Doktrina - Merkataritza zuzenbidea (4) by elkarmedia

§ LXVIII. PORROTAREN ONDASUN MASA LABURPENA: 1061. Kontzeptua.—1062. Masaren mugaketa.—1063. Masarako itzul keta.—1064. Itzulketaren lege sistema.—1065. a) Atzeraeraginketa eta horren on doreak.—1066. b) Egintza eragingabeak, horiek gauzatu zireneko unea kontuan hartuz.—1067. c) Maula frogatu eta gero, deuseztakorrak diren egintzak.—1068. Masaren urripena.—1069. Separatio ex iure dominii.—1070. Saltzaileari dagokion erreibindikazioa.—1071. Komisioemaileari dagokion erreibindikazioa.—1072. Beste lako kasuak.—1073. Separatio ex iure crediti.

1061. Kontzeptua.—Porrot egina ezdoituta dago bere ondarea xedatzeko eta, horren ondorioz, ondasunen edukitza kentzen zaio. Hori dela eta, onda sunok sindikoek administratutako «masa» horretan sartzen dira, porrot eginaren egintzetatik kanpo geratuz. Merkataritza Kodeak 908. artikuluan jaso du «po rrotaren masa» adierazmoldea, horren bidez porrot eginaren ondarea adieraziz. Judiziamendu Zibilari buruzko Legeak ere 1375 eta 1379. artikuluetan jaso du adierazmolde hori. Esangura zabalean, porrotaren masa edo masa aktiboa porrot eginaren on dasun, eskubide eta akzioen multzoa da. Kontzeptu hori, dena den, nahikoa zehazgabea da, porrot eginaren ondasun eta eskubide batzuk masa horretan sartzen ez direlako. Hasteko, multzo horretatik kanpo geratzen dira exekutatu ezin diren gauza gorpuzdunak (Judiziamendu Zibilari buruzko Legearen 1449. artikuluak ezarritakoaren arabera). Porrota betearazpen prozedura kolektiboa denez, lege manu hori bete behar da prozedura horretan. Manu horren arabera, ezin izango dira enbargatu ondoko ondasunak: zordunaren eta beraren ezkon tide eta semealaben eguneroko ohea; horiek nahitaez erabili beharreko jan tziak; zordunaren arte edota lanbidea gauzatzeko beharrezkoak diren tresnak; eta, azkenik, eguneko berrogeita hamar pezetatik beherakoa den alokairu, lan sari, soldata, pentsio, ordainsari edo horren baliobestekoa. Horrez gain, masak porrot eginaren ondare osagaiak bakarrik jasotzen ditu, alegia, porrot adieraz Merkataritzako zuzenbidea

pena ematean zordunak duen ondarea eta prozedura bitartean jasotzen dituen ondasunak. Kasu horretan, beraz, printzipio zibil orokorra aplikatzen da. Ho rren arabera, zordunak bere betebeharren betepenaz erantzun behar du bere gaurko eta etorkizuneko ondasun guztiekin (KZren 1911. art.). Ondorenez, ma satik kanpo geratzen dira porrot eginaren nortasunetik banandu ezin diren es kubide guztiak. Are gehiago, diru bihurtu ezin diren eskubideak ere ondare eskubide hutsetatik kanpo utzi behar dira; izan ere, eskubideok desegokiak di ra, betearazpen prozedura kolektiboaren objektu izateko. Prozedura horretan, hartzekodunek zatika edo dibidendu bidez bakarrik parte har dezakete hartzeko erkidearen zatiketan. Kategoria horren barruan sartzen dira ikuspuntu subjek tibotik ondarearen gainekoak diren eskubideak, hala nola, erabiltze eta biztan tze eskubideak, lege gozamenak etab. 1062. Masaren mugaketa.â&#x20AC;&#x201D;Jarraian azalduko dugunaren arabera, bis tan da masaren mugaketa dela porrot prozeduraren gaietarik zailenetako bat. Jakina denez, kasuankasuan zehaztu behar da zeintzuk diren hartzekodunei or daintzeko erabili behar diren ondasun eta eskubideak. Horretarako, ez da na hikoa ondasunak porrot eginarenak direla kontuan hartu eta horren araberako irizpidea aplikatzea. Alde batetik, zordunak, porrot adierazpena eman baino le hen, bere ondaretik kanpo utz ditzake ondasun batzuk, porrot egingo duela aurreikusiz. Bestetik, porrot adierazpena ematean, zordunak bere esku izan di tzake benetan berarenak ez diren ondasunak, edota hartzekodun batzuei baka rrik ordaintzeko erabil daitezkeen ondasunak. Hori dela bide, masaren edukia zehatzmehatz mugatzeko, bi eragiketa mota egin behar dira; eragiketa hori ek mugaketa jardueraren aurki eta ifrentzua dira. Horietatik batzuk masara ko itzulketa eragiketak dira. Horien bidez, masara itzultzen dira

bertan izan beharreko ondasun guztiak. Besteak urripen eragiketak dira. Eragiketon hel burua da hurrengo ondasunak masatik ateratzea: porrot eginarenak ez diren ondasunak eta, hartzekodun batzuek ondasunen gaineko eskubide berezia edo pribilejioa izateagatik, hartzekodun guztiei ordaintzeko erabili ezin direnak. 1063. Masarako itzulketa.â&#x20AC;&#x201D;Porrota oso gutxitan gertatzen da usteka be edo batbatean. Gehienetan, denboraldi luzeago edo laburragoa igarotzen da horren aurretik. Enpresarioak, askotan, bere egoera larria konpontzeko ahale gina egiten du hasieran. Geroago, nahitaezkoa den porrotaren ondoreak urri tzen edo arintzen saiatzen da; horretarako, bere ondasunen gaineko eragiketak egiten ditu, hartzekodun guztien kaltean, edota batzuen mesedetan eta beste batzuen kaltean. Legeak arrisku horren aurka egin du garai guztietan. Erromako Zuzenbi deak, esaterako, paulotar akzio arrunta jaso zuen, hartzekodunei maula eginez gauzatzen ziren egintzak aurkaratzeko. Akzio hori antolamendu juridiko guz tietara hedatu da, baita Espainiako Kode Zibilera ere (1111 eta 1291.3. art.ak). Porrot kasuetan, ordea, akzio horrek ez du nahikoa babesik eman. Hori oi narri harturik, deuseztasun sistema eratu da, porrot eginak porrot adieraz penaren aurretik gauzatutako zenbait egintzari aplikatzeko. Ezaguna denez, porrot eginaren egintza batzuk deuseztakorrak dira, baldin eta epe zehatzean (betiere porrot adierazpenaren aurretik) gauzatu badira. Kasu batzuetan, epai leak erabaki behar du zein den epe hori, kasuan kasuko inguruabarrak aintzat hartuz. Beste kasu batzuetan, aldiz, legeak ezartzen du epe hori. Espainiako ka suan, adibidez, sistema mistoa eratu da, jarraian ikusiko dugun bezala. 1064. Itzulketaren lege sistema.â&#x20AC;&#x201D;Ondasun masarako itzulketaren gai nean, hiru osagaitako sistema eratu izan du Espainiako Kode Merkataritzako zuzenbidea

Zibilak: a) egin tza batzuk deusezak dira, porrot adierazpenaren atzeraeraginketa epean gauzatu direlako; b) beste egintza batzuk eragingabeak dira, porrot adierazpena baino lehen gauzatu direlako, legeak ezarritako epe zehatzean; c) azkenik, porrot adierazpenaren aurreko epe zehatzean egindako beste eragiketa batzuk ere deu sezak izan daitezke, aldez aurretik frogatzen bada egintza horiek hartzekodunei maula eginez gauzatu direla. Ondorengo epigrafeetan, hiru osagai horiek azter tuko ditugu. 1065. a) Atzeraeraginketa eta horren ondoreak.â&#x20AC;&#x201D; Porrota adierazten duen autoan, porrotari atzeraeraginezko ondoreak emateko ala ez emateko au kera du epaileak. Lehenengo kasuan, porrot adierazpenak atzeraeraginezko ondoreak ditu, epaileak erabakitako datara arte. Horrela, eta 878. artikuluaren bigarren lerroaldea aplikatuz, deusezak dira porrot eginak data horrez geroztik burututako jabari eta administratze egintzak. Autoaren arabera, porrot adieraz penak atzeraeraginezko ondorerik ez badu, adierazpen horren osteko egintzak bakarrik izan daitezke deusezak (ikus 1905eko apirilaren 19ko epaia). Atze raeraginketaren edota porrot adierazpenaren aldi berekoak diren egintzak ere deusezak dira (ikus 1960ko otsailaren 13ko epaia). Deuseztasun hori erabatekoa edo Zuzenbide osokoa da, eta ondoreak ditu guztiei begira (gainontzekoak izan dezakeen ezjakite edo onustea alde batera utzita, 1960ko maiatzaren 21eko epaiak adierazi bezala). Hortaz, ez da beha rrezkoa deuseztasun hori eskatzea edo epaileak berori adieraztea. Azken fine an, ipso iure itzultzen dira masara egintza deusez horien ondorioz zordunaren ondaretik irtendako ondasunak. (1973ko martxoaren 7ko eta 1974ko martxoa ren 26ko epaiek ondokoa adierazi dute: ondasun higiezinen gaineko salmenta deuseztatzen bada atzeraeraginketaren ondorioz, porrotaren masara itzultzen dira saldutako ondasunak, eta sindikoek ezin diote erosleari horrek ordaindu tako prezioa itzuli. Alderantziz, 1975eko maiatzaren 20ko, 1976ko martxoa ren 10eko eta urriaren 15eko, eta 1977ko azaroaren 12ko epaien

arabera, 878. artikuluaren bigarren lerroaldea ezin da ondoko kasuetan aplikatu: kreditu era kundeek egindako letren deskontuetan eta bankuetako kontu korronteen ohiko erabileran. Azkenik, atzeraeraginketak ondoreak ditu gainontzeko hipoteka rioari begira; ondore horiek aztertzeko, ikus EZNk 1986ko urtarrilaren 20an emandako ebazpena). 1066. b) Egintza eragingabeak, horiek gauzatu zireneko unea kontu an hartuz.—Legearen arabera, zenbait egintza eragingabeak dira, baldin eta horiek porrot adierazpenaren aurrekoxe uneetan gauzatu badira. Legeak, bada, egintza horiek maulazkoak direlako presuntzioa ezarri du. Sindikoek egintza horiek aurkara ditzakete, hartzekodunen ordezkari gisa. Kodearen 879. artikuluaren harira, «porrot eginak porrot adierazpenaren aurreko hamabost egunen barruan ordaintzen baditu —diru, efektu edo kreditu balore bidez— adierazpen horren ondoren mugaeguneratzen diren zuzeneko zor eta betebeharrak, zor horiek kobratu dituztenek masara itzuli beharko di tuzte zenbatekoak». Artikulu horren ildotik, gainera, «merkatariak epe horren barruan bere efektuak deskontatzen baditu, horrek ordainketak aurreratu ditue la ulertu behar da» (879. art.). Bestalde, hurrengo egintzak ere eragingabe eta maulazkoak direla ulertuko da, baldin eta porrot adierazpenaren aurreko ho geita hamar egunen barruan gauzatu badira: 1) ondasun higiezinen dohaine ko eskualdaketak; 2) bakarreko ondasunen artetik, zordunaren alabei emandako ezkonsariak; 3) ondasun higiezinen eskualdaketak, baldin eta horiek egiten ba dira porrot adierazpenaren unean mugaeguneratu gabeko zorren ordainketa rako; 4) aurreko datakoak diren betebeharren gaineko hipotekak, baldin eta hipoteka bidez bermaturiko betebeharrak ez badira; 5) ordain gisa eman ez di ren dohaintzak (880. art.). Presuntzio hori iuris et de iure presuntzioa da eta, horren ondorioz, ez da horren aurkako frogarik onartzen (1928ko azaroaren 15eko epaia). Sindikoek ez Merkataritzako zuzenbidea

dute adierazpeneko judiziorik jarri beharrik, egin tza edo kontratu horiek ukitzen dituzten ondasunak masara itzultzeko. Alde rantziz, nahikoa da edukitza berreskuratzeko interdiktuaren tramiteak betetzea (JZLren 1375. art.). 1067. c) Maula frogatu eta gero, deuseztakorrak diren egintzak.â&#x20AC;&#x201D;Egintza horiek 881 eta 882. artikuluetan zerrendatutakoak dira. Egia esan, horiek maulazko kasuak dira eta, Merkataritza Kodeak jaso izan ez balitu ere, Kode Zibilaren 1111 eta 1291.3. artikuluetan jasotako paulotar akzio arrunta ren babesa jasoko zuketen. Dakigunez, egintza horiek deusezak dira, porrot adierazpenaren aurreko epe zehatzean gauzatzen badira. Merkataritza Kodeak epe hori zein den adierazi du. Orokorrean, maula frogatu eta gero, deuseztako rrak dira porrot adierazpenaren aurreko hamar egunen barruan egiten diren merkataritzako kontratu, betebehar eta eragiketa guztiak. Bestalde ere, ondo ko egintzak ere deuseztakorrak dira, baldin eta porrot adierazpenaren aurreko hilabetean gauzatu badira: ondasun higiezinen kostu bidezko besterentzeak; ezkontzazko sozietatearen ondasunen artean, zordunaren alabei emandako ez konsariak eta, azkenik, ezkontza sozietate horretako ondasunen dohaineko es kualdaketak. Horrez gain, ondoko egintzak ere deuseztakorrak dira, baldin eta porrot adierazpenaren aurreko sei hilabeteen barruan gauzatu badira: ezkon sariak; ezkontidearen mesedetan aintzatetsitako kapitalak; eta, azkenik, diru edo efektuak mailegu moduan jaso direla adierazten duten aitorpenak (881. art.). Bukatzeko, ÂŤporrotaren aurreko bi urteetan egindako dohaintza eta kon tratuak ezezta ditzakete hartzekodunek, baldin eta frogatzen bada uste edo itxu ra egitea egon dela, hartzekodun horiei maula eginezÂť (882. art.). 1068. Masaren urripena.â&#x20AC;&#x201D;Aurretik esan bezala, urripen eragiketen hel burua da honako ondasunak masatik ateratzea: porrot eginarenak ez diren on dasunak eta pribilejio berezia duten hartzekodunei lehenespenez

ordaintzeko erabili behar direnak. Lehen multzoaren barruan sartzen diren eragiketen ka suan, separatio ex iure dominii izenekoa dugu. Kasu horietan, ÂŤjabariaren hartzekodunenÂť banantzea edo erreibindikazioa dugu, nahiz eta adierazmolde hori nahikoa zehazgabea izan. Bigarren multzoko eragiketei dagokienez, sepa ratio ex iure crediti izenekoa aipatu behar dugu; izan ere, banantze horren (be netako banatzearen, ez, ordea, erreibindikazioaren) oinarria kredituaren izaera pribilejiatua da. Halakoetan, hartzekodunak ez du berea (eta ez masarena) den ondasunik erreklamatzen; haatik, ondasun zehatz horren bidez, bere kreditua lehenespenez ordain dadin eskatzen du. Kasu batzuetan, hartzekodunak porro tetik kanpoko edo porrotetik bereizitako betearazpena lortzeko eskubidea du; horrelakoetan, hartzekodunak erabateko banantze eskubidea du. Beste kasu batzuetan, berriz, hartzekodunak porrotaren barruan egikaritu behar du eskubi de hori, hain zuzen, gauza batzuen balioaren bidez bere kreditua lehenespenez kobratzeko eskubidea. Kasu hori banantze erlatibo izenez ezagutzen da. Dena dela, azken hori ez da benetako banantzea, masaren barruan geratzen direlako lehenespen eskubideak ukitzen dituen gauzak. Banantze erlatiboak, beraz, ez dakar porrotaren masaren benetako urripenik. 1069. Separatio ex iure dominii.â&#x20AC;&#x201D;Ondasunen banantze hori porrotaren masa urritzen duen benetako eragiketa da. Merkataritza Kodeak 908, 909 eta 910. artikuluetan jaso du urripenerako bide hori. Hasteko, 908. artikuluak po rrotaren erreibindikazio bereziaren printzipio orokorra jaso du, ondokoa adie raziz: ÂŤPorrot eginak, ezeztaezineko lege tituluaren bidez, porrotaren masa osatzen duten merkatugai, efektu edo beste ondasun batzuen jabetzarik eskura tu ez badu, ondasun horiek inoren jabarikoak direla ulertuko da eta, ondorenez, legebidezko jabeen esku utziko dira; horretarako, beharrezkoa da aldez aurre tik jabe horien eskubidea aintzatestea, hartzekodunen batzan edo epai irmoan. Edozelan ere, masaren barruan geratuko dira porrot eginak ondasun horien gain izan ditzakeen eskubideak. Masak porrot egina ordezkatuko du, baldin eta azken horrek ondasun Merkataritzako zuzenbidea

horiei loturiko betebeharrak betetzen badituÂť. (Erreibin dikazio hori ez da berezkoa, ez dituelako erreibindikazio arruntaren ezaugarri berezi batzuk). 910. artikuluaren arabera, bestalde, banku billeteen ukandunek ere baztertze eskubidea dute, banku jaulkitzailearen porrot kasuetan (esku bide hori jaulkipenak bermaturiko txanpon erreserbaren gainekoa dela uler tu behar da). 1070. Saltzaileari dagokion erreibindikazioa.â&#x20AC;&#x201D;909. artikuluak jasotako kasu guztien artean, saltzaileari dagokion erreibindikazioaren ingurukoak azpi marratu behar ditugu. Agidanez, Merkataritza Kodeak oso modu zabalean jaso du erreibindikazio hori, eta kasu batzuetan bateraezin gertatzen da merkatari tzako interesekin. Kodeak hiru kasu hauek aipatu ditu, erreibindikazio horren oinarri gisa: 1) porrot eginak eskura erositako merkatugaien kasuan, merka tugaiok porrot eginari ematea, horrek prezio osoa edo zati bat ordaindu gabe; 2) epera erositako merkatugaien kasuan, porrot adierazpenaren unean horien emate materiala ez gauzatzea; eta, 3) porrot eginak ordainketa gutuna edo on tzirapenagiria jasotzea, porrot adierazpenaren unean, merkatugaiok bidaia bi tartean egonda. Lehenengo kasua, 909. artikuluaren 8. zenbakiak jaso du, eta gainerako biak lege manu horren hurrengo zenbakian aipatzen dira. Lehenengo kasuan, Merkataritza Kodeak beren beregi onartu du porrot eginari eskura saldu eta horrek osoosorik edo zati batez ordaindu ez dituen merkatugaien erreibindikazioa. Erreibindikazio hori, ordea, ÂŤmerkatugaiak po rrot eginaren biltegietan enbalaturik dauden bitartean egin behar da (edo ema tea gauzatu den moduaren arabera), eta beharrezko gertatzen da merkatugai horiek zehatzmehatz bereizi ahal izatea, fardelen zenbaki edo ezaugarrien bi dezÂť. Bistan da oso zabala dela artikulu horrek jasotako erreibindikazio prin tzipioa. Kasu horretan, interes gatazka sortzen da: batetik, saldutako gauza berreskuratu nahi du saltzaileak eta, bestetik, hartzekodunek gauza hori atxiki nahi dute masaren barruan,

