p <0.0001), obesity (p<0.0001), îÜñôçôïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ãéá hypertension (p<0.0001) and dyslipidaemia (p<0.0005). This seems to be very important, since recent studies have shown that MS patients undergo a higher êáñäéáããåéáêÞ íüóï: õðÝñôáóç, äõóëécardiovascular risk than the added risk of every risk factor seperatley. ðéäáéìßá, õðåñãëõêáéìßá, áíôßóôáóç óôçí éíóïõëßíç, ðñï-öëåãìïíþäåéò êáKey words: Metabolic Syndrome, risk factors, cardiovascular risk ôáóôÜóåéò. Ãé’ áõôü êáé ç ÁÔÑ ÉÉÉ Health Centers of Erymantheia and Kleitoria èåùñåß ôçí êïéëéáêÞ ðá÷õóáñêßá ùò ôçí êõñßáñ÷ç áéôßá ôïõ ÌÓ. 3 Ç áíôßóôáóç óôçí éíóïõëßíç èåùñåßôáé áðü åßíáé 50% . Óå ðñüóöáôç ìåëÝôç åëëçíéêïý ðëçèõóìïý Üíù ôùí 18 åôþí, ÷ùñßò åãêáôåóôçìÝíç áñêåôïýò åñåõíçôÝò ùò áéôßá óçìáíôéêüôåñç áðü êáñäéáããåéáêÞ íüóï Þ óáê÷áñþäç äéáâÞôç, ç åðß- ôçí ðá÷õóáñêßá1,8, áí êáé áõôü åßíáé äýóêïëï íá ðôùóç âñÝèçêå 19,8% (25,2% óôïõò Üíäñåò êáé õðïóôçñé÷èåß, áöïý ïé äýï êáôáóôÜóåéò ó÷åôßæï14,6% óôéò ãõíáßêåò)4. Óå Üëëç ìåãÜëç åëëçíéêÞ íôáé ìåôáîý ôïõò. Ç áíôßóôáóç óôçí éíóïõëßíç ìåëÝôç, ï åðéðïëáóìüò ôïõ ÌÓ óå åíÞëéêåò ìå ðñïêáëåß ìå äéÜöïñïõò ìç÷áíéóìïýò äéáôáñáãìÝÝíáí Þ ðåñéóóüôåñïõò ðáñÜãïíôåò êáñäéáããåéá- íç áíï÷Þ ãëõêüæçò, äõóëéðéäáéìßá êáé õðÝñôáóç. êïý êéíäýíïõ âñÝèçêå 58,8% (49,7% óôïõò ÜíÙò áíåîÜñôçôïé áéôéïëïãéêïß ðáñÜãïíôåò 5 äñåò êáé 65,3% óôéò ãõíáßêåò) , åíþ óå áóèåíåßò ðñÝðåé íá èåùñçèïýí üëá ôá õðüëïéðá óõóôáôéìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç Þôáí 74,8%, óå áóèåíåßò êÜ ôïõ óõíäñüìïõ, ôá ïðïßá åðçñåÜæïíôáé áðü ìå õðÝñôáóç 60%, ìå êïéëéáêÞ ðá÷õóáñêßá 72% ãåíåôéêïýò êáé åðßêôçôïõò ðáñÜãïíôåò. Ãéá ðáêáé ìå õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá 65,3%6. ñÜäåéãìá, ï ìåôáâïëéóìüò ôùí ëéðéäßùí, ç ñýèìéÔï ÌÓ, óýìöùíá ìå ôï Third Report of the óç ôçò áñôçñéáêÞò ðßåóçò, ç éêáíüôçôá Ýêêñéóçò National Cholesterol Education Program (NCEP) éíóïõëßíçò, áëëÜ êáé ç åõáéóèçóßá óôçí éíóïõëßExpert Panel on Detection, Evaluation, and íç ðïéêßëëïõí áðü Üôïìï óå Üôïìï. ÅðéðëÝïí Treatment of High Blood Cholesterol in Adults åíï÷ïðïéåßôáé ç ðñï÷ùñçìÝíç çëéêßá9 êáé åíäï(Adult Treatment Panel III – ATP III)7 áðïôå- êñéíïëïãéêïß ðáñÜãïíôåò10. ëåßôáé áðü 6 óõóôáôéêÜ ôá ïðïßá ó÷åôßæïíôáé ìå Ôñåéò ôïõëÜ÷éóôïí ïñãáíéóìïß Ý÷ïõí ðñïôåßíåé ôçí áíÜðôõîç êáñäéáããåéáêÞò íüóïõ: êëéíéêÜ êñéôÞñéá ãéá ôç äéÜãíùóç ôïõ ÌÓ7,11-13, 1. ôçí (êïéëéáêÞ, êõñßùò) ðá÷õóáñêßá, ðïõ åêôé- ôá ïðïßá áðü ðïëëÝò áðüøåéò åßíáé üìïéá. ÓýììÜôáé êõñßùò ìå ôç ìÝôñçóç ôçò ðåñéìÝôñïõ öùíá ìå ôçí ÁÔÑ ÉÉÉ, ôï óýíäñïìï ïñßæåôáé ùò ç ýðáñîç ôïõëÜ÷éóôïí ôñéþí áðü ôá ðáñáêÜôù ìÝóçò, 2. ôçí áèçñïãüíï äõóëéðéäáéìßá, ðïõ åêôéìÜôáé ðÝíôå óôïé÷åßá: 1. Ôñéãëõêåñßäéá ³150 mg/dl êõñßùò ìå ôá áõîçìÝíá åðßðåäá ôñéãëõêåñé2. HDL ÷ïëçóôåñüëç <40 mg/dl ãéá ôïõò Üíäßùí êáé ôá ìåéùìÝíá åðßðåäá HDL, Relation of metabolic syndrome with cardiovascular risk factors D. Lianas, Á. Skarpelos, A. Arvanitis, N. Razis

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ä. ËéÜíáò êáé óõí.

äñåò êáé <50mg/dl ãéá ôéò ãõíáßêåò 3. ÁñôçñéáêÞ ðßåóç ³130/85mmHg 4. Ðåñßìåôñïò ìÝóçò >102 cm ãéá ôïõò Üíäñåò êáé >88 cm ãéá ôéò ãõíáßêåò 5. Ãëõêüæç íçóôåßáò ³110 mg/dl ¼ðùò åßíáé åýêïëá êáôáíïçôü, ùò óýíïëï ðïëëáðëþí ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ, ôï ÌÓ ðñïäéáèÝôåé ðïëý éó÷õñüôåñá ãéá êáñäéáããåéáêÞ íüóï áðü ïðïéïíäÞðïôå áíåîÜñôçôï ðáñÜãïíôá. ÈÝëïíôáò íá ðñïóäéïñßóïõí áõôÞí ôçí ðñïäéÜèåóç, ïé åñåõíçôÝò ôçò ìåëÝôçò Framingham ÷ñçóéìïðïßçóáí ôçí ôåñÜóôéá âÜóç äåäïìÝíùí ôçò ìåëÝôçò (ðïõ óõëëÝãåôáé áðü ôï 1948). ÅðÝëåîáí 3323 Üôïìá óå ïêôáåôÞ ðáñáêïëïýèçóç êáé äéÜöïñá óôáôéóôéêÜ ìïíôÝëá. Ùóôüóï ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôïõò Þôáí ìÜëëïí öôù÷Ü14. Åêåßíï ðïõ ìðüñåóáí íá äåßîïõí åßíáé üôé ôï ÌÓ åßíáé éäéáßôåñá éó÷õñüò ðñïäéáèåóéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôçí áíÜðôõîç óáê÷áñþäïõò äéáâÞôç, áëëÜ êáé üôé ï äéáâÞôçò, óôïõò Üíäñåò ôïõëÜ÷éóôïí, ðñïäéáèÝôåé éó÷õñÜ óå êáñäéáããåéáêÞ íüóï. Ç ôåëåõôáßá äéáðßóôùóç åðéâåâáéþèçêå éó÷õñüôåñá áðü âñåôáíéêÞ ìåëÝôç ðïõ âáóßóôçêå óôç âÜóç äåäïìÝíùí ôçò UK Prospective Diabetes Study (UKPDS)15. Áðü ìåôá-áíáëýóåéò üìùò, üðùò Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S) êáé Air Force/Texas Coronary Atherosclerosis Prevention Study (AFCAPS/TexCAPS), âñÝèçêå üôé ï ìáêñïðñüèåóìïò ó÷åôéêüò êßíäõíïò ãéá åìöÜíéóç ìåéæüíùí óôåöáíéáßùí óõìâÜíôùí áóèåíþí ìå ÌÓ ðïõ äåí áíÝðôõîáí äéáâÞôç åßíáé áõîçìÝíïò (äåêáåôÞò êßíäõíïò >20%)16. ÁëëÜ êáé óå Üëëç ìåëÝôç âñÝèçêå üôé ç èíçóéìüôçôá óå Üôïìá ìå ÌÓ Þôáí áõîçìÝíç, áêüìá êáé óôá ðñþéìá óôÜäéá, ðñéí ôçí áíÜðôõîç óáê÷áñþäç äéáâÞôç Þ êáñäéáããåéáêÞò

íüóïõ (ó÷Þìáôá É êáé ÉÉ)17. Äõóôõ÷þò ôï ÌÓ äåí äßíåé óõìðôþìáôá ðñéí ïäçãÞóåé óå êÜðïéá áðü ôéò åðéðëïêÝò ôïõ êáé ãé’ áõôü ðïëý óõ÷íÜ ï áóèåíÞò äåí áíáæçôåß éáôñéêÞ âïÞèåéá. ÓõíÞèùò ï ðÜó÷ùí áðü ÌÓ ðñïóÝñ÷åôáé ãéá Üëëïõò ëüãïõò óôï ãéáôñü, ï ïðïßïò ðñÝðåé íá Ý÷åé õøçëü äåßêôç õðïøßáò ðñïêåéìÝíïõ íá áíáæçôÞóåé ôç äéÜãíùóç ôïõ óõíäñüìïõ. Áõôü ïäçãåß áíáðüöåõêôá óôçí áõîçìÝíç åõèýíç ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò ü÷é ìüíï ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç, áëëÜ êáé ãéá ôçí ðñþéìç äéÜãíùóç ôïõ óõíäñüìïõ óôïí ðëçèõóìü. Óêïðüò ôçò ðáñïýóçò ìåëÝôçò Þôáí ç åêôßìçóç ôçò óõ÷íüôçôáò ôïõ ÌÓ êáé, êõñßùò, ç óõó÷Ýôéóç ðáñáãüíôùí êáñäéáããåéáêïý êéíäýíïõ üðùò ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò, ç ðá÷õóáñêßá, ç õðÝñôáóç, ç õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá, áëëÜ êáé ç çëéêßá êáé ôï öýëï, ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõ ÌÓ óôïí ðëçèõóìü ïñåéíÞò áãñïôïêôçíïôñïöéêÞò ðåñéï÷Þò ôçò Á÷áÀáò.

Õëéêü - ÌÝèïäïò ×ñçóéìïðïéÞèçêáí óôïé÷åßá ðïõ óõëëÝãïíôáé êáé êáôáãñÜöïíôáé óôïõò öáêÝëïõò ôùí áóèåíþí ôïõ éáôñåßïõ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò õð’ áñéèìüí 5 óôï ÊÝíôñï Õãåßáò ÅñõìÜíèåéáò. Ðñüêåéôáé ãéá ðåñéï÷Þ ïñåéíÞ êáé ó÷åôéêÜ áðïìáêñõóìÝíç, ìå ðëçèõóìü ùò åðß ôï ðëåßóôïí áãñïôéêü – êôçíïôñïöéêü êáé ó÷åôéêÜ õøçëïý ìÝóïõ üñïõ çëéêßáò. ÓõíïëéêÜ åðåîåñãÜóôçêáí ïé öÜêåëïé 505 áóèåíþí, üóïí áöïñÜ óôçí çëéêßá, ôï öýëï, ôï óùìáôéêü âÜñïò, ôï ýøïò, ôçí ðåñßìåôñï ìÝóçò, ôçí áñôçñéáêÞ ðßåóç, ôï ëéðéäáéìéêü ðñïößë, ôçí ôéìÞ

Ó÷Þìáôá É êáé ÉÉ. ÓõíïëéêÞ êáé êáñäéáããåéáêÞ èíçóéìüôçôá óå ó÷Ýóç ìå ôçí ýðáñîç ÌÓ. 59

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ä. ËéÜíáò êáé óõí.

Ãõíáßêåò ¢íäñåò 48%

Ãõíáßêåò ¢íäñåò

28%

52%

72% Ó÷Þìá ÉÉÉ. ÊáôáíïìÞ öýëùí óôï óýíïëï ôïõ ðëçèõóìïý.

Ó÷Þìá ÉV. ÊáôáíïìÞ öýëùí óôïõò ðÜó÷ïíôåò áðü ÌÓ.

400

100

350

300 250

200

150 100

ÁÕ

Õ×

Ð×

ÓÄ

ÌÓ

Ó÷Þìá V. Óõ÷íüôçôá ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ óôï óýíïëï ôïõ ðëçèõóìïý (Ç= çëéêßá >45 åôþí ãéá Üíäñåò, >55 åôþí ãéá ãõíáßêåò, ÁÕ= áñôçñéáêÞ õðÝñôáóç, Õ×= õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá, Ð×= ðá÷õóáñêßá, ÓÄ= óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò).

ôïõ óáê÷Üñïõ áßìáôïò íçóôåßáò êáé ôï áôïìéêü éóôïñéêü õðÝñôáóçò, óáê÷áñþäç äéáâÞôç êáé äõóëéðéäáéìßáò. ÅðéëÝ÷èçêáí ùò ðÜó÷ïíôåò áðü MÓ åêåßíïé ðïõ ðëçñïýóáí ôïõëÜ÷éóôïí 3 áðü ôá 5 êñéôÞñéá ôçò NCEP/ATP III ðïõ áíáöÝñáìå. ÌåëåôÞèçêáí åðßóçò üëïé ïé áóèåíåßò ìå ðá÷õóáñêßá (ÂÌÉ >30 kg/m2), ìå áñôçñéáêÞ õðÝñôáóç (ÁÐ >140/90 mmHg Þ ïé åõñéóêüìåíïé õðü áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ), ìå äéåãíùóìÝíï óáê÷áñþäç äéáâÞôç êáé ìå õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá (LDL >160 mg/dl). Ãéá ôç óôáôéóôéêÞ áíÜëõóç ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ï äåßêôçò óõíÜöåéáò Ö êáé ôï ÷2 test (confidence interval 95%).

ÁðïôåëÝóìáôá ÅðåîåñãÜóèçêáí óôïé÷åßá áðü 505 öáêÝëïõò áóèåíþí ðïõ áöïñïýóáí 303 (60%) ãõíáßêåò êáé 202 (40%) Üíôñåò ìå ìÝóï üñï çëéêßáò 64,5 Ýôç ±SD 16,1 Ýôç (åëÜ÷éóôï: 18 – ìÝãéóôï: 95 Ýôç). ÌÓ äéáðéóôþèçêå óôïõò 137 (27,1%) áóèåíåßò. Áðü áõôïýò, 99 Þôáí ãõíáßêåò êáé 38 Üíäñåò (óõ÷íüôçôá MÓ: 32,7% óôï ãõíáéêåßï êáé 18,8% óôïí áíäñéêü ðëçèõóìü), åíþ 130 Þôáí Üôïìá 60

ÓÄ

Ð×

ÁÕ

Õ×

Ó÷Þìá VI. Óõ÷íüôçôá (%) ôïõ ÌÓ óå ó÷Ýóç ìå ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ (Ó= óýíïëï ôïõ ðëçèõóìïý, Á= Üíäñåò, Ã= ãõíáßêåò).

>55 åôþí êáé ìüëéò 7 Üôïìá £55 åôþí (óõ÷íüôçôá ÌÓ: 34,4% êáé 5,5% óôéò áíôßóôïé÷åò çëéêéáêÝò ïìÜäåò). Åéäéêüôåñá ùò ðñïò ôçí çëéêßá, ïé Üíäñåò >45 åôþí Þôáí óõíïëéêÜ 179/202 (88,6%) êáé óå 38 áðü áõôïýò (21,2%) äéáðéóôþèçêå ÌÓ. Ïé ãõíáßêåò >55 åôþí Þôáí óõíïëéêÜ 216/303 (71,3%) êáé óå 93 áðü áõôÝò (43,1%) äéáðéóôþèçêå ÌÓ. ÓõíïëéêÜ ôá Üôïìá ìå ðñüóèåôï êßíäõíï ëüãù çëéêßáò (>45 åôþí ãéá ôïõò Üíäñåò, >55 åôþí ãéá ôéò ãõíáßêåò) Þôáí 395/505 (78,2%) êáé ôá 131 áðü áõôÜ (33,2%) åíåöÜíéóáí ÌÓ. Ðá÷õóáñêßá âñÝèçêå óå 131/505 (25,9%) áóèåíåßò, õðÝñôáóç óå 311/505 (61,6%), óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò óå 75/505 (14,9%) êáé õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá óå 238/505 (47,1%) áóèåíåßò óõíïëéêÜ. Áðü ôïõò ðáñáðÜíù áóèåíåßò, ÌÓ åß÷áí ïé 71/ 131 (54,2%) áóèåíåßò ìå ðá÷õóáñêßá, ïé 121/ 311 (38,9%) áóèåíåßò ìå õðÝñôáóç, ïé 61/75 (81,3%) áóèåíåßò ìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç êáé ïé 83/238 (34,9%) áóèåíåßò ìå õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá.

ÓõìðåñÜóìáôá – ÓõæÞôçóç Ç ðáñïõóßá ôïõ ÌÓ óôïí ðëçèõóìü ôçò ðåñéï÷Þò åßíáé áñêåôÜ óõ÷íÞ (27,1%) êáé âñßóêåôáé êïíôÜ óôá åðßðåäá ôçò äéåèíïýò âéâëéïãñá-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ä. ËéÜíáò êáé óõí.

ößáò. Ïé ãõíáßêåò ðáñïõóéÜæïõí ÌÓ óå ìåãáëýôåñï ðïóïóôü áðü ü,ôé ïé Üíôñåò (32,7% vs 18,8%, p <0,0005). Ðïëý ìåãáëýôåñç óõ÷íüôçôá ÌÓ åìöÜíéóáí êáé ôá Üôïìá >55 åôþí óå ó÷Ýóç ìå ôá Üôïìá £55 åôþí (34,4% vs 5,5%, p <0,0001). ¼ðùò öáßíåôáé óôïí ðßíáêá É, õðÜñ÷åé óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÞ óõó÷Ýôéóç ôïõ ÌÓ ìå ôïõò ðáñÜãïíôåò êáñäéáããåéáêïý êéíäýíïõ ðïõ åîåôÜóáìå: óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò p<0,0001, ðá÷õóáñêßá p<0,0001, õðÝñôáóç p<0,0001, çëéêßá >45 åôþí ãéá ôïõò Üíäñåò êáé >55 åôþí ãéá ôéò ãõíáßêåò p<0,0005 êáé õðåñ÷ïëçóôåñïëáéìßá p <0,0005. ÁëëÜ êáé ç óõíÜöåéá ðïõ åìöáíßæåé ôï ÌÓ êõñßùò ìå ôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç (Ö=0,50), áëëÜ êáé ìå ôçí ðá÷õóáñêßá (Ö=0,36), ôçí õðÝñôáóç (Ö=0,33) êáé ôçí çëéêßá >45 åôþí ãéá ôïõò Üíäñåò êáé >55 åôþí ãéá ôéò ãõíáßêåò (Ö=0,31) åßíáé óçìáíôéêÞ. Áõôü óçìáßíåé üôé üôáí ôï ÌÓ åßíáé ðáñüí, õðÜñ÷åé ìåãÜëç ðéèáíüôçôá íá åßíáé êáé ïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ðáñüíôåò (êáé áíôéóôñüöùò). Ç óõíÜöåéá áõôÞ Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá, äåäïìÝíïõ üôé ïé áóèåíåßò ìå ÌÓ Ý÷ïõí ìåãáëýôåñï êßíäõíï åìöÜíéóçò êáñäéáããåéáêÞò íüóïõ áðü åêåßíï ðïõ èá ìðïñïýóå íá áðïäïèåß óôïõò åðß ìÝñïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, êáèþò ôá ðïóïóôÜ êéíäýíïõ êáèåíüò áðü ôïõò ðáñÜãïíôåò áõôïýò äåí ðñïóôßèåíôáé ãñáììéêÜ, áëëÜ åêèåôéêÜ. Ôï ÌÓ, ùò Ýíá ó÷åôéêÜ “êáéíïýñãéï” óýíäñïìï, áëëÜ êáé ùò ìéá áñêåôÜ óýíèåôç ïíôüôçôá, áðïôåëåß äéåèíþò áíôéêåßìåíï åíôáôéêÞò ìåëÝôçò. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ÝñåõíÜò ìáò âñßóêïíôáé óå óõìöùíßá ìå ôá ìÝ÷ñé ôþñá âéâëéïãñáöéêÜ äåäïìÝíá êáé õðïóôçñßæïõí ôçí áíÜãêç áíá-

Ðßíáêáò É. Óõó÷Ýôéóç ôçò ýðáñîçò ÌÓ ìå ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ (+= ýðáñîç ôïõ ÌÓ Þ ôïõ áíôéóôïß÷ïõ ðáñÜãïíôá, – = ìç ýðáñîÞ ôïõ) ÷2

ÐáñÜãùí

ÌÓ+

ÌÓ-

ÓÄ+ ÓÄÐ×+ Ð×ÁÕ+ ÁÕÇ+ ÇÕ×+ Õ×Á Ã

61 76 71 66 121 16 131 6 83 54 99 38

14 354 60 308 190 178 264 104 155 213 204 164

0,50

130,91 <0,0001

0,36

65,56

<0,0001

0,33

56,8

<0,0001

0,31

33,42

<0,0005

0,16

13,66

<0,0005

0,15

11,78

<0,0005

æÞôçóçò ðéï óõãêåêñéìÝíùí ïäçãéþí ãéá ôçí ðñþéìç äéÜãíùóç êáé ôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ ÌÓ. Ìå äåäïìÝíç ôçí éó÷õñÞ óõíÜöåéÜ ôïõ ìå ôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç, åßíáé öáíåñü üôé ç ìÝôñçóç ôùí åðéðÝäùí ôçò ãëõêïæõëéùìÝíçò áéìïóöáéñßíçò HbA1c èá åß÷å ðéèáíüí êÜðïéá äéáãíùóôéêÞ Þ ðñïãíùóôéêÞ áîßá. ÌÝíåé íá êáèïñéóôïýí ôá üñéá ôéìþí áëëÜ êáé ï êáôÜëëçëïò ÷ñüíïò ìÝôñçóÞò ôçò óå õãéåßò åíÞëéêåò18. Ç óõíÜöåéá ôïõ ÌÓ ìå ôçí ðá÷õóáñêßá ïäçãåß óôï åñþôçìá åÜí ó÷åôßæåôáé ôï âÜñïò ãÝííçóçò ôùí ðáéäéþí êáé, êõñßùò, ïé ðáñåêêëßóåéò áðü ôçí ïìáëÞ áýîçóç ôïõ âÜñïõò, ìå ôçí áðþôåñç áíÜðôõîç ÌÓ ôùí ßäéùí Þ ôùí ãïíÝùí ôïõò19. Ç óçìáóßá ôçò ðáéäéêÞò ðá÷õóáñêßáò áëëÜ êáé ôï ðïéïò äåßêôçò ôïõ óùìáôéêïý âÜñïõò (äåßêôçò ìÜæáò óþìáôïò, ðåñßìåôñïò ìÝóçò, ðåñéåêôéêüôçôá óå ëßðïò ê.ëð.) åßíáé ðåñéóóüôåñï “ðñïãíùóôéêüò” üóïí áöïñÜ óôá ðáéäéÜ áðïôåëïýí Þäç áíôéêåßìåíï ìåëÝôçò 20. Åðßóçò ìåëåôþíôáé èÝìáôá üðùò óå ðïéï âáèìü åðçñåÜæåé ôçí åìöÜíéóç ôïõ ÌÓ ç äéáôñïöÞ êáé ç Üóêçóç4,21, ðïéá åßíáé ç âÝëôéóôç äßáéôá, ðïéá åßíáé ç áîßá ôçò ìåóïãåéáêÞò äéáôñïöÞò êáé ðïéïò ôýðïò Üóêçóçò ðñÝðåé íá óõíéóôÜôáé. Ùò ðñïò ôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ ÌÓ ìåëåôÜôáé êáé ç áîßá ðñïëçðôéêÞò ÷ïñÞãçóçò áóðéñßíçò22-24, ìåôöïñìßíçò25-29, áêáñâüæçò30, ïñëéóôÜôçò31, óôáôéíþí22,24, áíôáãùíéóôþí ôïõ ìåôáôñåðôéêïý åíæýìïõ ôçò áããåéïôåíóßíçò, áíôáãùíéóôþí ôùí õðïäï÷Ýùí ôçò áããåéïôåíóßíçò ÉÉ, âéôáìßíçò Â6, Â12 êáé öõëëéêïý ïîÝïò22,32 óå åðéëåãìÝíïõò õãéåßò åíÞëéêåò (Þ êáé ðáéäéÜ – åöÞâïõò). Ç óçìáíôéêÞ óõ÷íüôçôá ôïõ ÌÓ óôïí ðëçèõóìü êáèéóôÜ ôï èÝìá áõôü ùò Ýíá áðü ôá ðñùôáñ÷éêÜ æçôÞìáôá ðïõ èá Ýðñåðå íá áðáó÷ïëåß ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò. Ï Ãåíéêüò/Ïéêïãåíåéáêüò Ãéáôñüò åßíáé ï êáô’ åîï÷Þí ëåéôïõñãüò ôçò Õãåßáò ðïõ èá ðñÝðåé íá áíáæçôÜ ôï ÌÓ óå üëïõò ôïõò ðïëßôåò ðïõ ôïí åðéóêÝðôïíôáé êáé ü÷é ìüíï óôïõò áóèåíåßò, áöïý ôï óýíäñïìï áõôü äåí ðñïêáëåß óõìðôþìáôá ðñéí ïäçãÞóåé óå åðéðëïêÝò. Áóöáëþò ï ßäéïò èá ðñÝðåé êáé íá ôï áíôéìåôùðßæåé, Ý÷ïíôáò óôç äéÜèåóÞ ôïõ üëá ôá äåäïìÝíá êáé ôá ìÝóá ðïõ áðáéôïýíôáé. Ðéèáíüôáôá ç ðñþéìç áíß÷íåõóç (ðñüãíùóç) ôïõ ÌÓ óôï ãåíéêü ðëçèõóìü, åÜí ãßíåé ðïôÝ åöéêôÞ, èá åß÷å ùöÝëéìá áðïôåëÝóìáôá. ÕðÜñ÷ïõí ìÜëéóôá áñêåôÝò åñãáóßåò ðïõ õðïóôçñßæïõí üôé ï ðñïëçðôéêüò Ýëåã÷ïò ãéá ôçí áíß÷íåõóç ôïõ óáê÷áñþäïõò äéáâÞôç èá åß÷å ùöÝëé61

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ìá áðïôåëÝóìáôá33-38, áëëÜ èá Þôáí êáé åðéêåñäÞò39, äåäïìÝíïõ ôïõ ðïëý õøçëïý Üìåóïõ êáé Ýììåóïõ êüóôïõò ôçò íüóïõ êáé ôùí åðéðëïêþí ôçò ãéá ôç äçìüóéá õãåßá40. ÐÜíôùò ôõ÷áéïðïéçìÝíåò ìåëÝôåò ðïõ íá áðïäåéêíýïõí êÜôé ôÝôïéï äåí õðÜñ÷ïõí ðñïò ôï ðáñüí41. Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ êÜôé ôÝôïéï áðïäåé÷èåß, åßíáé óßãïõñï üôé ôçí åöáñìïãÞ ôïõ ðñïëçðôéêïý åëÝã÷ïõ èá áíáëÜâïõí ïé ëåéôïõñãïß ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, ôüóï äéåèíþò üóï êáé óôçí ÅëëÜäá. Âéâëéïãñáößá 1. ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá ÌåëÝôçò ôçò ÕðÝñôáóçò. ÐñáêôéêÝò ÊáôåõèõíôÞñéåò Ïäçãßåò ãéá ôçí ÕðÝñôáóç. ÁèÞíá 2005. 2. 2003 European Society of Hypertension – European Society of Cardiology Guidelines for the Management of Arterial Hypertension. J Hypertens, 21:1011-53, 2003. 3. Seventh Report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Hypertension, 42:1206-52, 2003. 4. 2003 World Health Organization – International Society of Hypertension Statement on Management of Hypertension. J Hypertens, 21:198392, 2003. 5. ÌïõíôïêáëÜêçò È, Á÷åßìáóôïò Á, ÂáñóáìÞò Å, Æáìðïýëçò ×, ÊáñáôæÜò Í, ÐáðáäïãéÜííçò Ä, Óôåñãßïõ Ã. ÓõóôÜóåéò ãéá ôç äéÜãíùóç êáé ôç èåñáðåßá ôçò õðÝñôáóçò áðü ôïí êëéíéêü ãéáôñü. Ðñüãñáììá “Õãåßá ãéá ôïí Ðïëßôç”. Ïäçãßåò ÏñèÞò ÊëéíéêÞò ÐñÜîçò êáé Öáñìáêïèåñáðåßáò. Õðïõñãåßï Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò, 2000. 6. The Fourth Report on the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure in Children and Adolescents. National High Blood Pressure Education Program Working Group on High Blood Pressure in Children and Adolescents. Pediatrics, 114:555-76, 2004. 7. Stergiou GS, Thomopoulou GC, Skeva II, Mountokalakis TD. Prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension in Greece. The Didima study. Am J Hypertens, 12:959-65, 1999. 8. He J, Whelton PK. Elevated systolic blood pressure as a risk factor for cardiovascular and renal disease. J Hypertens, 17(suppl. 2):S7-S13, 1999. 9. Prospective Studies Collaboration. Age-specific relevance of usual blood pressure to vascular mortality: a meta-analysis of individual data for one million adults in 61 prospective studies. 62

Ä. ËéÜíáò êáé óõí.

Lancet, 360:1903-13, 2002. 10. Conroy R, Pyorala K, Fitzgerald A, Sans S, Menotti A, De Backer G, et al on behalf of the SCORE project group. Prediction of ten-year risk of fatal cardiovascular disease in Europe: the SCORE project. Eur Heart J, 24:987-1003, 2003. 11. O’Brien E, Asmar R, Beilin L, Imai Y, Mancia G, Mengden, et al on behalf of the European Society of Hypertension Working Group on Blood Pressure Monitoring. European Society of Hypertension Recommendations for Conventional, Ambulatory and Home Blood Pressure Measurement. J Hypertens, 21:821-48, 2003. 12. Hansson L, Zanchetti A, Carruthers SG, Dahlof B, Elmfeldt D, Julius S, et al. Effects of intensive blood-pressure lowering and low-dose aspirin in patients with hypertension: principal results of the Hypertension Optimal Treatment (HOT) randomised trial. Lancet, 351:1755-62, 1998. 13. The ALLHAT Officers and Coordinators for the ALLHAT Collaborative Research Group. Major outcomes in high-risk hypertensive patients randomized to angiotensin-converting enzyme inhibitor or calcium channel blocker vs diuretic. The Antihypertensive and LipidLow-ering Treatment to Prevent Heart Attack Trial (ALLHAT). JAMA, 288:2981-97, 2002. 14. Staessen J, Wang J, Thijs L. Cardiovascular protection and blood pressure reduction: a metaanalysis. Lancet, 358:1305-15, 2001. 15. Blood Pressure Lowering Treatment Trialists. Effects of different blood-pressure-lowering regimens on major cardiovascular events: results of prospectively designed overviews of randomised trials. Lancet, 362:1527-35, 2003. 16. Girman CJ, Rhodes T, Mercuri M, Pyorala K, Kjekshus J, Pedersen TR, Beere PA, Gotto AM, Clearfield M; 4S Group and the AFCAPS/TexCAPS Research Group. The metabolic syndrome and risk of major coronary events in the Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S) and the Air Force/Texas Coronary Atherosclerosis Prevention Study (AFCAPS/TexCAPS). Am J Cardiol 93:136-41, 2004. 17. The Metabolic Syndrome and Total and Cardiovascular Disease Mortality. JAMA 288:27092716, 2002. 18. Osei K, Rhinesmith S, Gaillard T, Schuster D. Is glycosylated hemoglobin A1c a surrogate for metabolic syndrome in nondiabetic, first-degree relatives of African-American patients with type 2 diabetes? J Clin Endocrinol Metab 88:4596601, 2003.

Ä. ËéÜíáò êáé óõí.

19. Yajnik CS, Joglekar CV, Pandit AN, Bavdekar AR, Bapat SA, Bhave SA, Leary SD, Fall CH. Higher offspring birth weight predicts the metabolic syndrome in mothers but not fathers 8 years after delivery: the Pune Children’s Study. Diabetes 52:2090-6, 2003. 20. Zhu S, Wang Z, Shen W, Heymsfield SB, Heshka S. Percentage body fat ranges associated with metabolic syndrome risk: results based on the third National Health and Nutrition Examination Survey (1988-1994). Am J Clin Nutr 78:228-35, 2003. 21. Ford ES, Mokdad AH, Giles WH, Brown DW. The metabolic syndrome and antioxidant concentrations: findings from the Third National Health and Nutrition Examination Survey. Diabetes 52:2346-52, 2003. 22. Sowers JR, Frohlich ED. Insulin and insulin resistance: impact on blood pressure and cardiovascular disease. Med Clin North Am 88:6382, 2004. 23. Ginsberg HN. Treatment for patients with the metabolic syndrome. Am J Cardiol 91:29E-39E, 2003. 24. Sowers JR. Recommendations for special populations: diabetes mellitus and the metabolic syndrome. Am J Hypertens 16(Suppl 11):41-5, 2003. 25. Lehtovirta M, Forsen B, Gullstrom M, Haggblom M, Eriksson JG, Taskinen MR, Groop L. Metabolic effects of metformin in patients with impaired glucose tolerance. Diabet Med 18:57883, 2001. 26. Slama G. The potential of metformin for diabetes prevention. Diabetes Metab 29(4 Pt 2):6S10411, 2003. 27. Mogul HR, Peterson SJ, Weinstein BI, Li J, Southren AL. Long-term (2-4 year) weight reduction with metformin plus carbohydrate-modified diet in euglycemic, hyperinsulinemic, midlife women (Syndrome W). Heart Dis 5:38492, 2003. 28. Glueck CJ, Papanna R, Wang P, Goldenberg N, Sieve-Smith L. Incidence and treatment of metabolic syndrome in newly referred women with confirmed polycystic ovarian syndrome. Metabolism 52:908-15, 2003. 29. Rosenbloom AL. Increasing incidence of type 2 diabetes in children and adolescents: treatment considerations. Paediatr Drugs 4:209-21, 2002.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

30. Chiasson JL, Josse RG, Gomis R, Hanefeld M, Karasik A, Laakso M. STOP-NIDDM Trial Research Group. Acarbose treatment and the risk of cardiovascular disease and hypertension in patients with impaired glucose tolerance: the STOP-NIDDM trial. JAMA 290:486-94, 2003. 31. Torgerson JS, Hauptman J, Boldrin MN, Sjostrom L. Xenical in the prevention of diabetes in obese subjects (XENDOS) study: a randomized study of orlistat as an adjunct to lifestyle changes for the prevention of type 2 diabetes in obese patients. Diabetes Care 27:155-61, 2004. 32. Gensini GF, Comeglio M, Colella A. Classical risk factors and emerging elements in the risk profile for coronary artery disease. Eur Heart J 19(Suppl A):A53-61, 1998. 33. Lawrence JM, Bennett P, Young A, Robinson AM. Screening for diabetes in general practice: cross sectional population study. BMJ 323:548551, 2001. 34. Andersson D, Pettersson C. Screening in primary health care. How do the new criteria affect the incidence of diabetes? Lakartidningen 95:5171-5175, 1998. 35. Firth R, Smith S, Toal J, Doherty P, Hamalian F, McAuliffe A, et al. The Irish Diabetes Detection Programme in General Practice. Diabetologia 43(S1): I-IV, 2000. 36. Welborn TA. Diagnosing Australians at risk of diabetes mellitus in general practice. Med J Aust 173:61-62, 2000. 37. American Diabetes Association: Screening for diabetes (Position Statement). Diabetes Care 24(Suppl. 1):S21-S25, 2001. 38. Rolka DB, Nayaran KMV, Thompson TJ, Goldman D, Lindenmayer J, Alich K, Bacall D, Benjamin EM, Lamb B, Stuart DO, Engelgau MM: Performance of recommended screening tests for undiagnosed diabetes and dysglycemia. Diabetes Care 24:1899-1903, 2001. 39. CDC Diabetes Cost-Effectiveness Study Group, Centers for Disease Control and Prevention. The cost-effectiveness of screening for type 2 diabetes. JAMA 280:1757-1763, 1998. 40. American Diabetes Assosiation: Economic consequences of diabetes mellitus in the U.S. in 1997. Diabetes Care 21:296-309, 1998 41. American Diabetes Assosiation: Screening for Type 2 Diabetes. Diabetes Care 23:1563-1580, 2000.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÁÑÈÑÏ ÏRIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 64-68, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 64-68, 2005

¢äåéåò ëåéôïõñãßáò êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò óå ðáñáìåèüñéï íçóéùôéêÞ ðåñéï÷Þ Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ1, È. Ìïýêáò2, Ã. Áíôùíüðïõëïò3, Á. ÖéëáëÞèçò4

Ðåñßëçøç Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý óå èÝìáôá Äçìüóéáò Õãåßáò óôï ðåñéâÜëëïí åõèýíçò ôïõ åßíáé êáèïñéóôéêüò, êáèüóïí åêôüò áðü ôçí ðñüëçøç, åìðëÝêïíôáé êáé äéïéêçôéêÞò öýóåùò èÝìáôá, ôá ïðïßá áðáéôïýí ãíþóç ôçò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, éäéáßôåñïõò ÷åéñéóìïýò óôçí åðßëõóÞ ôïõò êáé óõíå÷Þ óõíåñãáóßá ìå ôéò áñìüäéåò õãéåéïíïìéêÝò õðçñåóßåò. Ç ìåëÝôç áöïñÜ ôçí Üäåéá ëåéôïõñãßáò êáôáóôçìÜôùí õãéåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò óôïí ìéêñüôåñï ÄÞìï ôçò ÷þñáò (ÄÞìïò Ìåãßóôçò). ÅëÝ÷èçóáí 23 êáôáóôÞìáôá õãéåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò ìåôÜ áðü åðéôüðéåò ÕãéåéïíïìéêÝò åðéóêÝøåéò-áõôïøßåò ôñéþí åðïðôþí Äçìïóßáò õãåßáò áðü ôï ôìÞìá ÕãéåéíÞò Ñüäïõ. Ïé åðéèåùñÞóåéò áõôÝò Ýãéíáí áíÜ 6-8 ìÞíåò êáôÜ ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá áðü ÓåðôÝìâñéï 2003 Ýùò Ïêôþâñéï 2004 êáé áöïñïýóáí áóôõéáôñéêÝò åðéèåùñÞóåéò óå êáôáóôÞìáôá ôñïößìùí êáé åîõðçñåôÞóåùò êïéíïý. Ïé Üäåéåò ëåéôïõñãßáò áöïñïýóáí 9 åóôéáôüñéá, 5 ðáíôïðùëåßá, 4 êáöåíåßá-óíáêìðÜñ, 2 ïâåëéóôÞñéá, 1 åãáóôÞñéï æá÷áñïðëáóôéêÞò, 1 êáôÜóôçìá øéëéêþí êáé 1 êÜâá ðïôþí. ¼ëá ôá êáôáóôÞìáôá ëåéôïõñãïýóáí ÷ùñßò Üäåéá. Ôá óõíçèÝóôåñá ðñïâëÞìáôá åíôïðßóôçêáí óå êáôáóêåõÞ WC ìå ðñïèÜëáìï, óôïõò ÷þñïõò ðáñáóêåõÞò öáãçôïý (áñéèìüò ëáíôæþí êáé ÷ñÞóç æåóôïý íåñïý) êáé óôçí áíÜðôõîç ôñáðåæïêáèéóìÜôùí (áñéèìüò ôñáðåæéþí áíÜëïãá ìå ôá ôåôñáãùíéêÜ êáé åßäïò ó÷åôéêÞò Üäåéáò ëåéôïõñãßáò). Áðü ôá 9 åóôéáôüñéá ìüíï ôï Ýíá ðëçñïýóå ôïõò üñïõò, áðü ôá 5 ðáíôïðùëåßá ôá äýï, áðü ôá 4 êáöåíåßá ôï Ýíá, áðü ôá äýï ïâåëéóôÞñéá ôï Ýíá êáé áðü ôá õðüëïéðá ôñßá êáôáóôÞìáôá êáíÝíá. ÓõíïëéêÜ, ìüíï ôï 26% ôùí êáôáóôçìÜôùí ðëçñïýóáí ôïõò áðáñáßôçôïõò üñïõò ôïõ Õãéåéïíïìéêïý êáíïíéóìïý. ÌåôÜ áðü Ýíá ÷ñüíï, óýìöùíá ìå ôéò õðïäåßîåéò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý êáé óå íÝá åðéèåþñçóç áðü Åðüðôç Äçìüóéáò Õãåßáò ôï ðïóïóôü ôùí êáôáóôçìÜôùí ðïõ ðëçñïýóáí ôïõò üñïõò ôïõ Õãåéïíïìéêïý êáíïíéóìïý áíÞëèå óôï 83%. Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý ìå ãíþóåéò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò óôçí ðåñéöÝñåéá åêôüò áðü óõíôïíéóôéêüò óå èÝìáôá Äçìüóéáò Õãåßáò áðïäåéêíýåôáé êáé áðïôåëåóìáôéêüôåñïò, üóïí áöïñÜ ôç óõíåôÞ óõíåñãáóßá ôïõ ôüóï ìå ôéò ÕãéåéïíïìéêÝò õðçñåóßåò, üóï êáé ìå ôç äéáñêÞ ðáñïõóßá êáé ðñïóðÜèåéÜ ôïõ ðñïò ôïõò áðëïýò ðïëßôåò, âáóéêþí áñ÷þí áãùãÞò õãåßáò ÷ùñßò ôï öüâï ôõ÷üí êõñþóåùí.

Ãåíéêüò Éáôñüò, ÄéåõèõíôÞò Å.Ó.Õ. Ðïëõäýíáìï Ðåñéöåñåéáêü Éáôñåßï Ìåãßóôçò, 2Åéäéêåõüìåíïò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ÃÍÍ Ñüäïõ, 3Åðüðôçò Äçìüóéáò Õãåßáò, 4ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò, ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò

ÅéóáãùãÞ Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 21ïõ áéþíá ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óôç ÷þñá ìáò êáëåßôáé íá áðáíôÞóåé óå ðïëëÜ åñùôÞìáôá êáé éäéáßôåñá íá ôåêìçñéþóåé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò ðáñÝìâáóÞò ôçò áëëÜ êáé ôï ñüëï ôçò ùò ðáñÜãïíôá Äçìüóéáò Õãåßáò1. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ç Üóêçóç ôçò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò áðáéôåß ãíþóåéò êáé äåîéüôçôåò óôçí Åðéäçìéïëïãßá, óôç ÓôáôéóôéêÞ, óôç Äçìïãñáößá, óôçí Êïéíùíéïëïãßá, óôçí ÐëçñïöïñéêÞ, óôç äéïßêçóç õðçñåóéþí õãåßáò êáé ôçí ïéêïíïìßá ôçò õãåßáò2. Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý óå èÝìáôá Äçìüóéáò Õãåßáò óôï ðåñéâÜëëïí åõèýíçò ôïõ åßíáé êáèïñéóôéêüò, êáèüóïí åêôüò áðü ôçí ðñüëçøç, ËÝîåéò êëåéäéÜ: Ãåíéêüò/Ïéêïãåíåéáêüò Éáôñüò, Äçìüóéá Õãåßá, ÊïéíùíéêÞ ÉáôñéêÞ, Õðçñåóßåò õãåßáò, ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Êáíïíéóìïß áóöÜëåéáò ôñïößìùí. ÕðïâëÞèçêå: 7 Éïýíéïõ 2005. Ç åñãáóßá áõôÞ Ýëáâå Ýðáéíï åëåýèåñçò áíáêïßíùóçò óôï 17ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (×áëêéäéêÞ, 4-8 ÌáÀïõ 2005). Äçìïóéåýåôáé ìå êïéíÞ áðüöáóç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ðåñéïäéêïý êáé ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Óõíåäñßïõ Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ, Ðïëõäýíáìï Ðåñéöåñåéáêü Éáôñåßï Ìåãßóôçò, Ä/íóç: ÔÊ: 85111, Ìåãßóôç, ÄùäåêÜíçóá, Ôçë: (22460) 49267, 6946468637, e-mail: iatriomegisti@in.gr, ppiatreio@yahoo.gr

Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ êáé óõí.

Fulfillment of food safety regulations by premises selling food products in a borderland island of Greece K. Papadimitriou, Th. Moukas, G. Antonopoulos, A. Philalithis Summary The role of the General Practitioner (G.P.) in matters concerning public health is extremely important. Besides prevention, several administration issues are involved. Those issues require sound knowledge of Social Medicine, careful management and continuous cooperation with the Health services involved. This study records the compliance with the sanitary regulations necessary to issue a licence in different types of premises selling food products in a small island municipality of Greece (Municipality of Megisti). 23 premises of sanitary interest were checked by three Public Health supervisors, from the Department of Hygiene at the Prefecture of Rhodes, who visited the premises involved. Those inspections took place in two phases, with an interval of 6-8 months, from September 2003 to October 2004. The licences concerned several types of premises, namely 9 restaurants, 5 general-stores, 4 snack bars, 2 grill houses, 1 pastry shop, 1 haberdasher shop and 1 liquor store. All those premises were functioning without a licence. In the first inspection only 26% of the premises complied with the food safety regulations. In particular from the 9 restaurants, only 1 and from the 5 general-stores only 2 fulfilled the requirements, and none of the other premises. The most common problems were located in the construction of the toilets, in the areas of food preparation (number of sculleries and use of hot water) and in the number of tables per square meter in relation to the type of licence. A year later, the percentage of the premises that fulfilled the food safety regulations came up to 83%. The role of the G.P. with knowledge of Social Medicine in the, coordination of Public Health matters, proved to be efficient, as far as his cooperation, with the Sanitary services, is concerned. In addition, his continuous presence in the locality and efforts to transmit basic health principles to all citizens, without fear of sanctions.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

×çìåßï Ñüäïõ êáé äüèçêáí åíôïëÝò ó÷åôéêÜ ìå ôçí õãåéïíïìéêÞ ôáöÞ ôùí áðïññéììÜôùí. Ç ìåëÝôç áöïñÜ ôçí Üäåéá ëåéôïõñãßáò êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò óôïí ìéêñüôåñï ÄÞìï ôçò ÷þñáò (ÄÞìïò Ìåãßóôçò), áöïý ðñïçãïõìÝíùò Ý÷ïõí ðñïóäéïñéóèåß êáé åðéóçìáíèåß ôá éäéáßôåñá ôïðéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò ðåñéï÷Þò, ðïõ áöïñïýí ôï ãåùãñáöéêü áðüìáêñï, ôç íïïôñïðßá ôùí êáôïßêùí, ôçí áíÜãêç åëáóôéêüôçôáò óôçí åöáñìïãÞ ôùí äéáôÜîåùí ôïõ Õãåéïíïìéêïý Êáíïíéóìïý3, êáèþò êáé ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ôñüðïõ ôçò ðïëéôéêÞò õãåßáò ðïõ áêïëïõèåßôáé ìå ôç óõíåñãáóßá êáé ôçí åíåñãü óõììåôï÷Þ ôïõ áñìüäéïõ ÔìÞìáôïò ÕãéåéíÞò (Ñüäïõ).

Õëéêü - ÌÝèïäïò

¸ãéíáí áóôõéáôñéêÝò åðéèåùñÞóåéò êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò óýìöùíá ìå ôïí Õãåéïíïìéêü Key Words: General practitioner, Public health, Social Medicine, Health servicÊáíïíéóìü3 êáé óõíïäåßá ðÜíôïôå áðü es, Primary Health Care, Food safety regulations. åðüðôç Äçìüóéáò Õãåßáò óôá êáôáåìðëÝêïíôáé êáé äéïéêçôéêÞò öýóåùò èÝìáôá, ôá óôÞìáôá õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò ôïõ ÄÞìïõ ïðïßá áðáéôïýí ãíþóç ôçò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ìåãßóôçò. ¸ãéíå Ýëåã÷ïò óå 23 êáôáóôÞìáôá õãåéïíïéäéáßôåñïõò ÷åéñéóìïýò óôçí åðßëõóç ôïõò êáé óõíå÷Þ óõíåñãáóßá ìå ôéò áñìüäéåò õãåéïíïìéêÝò õðç- ìéêïý åíäéáöÝñïíôïò ìåôÜ áðü åðéôüðéåò Õãåéïñåóßåò ãéá íá ìçí èéãïýí åôåñïâáñÞ óõìöÝñïíôá íïìéêÝò åðéóêÝøåéò-áõôïøßåò ôñéþí åðïðôþí Äçìïóßáò Õãåßáò áðü ôï ôìÞìá ÕãéåéíÞò Ñüäïõ. Ïé ôùí êáôáíáëùôþí. Ôï êáëïêáßñé ôïõ 2003 êáé êáôÜ ôç äéÜñ- åðéèåùñÞóåéò ãéíüôáí áíÜ 6-8 ìÞíåò êáôÜ ôï ÷ñïêåéá ôçò ôïõñéóôéêÞò ðåñéüäïõ (Éïýëéïò – Áýãïõ- íéêü äéÜóôçìá ÓåðôÝìâñéï 2003 Ýùò Ïêôþâñéï óôïò) êáôáãñÜöçêáí óôï ÐÐÉ Ìåãßóôçò 55 êñïý- 2004 êáé áöïñïýóáí áóôõéáôñéêÝò åðéèåùñÞóåéò óìáôá ãáóôñåíôåñßôéäáò ôñïöéìïãåíïýò ðñïÝëåõ- óå êáôáóôÞìáôá ôñïößìùí êáé åîõðçñåôÞóåùò óçò. ÊáôÜ ôçí ðñïóðÜèåéá äéåñåýíçóçò áõôïý ôïõ êïéíïý. Ïé Üäåéåò ëåéôïõñãßáò áöïñïýóáí 9 åóôéáôüáõîçìÝíïõ áñéèìïý êñïõóìÜôùí êáé ìåôÜ áðü åíçìÝñùóç ôçò ÄçìïôéêÞò áñ÷Þò êáé ôçí áðï- ñéá, 5 ðáíôïðùëåßá, 4 êáöåíåßá-óíáêìðÜñ, 2 óôïëÞ ó÷åôéêþí åããñÜöùí ðñïò ôçí áñìüäéá Äéåý- ïâåëéóôÞñéá, 1 åñãáóôÞñéï æá÷áñïðëáóôéêÞò, 1 èõíóç ÕãéåéíÞò Ñüäïõ, Üñ÷éóáí íá ãßíïíôáé ãéá êáôÜóôçìá øéëéêþí – ôõðïðïéçìÝíùí ðñïúüíôùí ðñþôç öïñÜ åðéôüðéïé õãåéïíïìéêïß Ýëåã÷ïé êáé êáé 1 êÜâá ðïôþí. åðéèåùñÞóåéò áíèõãéåéíþí åóôéþí óôï íçóß üðùò åðßóçò êáé áóôûéáôñéêÝò åðéèåùñÞóåéò êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò. Áêïëïýèçóå Áðïôåëåóìáôá Ýëåã÷ïò ôïõ ðáëáéùìÝíïõ áðï÷åôåõôéêïý äéêôýïõ, óôÜëèçêáí äåßãìáôá ýäáôïò áðü ôéò äýï äåîáìåÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðñþôïõ õãåéïíïìéêïý íÝò ôïõ íçóéïý ãéá ìéêñïâéïëïãéêÞ åîÝôáóç óôï åëÝã÷ïõ äéáðéóôþèçêå üôé üëá ôá êáôáóôÞìáôá 65

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ êáé óõí.

ëåéôïõñãïýóáí ÷ùñßò Üäåéá. Áðü ôá åííÝá åóôéáôüñéá ìüíï ôï Ýíá ðëçñïýóå ôïõò üñïõò ôïõ Õãåéïíïìéêïý Êáíïíéóìïý, áðü ôá ðÝíôå ðáíôïðùëåßá ôá äýï, áðü ôá ôÝóóåñá êáöåíåßá ôï Ýíá, áðü ôá äýï ïâåëéóôÞñéá ôï Ýíá êáé áðü ôá õðüëïéðá ôñßá êáôáóôÞìáôá êáíÝíá. ÄçëáäÞ, ìüíï Ýîé óôá 23 êáôáóôÞìáôá ðëçñïýóáí ôïýò áðáñáßôçôïõò üñïõò ôïõ Õãåéïíïìéêïý Êáíïíéóìïý (Ðßíáêáò É). ¸íá ÷ñüíï ìåôÜ êáé óýìöùíá ìå ôéò õðïäåßîåéò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý, óå íÝá åðéèåþñçóç áðü Åðüðôç Äçìüóéáò Õãåßáò ìüíï ôÝóóåñá êáôáóôÞìáôá äåí ðëçñïýóáí ôïõò õãåéïíïìéêïýò üñïõò åíþ ôá õðüëïéðá äåêáåííÝá ëåéôïõñãïýóáí óýìöùíá ìå ôïõò üñïõò ôïõ Õãåéïíïìéêïý Êáíïíéóìïý (Ðßíáêáò ÉÉ). ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí áóôõúáôñéêþí åðéèåùñÞóåùí ïé ðéï óõ÷íÝò ðáñáâÜóåéò êáôÜ óåéñÜ óõ÷íüôçôáò ðïõ åíôïðßóôçêáí áöïñïýóáí: 1. ÊáêïäéáôçñçìÝíá ðáôþìáôá êáé ïñïöÝò ìç ðñïóôáôåõüìåíá áðü óêüíç êáé õãñáóßá. 2. Ìç êáèáñÝò åðéöÜíåéåò åîïðëéóìïý êáé åñãáëåßùí ðïõ äåí Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå ôñïöÝò. 3. ÊáêÞ ðñïóôáóßá ôçò ôñïöÞò êáôÜ ôçí ðñïåôïéìáóßá, áðïèÞêåõóç, ìåôáöïñÜ, óåñâßñéóìá

êáé Ýêèåóç. 4. Øõãåßá êáé êáôáøýêôåò ÷ùñßò èåñìüìåôñá, êáêïó÷åäéáóìÝíá êáé ìåñéêÜ áðü áõôÜ åãêáôåóôçìÝíá åêôüò ôïõ ÷þñïõ ôïõ êáôáóôÞìáôïò. 5. ¸ëëåéøç åéäþí ìéáò ÷ñÞóçò. 6. ÔïõáëÝôåò ÷ùñßò êáëÞ åðéóêåõÞ, Ýëëåéøç ðñïèáëÜìïõ, áõôüíïìåò ðüñôåò ðïõ åðéêïéíùíïýóáí ìå ôï ÷þñï ðáñáóêåõÞò Þ ðñïåôïéìáóßáò ôïõ öáãçôïý. 7. ÁíåðáñêÞò öùôéóìüò êáé áåñéóìüò ÷ùñßò ðñïóôáôåõìÝíï åíôïé÷éæüìåíï åîïðëéóìü. ¼ëïé ïé ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò Ý÷ïõí óçìáíôéêü ñüëï óôçí áóöÜëåéá ôùí ôñïöþí4.

ÓõæÞôçóç Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý ìå ãíþóåéò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò óôçí ðåñéöÝñåéá åêôüò áðü óõíôïíéóôéêüò óå èÝìáôá Äçìüóéáò Õãåßáò áðïäåéêíýåôáé êáé áðïôåëåóìáôéêüôåñïò, üóïí áöïñÜ ôçí óõíåôÞ óõíåñãáóßá ôïõ ôüóï ìå ôéò ÕãåéïíïìéêÝò Õðçñåóßåò, üóï êáé ìå ôç äéáñêÞ ðáñïõóßá êáé ðñïóðÜèåéá ôïõ ðñïò ôïõò áðëïýò ðïëßôåò,

Ðßíáêáò É. ÁðïôåëÝóìáôá ðñþôçò áóôõúáôñéêÞò åðéèåþñçóçò ôùí êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò (ÓåðôÝìâñéïò 2003) Åßäïò Üäåéáò

Áñéèìüò êáôáóôçìÜôùí

Åóôéáôüñéá Ðáíôïðùëåßá Êáöåíåßá – óíáê ìðáñ Øéëéêþí – ôõðïðïéçìÝíùí ðñïúüíôùí ÏâåëéóôÞñéá ÅñãáóôÞñéï æá÷áñïðëáóôéêÞò ÊÜâá ðïôþí Óýíïëï

9 5 4 1 2 1 1 23

Ðëçñïýí ôïõò õãåéïíïìéêïýò üñïõò

Äåí ðëçñïýí ôïõò õãåéïíïìéêïýò üñïõò

1 2 1

8 3 3 1 1 1

1 1 6

Ðßíáêáò ÉÉ. ÁðïôåëÝóìáôá ôåëåõôáßáò áóôõúáôñéêÞò åðéèåþñçóçò ôùí êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò (Ïêôþâñéïò 2004) Åßäïò Üäåéáò Åóôéáôüñéá Ðáíôïðùëåßá Êáöåíåßá – óíáê ìðáñ Øéëéêþí – ôõðïðïéçìÝíùí ðñïúüíôùí ÏâåëéóôÞñéá ÅñãáóôÞñéï æá÷áñïðëáóôéêÞò ÊÜâá ðïôþí Óýíïëï 66

Áñéèìüò êáôáóôçìÜôùí

Ðëçñïýí ôïõò õãåéïíïìéêïýò üñïõò

Äåí ðëçñïýí ôïõò õãåéïíïìéêïýò üñïõò

9 5 4 1 2 1 1 23

7 4 4

2 1 1

2 1 1 19

Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ êáé óõí.

âáóéêþí áñ÷þí áãùãÞò õãåßáò ÷ùñßò ôï öüâï ôõ÷üí êõñþóåùí. Åßíáé áíáãêáßá åðïìÝíùò, ç åöáñìïãÞ áëëÜ êáé ç äéÜäïóç ìéÜò åêðáßäåõóçò áãùãÞò Õãåßáò óå üëïõò åêåßíïõò ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôçí ðáñáãùãÞ, áðïèÞêåõóç êáé ôç äéáêßíçóç ôùí ôñïößìùí.5 Óå ðñüóöáôç ìåëÝôç óôçí Áããëßá6, áíáöÝñåôáé üôé åßíáé ðñïôéìçôÝá ç ðñüëçøç áðü ôïí Ýëåã÷ï êáé ôéò åðéèåùñÞóåéò. Ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí êáôáíáëùôþí áðü áíáóöáëÞ ôñüöéìá, ç Ýìöáóç óôïõò íüìïõò ãéá ôá ôñüöéìá Ý÷åé ìåôáêéíçèåß áðü ôïí Ýëåã÷ï êáé ðéóôïðïßçóç ôïõ ôåëéêïý ðñïúüíôïò óôçí áîéïëüãçóç êéíäýíïõ êáé óôá ðñïãñÜììáôá äéáóöÜëéóçò ôçò áóöÜëåéáò ôùí ôñïößìùí (ð.÷. ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôï óýóôçìá ÁíÜëõóç Êéíäýíùí êáé ¸ëåã÷ïò Êñßóéìùí Óçìåßùí)7. Óå üëá ôá êáôáóôÞìáôá åß÷å ÷ïñçãçèåß Üäåéá ëåéôïõñãßáò ôï Ýôïò 2002, ç ïðïßá åß÷å õðïãñáöåß áðïêëåéóôéêÜ êáé ìüíï áðü ôïí íõí ÄÞìáñ÷ï Ìåãßóôçò, ÷ùñßò íá ìåóïëáâåß ïðïéáäÞðïôå Üëëç õðçñåóßá, ìíçìïíåýïíôáò êáôáñãçìÝíåò õãåéïíïìéêÝò äéáôÜîåéò, (üðùò ôçí õð. áñ. Ã6001 áðü 19/05/1967) êáé ìå äåêáåôÞ éó÷ý. Áêïëïýèçóå áíÜêëçóç üëùí ôùí áäåéþí ëåéôïõñãßáò êáé íá åðáíÝëèïõí ìå íÝåò áéôÞóåéò üëïé ïé åíäéáöåñüìåíïé, áöïý ðñïçãïõìÝíùò õðïâÜëïõí ôá áðáñáßôçôá Ýããñáöá-äéêáéïëïãçôéêÜ óôïí ÄÞìï. Åßíáé åíäåéêôéêÞ ç áäõíáìßá ôçò ðñùôïâÜèìéáò êáé äåõôåñïâÜèìéáò ÔïðéêÞò Áõôïäéïßêçóçò íá óõíåñãáóôåß ìå ôïõò åðáããåëìáôßåò ôçò ÐÖÕ êáé íá äéáäñáìáôßóåé óçìáíôéêü ñüëï óôï ó÷åäéáóìü, ôçí åöáñìïãÞ êáé áîéïëüãçóç ðñïãñáììÜôùí Äçìüóéáò Õãåßáò8. ÁíáöÝñåôáé ìå óáöÞíåéá óôï Üñèñï 15 ôïõ Í.3172/20039, üôé ïé õðçñåóßåò Äçìüóéáò õãåßáò ôùí ÏÔÁ Á´ âáèìïý üðùò êáé ïé áñìïäéüôçôåò ôùí ïñãáíéóìþí ôïðéêÞò Áõôïäéïßêçóçò, ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí ðñïóôáóßá ôçò Äçìüóéáò Õãåßáò, üôé áóêïýíôáé ìÝóá óôá ðëáßóéá ôùí äéáôÜîåùí áõôïý ôïõ íüìïõ êáé ôùí êáôåõèýíóåùí ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò êáé ôçò Ä/íóçò Äçìüóéáò Õãåßáò ôçò ðåñéöÝñåéáò. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, õðÜñ÷åé óå íïìáñ÷éáêü åðßðåäï êáé ç ÷áëáñùìÝíç äéïéêçôéêÞ ìç÷áíÞ ôùí Ä/ íóåùí Õãåßáò ïé ïðïßåò ìå ôï íÝï èåóìéêü ðëáßóéï ðïõ äéÝðåé ðëÝïí ôéò íïìáñ÷ßåò, åßíáé åíôáãìÝíåò óôïõò ïñãáíéóìïýò ôùí áíôéóôïß÷ùí Íïìáñ÷éáêþí ÁõôïäéïéêÞóåùí. Ôá ôìÞìáôá Äçìüóéáò ÕãéåéíÞò ôùí íïìáñ÷éáêþí õðçñåóéþí åßíáé åðéöïñôéóìÝíá êáé ìå áñìïäéüôçôåò, ïé ïðïßåò

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ý÷ïõí óôçí ðëåéïíüôçôá ôïõò íïìéêÞ êáôï÷ýñùóç, ìå ôçí Ýííïéá üôé ãéá üëá ôá ðáñáðÜíù ðñïâëÝðåôáé óõíÞèùò ç Ýêäïóç ãñáðôÞò Üäåéáò áðü ôç Ä/íóç ÕãéåéíÞò. Åßíáé öáíåñü, üôé üëç áõôÞ ç ðåñéãñáöÞ ôçò ïñãáíùôéêÞò äéÜñèñùóçò ôùí õðçñåóéþí êáé ôçò êáôáíïìÞò ñüëùí êáé áñìïäéïôÞôùí äåí áðïäßäåé ôçí ðñáãìáôéêÞ åéêüíá ôùí õðçñåóéþí, ðáñÜ ìüíï ôï ðñïâëåðüìåíï íïìéêü ôçò ðëáßóéï. Äåí áðáíôÜ åðïìÝíùò óôï ïõóéáóôéêü åñþôçìá ðïõ åßíáé, êáôÜ ðüóï ôåëéêÜ ôï äßêôõï áõôü ôùí õðçñåóéþí åêðëçñþíåé ôïõò óôü÷ïõò êáé ôçí áðïóôïëÞ ôïõ10. Áðü ôéò 55 Íïìáñ÷éáêÝò Ä/íóåéò ÕãéåéíÞò 28 äåí äéáèÝôïõí êáíÝíá ãéáôñü äçìüóéáò õãåßáò (Íïìßáôñï) êáé åîõðçñåôïýíôáé áðü êÜðïéïí áðïóðáóìÝíï ãéáôñü ôïõ ÅÓÕ Þ áêüìç êáé áãñïôéêü ãéáôñü. Óå üëç ôç ÷þñá õðçñåôïýí ìüëéò 266 Åðüðôåò Äçìüóéáò Õãåßáò (ÅÄÕ) ðïõ óôåëå÷þíïõí ìüëéò ôï 40% ôùí ðñïâëåðüìåíùí èÝóåùí. ÕðÜñ÷ïõí áñêåôïß Íïìïß ÷ùñßò êáíÝíáí Þ ìå Ýíáí ÅÄÕ. Ôï åðßðåäï äéïéêçôéêÞò éêáíüôçôáò ôïõ óõóôÞìáôïò Äçìüóéáò Õãåßáò åßíáé åîáéñåôéêÜ ÷áìçëü êáé áíåðáñêÝò. Ç áíÜãêç ãéá ôç äéáìüñöùóç ìéáò ðïëéôéêÞò ðïõ èá óôï÷åýåé óôçí åîáóöÜëéóç õøçëïý âáèìïý äéïéêçôéêÞò éêáíüôçôáò åßíáé åðéôáêôéêÞ. ÅðéðëÝïí ôï óýóôçìá áõôü ôùí õðçñåóéþí äåí äéáèÝôåé ôçí áðáñáßôçôç åðéóôçìïíéêÞ, åêðáéäåõôéêÞ, êáé åñåõíçôéêÞ õðïóôÞñéîç êáé åßíáé áíáãêáßï íá õðÜñîïõí ìÝôñá êáé ðñùôïâïõëßåò ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ôçò10. Óýìöùíá ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðáñïýóáò ìåëÝôçò, ç êéíçôïðïßçóç êáé ç åõáéóèçôïðïßçóç ôùí êáôáíáëùôþí Þôáí åìöáíÞò, óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 14 ìçíþí, ðáñÜ ôéò üðïéåò ãñáöåéïêñáôéêÝò êáé äéïéêçôéêÝò äõóêïëßåò. Ç óõíå÷Þò óõìâïõëåõôéêÞ ðáñïõóßá ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý ðñïò ôïõò êáôáóôçìáôÜñ÷åò ðáñåß÷å áóöÜëåéá, ÷ùñßò ôï öüâï ôõ÷üí êõñþóåùí êáé äéáìüñöùóç ôçò õãåéïíïëïãéêÞò ôïõò óõìðåñéöïñÜò. Éäéáßôåñá óôç ÷þñá ìáò, ç âáóéêÞ áñ÷Þ ôçò ÐÏÕ, üôé ðñïÝ÷åé ç ðñïóôáóßá ôçò õãåßáò êáé ü÷é ç äéá÷åßñéóç ôçò áññþóôéáò, ïõäÝðïôå ìÝ÷ñé óÞìåñá áðïôÝëåóå ôï èåìÝëéï ôçò óôñáôçãéêÞò ãéá ôç Äçìüóéá Õãåßá. Ïé Éáôñïß ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ðïõ õðçñåôïýí óôá ÊÕ ìðïñåß íá åßíáé, êÜôù áðü ðñïûðïèÝóåéò, éäåþäåéò åêðáéäåõôÝò õãåßáò, ãéáôß áöåíüò ç ãíþìç ôïõò åßíáé óåâáóôÞ êáé áöåôÝñïõ Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá ðáñáêïëïõèïýí ôçí ðïñåßá ôùí áóèåíþí ôïõò11. Åßíáé áíáãêáßá åðïìÝíùò, ç áíáôñïðÞ ôïõ 67

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ðáñáäïóéáêïý ìïíôÝëïõ êáé ç õéïèÝôçóç ôïõ ðïëõåðéóôçìïíéêïý ÷áñáêôÞñá ìßáò ïìÜäáò õãåßáò, üðùò êáé ç äéáóöÜëéóç ôçò áíáãêáßáò äéáôïìåáêÞò óõíåñãáóßáò ìåôáîý üëùí ôùí ó÷åôéêþí ôïìÝùí, üðùò ïé Ä/íóåéò ÕãéåéíÞò, ïé áóôõêôçíéáôñéêÝò õðçñåóßåò ôçò Íïìáñ÷ßáò, ç ðáñáãùãÞ ôñïößìùí êáé ç åêðáßäåõóç. ÅðéðëÝïí ðñÝðåé íá õðÜñ÷åé óõíå÷Þò êáé óõóôçìáôéêüò ðñïãñáììáôéóìüò, üðùò êáé ç áîéïëüãçóç ôùí õðçñåóéþí õãåßáò óå åèíéêü êáé ôïðéêü åðßðåäï, ìå êïéíïôéêÞ óõììåôï÷Þ êáé ïõóéáóôéêÞ ðáñÝìâáóç ôùí ðïëéôþí óôï ó÷åäéáóìü êáé ôçí åöáñìïãÞ ôùí ðñïãñáììÜôùí ãéá ôçí õãåßá12. Äåí åßíáé ôõ÷áßï, üôé áðü ôçí ðåñáóìÝíç Þäç äåêáåôßá ôá ìÝôñá åðéèåþñçóçò êáé åëÝã÷ïõ ôùí ôñïößìùí áðïäåß÷ôçêáí áíáðïôåëåóìáôéêÜ ãéá ôç Äçìüóéá Õãåßá, üóïí áöïñÜ ôç ìåßùóç ôùí ôñïöéìïãåíþí áóèåíåéþí.13 Óôçí ðáñïýóá ìåëÝôç ôïíßæåôáé ôüóï ç áðáñáßôçôç óõíåñãáóßá ìåôáîý ôùí Õðçñåóéþí Õãåßáò êáé ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý óå äéïéêçôéêÜ êõñßùò èÝìáôá, üóï êáé ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ïñãáíþóåé êáé íá óõíôïíßóåé áõôü ôï Ýñãï. Êáèßóôáôáé ðëÝïí åðéôáêôéêÞ ç áíåýñåóç ìéÜò åõñýôåñçò óôñáôçãéêÞò õãéåéíÞò ôçò áóöÜëåéáò ôùí ôñïößìùí, ç ïðïßá èá åîáóöáëßæåé ìéá óõíÝ÷åéá óôï óýóôçìá “Hazard analysis and critical point system in food safety” óå üëåò ôéò öÜóåéò ôçò ðáñáãùãéêÞò äéáäéêáóßáò ôùí ôñïößìùí áðü ôçí ðáñáãùãÞ êáé áðïèÞêåõóç Ýùò ôç äéáíïìÞ êáé äéÜèåóÞ ôçò.14

Âéâëéïãñáößá 1. ËéïíÞò ×. Ï ïéêïãåíåéáêüò ãéáôñüò ùò ðáñÜãùí Äçìüóéáò Õãåßáò – Ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ êáé ïé íÝåò ðñïêëÞóåéò óôï êáôþöëé ôïõ 21ïõ áéþíá. Óôï: Ç Äçìüóéá Õãåßá óôçí ÅëëÜäá. Åêäüóåéò ÈåìÝëéï, ÁèÞíá, óåë. 134, 2002. 2. ÓðÜñïò Ë. ÉáôñéêÝò åéäéêüôçôåò ôçò ÐÖÕ. Éá-

Ê. Ðáðáäçìçôñßïõ êáé óõí.

ôñéêÞ, 68:567-569, 1995. 3. ÕãåéïíïìéêÞ ÄéÜôáîç ðåñß ÷ïñÞãçóçò Üäåéáò ëåéôïõñãßáò êáôáóôçìÜôùí õãåéïíïìéêïý åíäéáöÝñïíôïò ÕÄ Á1â 8577/83. 4. Jones TF, Pavlin BI, La Fleur BJ, Ingram LA, Schaffner W. Restaurant Inspection Scores and Foodborne Disease. Emerg Infect Dis, 10:688692, 2004. 5. Tacob M. Food safety:action to protect the consumer. Commun Dis Rep, 19:78-81, 1992. 6. Herrera AG. The hazard analysis and critical point system in food safety. Methods Mol Biol, 80:235-268, 2004. 7. ÄçìïëéÜôçò Ã. ÁóöÜëåéá ôñïößìùí Óôï: Õãåßá 21. Åêäüóåéò ÔÕÐÙÈÇÔÙ, ÁèÞíá, óåë. 174175, 2001. 8. ËéïíÞò ×. Ï ïéêïãåíåéáêüò ãéáôñüò ùò ðáñÜãùí Äçìüóéáò Õãåßáò – Ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ êáé ïé íÝåò ðñïêëÞóåéò óôï êáôþöëé ôïõ 21ïõ áéþíá. Óôï: Ç Äçìüóéá Õãåßá óôçí ÅëëÜäá. Åêäüóåéò ÈåìÝëéï, ÁèÞíá, óåë. 133, 2002. 9. Í.3172/2003, ÖÅÊ 197 Á’/6-8-2003 ÏñãÜíùóç êáé åêóõã÷ñïíéóìüò ôùí Õðçñåóéþí Õãåßáò Üñèñï 15. 10. Æçëßäçò ×. Ïé õðçñåóßåò Äçìüóéáò Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá. Óôï: H Äçìüóéá Õãåßá óôçí ÅëëÜäá. Åêäüóåéò ÈåìÝëéï, ÁèÞíá, óåë. 86-87 êáé óåë. 92-93, 2002. 11. Êõñéüðïõëïò Ã, Áíäñéþôç Ä, Ãåùñãïýóç Å, BOERMA W, Måñêïýñçò Ì. Ç åìðëïêÞ ôùí ãåíéêþí ãéáôñþí óôçí ðñïëçðôéêÞ ÉáôñéêÞ, ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 7:21-28, 1995. 12. Êõñéüðïõëïò Ã. Ç ÐÖÕ êáé ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ùò ðñüâëçìá ÐïëéôéêÞò êáé "êïõëôïýñáò" óôçí ÅëëÜäá. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 7:9-10, 1994. 13. Ehiri JE, Morris GP. Food safety control: overcoming barriers to wider use of hazard anaysis. World Health Forum, 17:301-3, 1996. 14. Mortlock MP, Peters AC, Griffith CJ. Food hygiene and hazard analysis critical control point in the United Kingdom food industry: practices, perceptions and attitudes. J Food Prot, 62:786792, 1999.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

ÁÍÁÓÊÏÐÇÓÇ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 69-79, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 69-79, 2005

Ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò Ôýðïõ 2 ùò ðñüâëçìá äçìüóéáò õãåßáò: åêôßìçóç ôùí ðñáãìáôéêþí ôïõ äéáóôÜóåùí óôçí ÅëëÜäá Á. ÐÝôñïõ1, Å. ÂåëïíÜêçò2

Ðåñßëçøç Ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò åßíáé Ýíá ÷ñüíéï íüóçìá ìå óçìáíôéêÞ èíçóéìüôçôá áëëÜ êáé íïóçñüôçôá ìå âáñéÝò åðéðëïêÝò. ÐáñïõóéÜæåé õøçëü åðéðïëáóìü óôéò áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò áëëÜ ôï ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá áíáìÝíåôáé íá áíôéìåôùðßóïõí ïé áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò, ëüãù ôçò äçìïãñáöéêÞò Ýêñçîçò ðïõ ðáñáôçñåßôáé åêåß. Êáôáíáëþíåé ìåãÜëï ìÝñïò áðü ôéò äáðÜíåò õãåßáò êáé ôï êüóôïò ôïõ ðïëëáðëáóéÜæåôáé üôáí åìöáíéóôïýí åðéðëïêÝò ôçò íüóïõ. Áðïôåëåß, Ýôóé, Ýíá ìåãÜëï öïñôßï ãéá ôç äçìüóéá õãåßá, ðïõ ãéá íá áíôéìåôùðéóôïýí ïé åðéðôþóåéò ôïõ óôï ìÝëëïí ÷ñåéÜæåôáé óùóôüò ðñïãñáììáôéóìüò ôùí õðçñåóéþí õãåßáò êáé ïñèïëïãéêÞ êáôáíïìÞ ôùí ïéêïíïìéêþí ðüñùí. Óôçí ÅëëÜäá, ï åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç Ý÷åé ìåëåôçèåß ôá ôåëåõôáßá ôñéÜíôá ÷ñüíéá áðü äéÜöïñïõò åñåõíçôÝò. Ïé ðáëáéüôåñåò ìåëÝôåò ðáñïõóéÜæïõí áñêåôÜ ìåèïäïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé áíïìïéïãÝíåéá ìåôáîý ôïõò. ÌåôÜ ôï 1980 üìùò, ïðüôå êáé êáèéåñþíïíôáé ôá äéáãíùóôéêÜ êñéôÞñéá ôïõ Ðáãêüóìéïõ Ïñãáíéóìïý Õãåßáò, ïé ìåëÝôåò äßíïõí áðïôåëÝóìáôá ðïõ åßíáé óõãêñßóéìá ìåôáîý ôïõò êáèþò êáé ìå Üëëåò ÷þñåò. Áí êáé åßíáé äýóêïëï íá åêôéìÞóåé êáíåßò ôï ðñáãìáôéêü ìÝãåèïò ôçò ìåôáâïëÞò ôïõ åðéðïëáóìïý ôçò íüóïõ, êáé êáôÜ ðüóï áõôÞ ïöåßëåôáé óå ðñáãìáôéêÞ áýîçóç ôïõ åðéðïëáóìïý Þ áíôáíáêëÜ ôéò áëëáãÝò ðïõ Ýãéíáí óôá äéáãíùóôéêÜ êñéôÞñéá, ç ôÜóç åßíáé ïðùóäÞðïôå áíïäéêÞ. Ï åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôï ãåíéêü ðëçèõóìü åêôéìÜôáé üôé ìðïñåß íá öôÜíåé ôï 10,8%. Áð’ áõôü, ïé ãíùóôïß äéáâçôéêïß áðïôåëïýí ðåñßðïõ ôï 3% (áðü 1,8 ùò 4% óôéò äéÜöïñåò ìåëÝôåò) åíþ ïé Üãíùóôïé äéáâçôéêïß åßíáé ðÜíù áðü 5% ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý (áðü 3,8 ùò 9,1%). Ôï ðïóïóôü ôùí áäéÜãíùóôùí äéáâçôéêþí óå ó÷Ýóç ìå ôïõò äéåãíùóìÝíïõò åßíáé éäéáßôåñá õøçëü êáé ðïëý ìåãáëýôåñï áðü Üëëåò áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò êáé áõôïß ðñÝðåé íá åßíáé ï êýñéïò óôü÷ïò ôïõ ðñïóõìðôùìáôéêïý åëÝã÷ïõ ðïõ ìðïñåß íá åöáñìïóôåß ãéá ôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç. Êýñéá áßôéá èíçóéìüôçôáò ôùí äéáâçôéêþí åßíáé ôá êáñäéáããåéáêÜ íïóÞìáôá. Ç èíçóéìüôçôá áðü óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá åß÷å áíïäéêÞ ôÜóç ìÝ÷ñé ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ ’80, Ýðåéôá üìùò ðáñïõóßáóå ìåßùóç êáé óôáèåñïðïßçóç óå ÷áìçëÜ åðßðåäá.