porrot eginak berori erosi eta jaso duelako. Aurre tik aipatu dugun bezala, kodeak saltzailearen mesedetan konpondu du arazoa, ekitatea oinarri harturik. Era berean, ekitatezko arrazoi bera da alde biko kon tratuak suntsiarazteko eskubidearen oinarria (Kode Zibilaren 1124. art.). Azken finean, saltzaileak bere betebeharra bete du saldutako gauza emanez; horretara, erosleak porrot egiten badu, kontratua suntsiarazi eta gauza hori masatik ate ratzeko eskubidea du saltzaileak. Hala ere, sindikoek kontratua modu arruntean betearaz dezakete, kontratuan bertan hizpatutako prezioa ordainduz. Erreibindikazio hori egikaritzeko, saldutako gauzak argi eta garbi bereiz daitezen ezartzen du kodeak. Beste hitz batzuetan esateko, gauza horiek iden tifikatzeko modukoak izan daitezen agintzen du kodeak. Horrela, hutshutse an aplikatzen da erreibindikazioak gauza zehatzak jaso behar dituela adierazten duen printzipioa. Antza denez, kodeak mugatu egiten ditu saldutako gauzak identifikatu edo bereizteko bideak, gauza horiek ÂŤenbalaturikÂť eta ÂŤfardelen zenbaki edo ezaugarrien bidez zehatzmehatz bereizirikÂť egon daitezen agin tzen duenean. Hori dela eta, zail gertatzen da erreibindikazioak aurrera egitea, erositako gauzak eraldatzen direnean. Saldutako merkatugaiak identifikatzean gerta daitezkeen zalantza eta zailtasunak saihesteko, kodeak sistema berezia sortu du, saldutako gaiak prima facie identifikatu ahal izateko. Kasu batzuetan, merkatugaiak porrot eginaren biltegietan enbalaturik egon eta gainontzekoak eskuratzen ditu merkatugai horiek, legebidezko tituluaren bidez. Halakoetan, saltzaileak ezin izango ditu saldutako efektuak erreibindikatu, eta saltzaile hori ez da jabariaren hartzekoduna izango. Saltzaileak salmenta kontratuak eratorri tako kreditua egikaritu ahal izango du gainerako hartzekodunekin batera. Saltzaileari dagokion erreibindikazioaren bigarren kasua askotan gertatzen da merkataritzan. Kasu horretan, ez da gauzatzen epera erositako merkatugai en emate materialik, eroslearen biltegietan edo ematea gauzatzeko ezarri den lekuan. Saldutako gauzak ez dira masatik bereizten, euren legebidezko jabeari emateko; aitzitik, salerosketa Merkataritzako zuzenbidea

kontratuaren ondoreekin bukatzea da horren hel burua, saltzailea gauza emateko betebeharretik aske utziz (KZren 1467. art.ak ere printzipio hori jaso du). Saltzaileak, bada, saldutako gauzak atxikitzeko eskubidea du. Edonola ere, sindikoek gauza horiek erreklama ditzakete, sal menta kontratuan hitzarturiko prezioa ordainduz. Kodeak, esan bezala, saldu tako gauzen emate materiala aipatu du; ondorenez, desagertu egiten dira emate kontzeptuaren inguruan sor daitezkeen arazo guztiak. Saldutako gauzen ema te sinbolikoa edo ficta gauzatu bada ere, saltzaileak gauza horiek atxikitzeko eskubidea du. Hirugarren kasua merkatugaiak bidaia bitartean daudenean gertatzen da. Erosleak porrot egitean, merkatugaiak bidaia bitartean daude, baina erosleak bere esku du ordainketa gutuna edo ontzirapenagiria. Azkeneko kasu hori au rreko bietatik bereizten bada ere, antzekotasun handiagoak ditu lehenengoare kin, bigarrenarekin baino. Jakina denez, garraio gutuna edo ontzirapenagiria traditio titulua edo merkatugaiak ordezkatzen dituen titulua da. Agiri horien edukitza bertan zehaztutako merkatugaien benetako edukitzaren baliobestekoa da. Garraioaren agiri horiek merkatugaien zeharkako edukitza ematen diote po rrot eginari. Aurrerago adierazi dugun moduan, bidalitako merkatugaiak errei bindika ditzake saltzaileak, merkatugai horien emate materiala gauzatu arte. Erosleak garraio gutuna edo ontzirapenagiria bere esku badu ere, saltzaileak merkatugai horien bidaia eteteko eskubidea du (stoppage in transitu). 1071. Komisioemaileari dagokion erreibindikazioa.â&#x20AC;&#x201D; Erreibindikazio hori 909. artikuluaren 4, 5, 6 eta 7. zenbakiek jaso dute. Ondasunen saleroske ta komisioari dagokionez, komisioemaileak ondokoak jaso ahal izango ditu: porrot egin duen komisiohartzaileak komisioaren ondorioz bere esku ditu en merkatugaiak; komisioemailearen kontura saldutako merkatugaien prezioa adierazten duten letra eta ordaindukoak; eta, azkenik, komisioaren ondorioz zor zaizkion zenbatekoak. Ondasunak eman edota igarotzeko komisioaren ka

suan ere, komisioemaileak banantze eskubidea du, agindua betetzeko porrot eginak jaso dituen merkatugaien gain. Letra edo ordaindukoak kobratzeko ko misioan, porrot egin duen komisiohartzaileari endosatu ez zaizkion letren gai neko erreibidinkazioa egin daiteke. Azkenik ere, ordainketarako komisioan, masatik bereizi edo banandu ahal izango dira komisiohartzaileak ordainketa horiek egiteko jaso dituen zenbatekoak. Horretarako, komisiohartzaileak be re eskuetan izan behar ditu zenbateko horiek. Komisioemailearen eta komisio hartzailearen artean zenbateko horiek abonatzeko kontraturik badago (kontu korronteko kontraturik), ez da arau hori aplikatuko. 1072. Bestelako kasuak.—Porrot eginak «gordailu, administrazio, erren tamendu, alogera edo gozamenpean» dituen ondasun eta efektuen gain ere ba nantze eskubidea aintzatzesten du 909. art.aren 3. zenbakiak. Bestalde, artikulu horren 1 eta 2. zenbakiek banantze erlatiboari buruzko kasu batzuk jaso dituz te, porrot eginaren emaztearenak diren ezkonsariaz besteko eta ezkonsaripeko ondasunen inguruan. Horiek arau zibilen (erkide eta foruetakoen) arabera inter pretatu behar dira, ezkontzaren ondasun eraentzari buruzko arau zibilen arabe ra, hain zuzen. 1073. Separatio ex iure crediti.—Erabateko banantze eskubidearen oina rria kredituaren izaera da. Kodearen arabera, eskubide hori hartzekodun batzu ek bakarrik dute, hain zuzen, eskritura publikoan edota artekari zein agenteak eskuetsitako polizan eratutako bahia dutenek. Hartzekodun horiek «ez dituzte masara itzuli behar bahi moduan jasotako balore edo objektuak, porrotaren ordezkaritzak horiek berreskuratu nahi ditue nean izan ezik; azken kasu horretan, balore edo objektuak kredituari lotuta daudela kontuan izanik, ordezkaritzak osoosorik Merkataritzako zuzenbidea

ordaindu beharko du kredi tua». Sindikoek ahalmen hori egikaritzen ez badute, eta bahia porrotetik kanpo betearazten bada, masara itzuliko da kreditua ordaindu eta gero geratzen den soberakina. Aitzitik, horren ondoren porrot eginaren aurkako saldorik geratuz gero, hartzekoduna eskritura bidezko hartzekodun gisa hartuko da, saldo horri dagokionez (918. art.). Kodetik kanpo, ontzien gaineko hipoteka duen hartzekodunari ere erabate ko banantze eskubidea aintzatetsi zaio. Hartzekodun horrek betearazpen banan dua gauza dezake ontziaren gain, nahiz eta zordunak porrot adierazpena jaso (OHLren 39. art.). Hartzekodun hipotekario arruntak ere erabateko banantze eskubidea izango du, baldin eta betearazpen judizioa jarri badu porrot adieraz penaren aurretik (HLren 127 eta 132. art.ak, JZLren 1187 eta 1003.4. artiku luekin lotuta). Beste hartzekodun batzuek lehenespenez kobratzeko eskubidea dute, zen bait ondasunen balioaren bidez (banantze erlatiboa). Hartzekodun horiek har tzekodun pribilejiatuak dira, Merkataritza Kodeak lehenespeneko eskubidea eman dielako edota Zuzenbide erkidearen arabera pribilejio hori dutelako. Merkataritza Kodeak hartzekodun horien eraentza arautzen du 912.etik 914.era arteko artikuluetan, kredituen mailaketa eta lehenespena arautzean (ikus 1082. zenbakia). BIBLIOGRAFIA ALCOVER GARAU: La retroacción de la quiebra, Madril, 1996; ALONSO LEDES «Algunas consideraciones sobre el tratamiento de los acreedores en la reforma del Derecho concursal español. A propósito de la propuesta de Anteproyecto de Ley Con cursal de diciembre de 1995», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1583. or. eta ondo rengoak; BELTRÁN: Las deudas de la masa, Bolonia, 1986; IDEM: «Hipoteca, ejecución separada y reintegración de la masa», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3479. or. eta ondorengoak; BIGIAVI: La rivendicazione del venditore, Padua, 1935; IDEM: «Nuo ve note sulla ritenzione privilegiata e sul pegno nel fallimento», in Scritti CALAMANDREI, MA:

Milan, 1958, IV, 87. or. eta ondorengoak; BORREL: «Efectos de la fianza relacionados con la retroacción de la quiebra», in RDP, 1947, 272. or. eta ondorengoak; BROSETA PONT: «La presunción muciana y el Derecho de quiebras (En torno a la repercusiones de la quiebra del marido sobre los bienes privativos de la mujer)», in RDM, 1960, 78. zk., 299. or. eta ondorengoak, eta 1961, 79. zk., 77. or. eta ondorengoak; CARRERAS: «Aspectos procesales de la retroacción de la quiebra», in Prieto Castroren omenez egindako lanak, Madril, 1979, I, 57. or. eta ondorengoak; CORSI: La revocatoria or dinaria nel fallimento, Napoli, 1965; D’ALESSANDRO: La revoca dei pagamenti nel fallimento, Milan, 1972; DEVOTO: L’assuntore e la cessione delle revocatorie, Milan, 1980; DE MARTINI: Il patrimonio del debitore nelle procedure concorsuali, Mi lan, 1956; FERNÁNDEZ RUIZ: «Los procedimientos de quiebra y suspensión de pagos y su incidencia en los créditos salariales cara a la reforma de nuestro derecho concursal», in RDM, 1997, 1119. or. eta ondorengoak; FRADEJAS RUEDA: «Confluencia del Derecho patrimonial de la familia y del procedimiento concursal en el Derecho alemán. Pasado, presente y futuro», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1599. or. eta ondorengoak; GAR CÍACRUCES: «Notas sobre el instituto concursal de la retroacción», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3553. or. eta ondorengoak; GARCÍA PÉREZ: Las deudas de la masa concursal en el Derecho español y comparado, Ávila, 1986; GARRIDO: «El sentido y los excesos de la tutela privilegiada del crédito en la quiebra», in Estudios Prof. Me néndez, aip., III, 3576. or. eta ondorengoak; HANISCH: Rechtszuständigkeit der Konkursmasse, Frankfurt, 1973; HUERTA VIESCA eta RODRÍGUEZ RUIZ DE VILLA: «La retroacción de la quiebra: Estudios doctrinales y jurisprudenciales actuales y pers pectivas de evolución fuera de la interpretación de la legislación vigente», in ADC, 1995, 1529. or. eta ondorengoak; IBARRA FRANCO: La retroacción absoluta de la quiebra en el Derecho español, Zaragoza, 1960; JAEGER, N.: La separazione del patri monio fiduciario nell fallimento, Milan, 1968; JARDI: «La nulidad de los actos y con tratos del quebrado por retroacción de los efectos de la declaración de quiebra», in RDP, 1940, 173. or. eta ondorengoak; JIMÉNEZ ESCARZAGA: «La retroacción de la quiebra según el artículo 878 del C. de c.», in RDM, 1958, 69. zk., 39. or. eta on dorengoak; JUSTE IRIBARREN: «En torno a la retroacción de la quiebra», in RDProc, 1958, 69. or. eta ondorengoak; MAFFEI: Il danno nella revocatoria, Padua, 1970; MAR TÍN REYES, M. A.: La retroacción absoluta de la quiebra y la jurisprudencia del Tribu nal Supremo, Iruñea, 1995; MARTÍNEZ FLÓREZ: «Legitimación para el ejercicio de las acciones de reintegración de la masa, in RDM, 1987, 341. or. eta ondorengoak; MAS CARELL NAVARRO: «La denominada retroacción absoluta de los efectos de la decla ración de quiebra y el procedimiento judicial sumario del artículo 131 de la Ley Hipotecaria», in RGD, 1996, 3795. or. eta ondorengoak; MASSAGUER: La reintegración de la masa en los procedimientos concursales, Bartzelona, 1986; MIRALLES GÓMEZ: «La reintegración de la masa de la quiebra y la publicidad registral inmobiliaria», in RDM, 1997, 589. or. eta ondorengoak; OGAYAR: «Fijación de la fecha de retroacción de

Merkataritzako zuzenbidea

los efectos de la declaración de la quiebra», in RDProc, 1958, 665. or. eta ondoren goak; OMAR Y GELPI: «El procedimiento reivindicativo en la quiebras», in RDP, 1945, 88. or. eta ondorengoak; PROVINCIALI: «Le “azioni di ricupero” nel fallimento», in Scri tti CALAMANDREI, Milan, 1958, II, 553. or. eta ondorengoak; RAGUSA MAGGIORE: Con tributo alla teoria unitaria della revocatoria fallimentare, Milan, 1960; IDEM: Il sistema dei privilegi nel fallimento, Milan, 1968; RAMOS MÉNDEZ: «Las acciones pro cesales derivadas de la retroacción de la quiebra», in RDProc, 1974, 683. or. eta on dorengoak; RODRÍGUEZ: La separación de bienes en la quiebra, Mexiko, 1951; ROJO FERNÁNDEZ: «Introducción al sistema de reintegración de la masa de la quiebra», in RDM, 1979, 37. or. eta ondorengoak; SAGRERA TIZÓN: «De la prelación de créditos en los procesos concursales (créditos en favor de la Hacienda Pública, de los trabajado res y de la Seguridad social). (S. T. S. de 20 de noviembre de 1990 y Dictamen del Consejo de Estado de 23 de enero de 1992), in RGD, 1992, 11787. or. eta ondoren goak; SANCHO GARGALLO: La retroacción de la quiebra, Iruñea, 1997; SANDULLI: Gratuità dell’atribuzione e revocatoria fallimentare, Napoli, 1976; SASTRE PAPIOL: «Aspectos de Derecho concursal y seguridad del crédito territorial. (La retroacción de la quiebra y sus efectos sobre las hipotecas)», in RGD, 1993, 8691. or. eta ondo rengoak; SEMIANI BIGNARDI: La ritenzione nell’esecuzione singolare e nel fallimento, Padua, 1960; TERRANOVA: Conti correnti bancari e revocatoria fallimentare, Milan, 1982; THEIN: Die Masseschulden nach der Reichkonkursordnung, Leipzig, 1913; TO MAIUOLI: La mancanza di massa passiva del fallimento, S. Maria Capua, 1953; TOMI LLO URBINA: «Vencimiento y exigibilidad anticipada del crédito cambiario en la quiebra», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3629. or. eta ondorengoak; VASELLI: I debiti della massa nel proceso di fallimento, Padua, 1951; IDEM: La presunzione mu ciana, Padua, 1953.

§ LXIX. PORROTAREN ERAGIKETAK LABURPENA: I. AKTIBOAREN LIKIDAZIOA.—1074. Likidazioari buruzko ideia orokorra.— 1075. Ondasunak besterentzeko egintzaren izaera.—1076. Ondasuntza saltzeko unea.— 1077. Ondasunak besterentzeko bermeak: a) Komisarioak esku hartzea.—1078. b) Ondasunen balioespena.—1079. c) Ondasunak besterentzeko prozedura.—II. PASIBOAREN LIKIDAZIOA.—1080. Eragiketak.—1081. Kredituak aztertu eta aintza testea.—1082. Kreditu mailaketa.—III. AKTIBOA HARTZEKODUNEN ARTEAN BA NATZEA.—1083. Dibidenduaren ordainketa.—1084. Ordainketa egiteko unea.—1085. Ordainketaren ondoreak.—IV. PORROT EGINAREN ETA HARTZEKODUNEN ARTEKO HI TZARMENA.—1086. Hitzarmenaren arrazoia eta helburua.—1087. Ezaugarriak eta izaera.—1088. Hitzarmena prestatzea.—1089. Hitzarmenaren aurka jartzea.—1090. Hitzarmenaren ondoreak.—1091. Hitzarmenaren hutsalketa.—1092. Porrot eginaren birdoikuntza.