Éáôñüò, Ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò óôç Äçìüóéá Õãåßá, 2ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò óôçí Ðñüëçøç êáé ôçí ÕãéåéíÞ ÐåñéâÜëëïíôïò, ÔìÞìá ÍïóçëåõôéêÞò, ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí

ÅéóáãùãÞ Ôï åíäéáöÝñïí ôùí åñåõíçôþí ãéá ôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç åßíáé éäéáßôåñá Ýíôïíï ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò, ëüãù ôïõ õøçëïý åðéðïëáóìïý ôïõ óôéò áíáðôõãìÝíåò, êõñßùò, ÷þñåò. Áõôü, óå óõíäõáóìü ìå ôç äçìïãñáöéêÞ Ýêñçîç ðïõ ðáñáôçñåßôáé óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò, áíáìÝíåôáé íá êáôáóôÞóåé ôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç, ðïõ åßíáé Ýíá íüóçìá ìå óçìáíôéêÞ èíçóéìüôçôá êáé íïóçñüôçôá ìå âáñéÝò åðéðëïêÝò, Ýíá áðü ôá ìåãáëýôåñá öïñôßá ãéá ôç äçìüóéá õãåßá, óå ðáãêüóìéï åðßðåäï, óôï ìÝëëïí. Äåí åßíáé ôõ÷áßï ðïõ êÜðïéïé ìéëïýí ãéá åðéäçìßá1 êáé, áíÜìåóá óôá ìç ìåôáäéäüìåíá íïóÞìáôá ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò áðïôåëåß Þäç õøçëÞ ðñïôåñáéüôçôá óôá ðñïãñÜììáôá äçìüóéáò õãåßáò ðïëëþí ÷ùñþí. Óôü÷ïò åßíáé ï ðñïãñáììáôéóìüò êáé ç áíÜðôõîç ôùí õãåéïíïìéêþí õðçñåóéþí êáé ç ïñèïëïãéóôéêÞ êáôáíïìÞ ôùí ïéêïíïìéêþí ðüñùí ðñïò ôçí êáËÝîåéò ÊëåéäéÜ: Óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò, åðéðïëáóìüò, èíçóéìüôçôá, äçìüóéá õãåßá, êüóôïò ÕðïâëÞèçêå: 11 Éïõíßïõ 2004 ÅðáíõðïâëÞèçêå: 25 Éáíïõáñßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 28 Éáíïõáñßïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Á. ÐÝôñïõ, Ä/íóç: Êýðñïõ 4, Ô.Ê. 157 73, ÆùãñÜöïõ, Ôçë: 6972076641, (210) 7488646/210-5050372, e-mail: alekpetrou@yahoo.gr 69

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Diabetes Mellitus Ôype 2 as a problem of public health: estimation of its true dimension in Greece Á. Petrïu, E. Velonakis Summary Diabetes mellitus is a chronic disease with important mortality and morbidity and severe complications. Its prevalence is high in developed countries but it is the developing ones that are going to face the greatest problems because of the demographic explosion that is expected. It consumes a great proportion of the health care funds and its cost multiplies after complications appear. Thus, diabetes mellitus is a heavy burden for public health which has to plan health care services and distribution of economic sources carefully. The prevalence of diabetes mellitus has been studied by many researchers in Greece in the last thirty years. The first studies exhibited a lot of methodological problems and incomparability. But after the World Health Organisation’s diagnostic criteria have been adopted, the studies have been more homogeneous and the results comparable with other countries. Although it is difficult to estimate to what degree the change in the prevalence of the disease can be attributed to real rise or to the diagnostic criteria that have changed, the tendency is up grading. The prevalence of diabetes mellitus in the general population is estimated to be up to 10,8%. The known diabetics are about 3% (from 1,8 to 4% in various studies) and the unknown diabetics are more than 5% in the general population (from 3,8 to 9,1%). The proportion of unknown diabetics is remarkably high and much higher than other developed countries. The population of unknown diabetics should be the target of screening tests for diabetes in order to diagnose the disease early enough to prevent or delay the appearance of complications. Diabetic patients have increased mortality rates compared to non diabetics with major cause of death being the cardiovascular disease. In Greece, mortality rates were ascending till the mid eighties, but then they decreased and are still in low levels.

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

Óôçí áíáóêüðçóç áõôÞ ðáñïõóéÜæïíôáé áñ÷éêÜ óôïé÷åßá áðü ôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá ðïõ êáôáäåéêíýïõí ôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç ùò ðñüâëçìá äçìüóéáò õãåßáò åíþ, óôç óõíÝ÷åéá, ðáñïõóéÜæåôáé ìéá åêôßìçóç ôùí åðéäçìéïëïãéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôçò íüóïõ óôç ÷þñá ìáò, üðùò ðñïêýðôåé áðü ôçí áíáóêüðçóç ôçò åëëçíéêÞò âéâëéïãñáößáò.

Ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò ùò ðñüâëçìá äçìüóéáò õãåßáò Èíçóéìüôçôá êáé íïóçñüôçôá

Ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò ìðïñåß íá åßíáé ç õðïêåßìåíç áéôßá èáíÜôïõ ìÝóù åðéðëïêþí ðïõ ó÷åôßæïíôáé Üìåóá ìå ôç íüóï üðùò ç äéáâçôéêÞ ìéêñïáããåéïðÜèåéá, Þ íá óõìâÜëëåé óôçí áýîçóç ôçò èíçóéìüôçôáò ôùí äéáâçôéêþí áðü Üëëåò áéôßåò üðùò óôåöáíéáßá íüóïò, ëïéìþîåéò, áããåéáêÜ åãêåöáëéêÜ åðåéóüäéá, ê.Ü. Ç èíçóéìüôçôá Key words: epidemiological methods, mortality, age-specific mortality rate, canáðü üëåò ôéò áéôßåò åßíáé ìåãáëýôåñç cer. óôïõò äéáâçôéêïýò áð’ üôé óôïõò ìç äéáâçôéêïýò2-5. Ï ó÷åôéêüò êßíäõíïò ôåýèõíóç ôçò áíôéìåôþðéóçò åíüò óõíå÷þò äéï- åßíáé 3,6 ãéá ôçí ïìÜäá 25-44 åôþí êáé 1,5 ãéá ãêïýìåíïõ ðñïâëÞìáôïò. ÂÜóç ôçò ðñïóðÜèåéáò ôçí ïìÜäá 65-74 åôþí4. Ç ìÝóç äéÜñêåéá åðéâßùáõôÞò åßíáé ï õðïëïãéóìüò ôïõ åðéðïëáóìïý ôçò óçò åßíáé 8 ÷ñüíéá ëéãüôåñá ãéá ôïõò äéáâçôéêïýò íüóïõ óå êÜèå ÷þñá êáé ç áðïêÜëõøç ôõ÷üí çëéêßáò 55-64 åôþí êáé 4 ÷ñüíéá ëéãüôåñá ãéá ôéò çëéêßåò 65-74. Ç óõíçèÝóôåñç áéôßá èáíÜôïõ åßéäéáßôåñùí åðéäçìéïëïãéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí. Ôç äçìüóéá õãåßá áðáó÷ïëåß êõñßùò ï óáê- íáé ôá êáñäéáããåéáêÜ íïóÞìáôá. Óå ìåëÝôç ôïõ ÷áñþäçò äéáâÞôçò Ôýðïõ 2, ðïõ áöïñÜ ðåñéóóü- Ðáãêüóìéïõ Ïñãáíéóìïý Õãåßáò (ÐÏÕ), ôá êáñôåñï áðü ôï 90% ôïõ äéáâçôéêïý ðëçèõóìïý. Óôéò äéáããåéáêÜ íïóÞìáôá áðïôåëïýí ôçí áéôßá èáíÜðåñéãñáöéêÝò ìåëÝôåò, ùóôüóï, åßíáé óõ÷íÜ äý- ôïõ óôï 44% ôùí ðåñéðôþóåùí óôï äéáâÞôç Ôýóêïëï íá ðñïóäéïñéóôåß áí ï áóèåíÞò åß÷å áñ÷éêÜ ðïõ 1 êáé ôï 52% óôïí Ôýðïõ 24. Óôéò ÇÐÁ äéáâÞôç Ôýðïõ 1 Þ 2 êáèþò óå ðñï÷ùñçìÝíá áíáöÝñåôáé ùò áéôßá èáíÜôïõ óôï 69,5% ôùí óôÜäéá ç íüóïò åêäçëþíåé ôéò ßäéåò åðéðëïêÝò êáé ðéóôïðïéçôéêþí èáíÜôïõ ôùí äéáâçôéêþí4, åíþ ìðïñåß íá Ý÷åé êáé ôçí ßäéá èåñáðåõôéêÞ áíôéìå- óôçí Éôáëßá, áðïôåëåß ôï 40% ãéá ôïõò äéáâçôéôþðéóç. Ï äéáâÞôçò Ôýðïõ 1 Ý÷åé óõíÞèùò áéöíß- êïýò Ôýðïõ 26. Ç íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá áðïôåëåß äéá êáé èïñõâþäç Ýíáñîç êáé ôá ðåñéóôáôéêÜ ôçí áéôßá èáíÜôïõ óôï 21% ôïõ äéáâÞôç Ôýðïõ 1 êáôáãñÜöïíôáé íùñßò, óôçí ðñùôïäéÜãíùóç ôçò êáé ôï 11% ôïõ äéáâÞôç Ôýðïõ 2. íüóïõ, êé Ýôóé åßíáé äõíáôüò ï áêñéâÞò ó÷åôéêÜ õðïëïãéóìüò ôçò åðßðôùóÞò ôïõ. Áõôü äåí åßíáé åýêïëï ãéá ôï äéáâÞôç Ôýðïõ 2 êáé óôéò ðåñéóóü- ÏéêïíïìéêÝò åðéðôþóåéò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôåñåò ìåëÝôåò ï õðïëïãéóìüò ôïõ åðéðïëáóìïý ôçò íüóïõ áíáöÝñåôáé êáé óôïõò äýï ôýðïõò ìáæß. Óôéò ÇÐÁ, ïé äéáâçôéêïß áóèåíåßò áðïññï70

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

öïýí ôï 14% áðü ôéò äáðÜíåò õãåßáò7. Õðïëïãßæåôáé ôï êüóôïò ôïõ äéáâÞôç óå 44,1 äéò äïëëÜñéá ãéá Ýîïäá ðåñßèáëøçò, 37,1 äéò äïëëÜñéá ÷áìÝíçò ðáñáãùãéêüôçôáò êáé 17 äéò äïëëÜñéá ÷áìÝíçò ðáñáãùãéêüôçôáò ëüãù ðñþéìçò èíçóéìüôçôáò. Áðü ôéò åðéðëïêÝò, ôï ìåãáëýôåñï ìåñßäéï óôï êüóôïò Ý÷åé ç êáñäéáããåéáêÞ íüóïò. Ôï åôÞóéï êüóôïò áíÜ Üôïìï ìå äéáâÞôç Ôýðïõ 2 áõîÜíåôáé ðåñéóóüôåñï áðü 50% üôáí åìöáíßæïíôáé êáñäéáããåéáêÝò åðéðëïêÝò, êáé êáôÜ 360% üôáí ðáñïõóéáóôåß Ýíá ìåßæùí êáñäéáããåéáêü åðåéóüäéï. Ç äéáôáñá÷Þ ôçò íåöñéêÞò ëåéôïõñãßáò áõîÜíåé ôï êüóôïò èåñáðåßáò êáôÜ 65%, åíþ ç ôåëéêïý óôáäßïõ íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá êáôÜ 71%. Óôéò åõñùðáúêÝò ÷þñåò, ïé äáðÜíåò ãéá ôï äéáâÞôç áðïôåëïýí ôï 5% êáôÜ ìÝóï üñï ôïõ óõíüëïõ ôùí äáðáíþí õãåßáò 8. Óå ðñüóöáôç ìåëÝôç, ðïõ ðåñéåëÜìâáíå ïêôþ åõñùðáúêÝò ÷þñåò, õðïëïãßóôçêå ãéá ôï 1999 üôé ïé óõíïëéêÝò äáðÜíåò ãéá ôï äéáâÞôç Ôýðïõ 2 Þôáí 29 äéò åõñþ, åíþ ôï êüóôïò áíÜ áóèåíÞ 2834 åõñþ. Ôï êüóôïò ôùí åîùôåñéêþí áóèåíþí ôï ó÷åôéæüìåíï ìå åðéóêÝøåéò óå ïéêïãåíåéáêïýò Þ Üëëïõò ãéáôñïýò (ð.÷. êáñäéïëüãïõò), åðáããåëìáôßåò ðáñáúáôñéêþí åéäéêïôÞôùí (ð.÷. öõóéïèåñáðåõôÝò, äéáéôïëüãïõò), áôõ÷Þìáôá êáé åðåßãïíôá ðåñéóôáôéêÜ, êáé åñãáóôçñéáêÝò åîåôÜóåéò áöïñïýóå ôï 18% ôùí óõíïëéêþí äáðáíþí. Ôï êüóôïò ôçò öáñìáêåõôéêÞò áãùãÞò Ýöôáíå óôï 27%.

ÄçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá Óýìöùíá ìå ìåëÝôç ôïõ ÐÏÕ ôï 1995 ãéá ôçí åêôßìçóç ôçò ìåôáâïëÞò ôïõ ðëçèõóìïý, ï ðëçèõóìüò ôçò ãçò (³20 åôþí) áíáìÝíåôáé íá áõîçèåß ìÝ÷ñé ôï Ýôïò 2025 êáôÜ ~60%, öôÜíïíôáò ðÜíù áðü ôá 5 äéóåêáôïììýñéá áíèñþðïõò9. Óôéò áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò ï ðëçèõóìüò èá ðáñáìåßíåé ó÷åôéêÜ óôáèåñüò, ìå áýîçóç ìüíï 11%, óôéò áíáðôõóóüìåíåò üìùò ÷þñåò ç áýîçóç èá öôÜóåé ôï 80%. Ï åðéðïëáóìüò ôïõ äéáâÞôç áðü 4% ðïõ åêôéìÜôáé ðáãêüóìéá ôï 1995 áíáìÝíåôáé íá öôÜóåé ôï 5,4% ôï 2025, áýîçóç äçëáäÞ êáôÜ 35%. Ï åðéðïëáóìüò åßíáé êáé èá ðáñáìåßíåé õøçëüôåñïò óôéò áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò ùóôüóï ç áíáëïãéêÞ áýîçóç èá åßíáé ìåãáëýôåñç óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò. Ï äéáâçôéêüò ðëçèõóìüò áðü 51 åêáôïììýñéá áóèåíåßò ôï 1995 óôéò áíáðôõã-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

ìÝíåò ÷þñåò áíáìÝíåôáé ôï Ýôïò 2025 íá öôÜóåé ôá 72 åêáôïììýñéá (áýîçóç 42%) åíþ óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò áðü 84 óôá 228 åêáôïììýñéá (áýîçóç 170%).

Åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá Ïé ðñþôåò ðëçèõóìéáêÝò ìåëÝôåò óôçí ÅëëÜäá ãéá ôïí õðïëïãéóìü ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç Ýãéíáí ôç äåêáåôßá ôïõ ’70 (Ðßíáêáò É). Ôï 1974 åðéëÝ÷èçêáí áðü ôïí Ð. ×ñéóôáêüðïõëï êáé ôïõò óõíåñãÜôåò ôïõ ôñåéò Nïìïß ôçò ÅëëÜäáò (ËÜñéóáò, Áñêáäßáò êáé Åõñõôáíßáò), ðïõ èåùñÞèçêáí áíôéðñïóùðåõôéêïß ôïõ áãñïôéêïý ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò, ìå óêïðü íá õðïëïãéóôåß ç óõ÷íüôçôá ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç10. Óôçí Ýñåõíá óõììåôåß÷áí 11.749 Üôïìá. Áñ÷éêÜ áíé÷íåýèçêáí Üôïìá ðïõ ðáñïõóßáæáí ãëõêïæïõñßá, äýï þñåò ìåôÜ áðü ãåýìá ðëïýóéï óå õäáôÜíèñáêåò (ôïõëÜ÷éóôïí 50 ãñ.), êáé ïé ïðïßïé óôç óõíÝ÷åéá õðïâëÞèçêáí óå áðü ôïõ óôüìáôïò äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç. Ôá áðïôåëÝóìáôá åñìçíåýôçêáí ìå ôá êñéôÞñéá ôïõ British Diabetes Association (BDA) (Ðßíáêáò ÉÉ). Ï åðéðïëáóìüò õðïëïãßóôçêå áðü ôï Üèñïéóìá ôùí ãíùóôþí äéáâçôéêþí, ôùí áôüìùí ìå èåôéêÞ äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç (íåïäéáãíùóèåßóåò ðåñéðôþóåéò óáê÷áñþäïõò äéáâÞôç) êáé ôçí ðñïóèÞêç ôïõ êáô’ åêôßìçóç ðïóïóôïý ôùí ãëõêïæïõñéêþí áôüìùí ðïõ äåí ðñïóÞëèáí ãéá áðü ôïõ óôüìáôïò äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç. Ìå ðñïôõðïðïßçóç ùò ðñïò ôçí çëéêßá, õðïëïãßóèçêå ï åðéðïëáóìüò ôçò íüóïõ óå 1,26% ãéá ôïõò Üíäñåò êáé 1,28% ãéá ôéò ãõíáßêåò, óôéò áíáöåñèåßóåò ðåñéï÷Ýò. Ç Ýñåõíá áñãüôåñá åðåêôÜèçêå ðåñéëáìâÜíïíôáò ìåãáëýôåñï ðëçèõóìü, ðÜëé áðü ôéò ßäéåò ðåñéï÷Ýò, ìå ôçí ßäéá ìåèïäïëïãßá, êáé õðïëïãßóôçêå üôé ç óõ÷íüôçôá ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç ãéá ôïí óõíïëéêü áãñïôéêü ðëçèõóìü ôçò ÅëëÜäáò åßíáé 1,42% (1,36% ãéá ôïõò Üíäñåò êáé 1,48% ãéá ôéò ãõíáßêåò)11. ÅðéðëÝïí, ìå ìéá ìéêñüôåñç ìåëÝôç, åëÝã÷èçêáí ìå ôç äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç êáé ìç ãëõêïæïõñéêÜ Üôïìá ôïõ ãåíéêïý ðëçèõóìïý êáé ôï ðïóïóôü ôùí äéáâçôéêþí ðïõ áíé÷íåýèçêáí ðñïóôÝèçêå óôï ðñïçãïýìåíï, ìå áðïôÝëåóìá ï åðéðïëáóìüò íá õðïëïãéóôåß ôåëéêÜ óôï 2,57% (2,09% ãéá ôïõò Üíäñåò êáé 3,01% ãéá ôéò ãõíáßêåò)11. 71

ÌåëÝôç

¸ôïò

Ìåôñïýìåíï ÌÝãåèïò

ÌÝèïäïò

ÁðïôåëÝóìáôá óýíïëï Üíäñåò ãõíáßêåò

ÐáñáôçñÞóåéò

×ñéóôáêüðïõëïò êáé óõí.10

1974

åðéðïëáóìüò ÓÄ óå áãñïôéêü ðëçèõóìü

Ýëåã÷ïò ãëõêïæïõñßáò êáé äïêéìáóßá áíï÷Þò ãëõêüæçò

1,26%

1,28%

êñéôÞñéá Pyke, äå óõíõðïëïãßóôçêáí ïé ìç ãëõêïæïõñéêïß

ÊáôóéëÜìðñïò êáé óõí.12

1975

åðéðïëáóìüò ÓÄ óå áóôéêü ðëçèõóìü

Ýëåã÷ïò ãëõêïæïõñßáò êáé äïêéìáóßá áíï÷Þò ãëõêüæçò

2,83%

2,41%

3,24%

äå óõíõðïëïãßóôçêáí ïé ãíùóôïß äéáâçôéêïß, êñéôÞñéá BDA

åðéðïëáóìüò ÓÄ óå

Ýëåã÷ïò ãëõêïæïõñßáò êáé

1,42%

1,36%

1,48%

Ýëåã÷ïò ãëõêïæïõñéêþí

áãñïôéêü ðëçèõóìü

äïêéìáóßá áíï÷Þò ãëõêüæçò

2,57%

2,09%

3,01%

Ýëåã÷ïò êáé ìç ãëõêïæïõñéêþí

2,37% 1,29%

3,89% 0,60%

êñéôÞñéá BDA êñéôÞñéá NDDG

9,04%

3,17%

êñéôÞñéá ÐÏÕ

×ñéóôáêüðïõëïò, 1975-1985 ÊáñáìÜíïò

×ñéóôáêüðïõëïò êáé óõí.13

1979

åðéðïëáóìüò ÓÄ óå Ýëåã÷ïò ãëõêïæïõñßáò êáé áãñïôéêü ðëçèõóìü, äïêéìáóßá áíï÷Þò ãëõêüæçò óýãêñéóç BDA êáé NDDG

ÊáñáìÜíïò êáé óõí.15

1988

ãíùóôüò, Üãíùóôïò ÓÄ êáé äéáôáñáãìÝíç áíï÷Þ ãëõêüæçò

ãëõêüæç íçóôåßáò êáé äïêéìáóßá áíï÷Þò ãëõêüæçò

ÊáñáìÜíïò êáé óõí.12

1990

óýãêñéóç åðéðïëáóìïý áãñïôéêþí/áóôéêþí ðëçèõóìþí

ãëõêüæç íçóôåßáò

ÊáôóéëÜìðñïò êáé óõí.22

1990

ìåôáâïëÞ ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ ãíùóôïý ÓÄ

ãëõêüæç íçóôåßáò

1982-1992 ìåôáâïëÞ ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ Üãíùóôïõ ÓÄ

äïêéìáóßá áíï÷Þò ãëõêüæçò

ÊáñáìÜíïò êáé óõí.18 ÐáðÜæïãëïõ êáé óõí.20

1,76%

4,0% Ýíáíôé 3,2% (p >0,05) 8,1% Ýíáíôé 8,6% (p >0,05) 2,4% 3,1% Üíäñåò: 5,9% Ýíáíôé 4,0% (p >0.05) ãõíáßêåò: 4,7% Ýíáíôé 4,5% (p >0.05)

ãíùóôüò ÓÄ ãíùóôüò ÓÄ+ðáèïëïãéêÞ ãëõêüæç íçóôåßáò Ýôïò 1974 1990 1992 Ýíáíôé 1982

åðéðïëáóìüò ôïõ ÓÄ óôïõò çëéêéùìÝíïõò

ãëõêüæç íçóôåßáò êáé ÓÄ: 29,1% äïêéìáóßá áíï÷Þò ãëõêüæçò äéáôáñáãìÝíç áíï÷Þ ãëõêüæçò: 15,1%

ËéïíÞò êáé óõí.26

1988-1993

ãíùóôüò ÓÄ

áíáóêüðçóç éáôñéêþí öáêÝëëùí

2,70% (Üíäñåò: 2,23%, ãõíáßêåò: 3,45%)

ËéïíÞò êáé óõí.27

1996-1999

ãíùóôüò ÓÄ

áíáóêüðçóç éáôñéêþí öáêÝëëùí

6,9% (Üíäñåò: 6,3%, ãõíáßêåò: 7,5%)

2002

ãíùóôüò ÓÄ

åñùôçìáôïëüãéï

8,2% (Üíäñåò: 8,5%, ãõíáßêåò: 7,8%)

ÂåëïíÜêçò êáé óõí.36

1969-1980

ìåôáâïëÞ èíçóéìüôçôáò

áíÜëõóç êáé ðñïôõðïðïßçóç èíçóéìüôçôáò

áýîçóç êáé óôá äýï öýëá

óôáôéóôéêÝò öõóéêÞò êßíçóçò ÅÓÕÅ

ÐÝôñïõ Á.37

1981-1998

ìåôáâïëÞ èíçóéìüôçôáò

áíÜëõóç êáé Ýììåóç ðñïôõðïðïßçóç èíçóéìüôçôáò

ìåßùóç êáé óôáèåñïðïßçóç êáé ãéá ôá äýï öýëá

óôáôéóôéêÝò öõóéêÞò êßíçóçò ÅÓÕÅ

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

1992

Ãêßêáò êáé óõí.28

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ðßíáêáò É. ÌåëÝôåò ãéá ôïí õðïëïãéóìü ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

Ðßíáêáò ÉÉ. ÊñéôÞñéá äéÜãíùóçò óáê÷áñþäç äéáâÞôç êáé äéáôáñáãìÝíçò áíï÷Þò óôç ãëõêüæç ÊñéôÞñéá

ÄéáâÞôçò ãëõêüæç íçóôåßáò

PYKE BDA NDDG* ÐÏÕ***

ÄéáôáñáãìÝíç áíï÷Þ óôç ãëõêüæç ìåôÜ áðü öüñôéóç

ãëõêüæç íçóôåßáò

(mg/dl)

1ç þñá

2ç þñá

(mg/dl)

³120 ³110 ³120 ³140

³180 ³160 0 ³180** –

³180 ³110 ³180 ³200

<120 <120 <140

ìåôÜ áðü öüñôéóç 1ç þñá

2ç þñá 120-180

<180 –

120-180 140-180

*áðáéôïýíôáé äýï äéáöïñåôéêÝò ðáèïëïãéêÝò ìåôñÞóåéò, **ìÝôñçóç óå ½, 1 Þ 1½ þñá, ***ìåôñÜôáé ãëõêüæç ðëÜóìáôïò

Ìå ôçí ßäéá ìåèïäïëïãßá Ýãéíå ôï 1975 ðáñüìïéá ìåëÝôç áðü ôïí Í. Êatsilampros et al óå ðñïÜóôéï ôçò ÁèÞíáò12. Áðü ôéò 80.000 êáôïßêïõò ðåñéåëÞöèçóáí ïé 21.410 åíþ ãéá äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç ðñïóÞëèå ôï 73% ôùí ãëõêïæïõñéêþí áôüìùí. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò äïêéìáóßáò áíï÷Þò óôç ãëõêüæç åñìçíåýôçêáí ìå âÜóç ôá êñéôÞñéá ôïõ BDA. ÂñÝèçêå óõíïëéêüò åðéðïëáóìüò óáê÷áñþäç äéáâÞôç óå áóôéêü ðëçèõóìü 2,83% (2,41% ãéá ôïõò Üíäñåò êáé 3,24% ãéá ôéò ãõíáßêåò), ÷ùñßò óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ áíÜìåóá óôá äýï öýëá. ÅðåéäÞ, üìùò, äåí óõíõðïëïãßóôçêáí ïé Þäç ãíùóôïß äéáâçôéêïß, ïýôå õðïâëÞèçêáí óå äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç ìç ãëõêïæïõñéêÜ Üôïìá, ï åðéðïëáóìüò õðïëïãßóôçêå ìå âÜóç ìüíï ôïõò íåïäéáãíùóèÝíôåò ãëõêïæïõñéêïýò, êáé óáöþò õðïåêôéìÜ ôïí ðñáãìáôéêü åðéðïëáóìü ôçò íüóïõ óôïí ðëçèõóìü. ¢ëëç, ëßãï ìåôáãåíÝóôåñç ìåëÝôç õðïëïãßæåé ôïí åðéðïëáóìü ôïõ äéáâÞôç óå ãíùóôÜ äéáâçôéêÜ, ãëõêïæïõñéêÜ êáé ìç ãëõêïæïõñéêÜ Üôïìá ìå èåôéêÞ äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç, íá åßíáé 2,37% óôïõò Üíäñåò êáé 3,89% óôéò ãõíáßêåò üôáí ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôá êñéôÞñéá ôïõ BDA, áëëÜ ìåéþíåôáé óå 1,29% êáé 0,66%, ãéá ôïõò Üíäñåò êáé ôéò ãõíáßêåò áíôßóôïé÷á, üôáí åöáñìüæïíôáé ôá êñéôÞñéá ôïõ National Diabetes Data Group (NDDG)13. ÄéáôáñáãìÝíç Þôáí ç äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç ìå ôá êñéôÞñéá BDA ãéá ôï 10,81% ôùí áíäñþí êáé ôï 14,20% ôùí ãõíáéêþí, åíþ ìå ôá êñéôÞñéá NDDG äéáôáñáãìÝíç áíï÷Þ óôç ãëõêüæç åß÷áí ôï 2,06 êáé 1,05% ôùí áíäñþí êáé ôùí ãõíáéêþí áíôßóôïé÷á. Ç ìåßùóç ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç ìå ôç ÷ñÞóç ôùí êñéôçñßùí ôïõ NDDG åßíáé áíáìåíüìåíç, êáèþò ï BDA ÷ñçóéìïðïéåß ÷áìçëüôåñåò ôéìÝò ãëõêüæçò ãéá íá ôáîéíïìÞóåé Ýíá Üôïìï ùò äéáâçôéêü. ¼óï ðéï øçëÜ ïñßæåôáé ç ôéìÞ ôçò ãëõêüæçò ðïõ èåùñåßôáé ùò ðáèïëïãéêÞ, ôüóï

áõîÜíåôáé ç åéäéêüôçôá êáé ìåéþíåôáé ç åõáéóèçóßá ôçò åöáñìïæüìåíçò ìåèüäïõ, åíþ ìåéþíåôáé êáé ï õðïëïãéæüìåíïò åðéðïëáóìüò ôçò íüóïõ. Áíôßèåôá, üóï ìåéþíïíôáé ïé ïñéáêÝò ôéìÝò áõîÜíåé ï åðéðïëáóìüò ôçò íüóïõ. ¸íá áðü ôá ìåãáëýôåñá ìåéïíåêôÞìáôá ôùí êñéôçñßùí ôïõ NDDG Þôáí üôé ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò áóèåíþí ÷áñáêôçñßæïíôáí ùò áôáîéíüìçôåò. Óôçí ðáñáðÜíù ìåëÝôç ïé ðåñéðôþóåéò áõôÝò öôÜíïõí ôï 5,63%13. Ôï 1980 ï ÐÏÕ õéïèåôåß ôá êñéôÞñéá ôïõ NDDG êáé ïñßæåé äýï äéáãíùóôéêÝò êáôçãïñßåò: ôïõò äéáâçôéêïýò êáé ôá Üôïìá ìå äéáôáñáãìÝíç áíï÷Þ óôç ãëõêüæç. Ï ÐÏÕ äéáôÞñçóå ïõóéáóôéêÜ ôéò ïñéáêÝò ôéìÝò ãëõêüæçò ðïõ ðñüôåéíå ôï NDDG, åãêáôáëåßðïíôáò ôç ìÝôñçóç ôçò ãëõêüæçò óôïõò åíäéÜìåóïõò ÷ñüíïõò óôç äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç, êáèþò äåí èåùñåßôáé üôé ðñïóöÝñåé êáëýôåñç ðñüâëåøç ãéá ôçí áíÜðôõîç óáê÷áñþäç äéáâÞôç Þ ôùí åðéðëïêþí ôïõ áð’ üôé ç ãëõêüæç íçóôåßáò êáé ç ãëõêüæç óôéò 2 þñåò ìåôÜ öüñôéóç14. Ìå ôç ÷ñÞóç ôùí êñéôçñßùí ôïõ ÐÏÕ ï åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç áõîÜíåôáé óå ó÷Ýóç ìå ôá êñéôÞñéá NDDG, êé áõôü ãéáôß Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò áôüìùí ðïõ ìå ôá äåýôåñá êñéôÞñéá Ýìåíå áôáîéíüìçôïò, ìå ôá êñéôÞñéá ôïõ ÐÏÕ ôáîéíïìåßôáé, ìå áðïôÝëåóìá ï åðéðïëáóìüò óôéò êáôçãïñßåò ôùí öõóéïëïãéêþí áôüìùí, ôïõ äéáâÞôç, êáé êõñßùò ôçò äéáôáñáãìÝíçò áíï÷Þò óôç ãëõêüæç íá áõîÜíåôáé14. ÌåôÜ ôï 1980 êáé óôéò åëëçíéêÝò ìåëÝôåò åöáñìüæïíôáé ôá êñéôÞñéá ôïõ ÐÏÕ. ¸ôóé, ï åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç ðáñïõóéÜæåôáé áõîçìÝíïò óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðñïçãïýìåíç äåêáåôßá, ÷ùñßò íá ìðïñåß íá ôåêìçñéùèåß óå ðïéï âáèìü ç áýîçóç áõôÞ ïöåßëåôáé óôçí áëëáãÞ ôùí äéáãíùóôéêþí êñéôçñßùí êáé êáôÜ ðüóï áíôáíáêëÜ ðñáãìáôéêÞ áýîçóç ôïõ åðéðïëáóìïý ôçò íüóïõ. ÌåôáãåíÝóôåñç Ýñåõíá ðïõ Ýãéíå ôï 198815, åðßóçò óå áóôéêü ðëçèõóìü, ãéá ôéò çëéêßåò Üíù 73

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ôùí 20 åôþí, áíåâÜæåé ôç óõ÷íüôçôá ôïõ ãíùóôïý óáê÷áñþäç äéáâÞôç óå 1,76%. Ìå âÜóç ôá êñéôÞñéá ôïõ ÐÏÕ, Üôïìá ìå ãëõêüæç ðëÜóìáôïò íçóôåßáò >140mg/dl ÷áñáêôçñßóôçêáí äéáâçôéêÜ (ðïóïóôü 4,94%). Ôá Üôïìá ìå ãëõêüæç 95-140mg/ dl õðïâëÞèçêáí óå äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç. Áðü ôá áðïôåëÝóìáôá ðïõ äßíåé ç ìåëÝôç ìðïñïýìå íá õðïëïãßóïõìå üôé ôï 9,04% ôïõ ðëçèõóìïý ìåëÝôçò åß÷å óáê÷áñþäç äéáâÞôç ðïõ äåí Þôáí ãíùóôüò (åßôå åß÷å ãëõêüæç íçóôåßáò >140mg/dl, åßôå ðáèïëïãéêÞ êáìðýëç óáê÷Üñïõ) êáé ôï 3,17% ðáñïõóßáæå äéáôáñáãìÝíç áíï÷Þ óôç ãëõêüæç. ÓõíïëéêÜ, ï åðéðïëáóìüò ôïõ ãíùóôïý êáé Üãíùóôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç öôÜíåé ôï 10,8%. Ï åðéðïëáóìüò ðïõ óçìåéþíåôáé åßíáé óçìáíôéêÜ õøçëüôåñïò áð’ üôé ðéóôåõüôáí ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôçò ðñïçãïýìåíçò äåêáåôßáò. Åíôõðùóéáêü åßíáé ôï ðïóïóôü ôïõ Üãíùóôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç, ðïõ öáßíåôáé íá åßíáé ðÝíôå öïñÝò ìåãáëýôåñï áðü ôï ãíùóôü, ôç óôéãìÞ ðïõ óôéò ðåñéóóüôåñåò äõôéêÝò ÷þñåò áíáöÝñåôáé üôé áðïôåëåß ôï 50% ôïõ äéáâçôéêïý ðëçèõóìïý16. Ðáñüìïéá õøçëü åðéðïëáóìü Ýäåéîå êáé Üëëç ìåëÝôç17, ðïõ Ýãéíå ìå óêïðü íá óõãêñéèïýí äýï ðëçèõóìïß, Ýíáò áãñïôéêüò êáé Ýíáò áóôéêüò. Óôç ìåëÝôç áõôÞ õðïëïãßóôçêáí ìüíï ïé ãíùóôïß äéáâçôéêïß êáé ôá Üôïìá ìå ãëõêüæç ðëÜóìáôïò íçóôåßáò >140mg/dl. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ï åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç áí êáé õðïåêôéìÜôáé, õðïëïãßæåôáé ãéá ôï ãíùóôü äéáâÞôç êáé ôçí ðáèïëïãéêÞ ãëõêüæç íçóôåßáò ìáæß 8,1 êáé 8,6% óôïí áóôéêü êáé ôïí áãñïôéêü ðëçèõóìü áíôßóôïé÷á. Áõôü ðñïêýðôåé áðü óõ÷íüôçôá ãíùóôïý äéáâÞôç 3,2 êáé 4%, êáé ðáèïëïãéêÞ ãëõêüæç íçóôåßáò (>140mg/dl) 5,3 êáé 3,8% ãéá ôïí áóôéêü êáé ôïí áãñïôéêü ðëçèõóìü áíôßóôïé÷á. ¢ëëåò ìåëÝôåò, ëßãá ÷ñüíéá ìåôÜ, õðïëïãßæïõí ôï ãíùóôü óáê÷áñþäç äéáâÞôç óå 3,1%18 êáé ôïí Üãíùóôï óå 5,3%19.

Åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç áíÜ öýëï, çëéêßá êáé óùìáôéêü âÜñïò Ïé ðåñéóóüôåñåò ìåëÝôåò óõìöùíïýí üôé äåí õðÜñ÷åé äéáöïñÜ óôïí åðéðïëáóìü ôçò íüóïõ ìåôáîý áíäñþí êáé ãõíáéêþí10,12 áêüìç êé áí ç óýãêñéóç ãßíåé êáôÜ çëéêéáêÝò ïìÜäåò11. ÄéáöïñÜ äéáðéóôþíåôáé ìüíï óå ìéá ìåëÝôç ðïõ Ýãéíå óå çëéêéùìÝíïõò óôç Â. ÅëëÜäá üðïõ ïé ãõíáßêåò 74

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

âñÝèçêå íá Ý÷ïõí áõîçìÝíï åðéðïëáóìü ôçò íüóïõ óå ó÷Ýóç ìå ôïõò Üíäñåò (31,5% Ýíáíôé 20,5%, p <0,001) ãéá ôéò çëéêßåò ôùí 65 åôþí êáé Üíù20. Áõôü ßóùò áíôáíáêëÜ ôï áõîçìÝíï óùìáôéêü âÜñïò ðïõ Ý÷ïõí ïé ãõíáßêåò óå ó÷Ýóç ìå ôïõò Üíäñåò üóï áõîÜíåôáé ç çëéêßá. Ìåôáîý ðá÷ýóáñêùí áôüìùí, ùóôüóï, ïé Üíäñåò ðáñïõóéÜæïõí õøçëüôåñá ðïóïóôÜ óáê÷áñþäç äéáâÞôç (14,8%) êáé äéáôáñáãìÝíçò áíï÷Þò óôç ãëõêüæç (16,8%) óå ó÷Ýóç ìå ôéò ãõíáßêåò (7,1% êáé 12,7% áíôßóôïé÷á). Ó’ áõôÞ ôç äéáöïñÜ ðéèáíüôáôá óõìâÜëëåé ç êåíôñéêïý ôýðïõ êáôáíïìÞ ôïõ ëßðïõò óôïõò Üíäñåò21. ÄéáöïñÜ, åðßóçò, äéáðéóôþíåôáé óôïí áñéèìü ôùí ãíùóôþí äéáâçôéêþí ãõíáéêþí óå ó÷Ýóç ìå ôïõò ãíùóôïýò äéáâçôéêïýò Üíäñåò. ÅðåéäÞ ïé ãõíáßêåò õðïâÜëëïíôáé óõ÷íüôåñá óå éáôñéêÝò åîåôÜóåéò (ìå áöïñìÞ åãêõìïóýíç, ãõíáéêïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ê.Ü.) Ý÷ïõí åíäå÷ïìÝíùò ðåñéóóüôåñåò åõêáéñßåò áíß÷íåõóçò ôïõ äéáâÞôç10. Ç áýîçóç ôçò óõ÷íüôçôáò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç, ãíùóôïý êáé Üãíùóôïõ, ìå ôçí áýîçóç ôçò çëéêßáò åðéâåâáéþíåôáé óå êÜèå ìåëÝôç10,12,20,21. Åéäéêüôåñá óôïõò çëéêéùìÝíïõò, åêôüò áðü ôç ìåëÝôç ðïõ áíáöÝñåôáé ðáñáðÜíù, êáé äßíåé óõ÷íüôçôá 29,1%20, êé Üëëç ìåëÝôç âñßóêåé éäéáßôåñá õøçëÞ óõ÷íüôçôá óáê÷áñþäç äéáâÞôç (25%) óôéò çëéêßåò Üíù ôùí 65 åôþí15.

Äéá÷ñïíéêÞ ìåôáâïëÞ ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç ÄåêáåðôÜ ÷ñüíéá ìåôÜ ôïí õðïëïãéóìü ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óå ðñïÜóôéï ôçò ÁèÞíáò, ïé ÊáôóéëÜìðñïò êáé óõí. ó÷åäßáóáí íÝá ìåëÝôç, óôçí ßäéá ðåñéï÷Þ, ìå óêïðü íá ìåëåôÞóïõí ðþò ìåôáâëÞèçêå ï åðéðïëáóìüò ôïõ ãíùóôïý óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôá ÷ñüíéá ðïõ ðÝñáóáí22. ÐáñáôçñÞèçêå ìåôáâïëÞ áðü 2,4% ôï 1974 óå 3,1% ôï 1990), ìåôÜ áðü ðñïôõðïðïßçóç áíÜ öýëï êáé çëéêßá. Áýîçóç êáé óôç óõ÷íüôçôá ôçò äéáôáñáãìÝíçò áíï÷Þò óôç ãëõêüæç äåß÷íåé ìåëÝôç ðïõ Ýãéíå ôï 1992 óå ìç äéáâçôéêÜ Üôïìá18, ðïõ óõãêñßèçêáí ìå Üëëç ïìÜäá ðïõ åëÝã÷èçêå ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðñï 10åôßáò. Ãéá ôïõò Üíäñåò, ï åðéðïëáóìüò äéáâçôéêþí êáé áôüìùí ìå äéáôáñáãìÝíç áíï÷Þ óôç ãëõêüæç ìáæß, õðïëïãßóôçêå óå 17,2% ôï 1992 Ýíáíôé 7,6% óôçí ðñïçãïýìåíç ïìÜäá

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

(p <0,001) åíþ ãéá ôéò ãõíáßêåò 13,3 Ýíáíôé 8,2% (p <0,05). Ç áýîçóç áõôÞ áðïäßäåôáé êõñßùò óôçí áýîçóç ôïõ åðéðïëáóìïý ôçò äéáôáñáãìÝíçò áíï÷Þò óôç ãëõêüæç.

Ïé íåþôåñåò ìåëÝôåò Ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá ðáñïõóéÜæïíôáé üëï êáé óõ÷íüôåñá óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá ìåëÝôåò ãéá ôïí åðéðïëáóìü ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç áëëÜ êáé Üëëùí íüóùí üðùò ç õðÝñôáóç, ç óôåöáíéáßá íüóïò, ç ðá÷õóáñêßá ê.Ü., ðïõ áíôëïýí ôá óôïé÷åßá ôïõò áðü ôá áñ÷åßá áóèåíþí ôùí ÊÝíôñùí ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò (Ð.Ö.Õ.)23-25. Óôçí ÅëëÜäá, ðáñÜ ôá ãíùóôÜ ðñïâëÞìáôá ïñãÜíùóçò êáé õðïóôÞñéîçò ôçò Ð.Ö.Õ., Ý÷ïõí Þäç äçìïóéåõôåß êÜðïéá óôïé÷åßá ãéá ôïí åðéðïëáóìü ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óå óõãêåêñéìÝíåò ãåùãñáöéêÝò ðåñéï÷Ýò. Äýï ôÝôïéåò ìåëÝôåò Ýãéíáí óôçí ÊñÞôç26,27 ìå áíáóêüðçóç ôùí éáôñéêþí öáêÝëùí äýï ÊÝíôñùí Õãåßáò êáé êáôáãñáöÞ ìåôáîý Üëëùí êáé ôùí äéáâçôéêþí áôüìùí. ×ñçóéìïðïéÞèçêáí ôá äéáãíùóôéêÜ êñéôÞñéá ôïõ ÐÏÕ åíþ, óôçí ðñþôç ìåëÝôç, Ýãéíå êáé åðéâåâáßùóç ìå äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç, üðïõ ç äéÜãíùóç ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç Þôáí áìößâïëç. Ç ðñþôç ìåëÝôç õðïëïãßæåé ôïí åðéðïëáóìü ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óå 2,70% (2,23% óôïõò Üíäñåò êáé 3,45% óôéò ãõíáßêåò) åíþ ç äåýôåñç óå 6,9% (6,3% óôïõò Üíäñåò êáé 7,5% óôéò ãõíáßêåò). ÌåôÜ áðü ðñïôõðïðïßçóç ùò ðñïò ôçí çëéêßá êáé ôï öýëï ìå ôïí åõñùðáúêü ðëçèõóìü, ï åðéðïëáóìüò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç åßíáé 1,52% óôçí ðñþôç ìåëÝôç (1,31% êáé 1,68% ãéá ôïõò Üíäñåò êáé ôéò ãõíáßêåò áíôßóôïé÷á) åíþ óôç äåýôåñç ìåëÝôç 5,2% (3,3% êáé 5,4% óå Üíäñåò êáé ãõíáßêåò áíôßóôïé÷á). Ç ÷ñÞóç ôùí áñ÷åßùí ôçò ÐÖÕ ãéá ôÝôïéïõ åßäïõò ìåëÝôåò åßíáé óáöÝò üôé ðåñéïñßæåôáé óôïí åðéðïëáóìü ôïõ ãíùóôïý óáê÷áñþäç äéáâÞôç. Áðü ôçí Üëëç, ìðïñïýí íá áíáäåßîïõí ðéï åýêïëá ðåñéï÷éêÝò äéáöïñÝò êáé áíôßóôïé÷á ôçí áíÜãêç ãéá åðáãñýðíçóç êáé ðéï åíôáôéêïðïéçìÝíç ðáñï÷Þ õðçñåóéþí õãåßáò áíÜëïãá ìå ôéò éäéáéôåñüôçôåò êÜèå ðåñéï÷Þò. ÅíáëëáêôéêÜ ðñïò ôéò ðáñáäïóéáêÝò ìåãÜëåò ðëçèõóìéáêÝò ìåëÝôåò ðïõ ãßíïíôáí ôá ðñïçãïýìåíá ÷ñüíéá, ç áíÜðôõîç áñ÷åßùí óôçí ÐÖÕ êáé ç êáôáãñáöÞ óôïé÷åßùí áíÜ ðåñéï÷Þ åßíáé Ýíáò Üëëïò ôñüðïò ãéá íá õðïëïãßóïõìå ôïí åðéðïëáóìü ôïõ ãíù-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

óôïý óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá. Ìéá ðïëý ðñüóöáôç Ýñåõíá ãéá ôïí åðéðïëáóìü ôïõ ãíùóôïý óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá28 óôçñß÷èçêå óôç óõìðëÞñùóç åñùôçìáôïëïãßïõ ðïõ áöïñïýóå ôçí ðáñïõóßá óáê÷áñþäç äéáâÞôç, õðÝñôáóçò, ôï óùìáôéêü âÜñïò, ôï êÜðíéóìá, ê.Ü. Ç Ýñåõíá Ýãéíå óôç Óáëáìßíá, ôçí çìÝñá ôùí åèíéêþí åêëïãþí, ìå ôõ÷áßá åðéëïãÞ ìåôáîý ôùí áôüìùí ðïõ ðñïóÝñ÷ïíôáí ãéá íá øçößóïõí, óå üëá ôá åêëïãéêÜ êÝíôñá. Ï åðéðïëáóìüò ôïõ ãíùóôïý óáê÷áñþäç äéáâÞôç õðïëïãßóôçêå óå 8,7% êáé ìå ðñïôõðïðïßçóç ùò ðñïò ôçí çëéêßá ìå ôïí ðëçèõóìü ôçò ÅëëÜäáò óå 8,2% (8,5% óôïõò Üíäñåò êáé 7,8% óôéò ãõíáßêåò). Ç êáôáãñáöÞ éóôïñéêïý óáê÷áñþäç äéáâÞôç, üðùò äçëþíåôáé áðü ôïí ßäéï ôïí áóèåíÞ, Ý÷åé öáíåß üôé Ý÷åé ó÷åôéêÜ õøçëÞ åõáéóèçóßá (66,7%) êáé åéäéêüôçôá (95,2%) (ìå ðåñéóóüôåñåò øåõäþò áñíçôéêÝò ðáñÜ øåõäþò èåôéêÝò ðåñéðôþóåéò)29 ùóôüóï, ç êáôáãñáöÞ óôïé÷åßùí ðïõ áíáöÝñïíôáé áðü ôïí áóèåíÞ, ÷ùñßò íá õðÜñ÷åé ç áíôßóôïé÷ç åðéâåâáßùóç, åíÝ÷åé ðÜíôá ôïí êßíäõíï õðïåêôßìçóçò Þ õðåñåêôßìçóçò ìéáò êáôÜóôáóçò êáé ÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ, éäßùò üôáí ðñüêåéôáé íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá ðñïãñÜììáôá õãåßáò30.

Èíçóéìüôçôá áðü óáê÷áñþäç äéáâÞôç Ïé äéáâçôéêïß Ý÷ïõí ìåãáëýôåñç èíçóéìüôçôá áð’ üëåò ôéò áéôßåò óå ó÷Ýóç ìå ôïõò ìç äéáâçôéêïýò. Óå ìéá ðñüóöáôç ðñïïðôéêÞ ìåëÝôç31, ðáñáêïëïõèÞèçêå Ýíáò ðëçèõóìüò äéáâçôéêþí êáé ìç äéáâçôéêþí áôüìùí. Ç äåêáåôÞò åðéâßùóç ôùí äéáâçôéêþí Þôáí ìéêñüôåñç (71,4% Ýíáíôé 86,7). Ï ó÷åôéêüò êßíäõíïò Þôáí 2,6. ¢ëëç ìåëÝôç, ðïõ åêôéìÜ ôçí åðéâßùóç ôùí äéáâçôéêþí, âñßóêåé ôçí åðéâßùóç ÷áìçëüôåñç óôïõò äéáâçôéêïýò êáé ôùí äýï öýëùí óôéò çëéêßåò Üíù ôùí 50 åôþí, åêôüò áðü ôïõò Üíäñåò çëéêßáò 50-59 êáé 80-89 åôþí, üðïõ ôá ðïóïóôÜ åðéâßùóçò åßíáé ðåñßðïõ ßäéá ìå ôïí õðüëïéðï ðëçèõóìü32. Ùò óõ÷íüôåñç áéôßá èáíÜôïõ êáôáãñÜöåôáé, ó’ üëåò ôéò ìåëÝôåò, ç êáñäéáããåéáêÞ íüóïò. Óå ôñåéò ìåëÝôåò, ðïõ Ýãéíáí ôá ôåëåõôáßá åßêïóé ÷ñüíéá, áíáöÝñïíôáé ôá êáñäéáããåéáêÜ íïóÞìáôá õðåýèõíá ãéá ôï èÜíáôï äéáâçôéêþí áóèåíþí óå ðïóïóôü 67,8%, 69,4% êáé 53,4% áíôßóôïé÷á31-33. Ãéá ôïõò Üíäñåò, óõ÷íüôåñç áéôßá åßíáé ôï ïîý Ýìöñáãìá ôïõ ìõïêáñäßïõ (40,6 Ýíáíôé 27,2% 75

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

óôéò ãõíáßêåò) êáé, ãéá ôéò ãõíáßêåò, ôá áããåéáêÜ åãêåöáëéêÜ åðåéóüäéá (43,8 Ýíáíôé 22,8% óôïõò Üíäñåò)32. ¢ëëåò áéôßåò èáíÜôïõ åßíáé: ôá íåïðëÜóìáôá (ðïóïóôü 11,3%, 10,9% êáé 16,5%) ÷ùñßò íá åßíáé óõ÷íüôåñá óôïõò äéáâçôéêïýò óå ó÷Ýóç ìå ôïí ãåíéêü ðëçèõóìü32, ç íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá (23% êáé 3,8%) êáé Üëëá áßôéá (10,7%, 19,5% êáé 21,2%). Ìåôáîý ôùí äýï öýëùí äåí ðáñáôçñåßôáé äéáöïñÜ óôç èíçóéìüôçôá, êÜôé ðïõ äåí åßíáé ï êáíüíáò ãéá ðïëëÝò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ üðïõ ç èíçóéìüôçôá ôùí äéáâçôéêþí áíäñþí åßíáé óõíÞèùò ìåãáëýôåñç áðü ôùí ãõíáéêþí. Ïé Üãíùóôïé äéáâçôéêïß, ðïõ áðïêáëýðôïíôáé ìå ôç äïêéìáóßá áíï÷Þò óôç ãëõêüæç, Ý÷ïõí, óýìöùíá ìå ìéá ìåëÝôç ðïõ åß÷å ðåñßïäï ðáñáêïëïýèçóçò 15 ÷ñüíéá, ìéêñüôåñï ðñïóäüêéìï æùÞò áðü ôá Üôïìá ìå öõóéïëïãéêÞ áíï÷Þ êáé, êõñßùò, ôá ðÝíôå ðñþôá Ýôç34. ¢ëëç üìùò ìåëÝôç, óýã÷ñïíç ìå ôçí ðñþôç, ìå ðåñßïäï ðáñáêïëïýèçóçò 5 ÷ñüíéá, äåí äßíåé êáìéÜ ôÝôïéá äéáöïñÜ35. ¼óïí áöïñÜ ôï ðþò åðçñåÜæåôáé ôï ðñïóäüêéìï æùÞò áðü ôï åßäïò ôçò èåñáðåõôéêÞò áãùãÞò ðïõ ëáìâÜíïõí ïé áóèåíåßò, äåí ðáñáôçñåßôáé äéáöïñÜ áí ëáìâÜíïõí éíóïõëßíç, áíôéäéáâçôéêÜ äéóêßá Þ ìüíï äßáéôá32. Íá óçìåéùèåß, âÝâáéá, üôé ôï åßäïò ôçò áãùãÞò ðïõ áêïëïõèåß ï áóèåíÞò óå ìéá äåäïìÝíç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ äåí ìáò äßíåé ðëçñïöïñßåò ãéá ôç äéÜñêåéá ôçò áãùãÞò Þ èåñáðåßåò ðïõ ðñïçãÞèçêáí.

Äéá÷ñïíéêÞ ìåôáâïëÞ ôçò èíçóéìüôçôáò Ç èíçóéìüôçôá áðü óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá ðáñïõóßáóå ôç äåêáåôßá ôïõ ’70 óôáäéáêÞ áýîçóç. Óå äýï ìåëÝôåò ðåñéãñáöéêïý ôýðïõ36,37 ðïõ êáëýðôïõí ôéò ðåñéüäïõò 1969-1980 êáé 19801998 áíôßóôïé÷á õðïëïãßóôçêå ç äéá÷ñïíéêÞ ìåôáâïëÞ ôçò èíçóéìüôçôáò ìå óôïé÷åßá áðü ôá äåëôßá ôùí ôáêôéêþí óåéñþí ôçò ÅèíéêÞò ÓôáôéóôéêÞò Õðçñåóßáò ôçò ÅëëÜäïò38. Añ÷éêÜ ðáñáôçñÞèçêå ðñïïäåõôéêÞ áýîçóç ôçò èíçóéìüôçôáò áðü óáê÷áñþäç äéáâÞôç êáé óôá äýï öýëá, áëëÜ ðåñéóóüôåñï óôéò ãõíáßêåò, êé áðïäüèçêå óôçí áýîçóç ôçò êáôÜ êåöáëÞí êáôáíÜëùóçò ôñïößìùí, êõñßùò õøçëÞò èåñìéäéêÞò áîßáò, êáé ôç óõíáêüëïõèç áýîçóç ôçò óõ÷íüôçôáò ôçò ðá÷õóáñêßáò. ÌéêñÞ áýîçóç ôçò èíçóéìüôçôáò óõíå76

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

÷ßæåôáé êáé ìåôÜ ôï 1980, ðïõ üìùò ðñïò ôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ðÝöôåé áðüôïìá êáé óõíå÷ßæåé íá âñßóêåôáé óå óôáèåñÜ åðßðåäá ìÝ÷ñé êáé ôï 1998. Ç áðüôïìç áõôÞ ðôþóç äå öáßíåôáé íá óõó÷åôßæåôáé ìå êÜðïéï éäéáßôåñï ãåãïíüò ðïõ íá åðçñÝáóå ôç èåñáðåõôéêÞ, ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñéí, áíôéìåôþðéóç ôùí äéáâçôéêþí áóèåíþí, áëëÜ ìïéÜæåé ðåñéóóüôåñï íá áíôéêáôïðôñßæåé ìéá áëëáãÞ óôïí ôñüðï êáôáãñáöÞò Þ êùäéêïðïßçóçò ôùí èáíÜôùí áðü óáê÷áñþäç äéáâÞôç. Åßíáé ãíùóôÜ ôá ðñïâëÞìáôá áêñßâåéáò, ðïéüôçôáò êáé ðëçñüôçôáò ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ôá ðéóôïðïéçôéêÜ èáíÜôïõ óôç óõìðëÞñùóÞ ôïõò39,40 êé áõôü áöïñÜ éäéáßôåñá ôïõò äåßêôåò ôçò åéäéêÞò êáôÜ áéôßá èíçóéìüôçôáò. Ïé ôáêôéêÝò óôáôéóôéêÝò óåéñÝò Ý÷ïõí ôï ðëåïíÝêôçìá üôé åßíáé ðñïóéôÝò êáé ìðïñïýí íá áíáíåþíïíôáé ðåñéïäéêÜ ÷ùñßò íá áðáéôåßôáé éäéáßôåñç äáðÜíç Þ ðñïóðÜèåéá, ôá óõìðåñÜóìáôá üìùò ðïõ óôçñßæïíôáé ó’ áõôÝò ðñÝðåé íá åêôéìïýíôáé ðñïóåêôéêÜ êáèþò äåí ìðïñïýí óå êáììéÜ ðåñßðôùóç íá õðïêáôáóôÞóïõí ôéò åðéäçìéïëïãéêÝò ìåëÝôåò åðéðïëáóìïý ìéáò íüóïõ.

ÓõæÞôçóç Ôï åíäéáöÝñïí ôùí åñåõíçôþí ãéá ôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá åßíáé, ôçí ôåëåõôáßá ôñéáêïíôáåôßá, éäéáßôåñá Ýíôïíï. Ïé ðñþôåò ìåëÝôåò ðáñïõóßáæáí áñêåôÜ ìåèïäïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé ç ðëçèþñá ôùí äéáãíùóôéêþí êñéôçñßùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå ï êÜèå åñåõíçôÞò åßíáé öáíåñü üôé êÜíïõí éäéáßôåñá äýóêïëç ôçí åêôßìçóç ôïõ ðñáãìáôéêïý åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôç ÷þñá ìáò, êÜôé ðïõ öáßíåôáé üôé óõìâáßíåé êáé óå ðïëëÝò Üëëåò ÷þñåò41. Ôá ðñÜãìáôá áëëÜæïõí óáöþò ìåôÜ ôï 1980, ïðüôå êáèéåñþíåôáé ç åöáñìïãÞ ôùí êñéôçñßùí ôïõ ÐÏÕ, êáé ç ìåèïäïëïãßá ôùí åñåõíþí ãßíåôáé ðåñéóóüôåñï ïìïéïãåíÞò êáé ôá áðïôåëÝóìáôá óõãêñßóéìá ìåôáîý ôïõò. Áí êáé åßíáé äýóêïëï íá åêôéìÞóåé êáíåßò ôï ðñáãìáôéêü ìÝãåèïò ôçò ìåôáâïëÞò ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, ïðùóäÞðïôå ç ôÜóç åßíáé áíïäéêÞ. Áðü ôéò ðéï ðñüóöáôåò ìåëÝôåò öáßíåôáé üôé ãéá ôï ãíùóôü óáê÷áñþäç äéáâÞôç ï åðéðïëáóìüò åßíáé ðåñßðïõ 3% (óå äéÜöïñåò ìåëÝôåò áðü 1,76 ùò 4,0%), ðÜíù áðü 5% (áðü 3,8% ùò 9,04%) ãéá ôïí Üãíùóôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç, åíþ

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

ï óõíïëéêüò åðéðïëáóìüò ðñïóåããßæåé ôï 10,8%. Ðáñüìïéá åßíáé êáé ç åêôßìçóç ôïõ ÐÏÕ ãéá ôçí ÅëëÜäá, áí êáé óôçñßæåôáé óå äåäïìÝíá áðü ôç Íüôéá Éôáëßá, ðïõ èåùñåßôáé üôé ìïéÜæåé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÜ ìå ôç ÷þñá ìáò9. ¸ôóé, ìå ôïõò üðïéïõò ðåñéïñéóìïýò ìðïñåß áõôü íá èÝôåé, õðïëïãßóôçêå ãéá ôçí ÅëëÜäá, êáôÜ ôï Ýôïò 1995, åðéðïëáóìüò óáê÷áñþäç äéáâÞôç 7,6% ðïõ áíáìÝíåôáé íá áõîçèåß ìÝ÷ñé ôï Ýôïò 2025 óå 9,6%. Áõôü áíôéóôïé÷åß óå 607.000 äéáâçôéêïýò áóèåíåßò ôï 1995, óôïí ðëçèõóìü Üíù ôùí 20 åôþí, ðïõ åêôéìÜôáé üôé ôï Ýôïò 2025 èá öôÜóïõí ôéò 772.000. Áí êáé ç ìåëÝôç ôçò âéâëéïãñáößáò äçìéïõñãåß ðñÜãìáôé áíçóõ÷ßåò ãéá ôçí áëìáôþäç áýîçóç ôïõ åðéðïëáóìïý ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç, áóöáëÞò ðñüãíùóç ãéá ôï ôé ðñüêåéôáé íá óõìâåß äåí ìðïñåß íá ãßíåé êáèþò õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò ðáñÜìåôñïé äýóêïëá ðñïóäéïñßóéìåò. Ãéá ðáñÜäåéãìá, áíáãíùñßæïíôáé óÞìåñá íÝïé åðéâáñõíôéêïß ðáñÜãïíôåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí åìöÜíéóç Ó.Ä üðùò ð.÷. öÜñìáêá (áíôéóõëëçðôéêÜ, áíôéûðåñôáóéêÜ, áíôéøõ÷ùóéêÜ)42-44. Áð’ ôçí Üëëç ðëåõñÜ, õðÜñ÷ïõí êáé íÝåò èåñáðåßåò ðïõ åðéôñÝðïõí êáëýôåñï ãëõêáéìéêü Ýëåã÷ï êáé áíáìÝíåôáé íá ìåéþóïõí ôç óõíáêüëïõèç íïóçñüôçôá êáé èíçóéìüôçôá áðü óáê÷áñþäç äéáâÞôç. ¹ áêüìç, ðéï Ýãêáéñç äéÜãíùóç ôçò íüóïõ êáèþò êáôÜ ôï ÷ñüíï ôçò äéÜãíùóçò ïé åðéðëïêÝò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç åßíáé óõ÷íÜ Þäç ðáñïýóåò (ôï 15-20% ôùí áôüìùí ìå áäéÜãíùóôï äéáâÞôç Ôýðïõ 2 Ý÷ïõí äéáâçôéêÞ áìöéâëçóôñïåéäïðÜèåéá êáé ôï 5-10% ðñùôåúíïõñßá45. Ç Ýãêáéñç äéÜãíùóç, Ý÷åé éäéáßôåñç áîßá ãéá ôç ÷þñá ìáò üðïõ ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ äéáâçôéêïý ðëçèõóìïý öáßíåôáé üôé åßíáé áäéÜãíùóôï (ìÝ÷ñé êáé ðÝíôå öïñÝò ðåñéóóüôåñïé ïé Üãíùóôïé äéáâçôéêïß áðü ôïõò ãíùóôïýò). Ðáñ’üôé äåí óõíéóôÜôáé íá ãßíåôáé ðñïóõìðôùìáôéêüò Ýëåã÷ïò ãéá ôï äéáâÞôç ìå ðñïãñÜììáôá äéáëïãÞò (screening) ìå ôïí ôñüðï ðïõ áõôü åííïåßôáé ð.÷. ãéá ôïí êáñêßíï ôïõ ðñïóôÜôç Þ ôïõ ôñá÷Þëïõ ôçò ìÞôñáò, åíáðüêåéôáé óôï ãéáôñü ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò (ÐÖÕ) íá áðïöáóßóåé ãéá åîáôïìéêåõìÝíï ðñïóõìðôùìáôéêü Ýëåã÷ï, ìå âÜóç ôçí ðáñïõóßá ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ, üðùò ïñßæåôáé óå ðñüóöáôåò ïäçãßåò ðïõ äüèçêáí áðü ôïí American Diabetes Association (ADA)46. Óôü÷ïò ùóôüóï, üðùò åßíáé áõôïíüçôï, ðñÝðåé íá åßíáé ç ðñùôïãåíÞò ðñüëçøç. Åßíáé áðï-

äåêôü ðëÝïí üôé ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò åßíáé ìßá ìüíï ðáñÜìåôñïò ôïõ ãíùóôïý ìåôáâïëéêïý óõíäñüìïõ üðïõ ç ðá÷õóáñêßá, ç äõóëéðéäáéìßá, ç õðÝñôáóç êáé ìáæß ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò, åêôüò áðü ôéò åðéìÝñïõò åðéðëïêÝò, áðïôåëïýí ðéèáíÜ åêöñÜóåéò ìéá êïéíÞò ìåôáâïëéêÞò äéáôáñá÷Þò ðïõ ïäçãåß óå áõîçìÝíï êßíäõíï ãéá êáñäéáããåéáêÜ åðåéóüäéá ìå áõîçìÝíç íïóçñüôçôá êáé èíçóéìüôçôá. Ç ðñüëçøç ëïéðüí, ðñÝðåé íá óôï÷åýåé ó’ üëåò ôéò ðáèïëïãéêÝò êáôáóôÜóåéò ðïõ óõãêñïôïýí ôï ìåôáâïëéêü óýíäñïìï, êáèþò ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéìåôþðéóç ìéáò ðáñáìÝôñïõ èá ìåéþóåé ôïí êßíäõíï ðïõ åíÝ÷ïõí êé ïé Üëëåò (ð.÷. ç ìåßùóç ôïõ óùìáôéêïý âÜñïõò âåëôéþíåé ôç ñýèìéóç üëùí ôùí Üëëùí ðáñáìÝôñùí). Ïé ðáñåìâÜóåéò ðïõ åßíáé áíáãêáßåò ãéá ôçí ðñüëçøç ôùí ðáñáðÜíù äéáôáñá÷þí, ìå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï äéáñèñþíåôáé ôï õãåéïíïìéêü óýóôçìá óôç ÷þñá ìáò, öáßíåôáé üôé èá åßíáé ðåñéóóüôåñï áðïôåëåóìáôéêÝò áí åöáñìïóôïýí ìÝóù ôùí õðçñåóéþí ôçò ÐÖÕ47. Ïé ëåéôïõñãïß ôçò ÐÖÕ åßíáé óå èÝóç íá áíáãíùñßóïõí ôïõò áôïìéêïýò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ êáé íá ðñïóðáèÞóïõí íá ôïõò ôñïðïðïéÞóïõí Þ íá ðáñÝìâïõí èåñáðåõôéêÜ, áëëÜ ìðïñïýí íá åêôéìÞóïõí êáé ôéò áíÜãêåò êáé ôéò éäéáéôåñüôçôåò êÜèå êïéíüôçôáò êáé íá åöáñìüóïõí áíÜëïãá ðñïãñÜììáôá ðñüëçøçò. ÅðéðëÝïí, ç êáôáãñáöÞ ôùí ðåñéóôáôéêþí Ó.Ä. óôá áñ÷åßá ôçò ÐÖÕ åßíáé ðïëýôéìç ãéá ôçí åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí ó÷åôéêÜ ìå ôïí åðéðïëáóìü áëëÜ êáé, ìå åéäéêÝò ðñïûðïèÝóåéò, ôçí åðßðôùóç ôïõ Ó.Ä. Ç ÐÖÕ åßíáé Ýíá ëåéôïõñãéêü êïììÜôé ôçò êïéíüôçôáò. ×ñåéÜæåôáé íá åíéó÷õèåß ìå ïñãáíùôéêÝò äïìÝò ðïõ èá åîõðçñåôïýí ôçí ðñùôïãåíÞ êáé äåõôåñïãåíÞ ðñüëçøç, þóôå íá õðïóôçñé÷èåß ï ñüëïò ôçò óôçí êáôåýèõíóç áõôÞ êáé ç ðáñÝìâáóç óôçí êïéíüôçôá íá åßíáé óôáèåñÞ, õøçëÞò ðïéüôçôáò êáé åíáñìïíéóìÝíç ìå ôéò ôïðéêÝò áíÜãêåò, êé ü÷é áðïóðáóìáôéêÞ êáé áðñüóùðç. ºóùò åßíáé êáé ï ðéï ïéêïíïìéêüò ôñüðïò íá åöáñìïóôïýí ðñïãñÜììáôá ðñïáãùãÞò ôçò õãåßáò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò Þäç õðÜñ÷ïõóåò äïìÝò, åöüóïí ïé ëåéôïõñãïß õãåßáò åõáéóèçôïðïéçèïýí êáé åêðáéäåõôïýí ãéá ôï óêïðü áõôü.

Âéâëéïãñáößá 1. Zimmet P. Globalization, coca-colonization and 77

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

10.

11.

12.

13.

the chronic disease epidemic: can the doomsday scenario be averted? J Intern Med 247: 301-310, 2000. Morrish NJ, Wang SL, Stevens LK, Fuller JH, Keen H and the WHO Multinational Study Group. Mortality and causes of the death in the WHO multinational study of vascular disease in diabetes. Diabetologia 44(Suppl 2):S14-21, 2001. Panzram G. Mortality and survival in Type II (non-insulin dependent) diabetes mellitus. Diabetologia 30:123-31, 1987. Gu K, Cowie C, Harris M. Mortality in adults with and without diabetes in a national cohort of the U.S. population, 1971-1993. Diabetes Care 21:1138-45, 1998. Laing SP, Swerdlow AJ, Slater SD et al. The British Diabetic Association Cohort Study, I: all-cause mortality in patients with insulin-treated diabetes mellitus. Diabet Med 16:459-65, 1999. Marco R, Locatelli F, Zoppini G, Verlato G, Bonora E, Muggeo M. Cause-specific mortality in Type 2 diabetes. Diabetes Care 22:756-61, 1999. American Diabetes Association. Economic consequences of diabetes in the U.S. in 1997. Diabetes Care 21:296-309, 1998. Johnson B, on behalf of the CODE-2 Advisory Board. Revealing the cost of Type II diabetes in Europe. Diabetelogia 45:S5-S12, 2002. King H, Aubert R, Herman W. Global burden of diabetes, 1995-2025. Prevalence, numerical estimates and projections. Diabetes Care 21:141431, 1998. ×ñéóôáêüðïõëïò Ð, ÊáñáìÜíïò Â, ÂéïëÜêç Ì, ×áíéþôçò Ä, Ìåñßêáò Ã. Ç óõ÷íüôçò ôïõ óáê÷áñþäïõò äéáâÞôïõ åéò ôïí áãñïôéêüí ðëçèõóìüí ôçò ÅëëÜäïò. ÅðéäçìéïëïãéêÞ ìåëÝôç. ÉáôñéêÞ 29:537-46, 1976. Christacopoulos PD, Karamanos BG. The prevalence of diabetes mellitus: epidemiological studies in Greece. Medicographia 9(Suppl. 1): 44-6, 1987. Katsilambros N, Steryotis J, Moiras N, Bezos H, Daikos G. Prevalence of diabetes among glycosuric individuals in an urban area of Greece. Acta Diabetologia Latina, vol. XIV Sept.-Dec. no5-6, 1977. Christacopoulos PD, Karamanos BG, Tountas CD, Chaniotis DN. Prevalence of diabetes mellitus, impaired glucose tolerance and abnormal non-classified OGGT. 10th Congress of the International Diabetes Federation; Vienna, Austria Abstracts, 105T, 1979.

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

14. Harris M, Hadden W, KnowlerW,BennettP. International criteria for the diagnosis of diabetes and impaired glucose tolerance. Diabetes Care 8:562-7, 1985. 15. Karamanos B, Tountas Ch, Koutsoumani I, Kardoyiannis Th, Kofinis A. Prevalence of known and undiagnosed diabetes by age and its relation with adiposity, serum lipids and blood pressure. 23rd Annual Meeting of the European Diabetes Epidemiology Study Group; Glion-sur Montreux, France, 1988. 16. Êing H, Rewers M, WHO Ad Hoc Diabetes Reporting Group. Global estimates for prevalence of diabetes mellitus and impaired glucose tolerance in adults. Diabetes Care 16:15777, 1993. 17. Karamanos B, Tountas Ch, Kofinis A, Pavlopoulos B, Skoutas S, Zervaki N, et al. Effect of environmental factors on glucose intolerance and serum lipid levels. Comparison of rural and urban populations. 25th Scientific Annual Meeting of the European Diabetes Epidemiology Study Group; Dead Sea, Israel, Abstract of papers, p. 49, 1990. 18. Lionis C, Bathianaki M, Antonakis N, Papavasiliou S, Philalithis A. A high prevalence of diabetes mellitus in a municipality of rural Crete, Greece. Diabetic Medicine 18:768-74, 2001. 19. ÊáñáìÜíïò Â, Ôóáêßñçò È, Ôïýíôáò ×, ÓáöëéÜíçò É, Êïößíçò Á, ÓêÜñðïõ-ÃåñáìÜíç Í, Ðáõëüðïõëïò Â. Äéá÷ñïíéêÝò ìåôáâïëÝò ôçò óõ÷íüôçôáò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç. 3ï ÐáíåëëÞíéï Äéáâçôïëïãéêü ÓõíÝäñéï, ÁèÞíá, ÐåñéëÞøåéò åñãáóéþí 25 ÑÓ, 1993. 20. Papazoglou N, Manes Ch, Chatzimitrofanous P, Papadeli E, Tzoynas K, Scaragas G, et al. Epidemiology of diabetes mellitus in the elderly in Northern Greece: a population study. Diabetic Medicine 12:397-400, 1995. 21. Ìüñôïãëïõ Á, ÊáðÜíôáçò Å, Âáëóáìßäçò Ó, ÊáñäïãéÜííçò È, ÊáñáìÜíïò Â. Åðéðïëáóìüò ôïõ äéáâÞôïõ óôçí ðá÷õóáñêßá êáé ç ó÷Ýóç ìå ôï öýëï êáé ôçí êáôáíïìÞ ôïõ ëßðïõò. ÌåëÝôç 646 õðÝñâáñùí áôüìùí. 2ï ÐáíåëëÞíéï Äéáâçôïëïãéêü ÓõíÝäñéï, 1, ÁèÞíá, ÐåñéëÞøåéò åñãáóéþí, Á.Ð. 30, 1991. 22. Katsilambros N, Aliferis K, Darviri Ch, Tsapogas p, Alexiou Z, Tritos N, et al. Evidence for an increase in the prevalence of known diabetes in a sample of an urban population in Greece. Diabetic Medicine 10:87-90, 1993. 23. Wandell PE, Gafvels C. Patients with type 2 diabetes aged 35-64 years at four primary health care centers in Stockholm County, Sweden. Prevalence and complications in relation to

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Á. ÐÝôñïõ êáé Å. ÂåëïíÜêçò

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

gender and socio-economic status. Diabetes Res Clin Pract 63:195-203, 2004. Fleming DM, Schellens FG, Van Casteren V. The prevalence of known diabetes in eight European countries. Eur J Public Health 14:104, 2004. Wandell PE. Risk factors for microvascular and macrovascular complicationw in men and women with type 2 diabetes. Scand J Prim Health Care 17:116-21, 1999. Lionis C, Sasarolis S, Koutis A, Antonakis N, Benos Alexis, Papavasiliou S, Fioretos M. Measuring the prevalence of diabetes mellitus in a Greek primary health care district. Family Practice 13:18-21, 1996. Christacopoulos PD, Karamanos BG. The prevalence of diabetes mellitus: epidemiological studies in Greece. Medicographia 9(Suppl. 1):44-6, 1987. Gikas A, Sotiropoulos A, Panagiotakos D, Pappas S. Prevalence, and associated risk factors, of self reported diabetes mellitus in a sample of adult urban population in Greece: MEDICAL Exit Poll Research in Salamis (MEDICAL EXPRESS 2002). BMC Public Health 4:2, 2004. Wu SC, Li CY, Ke DS. The agreement between self-reporting and clinical diagnosis for selected medical conditions among the elderly in Taiwan. Public Health 114:137-42, 2000. Gunnell D, Berney L, Holland P, Maynard M, Blane D, Frankel S, Smith GD. How accurately are height, weight and leg lehght reported by the elderly, and how closely are they related to measurements recorded to childhood? Int J Epidimiol 29:456-64, 2000.1321 ×áôæçãåùñãßïõ Ã, Êïößíçò Á, Ôïýíôáò ×, ÐÝôñïõ Ê, ×áôæçãåùñãßïõ ×, ÊáñáìÜíïò Â. ÄåêáåôÞò åðéâßùóç äéáâçôéêþí Ôýðïõ 2 óå ó÷Ýóç ìå ìç äéáâçôéêÜ Üôïìá êáé ðáñÜãïíôåò ðïõ ôçí åðçñåÜæïõí. 22ï ÅôÞóéï ÐáíåëëÞíéï Éáôñéêü ÓõíÝäñéï, ÁèÞíá, Ôüìïò ðåñéëÞøåùí, óåë. 19, 1996. Êatsilambros N, Hatzakis A, Perdikaris G, Pefanis A, Touloumi G. Total and cause-specific mortality in a population based cohort of diabetics in Greece. Diabete & Metabolisme 17:4104, 1991. Tountas C, Kofinis A, Kardoyiannis T, Pavlopoulos B, Karamanos B. Factors associated with the 10-year survival of a cohort of diabetic patients. Diabetologia, 30:589, 1987. Karamanos B, Tountas C, Kofinis A, Petrou K. Mortality in OGTT positive subjects, diabetics and normals. Effect of blood glucose and blood pressure. A 15 year follow-up prospective study.

35.

36.

37.