I. AKTIBOAREN LIKIDAZIOA 1074. Likidazioari buruzko ideia orokorra.— Likidazioaren bitartez, diru bihurtzen dira porrotaren masa aktiboa osatzen duten ondasunak. Porro ta zordunaren ondasunen gain gauzatzen den betearazpen prozedura kolektibo eta arrunta da. Hori kontuan izanik, ondasunok likidatu eta hartzekodunei or daintzea da porrotaren helburua. Masa likidatu behar da, hots, eskudiru likido bihurtu behar da. Diru bihurketa hori egiteko, beharrezko gertatzen da bes terentze egintza bat edo batzuk gauzatzea. Espainiako Zuzenbide positiboaren zenbait manuk ezarritakoaren arabera, sindikoek dute zordunaren ondasunak besterentzeko ardura. Judiziamendu Zi bilari buruzko Legearen 1358. art.aren harira, «porrotaren ondasuntza balioetsi eta saltzeari begira, kodearen 1084, 1085, 1086, 1087 eta 1088. artikulu ak aplikatuko dira, merkataritzako efektu, bestelako ondasun higikor eta onda sun higiezinen kalitatea aintzat harturik». Artikulu horretan aipatutako manuek (1829ko MKren manuek) arau edo printzipio batzuk ezartzen dituzte, alegia, porrotaren ondasuntza saldu edo Merkataritzako zuzenbidea

besterentzean bete beharreko arau edo prin tzipioak. Artikulu horiek argi eta garbi adierazten dute sindikoek masaren on dasunak besterentzeko ahalmena dutela legearen arabera, porrot prozeduraren arabera beharrezkoa den bezala. Sindikoen eginkizunetarik bat da zorduna ren ondasunak besterentzea, horrekin lortutako zenbatekoaz hartzekodunei or daintzeko. Besterentze hori une egokian gauzatu behar da, legeak ezarri mugak gogoan izanik. 1075. Ondasunak besterentzeko egintzaren izaera.â&#x20AC;&#x201D; Ikuspuntu ekono mikotik, badirudi sindikoek gauzaturiko besterentzea (eta, oro har, betearazpen prozeduraren barruan egin daitezkeen gainerako besterentzeak) salerosketa ren antzeko eragiketa dela. Auzibidearen aldeko doktrinen batek, aipatu berri duguna onartzen badu ere, eragiketa hori benetako salerosketa ez dela adiera zi du; doktrina horren arabera, besterentzea auzibidezko erakundea da. Jakina denez, sindikoek jurisdikzio eskuordetzadun organo gisa jarduten dute onda sunak besterentzean. Hori gorabehera, sindikoak harremanetan jartzen direnean besterendutako ondasunak eskuratzen dituen pertsonarekin, eragiketaren bal dintzak hitzartzen dira eta, horrez gain, sindikoek ondasunak ematen dizkiote pertsona horri, prezioaren truk. Une horretan, lotura juridiko pribatua sortzen da horien artean, eta lotura hori salerosketa ereduan bakarrik sar daiteke. Egia esan, salmenta hori nahitaezkoa da, organo betearazlearen aginduz egiten baita (gogora dezagun, zordunak galdu egiten duela bere ondasunak xedatzeko ahal goa, ondasunen edukitza kentzen baitzaio). Hala eta guztiz ere, horrek ez du eragiketaren kontratu izaerarik urratzen, hau da, eragiketa horrek salerosketa ren izaera du bere barnean. Legeak porrotaren ondasuntzaren salmenta aipatzen du, aktiboaren likidazioaren nahitaezko eragiketa gisa. Gure aburuz, eta goian adierazitakoa oinarri harturik, legeak artez erabili du salmentaren kontzeptua.

1076. Ondasuntza saltzeko unea.â&#x20AC;&#x201D;Legearen arabera, sindikoek zehaztu behar dute zein den masaren ondasunak saltzeko une egokia. Kodearen esa netan, ÂŤsindikoek ondasunen salmenta proposatu behar diote komisarioari une egokian, porrotaren merkataritza efektuen izaera eta porrotaren interesei gehien uztartzen zaiena aintzat hartuzÂť (1829ko MKren 1084. art.). Horretarako eki mena, bada, sindikoei dagokie. Horiek askatasun osoa dute, ondasunak zein unetan besterendu behar diren erabakitzeko, betiere, porrotaren interesak ba bestuz. Sindikoek, azken finean, porrotarentzat komenigarriena dena izan behar dute kontuan. Manu horren arabera, une egokitzat hartzen da porrotarentzat komenigarriena den unea. Beste hitz batzuetan esateko, gauzak une egoki an egiten dira, garaiz eta mugonez egiten direnean. Sindikoek derrigor saldu edo besterendu behar dituzte ondasunak, une batean edo bestean; nahitaezkoa da ondasun horiek diru bihurtzea, diru horren bidez hartzekodunei ordaintze ko. Hori dela medio, abagunerik onena erabili behar dute sindikoek, ahalik eta administraziorik egokiena gauzatuz. Horretarako, ondasunen balioa eusteari emango diote lehentasuna, ondasun horien izaeraren gainetik. Sindikoek onda sunak saltzeko izan daitezkeen aukera onak erabiltzen ez badituzte, horren on doriozko erantzukizuna izan dezakete. Behin eta berriro azaldu dugun bezala, ondasunak une egokian saltzeko agindua bete behar dute sindikoek. Hor taz, saltzeko aukera onak erabili ez badituzte, ez dute merkatari onaren arretaz jardun. 1077. Ondasunak besterentzeko bermeak: a) Komisarioak esku har tzea.â&#x20AC;&#x201D;Sindikoek ondasunak besterentzeko ekimena badute ere, legeak zenbait betekizun ezarri izan ditu, hartzekodunei eta porrot eginari bermeak emate ko. Sistema horren lehenengo osagaia komisarioaren eskuhartzeari buruzkoa da. Sindikoek komenigarria den salmenta proposatu behar diote komisarioari, eta horrek erabakitzen du eragiketa hori egingo den ala ez. Baiezko erabakia hartuz gero, Merkataritzako zuzenbidea

salmenta horren gutxieneko prezioa ere zehaztu behar du komisa rioak (1829ko MKren 1084. art.). 1078. b) Ondasunen balioespena.â&#x20AC;&#x201D;Legeak ezarritako bigarren bermeari helduz, ondasunak balioetsi behar dira, horiek besterendu baino lehen. Komi sarioak gutxieneko prezioa zehaztu aurretik, ondasun horien balioespena egin behar da. Balioespen hori egin ahal izateko, besterendu beharreko ondasunen izaera izan behar da gogoan. Horren inguruan, beharrezko gertatzen da ondoko ondasunak bereiztea: lehenik, porrotaren merkataritza efektuak; bigarrenik, po rrot eginarenak izanda, merkaturatzeko modukoak ez diren ondasun higikorrak; eta, azkenik, ondasun higiezinak. Lehenengo multzoko ondasunen (merkatu gaien, industri baloreen eta establezimenduarekin lotutako altzarien) prezioa zehazteko, komisarioak aintzakotzat hartu behar du ondasun horien kostua. Ho rretarako, erosketaren faktura eta geroko beste gastu batzuk hartzen dira oinarri gisa. Horren inguruan, komisarioak ahal dituen gehikuntzak lortu beharko ditu, kalitate eta espezie bereko gaiek merkataritzako hiri berdinetan duten ohiko prezioa aintzat harturik (1829ko MKren 1086. art.). Porrot eginarenak izanda, merkaturatzeko modukoak ez diren ondasun higikorrei (etxe ostilamendu, bil duma, liburutegi eta abarrei) dagokienez, bi peritu izendatu behar dira balio espena egiteko: bata, sindikoen aldekoa eta bestea, porrot eginaren aldekoa. Adostasunik ez badago, hirugarren peritua izendatuko du epaileak (1829ko MKren 1087. art.). Prozedura hori berori erabili behar da ondasun higiezinen balioespena egiteko. 1079. c) Ondasunak besterentzeko prozedura.â&#x20AC;&#x201D; Bukatzeko, legeak be harrezko diren neurriak hartzen ditu, porrotaren ondasuntza besterentzeko pro zedurak mota guztietako bermeak izan ditzan, prozedura horren gain interesik duten pertsona guztien mesedetan. Ondokoak dira berme horiek: merkatari

tzako artekariak salmenta eragiketa eskuestea edota salmenta hori jendaurreko enkante bidez gauzatzea. Porrotaren merkataritza efektuen salmentetan, merkataritzako artekarien eskuespena ezartzen da (1829ko MKren 1085. art.). Agente bitartekari horiek fede publikoaren titularrak direnez, bermatu egiten dira eragiketok. Jendaurreko enkantea, aldiz, nahitaezkoa da ondasun hauek saltzeko: 1) Ondasun higiezinak (1829ko MKren 1088. art.). Ondasun hipotekatuak ere besterendu behar dira, baldin eta hartzekodun hipotekarioak ez badu betea razpen judiziorik hasi porrot adierazpena eman baino lehen. Halakoetan, har tzekodunak ez du banantze eskubiderik, eta sindikoek eskuratzen dute ondasun horien salmenta bultzatzeko eskubidea. Edozein modutan ere, hartzekodun hi potekarioak lehenespenez kobratu ahal izango du bere kreditua, ondasun hipo tekatu horien salmentarekin lortutako prezioaren bidez (MKren 914. art.). 2) Porrot eginarenak izanda, merkaturatzeko modukoak ez diren ondasun higi korrak (aip. 1088. art.). 3) Porrotaren merkataritzako efektuak, baldin eta arte karirik ez dagoen lekuan saldu behar badira (aip. 1085. art.) edota ondasun horien kostu prezioan beherapenak egin behar badira (aip.1086. art.). II. PASIBOAREN LIKIDAZIOA 1080. Eragiketak.â&#x20AC;&#x201D;Pasiboaren likidazioak jarraikako hiru eragiketa hau ek hartzen ditu bere barnean: kredituen azterketa eta aintzatespena, kreditu mailaketa eta hartzekodunei egindako ordainketa. Hortaz, hiru eragiketa horiek amaitu behar dira, pasiboa likidatu dela ulertzeko. 1081. Kredituak aztertu eta aintzatestea.â&#x20AC;&#x201D;Eragiketa hori Judiziamen du Zibilari buruzko Legeak arautu (1278.etik 1381.era arteko Merkataritzako zuzenbidea

artikuluak) eta, arauketa horretan, 1829ko Merkataritza Kodearen 1102.etik 1105.era arte ko artikuluetara jo du. Kredituen azterketa eta aintzatespena pieza banandu edo berezian egiten da prozeduraren barruan. Hartzekodunek euren kredituak frogatzen dituzten ti tuluak aurkeztu behar dizkiete sindikoei, eta epaileak horretarako epea zein den erabaki behar du. Era berean ere, hartzekodunen batza orokorra zein egunetan egin behar den ere erabaki behar du epaileak; batza horretan, kredituen azter keta eta aintzatespena gauzatzen dira. Sindikoek txosten bana idatzi behar dute kreditu bakoitzari buruz eta, horrekin batera, porrotaren pentzuan ordaindu be har diren kredituen egoera orokorra osatu behar dute. Egoera orokor hori ko misarioak jasoko du, eta hori berori irakurri behar da, kredituen azterketa eta aintzatespena egin behar den batzan. Batzak kreditu bakoitzarentzat egoki dena ebatzi behar du, horren erabakiak hartzekodunen eskubideei kalterik egin ga be. Ebazpen horren zioz, porrot eginak edo hartzekodunek kaltetutzat badute euren burua, porrot adierazpena emateko eskumena duen epaitegian egikari de zakete euren eskubidea, hogeita hamar eguneko epemugan (JZLren 1380. art.). Bien bitartean, aintzatetsi gabeko kreditua duten hartzekodunek ez dute porro tean hitz egiteko eskubiderik (1829ko MKren 1105. art.). 1082. Kreditu mailaketa.â&#x20AC;&#x201D;Kreditu mailaketaren bidez, kredituak zein hurrenkeraren arabera ordaindu behar diren zehazten da. Kreditu guztien egoe ra ez da berdina, batzuk pribilejiatuak eta beste batzuk pribilejiorik gabekoak direlako. Merkataritza Kodearen arabera, kredituen mailaketa egiteko ÂŤbi multzotan banatu behar dira kredituok: alde batetik, porrotaren ondasun higikorren sal mentarekin lortutako zenbatekoaz ordaindu behar diren kredituak; eta, bestetik, ondasun higiezinen salmentarekin lortutako zenbatekoaz ordaindu beharreko akÂť (912. artikulua). Bi multzo horien barruan, ordainketak

egiteko lehentasun hurrenkera ezarri du kodeak. Lehenengo multzoan sartzen diren hartzekodunek ondoko lehentasun hu rrenkera dute: ÂŤ1. Pribilejio berezia duten hartzekodunak, jarraiko hurren keraren arabera: A) Lurperaketa, hileta eta testamentua betetzeko gastuen ondoriozko hartzekodunak. B) Mantenuaren ondoriozko hartzekodunak, porrot eginari edo beraren familiari mantenua hornitzeagatik. C) Norberaren lanaren ziozko hartzekodunak, porrota baino sei hilabete lehenagoko zenbatekora arte [ikus Langileen Estatutuaren 32. art.]. D) Nahitaezko sorospen, gizarte aseguru eta lan mutualitateek eratorritako kredituen titularrak, aurreko idazatian aipatu tako epe berberera arte [Gizarte Segurantzaren kredituei dagokienez, ikus 1980ko uztailaren 5eko Legearen 15. art.]. 2. Kode honen arabera, lehenes peneko eskubidea duten hartzekodun pribilejiatuak. 3. Zuzenbide erkidearen araberako pribilejioak dituzten hartzekodunak, baita lege hartzekodun hipote karioak ere (azken kasu horretan, beharrezkoa da Zuzenbide erkidearen arabera hartzekodun horiek lehenespeneko eskubidea izatea, ondasun higikorren gai netik). 4. Eskritura bidezko hartzekodunak eta, horiekin batera, agente edota artekariak eskuetsitako merkataritza kontratu edo tituluen ondoriozko hartze kodunak. 5. Merkataritzako eragiketen ondoriozko hartzekodun arruntak. 6. Zuzenbide zibilaren araberako hartzekodun arruntakÂť (913. artikulua, 1958ko uztailaren 17ko Legeak aldatua). [Herri Ogasunaren kredituei buruz, ikus Tri butuei buruzko Lege Orokorraren 71. art.]. Bigarren multzoko hartzekodunei ordaintzeko, lehentasun hurrenkera hau bete behar da, 914. artikuluaren harira: ÂŤ1) Eskubide errealak dituzten hartze kodunak, Hipoteka Legeak ezarritako hurrenkeraren arabera. 2) Pribilejio be rezia duten hartzekodunak eta aurreko artikuluan zerrendatutako beste guztiak, artikulu horrek ezarritako hurrenkeraren araberaÂť. Manu horrek aipatzen dituen hartzekodun hipotekarioak ondokoak dira: porrot adierazpenaren aurretik, eu ren kreditua betearazteko judizioa jarri ez duten hartzekodunak. Merkataritzako zuzenbidea

Hartzekodun horiek ez dute erabateko banantze eskubiderik.

III. AKTIBOA HARTZEKODUNEN ARTEAN BANATZEA 1083. Dibidenduaren ordainketa.—Eragiketa hori, porrotaren inguruan gauzatzen den azken eragiketa izanik, prozedura bitartean egiten diren era giketa guztien artean garrantzitsuena da. Ordainketa «porrotaren ondasunak besterendu eta horrekin lortutako zen batekoaz» egiten da (911. art.). Horren inguruan, ondokoa adierazten du 916. artikuluak: «Hartzekodunek euren kredituak kobratzen dituzte kreditu horien data aintzat hartu gabe, lainean (kreditu mota bakoitzaren barruan) eta 913 nahiz 914. artikuluek ezarritako hurrenkeraren arabera». Adierazpen hori egin eta gero, zenbait salbuespen jasotzen dira artikulu horretan. Salbuespen ho rien barruan sartzen dira, lehenik, hartzekodun hipotekarioak eta, bigarrenik, eskritura bidezko hartzekodunak eta agente edo artekariak eskuetsitako merka taritzako kontratu edo tituluen ondoriozko hartzekodunak. Bi kasuotan, har tzekodunen tituluen inskripzio data hartuko da kontuan kredituak kobratzeko. Aurreko xedapen horiek gorabehera, gogoan izan behar dira kodeak gauza ja kinen gainean arautzen dituen pribilejioak ere. Kasu horietan, mota berdi neko hartzekodunak pilatzen badira, arau orokorra aplikatu beharko da. 1084. Ordainketa egiteko unea.—Ordainketak egiteko, ez da beharrez koa aktibo osoa likidaturik egotea. Hori dela eta, zatikako ordainketak egin daitezke, masaren ondasunak saltzen diren heinean. Zernahi gisaz, horren in guruan ezarritako lege debekua hartu behar da kontuan. Ildo horretatik, «913 eta 914. artikuluek jasotako maila, letra edo zenbaki baten barruan dauden hartzekodunek ez dute salmentaren ondoriozko zenbatekorik jasoko, artikulu horien maila, letra edo

zenbakien barneko kreditu guztiak lehentasun hurren keraren arabera osoosorik kitatzen ez diren bitartean» (917. art.). 1085. Ordainketaren ondoreak.—Porrotaren prozedura amaitzen da, hartzekodunei euren kredituak ordaintzen zaizkienean. Ordainketa hori, esan bezala, porrotaren masa osatzen duten ondasunen pentzuan egiten da. Hala eta guztiz ere, euren kredituak osoosorik kobratu ez dituzten hartzekodunek po rrot eginaren aurkako akzioak dituzte, kobratu gabeko zatiari dagokionez. Ho rrela, hartzekodunek akzio horiek egikari ditzakete, porrot eginak biharetzi izan ditzakeen ondasunen gain. IV. PORROT EGINAREN ETA HARTZEKODUNEN ARTEKO HITZARMENA 1086. Hitzarmenaren arrazoia eta helburua.—Porrotak ez dakar beti aktiboaren likidazio eta horren banaketarik (hartzekodunen artean). Betearaz pen prozedura kolektiboaren berezko helburua hori bada ere, sarritan beste konponbide bat du porrotak, arrazoi praktikoak oinarri harturik. Horren ario ra, porrot prozeduraren amaiera aurreratzen da, hartzekodunen interesak hobe to babestuz. Dakigunez, porrotaren prozedura zail, geldo eta garestia da. Bes te konponbide horrekin, ondorenez, nahitaezko likidazioetan ondasunek izaten dituzten galera ekonomikoak saihestu nahi dira. Konponbide hori honakoa da: likidazio eragiketa eta aktibo banaketaren ordez, prozedura bitartean hitzarme na egiten da porrot eginaren eta horren hartzekodunen artean. Hitzarmen ho rren bidez, hartzekodunei osoosorik edo zati batez ordaintzeko sistema eratzen da, baldintza bereziekin. Horren ildotik, ondokoa ezarri du Merkataritza Kodeak: «Judizioaren edo zein egoeratan, behin kredituak aintzatetsi eta porrota kalifikatu eta gero, porrot eginak eta hartzekodunek egokitzat jotzen dituzten hitzarmenak egin ditzakete euren artean». Edozelan ere, maulazko porrot eginak ez du ahalmen hori, ezta porrotaren Merkataritzako zuzenbidea