38. 39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

27th Annual Meeting of the European Diabetes Epidemiology Group; Bremen, Germany, 1992. Karamanos B, Roussi-Penessi D, Tountas C, Kofinis A, Skarpou-Geramani N, Tsakiris T. Relation of the 5-year mortality rate with undiagnosed glucose intolerance, biochemical and nutritional factors. 28th Annual Meeting of the European Diabetes Epidemiology Group; Cambridge, UK, 1993. ÂåëïíÜêçò Å, Êáëáíôßäïõ Á, ÊáñáúôéÜíïõ Á, ËÜóêáñçò É, Ôñé÷ïðïýëïõ Á. ÅðéäçìéïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá. ÉððïêñÜôçò, 11:257-64, 1983. ÐÝôñïõ Á. ÅðéäçìéïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé ðñïóõìðôùìáôéêüò Ýëåã÷ïò ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç óôçí ÅëëÜäá êáé ôïí êüóìï. Ìåôáðôõ÷éáêÞ äéðëùìáôéêÞ åñãáóßá, ÁèÞíá, 2002. ÓôáôéóôéêÞ ôçò öõóéêÞò êéíÞóåùò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÅëëÜäïò, ÅÓÕÅ. Lionis C, Sasarolis S, Kasotakis GI, Lapidakis GM, Stathopoulos AI. Investigation of accuracy of death certificate completion and implications on mortality statistics in Greece. Eur J Epidemiol 16:1081, 2000. Ñüäç Á, ÓïõñôæÞ Ð, ÂåëïíÜêçò Å. Ç ÷ñçóéìüôçôá ôçò óôáôéóôéêÞò åðåîåñãáóßáò ôùí ðéóôïðïéçôéêþí èáíÜôïõ óôçí åêðüíçóç óôáôéóôéêþí èíçóéìüôçôáò. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò 16:94-100, 2004. Kobberling J, Creutzfeldt W. Comparison of different methods for the evaluation of the oral glucose tolerance test. Diabetes, 19:870-7, 1970. Gaspard UJ, Lefebvre PJ. Clinical aspects of the relationship betwen oral contraceptives, abnormalities in carbohydrate metabolism, and the development of cardiovascular disease. Am J Obstet Gynecol 163(1 Pt 2):334-43, 1990. Maser M, Setaro J. Continued importance of diuretics and â-adrenergic blockers in the management of hypertension. Med Clin N Am 88:167-187, 2004. Lambert T, Chapman L, on behalf of the Consensus Working Group. Diabetes, psycotic disorders and antipsycotic therapy:a consensus statement. MJA 181:544-548, 2004. Harris M, Eastman R. Early detection of undiagnosed non-insulin-dependent diabetes mellitus. JAMA, 276:1261-2, 1996. American Diabetes Association. Screening for diabetes. Diabetes Care, 25(Suppl. 1):S21-S24, 2002. Tsur A, Harman-Boehm I, Wainstein J, Raz I. Primary care for type 2 diabetes. Harefuah 143:353-4, 2004. 79

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ã. Ðáðáäüðïõëïò êáé óõí.

ÅÍÄÉÁÖÅÑÏÕÓÁ ÐÅÑÉÐÔÙÓÇ CASE REPORT Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 80-82, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 80-82, 2005

Ðåñéóôáôéêü êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò - Áíôéìåôþðéóç êáé äéá÷åßñéóç ôïõ áóèåíïýò áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü Ã. Ðáðáäüðïõëïò1, Ä. Ìðñßìçò1, Á. Ðñüêëïõ2, Ì. ÌáõñïãéáííÜêç3

Ðåñßëçøç ÐáñïõóéÜæåôáé ðåñßðôùóç áöáßñåóçò ìåëáã÷ñùìáôéêïý óðßëïõ áðü ãåíéêü éáôñü óå ãõíáßêá 69 åôþí áðü ôç ñá÷éáßá åðéöÜíåéá ôïõ äåîéïý áíôéâñá÷ßïõ. Ç éóôïëïãéêÞ åîÝôáóç Ýäåéîå ôçí ýðáñîç êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò óôáäßïõ êáôÜ Clark III-IV êáé ðÜ÷ïõò êáôÜ Âreslow 1,2 ÷éëéïóôþí. Ç áöáßñåóç ôïõ ìåëáíþìáôïò Ýãéíå ìå ïñèü ôñüðï áðü ôïí ãåíéêü éáôñü êáé âÜóç ôùí äéåèíþí ïäçãéþí ãéá ôçí áöáßñåóç ôÝôïéùí åîåñãáóéþí ôïõ äÝñìáôïò. Ç óõìðëçñùìáôéêÞ åêôïìÞ Þôáí áíáãêáßá ëüãù ôïõ âÜèïõò äéÞèçóçò ôçò åîåñãáóßáò êáé ü÷é ëüãù ôçò ìç éêáíïðïéçôéêÞò åêôïìÞò áðü ôïí éáôñü ôçò ðñùôïâÜèìéáò ðåñßèáëøçò. Åíèáññýíïìå ôïõò éáôñïýò ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò óôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôÝôïéùí ìéêñïåðåìâÜóåùí áñêåß íá ãßíïíôáé ìå âÜóç ôéò, êáôÜ ðåñßðôùóç, äéåèíåßò ïäçãßåò. Èåùñïýìå üôé ï ãåíéêüò éáôñüò ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé óôçí ðñþéìç äéÜãíùóç êáé áíôéìåôþðéóç ôïõ êáñêßíïõ ôïõ äÝñìáôïò.

A case of malignant melanoma. surgical treatment and management of the patient from the primary health care physician G. Papadopoulos, D. Brimis, Á. Proklou, M. Mavrogiannaki Summary We present a case of pigmented mole that was removed begining a general practitioner in a woman aged 69 years old. The mole was begining to grow 3 months prior to excision and the only symptom that the patient had was pruritus. The histologic examination show a malignant melanoma stage Breslow 1,2 mm and Clark III-IV and the character of a superficial spreading melanoma. Family physicians should be aware that a patient with a changing mole or an atypical mole is at considerable risk for developing melanoma. Any mole that is suggestive of melanoma requires an excisional biopsy, primarly because prognosis and treatment are based on tumor thickness. The excision of suspicius pigmented moles must be attempt from the general practitioners always following the guidelines.

1 Ãåíéêüò Éáôñüò ÅðéìåëçôÞò Â´, 2Áãñïôéêüò Éáôñüò, 3Íïóçëåýôñéá, Ðåñéöåñåéáêü Éáôñåßï Áóçìßïõ Íïìïý Çñáêëåßïõ

ÅéóáãùãÞ Ç óõ÷íüôçôá ôïõ êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò áëëÜ êáé ôïõ ìç ìåëáíïêõôôáñéêïý êáñêßíïõ ôïõ äÝñìáôïò áõîÜíåôáé äñáìáôéêÜ ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò1. Ç ðñþéìç áíáãíþñéóç ôçò âëÜâçò êáé ç áíôéìåôþðéóç ôçò åßíáé ôï êëåéäß ãéá ôçí áðïöõãÞ ìåôáóôáôéêÞò íüóïõ2. Áðü äéÜöïñåò ìåëÝôåò öáßíåôáé ç óõíå÷üìåíç áýîçóç ôçò èíçóéìüôçôáò áðü êáêïÞèåò ìåëÜíùìá óå üëç ôçí Åõñþðç áëëÜ êáé óôç ÷þñá ìáò3. Ïé ëüãïé ôçò áýîçóçò áõôÞò äåí åßíáé óáöåßò öáßíåôáé üìùò üôé óçìáíôéêü ñüëï ðáßæåé ç ðåñéóôáóéáêÞ Ýíôïíç Ýêèåóç óôçí çëéáêÞ áêôéíïâïëßá áðü ìéêñÞ çëéêßá. Ï ðëçèõóìüò ðñÝðåé íá åíçìåñùèåß êáëýôåñá þóôå íá ðñïóÝñ÷åôáé óôï éáôñü ãéá íá åêôéìÞóåé ôõ÷üí äåñìáôéêÝò âëÜâåò ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé. Ï éáôñüò ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò ìðïñåß íá ðáßîåé óðïõäáßï ñüëï óôçí ðñþéìç äéÜãíùóç êáé áíôéìåôþðéóç ôïõ êáñêßËÝîåéò êëåéäéÜ: êáêïÞèåò ìåëÜíùìá, ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, ÷åéñïõñãéêÞ áíôéìåôþðéóç ìåëáíþìáôïò óôçí ðñùôïâÜèìéá öñïíôßäá õãåßáò, ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ÕðïâëÞèçêå: 25 Aðñéëßïõ 2005 ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 16 ÌáÀïõ 2005 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ã. Ðáðáäüðïõëïò, Ä/íóç: Ðáñíáóóïý 7, 71303 ÇñÜêëåéï ÊñÞôç, Ôçë. (2810) 310450, e-mail: gpapado@otenet.gr

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ã. Ðáðáäüðïõëïò êáé óõí.

íïõ ôïõ äÝñìáôïò áñêåß íá åêðáéäåõôåß óùóôÜ þóôå íá áíáãíùñßæåé ôá ðñþéìá óçìåßá êáé óõìðôþìáôá ôçò íüóïõ.1 Óôï Ðåñéöåñåéáêü Éáôñåßï Áóçìßïõ ëåéôïõñãåß ôáêôéêü óçðôéêü ÷åéñïõñãåßï óå óõíåñãáóßá ìå ôï ðáèïëïãïáíáôïìéêü åñãáóôÞñéï ôïõ ÂåíéæÝëåéïõ Íïóïêïìåßïõ ìå óêïðü ôçí ðñþéìç äéÜãíùóç êáé áíôéìåôþðéóç ðåñéóôáôéêþí äåñìáôéêÞò êáêïÞèåéáò.

ÐåñéãñáöÞ Ðåñßðôùóçò Ç áóèåíÞò ðñïóÞëèå óôï ðåñéöåñåéáêü éáôñåßï Áóçìßïõ ãéá íá åêôéìçèåß áðü ôïí éáôñü Ýíáò ìåëáã÷ñùìáôéêüò óðßëïò óôç ñá÷éáßá åðéöÜíåéá ôïõ äåîéïý ôçò áíôéâñá÷ßïõ. Ìüíç ôçò åß÷å ðáñáôçñÞóåé áðü ôñéìÞíïõ åëáöñÜ äéüãêùóç ôïõ óðßëïõ êáé êíçóìü óôçí ðåñéï÷Þ ôçò âëÜâçò. Ç áóèåíÞò Þôáí 69 åôþí ìå éóôïñéêü áñôçñéáêÞò õðÝñôáóçò õðü áãùãÞ ìå äéïõñçôéêÜ. ¸ãéíå êëéíéêÞ åîÝôáóç êáôÜ óõóôÞìáôá ÷ùñßò ôçí áíåýñåóç êÜðïéïõ ðáèïëïãéêïý åõñÞìáôïò. ÅðéóêïðéêÜ ï óðßëïò åß÷å êáóôáíüöáéï ÷ñþìá Þôáí åîåëêùìÝíïò ìå áóáöÞ üñéá êáé äéçèïýóå ôïõò ãýñù õãéåßò éóôïýò. ÅôÝèç ç õðïøßá ìåëáíþìáôïò áðü ôïí éáôñü êáé óõíåóôÞèç Üìåóç åêôïìÞ ôïõ óðßëïõ. Ç ìÝóç äéÜìåôñïò ôçò âëÜâçò Þôáí ðåñßðïõ 1 åêáôïóôü3. ¸ãéíå åêôïìÞ ôçò âëÜâçò åðéôüðïõ áöáéñþíôáò êáé õãéÞ éóôü ðåñßðïõ 1,5 cm ðåñéöåñéêÜ ôçò âëÜâçò óå ñïìâïåéäÝò ó÷Þìá êáé ðåñßðïõ 0,2 åêáôïóôÜ óå âÜèïò êáé Ýãéíå óõññáöÞ ôïõ ôñáýìáôïò. Ôï áöáéñåèÝíôá õëéêü åóôÜëç ãéá éóôïëïãéêÞ åîÝôáóç üðïõ áðÜíôçóç Ýäåéîå üôé åðñüêåéôï ãéá êáêïÞèåò ìåëÜíùìá óå êÜèåôç öÜóç áíÜðôõîçò ìå ðáñïõóßá ïñéæüíôéïõ óôïé÷åßïõ (superficial spreading melanoma). Ôï ðÜ÷ïò ôçò áëëïßùóçò êáôÜ Breslow Þôáí 1,2 ÷éëéïóôÜ êáé óôáäßïõ äéçèÞóåùò êáôÜ Clark III-IV. Ç åîáßñåóç ôçò âëÜâçò Þôáí åðß õãéþí éóôþí. ÄåäïìÝíïõ ôïõ ðñï÷ùñçìÝíïõ óôáäßïõ ôïõ ìåëáíþìáôïò êáèþò êáé ôçò Ýíôïíçò êõôôáñéêÞò áôõðßáò êáé ôçò ìéôùôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò Ýãéíå óõíåííüçóç ìå ãåíéêü ÷åéñïõñãü üðïõ êáé óõíåóôÞèç óõìðëçñùìáôéêÞ åêôïìÞ õãéþí éóôþí áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôçò âëÜâçò. Ç áóèåíÞò áöïý êáèçóõ÷Üóôçêå åóôÜëç óôï ãåíéêü ÷åéñïõñãü üðïõ

õðåâëÞèç óå óõìðëçñùìáôéêÞ åêôïìÞ õãéþí éóôþí 4,5´2 cm ðÜíù óôçí Þäç áöáéñåèÞóá âëÜâç êáé âÜèïõò 1,3 cm êáèþò êáé óå ëåìöáäåíéêü êáèáñéóìü ìáó÷áëéáßáò ÷þñáò (ëåìöáäÝíáò öñïõñüò) êáé ôï õëéêü åóôÜëç îáíÜ ãéá éóôïëïãéêÞ åîÝôáóç. Ôáõôü÷ñïíá Ýãéíå êáé Ýëåã÷ïò ôçò áóèåíïýò ìå áîïíéêÞ ôïìïãñáößá åãêåöÜëïõ, èþñáêïò êáé Üíù êïéëßáò ïé ïðïßåò Þôáí áñíçôéêÝò ãéá ìåôáóôáôéêÞ íüóï. Óôçí éóôïëïãéêÞ åîÝôáóç ôïõ õëéêïý ðïõ åóôÜëç ôç äåýôåñç öïñÜ äåí ðáñáôçñÞèçêáí âëÜâåò êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò. Ç áóèåíÞò èá õðïâëçèåß îáíÜ óå Ýëåã÷ï ñïõôßíáò óå Ýíá Ýôïò.

ÓõæÞôçóç Åéðþèçêå áñ÷éêÜ üôé ç óõ÷íüôçôá ôïõ êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò áõîÜíåé óõíå÷þò ìå âáèìü ìåãáëýôåñï áðü êÜèå Üëëïõ åßäïõò êáñêßíï óôïí Üíèñùðï3,4. Ïé éáôñïß ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò åßíáé áðáñáßôçôï íá õðïðôåýïíôáé ôçí ðéèáíÞ êáêïÞèåéá ôùí äåñìáôéêþí âëáâþí, íá ìðïñïýí íá åêôéìÞóïõí ôïõò áóèåíåßò ðïõ ðñïóÝñ÷ïíôáé êáé æçôïýí ôç ãíþìç ôïõò êáé íá ãíùñßæïõí ðüôå èá ðáñáðÝìøïõí áõôïýò ôïõò áóèåíåßò óå äåõôåñïâÜèìéïõò ç ôñéôïâÜèìéïõò öïñåßò õãåßáò4. ÌåëÝôåò óôçí Åõñþðç êáé óôçí ÁìåñéêÞ Ýäåéîáí üôé ïé ãéáôñïß ôçò ãåíéêÞò éáôñéêÞò Ý÷ïõí ìåéùìÝíç éêáíüôçôá óôï íá áíáãíùñßæïõí ôéò ðéï óõíÞèåéò ìïñöÝò äåñìáôéêïý êáñêßíïõ êáé ðáñáôçñÞèçêáí áñêåôÝò åëëåßøåéò üóï áíáöïñÜ ôçí ãíþóçò ôïõò óôç äéá÷åßñéóç ôùí äåñìáôéêþí âëáâþí1,2,5. Óôç ÷þñá ìáò äåí õðÜñ÷ïõí ôÝôïéåò ìåëÝôåò áëëÜ ïé óõããñáöåßò ðéóôåýïõí üôé ìå ôç íÝá äüìçóç ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò êáé ôçí êáëýôåñç åêðáßäåõóç ôùí íÝùí ãåíéêþí éáôñþí óôç äåñìáôïëïãßá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åéäßêåõóçò ôïõò, åßíáé óå èÝóç íá áíáãíùñßæïõí ôéò äåñìáôéêÝò âëÜâåò êáé áí ü÷é íá ðáñåìâáßíïõí, ôïõëÜ÷éóôïí íá ðáñáðÝìðïõí ôïõò áóèåíåßò óå äåñìáôïëüãï ç ãåíéêü ÷åéñïõñãü. Óôç äéêéÜ ìáò áóèåíÞ ç ÷åéñïõñãéêÞ ðáñÝìâáóç áðü ôïí ãåíéêü éáôñü Þôáí ïñèÞ áöïý Ýãéíå áñêåôÜ ìåãÜëç ðåñéöåñéêÞ åêôïìÞ ôçò âëÜâçò 1,5 åêáôïóôü êáé ðåñßðïõ 0,2 åêáôïóôÜ óå âÜèïò áöïý ç âëÜâç äåí îåðåñíïýóå ôï 1 åêáôïóôü 81

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ã. Ðáðáäüðïõëïò êáé óõí.

óå ìÝóç äéÜìåôñï êáé åßíáé âÜóç ôùí äéåèíþí ïäçãéþí ãéá ôçí åêôïìÞ ìåëáã÷ñùìáôéêþí âëáâþí3,4,6. Ç óõìðëçñùìáôéêÞ åêôïìÞ Ýðñåðå íá ãßíåé äåäïìÝíïõ üôé ôï ìåëÜíùìá Þôáí óôáäßïõ äéÞèçóçò êáôÜ Clark III-IV êáé Üñ÷éæå íá äéçèåß ôï äéêôõùôü ÷üñéï3. Ç ðñüãíùóç ôïõ êáêïÞèïõò ìåëáíþìáôïò åîáñôÜôáé áðü ôï ðÜ÷ïò ôçò âëÜâçò (óôÜäéá Breslow). Óôç äéêéÜ ìáò ðåñßðôùóç ôï ìåëÜíùìá Þôáí ìéêñïý ó÷åôéêÜ êéíäýíïõ ìå ðÜ÷ïò âëÜâçò 1,2 ÷éëéïóôÜ üðïõ ç ðåíôáåôÞò åðéâßùóç õðïëïãßæåôáé ðåñßðïõ óå 94%7. Åðßóçò óôç äéêéÜ ìáò ðåñßðôùóç ôï ìåëÜíùìá Þôáí åðéöáíåéáêþò åðåêôåéíüìåíï ôï ïðïßï èåùñåßôáé êáëýôåñçò ðñüãíùóçò8. Åßíáé áðáñáßôçôï ç áóèåíÞò íá åëÝã÷åôáé áíÜ Ýôïò ìå áîïíéêÝò ôïìïãñáößåò ãéá íá äéáðéóôùèåß áí õðÜñ÷åé ìåôáóôáôéêÞ íüóïò. Ï ãåíéêüò éáôñüò ðñÝðåé íá Ý÷åé ðÜíôá óôï ìõáëü ôïõ ôï êáêïÞèåò ìåëÜíùìá üôáí åðé÷åéñåß åêôïìÝò ìåëáã÷ñùìáôéêþí óðßëùí ãéáôß åßíáé ðñïôéìüôåñï íá áöáéñåèåß ëßãï õãéåßò éóôüò ðåñéóóüôåñï ðáñÜ íá ãßíåé áôåëÞò åêôïìÞ ôçò äåñìáôéêÞò êáêïÞèåéáò2. Èåùñïýìå üôé ï ãåíéêüò ãéáôñüò óôá ðëáßóéá ôçò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò ìðïñåß íá óõìâÜëåé óôçí ðñþéìç äéÜãíùóç áëëÜ êáé óôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ êáñêßíïõ ôïõ äÝñìáôïò.

8th

Âéâëéïãñáößá 1. Offidani A, Simonetti O, Bernardini ML. Dermatological Clinic University of Ancona, Italy. General practitioners accuracy in diagnosing skin cancers. Dermatology, 205:127-30, 2002. 2. Brochez L, Verhaeghe E, Bleyen L, Naeyaert JM. Diagnostic ability of general practitioners and dermatologists in discriminating pigmented skin lesions. J Am Acad Dermatol, 44:97986, 2001. 3. Goldstein BG, Goldstein AO. Diagnosis and management of malignant melanoma. Am Fam Physician, 1:63:1359-68, 1374, 2001. 4. Lang PG Jr, Malignat melanoma, Med Clin North Amer, 82:1325-58, Review, 1998. 5. Stephenson A, From L, Cohen A, Tipping J. Family physicians knowledge of malignat melanoma. J Am Acad Dermatol, 37:953-7, 1997. 6. Hauschild A, Eiling S, Lischner S. Safety margins in the excision of primary malignant melanoma. Proposal based on controlled clinical trials. Hautarzt, 52:1003-10, 2001. 7. Nagore Enguidanos E, Oliver Martinez V, Botella Estrada R. Prognostic factors of localized malignat melanoma: study of 639 patients. Med Clin (Barc). 124:361-7, 2005. 8. Óìðáñïýíçò ×. ÃåíéêÞ ×åéñïõñãéêÞ. Åêäüóåéò. University Studio Press, Èåóóáëïíßêç, 1991.

INTERNATIONAL CONFERENCE Primary Care Diabetes EUROPE (ivzw/inpo) ATHENS September 10 & 11, 2005 St. Vincent Declaration in Practice

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

AÑÈÑO ÉÓÔÏÑÉÁÓ ÔÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ ARTICLE ON HISTORY IN MEDICINE Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 83-95, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 83-95, 2005

Ïëõìðéáêïß Áãþíåò êáé ÉáôñéêÞ Ã. Ôóßñïò1,2, Ðáíáãéþôá ÂïÀëá2,3, ÅëÝíç Ãåëáóôïðïýëïõ2, Áíáóôáóßá Ôóßñïõ2, Ð. Áèáíáóüðïõëïò3, Ã. ÌïõæÜêçò4

Ðåñßëçøç Óôçí ðïëéôéóôéêÞ óõíåßäçóç ôïõ óýã÷ñïíïõ áíèñþðïõ ï áèëçôéóìüò ôçò åëëçíéêÞò Áñ÷áéüôçôáò áðïôåëåß óôáèåñÞ áîßá êáé êïñõöþíåôáé ìå ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò. Óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ôçò Áñ÷áéüôçôáò ç éáôñéêÞ Ýâñéóêå åöáñìïãÞ óôïí ôñüðï æùÞò, ôçí åêãýìíáóç, ôç äßáéôá êáé ãåíéêÜ ôçí ðñïåôïéìáóßá ôùí áèëçôþí, óôéò óõíèÞêåò êáé êáíïíéóìïýò ôùí áãþíùí êáèþò êáé ôá ôõ÷üí áôõ÷Þìáôá - áèëçôéêÝò êáêþóåéò, ìÝóù ôçò áèëçôéáôñéêÞò. Ìå ôçí áíáâßùóç ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí ôïí ôåëåõôáßï áéþíá ãßíåôáé éäéáßôåñç áíáöïñÜ óôç ÷ñÞóç åíéó÷õôéêþí ïõóéþí áðü ôïõò áèëçôÝò (íôüðéíãê) ðñïò áýîçóç ôùí åðéäüóåþí ôïõò, êáèþò êáé óôçí åðéäçìéïëïãéêÞ åðéôÞñçóç ôùí ìåôáäïôéêþí íïóçìÜôùí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí áãþíùí. Ç áíáëëïßùôç ó÷Ýóç ÉáôñéêÞò êáé Üèëçóçò, óôï ðíåýìá ôïõ “åõ áãùíßæåóèáé”, åîõìíåß ôçí ïëõìðéáêÞ éäÝá êáé êñßíåôáé áðáñáßôçôç ãéá ôçí áíÜäåéîç ôüóï ôïõ áèëçôéóìïý üóï êáé ôïõ ðïëéôéóìïý ìáò. 1 Ð.É. ×áâáñßïõ, Í. Çëåßáò, 2 ÅñãáóôÞñéï ÕãéåéíÞò, ÉáôñéêÞ Ó÷ïëÞ Ðáí/ìßïõ Ðáôñþí, 3Éáôñüò Âéïðáèïëüãïò, 4Ê.Õ. Ãüííùí

Olympic Games and Medicine G. Ôsiros1,2, Panagiota Voila2,3, Helen Gelastopoulou2, Ánastasia Ôsirou2, P. Áthanassopoulos3, G. Ìouzakis4 Summary Én the cultural conscience of modern world athletism constitutes a constant value and reach his highlight in the Olympic Games. In this review the focus is on the relationship of medicine with the Olympic Games and with sports in general from the original ideal until today. Where as in the ancient civilization all efforts with reference to medicine were directed to the appropriate diet and lifestyle as well as the proper training and preparation of the athletes, today medical attention is mainly turned to the doping control and control of infectious diseases as well as the emergency care of athletes' injuries and other illnesses.

ÅéóáãùãÞ Ïé ðéï öçìéóìÝíïé áãþíåò ôçò Áñ÷áéüôçôáò äéåîÜãïíôáí óôçí Ïëõìðßá, Ýíáí áðü ôïõò êýñéïõò ôüðïõò ëáôñåßáò ôïõ èåïý Äßá. Ç öÞìç ôïõò îåðÝñáóå óå ôÝôïéï âáèìü ôïí ÷ñüíï, þóôå óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá ç éäÝá ôïõ ÃÜëëïõ âáñüíïõ Pierre de Coubertin ãéá ôçí áíáâßùóÞ ôïõò Ýãéíå äåêôÞ ïìüöùíá ðáãêïóìßùò. Ìßá áíáâßùóç, ðïõ ãéá ðñþôç öïñÜ (1896) êáé ôþñá óôéò ìÝñåò ìáò, äéïñãáíþèçêå ìå åðéôõ÷ßá áðü ôç ãåíÝôåéñá ÷þñá ìáò. Áñ÷éêÜ, üôáí ìéëïýóáí ãéá áèëçôéêÝò äéïñãáíþóåéò, ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôç ëÝîç: “áãþí”. Ôüôå ç ëÝîç óÞìáéíå ôç óõíÜèñïéóç áíäñþí ðïõ åß÷áí íá áó÷ïëçèïýí ìå êÜôé óçìáíôéêü, åíþ ðñïïäåõôéêÜ åíôÜóóïíôáí êáé áèëçôéêÝò åêäçëþóåéò. Áí êáé ç ëÝîç “áãþí” èá ìðïñïýóå ôéíÜ íá ôáõôéóôåß ìå ôç óçìåñéíÞ, íåïåëëçíéêÞ ÷ñÞóç ôçò ëÝËÝîåéò êëåéäéÜ: ÏëõìðéáêÜ áãùíßóìáôá, éáôñéêÞ, äßáéôá, áôõ÷Þìáôá, doping, åðéäçìéïëïãéêÞ åðéôÞñçóç. ÕðïâëÞèçêå: Ç åñãáóßá áõôÞ õðåâëÞèçêå ãéá âñÜâåõóç óôï 17ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (×áëêéäéêÞ, 4-8 ÌáÀïõ 2005) êáé åðáéíÝèçêå áðü ôçí ÅðéôñïðÞ Êñßóçò. Äçìïóéåýåôáé ìå êïéíÞ áðüöáóç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ðåñéïäéêïý êáé ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Óõíåäñßïõ Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ã.É. Ôóßñïò, Ãåíéêüò Éáôñüò, Ä/íóç: ÓïöïêëÝïõò 29, Ô.Ê: 26442, ÐÜôñá, Ôçë. (2610) 454.667, êéí. 6977019977, e-mail: geotsiro@otenet.gr 83

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

îçò “áãþíáò” (ðïëëÜêéò ìå ôçí Ýííïéá ôïõ ðñùôáèëçôéóìïý), ç Ýííïéá “ãõìíáóôéêÞ” ðåñéåëÜìâáíå áõôü ðïõ óÞìåñá åêöñÜæåôáé ìå ôçí Ýííïéá “ðñïðüíçóç”. Êýñéá äéáöïñÜ áðïôåëåß, üôé óôçí Áñ÷áéüôçôá ç ðñïðüíçóç äÞëùíå ôçí ôÝ÷íç ôïõ ãõìíáóôÞ, ôïõ åðéóôçìïíéêÜ êáôáñôéóìÝíïõ áëëÜ êáé éêáíïý óå åðéìÝñïõò éáôñéêïýò ôïìåßò äáóêÜëïõ ôçò Üèëçóçò. Õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá, ç ãõìíáóôéêÞ ðåñéëáìâÜíåé ïõóéáóôéêÜ ôç ãíþóç ôïõ ôñüðïõ åðßäñáóçò ôùí áóêÞóåùí1. Ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò êáôáôÜóóïíôáé óå ôñåéò äéáöïñåôéêÝò ðåñéüäïõò. Óôçí ðåñßïäï ôùí ðñþôùí ðÝíôå áéþíùí ðïõ äéåíåñãÞèçêáí õðü ôï êáèåóôþò ôùí áíåîáñôÞôùí – ðüëåùí êñáôþí ôçò Áñ÷áúêÞò êáé êëáóéêÞò ÅëëÜäáò, óôçí ðåñßïäï ôùí åðüìåíùí äýï áéþíùí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí Åëëçíéóôéêþí âáóéëåßùí ôçò êõñßùò ÅëëÜäáò, ôçò Áóßáò êáé ôçò ÁöñéêÞò êáé ôÝëïò ôïõò ôåëåõôáßïõò 6 áéþíåò õðü ôç ÑùìáúêÞ êõñéáñ÷ßá. Ùò Ýôïò äéåíÝñãåéáò ôùí ðñþôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí èåùñåßôáé ôï 776 ð.×. áðü ôïí ºöçôï (áðüãïíï ôïõ ÐÝëïðá), åíþ ç èÝóðéóç ôçò âñÜâåõóçò ìå êüôéíï åëáßáò ðïõ öýåôáé óôçí ¢ëôé áíÜãåôáé óôïí ÇñáêëÞ. Áðü ôïí 8ï áé. ð.×. ç åìöÜíéóç ôùí ðñþôùí ðüëåùí-êñáôþí åðçññÝáóå êáé ôçí åîÝëéîç óôïí áèëçôéóìü. Áíáðôý÷èçêáí äéÜöïñá óõóôÞìáôá Üèëçóçò ðïõ ðåñéåëÜìâáíáí ãõìíáóôéêÝò áóêÞóåéò, ìïõóéêÞ åêðáßäåõóç, ãñáöÞ êáé áíÜãíùóç. ¼óï õðÞñ÷áí áñéóôïêñáôéêÜ êáèåóôþôá ç åêðáßäåõóç áðïóêïðïýóå óôï íá áíáäåé÷èïýí ôá íåáñÜ ìÝëç ôùí áñéóôïêñáôéêþí ïéêïãåíåéþí. Ç åêðáßäåõóç ôùí íÝùí åß÷å óêïðü íá ôïõò âïçèÞóåé íá áíáðôýîïõí ôüóï ôï óþìá üóï êáé ôï íïõ ôïõò êáé íá êáôáêôÞóïõí ôçí áñìïíßá. Áíáãêáßåò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôç óõììåôï÷Þ åíüò áèëçôÞ óå óçìáíôéêÜ áèëçôéêÜ áãùíßóìáôá (êõñßùò óôïõò Ïëõìðéáêïýò áãþíåò) Þôáí ç ìáêñÜ êáé óõóôçìáôéêÞ ðñïåôïéìáóßá êáé ç åðßôåõîç óçìáíôéêþí áðïôåëåóìÜôùí. Ç ðüëéò ðïõ ïñãÜíùíå êáé ðñïåôïßìáæå ôïõò áãþíåò Þôáí ç ¹ëéò, üðïõ ïé áèëçôÝò ðáñÝìåíáí Ýíá ìÞíá ðñéí ðÜíå óôçí Ïëõìðßá. ¸ðáéñíáí ìÝñïò óå ðñïêñéìáôéêïýò ðïëõÞìåñïõò áãþíåò êáé ìüíï ïé åðéôõ÷üíôåò ðñï÷ùñïýóáí óôïõò åðßóçìïõò Ïëõìðéáêïýò ðïõ äéáñêïýóáí ôñåéò ìÝñåò. Ãéá ôç óùóôÞ ðñïåôïéìáóßá ôùí áèëçôþí áðáñáßôçôç Þôáí ç ýðáñîç åîåéäéêåõìÝíùí åêðáéäåõôþí, ðïõ åêôüò áðü ñüëï ãõìíáóôïýðñïðïíçôïý áñêåôïß êáôåß÷áí êáé éáôñéêÝò ãíþóåéò, 84

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

ôüóï ãéá ôç äéáéôçôéêÞ ðñïåôïéìáóßá ùí áèëçôþí üóï êáé ãéá ôçí ðñïöýëáîç êáé áíôéìåôþðéóç ôïõò áðü ôõ÷üí áèëçôéêÝò êáêþóåéò. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ðùò ìÝóá óôï Çñáßï ôçò Ïëõìðßáò õðÞñ÷å ôï ðëáóôéêü Ýñãï “Ç äéÜèåóç ôïõ Ïëõìðéáêïý Áãþíá”, üðïõ ðáñéóôÜíåôï óôï Ýíá Üêñï ï Áóêëçðéüò ìå ôçí Õãåßá êáé óôï Üëëï ï ¢ñçò ìå ôïí Áãþíá. ¢ñá õðÞñ÷å áðü ðïëý ðáëéÜ ç óýíäåóç ÉáôñéêÞò êáé Ïëõìðéáêþí Áãþíùí.

Ðñïåôïéìáóßá Ðñïðüíçóç - ÃõìíáóôéêÞ Ïé áèëçôéêÝò åðéäüóåéò óôïõò áãþíåò áí äåí ðñáãìáôïðïéïýíôáé áõôïó÷Ýäéá ðñïûðïèÝôïõíüðùò åßíáé öõóéêü- êÜðïéá ðñïåôïéìáóßá, ôçò ïðïßáò ôï åýñïò êáé ç Ýíôáóç áðïôåëïýí êáèïñéóôéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôçí åðéôõ÷ßá. ÅðïìÝíùò, ç ìáêñÜ êáé óõóôçìáôéêÞ ðñïåôïéìáóßá, êáèþò êáé ç åðßôåõîç óçìáíôéêþí áðïôåëåóìÜôùí Þôáí áíáãêáßåò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôç óõììåôï÷Þ åíüò áèëçôÞ óå Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò. Ï áèëçôÞò Üñ÷éæå íá ðñïðïíåßôáé áðü ôçí ðáéäéêÞ ôïõ çëéêßá óôçí ðáôñßäá ôïõ. Ç ðñïðüíçóç óôü÷åõå óôçí áíÜðôõîç ôùí óùìáôéêþí ôïõ éêáíïôÞôùí, êáèþò êáé óôç âåëôßùóç ôçò ôå÷íéêÞò. Áðáñáßôçôç ãéá ôçí ïñèÞ ðñïðáñáóêåõÞ ôïõ áèëçôÞ Þôáí ç ýðáñîç åîåéäéêåõìÝíùí åêðáéäåõôþí ðïõ óõíåñãÜæïíôáí óôåíÜ ìå ôïí áèëçôÞ êáé ìåôáîý ôïõò. Ïé åêðáéäåõôÝò áíÞêáí óå ìéá áðü ôéò áêüëïõèåò êáôçãïñßåò1: i. ôïõò Ðáéäïôñßâåò: ãýìíáæáí ôï óþìá, åöÜñìïæáí ôï ðñüãñáììá, ðáñáêïëïõèïýóáí ôçí ðñüïäï ôïõ áèëçôÞ êáé Ýäéíáí ðñáêôéêÝò ïäçãßåò, ii. ôïõò ÃõìíáóôÝò: óõíÞèùò Þóáí ðáëáéïß áèëçôÝò, åß÷áí ðñüóèåôç åêðáßäåõóç þóôå íá êáèïäçãïýí ôïí áèëçôÞ êáé íá ñõèìßæïõí ôï ðñüãñáììá åêãýìíáóçò (äçëáäÞ ðñïðïíçôÝò ãéá áèëçôéêÝò áóêÞóåéò), ïé ïðïßïé êáé æçôïýóáí õøçëÝò áìïéâÝò êáé iii. ôïõò Áëåßðôåò: åêôåëïýóáí åðÜëåéøç ìå åéäéêÜ Ýëáéá ðïõ óõ÷íÜ ðåñéåß÷áí êáé èåñáðåõôéêÝò ïõóßåò, åíþ åöÜñìïæáí êáé ìáëÜîåéò (ìáóÜæ óôïõò ìýåò) óôïõò áèëçôÝò. Áñãüôåñá ïé Áëåßðôåò åëÜìâáíáí êáé éáôñéêÞ åêðáßäåõóç (Éáôñáëåßðôåò), þóôå íá åßíáé óå èÝóç

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

íá åöáñìüæïõí äéÜöïñåò ìåèüäïõò ÖõóéêÞò ÉáôñéêÞò êáé áðïêáôÜóôáóçò. Ôï êýñïò êáé ôéò éêáíüôçôåò ôùí ãõìíáóôþí ôïõ 3ïõ áé. ì.×. áðïäåéêíýåé êáé ç äéáðßóôùóç üôé ç åðéóôÞìç ôçò ãõìíáóôéêÞò ÷ùñéæüôáí óå åéäéêïýò ôïìåßò, üðùò êáôÜ ðáñüìïéï ôñüðï êáé ïé åéäéêåõìÝíïé ãéáôñïß ìïéñÜæïíôáé ôï ìåãÜëï ÷þñï ôçò éáôñéêÞò. Åðßóçò, êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ öéëüóïöïõ ÖéëïóôñÜôïõ, óôéò ãåíéêÝò ãíþóåéò ôùí ãõìíáóôþí áíÞêåé ìåôáîý Üëëùí êáé ç ôÝ÷íç ôçò øõ÷ïëïãéêÞò ðáñüôñõíóçò ìå áðïôÝëåóìá ôçí áêñéâÞ êáôÜôáîç ôùí áèëçôþí êáôÜ åóùôåñéêÜ êáé åîùôåñéêÜ êñéôÞñéá. Ôï åðÜããåëìá ôïõ ðñïðïíçôÞ ãíþñéóå ìåãÜëç åîåéäßêåõóç óôïõò áñ÷áßïõò ÷ñüíïõò. Ï ÁñéóôïôÝëçò ðáñáôçñåß üôé ïé ¸ëëçíåò äéáöùíïýí ðåñéóóüôåñï ãéá ôçí ðëïÞãçóç ôùí ðëïßùí ðáñÜ ãéá ôçí ðñïðüíçóç, äéüôé ç ðëïÞãçóç åßíáé ëéãüôåñï ïñãáíùìÝíç åðéóôÞìç áðü ôçí ðñïðüíçóç! ÅÜí Ýíáò áèëçôÞò äåí ìðïñïýóå íá áíôåðåîÝëèåé óôá Ýîïäá ôçò ðñïðüíçóçò, þóôå íá óõììåôÜó÷åé óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò, ç ðüëç ôïõ áíáëÜìâáíå ôçí åõèýíç íá ðñïóëÜâåé ðñïðïíçôÞ ãéá íá ôïí åðéâëÝðåé. Áñ÷éêÜ (Áñ÷áúêÞ ðåñßïäïò), ïé “éáôñéêÝò ðáñåìâÜóåéò” Þôáí áêüìç ðåñéïñéóìÝíåò, áöïý ðñùôáñ÷éêüò óêïðüò ôùí áãþíùí Þôáí ç áðüäïóç ôéìÞò óôïí Äßá êáé ü÷é ï åêôüò ìÝôñïõ èáõìáóìüò ðñïò ôïí áèëçôÞ. ÕðÜñ÷åé ìéá åðáíáëáìâáíüìåíç áíáöïñÜ óôç âéâëéïãñáößá óôï ðñüóùðï ôïõ Éáôñáëåßðôïõ Çñïäßêïõ, ï ïðïßïò ðñþôïò ðñïóðÜèçóå íá åéóáãÜãåé ôç ãõìíáóôéêÞ óôçí Üóêçóç ôçò ÉáôñéêÞò2. Ï ÉððïêñÜôçò ðÜíôùò áñãüôåñá (ÊëáóéêÞ ðåñßïäïò) ôïí åðÝêñéíå ãéá ôçí áëüãéóôç ÷ñÞóç ôùí áóêÞóåùí ðïõ óõ÷íÜ ïäçãïýóáí óå áôõ÷Þìáôá êáé èÜíáôï. ÕðïóôÞñéæå, ðùò ïé áèëçôÝò óõóóùñåýïõí ðåñßóóåéá èñåðôéêþí ïõóéþí êáé êáôáðïíïýí óõíå÷þò ôï óþìá ôïõò åñ÷üìåíïé Ýôóé óå áíôßèåóç ìå ôç âáóéêÞ áñ÷Þ ôïõ: “ðüíïé, óéôßá, ðïôÜ, ýðíïò, áöñïäßóéá, ìÝôñéá”. Óôïí ßäéï äñüìï óêÝøçò, õðïóôçñßæåé ðùò óå ó÷Ýóç ìå ôçí Ýíôïíç ãõìíáóôéêÞ, ðïõ êÜíåé ôï äÝñìá áñáéü êáé åõáßóèçôï óå äéáôáñá÷Ýò, ðåñéóóüôåñï ùöåëåß Ýíáò ðåñßðáôïò ìåôÜ ôï ãåýìá. ÓðÜíéá ìÜëéóôá ïé ðñùôáèëçôÝò öèÜíïõí óå âáèý ãÞñáò. ¼ðùò Ýëåãå êáé ï ¼ìçñïò ãéá ôïõò áèëçôÝò, êõñßùò ôçò ðõãìá÷ßáò êáé ôïõ ðáãêñáôßïõ: “...ãßíïíôáé êïõôóïß êáé áëëÞèùñïé. Ôá äü-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