judizio bitartean ihes egin duen porrot eginak ere (898. artikulua). 1087. Ezaugarriak eta izaera.â&#x20AC;&#x201D;Hitzarmen hori judiziozko hitzarmena da, hots, prozedura barruan egiten den hitzarmena. Hitzarmen hori hartzekodun guztiek bete behar dute, pribilejio berezia izanda, abstentzio eskubidea egi karitzen dutenek izan ezik (900 eta 904. artikuluak). Hitzarmenaren izaerak antzekotasun handiak ditu alde biko eta kostu bidezkoa den kontratuarekin, hitzarmen horrek elkarrekiko betebehar eta abantailak sortzen baititu alderdi bientzat. (Jurisprudentziak transakzio gisa kalifikatu du hitzarmen hori, 1928ko azaroaren 20ko eta 1932ko abenduaren 30eko epaietan). 1088. Hitzarmena prestatzea.â&#x20AC;&#x201D;Kontratuetan gertatzen den bezala, alder dietako batek egindako proposamenak ematen dio hasiera hitzarmenari. Judi ziamendu Zibilari buruzko Legeak honakoa ezarri du 1390. art.an: ÂŤPorrotaren judizioan, behin kredituen azterketa eta aintzatespena egin eta gero, maulazko porrotik adierazi ez bada, epaileak onartu behar du porrot eginak edo har tzekodunetarik edozeinek egindako eskabidea, alegia, hartzekodunen batza era tu eta bertan hitzarmena lortzeko egiten den eskabideaÂť. Hartzekodunen batzan eztabaidatu eta onetsitako hitzarmenak bakarrik dira baliozko eta eragingarriak. Horretara, deusezak dira porrot eginak bere hartze kodunetarik edozeinekin egiten dituen itun bereziak. Kasu horietan, hartzeko dunak galdu egiten ditu porrotean dituen eskubideak; porrot egina, berriz, erruzko porrotean eroriko da, maulazko porrotaren kalifikaziorik ez dagokio nean (899. art.). Hartzekodunen batzan hitzarmen proposamena eztabaidatu eta horren in guruko botazioa egin behar da. Erabakia hartzeko, batzara joan diren hartzeko dunen erdiak gehi batek eman behar dute horren aldeko botoa. Horrezaz gain, beharbeharrezkoa da hartzekodun horien interesek pasiboaren hiru bostenak ordezkatzea. Pasibo horretatik, dena

dela, ondoko kredituak kendu behar dira, baldin eta hartzekodunek, abstentzio eskubidea egikarituz, batza horretan par terik hartzen ez badute: pribilejio berezia duten hartzekodunen kredituak, pribi lejio hutsak dituztenen kredituak eta, azkenik ere, hartzekodun hipotekarioen kredituak (901. art.). Batzak hartutako erabakia epaileak onetsi behar du, porrot eginak eta har tzekodunek hitzarmen hori betetzeko betebeharra har dezaten (904. art.). 1089. Hitzarmenaren aurka jartzea.â&#x20AC;&#x201D;Hartzekodun disidenteek, bai eta batzara joan ez direnek ere, epaileak onartutako hitzarmenaren aurka jo deza kete, batza egin eta hurrengo zortzi egunetako epean (902. art.). Edonola ere, ondoko kasuetan bakarrik jo daiteke hitzarmen horren aurka: ÂŤ1) Batzarako deitu, batza hori egin edo bertan eztabaidak sortzean, akats formalak izan di renean. 2) Botoa eman duten hartzekodunetarik batek nortasunik edo ordez karitzarik ez duenean, baldin eta aurkaratzen den boto hori erabakigarria izan bada gehiengoa kopuruz osatu ahal izateko. 3) Zordunaren eta hartzekodunen artean (edo azken horien artean) maulazko adostasunak izan direnean, hitzar menaren aldeko botoa emateko. 4) Kredituak maulaz gehitu direnean, kopuru en gehiengoa lortzeko. 5) Porrot eginaren negozioei buruzko balantze orokorra edota sindikoen txostenak maulaz zehazgabeak direnean, horren bidez zordu naren proposamenak errazago onartzekoÂť (903. art.). Aurkajartze hori intzidenteen tramiteak erabiliz azaldu behar zaio porrot adierazpena emateko eskumena duen epaileari. Hala ere, zenbait aldaketa dago frogari dagokionez. Epaile horrek emandako epaiaren aurka gorajotzeko erre kurtsoa jar daiteke ondore bakarrerako. Hitzarmena onartzen duten zordunak eta hartzekodunek hitzarmen hori bete dezakete, bigarren epaiak ebatziko due na gorabehera (JZLren 1394 eta 1395. art.ak). Zortzi egun horietan, hitzarmenaren aurka jotzen ez bada, Merkataritzako zuzenbidea

epaileak egoki dena ebatziko du hitzarmen horren onespenari dagokionez. Hitzarmena one tsi behar da, akats formalik ez badu edota porrota maulazkoa denik adierazi ez bada behintzat (JZLren 1396. art.). 1090. Hitzarmenaren ondoreak.â&#x20AC;&#x201D;Gehienetan, kita eta itxaroteko hitzar men mistoak egiten dira, barkamen eta luzamendurako ondoreak konbinatuz. Aldi berean, aldatu egiten dira kredituen mugaeguna eta zenbatekoak. Kasu batzuetan, alabaina, horietako bat (kita ala itxarotea) baino ez da gertatzen. Beste kasu batzuetan, aktiboa hartzekodunen eskuetan uzten da, horiek likida zio pribatua egin eta ondasunen baliora arteko zenbatekoa kobra dezaten. Ho rren ondorioz, zorduna bere betebeharretatik aske geratuko da. Kontrako itunik berariaz egiten ez bada, barkameneko hitzarmenak gauza tzen direnean, kredituak azkendu egiten dira, barkatuak izan diren zenbatekora arte. Hori horrela izango da, nahiz eta porrot eginak porrotaren soberakinen bat izan edo beraren egoera ekonomikoak geroago hobera egin (905. art.). Merkataritza Kodearen 904. artikuluaren esanetan, ÂŤhitzarmenak ondoreak sortzen ditu porrot adierazpenaren aurreko kredituak dituzten hartzekodunei begira, baldin eta horiei legearen arabera zitazioa egin bazaie edo, hitzarmena jakinarazi eta gero, horiek hitzarmenaren aurkako erreklamaziorik jarri ez ba dute Judiziamendu Zibilari buruzko Legeak ezarritakoaren arabera. Ondoreok hartzekodun horiei hedatzen zaizkie, nahiz eta horiek balantzearen barruan egon ez edota prozeduraren alderdi izan ezÂť (904. art.). Auzibidezko ondoreei dagokienez, hitzarmenak amaiera ematen dio porro taren judizioari. 1091. Hitzarmenaren hutsalketa.â&#x20AC;&#x201D;Zordunak ez badu hitzarturikoa be tetzen, hutsaldu egin daiteke hitzarmena. Halako kasuetan, hartzekodunetarik edozeinek eska diezaioke porrot adierazpena emateko eskumena duen epai

leari, hitzarmena hutsal dezan eta porrotaren prozedurak aurrera egin dezan (906. art.). Hutsalketa dela eta, porrotaren prozedurak aurrera egiten badu, hitzarme naren osteko hartzekodunak ere masaren barruan sartuko dira, aurrekoekin ba tera. Aurreko horiek euren kredituen kita edo barkatzea egin badute zordunak bete ez duen hitzarmenean, orduan ordainketa osoosorik jasotzeko eskubidea dute, berriro ere abian jarri den porrotaren prozeduran. Ordainketa osoosorik egin ez bazaie, hartzekodun horiek akzioa izango dute, porrot eginak geroago eskuratuko dituen ondasunen bidez eurei zor zaien zatia kobratzeko, nahiz eta 905. artikuluak aipatutako itunik egin ez (907. art.). 1092. Porrot eginaren birdoikuntza.â&#x20AC;&#x201D;Birdoikuntza lor dezake hartzeko dunekin egindako hitzarmena osoosorik betetzen duen porrot eginak (921. art.). Birdoikuntza epaileak eman beharreko adierazpena da eta, horren bidez, amaitu egiten dira porrot adierazpenak sortzen dituen lege debekuak (922. art.). Porrot eginak porrotaren prozedurak dakartzan betebehar guztiak bete di tuela frogatzen badu, birdoikuntza lor dezake, hitzarmenik egin ez bada ere (921.2. art.). Arau horrek, ordea, badu salbuespenik. Horren arabera, ÂŤmaulaz ko porrot egina ezin da birdoitua izanÂť (920. art.).

BIBLIOGRAFIA APICE: Tutela dei creditore e terzi nelle procedure concorsuali, Padua, 1989; ARE NA: La riapertura del fallimento (Il fallimento de fallito), Milan, 1938; CASTANA: La cessione dei beni ai creditori nelle diverse fattispecie, Milan, 1975; CICCARELLO: Privi legio del credito e iguaglianza dei creditori, Milan, 1983; DALHUISEN: Composition in bankruptcy, Leiden, 1968; DI CATALDO: Il concordato fallimentare con assunzione,

Merkataritzako zuzenbidea

Milan, 1976; DI SABATO: L’assuntore del concordato fallimentare, Napoli, 1960; DÍEZ PICAZO: «Los créditos privilegiados en el concurso de acreedores», in La reforma del Derecho de quiebra, aip., 292. or. eta ondorengoak; FRASCAROLI: Il concordato stra giudiziale, Padua, 1984; GHIDINI: La cessione dei beni ai creditori, Milan, 1956; GIOR GIERI: La riapertura del fallimento, Milan, 1983; HANZI: Die Konkursverwaltung nach schweizerischem Recht, Zurich, 1979; JIMÉNEZ SÁNCHEZ: «Las soluciones jurídicas de la crisis económica», in La reforma del Derecho de quiebra, aip., 197. or. eta ondo rengoak; LANFRANCHI: La verificazione del passivo nel fallimento, Milan, 1980; IDEM: Sulla tutela dei diritti nel fallimento, Milan, 1982; LO MORO: L’ammissione al passivo con riserva», Padua, 1981; PÉREZ DE LA CRUZ: «Cuestiones en torno al convenio en la quiebra», in Estudios URÍA, 527. or. eta ondorengoak; RAGUSA MAGGIORE: Il sistema dei privilegi nel fallimento, Milan, 1958; RICCI: Formazione del passivo fallimentare e decissione sul credito, Milan, 1979; RÍOS SALMERÓN: Los privilegios del crédito sa larial, Madril, 1984; RIVOLTA: L’esercizio provvisorio dell’impresa nel fallimento, Milan, 1969; IDEM: L’affeto e la vendita dell’azienda nel fallimento, Milan, 1973; SA CCHI: Il principio di maggioranza nel concordato preventivo e nell’amministrazione controllata. Milan, 1984; SAGRERA TIZÓN: «En torno a los procesos concursales en los que, en sus convenios, se entregan bienes en pago de deudas: “pro soluto” o “pro solvendo”. Tercería de dominio», in RGD, 1994, 8303. or. eta ondorengoak; SASTRE: La dación en pago. Su incidencia en los convenios concursales, Bartzelona, 1990; SENST: Verwaltung von Konkursen, 10. argitaraldia, Berlin, 1980; SOTGIA: La cessione dei beni ai creditori, Torino, 1950; TERRANOVA: L’assuntore di concordato falli mentare, Milan, 1976; VERDE: La riapertura del fallimento, Padua, 1976; YANES: La reapertura de la quiebra, Valladolid, 1992.

§ LXX. SOZIETATEEN PORROTA LABURPENA: 1093. Aurretiazko oharbideak.—1094. Porrot adierazpena jaso dezake ten sozietateak.—1095. Porrot adierazpena.—1096. Porrot adierazpenaren ondoreak, bazkide kolektiboei begira.—1097. Bazkideen porrotak sozietatean eraginik ez iza tea.—1098. Sozietate porrotaren ondoreak, akziodunei eta bazkide komanditarioei begira.—1099. Sozietatearen eta hartzekodunen arteko hitzarmenaren ezaugarri be reziak.—1100. Sozietate kolektiboen eta komanditako sozietateen porrotean eginda ko hitzarmena.—1101. Sozietate anonimoen porrotean egindako hitzarmena.—1102. Trenbide eta gainerako herri lanetako konpainien porrota.

1093. Aurretiazko oharbideak.—Sozietate enpresarioek porrot egiten dutenean, arazo juridiko bereziak sortzen dira. Merkataritza Kodeak arazo ho riek arautzen ditu zenbait manutan (923.etik 929.era arteko art.etan); berebat, beste arau berezi batzuek ere bide horretatik jo dute, kodearen manu hori ek baieztatuz. Hala eta guztiz ere, horrek ez du esan nahi Espainiako legeriak aldi berean aplikatzen diren bi sistema oso dituenik; beste modu batera esa tearren, ez daude bi sistema desberdin banakako enpresarioei eta sozietate enpresarioei aplikatzeko. Sozietateen porrota aurreko kapituluetan azaldutako printzipio orokor eta erkideek arautzen dute. Horrez gain, kontuan hartu behar dira jarraian azalduko ditugun arau bereziak ere. 1094. Porrot adierazpena jaso dezaketen sozietateak.— Merkataritzako sozietate guztiek jaso dezakete porrot adierazpena. Sozietatea irregularra ba da Erregistroan inskribatu ez delako, inskripzio hori egin beharko da aldez aurretik. Sozietatea eratzeko eskriturarik ez badago, inskripzio hori epailea ren manamendu bidez egin beharko da. Manamendu horrek, inskripzioa egi teko beharrezko diren inguruabarrak jasotzeaz gain, sozietatearen egoitza eta bazkideen nortasuna ere jaso behar ditu gutxienez. (Horri buruz, ikus MEAren 322. art.). Desegindako sozietateek ere porrot adierazpena jaso Merkataritzako zuzenbidea

dezakete, likidazioa gauzatzen den bitartean. Merkataritza Kodeak (928. art.) argudio sendoa es kaintzen du, desegindako sozietateen porrota ahalbideratzeko. Artikulu horrek hitzarmenari buruzko arauketa jasotzen du, ÂŤlikidazioan ez dauden sozietate anonimoen porrot kasuetarakoÂť. Horren ondorioz, artikulu horrek modu inpli zituan onartzen du kontrako kasua, hau da, likidazio bitartean dauden sozie tateen porrot kasua. Beste alde batetik, sozietate anonimoak arautzen dituen legeak zalantza guztiak argitzen ditu. Lege horren 281. art.aren arabera, ÂŤkau dimengabezi egoeran dagoen sozietatearen likidatzaileek ordainketa etendura ren edota porrotaren adierazpena eskatu behar dute, kasuankasuan bidezkoa zein den ikusita. Horretarako, hamar eguneko epea dute, kaudimengabezi egoe ra nabari edo bistakoa denetik zenbatzen hasitaÂť. Printzipio zehatz baten arabera, porrotaren erakundea merkatari edo enpre sarioei bakarrik aplika dakieke. Printzipio horrek, ordea, badu salbuespenik. Horren arabera, onartu behar da merkataritzako forma duten sozietate zibilen porrota. Gaur egun, sozietate horiek forma kolektiboa edo komanditako forma bakarrik har dezakete (ikus 153. zk.). Kasu horietan, sozietateok Merkataritza Kodearen xedapenen menpe egongo dira, xedapen horiek Kode Zibilaren arau ketaren aurkakoak direnean izan ezik (KZren 1670. art.). Kode Zibilean sozie tateen konkurtsoari buruzko lege bereziak jaso ez direnez, 1670. artikuluaren interpretazio zabala egin behar da. Horretara, porrotari buruzko eraentza apli katuko zaie merkataritzako formaz eratzen diren sozietateei, horien xedea zein den kontuan hartu gabe. Konponbide horrek bakarrik babesten ditu behar be zala sozietatearen hartzekodunak, betidanik Espainiako autoreak horren aurka azaldu badira ere. Horrela, Merkataritza Kodearen arau bereziak aplikatzen di ra, sozietatearen porrotak bazkideentzat dakartzan ondoreei begira.

1095. Porrot adierazpena.â&#x20AC;&#x201D;Gai horretan, zehaztu behar da nortzuek es ka dezaketen porrot adierazpena sozietatearen izenean. Era berean ere, sozie tatearen bazkideek (hartzekodun diren heinean) porrotik eska dezaketen ala ez aztertu behar da. Sozietate kolektiboen edo komanditako sozietateen kasuan, porrot adieraz pena eskatu behar dute sozietatearen egoitzan euren bizilekua duten â&#x20AC;&#x201D;eskabi dea egiten den uneanâ&#x20AC;&#x201D; bazkide kolektibo guztiek (1829ko MKren 1022. art.). Bazkide kolektiborik ez duten sozietateen kasuan, berriz, ez dago bereziki apli katzeko moduko lege xedapenik. Hori dela bide, porrot adierazpena adminis tratzaileek eskatu behar dutela ulertu behar da, sozietatearen ordezkari gisa. Dena den, eta eskabidearen egintzak duen garrantzia aintzakotzat harturik, baz kideek horren gaineko erabakia hartu behar dute aldez aurretik batza orokorre an. Sozietatea likidazio bitartean dagoenean, likidatzaileek dute eskabide hori egiteko aukera. Bigarren arazoa hauxe da: bazkideek (hartzekodun gisa) euren sozietatea ren porrotik eska dezaketen ala ez zehaztea. Galdera horrek erantzun desber dina izango du, sozietateak bete ez dituen betebeharren izaeraren arabera. a) Bazkidea hartzekoduna bada, sozietate kontratutik kanpoko titulua oinarri har turik, orduan ez dago eragozpenik horrek porrot adierazpena eska dezakeela onartzeko. Bazkideak, gainontzekoekin gertatzen den bezala, errentamenduak, salerosketak, gordailuak, maileguak etab. hizpa ditzake sozietatearekin. Horren ariora, bazkideak ez ditu galdu behar legeak gainerako hartzekodunei eman dizkien eskubideak. Bestalde, Merkataritza Kodearen 926. artikuluak beren be regi aintzatesten du akziodunak eta bazkide komanditarioak sozietatearen po rrotean ager daitezkeela hartzekodun gisa. Manu horrek bazkide kolektiborik aipatzen ez badu ere, bazkideoi ezin zaie eskubide Merkataritzako zuzenbidea

hori ukatu. Horri dagokio nez, ez litzateke zuzena izango erantzukizun mugatuko eta mugarik gabeko erantzukizuneko bazkideak bereiztea. Azken horiek ere sozietatearen hartze kodun izan daitezke, sozietate kontratutik kanpoko tituluaren ondorioz. Sozie tatearen porrotak bazkidearen porrota badakar ere, bazkideak bere interesen arabera joka dezake; ondorenez, aukeratu egin beharko du hartzekodun gisa di tuen eskubideen eta bazkide gisa dituen interesen artean. b) Artez adierazi den bezala, bazkidearen kreditua sozietate kontratuaren ondorio denean, bazkideak (hartzekodun gisa) ezin du porrot adierazpena eskatu. Banakako enpresarioen porrotaren kasuan gertatzen den bezala, sozietate en porrota ere Merkataritza Kodearen 886. artikuluan eta ondorengoetan eza rritako kalifikazio arauen menpe geratzen da â&#x20AC;&#x201D;ezusteko, erruzko eta maulazko porrotaâ&#x20AC;&#x201D;. (Maulazko porrotari dagokionez, ikus 1967ko maiatzaren 3ko eta 1973ko uztailaren 21eko epaiak). 1096. Porrot adierazpenaren ondoreak, bazkide kolektiboei begira.â&#x20AC;&#x201D;Sozietate kolektiboen edo komanditako sozietateen porrotak bazkide kolek tiboen porrota dakar. Edonola ere, banandurik egin behar dira sozietate eta bazkideen ondareen likidazioak (923. artikulua). Espainiako lege sisteman, zail gertatzen da bazkideei porrota hedatzeko arau hori bidezkotzea. Ezaguna de nez, sozietate kolektiboek eta komanditako sozietateek nortasun juridikoa dute, eta bazkideen mugarik gabeko erantzukizuna sorospidezkoa da (ikus 178. zk.). Legeak ezarritako printzipio hori aplikatzen denean, aztertu beharreko zenbait arazo sortzen dira: a) Zer gertatzen da porrot adierazpena eman baino lehen sozietatetik baz tertu edo banandu diren bazkideekin? Autore batzuen iritzirako, baztertutako bazkideari ere porrota heda dakioke, ekitatea eta arrazoi praktikoak oinarri har turik. Gure ustetan, ostera, 923. artikuluan jasotako arauak

salbuespeneko izae ra du eta, horren ondorioz, porrota ezin zaio hedatu sozietatea utzi eta bazkide izaera galdu duenari. b) Quid hildako bazkide kolektiboen kasuan? Halakoetan ere, ezezko eran tzuna eman behar da. Bazkidea hiltzean sozietatea desegiten ez bada, sozietate horrek aurrera egingo du bazkideen jaraunsleekin edota bizirik dirauten baz kideekin (MKren 222.1. artikulua). Lehendabiziko kasuan, jaraunsleek bazkide izaera eskuratzen dute euren kausatzailea ordeztuz; ondorenez, eta 923. artiku luaren arabera, jaraunsleak izango dira porrot eginak. Bigarren kasuan, aldiz, ez da inor jartzen hildako bazkidearen lekuan; heriotzarekin, bazkide egoera galtzen da, eta ezin izango da 923. artikulua aplikatu. Aurretik aipatu bezala, artikulu horrek bere barnean hartzen ditu porrot adierazpenaren unean bazkide izaera dutenak bakarrik. Zernahi gisaz, hildako bazkidearen ondarearekin aurre egin behar zaie heriotzaren aurretik hartutako sozietate betebeharrei. Erantzu kizun hori ezartzen bada ere, horrek ez du esan nahi bazkide horri sozietate erakundearen porrota hedatzen zaionik. c) 923. artikulua bazkide kolektiboei zuzentzen zaie. Hori gorabehera, ma nu hori bazkide komanditarioei ere aplikatu ahal zaie, baldin eta bazkideok euren izena jarri badute sozietatearen izenean eta, horren ondorioz, mugarik gabeko erantzukizuna badute —legeak ezarritakoaren arabera— sozietatearen hartzekodunei begira (MKren 147.2. art.). Iritzi horrek ez du inolako araurik urratzen. 923. artikuluari eratxikitako oinarriak —zalantzan jar daiteke oinarri hori guztiz egokia den ala ez— presuntzio bat ezartzen du, eta presuntzio ho ri mugarik gabeko erantzukizuna duten bazkide guztiei aplikatzen zaie, eran tzukizun horren jatorri eta karia edozein izanda ere; erabakia hartzeko arrazoia berbera da bazkide guztientzat. Presuntzio horri helduz, sozietateak porrot egin dezan uzten duen bazkideak ez du egoera horretatik onik irteteko aukerarik. 1097. Bazkideen porrotak sozietatean eraginik ez izatea.—Merkataritza Kodearen arabera, bazkide baten edo Merkataritzako zuzenbidea

batzuen porrotak ez dakar besterik gabe sozietatearen porrotik (924. art.). Artikulu hori bazkide kolektiboei buruz ari dela ulertu behar da. Lege manu horrek, bada, aurretik aipatutako artikuluaren ifrentzua jasotzen du. Egia esan, manu hori logikoa da, bazkideak eta sozie tatea bera bereizten dituelako. Sozietateak, berezko ondarea izateaz gain, badu berezko nortasunik ere, berori osatzen duten kideengandik bereizitakoa, hain zuzen. Hori dela eta, sozietateak ez du erantzukizunik bere kideen zorren on dorioz. Bazkideen kaudimengabezia ez da sozietatera hedatzen (sozietatea ez da porrot egoeran erortzen), nahiz eta horrek sozietatearen desegitea ekarri (222.3. art.). 1098. Sozietate porrotaren ondoreak, akziodunei eta bazkide koman ditarioei begira.â&#x20AC;&#x201D;Sozietatearen porrotak ez dakar bazkide horien porrotik; bazkideok, beraz, sozietateari egindako ekarpenen araberako erantzukizuna du te. Kasu batzuetan, ordea, bazkideek ez dute osoosorik euren ekarpena or daindu, porrot adierazpena ematen denean. Kasu horietan, eta 925. artikuluak adierazi duen bezala, ÂŤporrotaren administratzaile bakarrak edo guztiek beha rrezko gertatzen diren dibidendu pasiboak eska diezazkiekete bazkideoi, horien erantzukizunaren araberaÂť. Manu horrek beharrezko diren dibidendu pasiboak aipatzen ditu. Aitzitik, ez du bereizketarik egiten porrot adierazpenaren unean mugaeguneraturik dauden eta mugaeguneratu gabe dauden dibidenduen artean. Hala ere, interesgarria da batzuek eta besteek tratu berdina izan behar duten ala ez zehaztea. Gure aburuz, ondoko konponbidea izan dezake arazo horrek: po rrot adierazpenaren unean mugaeguneraturik dauden dibidenduak eska ditza kete sindikoek, dibidenduok hartzekodunei ordainketak egiteko beharrezkoak direla frogatu behar izan gabe. Mugaeguneratu gabeko dibidenduen kasuan, os tera, frogatu behar da horiek hartzekodunei ordainketak egiteko beharrezkoak direla. 1099.

Sozietatearen

eta

hartzekodunen

arteko

hitzarmenaren ezauga rri bereziak.â&#x20AC;&#x201D;Sozietateek porrot egiten dutenean, jarraian azalduko dugun bezala prestatzen da sozietatearen eta hartzekodunen arteko hitzarmena: a) Lehenik eta behin, honakoa ondorioztatzen da 929. artikulutik: porrot egindako sozietateak hitzarmen proposamena aurkez diezaieke hartzekodunei, judizioaren edozein egoeratan. Aurretik esan dugun bezala, hitzarmenak badu mugapenik, banakako enpresarioen porrotari dagokionez. Horrelako kasuetan, hitzarmenak proposatzeko, beharrezkoa da aldez aurretik kredituak aintzate tsi eta porrota kalifikatzea. Sozietateen porrotean, aldiz, ez dago halako mu gapenik. b) Hitzarmen proposamena ebazteko prozedura ere desberdina da sozieta teetan, sozietate anonimoen porrot kasuetan, behintzat. Merkataritza Kodea ren 929. art.aren aginduz, trenbide eta gainerako herri lanetako konpainientzat ezarritako tramite bereziak aplikatuko dira, sozietateen hitzarmen proposamena ebazteko prozedurari dagokionez. Arauketa hori zenbait gaitan bereizi egiten da 899. artikuluak eta ondorengoek ezarritako tramitazio arruntetik. 1100. Sozietate kolektiboen eta komanditako sozietateen porrotean egindako hitzarmena.â&#x20AC;&#x201D;Merkataritza Kodeak ez du zuzeneko manurik jaso, sozietate kolektiboen eta komanditako sozietateen porrot kasuetan egin daitekeen hitzarmena arautzeko. Legearen isiltasun horrek zalantza ugari sor tu ditu gai horretan. Bistakoa denez, sozietate horiek egokitzat jotzen dituz ten hitzarmen proposamenak aurkez diezazkiekete euren hartzekodunei, eredu orokorrei helduz. Arazorik zailena, ordea, proposamen hori (sozietatearen ize nean) nork egin behar duen zehaztea da. Hasteko, bazkide komanditarioak baz tertu behar ditugu, sozietatearen porrotak ez dituelako ukitzen bazkide horiek. Horrez landara, beste zalantza bat ere sortzen da: Merkataritzako zuzenbidea

proposamen hori bazkide ko lektibo guztiek egin behar dute edota konpainiaren administrazioa euren eskue tan dutenek bakarrik? Dirudienez, lehenengo interpretazioa da zentzuzkoena eta onartuena. Hitzarmen proposamena bazkide kolektibo guztiek onetsi be har dute, administratzaile izan zein ez. Egintza hori hain da garrantzitsua, ezen administratze hutsaren mugak gainditu eta bazkide guztien ondareetan eragi na baitu. Hitzarmenak, ondore arruntak sortzeaz gain, bestelako ondore bereziak ere sortzen ditu, sozietate berezi horien izaera kontuan harturik. Ondore berezi ho riek mugarik gabeko erantzukizuna duten bazkideei aplikatzen zaizkie. Porrot egindako sozietatearen mesedetan egiten diren kreditu barkatzeek mugatu egi ten dute, neurri horretan, bazkideon erantzukizuna. Mugapen horrek azalpen erraza du: bazkideak sorospidezko erantzukizuna du sozietatearen zorren gain eta, horren ondorioz, bazkidearen erantzukizuna ezin da zordun nagusiarena baino handiagoa izan. Hortaz, bazkidearen sorospidezko erantzukizuna azken du behar da, hitzarmena delaeta sozietatearen zorrak azkentzen diren neurrian. Hitzarmenaren ondorioz, amaitu egiten da mugarik gabeko erantzukizun pertsonala duten bazkideen porrota. Jakina denez, bazkideen porrota sozieta tearen beraren porrotaren ondorio da. Hori dela bide, bazkideon porrota desa gertu egiten da, sozietateak hitzarmena lortzen duenean bere hartzekodunekin. 1101. Sozietate anonimoen porrotean egindako hitzarmena.â&#x20AC;&#x201D;Kodea ren 929. artikulutik ondorioztatzen denez, hitzarmen proposamena egin behar dute estatutu bidez sozietatearen ordezkaritza dutenek (porrot egoeran) edo, estatutuek horrelakorik zehazten ez badute, administrazio kontseiluak. Propo samen hori, dena dela, sozietatearen izenean gauzatzen da. Edonola ere, beha rrezkoa al da akziodunen batzak proposamen hori onestea?

Galdera horrek baiezko erantzuna izan behar du. Egintza horren garrantziak gainditu egiten di tu administratzeko egintza arruntaren mugak, kontseiluaren eskurantza arrunte tatik kanpo geratuz. Beste alde batetik, Kodearen 934. artikuluak beren beregi adierazten du hitzarmen proposamena batza orokorrak onetsi behar duela, tren bide eta gainerako herri lanetako konpainien kasuan. Manu hori orokorrean aplika daiteke, 929. artikuluak in fine egindako adierazpena dela eta. Hitzarmenak aurrerago aipatu dugun edukia izan dezake. Horrezaz gain, sozietate anonimoek enpresari eusteko edo enpresa intsuldatzeko hitzarmenak egin ditzakete euren hartzekodunekin. Gure ustez, gainerako sozietateek ere hitzarmenok egin ditzakete. Hitzarmen horien ondorioz, bi gauza gerta daitez ke: bata, porrot egindako enpresak sozietate industriaren jarduerari eustea, har tzekodunei dibidendu handiagoak eskainiz, hain zuzen, hitzarmena onetsiko ez balitz lortuko lituzketen dibidenduak baino handiagoak; bestea, hartzekodunei sozietate ondare guztia lagatzea, hartzekodunek ondare horrekin euren intere serako egokitzat jotzen dutena egin dezaten. 1102. Trenbide eta gainerako herri lanetako konpainien porrota.â&#x20AC;&#x201D;Kodeak arau bereziak ezarri ditu, konpainia horien porrota arautu duenean: a) Legebidezko hartzekodunak eskatutako porrot adierazpena emango da, hartzekodun horrek ondoko baldintzetako bat frogatzen duenean: 1) Ordainketa etenduraren adierazpena eman zenetik lau hilabete igaro direla, hitzarmen pro posamena epaileari edo auzitegiari aurkeztu gabe. 2) Epai irmoak hitzarmenik onartu ez duela, edota hitzarmen hori onartzeko nahikoa atxikipenik eman ez dela (935.3. artikuluak ezarritako epeetan). 3) Enpresa edo konpainia zordunak hitzarmenik bete ez duela; azken kasu horretan, dena den, porrot adierazpen hori eskatzen duten hartzekodunek pasiboaren hogeirena ordezkatu behar dute gutxienez (938. art.). b) ÂŤBehin porrot adierazpena eman eta gero, emakidak Merkataritzako zuzenbidea

indarrean badirau, inguruabar hori jakinarazi beharko zaio emakida eman duen Gobernuari edo korporazioari. Horrelakoetan, Bahikunde Kontseilua sortzen da. Kontseilu hori ondokoek osatzen dute: kontseiluak berak izendatutako lehendakariak; konpai nia edo enpresak izendatutako bi mahaikidek; hartzekodunen talde bakoitzak izendatutako mahaikide batek; eta, azkenik, hartzekodun guztiek batera izenda tutako beste hiru mahaikidek» (939. art.). c) Bahikunde Kontseiluak, herri lanaren zerbitzua administratu eta ustia tzearekin batera, zerbitzu hori antolatu behar du behinbehinean. Hortik kan po, ondoko betebeharrak ditu kontseiluak: 1) Behin administrazio eta ustiapen gastuak kendu zein ordaindu eta gero, Gordailuen Kutxa Nagusian ekoizkinak zainpean uztea, beharrezko gordailu moduan. 2) Bahikundearen unean, konpai nia edo enpresak dituen eskudiru eta baloreak kutxa horri ematea, hori ere be harrezko gordailu moduan. 3) Enpresa edota konpainiaren liburu eta paperak erakustea, bidezkoa izanda, epaileak edo auzitegiak hala dekretatzen duenean (940. art.). BIBLIOGRAFIA APARICIO GÓNZALEZ: «Reflexiones sobre la tutela de los obligacionistas en las si tuaciones de crisis económica de la sociedad emisora», in RCDI, 1987, 1045. or. eta ondorengoak; BESSON: «Le nouveau régime français des sociétés d’assurances en di fficulté ou défaillantes», in Estudios GARRIGUES, Madril, 1971, II, 131. or. eta ondo rengoak; BUONOCORE: Fallimento e impresa, Napoli, 1969; DI SABATO: Fallimento ed estinzione delle società, Milan, 1964; GHIDINI: «La legittimazione alla richiesta del pro prio fallimento da parte della società personale», in Studi ASCARELLI, Milan, 1967, II, 883. or. eta ondorengoak; HOUIN: «Las consecuencias de la quiebra de una sociedad anónima o de una sociedad de responsabilidad limitada sobre sus dirigentes en Derecho francés», in RJC, 1956, 3. or. eta ondorengoak; JAEGER: Der Konkurs der öffenen Han delsgesellschaft, FreiburgoLeipzig, 1979; LIBONATI: Il grupo insolvente, Florentzia, 1981; MAISANO: Il concordato preventivo delle società, Milan, 1980; MARTÍNEZ SA RRIÓN: «Efectos de la retroacción de la quiebra de sociedad anónima en la respon

sabilidad de los socios gestores», in RDP, 1964, 13. or. eta ondorengoak; NIGRO: Il fallimento del socio ilimitadamente responsabile, Milan, 1974; PELLEGRINO: La dichia razione e l’estensione del fallimento sociale, Padua, 1975; IDEM: I presupposti sogge ttivi del fallimento sociale, Padua, 1982; PRAT I RUBI: Intervención de la persona jurídica en el juicio de quiebra, Bartzelona, 1985; ROBLOT: «Les répercussions de la li quidation des biens et du réglement judiciaire des sociétés commerciales sur les diri geants sociaux dans la Loi du 13 juillet 1967», in Estudios GARRIGUES, aip., III, 87. or. eta ondorengoak; SACCHI: Gli obbligazionisti nel concordato della società, Milan, 1981; SÁNCHEZ CALERO: «Sobre el sometimiento a la quiebra de los socios colectivos», in RDM, 1956, 59. zk., 7. or. eta ondorengoak; SANTAGATA: «Fallimento di società can cellata dal registro delle imprese», in Scritti GRAZIANI, Napoli, 1968, IV, 1723. or. eta ondorengoak; SERIO: Il socio limitatamente responsabile nel fallimento della società, Milan, 1981; SRAFFA: Il fallimento delle società commerciali, Florentzia, 1897; TORRES DE CRUELLS: «La extinción de la quiebra en las sociedades mercantiles», in RJC, 1958, 179. or. eta ondorengoak; URÍA: «Problemas y cuestiones sobre quiebra de sociedades», in RDM, 1946, 4. zk., 7. or. eta ondorengoak; WOLFF: Die Rechtsfähigkeit der Akien gesellschaft im Konkurse, Berlin, 1911; ZANARONE: Il requisito della “meritevolezza” nel concordato preventivo di società, Milan, 1974.

Merkataritzako zuzenbidea

BOSGARREN ZATIA NABIGAZIO ZUZENBIDEA

Merkataritzako zuzenbidea

§ LXXI. SARRERA LABURPENA: 1103. Nabigazioaren egungo eremua.—1104. Nabigazioa eta enpresa.— 1105. Nabigazio zuzenbidearen berezitasuna.—1106. Nabigazio zuzenbidearen iturri ak.—1107. Nabigazioari buruzko arauketaren nazioarteko bateratzea.