íôéá ôïõò ìðïñåß áíåîÞãçôá íá ðÝöôïõí, ôá Üêñá ôïõò, Þäç óôñåâëùìÝíá äåí áíôÝ÷ïõí ïðïéáäÞðïôå åîùôåñéêÞ âßá êáé êáíÝíá Üëëï ãÝíïò äåí åßíáé áèëéüôåñï ôùí áèëçôþí...”. Öáßíåôáé ìÜëéóôá ðùò ç ëÝîç “Üèëéïò” êáé “áèëçôÞò” ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí áõôÞ ðçãÞ áèëéüôçôáò. Ïé áíùôÝñù åðéóçìÜíóåéò åßíáé åíäåéêôéêÝò ôçò ìåôÝðåéôá ìåãÜëçò äéáöùíßáò ìåôáîý Üëëùí éáôñþí êáé ôùí áèëçôéÜôñùí êáé öõóéïèåñáðåõôþí. Óå êÜèå áãþíéóìá õðÞñ÷å åéäéêÞ ðñïåôïéìáóßá êáé êÜðïéåò éäéáßôåñåò ðñïðáñáóêåõáóôéêÝò åíÝñãåéåò. Ïé áèëçôÝò ôçò ðÜëçò áëåßöïíôáí ìå ëÜäé, þóôå íá ãëéóôñÜ ôï óþìá ôïõò êáé íá ìçí åßíáé åýêïëåò ïé ëáâÝò ôïõ áíôéðÜëïõ. ÁõôÞ ôçí åðÜëåéøç, åêôüò áðü ôïí Éáôñáëåßðôç, ìðïñïýóå íá ôçí êÜíåé êáé ìüíïò ôïõ ï áèëçôÞò. ÌåôÜ ôï áãþíéóìá ìå åéäéêü îÝóôñï, ôç óôëåããßäá, áöáéñïýóáí ôï åëáéþäåò åðßóôñùìá ìå ü,ôé åß÷å ðñïóêïëëçèåß åðÜíù ôïõ (÷þìá, êüêêïõò Üììïõ ê.ëð.). Óõ÷íÜ áêïëïõèïýóå ìáëáîéïèåñáðåßá áðü ôïí Éáôñáëåßðôç3. Ï éäñþôáò ôùí áèëçôþí (ìå ôï óöñßãïò êáé ôç ìõþäç õðåñï÷Þ ôïõò) áíÜìéêôïò ìå ôá Ýëáéá êáé ôç óêüíç ôçò ðáëáßóôñáò (ï ðåñßöçìïò ñýðïò) ðïõëéüôáí óáí âÜëóáìï, êáëëõíôéêü êáé áöñïäéóéáêü. Ç éáôñéêÞ Ýóðåõóå íá “ôåêìçñéþóåé” ôçí áîßá ôïõ óêåõÜóìáôïò, ðïõ áíáöåñüôáí êáé óå åðßóçìåò öáñìáêïëïãßåò, üðùò ôïõ Äéïóêïõñßäç. Ç óõíÞèåéá Ýöèáóå óôçí õðåñâïëÞ, íá ðïõëéÝôáé äçëáäÞ ùò éáìáôéêü áêüìá êáé ç õãñáóßá áãáëìÜôùí áèëçôþí Þ ôùí ôïß÷ùí ôçò ðáëáßóôñáò. Éäéáßôåñá ôï Üãáëìá ôïõ ÐïëõäÜìáíôá óôçí Ïëõìðßá ðïõ áíÜâëõæå “ßäñùôá”, Ýíá åßäïò áãéÜóìáôïò, èåùñÞèçêå ðáíßó÷õñï ßáìá2. Ï Öéëüóôñáôïò åß÷å åîõìíÞóåé ôï öõóéêü ôñüðï æùÞò ôùí ðáëáéïôÝñùí áèëçôþí êáé åß÷å óõóôÞóåé ôç ìßìçóÞ ôïõ. ÁðëÝò áóêÞóåéò ãéá ôïí ðïëëáðëáóéáóìü ôçò áðáñáßôçôçò ãéá ôï êÜèå áãþíéóìá äýíáìçò áðïôåëïýóáí ôç âÜóç ôïõ ðñïãñÜììáôïò. Ç Üñóç ìåãÜëùí âáñþí, ôï ëýãéóìá óéäåñÝíéùí ðëáêþí, ôï ôñÜâçãìá ôïõ áñüôñïõ, ôï äÜìáóìá ôáýñùí êáé ëéïíôáñéþí ðñïåôïßìáæáí ãéá ôéò äýóêïëåò áóêÞóåéò. Ï óõíáãùíéóìüò óôïí äñüìï ìå Üëïãá êáé ëáãïýò ðñïóÝäéäå óôïõò äñïìåßò ôçí áðáñáßôçôç ôá÷ýôçôá. Áõôü ôï åíóôåñíßóôçêå ï Ðïëõìßóôùñ, åíþ ï ÁëÞóéïò, ï Ãëáýêïò êáé ï ÐïëõäÜìáò áðïôåëïýí ðáñáäåßãìáôá ãéá åðéäüóåéò äýíáìçò. Ï ðõãìÜ÷ïò Ôßóáíäñïò ï ÍÜîéïò äõíÜìùíå ôïõò âñá÷ßïíÝò ôïõ 85

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

êïëõìðþíôáò ìåãÜëåò áðïóôÜóåéò. Åðßóçò, áðëüò Þôáí êáé ï ôñüðïò æùÞò êáé ç äéáôñïöÞ ôÝôïéùí áèëçôþí ïé ïðïßïé, üðùò ëÝãåôáé, Ýðáéñíáí ìÝñïò ìÝ÷ñé êáé óå åííÝá ÏëõìðéÜäåò (=32 ÷ñüíéá). ÔÝôïéïé Üíäñåò ìðïñïýóáí íá óõììåôÜó÷ïõí êáé óôïí ðüëåìï, êÜôé ôï ïðïßï êáíïíéêÜ áðáãïñåõüôáí áðåñßöñáóôá óôïõò áèëçôÝò ãéá äéáéôçôéêïýò ëüãïõò.

ÄéáéôçôéêÞ ðñïåôïéìáóßá Ïé áèëçôÝò ðïõ ðñïåôïéìÜæïíôáí óôçí ¹ëéäá åëÝã÷ïíôáí éáôñéêÜ ãéá ôçí éêáíüôçôÜ ôïõò íá áãùíéóôïýí, õðåâÜëëïíôï óå Ýíôïíç öõóéïèåñáðåßá ìå ëïõôñÜ, ìáëÜîåéò, ðåæïðïñßåò ê.ï.ê. ÅéäéêÝò äßáéôåò åß÷áí ðñïôáèåß ãéá ôïõò áóêïýìåíïõò, óáí ðñïÜããåëïé ôùí óçìåñéíþí ðïëýðëïêùí äéáéôïëïãßùí ãéá áèëçôÝò. ¸íá ìïíôÝëï äßáéôáò Þôáí ç êáôáíÜëùóç êõñßùò öõôéêþí õäáôáíèñÜêùí, üðùò óýêá êáé åí ãÝíåé öñïýôá ìå ìåãÜëç óõãêÝíôñùóç óáê÷Üñïõ ðïõ ðáñÝ÷åé åíÝñãåéá. ¸íá äåýôåñï ìïíôÝëï äßáéôáò óõíéóôÜ ðëçèþñá æùéêþí ðñùôåúíþí, ìå ôç ìïñöÞ âïåßïõ êñÝáôïò, Ýíá åßäïò “high protein diet”, ðïõ êáé óÞìåñá óõíéóôÜôáé ãéá ôïí ðñùôáèëçôéóìü. ÁíáöÝñåôáé üôé ðñþôïò ï Ðõèáãüñáò åéóÞãáãå ôçí ôåëåõôáßá ìÝèïäï. Áðü äéÜöïñåò óçìåéþóåéò ãíùñßæïõìå üôé ï äñïìÝáò Äñïìåýò áðü ôç Óôõìöáëßá, äéðëüò ðåñéïäïíßêçò óôï äüëé÷ï, åéóÞãáãå ìéá äßáéôá ãéá áèëçôÝò ìå êñÝáò (êñåáôïöáãßá) ìå ôçí ïðïßá áíôéêáôÝóôçóå ôç ìÝ÷ñé ôüôå óõíÞèç äéáôñïöÞ ìå öñÝóêï ôõñß. Áí êáé åîáêïëïõèåß êáé óÞìåñá íá ðáñáìÝíåé ç äé÷ïãíùìßá áíÜìåóá óôïõò õðïóôçñéêôÝò ôçò äßáéôáò ìå ðïëëïýò õäáôÜíèñáêåò Þ ìå ðïëëÝò ðñùôåÀíåò, ðÜíôá ïé áèëçôÝò ðñïóðáèïýóáí íá âñïõí ôñüðï íá áõîÞóïõí ôéò åðéäüóåéò ôïõò ìÝóù åéäéêÞò äéáôñïöÞò. Ç áñ÷üìåíç åìðïñåõìáôïðïßçóç ôùí áãþíùí Ý÷åé áíôßêôõðï êáé óôçí áèëçôéáôñéêÞ. Áöïý êßíçôñï åßíáé åí ðïëëïßò êáé ôï êÝñäïò, ïé áèëçôÝò õðïâÜëëïíôáé óå áêñáßåò äßáéôåò ãéá íá áõîÞóïõí ôéò åðéäüóåéò ôïõò. Âåâáßùò, ÷ñçóéìïðïéïýíôï ëéãüôåñï ôá åîùôéêÜ öÜñìáêá. Ï Äéïóêïõñßäçò ðÜëé, óõíéóôïýóå åê÷ýëéóìá äåíäñïëßâáíïõ óáí èåñìáíôéêü ðñéí ôá ãõìíÜóéá, Ýíá ðñùôüãïíï “quick fix”. ¸íá åßäïò ðñùôüãïíïõ “doping” Þôáí ç ëÞøç ëßèïõ áðü óôüìá÷ï áëÝêôïñïò ðïõ íéêïýóå óå áãþíåò êïêï86

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

ñïìá÷ßáò. ¸ôñùãáí åðßóçò ïëüêëçñï ôïí áëÝêôïñá, ï ïðïßïò äåí ðñïáíÞããåéëå ùò óõíÞèùò ôçí çìÝñá áëëÜ ôç íßêç ôïõ áèëçôïý ðïõ ôïí Ýôñùãå, êáôÜ ôç ñÞóç ôïõ Éïõëßïõ ÓÝîôïõ ôïõ Áöñéêáíïý. Óôçí ïõóßá Þôáí ìéá ðñïóðÜèåéá ëÞøçò ôçò Üöèïíçò ôåóôïóôåñüíçò ôïõ íéêçôÞ. Ôïí ßäéï óôü÷ï èá ðñÝðåé íá åß÷å êáé ç ðüóç ïýñùí äõíáôþí æþùí2. Ãéá ôçí áýîçóç ôçò ìõúêÞò ìÜæáò å÷ïñçãåßôï êáé ôï âüôáíï ðïëõôñß÷é. Ï ÁñéóôïôÝëçò, ôïí 4ï áéþíá ð.×., ðåñéãñÜöåé ôçí ðáñáìüñöùóç ôïõ ðñïóþðïõ ôùí áèëçôþí ðïõ ìïéÜæïõí ðëÝïí ìå æþá, ëüãù ôçò åéäéêÞò äßáéôáò óôçí ïðïßá õðïâÜëëïíôáé. Ï ó÷ïëéáóìüò èõìßæåé óçìåñéíÜ ðñüóùðá áèëçôþí ðïõ ðáñáìïñöþíïíôáé áðü ôç ÷ñÞóç áõîçôéêþí ïñìïíþí. ÂïçèçôéêÞ åðßóçò ôçò êáëÞò êáôÜóôáóçò ôïõ óþìáôïò ôùí áèëçôþí èåùñÞèçêå êáé ç áëåéðôéêÞ ôÝ÷íç, ôüóï þóôå íá èåùñçèåß áäåëöÞ ôçò éáôñéêÞò. ÐÜíôùò ïé áèëçôÝò, ïé ãïíåßò ôïõò êáé ïé ðáéäïôñßâåò åîáêïëïõèïýóáí íá ïñêßæïíôáé óôïí ôéìùñü Äßá üôé ôÞñçóáí ôïõò êáíüíåò ôçò ðñïåôïéìáóßáò.

ÄéÜóçìïé áèëçôßáôñïé Ç áèëçôéêÞ ðñïðüíçóç âñéóêüôáí óå ìåãÜëç Üíèçóç óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá. Ç óõããñáöÞ åðéóôçìïíéêþí ðñáãìáôåéþí óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðñïðüíçóç Þôáí áðü ôïí 5ï áéþíá ð.×. åõñÝùò äéáäåäïìÝíç, üðùò ðëçñïöïñïýìáóôå áðü ôçí áñ÷áßá âéâëéïãñáößá. Ðïëý ãíùóôïß óõããñáöåßò Þôáí ï Öéëüóôñáôïò áðü ôç ËÞìíï, ï Çñüäéêïò áðü ôç Óåëýìâñéá êáé ï ÈÝùí áðü ôçí ÁëåîÜíäñåéá. ÄéÜóçìïò ãõìíáóôÞò – áèëçôßáôñïò èåùñåßôï ï ºêêïò ï Ôáñáíôßíïò (ÔÜñáò, Ì. ÅëëÜò, 5ïò áéþíáò ð.×.), ãéïò ôïõ ÍéêïëáÀäá. Ðñüêåéôáé ãéá íéêçôÞ óôï ðÝíôáèëï êáé óôï ðáãêñÜôéï óôçí Ïëõìðßá êáé áíáöÝñåôáé óõ÷íÜ áðü ôïí ÐëÜôùíá êáé áðü ôïí Ðáõóáíßá ôïí ÐåñéçãçôÞ. ÁíÝðôõîå ôçí “èåùñßáí ôïõ ìÝôñïõ” êáé ôç äßäáóêå ùò ðñüôõðï ôùí áóêÞóåùí ôçò ãõìíáóôéêÞò, åöáñìüæïíôÜò ôçí êáôÜ áñ÷Þí óôïí åáõôüí ôïõ. Ðñþôïò áõôüò åöÜñìïóå ôç äéáéôïëïãéêÞ õãéåéíÞ óôïõò áèëçôÝò êáé ÷ñçóéìïðïßçóå ôç ãõìíáóôéêÞ ãéá èåñáðåõôéêïýò óêïðïýò. Åíþ áõôÜ ôá óõããñÜììáôá ôùí ãõìíáóôþí, äçëáäÞ ôùí åðéóôçìïíéêÜ åêðáéäåõìÝíùí äáóêÜëùí ãõìíáóôéêÞò áöïñïýóáí Ýíá áíþôåñï èåù-

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

ñçôéêü åðßðåäï õðÞñ÷å êáé Ýíá åßäïò óõããñáììÜôùí, ôá ïðïßá Þôáí êõñßùò áöéåñùìÝíá óôçí ôå÷íéêÞ ôçò ðñïðüíçóçò, ïé óõããñáöåßò ôùí ïðïßùí Þôáí ðáéäïôñßâåò, ïõóéáóôéêÜ ïé êáèåáõôïý ðñïðïíçôÝò. Áðü åðáããåëìáôéêü åíäéáöÝñïí áó÷ïëïýíôï êáé ïé ãéáôñïß ìå ôï èÝìá ðñïðüíçóç. Ôï åíÝôáóóáí óôï åõñýôåñï ðëáßóéï ôïõ ôñüðïõ æùÞò êáé ôçò õãéåéíÞò. ÊáôÜ ôç ãíþìç åíüò áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò áíôéðñïóþðïõò ôïõ åßäïõò óôçí Áñ÷áéüôçôá, ôïõ ÃÜëëïõ áðü ôçí ÐÝñãáìï (129199 ì.×.), áñ÷éêÜ ãéáôñïý îéöïìÜ÷ùí êáé áñãüôåñá, ùò áíáãíùñéóìÝíç áõèåíôßá, ðñïóùðéêïý ãéáôñïý ôïõ ÌÜñêïõ Áõñçëßïõ êáé ôïõ Ëïõêßïõ ÂÝñïõ, ç ãõìíáóôéêÞ, ìéá áñ÷áßá Ýííïéá, ôçí ïðïßá áðïäßäïõìå óÞìåñá ìå ôïí üñï ðñïðüíçóç, õðáãüôáí îåêÜèáñá óôçí éáôñéêÞ. Ïé ãõìíáóôÝò êáé ïé ðáéäïôñßâåò äåí áíôéìåôþðéæáí ôï èÝìá ôüóï ìïíüðëåõñá. Ùóôüóï áõôÞ ç åêôßìçóç, ëüãù ôçò áðþëåéáò ôùí óõããñáììÜôùí ôïõò ìðïñåß íá äéáôõðùèåß ìüíï ùò õðüèåóç. Ï Öéëüóôñáôïò, ìÝóù åíüò ìïíáäéêïý äéáóùèÝíôïò åðéóôçìïíéêïý óõããñÜìáôïò, êáôáôÜóóåé ôçí áèëçôéêÞ ðñïðüíçóç óôéò åðéóôÞìåò êáé óôéò ôÝ÷íåò. Óôï 140 êåöÜëáéï ïñéïèåôåß ôïõò ôïìåßò áñìïäéïôÞôùí ôùí ôñéþí åðáããåëìÜôùí ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôçí áèëçôéêÞ ðñïðüíçóç: ðáéäïôñßâçò, ãõìíáóôÞò êáé ãéáôñüò (óôï ó÷åäéÜãñáììá “Áñìïäéüôçôåò”). Ï Öéëüóôñáôïò áíáèÝôåé óôïí ðáéäïôñßâç ôïí ôïìÝá ôçò êáèáñÞò ðñáêôéêÞò (äçëáäÞ áðëÜ ôçò åðßâëåøçò ôùí áóêÞóåùí) êáé

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

áðïäßäåé óôï ãõìíáóôÞ åéäéêÝò ãíþóåéò ãéá ôçí ðñïðüíçóç êáé ôïí èÝëåé íá êáôÝ÷åé Ýùò åíüò âáèìïý éáôñéêÜ èÝìáôá. Ï ôïìÝáò ôçò öõóéïèåñáðåßáò äéáöÝñåé ìüíï ùò ðñïò ôéò ìåèüäïõò (äßáéôá, ìáóÜæ) áðü ôïí éáôñü, ï ïðïßïò äñá ìå åíÝóåéò, óéñüðéá êáé Ýìðëáóôñá. ÔÝëïò, ãéá ôçí áèëçôéêÞ ôñáõìáôéïëïãßá ìüíï ï éáôñüò åßíáé õðåýèõíïò (Ðßíáêáò I). Áðü áõôÞ ôçí êáôáíïìÞ ôïõ ÖéëïóôñÜôïõ ãßíåôáé öáíåñü ôï õøçëü åðßðåäï ôïõ åðéóôçìïíéêÜ êáôáñôéóìÝíïõ ãõìíáóôÞ ôçò åðï÷Þò ôïõ, ï ïðïßïò åêôüò áðü ôï óõíïëéêü ÷þñï ôçò ãõìíáóôéêÞò Ýðñåðå íá êáôÝ÷åé êáé âáóéêÝò éáôñéêÝò ãíþóåéò. Óôï Ýêôï êåöÜëáéï, ó´ Ýíá ìáêñüôáôï ðüíçìá ôïõ Ïñåéâáóßïõ (ößëïõ ôïõ Éïõëéáíïý êáé äéÜóçìïõ éáôñïý) ó÷ïëéÜæåôáé ç äßáéôá, óçìåéþíïíôáò ðùò ï êáëýôåñïò ößëïò ôçò õãåßáò åßíáé ç ëéôÞ äßáéôá, ìå åîáßñåóç ôïõò áèëçôÝò ïé ïðïßïé åíäéáöÝñïíôáé ðåñéóóüôåñï ãéá ôçí áýîçóç ôçò ñþìçò ôïõò ðáñÜ ãéá ôçí õãåßá ôïõò. Óå áõôïýò åðéôñÝðåôáé íá ôñþíå ðïëëÝò êáé èñåðôéêÝò ôñïöÝò, íá êïéìïýíôáé üóï èÝëïõí êáé íá ðßíïõí óå äéðëÜóéá ðïóüôçôá áðü ôïõò ëïéðïýò áíèñþðïõò. ÁëëÜ êáé õðïêëõóìïýò ìðïñïýí íá äå÷èïýí åíôïíüôåñïõò ôïõ óõíÞèïõò êáé óõíå÷ßæåé ðùò åîáéñåôéêÞ ãõìíáóôéêÞ åßíáé ïé öùíçôéêÝò áóêÞóåéò, åðåéäÞ äõíáìþíïõí ôïí ëáéìü êáé ôï èþñáêá, âåëôéþíïõí ôçí áíáðíïÞ êáé êÜíïõí ôç óÜñêá åýðëáóôç. Ï Ãáëçíüò, ùò éáôñüò ôùí ìïíïìÜ÷ùí åßíáé

Ðßíáêáò I. ÍïóÞìáôá ìå õðï÷ñÝùóç äÞëùóçò.

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

áíôßèåôïò ìå ôçí õðåñâïëéêÞ êáôáíÜëùóç èåñìßäùí áðü ôïõò áèëçôÝò, ãéáôß äéáóôñÝöåé ôçí øõ÷éêÞ äéÜèåóç êáé ðáñáìïñöþíåé ôï óþìá. Óôï Ýñãï ôïõ “Ðåñß óõíèÝóåùò öáñìÜêùí”, áíáöÝñåé ôï óêåýáóìá “Öáßïí ôïõ Ïëõìðéïíßêïõ” ðïõ åíäåßêíõôáé óå áèëçôéêÝò êáêþóåéò. ÅðéðëÝïí åîçãåß ãéáôß ïé üñ÷åéò ðáñÜãïõí ìéá ïõóßá (ãíùóôÞ óÞìåñá ùò ôåóôïóôåñüíç), ç ïðïßá åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôçí áíäñïðñÝðåéá êáé ôç ñþìç ôùí áèëçôþí ôçò Ïëõìðßáò. ÊÜíåé äéÜêñéóç ìÜëéóôá áíÜìåóá óôçí áíáðáñáãùãéêÞ êáé åíäïêñéíéêÞ ëåéôïõñãßá ôùí üñ÷åùí. Ï ãíùóôüò éáôñüò Ñïýöïò ï ÅöÝóéïò óôç ìüíç áíáöïñÜ ôïõ óå áèëçôéêÜ óõìâÜíôá êáôçãïñåß ãõìíáóôÞ ðùò äåí åñìÞíåõóå óùóôÜ ôï üíåéñï áèëçôÞ üôé åðíßãåôï, äåí ôïõ Ýêáíå – üðùò èá Ýðñåðå ìåôÜ áðü ôÝôïéï óçìÜäé – áöáßìáîç êáé åêåßíïò áðÝèáíå êáôÜ ôçí ðñïðüíçóç åí ìÝóù óõìðôùìÜôùí êáñäéáêÞò êÜìøçò. Åðßóçò, ï Ðáýëïò ï ÁéãéíÞôçò äéáôõðþíåé åýóôï÷á ôéò éäÝåò ôïõ ðåñß áîßáò ôçò ãõìíáóôéêÞò ãéá ôç äéáôÞñçóç éóïññïðçìÝíçò õãåßáò êáé áíáöÝñåé óôç óõíÝ÷åéá äéÜöïñá åßäç ãõìíáóßùí, üðùò ôá åýôïíá, ôá ôá÷Ýá êáé ôá óýíèåôá. Ðñïåéäïðïéåß ðùò ðñÝðåé íá ôåñìáôéóèåß áìÝóùò ç ðñïðüíçóç áí åìöáíéóèïýí äéáôáñá÷Ýò ôçò áíáðíïÞò, ôïõ ñõèìïý, ôïõ ÷ñþìáôïò ôçò åðéäåñìßäáò Þ ôïõ üãêïõ ôùí ìõþí. Ðñïóðáèåß ìÜëéóôá íá áéôéïëïãÞóåé ôéò äéÜöïñåò êáêþóåéò êáôÜ ôçí Üèëçóç, üðùò ôá ôåíôþìáôá, ôéò êñÜìðåò, ôéò Üóçðôåò öëåãìïíÝò êáé ôéò éó÷áéìßåò ôùí ìõþí. Ðñïóäßäåé éäéáßôåñç âáñýôçôá (üðùò Üëëùóôå êáé ï ÏñåéâÜóéïò) óôá ïöÝëç êáé ôá åßäç ôùí ìáëÜîåùí. Ôéò äéáêñßíåé áíáëüãùò ôçò ó÷Ýóçò ôïõò ìå ôçí Üèëçóç óå: ðñïðáñáóêåõáóôéêÝò, ïðïèåñáðåõôéêÝò êáé éäßùò ôñßøåéò. Áíáëüãùò ìå ôç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ: óå åùèéíÝò êáé åóðåñéíÝò êáé áíáëüãùò ôçò ðïóüôçôïò êáé ðïéüôçôïò óå: ðïëëÝò, ïëßãåò, óêëçñÝò, ìáëáêÝò, óýììåôñåò êáé óôïõò óõíäõáóìïýò áõôþí. ÁíáìöéóâÞôçôá ï ÉððïêñÜôçò, áí êáé áíôßèåôïò óôçí õðåñâïëéêÞ Üèëçóç êáé êáôáðüíçóç, ìßëçóå (ôåêìçñßùóå) ðñþôïò ãéá ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí êáêþóåùí ôïõ åñåéóôéêïý óõóôÞìáôïò êáé ôá åõåñãåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ðïõ Ý÷ïõí óôï õãéÝò Þ óôï ðÜó÷ïí åñåéóôéêü óýóôçìá ïé ìáëÜîåéò, ç ãõìíáóôéêÞ, ç õäñïèåñáðåßá. Áíáöåñüìáóôå óôï Ýñãï ôïõ “Êáô’ Éáôñåßoí”: ...“ÁíÜôñéøéò äýíáôáé ëýóáé, äÞóáé, óáñêþóáé, ìéíçèÞóáé, ç óêëçñÜ äÞóáé, ìáëáêÞ ëýóáé, ç 88

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

ðïëëÞ ìéíçèÞóáé, ç ìÝôñéç ðá÷ýíáé”... äçëáäÞ: “Ïé åíôñéâÝò ìðïñïýí íá ÷áëáñþóïõí Þ íá áõîÞóïõí ôïí ôüíï ôùí ìáëáêþí ìïñßùí êáé íá áíáðôýîïõí ôç óáñêïöõÀá, Þ íá áäõíáôßóïõí^ ìéá óêëçñÞ åíôñéâÞ áõîÜíåé ôïí ôüíï, ìéá ìáëáêÞ åíôñéâÞ ÷áëáñþíåé, ìéá óõ÷íÞ åíôñéâÞ áäõíáôßæåé, ìéá ìÝôñéá åíôñéâÞ ðá÷áßíåé ôá ìáëáêÜ ìüñéá”.

ÄéáéôçôÝò êáé êáíïíéóìïß Ç êáíïíéêÞ äéåîáãùãÞ ôùí áãùíéóìÜôùí, éäéáßôåñá ç áíáêÞñõîç ôïõ íéêçôÞ Þôáí óôá ÷Ýñéá éêáíþí äéáéôçôþí, ôùí ïðïßùí ïé êýñéåò áñåôÝò –åêôüò áðü ôç ãíþóç ôùí êáíïíéóìþí- Ýðñåðå íá åßíáé ç áíôéêåéìåíéêüôçôá, ç áìåñïëçøßá êáé ç áêåñáéüôçôá. ÄéÝèåôáí óôçí Çëåßá äéêü ôïõò êôßñéï, ôï åëëáíïäéêåßï êáé åîÝôáæáí áí ïé áèëçôÝò åß÷áí äéêáßùìá íá ëÜâïõí ìÝñïò óôïõò áãþíåò. Ïé åëëáíïäßêåò ìðïñïýóáí íá äþóïõí åíôïëÞ óôïõò ìáóôéãïöüñïõò íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí óùìáôéêÞ âßá óå ðåñßðôùóç ðáñáâßáóçò ôùí êáíïíéóìþí. ÌåñéêÝò öïñÝò Ýðñåðå íá ëÜâïõí ëåðôÝò áðïöÜóåéò, üðùò óôçí áêüëïõèç ðåñßðëïêç ðåñßðôùóç: ï ðáãêñáôéáóôÞò Áññé÷ßùí áðü ôç ÖéãÜëåéá, Þäç äýï öïñÝò ïëõìðéïíßêçò, Þñèå óå ðïëý äýóêïëç èÝóç óôïí ôåëéêü ôïõ áãùíßóìáôüò ôïõ óôçí 54ç ÏëõìðéÜäá ãéáôß ï áíôßðáëüò ôïõ ðñïóðÜèçóå íá ôïí ðíßîåé. Ôç óôéãìÞ ðïõ Üöçíå ôçí ôåëåõôáßá ôïõ ðíïÞ, ï áíôßðáëüò ôïõ åãêáôÝëåéøå ôïí áãþíá ãéáôß ï Áññé÷ßùí ôïõ åß÷å óðÜóåé Ýíá äÜêôõëï ôïõ ðïäéïý êáé áðü ôïõò ðüíïõò äåí ìðïñïýóå íá óõíå÷ßóåé ôïí áãþíá. Ïé åëëáíïäßêåò áíáêÞñõîáí íéêçôÞ ôïí íåêñü. Óôï ëáéìü áìöïñÝá, óôïõ ïðïßïõ ôï óþìá áðåéêïíßæåôáé êáé óêçíÞ ðõãìá÷ßáò, ï áããåéïãñÜöïò ÍéêïóèÝíçò Ý÷åé æùãñáößóåé óêçíÞ ðÜëçò. Äßðëá óå êáèÝíá áðü ôïõò ðáëáéóôÝò óôÝêåôáé íôõìÝíïò Üíäñáò. Áí ðñüêåéôáé ãéá ðñïðüíçóç - åßíáé ïé ãõìíáóôÝò ôïõò, åíþ áí ðñüêåéôáé ãéá áãþíá - åßíáé ïé êñéôÝò ôïõò. Êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò óêïðüò ôçò ðáñïõóßáò ôïõò åßíáé ç ôÞñçóç ôùí êáíïíéóìþí, ôüóï ãéá ìéá ôßìéá íßêç üóï êáé ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ôçò óùìáôéêÞò áêåñáéüôçôáò ôùí áèëçôþí. Ç ôÞñçóç ôùí êáíïíéóìþí êáé ôï Þèïò ôùí áèëçôþí óõíÝâáëáí óôçí áóöáëÞ äéåîáãùãÞ ôùí

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

áãþíùí. Ï Äéáãüñáò ï Ñüäéïò, ïëõìðéïíßêçò êáé ðáôÝñáò ïëõìðéïíéêþí Ýìåéíå öçìéóìÝíïò ãéá ôï “åõ áãùíßæåóèáé”, åíþ ðïôÝ äåí Ýêáíå êéíÞóåéò áðïöõãÞò ôùí áíôéðÜëùí ôïõ, ôïõò ïðïßïõò áíôéìåôþðéæå ðñüóùðï ìå ðñüóùðï. Ï Ìåëáíêüìáò áðü ôçí Êáñßá (ÌéêñÜ Áóßá) êÝñäéóå ðïëëÝò íßêåò ÷ùñßò íá ÷ôõðÜ êáßñéá ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ. Ï Éððüìá÷ïò ï Çëåßïò íßêçóå ôñåéò áíôéðÜëïõò, ÷ùñßò íá ðÜèåé ïýôå áìõ÷Þ êáé ÷ùñßò íá Ý÷åé óçìÜäéá áðü ÷ôõðÞìáôá óôï êïñìß ôïõ. Ìåôáîý ôùí áðáãïñåõìÝíùí áðü ôïõò êáíïíéóìïýò Þôáí ôï êñÜôçìá (ëáâÞ) ôïõ áíôéðÜëïõ, ôá ÷ôõðÞìáôá óôá ãåííçôéêÜ üñãáíá êáé ãåíéêüôåñá êÜôù áðü ôç ìÝóç êáé ç åíßó÷õóç ôùí éìÜíôùí ìå ðñüóèåôåò ëïõñßäåò äÝñìáôïò, üðùò êáé ç ÷ñÞóç éìÜíôùí áðü äÝñìá ÷ïßñïõ. ÐáñÜ ôïõò êáíïíéóìïýò êáé ôéò ðñïöõëÜîåéò óõíÝâçóáí, óå óðÜíéåò Ýóôù ðåñéðôþóåéò, óïâáñÜ êáé èáíáôçöüñá áôõ÷Þìáôá. Ï ðõãìÜ÷ïò ÊëåïìÞäçò áðü ôçí ÁóôõðÜëáéá óêüôùóå ôïí áíôßðáëü ôïõ óôçí ðáëáßóôñá êáé áðü ôçí ðïëý èëßøç óýíôïìá Ý÷áóå ôá ëïãéêÜ ôïõ. Èáíáôçöüñï áôý÷çìá ðñïêÜëåóå åðßóçò ï ðõãìÜ÷ïò Äéüãíçôïò áðü ôçí ÊñÞôç.

ÏëõìðéáêÜ áãùíßóìáôá êáé éáôñéêÞ Ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò ôçò Áñ÷áéüôçôáò ðåñéåëÜìâáíáí Ýíá óçìáíôéêü áñéèìü áãùíéóìÜôùí. ÐïëëÜ áðü áõôÜ åßíáé ðñüãïíïé ôùí óýã÷ñïíùí ïëõìðéáêþí áèëçìÜôùí êáé åß÷áí üñïõò êáé êáíüíåò, ü÷é áãíþóôïõò óôïõò óýã÷ñïíïõò áèëçôÝò. Ôá áñ÷áßá ïëõìðéáêÜ áãùíßóìáôá Þôáí ôá åîÞò: i. Áãþíåò êçñýêùí êáé óáëðéãêôþí ii. Áêüíôéï iii. ¢ëìá iv. Äßóêïò v. Äñüìïò vi. ÉððéêÜ áãùíßóìáôá vii. ÐáãêñÜôéï vii. ÐÜëç ix. ÐÝíôáèëï x. Ðõãìá÷ßá ÃåíéêÜ ôá áèëÞìáôá ôáîéíïìÞèçêáí áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò ¸ëëçíåò óå äýï êáôçãïñßåò: Äñüìïé, âáñÝá áãùíßóìáôá êáé ðÝíôáèëï áðïôåëïýí ôá ãõìíéêÜ áãùíßóìáôá (ìç åíäåäõìÝíïé áèëçôÝò), éððïäñïìßåò êáé áñìáôïäñïìßåò êáôçãïñéïðïéÞèçêáí ìáæß, õðü ôïí üñï éððéêÜ áãùíßóìáôá.

Áãþíåò äñüìïõ ¼ëïé üóïé åëÜìâáíáí ìÝñïò óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí êáé ôùí äñïìÝùí, áãùíßæïíôáí ãõìíïß êáé îõðüëõôïé. Óå ðáëáéüôåñåò åðï÷Ýò ôá ðüäéá ôõëßãïíôáí ìå ðñïóôáôåõôéêÜ õöÜóìáôá. Èåùñåßôáé üôé ðñþôïò ï Ìåãáñßôçò ¼ñóéðïò, íéêçôÞò ôçò 15çò ÏëõìðéÜäáò (720 ð.×.) ôá áðÝâáëå, êÜôé ðïõ ãåíéêåýèçêå óôéò åðüìåíåò ÏëõìðéÜäåò. Âåâáßùò, óå Üôïìá ðïõ âáäßæïõí Þ áèëïýíôáé îõðüëõôá (êÜôé ðïõ åõêáéñéáêÜ óõìâáßíåé ùò ôéò ìÝñåò ìáò áêüìá êáé óå äñüìïõò áíôï÷Þò, üðùò ï Ìáñáèþíéïò), ç ðÜ÷õíóç ôùí ðåëìÜôùí ôá ðñïóôáôåýåé áðü ôïðéêÝò åíï÷ëÞóåéò. Ðáñüëá áõôÜ ïé õðåýèõíïé ôùí óôáäßùí öñüíôéæáí þóôå ç Ýêôáóç, óôçí ïðïßá èá ãéíüôáí ïé áãþíåò äñüìïõ, íá åßíáé åðßðåäç, ïìáëÞ, óôñùìÝíç ìå êáèáñü ÷þìá, þóôå íá áðïöåýãïíôáé ìéêñïêáêþóåéò ôùí ðåëìÜôùí. Ï Ìáñáèþíéïò äñüìïò êáèéåñþèçêå óôá 1896 ýóôåñá áðü åëëçíéêÞ ðñüôáóç, ðñïò ôéìÞ ôïõ Öåéäéððßäç, åíüò äéÜóçìïõ Áèçíáßïõ äñïìÝá ôïõ 5ïõ ð.×. áéþíá. Ï Öåéäéððßäçò óôÜëèçêå áðü ôïõò Áèçíáßïõò óôç ÓðÜñôç ãéá íá æçôÞóåé âïÞèåéá, ëßãï ðñéí ôç ìÜ÷ç ôïõ Ìáñáèþíá. Ôçí áðüóôáóç, ðÜíù áðü 200 ÷éëéüìåôñá, êÜëõøå óå äýï çìÝñåò. ÊáôÜ ìßá ðáñÜäïóç, ðïõ äåí ôåêìçñéþíåôáé óå áñ÷áßåò ðçãÝò åßíáé ï ßäéïò ðïõ ùò ïðëßôçò Ýôñåîå áðü ôïí Ìáñáèþíá öÝñíïíôáò ôï Üããåëìá ôçò íßêçò óôïõò Áèçíáßïõò êé Ýðåóå íåêñüò êáôÜ ôçí ÜöéîÞ ôïõ. Ï áéöíßäéïò èÜíáôüò ôïõ, ðïõ óÞìåñá åñìçíåýåôáé åðéóôçìïíéêÜ ìå âÜóç áéìïäõíáìéêÝò êáé ðáèïëïãïáíáôïìéêÝò ãíþóåéò Ýäùóå ôï üíïìá êáé óôï “óýíäñïìï Öåéäéððßäç”4.

Ðõãìá÷ßá Ç óêëçñüôçôá êáé âéáéüôçôá ôïõ áèëÞìáôïò, óôïé÷åßá ôá ïðïßá åêöñÜæïíôáé ðïëý óõ÷íÜ óôç æùãñáöéêÞ êáé ôç ëïãïôå÷íßá ìåôáãåíÝóôåñùí åðï÷þí, äéáêñßíïíôáé éäéáßôåñá óå åéêïíéêÝò ìáñôõñßåò áðü ôïí ðïëéôéóìéêü ÷þñï ôïõ Áéãáßïõ. Ïé ðõãìÜ÷ïé ôýëéãáí ôá ÷Ýñéá ôïõò ìå äåñìÜôéíïõò éìÜíôåò, þóôå íá ó÷çìáôßæåôáé ôï “ãÜíôé” ðõãìá÷ßáò êáé íá áìâëýíåôáé ç äýíáìç ôïõ ÷ôõðÞìáôïò. Ôï ðñïóôáôåõôéêü ãÜíôé áðïôåëåßôï óôçí ÏìçñéêÞ åðï÷Þ áðü äåñìÜôéíïõò éìÜíôåò, ìÞêïõò ðåñßðïõ ôñéþí ìÝôñùí, ïé ïðïßïé ôõëßãïíôáí ãýñù 89

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

áðü ôï ÷Ýñé êáé ôïí êáñðü (áêÜëõðôá Ýìåíáí ìüíï ôá äÜ÷ôõëá) ãéá íá ôá óôçñßæïõí. Ìüëéò ôïí 4ï áéþíá ð.×. áõôü ôï åîÜñôçìá ôñïðïðïéÞèçêå êáôÜ ôÝôïéï ôñüðï, þóôå äßêáéá ðÞñå ôï üíïìá “êïöôåñïß éìÜíôåò”. Ôï ðëÝãìá ôùí éìÜíôùí, ôï ïðïßï ôþñá ðéá äåí Þôáí áíÜãêç íá ôõëßãåôáé åê íÝïõ ðñéí áðü êÜèå áãþíá, ðÞñå ôç ìïñöÞ ãáíôéïý, ôï ïðïßï êáôÝëçãå ó´ Ýíá êïììÜôé óêëçñü äÝñìá ìå êïöôåñÝò ãùíßåò êáé Üöçíå ôá äÜ÷ôõëá åëåýèåñá. Ç ôïðïèÝôçóç ôçò äåñìÜôéíçò åðÝíäõóçò óôïõò êüìðïõò ôùí äá÷ôýëùí åß÷å ùò óõíÝðåéá ôç ìåãáëýôåñç áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôùí ÷ôõðçìÜôùí. Ôá ðñïóôáôåõôéêÜ áõôÜ ãÜíôéá ðÞñáí ôï üíïìá “ìÞñìõêåò”, ü÷é ìüíï ëüãù ôïõ ó÷Þìáôüò ôïõò áëëÜ êáé õðáéíéêôéêÜ ãéá ôéò åðþäõíåò ðëçãÝò ðïõ ðñïêáëïýóáí. ÅîÜëëïõ ç óýãêñéóÞ ôïõò ìå ôïõò íõãìïýò ôïõ ïìþíõìïõ åíôüìïõ åßíáé åýëïãç5. Ëüãù ôïõ õøçëïý êéíäýíïõ ôñáõìáôéóìþí, ïé áèëçôÝò öïñïýóáí óôçí ðñïðüíçóç åðåíäõìÝíá ãÜíôéá ðõãìá÷ßáò (óöáßñáé) êáé ðåñéóôáóéáêÜ áêüìá êáé ðñïóôáôåõôéêü ôçò êåöáëÞò (áìöùôßäåò), ôï ïðïßï ðñïïñéæüôáí íá ðåñéïñßóåé - üóï ôï äõíáôüí - ôá “êáôóáñÜ” áõôéÜ, ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí áèëçôþí ôùí âáñÝùí áãùíéóìÜôùí. Ãéá ôïõò ßäéïõò ëüãïõò, ðïëëïß êáôáãßíïíôáí ìå æÞëï ìå ôç óêéáìá÷ßá êáé ôçí åîÜóêçóç óôïí êþñõêï. ÐáñÜ ôéò ðñïöõëÜîåéò ôá áôõ÷Þìáôá äåí Þôáí óðÜíéá, üðùò ñéíïññáãßåò, êáôÜãìáôá ñéíéêþí ïóôþí êáé äáêôýëùí, óðÜóéìï ïäüíôùí, êáêþóåéò áõôéþí ê.á. ÏñéóìÝíïé ðõãìÜ÷ïé áíáöÝñïíôáé ùò “ùôïèëáäßáé”, äçëáäÞ Ý÷ïíôåò óðáóìÝíï áõôß. Ç ðõãìá÷ßá óôçí Áñ÷áéüôçôá áðïôåëïýóå ðÜíôá ìéá áéìáôçñÞ õðüèåóç, óôçí ïðïßá ïé áíôßðáëïé ÷ôõðïýóáí âßáéá ï Ýíáò ôïí Üëëï. Ç áäõíáìßá åíüò áèëçôÞ íá óõíå÷ßóåé ôïí áãþíá óÞìáéíå óõ÷íÜ âáñý ôñáõìáôéóìü. ÃíùóôÞ åßíáé ç ðåñßðôùóç ôïõ Åõñýáëïõ, ôïõ çôôçìÝíïõ ôçò ðõãìá÷ßáò óôïõò íåêñéêïýò áãþíåò ðñïò ôéìÞí ôïõ Ðáôñüêëïõ, ï ïðïßïò Ýðåéôá áðü Ýíá ÷ôýðçìá “íïê-Üïõô” Ýöôõóå ðç÷ôü áßìá, Ýñéîå ôï êåöÜëé óôï ðëÜé êáé ïäçãÞèçêå ìå óåñíüìåíá ðüäéá Ýîù áðü ôïí áãùíéóôéêü ÷þñï. Óôçí Ïäýóóåéá, ï áãþíáò ðõãìá÷ßáò áíÜìåóá óôïí ºñï êáé ôïí ÏäõóóÝá åß÷å áíÜëïãç Ýêâáóç: “...¹ñèáí óôá ÷Ýñéá. Óôï äåîß ôïõ äßíåé ï ºñïò þìï, ìá óôï ñéæÜöôé ôïí âáñÜ êé åêåßíïò, 90

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

êáé üëá ìÝóá ôïõ ôóÜêéóå ôá êüêêáëá, êé åõôýò ôï êüêêéíï áßìá áíÜâñõóå áð’ ôï óôüìá ôïõ êáé óôñþèçêå âïããþíôáò óôéò óêüíåò êáé ôá äüíôéá ôá’ óöéããå êáé êëùôóïýóå ôï ÷þìá ìå ôá ðüäéá ôïõ...” Ðüóï âßáéá ïé ðõãìÜ÷ïé ÷ôõðïýóáí ï Ýíáò ôïí Üëëï, äéáêñßíåôáé îåêÜèáñá óôéò ðáñáóôÜóåéò ôùí áããåßùí, ðïõ äåß÷íïõí ôï áßìá íá ôñÝ÷åé áðü ôç ìýôç êáé ôï óôüìá. Áêüìç êáé óôï ìåãÜëï ìðñïýôæéíï Üãáëìá ôïõ ëåãüìåíïõ ðõãìÜ÷ïõ ôùí Èåñìþí (ìïõóåßï Èåñìþí Ñþìçò) ìðïñïýí ìÝóá áðü ôïí åêëåðôõóìÝíï ôñüðï ôçò ðáñïõóßáò ôïõò í´ áðïäåé÷èïýí ðïëý êáëÜ ïé ôñáõìáôéóìïß ðïõ õðÝóôç ï áèëçôÞò óôïí áãþíá. Õößóôáíôáé ó÷åäüí áðïêëåéóôéêÜ óôï êåöÜëé ðñïôéìïýìåíç åðéöÜíåéá ãéá ÷ôõðÞìáôá - êáé Ý÷ïõí ôç ìïñöÞ áéìáôçñþí ôñáõìÜôùí óôï ìÝôùðï, ôç ìýôç, ôéò ðáñåéÝò êáé ôá áõôéÜ, áð´ üðïõ ôï áßìá ôñÝ÷åé óôïõò ãëïõôïýò êáé óôá ãÜíôéá ôïõ áèëçôÞ. Åêôüò ôçò êåöáëÞò, ïé óõíÝðåéåò åýóôï÷ùí ÷ôõðçìÜôùí åßíáé ïñáôÝò ìüíï óôï äåîß þìï. ÊáôÜ áîéïðåñßåñãï ôñüðï ìáñôõñïýíôáé ó÷åôéêÜ óðÜíéá ðåñéðôþóåéò èáíÜôïõ óôçí åëëçíéêÞ ðõãìá÷ßá. Ï Þñùáò Ðïëõäåýêçò èáíáôþíåé ó´ áõôü ôï áãþíéóìá ôïí áíôßðáëü ôïõ ¢ìéêï, âáóéëéÜ ôùí Âåâñýêùí, ï ïðïßïò ðñïêáëïýóå êÜèå íåïáöé÷èÝíôá îÝíï óå áãþíá ðõãìá÷ßáò, üðùò ãñÜöåé ï ðïéçôÞò Èåüêñéôïò. ÉóôïñéêÜ áðïäåßîéìïò åßíáé ï èÜíáôïò ôïõ ðõãìÜ÷ïõ Áãáèïäáßìïíïò ìå ôçí åðùíõìßá “êáìÞëá”, ï ïðïßïò óêïôþèçêå óå çëéêßá 35 åôþí óôçí Ïëõìðßá, êáèþò Þèåëå íá åðéóôåãÜóåé ôçí êáñéÝñá ôïõ – Þôáí Þäç Íåìåïíßêçò- ìå ìéá ïëõìðéáêÞ íßêç. Ôçí áðëÞ åðéôýìâéá ðëÜêá ðïõ óôÞèçêå óôïí ôÜöï ôïõ êáé äéáóþæåôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá óôïëßæåé ìéá åðéãñáöÞ, ç ïðïßá öÝñåé ôï ðíåýìá ôçò áðüëõôçò åðéèõìßáò ôçò íßêçò: “ÐÝèáíå åäþ óôï óôÜäéï êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðõãìá÷ßáò, áöïý ïñêßóèçêå óôï Äßá íßêç Þ èÜíáôï.” Ç ðñüêëçóç êáé ç áðïäï÷Þ ôñáõìáôéóìþí èåùñåßôáé êáé áðü ôï óáôõñéêü ðïéçôÞ Ëïõêßëëéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ðõãìá÷ßáò. Åß÷å ãñÜøåé óåéñÜ åðéãñáììÜôùí “Åéò Ðýêôáò” (óå ðõãìÜ÷ïõò) áðü ôá ïðïßá ìáèáßíïõìå ãéá ïñéóìÝíåò áðü ôéò áèëçôéêÝò êáêþóåéò: ...“Áõôüò, ðïõ ôþñá åßíáé Ýôóé, ï Ïëõìðéêüò, åß÷å, ÓåâáóôÝ, ìýôç, óáãüíé, öñýäéá, áõôéÜ, âëÝöáñá. ¸ðåéôá, áöïý ãñÜöôçêå ðõãìÜ÷ïò, ôá Ý÷áóå üëá”...

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

Êáé óå Üëëï åîÜóôé÷ï åðéãñÜììáôïò, ðÜëé ãéá ôïí ßäéï ðõãìÜ÷ï, ï Ëïõêßëëéïò ãñÜöåé: ... “¸÷ïíôáò ôÝôïéï ìïõóïýäé ÏëõìðéêÝ, ìçí Ýñèåéò óôç âñýóç, ïýôå íá êïéôá÷ôåßò óå êáèáñü íåñü. Ãéáôß êé åóý óáí ôï ÍÜñêéóóï, áí äåéò êáèáñÜ ôï ðñüóùðü óïõ èá ðåèÜíåéò, ìéóþíôáò ôïí åáõôü óïõ ìÝ÷ñé èáíÜôïõ...”.

ÐÜëç Ç ðÜëç áðïôåëåß Ýíá ðáìðÜëáéï Üèëçìá. Äåí õðÞñ÷áí áãþíåò ðïõ íá ìçí ôçí ðåñéåëÜìâáíáí óôï ðñüãñáììÜ ôïõò, áí êáé ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ðñïêçñýóóïíôáí ÷ùñéóôÜ ãéá ôéò äéÜöïñåò çëéêéáêÝò êáôçãïñßåò. ÅðåéäÞ äåí õðÞñîå ðïôÝ ÷ùñéóìüò óå êáôçãïñßåò âÜñïõò, êÜôé ðïõ ßó÷õå êáé ãéá ôçí ðõãìá÷ßá êáé ãéá ôï ðáãêñÜôéï, ç åëëçíéêÞ ðÜëç åîáóêåßôï áðü ìéá êáôçãïñßá áèëçôþí âáñÝùí âáñþí, ïé ïðïßïé áðïêôïýóáí óõ÷íÜ ôá áðáñáßôçôá êéëÜ ìå óêüðéìç õðåñóßôéóç (áíáãêïöáãßá). Áí êáé ïé êáíïíéóìïß áðáãüñåõáí ôï óôñßøéìï ôùí áñèñþóåùí, ôï ðéÜóéìï áðü ôï ëáéìü êáé ðáñüìïéåò ëáâÝò, ç ðÜëç Þôáí áíáìöéóâÞôçôá ìéá óêëçñÞ áíôéðáñÜèåóç ìå áéìáôçñÝò óõíÝðåéåò. ¹äç óôçí ðñþôç åëëçíéêÞ ðåñéãñáöÞ ðÜëçò –áíÜìåóá óôïí ÏäõóóÝá êáé óôïí Áßáíôá óôç ñáøùäßá Ø ôçò ÉëéÜäáò – ôï áãþíéóìá áðïêáëåßôáé “ïäõíçñü” êáé áíáöÝñïíôáé áéìáôçñÝò âïõñäïõëéÝò óôá ðëåõñÜ êáé óôïõò þìïõò ôùí ðáëáéóôþí. ÁëëÜ êáé åêôüò áõôïý, êÜðïéåò ðáñáóôÜóåéò, ïé ïðïßåò åêëáìâÜíïíôáé ùò óêçíÝò ðÜëçò ðáñïõóéÜæïõí ìáôùìÝíá áðïôõðþìáôá ÷åñéþí, ôá ïðïßá ìåò óôïí ðõñåôü ôçò ìÜ÷çò îÝìåéíáí óôï óþìá ôïõ áíôéðÜëïõ. Ç ðÜëç ôçò áíäñéêÞò êáôçãïñßáò óõìðåñéëÞöèçêå óôï ðñüãñáììá ìáæß ìå ôï ðÝíôáèëï óôç 18ç ÏëõìðéÜäá (708 ð.×.), åíþ ôï ßäéï áãþíéóìá óôçí êáôçãïñßá ôùí íÝùí äéåîáãüôáí Þäç áðü ôï 632 ð.×.

ÐáãêñÜôéï Óôçí áñ÷Þ ôïõ öáíôáóôéêïý ôïõ äéáëüãïõ “ÁíÜ÷áñóéò”, ï Ëïõêéáíüò âÜæåé ôïí öéëïìáèÞ Óêýèá íá ðåñéãñÜöåé ü,ôé âëÝðåé ó´ Ýíá åëëçíéêü ãõìíÜóéï, ðñéí óõæçôÞóåé ï ßäéïò ìå ôïí Óüëùíá ãéá ôçí ïõóßá ôùí óùìáôéêþí áóêÞóåùí.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

...“Ãéá ðïéï ëüãï, ößëôáôå Óüëùíá, ôá êÜíïõí áõôÜ ïé íÝïé óáò; ¢ëëïé ðåñéåëßóóïíôáé ìåôáîý ôïõò êáé âÜæïõí ï Ýíáò óôïí Üëëïí ôñéêëïðïäéÝò, Üëëïé ðÜëé ðéÜíïíôáé áðü ôï ëáñýããé, ðñïóðáèïýí íá ñßîïõí ï Ýíáò ôïí Üëëïí óôï Ýäáöïò êáé êõëéïýíôáé óáí ôá ãïõñïýíéá óôç ëÜóðç. Óôçí áñ÷Þ, üìùò, -ôï åßäá ìå ôá ìÜôéá ìïõáöïý åß÷áí âãÜëåé ôá ñïý÷á ôïõò, áëåßöïíôáí ìå ëÜäé, êé ï Ýíáò Ýôñéâå åíáëëÜî ôïí Üëëïí åéñçíéêÜ, áìÝóùò üìùò ìåôÜ –äåí îÝñù ôé ôïõò Ýöôáéîå- ôñÝ÷ïõí ìå óêõììÝíï êåöÜëé ï Ýíáò ðñïò ôïí Üëëïí êáé ôóïõãêñÜíå ôá êïýôåëÜ ôïõò, üðùò ïé ôáýñïé. Êïßôá ðùò åêåßíïò åêåß óÞêùóå ôï ðáëéêÜñé áðü ôá ðüäéá êáé ôï ðÝôáîå êÜôù, ïñìÜåé åðÜíù ôïõ êáé äåí ôï áöÞíåé íá îáíáóçêùèåß, íáé ôïí óðñþ÷íåé üëï êáé ðéï âáèéÜ óôç âñùìéÜ, åðéôÝëïõò ôõëßãåé êáé ôá äõï ôïõ ðüäéá ãýñù áðü ôç êïéëéÜ ôïõ, ðéÝæåé ôïí áãêþíá ôïõ óôï ëáñýããé êáé ôïí ðíßãåé ôïí êáçìÝíï... ¢ëëïé ðÜëé óôÝêïíôáé, êáëõììÝíïé ìå Üììï, üñèéïé ðÝöôïõí, êáôÜ ôïí ßäéï ôñüðï, ï Ýíáò åðÜíù óôïí Üëëï, óðñþ÷íïíôáé êáé êëïôóéïýíôáé. Åêåßíïò ï Üôõ÷ïò åêåß, áð´ üôé öáßíåôáé, óå ëßãï èá öôýóåé ôá äüíôéá ôïõ, ôüóï ãåìÜôï åßíáé Þäç ôï óôüìá ôïõ áðü áßìá êáé Üììï, áöïý, üðùò âëÝðåéò, åéóÝðñáîå ìéá ìðïõíéÜ êïíôÜ óôï óáãüíé.”... ¼ëá áõôÜ åßíáé óôïé÷åßá ôïõ ðáãêñáôßïõ, ôïõ ðéï óêëçñïý áãùíßóìáôïò ôùí áñ÷áßùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí. Èåùñåßôáé ùò áíÜìåéîç ðõãìá÷ßáò êáé ðÜëçò, áðïôåëåß åëëçíéêÞ áðïêëåéóôéêüôçôá êáé êáôÜ ðåñßåñãï ôñüðï ðéóôåõüôáí üôé åãêõìïíïýóå ìéêñüôåñï êßíäõíï ôñáõìáôéóìþí áðü ôçí ðõãìá÷ßá. Áí êáé ï óôü÷ïò ôùí áèëçôþí óôï ðáãêñÜôéï Þôáí íá èÝóïõí ôïí áíôßðáëï åêôüò ìÜ÷çò, êÜôé ôï ïðïßï ìðïñïýóáí íá åðéôý÷ïõí ìå üëåò ôéò ëáâÝò êáé ôá ÷ôõðÞìáôá (åêôüò áðü äáãêþìáôá, ÷ñÞóç íõ÷éþí óôá ñïõèïýíéá, ôï óôüìá êáé ôá ìÜôéá ôïõ áíôéðÜëïõ) – ãé’ áõôü êáé ç ïíïìáóßá ðáììá÷ßá – “ç éäÝá ôïõ áðüëõôïõ áãþíá” ôéèáóåýôçêå ìå áèëçôéêïýò êáíïíéóìïýò. Ïé áèëçôÝò áãùíßæïíôáí ÷ùñßò ðñïóôáôåõôéêÜ ëïõñéÜ óôá ÷Ýñéá, åðéôñÝðïíôáí üëá: ÷ôõðÞìáôá, ñéîßìáôá, óõãêñïýóåéò ìå öüñá, ôï óôñßøéìï ôùí áñèñþóåùí, ôï óößîéìï óôï ëáéìü, êëïôóéÝò, ðñïêåéìÝíïõ íá åðéôåõ÷èåß ç ðëÞñçò êõñéáñ÷ßá åðÜíù óôïí áíôßðáëï, êáèþò áõôÞ åßíáé êáé ç åôõìïëïãéêÞ, âáóéêÞ óçìáóßá ôïõ ðáãêñáôßïõ. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áãþíéóìá êáèáñÜ ðïëåìéêÞò ðñïåôïéìáóßáò. ËáâÞ ãýñù áðü ôï ëáéìü ôïõ 91

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

áíôéðÜëïõ Þôáí ï áðïðíéãìüò, ôï ëÜêôéóìá óôçí êïéëéÜ áðïôåëïýóå ôï ÷ôýðçìá ãáóôñßæåéí, åíþ ôï áðïðôåñíßæåéí - éó÷õñü ÷ôýðçìá óôçí ðïäïêíçìéêÞ - åðÝöåñå óõíÞèùò ðôþóç ôïõ áíôéðÜëïõ. Ìåñéêïß ãíùóôïß ðñùôáèëçôÝò ôïõ ðáãêñáôßïõ Þôáí ï Äùñéåýò, ï Óþóôñáôïò ï Óéêõþíéïò êáé Üëëïé. Ïé åëáöñÝò êáé ìÝôñéåò áèëçôéêÝò êáêþóåéò Þôáí áíáðüöåõêôåò. Ï Óþóôñáôïò (ïëõìðéïíßêçò) åß÷å áðïêôÞóåé ôï ðñïóùíýìéï “áêñï÷åñóßôçò”, åðåéäÞ óõíÞèéæå íá óðÜåé ôá äÜ÷ôõëá ôùí ÷åñéþí ôùí áíôéðÜëùí ôïõ.

ÐÝíôáèëï Ïé ¸ëëçíåò Þôáí áõôïß ðïõ áíáêÜëõøáí ôï ðñþôï óýíèåôï áãþíéóìá óôçí éóôïñßá ôïõ áèëçôéóìïý, ðïõ óõìðåñéëÞöèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ óôï ðñüãñáììá ôçò 18çò ÏëõìðéÜäáò (708 ð.×.). Áí ðáñáôçñÞóïõìå ôá ìåìïíùìÝíá óõóôáôéêÜ ôïõ ôìÞìáôá, ôá ïðïßá åîÜëëïõ äåí ôñïðïðïéÞèçêáí ðïôÝ (ñßøç äßóêïõ, Üëìá åéò ìÞêïò, áêïíôéóìüò, äñüìïò êáé ðÜëç) ãßíåôáé åìöáíÝò üôé ç ðñáãìáôéêÞ ðñïÝëåõóÞ ôïõ ðñÝðåé íá âñßóêåôáé óôçí óôñáôéùôéêÞ åêðáßäåõóç. Áðü ïñãáíùôéêÞ Üðïøç, ôßèåôáé ôï åñþôçìá ðþò ðñïíïïýóáí êáôÜëëçëá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí áèëçôþí (áöïý ëïãéêÜ ôï ðÝíôáèëï åëÜìâáíå ÷þñá ìÝóá óôï óôÜäéï). Óå ðïëëïýò ìýèïõò ç äéóêïâïëßá ôåëåßùíå èáíáôçöüñá, êÜôé ôï ïðïßï äåí èá ðñÝðåé íá áðïäþóïõìå áðëÜ êáé ìüíï óôçí ðïéçôéêÞ áäåßá. Ôüóï óôç äéóêïâïëßá üóï êáé óôïí áêïíôéóìü ìÜëëïí èá ðñÝðåé í´ Üöçíáí Üäåéá åêåßíá ôá ôìÞìáôá ôùí êåñêßäùí ôïõ óôáäßïõ ðïõ äéÝôñå÷áí êßíäõíï ïé èåáôÝò.

Áíáâßùóç ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí Íôüðéíãê êáé áèëçôéóìüò Óôç äéÜñêåéá ôïõ 20ïõ áéþíá, ç áíáâßùóç ôùí Ïëõìðéáêþí áãþíùí êáé ç áíÜðôõîç ôïõ áãùíéóôéêïý áèëçôéóìïý èá óõíïäåõôïýí êáé èá óçìáäåõôïýí áðü ôçí åîÜðëùóç ôïõ íôüðéíãê (doping), ôçò ÷ñÞóçò äçëáäÞ öáñìáêåõôéêþí ïõóéþí, ùò áðïôÝëåóìá ôçò åêëïãßêåõóçò êáé åíóùìÜôùóçò ôïõ áèëçôéóìïý óôç âéïìç÷áíéêÞ – êáôáíáëùôéêÞ êïéíùíßá ðïõ æïýìå. Ôï êßíçôñï ïñéóìÝíùí áèëçôþí äåí åßíáé ðëÝïí 92

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

ç áñ÷áúêÞ åðéäßùîç ôçò óýíäåóÞò ôïõò ìå ôï èåßï, ïýôå ç äüîá ôçò ãåíÝôåéñÜò ôïõò, ïýôå êáí ç äéêÞ ôïõò äüîá áëëÜ ìüíï ðùò èá êåñäßóïõí ðåñéóóüôåñá ÷ñÞìáôá áõôïß êáé ïé ÷ïñçãïß ôïõò. Ç éáôñéêÞ ëïéðüí ó´ áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò äåí ìðïñåß ðáñÜ íá áêïëïõèÞóåé ôçí ôñÝ÷ïõóá ôÜóç áíáëáìâÜíïíôáò íá âïçèÞóåé ãéá ôçí åðßôåõîç ôïý ðÜóç èõóßá êÝñäïõò. Ôá ãåãïíüôá ôùí ôåëåõôáßùí äåêáðÝíôå ÷ñüíùí äåß÷íïõí ìå óáöÞíåéá üôé ôï íôüðéíãê åßíáé ç ôåñáôïëïãéêÞ áðïêÜëõøç ôçò ðñáãìáôéêÞò öýóçò ôïõ áèëçôéóìïý êáé ü÷é ìéá ðåñéóôáóéáêÞ ðáñáâßáóç. Ç ÷éïíïóôéâÜäá ôùí õðïèÝóåùí óôçí ðïäçëáóßá êáé óôïí óôßâï áëëÜ êáé óôï ðïäüóöáéñï Þ óôçí êïëýìâçóç, ç ïðïßá åêäçëþèçêå ìåôÜ ôéò Þäç ðáëáéÝò õðïèÝóåéò ôçò Üñóçò âáñþí, ôïõ óêé áíôï÷Þò êáé ôçò êùðçëáóßáò, åß÷å ùò áðïôÝëåóìá íá ôåèïýí õðü åðéôÞñçóç üëá ôá áãùíßóìáôá ðïõ óõíäÝïíôáí ìå áíÜëïãåò õðïèÝóåéò íôüðéíãê (áêüìç êáé ôï ôæïýíôï, ç îéöáóêßá, ç ðÜëç, ôï ôÝíéò, ê.á.). Ïé ðåñéðôþóåéò áõôÝò åðáíÝöåñáí êõñßùò ôï áé÷ìçñü èÝìá ôùí ðñáãìáôéêþí éáôñéêþí óõíèçêþí êÜôù áðü ôéò ïðïßåò óçìåéþíïíôáé óÞìåñá ïé åðéäüóåéò. Ï ðïëëáðëáóéáóìüò ôùí ðñïðïíÞóåùí êáé ôùí áãþíùí, ç áýîçóç ôùí åðáããåëìáôéêþí õðï÷ñåþóåùí, ç ïðïßá óõíäÝåôáé ìå ôç äéáñêÞ Üíïäï ôùí áðáéôÞóåùí õøçëïý åðéðÝäïõ, ç üîõíóç ôùí ÷ñçìáôïïéêïíïìéêþí äéáêõâåõìÜôùí êáé ç ðßåóç ôùí ìÝóùí åíçìÝñùóçò Ý÷ïõí ìåôáôñÝøåé ïñéóôéêÜ ôï åñáóéôå÷íéêü íôüðéíãê óå ìéá ðïëõåèíéêÞ âéïìç÷áíßá ìå ôïõò ðñïìçèåõôÝò, ôéò èõãáôñéêÝò êáé ôïõò ìåóÜæïíôÝò ôçò. Ìéá ðëåéÜäá åéäéêþí (ðñïðïíçôÝò, éáôñïß, åñåõíçôÝò, êáôáóêåõáóôÝò, ê.á.) åñãÜæåôáé ìå ‘áíôéêåßìåíï’ ôïí áèëçôÞ êáé Ý÷åé ùò óêïðü ôç ìåãéóôïðïßçóç ôçò áðüäïóÞò ôïõ. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá “ðáñåêôñïðÞ” ôïõ áèëçôÞ áðü ôïõò èåóìïèåôçìÝíïõò êáíüíåò ôïõ áèëçôéóìïý, ìå ðïéíéêÝò óõíÝðåéåò, åíôïýôïéò ôï ßäéï ôï áèëçôéêü óýóôçìá ùèåß óôçí ðáñåêôñïðÞ ôïõò áèëçôÝò ìå ôéò äåëåáóôéêÝò ðáñï÷Ýò ðïõ ôïõò ðñïóöÝñåé. ÐïëëÝò öïñÝò ïé áèëçôÝò ãéá ÷Üñç áõôþí ôùí ðáñï÷þí äå äéóôÜæïõí íá åêèÝóïõí óå êßíäõíï ôç æùÞ ôïõò, ëüãù ôùí ðáñåíåñãåéþí ôùí “åíéó÷õôéêþí óêåõáóìÜôùí” ðïõ ëáìâÜíïõí (ðáñáìüñöùóç óùìáôéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí, çðáôéêÞíåöñéêÞ áíåðÜñêåéá, áéöíßäéïé èÜíáôïé, ê.á.). Ôá äéåãåñôéêÜ öÜñìáêá äåí áñêïýí óôç óýã-

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

÷ñïíç éáôñéêÞ, þóôå íá åðéôåëÝóåé Üîéá ôïí ñüëï ôçò ùò èåñáðáéíßäá áìöéëåãüìåíçò ðñïåôïéìáóßáò ãéá ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò. Ìå ôá äÞèåí áèþá óõìðëçñþìáôá äéáôñïöÞò, ôéò âéôáìßíåò, ôçí ïñìïíéêÞ åîéóïññüðçóç, ôçí åðáíïîõãüíùóç, ôïõò â-áíáóôïëåßò, ôá ìõúêÜ ôïíùôéêÜ, ôçí êñåáôßíç êáé Üëëá óêåõÜóìáôá ãéá áíôï÷Þ ÷ñçóéìåýïõí ãéá íá ðåñéãñÜöïõí äéáêñéôéêÜ ôéò “ýðïðôåò” åíÝóåéò êáé ôéò áìöåôáìßíåò, áíáâïëéêÜ êáé êïñôéêïåéäÞ, ôçí áõôïìåôÜããéóç, ôéò åíÝóåéò ìå åñõèñïðïéçôßíç (ÅÑÏ) êáé ðñüóöáôá ìå ôåôñáûäñïãåóôñéíüíç (THG). Êáé ðÜëé äåí “öáíôÜæïõí” áñêåôÜ ãéá íá éêáíïðïéçèåß ç äßøá ôùí “öáñìáêïãåíþí áèëçôþí” êáé åíüò áêüñåóôïõ äéåèíïýò êïéíïý ðïõ ôåßíïõí íá ìåôáôñÝøïõí ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò óôï ìåãáëýôåñï åëêõóôéêü (Üñá êáé áêñéâïðëçñùìÝíï) “show” ôïõ ðëáíÞôç ìáò. Ìå ÷åéñéóìïýò óôï DNA ðñïâëÝðåôáé íá ó÷åäéáóôïýí Ýìâñõá ìå áðïëýôùò Üñéóôç áíÜðôõîç ïìÜäùí éóôþí ðïõ èá åîåëßóóïíôáé óå áèëçôÝò êáôÜëëçëïõò ãéá ðïëý óõãêåêñéìÝíá åßäç áèëçìÜôùí. Èá ãßíåé Ýôóé ðñÜîç, ç ðñüôáóç ôïõ ÖëÜâéïõ Öéëüóôñáôïõ, ï ïðïßïò ôïí 2ï áéþíá ì.×. ðñïóðáèïýóå ìå ôçí åõãïíéêÞ íá åðéëÝîåé áèëçôÝò ìå ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáôÜëëçëá ãéá äéÜöïñá áãùíßóìáôá. ÐåñéÝãñáöå ìÜëéóôá ìå ëåðôïëüãï äéÜèåóç ôá ìÞêç êáé ðëÜôç ôùí äéáöüñùí ìõþí, ïóôþí, áããåßùí ðïõ åíäåßêíõíôáé ãéá êÜèå Üèëçìá. ¼ôáí äéÜóçìïé êïñõöáßïé áèëçôÝò áðïêáëýðôåôáé üôé Ý÷ïõí êÜíåé ÷ñÞóç “åíéó÷õôéêþí ïõóéþí”, èåùñïýìå õðïêñéôéêÜ üôé åßíáé áðëÝò “ìåìïíùìÝíåò ðåñéðôþóåéò”. ¼ìùò, äåí åßíáé ðáñÜ ç åìöáíÞò êïñõöÞ åíüò ôåñÜóôéïõ ðáãüâïõíïõ. Ïé õðüëïéðïé áèëçôÝò äåí Ý÷ïõí ðëÝïí Üëëç åðéëïãÞ: Þ äÝ÷ïíôáé, ëßãï Ýùò ðïëý áõôïâïýëùò, íá êáôáöýãïõí óôá “åíéó÷õôéêÜ óôïé÷åßá” ôùí åðéäüóåùí Þ ðïëý áðëÜ áñíïýíôáé íá ðáßîïõí óôï “ãÞðåäï ôùí ìåãÜëùí”. Áí äåí åðñüêåéôï ãéá ðñüâëçìá äçìüóéáò õãåßáò, èá ìðïñïýóáìå íá ìéëÞóïõìå åéñùíéêÜ ãéá ôï “áèëçôéêü ñÞãìá” ðïõ õðÜñ÷åé áíÜìåóá ó´ áõôïýò ðïõ Þäç åíôÜóóïíôáé óôç ìåãÜëç óÝêôá ôïõ åèéóìïý êáé áõôïýò ðïõ ðåñéìÝíïõí íá ãßíïõí ôìÞìá ôçò.

ÅðéäçìéïëïãéêÞ åðéôÞñçóç ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí Ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò åßíáé ôï ìåãáëýôåñï

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

ìáæéêü áèëçôéêü ãåãïíüò óôï êüóìï, ôï ïðïßï ìåôáîý Üëëùí ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìåãÜëç óõãêÝíôñùóç êüóìïõ (èåáôþí, áèëçôþí, äéïñãáíùôþí, äçìïóéïãñÜöùí, ê.Ü.) óå ðåñéïñéóìÝíç ãåùãñáöéêÞ ðåñéï÷Þ êáé ãéá óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ç äéïñãÜíùóç ôùí áãþíùí áóêåß ôåñÜóôéá ðßåóç óôçí õðïäïìÞ ôçò åêÜóôïôå äéïñãáíþôñéáò ÷þñáò, ü÷é ìüíï óôïí ïñãáíùôéêü êáé êáôáóêåõáóôéêü ôïìÝá óå ó÷Ýóç ìå ôéò áèëçôéêÝò åãêáôáóôÜóåéò áëëÜ êáé óôï ÷þñï ôçò äçìüóéáò õãåßáò6. ÁíáöïñéêÜ ìå ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ðïý Ýãéíáí óôçí ÅëëÜäá ôåëåõôáßá (Áýãïõóôïò 2004), ç åðéäçìéïëïãéêÞ åðéôÞñçóç ó÷åäéÜóôçêå ìå âÜóç ôçí åìðåéñßá ôùí ÷ùñþí áíÜëïãùí äéïñãáíþóåùí, êáèþò êáé ìå âÜóç ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí óõãêåêñéìÝíùí áãþíùí êáé ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò ôçò ÷þñáò ìáò. Óôçí ÅëëÜäá, ïé óôü÷ïé ôçò åðéäçìéïëïãéêÞò åðéôÞñçóçò Þôáí ïé åîÞò: 1. Ç ðñþéìç áíß÷íåõóç êáé áíôéìåôþðéóç åðéäçìéþí. 2. Ç ðñþéìç áíß÷íåõóç êáé áíôéìåôþðéóç óõìâÜíôïò áðü çèåëçìÝíç áðåëåõèÝñùóç âéïëïãéêïý Þ ÷çìéêïý ðáñÜãïíôá. 3. Ç áíáãíþñéóç ìåìïíùìÝíùí êñïõóìÜôùí êáé ç ðáñÝìâáóç ãéá ôïí ðåñéïñéóìü äéáóðïñÜò ôçò íüóïõ ãéá êáèïñéóìÝíá íïóÞìáôá. 4. Ç áîéïëüãçóç ìÝôñùí ðñùôïãåíïýò Þ äåõôåñïãåíïýò ðñüëçøçò. Ôá óõóôÞìáôá åðéäçìéïëïãéêÞò åðéôÞñçóçò ðïõ ëåéôïýñãçóáí ìå áðïôåëåóìáôéêüôçôá (óå åâäïìáäéáßá âÜóç), êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí ÁèÞíá – 2004, Þôáí ôá êÜôùèé: I. Ôï óýóôçìá õðï÷ñåùôéêÞò äÞëùóçò íïóçìÜôùí. II. Ôï óýóôçìá åñãáóôçñéáêÞò äÞëùóçò. III. Ôï óýóôçìá ðáñáôçñçôþí íïóçñüôçôáò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò (sentinel). IV. Ôï óýóôçìá ôçò ÏëõìðéáêÞò óõíäñïìéêÞò åðéôÞñçóçò. Ôá áíùôÝñù óõóôÞìáôá ëåéôïýñãçóáí õðü ôçí Üìåóç åðïðôåßá êáé óõíôïíéóìü ôïõ ÊÝíôñïõ ÅëÝã÷ïõ Åéäéêþí Ëïéìþîåùí (Ê.Å.Å.Ë.), óå óõíåñãáóßá ìå Íïóïêïìåßá, ÊÝíôñá Õãåßáò êáé ÐåñéöåñåéáêÜ Éáôñåßá Ïëõìðéáêþí íïìþí, Ïéêïãåíåéáêïýò Éáôñïýò (óõìðåñéëáìâáíïìÝíïõ êáé éäéùôþí), Ä/óåéò Äçìüóéáò Õãåßáò ê.á. ÅéäéêÜ áðü ôá Íïóïêïìåßá, ôá êñïýóìáôá õðï÷ñåùôéêþò 93

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

äçëïõìÝíùí íïóçìÜôùí (Üìåóçò êáé 24ùñçò äÞëùóçò – Ðßíáêáò II) äçëþíïíôáí óå çìåñÞóéá âÜóç óôï Ê.Å.Å.Ë.6,7 Ðßíáêáò II. ÍïóÞìáôá õðï÷ñåùôéêÞò äÞëùóçò (åðéäçìéïëïãéêÞ åðéôÞñçóç). Á. ¢ìåóç ÄÞëùóç 1. Áëëáíôßáóç 2. ¢íèñáêáò 3. Äéöèåñßôéäá 4. Åãêåöáëßôéäåò áðü áñìðïúïýò 5. ÅõëïãéÜ 6. Éïãåíåßò áéìïññáãéêïß ðõñåôïß 7. Ëýóóá 8. ÌåëéïåßäùóçÌÜëç 9. Ðáíþëç 10. Óïâáñü ïîý áíáðíåõóôéêü óýíäñïìï (SARS) 11. Ôïõëáñáéìßá 12. ×ïëÝñá Â. ÄÞëùóç óå 24 þñåò áðü ôç äéÜãíùóç 1. Ãñßðç (ìå åñãáóôçñéáêÞ åðéâåâáßùóç) 2. ÅñõèñÜ 3. Çðáôßôéäá Á, ïîåßá 4. ÉëáñÜ 5. Êïêêýôçò 6. ËåãéïíÝëëùóç 7. Ëïßìùîç áðü åíôåñïáéìïññáãéêÞ E. Coli (EHEC) 8. Ìçíéããßôéäá (âáêôçñéáêÞ, Üóçðôç) 9. ÌçíéããéôéäïêïêêéêÞ íüóïò 10. Ðáñùôßôéäá 11. ÓáëìïíÝëëùóç (ìç ôõöï-ðáñáôõöéêÞ) 12. ÓéãêÝëëùóç 13. ÓõññïÞ êñïõóìÜôùí ôñïöéìïãåíïýò – õäáôïãåíïýò íïóÞìáôïò 14. Ôñé÷ßíùóç 15. ÔõöïåéäÞò ðõñåôüòðñÜôõöïò Ã. ÄÞëùóç ìÝóá óå ìßá åâäïìÜäá áðü ôç äéÜãíùóç 1. AIDS – Ìüëõíóç ìå HIV 2. ÁíåìåõëïãéÜ ìå åðéðëïêÝò 3. ÂñïõêÝëëùóç 4. Åëïíïóßá 5. Å÷éíïêïêêßáóç 6. Çðáôßôéäá C, ïîåßáåðéâåâáéùìÝíï anti-HCV èåôéêü (á’ äéÜãíùóç) 7. Çðáôßôéäá Â, ïîåßáHBsAg(+) óå âñÝöç <12 ìçíþí 8. Ëåúóìáíßáóç 9. Ëåðôïóðåßñùóç 10. Ëéóôåñßùóç 11. ÌåôáäïôéêÞ óðïããþäçò åãêåöáëïðÜèåéá, ðáñáëëáãÞ (vCJD) 12. Ðïëéïìõåëßôéäá 13. Ðõñåôüò Q, ïîåßá ëïßìùîç 14. ÓõããåíÞò åñõèñÜ 15. ÓõããåíÞò óýöéëç 16. ÓõããåíÞò ôïîïðëÜóìùóç 17. ÔÝôáíïòÔÝôáíïò íåïãíéêüò 18. Öõìáôßùóç 94

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

Ç Üñôéá ëåéôïõñãßá ôïõ ðëÝãìáôïò ôùí óõóôçìÜôùí åðéäçìéïëïãéêÞò åðéôÞñçóçò ðïõ ëåéôïýñãçóáí êáôÜ ôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò ôçò ÅëëÜäáò, êñßèçêå óçìáíôéêÞ êáé áðïôåëåóìáôéêÞ üóïí áöïñÜ ôçí Ýãêáéñç áíáãíþñéóç êáé ôïí Ýëåã÷ï ôùí ìåôáäïôéêþí íïóçìÜôùí.