1103. Nabigazioaren egungo eremua.—Merkataritza Kodeak itsas nabi gazioari buruzko arauketa baino ez du jasotzen nabigazioaren inguruan. Horre kin lotuta, ondoko gaiak arautzen ditu: ontziaren estatutu juridikoa, ontziari lotutako pertsonak eta, azkenik, nabigazioaren lanabes den ontzi hori erabil tzearen ondorioz sortzen diren harreman juridikoak. Egungo egunean, ordea, zabalagoa da Merkataritzako zuzenbideak bere barnean hartzen duen nabigazio eremua. Alde batetik, aireko merkataritza garraioa garatu egin da azken urteo tan eta, ondorenez, nabigazio kontzeptua hedatu edo zabaldu egin da itsasotik airera. Bestetik, egunetik egunera premiazkoago bihurtu da itsas nabigazioaren arauak barne uretako nabigazioari aplikatzea. Ontziak nabigazio bietan era bil daitezke eta, horren ondorioz, ez du zentzurik horien eraentza juridikoa eta horien inguruan sortzen diren harreman juridikoak desberdinak izateak, unean uneko ontziaren destinoaren arabera (itsas edo ibai nabigazioa). Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko abenduaren 14ko Araudiak (araudi hori inda rrik gabe dago gaur egun, 145.etik 190.era arteko artikuluak eta baterakoak izan ezik, indarreko MEAren 13. xedapen iragankorrak ezarritakoaren arabera) urrats erabakigarria eman zuen ibai uretako nabigazioa merkataritzako nabiga zioaren eremuan sartzeko. Araudi horrek ontziaren kontzeptu barruan sartu di tu, hala itsas trafikoarenak, nola ibai bidezko merkataritzarenak (146. art.). Nabigazioaren teknika berbera da oinarrian, nabigazio hori airekoa, itsaso koa zein ibaietakoa izan. Gure asmoa, ondorenez, fenomeno organiko oso hori arautzen duen Zuzenbidearen azalpen Merkataritzako zuzenbidea

sistematiko eta baterakoa egitea da, na bigazio modua (uretako edo aireko nabigazioa) zein den kontuan izan gabe. 1104. Nabigazioa eta enpresa.—Nabigazio teknikaren agerpen nagusia irabaziak lortzeko asmoz egiten den gauza eta pertsonen garraioa dugu. Jaki na denez, merkataritza izan da nabigazioaren giza jarduera bultzatu duen arra zoi nagusia (alde batera utziko dugu hemen gerra nabigazioa). Horren ildotik, nabigazioan aritu diren herriak merkataritzako herriak izan dira. Beharbada, merkataritzako espedizio nautikoak dira jarduera ekonomiko antolatuaren lehe nengo agerpenak. Are gehiago, gaur egun itsas espedizio batzuek enpresa ba kan eta independenteak eratzen dituztela esan dezakegu. Ontzi eta aireontzien bidez gauzatutako jarduera, beraz, jarduera ekonomikoa da oinarrian. Jarduera hori modu antolatuan eta lanbide gisa gauzatzen da, eta horren helburua on dasun zein zerbitzuen merkatuko beharrizanak asetzea da. Hitz batean esate ko, jarduera hori enpresak eratzeko jarduera da. Edozelan ere, jarduera hori arautzen duen Zuzenbidearen esparrua zabalagoa da. Uretako nabigazioari da gokionez behinik behin, Zuzenbide horrek merkataritza helburuekin egindako nabigaziotik kanpo hedatzen du bere eremua. Hori dela eta, helburu zientifi koekin, atsegin hutsezko helburuekin edota beste edozein helbururekin egin dako nabigazioa ere bere barnean hartzen du arauketa horrek. Laburzurrean, ontziak eta horren inguruan —zuzenean edo zeharka— sortzen diren harreman juridikoek arauketa bera dute, nabigazioaren helburua bata zein bestea izan. Azken finean, legeok egoera batzuetarako sortu arren, berez zabaltzen dira kualitatez ezaugarri desberdinak dituzten beste egoera batzuetara. Horrek, oste ra, salbuespeneko izaera du eta, ondorenez, ontzi eta enpresarioen kontzeptuen inguruan eratzen da Nabigazio zuzenbidea. 1105.

Nabigazio

zuzenbidearen

berezitasuna.—

Nabigazioaren arloak leku bereizia edo banandua du Merkataritzako zuzenbidearen barruan. Ontziaren eta itsas nabigazioaren inguruko arauak ohiturazkoak izan dira betidanik. Arauketa horrek ezaugarri bereziak izan ohi ditu (eta, oraindik ere, baditu). Hori oinarri harturik, arauok bereizten dira Lehorreko merkataritza zu zenbide izenez ezagutzen ditugun arauen multzotik. Berezitasun horiek gora behera, Itsas zuzenbidearen barneko arauak Merkataritza Kodean jasotzen dira, merkataritzako beste erakunde juridiko batzuk xedatzen dituzten arauekin bate ra. Horrek, dena den, ez du aparteko garrantzirik. Alde batetik, Itsas zuzenbi deak fisonomia berezia duela adierazten badugu ere, horrek ez du esan nahi arlo horrek legegintza eta zientzi autonomiarik duenik. Zuzenbide horrek, bes terik gabe, ezaugarri berezi batzuk ditu eta, horregatik, horren barneko erakun deak ere bereziak dira, Zuzenbide pribatuaren betiko erakundeekin alderatzen baditugu. Bestetik, bistan da Itsas zuzenbidea, neurri handi batean, kodeetatik kanpo bizi izan dela (eta, oraindik ere, bizi dela). Kodeek guztiz zaharkituriko â&#x20AC;&#x201D;edo ia hildakoâ&#x20AC;&#x201D; arauak jasotzen dituzte, alegia, egungo nabigazioari ego kitzen ez zaizkion arauak. Gaur egungo nabigazioaren beharrizan eta oinarri teknikoak bestelakoak dira, eta ez dute zerikusirik XX. mendearen hasiera koekin. Egungo teknikak laguntzarako bide berriak (telegrafia, irratia, radarra eta abar) jarri ditu nabigazioaren zerbitzura eta, horren ondorioz, itsas espedizioek galdu egin dute antzinako abentura kutsua edo tankera. Edozein modutara ere, itsas garraioa, neurri handi batean, benetako garraio autarkikoa da. Garraio ho rretan, gizonemakume batzuen trebetasun autonomoaren esku uzten dira on tzia nahiz zama eta, aldi berean, arriskuen erkidego eta interesen elkartasuna eratzen dira espedizioan interesatutako guztientzat. Hori aintzat harturik, begi bistakoa da itsas garraioa xedatzen duten arauek ezaugarri Merkataritzako zuzenbidea

bereziak edo nahas tezinak dituztela. Bestalde, aireko nabigazioari buruzko arauak ere bereziak dira, nahiz eta horien jatorria oraintsukoa izan. Dena dela, berezitasun horren arrazoiak ez da toz guztiz bat Itsas zuzenbideak dituenarekin. Esan bezala, nabigazio teknika berbera da oinarrian; hori dela eta, antzeko emaitzak sortzen dira, nabigazio hori gauzatzeko bidea edozein izanda ere. Lan honetako gaiak antolatzean, kontuan izan da goian aipatu dugun mer kataritzako arau talde horren berezitasuna. Hortaz, sistemaren eranskin edo osagai banandu gisa multzokatu dira arauok. 1106. Nabigazio zuzenbidearen iturriak.â&#x20AC;&#x201D;Itsas nabigazioa arautzen du en legeriaren oinarria Merkataritza Kodearen III. liburua da (573.etik 869.era arteko artikuluak, biak barne). Arauketa horrek ondoko gaiak hartzen ditu bere barruan: ontzia, itsas merkataritzan parte hartzen duten pertsonak, merkataritza mota horren kontratu bereziak (pleitamendua, ontziko izakinen araberako mai legua eta asegurua), merkataritza horrekin lotutako arrisku, kalte zein istripu ak eta, azkenik, matxuren likidazioa. Merkataritza Kodearekin batera, bereziki azpimarratu behar dugu Ontzien gaineko Hipotekari buruzko 1893ko abuztua ren 21eko Legea. Horrez gain, beste bi lege hauek ere gogoan izan behar dira. Lehenik, 1949ko abenduaren 22ko Legea; lege horrek Bruselako 1924ko Hi tzarmenaren arauak jasotzen ditu, ontzirapenagiri bidezko garraioaren arauak bateratuz. Hurrenik, 1962ko abenduaren 24ko Legea; lege horren haritik, Es painiako Zuzenbidean sartu zen laguntza eta salbamenduari buruz 1910ean Bruselan egindako hitzarmena. Lege arau horiek nahikoa ugari diren arren, begibistakoa da Itsas Nabi gazioari buruzko Espainiako Zuzenbidea lege hertsiaz landara bizi izan dela (eta, oraindik ere, bizi dela). Zuzenbide hori ohiturazkoa da orokorrean eta, horren ondorioz, usadioak

berebiziko garrantzia du. Azken finean, bizirik da goen Zuzenbidearen adierazle da usadioa, lege askoren letra hilaren ondoan. Usadioaren garrantzia itsas kontratazioan antzematen da batez ere. Kontra tu formularioek (pleitamendu eta aseguru polizek, ontzirapenagiriek etab.), sarritan, usadioetara jotzen dute, kontratuon ondore batzuk arautzeko. Areago oraindik, kodeak berak itsas usadioen indarra aintzatetsi du, hainbat manutan (esaterako, 651, 656 eta 779. artikuluetan) usadio horietara igorriz. Aireko nabigazioan, aldiz, oso txikia da usadioaren garrantzia. Aireko zu zenbidearen jatorria orain gutxikoa da. Ildo horretatik, Zuzenbide hori idatzia da orokorrean. Zehatzago esateko, Zuzenbide hori batzorde teknikoek landu dute gehienbat, aireko trafikoaren beharrizan aldakor eta berriei egokitzeko. Ezaguna denez, oraindik ere gauzatzen ari da aireko trafikoaren bilakaera tek nikoa. Hauexek dira aireko nabigazioaren oinarrizko lege iturriak: Aireko Na bigazioari buruzko 1960ko uztailaren 21eko Legea (lege horren 33 eta 130. artikuluek beste idazkera bat jaso dute, 1969ko abenduaren 30eko Legearen haritik); Aireko Zirkulazioari buruzko Araudia, 1992ko urtarrilaren 31ko Erre ge Dekretuak onetsia (araudi horrek aldaketa batzuk izan ditu: hasteko, 1993ko abuztuaren 4ko Errege Dekretuak aldatu egin du araudi horren azken xedape netatik lehenengoa; gerogarrenean, 1993ko abenduaren 20ko eta 1997ko mar txoaren 12ko Aginduek izaera teknikoko aldaketa batzuk ezarri dituzte araudi horretan); azkenik, Aireko Zirkulazio Operatiboari buruzko Araudia, 1994ko uztailaren 1eko Errege Dekretuak onetsia. Goian aipatutako legeak eta bi arau diek ondoko gaiak arautzen dituzte, administrazio gaiekin batera: aireontziak, langile aeronautikoak, garraio kontratua, aseguruak, laguntza, salbamendua eta aurkikuntzak. 1107. Nabigazioari buruzko arauketaren nazioarteko bateratzea.窶年abigazioaren nazioarteko izaera dela eta, Itsas eta aireko nabigazio zuzenbi deak nazioarteko bateratzerako joera argia azaltzen du. Joera hori bultzatu dute, bai arrazoi ekonomiko Merkataritzako zuzenbidea

indartsuek, bai eta trafiko horren gatazka juridiko bereziak arintasun eta segurtasunez konpontzeko hel buruak ere. Lan horretan, elkarlan estuestuan ari dira jurista, aseguratzaile, on tziustiatzaile, aireontzien ustiatzaile eta zamatzaileak. Kasu batzuetan, trafiko an interesaturiko norbanakoek bideratzen dute arauen eraberekotasun hori, hala nola, erabereko kontratuak idatziz (poliza eta ontzirapenagirien motak) edota gatazka zehatz batzuetan erabereko arau pribatuak aplikatuz. Beste batzuetan, estatuek eurek nazioarteko hitzarmenak egiten dituzte, zenbait gaitan (erantzu kizun, abordaje, laguntza, ezkutuko bidaiari eta bestelakoetan) arau erkideak ezartzeko. Itsas nabigazioari dagokionez, International Law Association eta ComitĂŠ Maritime Internationalek bultzatu dute bereziki arauak bateratzeko mugimen dua. Lehenengoa 1873. urtean eratu zen eta bigarrena, berriz, 1897an. Bi era kundeek nazioarteko hainbat bilera, kongresu eta konferentzia bultzatu dituzte, eta horietan gai desberdinen inguruko hitzarmenak prestatu eta onetsi dira. Ba teratze lan horren emaitzarik garrantzitsuenak ondokoak izan dira: a) York eta Anberesko Arauak; arauok matxuren likidazioari buruzkoak dira. 1877. ur tean onetsi eta, gerogarrenean, berrikusi egin ziren 1890, 1924, 1950 eta 1974. urteetan. Arau horien arrakasta izugarria izan da, eta zail gerta daiteke arau ho rietara jotzen ez duen pleitamendu edo aseguru polizarik aurkitzea. b) Bruse lako Hitzarmenak: lehenengoa, 1910eko irailaren 23koa, abordajeari buruzkoa (Espainiak 1923ko urriaren 17an berretsi zuen hitzarmen hori). Horren in guruan, abordajeen gain aurrearretazko neurriak hartzeari buruzko nazioarteko araudia aipatu behar da (araudi hori Londresen egin zen, 1972ko urriaren 20an) eta, horrekin batera, laguntza eta salbamenduari buruzkoa (azken hori, aurre rago aipatu dugun bezala, 1962ko abenduaren 24ko Legearen bidez sartu da Espainiako Zuzenbidean). Bigarrena, 1924ko

abuztuaren 25ekoa, ontzijabeen erantzukizuna mugatzeari buruzkoa. (Espainiak 1930eko ekainaren 2an berretsi zuen hitzarmen hori; geroago, Nazioarteko Itsas Batzordeak hitzarmena berri kusi zuen Madrilen, 1955. urtean. Berrikusitako testu hori Bruselan egindako Konferentzian onetsi zen, 1957. urtean. Espainiak berretsi egin ditu berrikusi tako testua eta onetsitako testua, 1959ko ekainaren 4an eta 1982ko apirila ren 20an, hurrenez hurren). Bestalde ere, Londresen 1976. urtean egindako hitzarmenak (Itsas zuzenbidearen inguruko erreklamazioetatik sor daitekeen erantzukizuna mugatzeari buruzkoak) aurreko hitzarmen hori ordeztu du. Es painiak Londresko hitzarmen hori berretsi zuen, 1981eko azaroaren 13ko Ins trumentuaren bidez. Nolanahi den ere, hitzarmen hori berretsi ez duten estatuen artean ere indarrean daude aurreko hitzarmenak. Hirugarrena, 1924ko abuztua ren 25ekoa, ontzirapenagiri bidezko garraioaren arau batzuk bateratzeari bu ruzkoa. (Aurretik esan bezala, hitzarmen hori 1949ko abenduaren 22ko Legeak sartu du Espainiako Zuzenbidean; hitzarmen horren inguruan, bi protokolo aldarazle egin dira, hain zuzen ere, 1968ko otsailaren 23koa â&#x20AC;&#x201D;Wibsyko Arau akâ&#x20AC;&#x201D; eta 1979ko abenduaren 21ekoa. Espainiak 1981eko azaroaren 16an be rretsi zituen horiek). Biharetzi, dena dela, hitzarmen hori ordez dezake 1978an UNCITRALen barruan egindako Konbentzioak (Hanburgoko Arauek). Lau garrena, 1926ko apirilaren 10ekoa, itsas pribilejio eta hipotekei buruzkoa (Espainiak 1932ko ekainaren 22an berretsi zuen hitzarmen hori). c) Atenas ko Hitzarmena, 1974ko abenduaren 13an egindakoa. Hitzarmen hori bidaiarion eta horien ekipajeen itsas garraioari buruzkoa da (Espainia 1981eko irailaren 22an atxiki zitzaion hitzarmen horri). Hitzarmen horren inguruan protokolo al darazlea egin zen Londresen, 1976ko abenduaren 19an (Espainiak protokolo hori berretsi eta 1990eko urriaren 9an argitaratu du). d) Kutsadura arloan egindako hitzarmenak. Lehendabizikoa, 1973ko azaroaren 2koa, ontzien on Merkataritzako zuzenbidea

dorioz sortzen den kutsaduraren gaineko aurrearretazko neurriak hartzeari bu ruzkoa. Hitzarmen horren inguruan, protokolo aldarazlea egin zen 1978ko otsailaren 17an (Espainiak 1984ko ekainaren 22an berretsi zuen). Bigarrena, 1969ko azaroaren 29koa, hidrokarburoen kutsadurak eragindako kalteen ondo riozko erantzukizun zibilari buruzkoa (Espainiak 1975eko azaroaren 15ean be rretsi zuen hitzarmena; hori aplikatzeko, gainera, 1976ko martxoaren 4ko Agindua eman zen. Bestalde, hitzarmen hori Londresen egindako protokoloak berrikusi zuen, 1976ko azaroaren 19an; Espainia 1981eko urriaren 5ean atxiki zitzaion protokolo horri). Hirugarrena, 1971ko abenduaren 18koa, hidrokarbu roen kutsadurak sortzen dituen kalteen ordaina emateko, Nazioarteko Fondoa eratzeari buruzkoa. Hitzarmen horrek aurrekoa osatzen du. (Espainia 1981eko irailaren 22an atxiki zaio hitzarmen horri). Laugarrena, 1969ko azaroaren 29koa, itsaso zabalean gertatutako istripuetan —hidrokarburoen kutsadura sor dezaketen istripuetan— esku hartzeari buruzkoa. (Espainiak 1973ko otsailaren 19an berretsi zuen hitzarmen hori). Bosgarrena, 1972ko otsailaren 15ekoa, itsas kutsaduraren —ontzi eta aireontzietatik gai kaltegarriak isurtzearen ondo rioz sortutakoaren— gaineko aurrearretazko neurriak jasotzeari buruzkoa (Espainiak 1973ko otsailaren 19an berretsi zuen hitzarmen hori). Seigarrena, 1972ko abenduaren 29koa, itsas kutsaduraren —hondakin eta gai kaltegarrien isurketaren ondorioz sortutakoaren— gaineko aurrearretazko neurriak hartzeari buruzkoa. (Espainiak 1974ko uztailaren 13an berretsi zuen hitzarmena; ho ri aplikatzeko, gainera, 1976ko maiatzaren 26ko Agindua eta 1977ko apirilaren 1eko Legea eman dira). Zazpigarrena, 1974ko ekainaren 11koa, jatorria leho rrean duen itsas kutsaduraren gaineko aurrearretazko neurriak hartzeari buruz koa. (Espainiak berretsi zuen hori 1980ko otsailaren 27an). Hitzarmen horren inguruan, hainbat protokolo aldarazle egin dira. Lehenengoa, 1986ko martxoa ren 26an. Bigarrena, 1976ko otsailaren 16an, Mediterraneo itsasoa kutsadu

raren aurka babesteko (Espainiak 1976ko abenduaren 17an berretsi zuen hori). Azkena, 1980ko maiatzaren 17koa (Espainiak 1984ko maiatzaren 21ean berre tsi zuen hori). e) Londresko Hitzarmena, 1974ko azaroaren 1ean egindakoa. Hitzarmen hori itsasoan giza bizitzaren segurtasuna babesteari buruzkoa da (Espainiak 1978ko abuztuaren 16an berretsi du hitzarmen hori). Hitzarmen ho rrek zuzenketa sakonak izan ditu, 1981eko azaroaren 20an eta 1988ko azaroa ren 11n. Horren inguruan, halaber, 1978ko otsailaren 17ko protokoloa eman da (Espainia 1980ko apirilaren 9an atxiki zitzaion horri). Protokoloaren ma nuok Espainiako merkataritza ontzi eta itsasontziei aplikatzen zaizkie (1982ko ekainaren 25eko ED), beste arau osagarri batzuekin batera (1983ko ekainaren 10eko eta 1984ko maiatzaren 8ko Aginduek onetsi dituzte azken arau horiek). Aireko nabigazio zuzenbidearen nazioarteko bateratzearen bultzatzaileak, batik bat, hiru erakundeok izan dira: Aireko Aditu Juridikoen Nazioarteko Ba tzorde Teknikoa (AAJNBT), International Air Transport Association (IATA) eta, azkenik, Nazioarteko Hegazkineria Zibilaren Erakundea (NHZE). Lehen dabizikoak Varsoviako Hitzarmenaren (1929ko urriaren 12an egindakoaren) testua prestatu zuen. Hitzarmen horrek aireko garraioari buruzko arau batzuk bateratu ditu (Espainiak 1930eko martxoaren 31n berretsi zuen hitzarmen ho ri). Hitzarmen horrek lehenengo aldaketa izan zuen Hagan, 1955. urtean. Ge roago, 1975. urtean Montrealen egindako protokoloek (1, 2 eta 4 garrenak) berriro aldatu zuten hitzarmen hori (Espainiari 1984. urtean eman zaio proto kolo horiek berresteko baimena). Espainiak, gainera, horren protokolo gehi garriak (1 eta 2 garrenak) berretsi ditu, eta horiek 1997ko ekainaren 20an argitaratu dira EAOn. Bigarren erakundeak ÂŤGarraioaren Baldintza OrokorÂť berriak ezarri zituen 1971. urtean, Genevan egindako bileran. Baldintza horiek ordeztu egin zituzten 1949. urtean ezarritakoak. Hirugarren erakundeak, bes talde, ez du oraindik ere nazioarteko erabereko testurik egin. Hala Merkataritzako zuzenbidea

ere, batera tze hori lortzeko elkarlanean ari da eta, bide horretatik, hainbat eranskin egin ditu 1944an Chicagon egindako Hegazkineria Zibilaren Nazioarteko Hitzarme narentzat. Varsoviako Hitzarmenaz gain, Espainiak Erromako Hitzarmenak ere be rretsi ditu. Aurrenekoa, 1933ko maiatzaren 29koa, «aireontzien aurrearretazko enbargoaren inguruko arau batzuen bateratzeari» buruzkoa (Espainiak 1933ko uztailaren 2an berretsi zuen). Hurrena, 1952ko urriaren 7koa, «atzerriko aire ontziek gainontzekoei lurrazalean eragindako kalteen inguruko arauen batera tzeari» buruzkoa (Espainiak 1957ko martxoaren 1ean berretsi zuen hitzarmen hori, eta 1958ko otsailaren 4an jarri zen indarrean). Horrez gain, Espainiak berretsi ditu ondoko hitzarmenak ere: Hegazkineria Zibilaren Hitzarmena; hi tzarmen hori Chicagon egin zen, 1944ko abenduaren 7an (Espainiak 1947ko otsailaren 21ean berretsi zuen hitzarmen hori). Tokioko Hitzarmena; hitzarmen hori 1963ko irailaren 14an egin zen, eta aireontzien barruan egindako urratzeei zein beste egintza batzuei buruzkoa da (Espainiak 1969ko abuztuaren 25ean berretsi zuen hitzarmen hori). Era berean, Espainiak aireontzi zibilen merkataritzari buruzko akordio an parte hartu du; akordio hori Genevan egin zen, 1979ko apirilaren 12an. Bu katzeko, 1985eko urtarrilaren 1ekoak dira akordioaren eranskinari egindako azken aldaketak. BIBLIOGRAFIA A) Lan orokorrak.—ABRAHAM: Das Seerecht, 4. argitaraldia, Berlin, 1974; IDEM: Das Recht der Luftfahrt, 2 liburuki, Kolonia, 1960–1966; AMBROSINI: Corso di diritto aeronautico, 2 liburuki, Erroma, 1933–1935; IDEM: Istituzioni di diritto aeronautico, Erroma, 1939, gaztelaniaz argitaratua, Buenos Aires, 1949; ARROYO: Estudios de De recho marítimo, 1985; IDEM: Convenios internacionales marítimos, 3 liburuki, Bar tzelona, 1986; BALLARINO: Diritto aeronautico, Milan, 1983; BALLARINO eta BUSTI:

Manuale di diritto aeronautico e spaziale, Milan, 1988; BAUZA ARAUJO: Tratado de Derecho aeronáutico, 2 liburuki, Montevideo, 1977; BERLINGIERI, F.: Corso di Diritto marittimo (Parte generale), Milan, 1981; BRUNETTI: Diritto marittimo privato italia no, 4 liburuki, Torino, 1929–1938; IDEM: Manuale del diritto della navigazione marittima e interna, Padua, 1947; CAMARDA: Lezioni di diritto della navigazione, Pa lermo, 1975; CHAUVEAU: Droit aérien, Paris, 1951; IDEM: Traité de droit maritime, Paris, 1958; CHORLEY eta GILES: Shipping Law, 8. argitaraldia, Londres, 1987, SÁN CHEZ CALEROk 4. argitaraldiari egindako gaztelaniazko itzulpena, Bartzelona, 1962; DESJARDINIS: Traité de droit commercial maritime, Paris, 1910–1916; DE SMET: Droit maritime et droit fluvial belges, 2 liburuki, Brusela, 1971; EIZAGUIRRE (koord.): Jornadas de Derecho Marítimo, Donostia, 1997; FERRARINI eta RIGHETTI: Appunti di diritto della navigazione, 3 liburuki, 2. argitaraldia, Torino, 1983; GAMECHOGOICOE CHEA: Tratado de Derecho marítimo español, 5 liburuki, Bilbo, 1941–1945; GAY DE MONTELLA: Principios de Derecho aeronáutico, Buenos Aires, 1949; GILMORE eta BLACK: The Law of Admiralty, New York, 1975; GRIGOLI: Sistema di diritto della navigazione, Bari, 1979; IDEM: Diritto della navigazione, Torino, 1982; GRIME: Shi pping Law, 2. argitaraldia, Londres, 1992; IDEM: Derecho marítimo, I, Bartzelona, 1984; IDEM: Derecho marítimo, II, 2 liburuki, Bartzelona, 1988; HERNÁNDEZ IZAL: Derecho Marítimo, III. liburukia, 3 bolumen, Bartzelona, 1995; HILL: Maritime Law, 3. argitaraldia, Londres, 1989; JUGLART (PONTAVICE, DUTHEIL DE LA ROCHÈRE eta MILLERen laguntzarekin): Traité de Droit aérien, 2. argitaraldia, Paris, 1989; LE FEBVRE D’OVIDIO, PESCATORE eta TULLIO: Manuale di diritto della navigazione, 7. argitaraldia, Milan, 1990; LE GOFF: Manuel de droit aérien (Droit privé), Paris, 1961; LOWENFELD: Aviation Law, 2. argitaraldia, New York, 1981; MATEESCO eta MA TTE: Traité de droit aérienaéronautique, Paris, 1980; MCNAIR: The Law of the Air, 3. argitaraldia, Londres, 1964; PELÁEZ: Historia del Derecho de la navegación. I, Bartzelona, 1994; PRÜSSMANN eta RABE: Seehandelsrecht, 3. argitaraldia, Munich, 1992; RICHTER eta HANNES: Seehandelsrecht, Berlin, 1977; RIGHETTI: Trattato di diritto maritimo, Padua, 1990; RIPERT: Droit maritime, 3 liburuki, 4. argitaraldia, Paris, 1950– 1954; ROBINSON: Handbook of Admiralty Law in the United States, St. Paul, 1939; RODIÈRE: Traité général de droit maritime, 8 liburuki, Paris, 1967–1983; IDEM: Droit maritimes, 9. argitaraldia, 1982; RODIÈRE eta PONTAVICE: Droit maritime, 11. argitaraldia, Paris, 1991; SCHAPS eta ABRAHAM: Das Seerecht in der Bundes republik Deutschland, 4. argitaraldia, 2 liburuki, Berlin, 1978; SCHLEGELBERGER eta LIESECKE: Seehandelsrecht, 2. argitaraldia, BerlinFrankfurt, 1964; SCHLEICHER, REYMANN eta ABRAHAM: Das Recht der Luftfahrt, 3. argitaraldia, Kolonia, 1960; SCIA LOJA: Sistema del Diritto della navigazione, 3. argitaraldia, Erroma, 1933; SHAWCROSS eta BEAUMONT: Air Law, 2 liburuki, 4. argitaraldia, Londres, 1983; SIEVEKING: Das deutsche Seerecht, Hanburgo, 1907; SIMONE: Compendio de Derecho de la Navega ción, Buenos Aires, 1987; SMEESTER eta WINKELMOLEN: Droit maritime et droit fluvial,

Merkataritzako zuzenbidea

3. liburuki, 2. argitaraldia, Brusela, 1929–1938; SHOENBAUM: Admiralty and Maritime Law, St. Paul (Minn.), 1989; SOHN eta GUSTAFSON: The Law of the sea, St. Paul (Minn.), 1984; TANTIN: Droit maritime, Paris, 1978; TAPIA SALINAS: Curso de Derecho aeronáutico, 2 liburuki, Bartzelona, 1980; IDEM: Derecho aeronáutico, 2. argitaraldia, Bartzelona, 1993; VIGIER DE TORRES: Derecho marítimo, 3. argitaraldia, Madril, 1977; WERNER: Traité de droit maritime général, Geneva, 1964; ZENBAIT AUTORE: La re forma del Derecho marítimo. Congreso de Bilbao de 1993, Bilbo, 1995. B) Gai bakarreko lanak.—ALONSO LEDESMA: «La aplicación en España del Con venio de Bruselas de 1926 sobre privilegios marítimos», in RDM, 1990, 95. or. eta ondorengoak; IDEM: Los privilegios marítimos, Madril, 1995; ARIAS BONET: «Derecho marítimo en las Partidas», in RDM, 1966, 99. zk., 91. or. eta ondorengoak; ARROYO: «Oportunidad y vigencia de la teoría general del Derecho de la navegación», in REM, IX (1980), 9. or. eta ondorengoak; IDEM: «Derecho marítimo», in ADM, I, 1981, 1. or. eta ondornegoak; IDEM: «Reflexiones en torno a la Ley de puertos del Estado y Marina mercante», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3671. or. eta ondorengoak; ASQUINI: «Sull’autonomia del diritto marittimo», in Scritti giuridici, Padua, 1936, I, 81. or. eta ondorengoak; CARBONE: La disciplina giuridica del traffico marittimo internazionale, Bolonia, 1982; CHAUVEAU: «Le Droit maritime en révolution», in Estudios GARRIGUES, Madril, 1971, II, 183. or. eta ondorengoak; FERNÁNDEZGUERRA: «Aspectos parcia les de la Ley de Puertos del Estado y de la Marina Mercante de 1992», in RGD, 1994, 463. or. eta ondorengoak; GAETA: Le fonti del diritto della navigazione, Milan, 1965; IDEM: «Formazione e carattere del codice della navigazione», in Scritti SCIALOJA, Bolo nia, 1952, I, 45. or. eta ondorengoak; GIRÓN TENA: «Problemas en torno al estado actual de nuestra legislación marítima», in Estudios Deusto, 1975, 215. or. eta ondo rengoak; MANCA: Commento alla Convenzioni internazionali marittime, 3 liburuki, Milan, 1975; MAPELLI: Tratado de Derecho aeronáutico y del espacio, Madril, 1978; MENÉNDEZ, A.: «La unificación internacional del Derecho marítimo», in Estudios BARCIA TRELLES, Donejakue Compostelakoa, 1958, 485. or. eta ondorengoak; MENÉN DEZIGLESIAS: Código de las Leyes marítimas, Madril, 1980; MENÉNDEZ REXACH: «Los servicios portuarios», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3927. or. eta ondorengoak; PASCUAL QUINTANA: «El Derecho mercantil y el Derecho de la navegación», in RGLJ, 1958, 363. or. eta ondorengoak; PESCATORE: «Oggetto e limiti del diritto della na vigazione», in Scritti SCIALOJA, Bolonia, 1952, I, 191. or. eta ondorengoak; POLO: «Tra dición y modernismo en el Derecho marítimo», in REDM, 1966–67, 5. liburuxka, 89. or. eta ondorengoak; PONTAVICE: «La evolución del Derecho del mar y del Derecho marítimo», in ADM, 1981, 61. or. eta ondorengoak; QUENEUDEC: Conventions mari times internationales, Paris, 1979; RINALDI: Studi di diritto aeronautico, Milan, 1977; RIPERT: «Le particularisme du droit maritime dans l’unification internationale de ce droit», in Studi VIVANTE, Erroma, 1931, II, 159. or. eta ondorengoak; IDEM: «Les

procédés de l’unification internationale du droit maritime», in Scritti SCIALOJA, Bolo nia, 1952, I, 223. or. eta ondorengoak; RUBIO: «Derecho marítimo y derecho aéreo», in ADC, 1952, 552. or. eta ondorengoak; RUIZ SOROA: Manual de Derecho Marítimo. El buque, el naviero, el personal auxiliar, Oñati, 1990; SANTOS: «En torno a la delimi tación del Derecho marítimo», in Estudios I. SERRANO, Valladolid, 1965, II, 437. or. eta ondorengoak; SCIALOJA: «La sistemazione scientifica del diritto marittimo», in RDC, 1928, I, 1. or. eta ondorengoak; TAPIA SALINAS: Trabajos de Derecho aeronáutico y del espacio, Madril, 1978; URÍA: «En torno a la reforma de la legislación marítima», in Estudios GARRIGUES, aip., I, 431. or. eta ondorengoak; VICENT CHULIÀ: «La reforma del Estado y de la Administración Pública en materia de navegación marítima», in ADM, 1981, 177. or. eta ondorengoak.

Merkataritzako zuzenbidea

§ LXXII. ONTZI ETA AIREONTZIEN ESTATUTU JURIDIKOA LABURPENA: I. ONTZIA.—1108. Kontzeptua eta izaera juridikoa.—1109. Ontzia ren naziokotasuna eta ontzia banderapean jartzea.—1110. Ontziaren publizitatea.— 1111. Ontzien sailkapena.—II. ONTZIAREN JABETZA.—1112. Oharbide oroko rrak.—1113. Jabetza eskuratzeko moduak.—1114. Zuzenbide pribatuko eskuraketa moduak.—1115. Zuzenbide publikoko eskuraketa moduak.—III. ONTZIAREN JABA RIKIDETZA.—1116. Kontzeptua eta ezaugarriak.—1117. Jabarikidetzaren jardunbideari buruzko eraentza.—IV. ONTZIAREN GAINEKO BERME ESKUBIDEAK.—1118. Itsas hartzekodunen pribilejioak.—1119. Ontzien gaineko hipoteka.—1120. Ontzien gai neko hipoteka Espainiako Zuzenbidean.—1121. A) Ontzien gaineko hipoteka kontra tua.—1122. B) Ontzien gaineko hipoteka eskubide erreala.—1123. Ontzien pribilejio, hipoteka eta enbargoari buruzko nazioarteko arauketa.—V. ONTZIAK EGITEKO KON TRATUA ETA ONTZIEN SALEROSKETA KONTRATUA.—1124. A) Ontziak egiteko kontratua. Kontzeptua.—1125. Kontratuaren izaera juridikoa.—1126. Kontratuaren ondoreak.—1127. B) Ontzien salerosketa kontratua. Oharbide orokorrak.—1128. Borondatezko salmenta.—1129. Derrigorrezko salmenta.—VI. AIREONTZIA.— 1130. Aurretiazko oharbideak.—1131. Kontzeptua eta izaera juridikoa.—1132. Aire ontziaren naziokotasuna.—1133. Aireontzien publizitatea eta sailkapena.—1134. Aireontziaren jabetza.—1135. Aireontziaren gaineko berme eskubideak. Nazioarteko arauketa.—1136. Aireontziak egiteko kontratua eta aireontzien salerosketa kontratua.