Åðßëïãïò – ÓõìðåñÜóìáôá Áðü ôçí Áñ÷áéüôçôá, ï áèëçôéóìüò êáé ç éáôñéêÞ Þôáí Üññçêôá óõíäåäåìÝíá ìåôáîý ôïõò, áðïôåëïýóáí õøçëÜ éäåþäç êáé ãé’ áõôü ïé åêöñáóôÝò ôïõò - áèëçôÝò, åêðáéäåõôÝò êáé éáôñïß áðÝäéäáí üñêïõò óùóôÞò åöáñìïãÞò êáé ôÞñçóçò (Ïëõìðéáêüò üñêïò êáé üñêïò ôïõ ÉððïêñÜôïõò)8. Ï óýã÷ñïíïò áèëçôéóìüò õðüêåéôáé óå âáèéÜ êñßóç, ç ïðïßá äåí áöÞíåé áíÝããé÷ôç ôçí ïëõìðéáêÞ éäÝá. Áðåíáíôßáò, åêáôü ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí åðáíáêáèéÝñùóç ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí, äõó÷åñåßò ðåñéðôþóåéò íôüðéíãê êáé åìðïñåõìáôïðïßçóçò, Üìåôñïò ãéãáíôéóìüò êáé õðåñâïëéêÞ ðßåóç ðñùôáèëçôéóìïý óå ðáéäéêÝò áêüìá çëéêßåò, ê.á., ôïõò åðéóêéÜæïõí, ðáñüëï ðïõ öÝñïõí óôïí ôßôëï ôïõò Ýíá áîéïóÝâáóôï üíïìá. Ðñüêåéôáé ãéá “ðñïêëçôéêÝò ðáñåêôñïðÝò” áðü ôá êëáóéêÜ éäåþäç êáé ôùí áèëçôþí êáé ôçò éáôñéêÞò áëëÜ êáé ôçò ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóçò. Ìéá ôÝôïéá åîÝëéîç äåí ìðïñåß íá Ý÷åé åð´ ïõäåíß áñíçôéêü áíôßêôõðï óôïí áèëçôéóìü ôçò åëëçíéêÞò Áñ÷áéüôçôáò9. Ùò ðñüôõðï áèëçôéêïý ðïëéôéóìïý êáé ôïõ “åõ áãùíßæåóèáé” áðïôåëåß äéá÷ñïíéêÞ áîßá êáé óçìåßï ðáñáäåéãìáôéóìïý óôçí éóôïñßá ôïõ áèëçôéóìïý, ç ïðïßá èá äéáôçñåß ôç óçìáóßá ôçò üóï ïé Üíèñùðïé èá ìðïñïýí íá óêÝöôïíôáé éóôïñéêÜ êáé ü÷é ìüíï üóï áó÷ïëïýíôáé ìïíüðëåõñá ìå ôïí “êåñäïöüñï áèëçôéóìü”.

Âéâëéïãñáößá 1. Decker W. O áèëçôéóìüò óôçí ÅëëçíéêÞ Áñ÷áéüôçôá, Åêäüóåéò ÐáðáæÞóç, ÁèÞíá, 2004. 2. Äéáìáíôüðïõëïò Á. ÉáôñéêÞ êáé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò. Åðåßãïõóá Íåöñïëïãßá, Áëêõïíßäåò ÇìÝñåò Íåöñïëïãßáò, óåë 17-33, 2003. 3. Ôóßñïò Ã, ÂïÀëá Ð, ÌïõæÜêçò Ã, êáé óõí. Ç áèëçôéáôñéêÞ óôçí Áñ÷áßá ÅëëÜäá. Ôüìïò ÐåñéëÞøåùí 16ïõ Ðáíåëëçíßïõ Óõíåäñßïõ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, 2004. 4. ÑçãÜôïò Ã. Ç éóôïñßá ôçò Áñ÷áßáò ÉáôñéêÞò.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

Ã. Ôóßñïò êáé óõí.

ØÞãìáôá ÉáôñéêÞò áðü ôïõò Áñ÷áßïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò, Åêäüóåéò ÂÞôá, Çìåñïëüãéï 2004. 5. http://agones.ime.gr/ancient/ 6. ‘Åðéôçñþ’. Äåëôßï ÅðéäçìéïëïãéêÞò ÅðéôÞñçóçò Ê.Å.Å.Ë. ÅðéäçìéïëïãéêÞ åðéôÞñçóç Ïëõìðéáêþí

Áãþíùí, Ôåý÷ïò 1, 2004. 7. http://www.keel.org.gr/ 8. ÌáñêÝôïò Ó. Éóôïñßá ôçò ÉáôñéêÞò, ÁèÞíá, 1993. 9. Ìïõñáôßäçò Ã. Éóôïñßá öõóéêÞò áãùãÞò, Èåóóáëïíßêç, 1990.

EUROPREV Pre-Conference Meeting "Facilitating Health Behaviour Changer Current Trends and Future Possibilities for Effective Practice" Saturday, September 7th, 2005, 09:00 - 16:00

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÍÝåò Åêäüóåéò

NEA NEWS Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 96-99, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 96-99, 2005

ÉÐÐÏÊÑÁÔÅÉÏ Ã.Ð.Í. ÈÅÓÓÁËÏÍÉÊÇÓ ÐÑÏÃÑÁÌÌÁ ÌÁÈÇÌÁÔÙÍ ÅÉÄÉÊÅÕÏÌÅÍÙÍ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ ÁÊÁÄÇÌÁÚÊÏ ÅÔÏÓ 2004-2005 Á/á

Çì/íßá

ÈÝìá

Åéäéêüò

7-10-2004

ÌéêñïåðåìâÜóåéò óôçí Ð.Ö.Õ.

15-10-2004

Áíôéìåôþðéóç åãêáõìÜôùí óôï Ê.Õ.

21-10-2004

Åéëåüò-Ïîåßá ÷åéñïõñãéêÞ êïéëßá.

25-10-2004

ÊÞëåò. Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý.

4-11-2004

Åðåßãïíôá ÏõñïëïãéêÜ ðåñéóôáôéêÜ. (Áéìáôïõñßá-êùëéêüò)

11-11-2004

ÊáëïÞèçò Õðåñðëáóßá ÐñïóôÜôç.

18-11-2004

Êáñêßíïò ÐñïóôÜôç óôçí Ð.Ö.Õ. (Ðñüëçøç ÄéÜãíùóç)

25-11-2004

Óõìðôùìáôïëïãßá êáôùôÝñïõ ïõñïðïéçôéêïý. (ÁêñÜôåéá ïýñùí -ÑïÞ ïýñùí-Ïõñïëïéìþîåéò)

2-12-2004

Ëïéìþîåéò ôïõ Áíáðíåõóôéêïý-Ùôßôéäåò, Ëáñõããßôéäåò óôçí ÐáéäéêÞ çëéêßá

9-12-2004

16-12-2004

Ëïéìþäç ÅîáíèçìáôéêÜ ÍïóÞìáôá óôçí ÐáéäéêÞ çëéêßá ÄéÜãíùóç-Áíôéìåôþðéóç. Ìçíéããßôéäåò. ÖõóéïëïãéêÞ øõ÷ïóùìáôéêÞ áíÜðôõîç ôïõ ðáéäéïý êáé ïé óõíÞèåéò äéáôáñá÷Ýò ôçò.

ÍÜôóéêáò Â. ×åéñïõñãüò ÅðéìåëçôÞò Â´ ÍÜôóéêáò Â. ×åéñïõñãüò ÅðéìåëçôÞò Â´ ÍÜôóéêáò Â. ×åéñïõñãüò ÅðéìåëçôÞò Â´ ÐáðáíéêïëÜïõ ×. ×åéñïõñãüò ÅðéìåëçôÞò Á´ ÖáôëÝò Ã. Ïõñïëüãïò ÅðéìåëçôÞò Â´ Óáëðéããßäçò Ã. Ïõñïëüãïò ÅðéìåëçôÞò Á´ Ðáðáèáíáóßïõ Á. Ïõñïëüãïò Áí. ÄéåõèõíôÞò ×áñáëÜìðïõò Ó. Ïõñïëüãïò ÅðéìåëçôÞò Á´ ÔóáíÜêáò É. Ðáéäßáôñïò Áí. ÊáèçãçôÞò Á.Ð.È. Ñïéëßäçò Å. Ðáéäßáôñïò Áí. ÊáèçãçôÞò Á.Ð.È ÊáñäáñÜò Ð. Ðáéäßáôñïò Åð. ÊáèçãçôÞò Á.Ð.È

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

ÍÝåò Åêäüóåéò

Á/á 12

Çì/íßá 10-1-2005

17-1-2005

24-1-2005

31-1-2005

7-2-2005

14-2-2005

21-2-2005

28-2-2005

4-3-2005

11-3-2005

18-3-2005

11-4-2005

18-4-2005

9-5-2005

ÈÝìá Åèíéêü ðñüãñáììá åìâïëéáóìþí

Åéäéêüò Ðáðáóôáýñïõ Å. Ðáéäßáôñïò Áí. ÊáèçãÞôñéá Á.Ð.È Ðñüëçøç áôõ÷çìÜôùí óôçí ðáéäéêÞ çëéêßá. ÊáñäáñÜò Ð. ÄçëçôçñéÜóåéò-Åöçâåßá Ðáéäßáôñïò Åð. ÊáèçãçôÞò Á.Ð.È Äéá÷åßñéóç ðá÷õóáñêßáò Ðáðáäïðïýëïõ Ì. Óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò êáé ðáéäß. Ðáéäßáôñïò Áí. ÊáèçãÞôñéá Á.Ð.È ÄéáöïñïäéÜãíùóç êïéëéáêïý Üëãïõò Äåìåñôæßäïõ Â. óôçí ðáéäéêÞ çëéêßá. ÄéáöïñïäéÜãíùóç åìÝôùí Ðáéäßáôñïò - äéáññïéêþí êåíþóåùí. ÅðéìåëÞôñéá Á´ Ð.Ö.Õ. êáé Ãåíéêüò Éáôñüò. Ìåñêïýñçò Ì. Áðü ôçí Álma-Ata óôï 2005 Ðñüåäñïò ÅËÅÃÅÉÁ Ãåíéêüò ÓõíôïíéóôÞò Ê. Ìáêåäïíßáò Ï ïñéóìüò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ Óõìåùíßäçò Á. ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ã. ÃñáììáôÝáò ÅËÅÃÅÉÁ Áí. ÓõíôïíéóôÞò Ã.Ð.Í. ÉððïêñÜôåéï Èåó/íßêçò Óôåöáíßäçò Ê. Åðéì. Â´ Ê.Õ. Í. Ìç÷áíéþíáò Ç êïéíïôéêÞ äéÜóôáóç ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ãéáííáêüðïõëïò Ó. ÅðéìåëçôÞò Â' Ð.É. ÃáëÜôéóôáò Ê.Õ. Ðáëáááé÷ùñßïõ Ó÷åäéáóìüò ðñïãñáììÜôùí êïéíïôéêÞò ÌðÝíïò Á. ðáñÝìâáóçò áðü ôï Ãåíéêü Éáôñü Áí. ÊáèçãçôÞò Á.Ð.È ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò Ðáñáêïëïýèçóç åãêõìïóýíçò ÐáðáíéêïëÜïõ Á. Ãõíáéêïëüãïò Áí. ÊáèçãçôÞò Á.Ð.È Ðñïåêëáìøßá ðáèïãÝíåóç, áíôéìåôþðéóç ØéêÜêïò Ã. Ãõíáéêïëüãïò ÅðéìåëçôÞò Á´ Êáñêßíïò ôïõ ìáóôïý. ÐñïëçðôéêÞ ìáóôïãñáößá. Ãêïõôæéïýëçò Ì. ÅðéðëïêÝò ôçò ôáìïîéöáßíçò. Ãõíáéêïëüãïò Áí. ÊáèçãçôÞò Á.Ð.È ÃåíéêÞ Áßìáôïò. Øåõäþò èåôéêÜ êáé øåõäþò áñíçôéêÜ ÌáêñõãéáííÜêç Å. Ìéêñïâéïëüãïò Áí. Äéåõèýíôñéá Áäñüò Âéï÷çìéêüò Ýëåã÷ïò Ðáðá÷ñÞóôïõ Á. Ìéêñïâéïëüãïò Áí. Äéåõèýíôñéá Ïóôåïðüñùóç. Ðñüëçøç - ÄéÜãíùóç ÔïðôóÞò ×. Äéá÷åßñéóç óôçí Ð.Ö.Õ. Ïñèïðåäéêüò Áí. ÄéåõèõíôÞò 97

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÍÝåò Åêäüóåéò

Á/á 26

Çì/íßá 16-5-2005

ÈÝìá ÓõíÞèåéò êáêþóåéò ìõïóêåëåôéêïý óõóôÞìáôïò. Áíôéìåôþðéóç ôïõò óôçí Ð.Ö.Õ.

23-5-2005

Ïîåßåò êáé ÷ñüíéåò ïóöõáëãßåò. ÄéáöïñïäéÜãíùóç - Äéá÷åßñéóç - Èåñáðåßá.

30-5-2005

Åðþäõíá Óýíäñïìá óôçí ÏñèïðåäéêÞ Áíôéìåôþðéóç óôï Ê.Õ.

1-6-2005

Ëïéìþîåéò áíþôåñïõ êáé êáôþôåñïõ Áíáðíåõóôéêïý

8-6-2005

15-6-2005

Âñïã÷éêü Áóèìá. ×.Á.Ð. (Åðéäçìéïëïãßá ÐáñÜãïíôåò Êéíäýíïõ - ÄéÜãíùóç Èåñáðåßá êáé Äéá÷åßñéóç óôï Ê.Õ. Êáñêßíïò ôïõ ðíåýìïíá. Ðñüëçøç - ÄéÜãíùóç - Äéá÷åßñéóç

22-6-2005

ÄéáöïñïäéÜãíùóç Äýóðíïéáò - ÂÞ÷á - Áéìüðôõóçò

Åéäéêüò ÌðáëáöôóÜëçò Ê. Ïñèïðåäéêüò Áí. ÄéåõèõíôÞò ÔóÜãéáò É. Ïñèïðåäéêüò Áí. ÄéåõèõíôÞò Ðïõëéüðïõëïò Ä. Ïñèïðåäéêüò ÅðéìåëçôÞò Á´ Éëùíßäçò Ã. Ðíåõìïíïëüãïò Áí. ÊáèçãçôÞò Éëùíßäçò Ã. Ðíåõìïíïëüãïò Áí. ÊáèçãçôÞò Éëùíßäçò Ã. Ðíåõìïíïëüãïò Áí. ÊáèçãçôÞò Éëùíßäçò Ã. Ðíåõìïíïëüãïò Áí. ÊáèçãçôÞò

Ôá ìáèÞìáôá èá ãßíïõí óôï áìöéèÝáôñï ôïõ Ã´ Êôéñßïõ (ìðëÝ êôßñéï) þñá 13.00-14.00 ì.ì. Ôá ìáèÞìáôá óôéò 4-3-2005, 11-3-2005, êáé 18-3-2005 èá ãßíïõí óôïí 3ï üñïöï ôïõ êôéñßïõ Áãßáò Óïößáò óôéò 9.00-10.00 ð.ì.

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

ÍÝåò Åêäüóåéò

ÐÑÏÃÑÁÌÌÁ ÌÁÈÇÌÁÔÙÍ ÅÉÄÉÊÅÕÏÌÅÍÙÍ/ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ NOÓÏÊÏÌÅÉÏÕ ÅÄÅÓÓÁÓ 2004 – 2005 Çì/íßá 19-10-04 20-11-04 26-01-05

23-02-05

22-03-05 20-05-05 21-06-05

ÈÝìá ÕðÝñôáóç ÄéáãíùóôéêÞ ðñïóÝããéóç ÕðÝñôáóç Ìç ÖáñìáêåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ÕðÝñôáóç. ÖáñìáêåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç 1ï ÌÝñïò ÕðÝñôáóç. ÖáñìáêåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç 2ï ÌÝñïò ×ÁÐ Êþìá ÄéÜãíùóç-Åêôßìçóç Êþìá ÈåñáðåõôéêÞ ðñïóÝããéóç

Ã. Èåïäïóßïõ Áí. Ä/íôÞò ÐÈ Ã. Èåïäïóßïõ Áí. Ä/íôÞò ÐÈ Ã. Èåïäïóßïõ Áí. Ä/íôÞò ÐÈ

Ê. Óôåöáíßäïõ Åéä/íç Ã.É. Ê. Óôåöáíßäïõ Åéä/íç Ã.É. Ê. Óôåöáíßäïõ Åéä/íç Ã.É.

Ã. Èåïäïóßïõ Áí. Ä/íôÞò ÐÈ

Ê. Óôåöáíßäïõ Åéä/íç Ã.É.

Å. ÐáëáìÜ Åðéì. Á´, Ðíåõìïíïëüãïò Å. Ôáìâßóêïõ Ä/íôñéá ÌÅÈ Å. Ôáìâßóêïõ Ä/íôñéá ÌÅÈ

Í. Ìåëéêßäïõ Åéä/íç Ã.É. Í. Ìåëéêßäïõ Åéä/íç Ã.É. Í. Ìåëéêßäïõ Åéä/íç Ã.É.

Öùôïðïýëïõ ÓôÝëëá Äéåõèýíôñéá Ê.Õ. Áñêáäßáò Óõíôïíßóôñéá Ã/É Íïóïêïìåßïõ ¸äåóóáò

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÍÝåò Åêäüóåéò

ÍÅÅÓ ÅÊÄÏÓÅÉÓ NEW ÅDITIONDS Primary Heatlh Care, Volume 17, Number 2, 100-101, 2005 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2 100-101, 2005

ÓÕÃ×ÑÏÍÅÓ ÐÑÏÊËÇÓÅÉÓ ÓÔÇÍ ÐÏËÉÔÉÊÇ ÕÃÅÉÁÓ ÔÝóóåñéò êñßóéìåò íïìïèåôéêÝò ðáñåìâÜóåéò Îåíïöþí É. ÊïíôéÜäçò - ÊõñéÜêïò Í. Óïõëéþôçò

Ôï âéâëßï ôùí Î. ÊïíôéÜäç êáé Ê. Óïõëéþôç ìå ôßôëï: "Óýã÷ñïíåò ÐñïêëÞóåéò óôçí ÐïëéôéêÞ Õãåßáò: ÔÝóóåñéò Êñßóéìåò ÍïìïèåôéêÝò ÐáñåìâÜóåéò", áðïôåëåß ôïí 2ï ôüìï ôçò óåéñÜò Äßêáéï êáé Äçìüóéåò ÐïëéôéêÝò ôïõ ÊÝíôñïõ Åõñùðáúêïý Óõíôáãìáôéêïý Äéêáßïõ - ºäñõìá ÈåìéóôïêëÞ êáé ÄçìÞôñç ÔóÜôóïõ, ðïõ êõêëïöïñåß áðü ôéò Åêäüóåéò Áíô. Í. ÓÜêêïõëá. Ôï âéâëßï ôï ïðïßï ðñïëïãßæåé ï ÊáèçãçôÞò êáé Ðñþçí Õðïõñãüò Õãåßáò Êþóôáò ÓôåöáíÞò, åíþ åðéðëÝïí óõììåôÝ÷åé óå áõôü ìå ôç óõããñáöÞ ôïõ ÅðéìÝôñïõ ï Äéêçãüñïò Áíôþíçò Âãüíôæáò, ðñáãìáôåýåôáé ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ï õãåéïíïìéêüò ôïìÝáò óôçí ÅëëÜäá åßêïóé ÷ñüíéá ìåôÜ ôçí ïñãÜíùóÞ ôïõ óå Ýíá åíéáßï óýóôçìá, êáé åðéðëÝïí, åðé÷åéñåß ìéá êñéôéêÞ ðñïóÝããéóç ôåóóÜñùí óçìáíôéêþí äçìüóéùí ðïëéôéêþí óôïí ôïìÝá ôçò õãåßáò, ðïõ Ýëáâáí ÷þñá ôçí ðåñßïäï 2003-2004. Ðñüêåéôáé ãéá ôç óýóôáóç ïñãÜíùí áñìüäéùí ãéá ôï óôñáôçãéêü ó÷åäéáóìü êáé ôï óõíôïíéóìü ôçò äçìüóéáò õãåßáò, ôçí áíáäéïñãÜíùóç ôïõ óõóôÞìáôïò ðñùôïâÜèìéáò öñïíôßäáò õãåßáò, ôç ìåôáññýèìéóç ôïõ óõóôÞìáôïò éáôñéêÞò åêðáßäåõóçò ãéá ôçí áðüêôçóç åéäéêüôçôáò êáé ôç óýíôáîç ôïõ Êþäéêá Üóêçóçò éáôñéêïý åðáããÝëìáôïò êáé éáôñéêÞò äåïíôïëïãßáò. Óôï ðëáßóéï ôçò ðñïóÝããéóçò áõôÞò, áíáäåéêíýåôáé êáô' áñ÷Üò üôé ç éóôïñßá ôùí ìåôáññõèìßóåùí ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò óôç ÷þñá ìáò Ý÷åé ùò óôáèåñü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçí áíáðáñáãùãÞ ñõèìßóåùí ðïõ èåóðßæïíôáé åê íÝïõ êáé åê ðáñáëëÞëïõ óå äéÜöïñá íïìïèåôÞìáôá, ìå áðïôÝëåóìá ðïëëÝò öïñÝò íá ìçí êáèßóôáôáé óáöÝò ðïéåò 100

äéáôÜîåéò êáôáñãïýíôáé Þ ðïéåò ôñïðïðïéïýí ðñïãåíÝóôåñåò. ÅðéðëÝïí óçìåéþíåôáé üôé Ýíáò óçìáíôéêüò áñéèìüò ñõèìßóåùí, åíßïôå áìößâïëçò óõíôáãìáôéêüôçôáò Þ "åöéêôüôçôáò", ðáñÝìåéíáí áíåíåñãÝò, ÷ùñßò ùóôüóï íá êáôáñãïýíôáé expressis verbis. ÔåëéêÜ, üðùò åðéóçìáßíïõí ïé óõããñáöåßò, ç íïìïèåôéêÞ áõôÞ áôáîßá åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôç äéáéþíéóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ôïõ óõóôÞìáôïò õãåßáò óôçí ÅëëÜäá, áöïý ç åðáíáäéáôýðùóç ôùí áñ÷éêþí óôü÷ùí ôïõ ÅÓÕ äåí óõíïäåýèçêå óôçí ðñÜîç áðü ïëïêëçñùìÝíåò ìåôáññõèìéóôéêÝò ðáñåìâÜóåéò, åíþ åðéìÝñïõò íïìïèåôéêÝò ôïìÝò äåí Ýôõ÷áí åöáñìïãÞò. ¸ôóé, åßêïóé ÷ñüíéá ìåôÜ ôç èÝóðéóç ôïõ ÅÓÕ áíáäåéêíýåôáé ç äõó÷Ýñåéá ïñéóôéêïðïßçóçò åíüò ìïíôÝëïõ äéïßêçóçò, ïñãÜíùóçò êáé ëåéôïõñãßáò ôïõ äçìüóéïõ ôïìÝá õãåßáò, êáèþò êáé ç áðïóðáóìáôéêÞ åöáñìïãÞ ôïõ éó÷ýïíôïò èåóìéêïý ðëáéóßïõ. Ôï âéâëßï áõôü áðïôåëåß ìéá óçìáíôéêÞ âéâëéïãñáöéêÞ ðçãÞ ãéá ôï ãéáôñü ãåíéêÞò éáôñéêÞò êáé äçìüóéáò õãåßáò, ü÷é ìüíï ãéáôß áíáöÝñåôáé óå äýï íïìïèåôÞìáôá (Í. 3172/2003 êáé Í. 3235/ 2004) ôùí ïðïßï ôï ðåñéå÷üìåíï äéåðéóôçìïíéêÜ ðñïóåããßæåôáé êáé óõæçôåßôáé áëëÜ êáé ãéáôß äýï áêüìç óçìáíôéêÜ ðïíÞìáôá, ó÷Ýäéá íüìïõ ôá ïðïßá äåí ðñüëáâáí íá êõñùèïýí áðü ôçí ðñïçãïýìåíç ÂïõëÞ áëëÜ âñßóêïíôáé Þäç óå äçìüóéï äéÜëïãï êáé óõæÞôçóç áõôÜ: á) Ôçò ðïëéôéêÞò áíèñùðßíùí ðüñùí êáé éáôñéêÝò åéäéêüôçôåò, êáé â) Ôïõ êþäéêá Üóêçóçò éáôñéêïý åðáããÝëìáôïò êáé éáôñéêÞò äåïíôïëïãßáò. Ôï ðñþôï, áíáöÝñåôáé óôçí ðïëéôéêÞ áîéïðïßçóç ôïõ áíèñþðéíïõ äõíáìéêïý, óôá êáôá-

ÍÝåò Åêäüóåéò

ãñáöÝíôá åëëåßìáôá êáé óôéò áíáãêáßåò ìåôáññõèìéóôéêÝò ðñïôÜóåéò ãéá ôç âåëôßùóç ôçò êáôÜóôáóçò. Åäþ, Ýìöáóç äßíåôáé óôï óýóôçìá áðüêôçóçò ôçò éáôñéêÞò åéäéêüôçôáò êáé ðáñáôßèåôáé üëï ôï ó÷Ýäéï íüìïõ ãéá ôçí áðüêôçóÞ ôçò. Ôï äåýôåñï, áíáöÝñåôáé óôï Ýñãï ôçò Åèíéêïý Óõìâïõëßïõ ÉáôñéêÞò ÇèéêÞò êáé Äåïíôïëïãßáò ìå ôßôëï "Êþäéêáò Üóêçóçò éáôñéêïý åðáã-

Ôüìïò 17, Ôåý÷ïò 2, 2005

ãÝëìáôïò êáé éáôñéêÞò çèéêÞò êáé äåïíôïëïãßáò". ¸íá êåßìåíï ðïõ ðåñéëáìâÜíåé êáé åðåîçãåß âáóéêÝò Ýííïéåò êáé ïñéóìïýò ðïõ Üðôïíôáé ôçò Üóêçóçò ôïõ éáôñéêïý åðáããÝëìáôïò êáé óôï ïðïßï ôõðïðïéïýíôáé ïé èåìåëéþäåéò íïìéêÝò êáé çèéêÝò äåóìåýóåéò êáé áñ÷Ýò ðïõ äéÝðïõí ôçí Üóêçóç ôçò éáôñéêÞò. Áðü ôç Óýíôáîç

101

ÏÄÇÃÉÅÓ ÃÉÁ ÔÏÕÓ ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ INSTRUCTIONS FOR THE AUTHORS Ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äÝ÷åôáé ãéá äçìïóßåõóç êåßìåíá Åðéóôçìüíùí Õãåßáò, ôá ïðïßá êáôáôÜóóïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò: 1) ÅñåõíçôéêÝò åñãáóßåò Þ áíáóêïðÞóåéò, 2) ÅíçìåñùôéêÜ Üñèñá, 3) Óýíôïìá Üñèñá (óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò) Ýêôáóçò ìÝ÷ñé 7 óåëßäåò ìå ðñüóöáôåò ü÷é Üíù áðü 5 âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, 4) ÁíáöïñÝò ðåñéðôþóåùí, 5) ÐáñïõóéÜóåéò ÊÝíôñùí Õãåßáò. ¸íá óýíïëï êåéìÝíùí, ðïõ áöïñïýí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ãíùóôéêü ôïìÝá ôçò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò, ìðïñåß íá óõãêñïôåß ÁöéÝñùìá. Åêôüò ôùí êåéìÝíùí ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò ðáñáðÜíù êáôçãïñßåò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé Üñèñá ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò, êáèþò êáé êåßìåíá ðïõ áðïóêïðïýí óôçí ðáñïõóßáóç, ó÷ïëéáóìü êáé êñéôéêÞ áîéïëüãçóç óõãêåêñéìÝíùí ãåãïíüôùí, Üñèñùí êáé åêäüóåùí ó÷åôéêþí ìå ôçí ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, óôçí ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü. Ôçí åõèýíç ôçò óõããñáöÞò ôùí Üñèñùí áõôþí Þ êåéìÝíùí Ý÷ïõí ìüíï ôá ìÝëç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò Þ åðéóôÞìïíåò ìåôÜ áðü åéäéêÞ ðñüóêëçóç. Åðßóçò óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äçìïóéåýïíôáé êáé ãñÜììáôá ðïõ áðåõèýíïíôáé óôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ, ôá ïðïßá áíáöÝñïíôáé óå ðáñáôçñÞóåéò, êëéíéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò åìðåéñßåò Þ ó÷ïëéÜæïõí ôç äéåèíÞ êáé åëëçíéêÞ âéâëéïãñáößá. Ôçí åõèýíç ãéá ôç äçìïóßåõóç ôùí êåéìÝíùí áõôþí Ý÷åé ï ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò êáé ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ïé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ôá åíçìåñùôéêÜ Üñèñá, ïé óýíôïìåò äçìïóéåýóåéò êáé ïé áíáöïñÝò ðåñéóôáôéêþí ãßíïíôáé äåêôÜ ãéá äçìïóßåõóç ìüíï ìåôÜ áðü èåôéêÞ êñßóç ôïõò áðü åðéóôÞìïíåò-êñéôÝò ìå ôïõò ïðïßïõò óõíåñãÜæåôáé ôï ðåñéïäéêü. ÊÜèå êåßìåíï ðïõ áðïóôÝëëåôáé óôçí "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò" äéáâéâÜæåôáé óôïõò êñéôÝò, ÷ùñßò íá ãíùóôïðïéïýíôáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí. Ôá ó÷üëéá êáé ïé ðáñáôçñÞóåéò ôùí êñéôþí óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôçí åõèýíç ôçò Ãñáììáôåßáò Óýíôáîçò ôïõ ðåñéïäéêïý, åðéóôñÝöïíôáé óôïõò óõããñáöåßò, ðñïêåéìÝíïõ áõôïß íá ðñïóáñìüóïõí áíÜëïãá ôï êåßìåíü ôïõò ðñéí ôç äçìïóßåõóç. Óå ðåñßðôùóç áóõìöùíßáò ôùí êñéôþí, ôï êåßìåíï èá áîéïëïãåßôáé áðü ôçí ßäéá ôç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ. Ôá ïíüìáôá üëùí ôùí åðéóôçìüíùí ðïõ äéåôÝëåóáí êñéôÝò èá äçìïóéåýïíôáé óå åéäéêÞ óåëßäá óôï ôåëåõôáßï ôåý÷ïò êÜèå ÷ñüíïõ. Ôá êåßìåíá, ôá ïðïßá äÝ÷åôáé ç "ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò", èá ðñÝðåé íá áêïëïõèïýí ôéò ðáñáêÜôù ðñïäéáãñáöÝò. • Íá åßíáé ãñáììÝíá óôçí åðßóçìç äçìïôéêÞ ãëþóóá êáé ìå ôï ìïíïôïíéêü óýóôçìá, äáêôõëïãñáöçìÝíá óôç ìéá üøç ôçò óåëßäáò, óå äéðëü äéÜóôçìá êáé ìå ëåõêü ðåñéèþñéï 3 åêáôïóôþí óå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõò. • Ç ðñþôç óåëßäá ôïõ êåéìÝíïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé: á) ôïí ôßôëï (ìå ðåæÜ ãñÜììáôá), â) ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí (ìå êåöáëáßá ãñÜììáôá åíþ áíáãñÜöïíôáé ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá ðëÞñç åðþíõìá ìå áñéèìçôéêïýò åêèÝôåò ïé ïðïßïé óå õðïóçìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí ôçí éäéüôçôá ôïõ êÜèå óõããñáöÝá), ã) ôï åðéóôçìïíéêü êÝíôñï óôï ïðïßï Ýãéíå ç åñãáóßá, ä) 3-5 ðñüóèåôïõò üñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá êáé ïé ïðïßïé åßíáé õéïèåôçìÝíïé áðü ôï Medical Subject Headings (Bethesda Md, 1966), å) ôç äéåýèõíóç êáé ôï ôçëÝöùíï åíüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ï ïðïßïò èá åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôçí áëëçëïãñáößá ìå ôï ðåñéïäéêü. • Óå îå÷ùñéóôÞ äåýôåñç óåëßäá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç åëëçíéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ðñïçãåßôáé ç Ýíäåéîç ÐÅÑÉËÇØÇ), ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. • ÌåôÜ ôï êåßìåíï óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé ç áããëéêÞ ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ, ç ïðïßá äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýêôáóç ìåãáëýôåñç ôùí 300 ëÝîåùí. Ðñïçãïýíôáé ç ëÝîç SUMMARY, ç áããëéêÞ ìåôÜöñáóç ôïõ ôßôëïõ, ïé ëÝîåéò PRIMARY HEALTH CARE... êáé ôá ïíüìáôá ôùí óõããñáöÝùí ÷ùñßò ôßôëï Þ éäéüôçôá. • Ïé âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò, åëëçíéêÝò êáé îÝíåò, óôï êåßìåíï èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñüóöáôåò, áðü áíáãíùñéóìÝíá ðåñéïäéêÜ Þ óõããñÜììáôá, íá åßíáé áñéèìçìÝíåò êáé í’ áíôáðïêñßíïíôáé óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï, ï ïðïßïò èá ðñÝðåé íá ãñÜöåôáé óå îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ìåôÜ ôï ãñÜøéìï ôçò áããëéêÞò ðåñßëçøçò. Óôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï ïé ðáñáðïìðÝò èá ðñÝðåé í’ áêïëïõèïýí ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜóôçêáí óôï êåßìåíï. ÊáèåìéÜ áðü áõôÝò èá ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé óôç óåéñÜ ôá áñ÷éêÜ ôùí ïíïìÜôùí êáé ôá åðþíõìá ôùí óõããñáöÝùí, ôïí ôßôëï ôçò åñãáóßáò, ôï üíïìá ôïõ ðåñéïäéêïý óýìöùíá ìå ôï óýóôçìá ôçò WHOCISO/R4), ôïí ôüìï, ôçí ðñþôç êáé ôçí ôåëåõôáßá óåëßäá ôïõ Üñèñïõ, êáèþò êáé ôï Ýôïò äçìïóßåõóçò. ¼ôáí ðñüêåéôáé ãéá óõããñÜììáôá Þ ìïíïãñáößåò, åêôüò áðü ôïõò óõããñáöåßò, ôï Ýôïò Ýêäïóçò êáé ôïí ôßôëï, ðñÝðåé íá ãñÜöïíôáé êáé ï áñéèìüò êáé ôá óôïé÷åßá Ýêäïóçò (åêäïôéêüò ïßêïò, ðüëç). (õðüäåéãìá âéâëéïãñáößáò: Biziagos E, Moschandrea J, Kouroumalis ÅÁ. Prevalence of hepatitis Â and C markers in volunteer blood donors in Crete. A 5-year study. J Viral Hepat, 6:243-8, 1999.). • Ïé ðßíáêåò êáé ôá ó÷Þìáôá áêïëïõèïýí ôï âéâëéïãñáöéêü êáôÜëïãï êáé èá ðñÝðåé íá ðáñïõóéÜæïíôáé óå ÷ùñéóôÝò óåëßäåò, íá öÝñïõí ëáôéíéêÞ áñßèìçóç, ç ïðïßá èá ðñÝðåé í’ áíôáðïêñßíåôáé óôéò ðáñáðïìðÝò ôïõ êåéìÝíïõ, êáèþò êáé ôéò áðáñáßôçôåò åðåîçãÞóåéò. • 'Ïëá ôá êåßìåíá èá ðñÝðåé íá õðïâÜëëïíôáé óå ÷Üñôéíç êáé çëåêôñïíéêÞ ìïñöÞ, êáé èá õðïâÜëëïíôáé óå äýï áíôßôõðá óôç äéåýèõíóç ôïõ ÄéåõèõíôÞ Óýíôáîçò: - ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò (õðüøç AíáðëçñùôÞ ÊáèçãçôÞ ×. ËéïíÞ), ÔïìÝáò ÊïéíùíéêÞò ÉáôñéêÞò, Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï ÊñÞôçò. Êáèþò êáé óôï e-mail: tasrom@yahoo.com.uk Ïé óõããñáöåßò èá ðñÝðåé íá äåóìåýïíôáé óôçí åðéóôïëÞ ôïõò üôé ç åñãáóßá äåí Ý÷åé õðïâëçèåß Þ äåí Ý÷åé äçìïóéåõèåß åí üëù Þ åí ìÝñåé óå Üëëï ðåñéïäéêü, üôé üëïé ïé óõããñáöåßò åßíáé óýìöùíïé ìå ôçí áðïóôïëÞ ôçò êáé óå ðåñßðôùóç áðïäï÷Þò ôçò ãéá äçìïóßåõóç, ôá óõããñáöéêÜ äéêáéþìáôá åê÷ùñïýíôáé óôï ðåñéïäéêü. Ç ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ äéáôçñåß ôï äéêáßùìá áðïóýñóåùò ìéáò åñãáóßáò åöüóïí áõôÞ Ý÷åé óôáëåß êáé ó' Üëëï ðåñéïäéêü.