I. ONTZIA 1108. Kontzeptua eta izaera juridikoa.—Esangura teknikoan, itsas edo ibai nabigaziorako destinatzen den eraikina da ontzia. Orokorrean, gaur egungo antolamendu juridiko positiboek ideia horri heldu diote, ontziaren kontzeptu juridikoa zehazteko. Espainiako antolamendu juridikoan, Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiak ontzien definizioa jasotzen du 146. artikuluan, Merkatari tza Kodeak utzi duen hutsunea betez (artikulu hori indarrean dago modu ira gankorrean; ikus Merkataritzako Erregistroari buruzko 1997ko uztailaren 19ko Araudiaren hamahirugarren xedapen iragankorra). Artikulu horrek hurrengoa ezartzen du: Merkataritzako zuzenbidea

«Merkataritza Kodearen eta araudi honen ondoreetarako, ontzi tzat hartzen dira kabotaje edo itsaso zabaleko nabigaziorako destinatzen diren itsasontziak eta, horiekin batera, dike flotakorrak, pontoiak, dragak, gangilak eta itsas edo ibai merkataritza zein industriarako destinatzen den edo destina daitekeen beste edozein makineria flotakor». Bistan denez, definizio horrek on tziaren esangura teknikoa gainditzen du. Batetik, edozein «makineria flotakor» sartzen du ontziaren kontzeptuaren barnean, makineria hori nabigaziorako era bil daitekeen ala ez kontuan hartu gabe. Bestetik, itsas edo ibai merkataritza nahiz industriarako destinatzen diren makineria flotakorrez gain, zerbitzu ho rietarako «destina daitezkeen»ak ere sartzen ditu kontzeptu horren barruan. La burbilduz, merkataritzako nabigaziorako (itsas edo ibai nabigaziorako) destina daitekeen itsasontzi edo makineria flotakorrak eskura dezake ontziaren izaera juridikoa. Ontzia gauza konposatuen kategorian sartzen da, eskubideak bere gain har ditzakeen ondasun edo gauza gisa. Ontzia, bada, hainbat zati edo osagaik (gau za bakunek) osatzen dute. Zati edo osagai horiek bereizi egin daitezke, baina horien arteko loturak osotasun organikoa sortzen du, ikuspuntu juridikotik ba tasun gisa hartzen dena, hain zuzen. Horretara, ontziaren kontzeptuak horren osagai eta gehigarriak hartzen ditu bere barnean. Osagaiak gauza konposatua (ontzia) osatzen duten zati nagusiak dira; zatiok bereizi edo banantzen badira, gauza horren izate bera ukitzen da (horien artean ditugu, besteak beste, kaskoa, makinak, lema, helizea eta abar). Gehigarriak, ostera, ontziari dagozkion gauza erantsi eta independenteak dira, baina ontziaren zerbitzurako destinatzen dira modu iraunkorrean (hala nola, aparailuak, salbamendu txalupak, agiriak etab.). Gauza zehatz bat ontziaren gehigarri gisa kalifikatzeko, beharrezkoa da gau za hori ontziaren zerbitzurako destinaturik egotea, eta destino hori iraunkorra eta egungo edo benetakoa izatea. Kalifikazio hori oso garrantzitsua da, ontzi ak eta horren gehigarriak osotasun juridiko baterakoia osatzen baitute. Hori dela bide, ontzia objektutzat duten egintza eta harreman juridikoak ontziaren gehigarrietara ere hedatzen dira,

horretarako itun berezirik egin behar izan ga be. Merkataritza Kodeak ideia edo kontzeptu horri heldu dio neurri handi bate an, eta ontzi aseguruaren barruan sartu ditu «makinak, aparailuak, hornidurak eta ontziari atxikitako guztia» (745. artikulua). Ildo beretik doaz Merkataritza Kodearen 576. artikulua (ontziaren salmentari buruzkoa) eta Ontzien gaineko Hipotekari buruzko Legearen 7. artikulua (ontziaren gain hipoteka eskubide erreala eratzeari buruzkoa). Edozein modutara ere, ontziaren gehigarrien barru an ez dira sartzen zama, armak, bizikaiak etab. (ikus aurretik aipatutako artiku luak). Azken horiek ez dira ontziaren gauza erantsiak, ontzia ustiatzeko gauza erantsiak baizik; ondorioz, ez dira sartzen osotasun juridiko baterakoi horren barruan. Beste alde batetik, ontzia gauza higikor gisa azaltzen da. Kalifikazio hori ontziaren izaerari egokitzen bazaio ere, ahuldu egin da modu nabarian, ontzien merkataritzaren segurtasun eskakizunak oinarri harturik. Erdi Aroan hasitako joerari eutsiz, Merkataritza Kodeak «ontziek, Zuzenbidearen ondoreetarako, ondasun higikorren izaera» dutela adierazi arren, arau horren salbuespena ere jaso du; horren arabera, ontzien izaera horrek aldaketak edo murrizketak izan ditzake kodearen beste manu batzuetan. Hortaz, ondasun higiezinei buruz ko arau eta printzipioen eragina antzematen da ontzien inguruko gai batzuetan, berbarako, ontziaren jabetzari buruzko eraentzan (573. artikuluaren aginduz, ontzia eskualdatzeko, beharrezkoa da idatzizko agiria luzatu eta hori Erregis troan inskribatzea) edo ontziaren gaineko berme eskubideetan (MKren 580.etik 584.era arteko artikuluek ontziaren gaineko kreditu pribilejiatuak arautzen di tuzte; Ontzien gaineko Hipotekari buruzko Legearen 1. art.ak, bestalde, ontzia ondasun higiezina dela adierazi du hipotekaren ondoreetarako). 1109. Ontziaren naziokotasuna eta ontzia banderapean jartzea.—On tzi guztiak jarri behar dira estatu baten banderapean. Ontziaren naziokotasunak ontzi horrek estatu zehatzarekin duen lotura adierazten du. Hori dela eta, na Merkataritzako zuzenbidea

hitaezkoa da ontziaren naziokotasuna zehaztea, estatu desberdinetako ontzien artean sortzen diren nazioarteko gatazkak konpondu eta ontzi horiei aplikatu behar zaien arauketa zehazteko (ontziaren estatutu juridikopribatua, estatuko itsas industria babesteko arauketa, atzerritarrei ontzia saltzeko debekua etab.). Ontzia matrikulatu edo, bestela, estatu baten banderapean jarri behar da, ontziak naziokotasuna lor dezan. Espainian, bereizi egiten dira bi kontzeptu horiek. Horrela, atzerrian egin eta inportatzen diren ontzientzat banderapean jartze kontzeptua erabiltzen da. Espainian bertan egiten diren ontzientzat, aldiz, matrikulazio kontzeptua (gai hori 1989ko uztailaren 28ko Errege Dekretuak arautzen du; dekretu hori banderapean jartze, matrikulatze eta itsas erregistroa ri buruzkoa da). 1110. Ontziaren publizitatea.â&#x20AC;&#x201D;Ontzien garrantzi ekonomikoa, horien trafikoaren izaera eta euren inguruan gerta daitezkeen nazioarteko gatazkak aintzat hartuta, edozein unetan ezagutzeko modukoak izan behar dira ontziaren jabetza, naziokotasuna, kargak etab. Beste hitz batzuetan esateko, inguruabar edo datu horiek publizitate iraunkorra izan behar dute. Hori dela eta, legeria gehienek arreta bereziaz arautu dute Ontzien Erregistroa. Espainiako Zuzenbi dean, erregistro sistema bikoitzaren bitartez lortzen da publizitate hori: Ontzien Merkataritzako Erregistroa eta Ontzien Matrikula Erregistroa. Azken hori era maten da Merkataritzako Marinaren Zuzendaritza Nagusian eta horrek pro bintzietan dituen burutzetan. a) Ontzien Matrikula Erregistroa zerrenda izenez ezagutzen diren bedera tzi liburuk osatzen dute. Liburu horietan, ontziak erregistratzen dira, euren jatorri eta jardueraren arabera (1989ko uztailaren 28ko EDren 4.1. art.). b) Ontzien Merkataritzako Erregistroa publizitatearen ondore juridiko pribatuekin lotzen da. Erregistro horren inguruan, ondoko arauak izan behar dira gogoan: 1989ko uztailaren 25eko Legearen azken xedapenetatik bigarrena eta Merkataritzako Erregistroari buruzko

1997ko uztailaren 19ko Araudiaren hamahirugarren xedapen iragankorra. Azken horren arabera, modu iraganko rrean indarrean daude Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudia ren 10. artikulua, eta 145.etik 190.era artekoak. Artikulu horiei helduz, datu hauek jaso behar ditu Merkataritzako Erregistroak: Espainian matrikulaturiko ontziak; egin bidean dauden ontziak, horiek hipotekatu egiten direnean; ontzien jabetza aldaketak; eta, azkenik, ontziaren gaineko kargen eraketa, aldaketa eta kitapenak (1956ko MEAren 145. art.). Erregistro hori bi liburuk osatzen dute: batak, inskripzio unean eginik dauden ontziak jasotzen ditu eta, besteak, une horretan egin bidean dauden ontziak. Liburu horiek itsasbazterreko probintzie tan dauden merkataritzako erregistroetan egin behar dira. Horrez gain, ba rrualdeko probintzietan dauden merkataritzako erregistroetan ere egingo dira liburuok, baldin eta hori egokitzat jotzen bada, probintzia horretan dagoen na bigazio zerbitzua kontuan izanda (1956ko MEAren 10 eta 14. artikuluak). On tziaren inskripzioa egiteko, Itsas Erregistroan egindako matrikula hartzen da oinarritzat. Horretarako, ontziaren matrikula edo idazpenaren kopia ziurtatua aurkeztu behar da Merkataritzako Erregistroan. Kopia hori Merkataritzako Ma rinaren probintziako buruak luzatu behar du, hots, ontzia zein lekutan matri kulatu eta leku horretako probintziako buruak (1956ko MEAren 149. art.). Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiak xehetasun handiaz arautzen ditu ontziaren jabetza, eskualdaketa eta kargen inguruko inskripzioak, bai eta ontziaren jabariaren inguruan ezarritako mugapenak ere (ikus 147.etik 156.era arteko artikuluak, eta 159.etik 165.era artekoak). Era berean, araudi horrek aurrearretazko idaztoharrak onartzen ditu zenbait kasutan (148, 157 eta 158. artikuluetan). Azkenik, inskripzio idazpenen edo aurrearretazko idaztoha rren idazpenen kitapena arautzen du. Idazpenok pertsona baten mesedetan egi ten dira eta, ondorenez, pertsona horren adostasuna behar da eurok kitatzeko (167.etik 174.era arteko art.ak). Merkataritzako zuzenbidea

1111. Ontzien sailkapena.â&#x20AC;&#x201D;Trafikoaren eskakizunak eta ontzien balioa zehazteko beharrezkoak diren ezaguera teknikoak aintzat hartuz gero, nabaria da ontzien sailkapenak duten garrantzia eta konplexutasuna. Ontzigile, asegu ratzaile eta pleitemaileek ontzien balio eta baldintza zehatzak zeintzuk diren jakiteko beharrizana dute. Beharrizan horrek bultzaturik, sozietate espeziali zatu batzuk sortu dira. Sozietateon eginkizun nagusia ontzien kotizazio ba lioa zehaztea da, kasuan kasuko sailkapen ziurtagiria emanez. Sozietate horiek ontziak sailkatzeko sozietate izena jaso dute. Sozietate horien jarduerak izugarrizko ospe edo arrakasta lortu du eta, ho rren ondorioz, eurek emandako irizpenek onespen orokorra dute ontzien trafi koan. Are gehiago, irizpen horiek nolabaiteko aintzatespen ofiziala lortu dute herrietako legerietan. Denborak aurrera egin ahala, sozietate horiek zabaldu egin dute euren jarduera eremua. Horrela, sailkapenaz gain, ontziaren arakake ta zerbitzuak ere gauzatzen dituzte, ontziak nola egiten diren zainduz eta al dizka horien egoera ikuskatuz. Hainbat eta hainbat dira ontziak sailkatzeko sozietateak, baina horien artean ondoko biak azpimarratu behar ditugu: Lloydâ&#x20AC;&#x2122;s Register eta Bureau Veritas. Bi sozietateak mundu osoan dira ezagunak eta, gainera, horien eragina oso nabaria da nazioartean. Lehenengoa Ingalaterra ko sozietatea da, eta 1834. urtean eratu zen, aseguratzaile eta ontzijabeen bi erregistrok bat egitearen ondorioz. Bigarrena, aldiz, Frantziako sozietatea da; sozietate hori Belgikan eratu zen 1828. urtean eta, geroago, Parisen finkatu zuen bere egoitza, 1832. urtean. Ontziak sailkatzeko sozietateen jardueraren inguruan, hauxe da eztabaida gehien eragin duen gaia: zein den sozietate horien erantzukizuna, eurek ematen dituzten ziurtagiri edo irizpenen ondorioz, eta sailkaturiko ontzien erregistro eta aurkibideen publizitatearen ondorioz. Sozietateok erantzukizun horretatik aske geratzeko ahalegina egiten dute; horretarako, zenbait klausula ezartzen di tuzte estatutuetan, alegia, euren agente edo ikuskatzaileek egin

ditzaketen oke rren ondoriozko erantzukizunetik askatzeko klausulak. Zernahi gisaz, sozietate horiek sozietate profesionalak dira, eta benetako monopolioa lortu dute jardue ra horren barruan. Hori oinarri harturik, klausula horiek duten balioa ere ezta baidagarria izan daiteke. Joera nagusia da klausulok ez onartzea sozietatearen eta horren bezeroen arteko harremanetan, falta arinen kasuan izan ezik. Sozie tateak gainontzekoekin dituen harremanetan, bestalde, ez dira klausula horiek aplikatzen, kontraturik ez badago behinik behin. Horrela, kontratutik kanpoko erruaren gaineko arau eta printzipioen menpe geratzen da sozietateak izan de zakeen erantzukizuna. II. ONTZIAREN JABETZA 1112. Oharbide orokorrak.â&#x20AC;&#x201D;Ontzia ondasun higikorra da sui generis, eta horrek eragina du ontzien jabetzari buruzko eraentzan. Merkataritza Kodearen 573. artikuluaren esanetan, jabetza eskubidea ida tzizko agirian jaso eta Erregistroan inskribatu behar da, eskubide hori gai nontzekoen aurka baliarazteko. Arau horren ondorioz, indarrik gabe geratzen dira ondasun higikorrei buruzko arauak (KZren 464. artikulua, bereziki). For ma betekizun horien (idatzizko agiri eta Erregistroko inskripzioaren) bitartez, bermatu egiten dira ontziaren inguruan jokoan dauden interes garrantzitsuak. Edozelan ere, ontziaren jabetza eskuratzen denean modu zehatz batzuen bidez (hala nola, usukapioaren bidez edota norberaren kontura egindako erai kinaren bidez), ez da beharrezkoa idatzizko agiririk luzatzea, eskakizun hori ez datorrelako bat jabetza eskuratzeko modu horiekin. Halakoetan, dena den, behin jabetza eskuratu eta gero, Merkataritzako Erregistroan inskribatu behar da, publizitate ondoreak sor daitezen. Bestalde, eta Merkataritzako Erregistroa Merkataritzako zuzenbidea

ri buruzko 1956ko Araudiak ezartzen duenez (147. art.), nahitaezkoa da, oro har, ontzien inskripzioa Erregistroan egitea. Horrez gain, ontzien jabeek beste zenbait tituluren inskripzioa egin dadin eskatu behar dute, alegia, ontzien ja betza eratu, eskualdatu, aldatu edo adierazten duten egintza eta kontratuei, eta horien gain eratutako eskubide errealei buruzko tituluak. Azkenekoz, bertan inskribatu beharko dira ontzien jabetzaren mugapenak jasotzen dituzten titu luak ere. 1113. Jabetza eskuratzeko moduak.â&#x20AC;&#x201D;Merkataritza Kodeak askatasun handia eman du, ontziaren jabetza eskuratzeko moduei dagokienez. Hori gora behera, badago nahitaez gauzatu behar den betekizun formala. Horren ildotik, inskribatu behar da ontziaren jabetza adierazten duen titulua, horrek gainontze koei begira ondoreak sor ditzan. Kodearen 573. art.aren arabera, ÂŤZuzenbideak aintzatetsitako bideetarik edozein erabilizÂť eskura daiteke ontzia. Horren ingu ruan, Kode Zibilak ezarritako arauketa orokorrera (jabetza eskuratzeko bide ak ezartzen dituen horretara, hain zuzen) jo behar dugu. Edonola ere, ontzia eskuratzeko bideak zenbait berezitasun ditu, Kode Zibilak ezarritako arauketa horri begira. Jakina denez, ontzien jabetza eskura daiteke Itsas zuzenbide pu blikoan ezarritako beste bide batzuk erabiliz ere. Bide batzuk eta besteak aipa tuko ditugu jarraian. 1114. Zuzenbide pribatuko eskuraketa moduak.â&#x20AC;&#x201D; Horien artean, on tziaren jabetza eskuratzeko bi modu bereizi behar ditugu: bata, jatorrizko esku raketa eta, bestea, eskuraketa eratorria. A) Jatorrizko moduen artean, ontzia egitea eta ontziaren usukapioa nabar mendu behar ditugu. a) Egite horrek gauza berriaren (ontziaren) sorkuntza da kar. Gauza berri horren jabea ontzigilea zein beste pertsona bat

izan daiteke; azken kasu hori gertatzen da, gauza berria beste pertsona baten kontura egiten denean. Merkataritza Kodearen 574. artikuluaren aginduz, ontzigileek aska tasun osoa dute, ontziak egiteko sistemari dagokionez. Artikulu horren ildo tik, ontziustiatzaile eta itsastarrek bete beharko dituzte Herri Administrazioak emandako lege eta araudiak, hain zuzen ere, nabigazio, aduana, osasun eta on tzien zein horien antzeko beste objektu batzuen segurtasunari buruzko arau ak. Xedapen horien artean, hurrengoak azpimarratu behar ditugu: Itsasoko Giza Bizitzaren Segurtasunari buruzko 1974ko Nazioarteko Hitzarmena eta horren protokoloa, 1978. urtean emana; Zama Lineei buruzko 1966ko apirilaren 5eko Nazioarteko Hitzarmena; eta, modu bertsuan ere, Ontzien Arakaketari buruz ko 1971ko urriaren 28ko Araudia. b) Usukapioaren bitartez, ontziaren jabetza eskuratzen da, legeak zehazturiko baldintzetan ontziaren edukitza izanez gero. Ontziaren jabetza eskuratzen da ÂŤhiru urtetan zehar etenik gabe eta onus tez izandako edukitzaren bidez, behar den bezala erregistraturiko titulu zuzena izanda. Betekizun horietako bat gauzatzen ez bada, hamar urteko etengabe ko edukitza behar izango da jabetza eskuratzekoÂť (573. art.). Manu horretan, ondasun higikor eta ondasun higiezinak eskuratzeko preskripzioaren printzipio ak aplikatzen dira aldi berean: lehenik, ondasun higikorren usukapioak dituen epe laburrak jasotzen dira (hiru edo hamar urte, kasuankasuan); hurrenik, ins kribaturiko titulua beharbeharrezkoa da, ondasun higiezinen usukapioan ger tatzen den bezala. B) Ontzia eskuratzeko modu eratorriei dagokienez, Espainiako sisteman ontzia eskuratzen da â&#x20AC;&#x201D;gainerako gauzak bezalaâ&#x20AC;&#x201D; jabaria eskualdatzen du ten negozioetarik edozeinen ondorioz, ontziaren traditio eta ematearen bidez (KZren 609. art.). Horren inguruan, ordea, zenbait berezitasun ditu ontziaren eskuraketak. Berezitasun hori ez dago jabetza eskuratzeko moduan (traditioa), ezpada horren oinarri diren negozioetan, batez ere, ontziak egiteko kontratue tan (ontzia ontzigileak ekarritako gaiekin egiten denean) eta Merkataritzako zuzenbidea

ontzien salerosketa kontratuetan. Geroago aztertuko ditugu kontratuok (ikus 1124.etik 1129.era arteko zk.ak). Aipatu berri ditugun bideok ontziaren jabetza modu eratorrian eskuratzeko bide arruntak dira. Edu berean, alde biko negozio juridiko berezi baten bidez ere ontziaren jabetza eskura daiteke. Negozio juridiko hori asegu ratutako gauzak aseguratzaileen esku uztean datza (ikus 1142. zk.). Negozio horrek garrantzi berezia du Itsas zuzenbidean. 1115. Zuzenbide publikoko eskuraketa moduak.â&#x20AC;&#x201D; Arrazoi publikoak direla bide, estatuak ontziaren jabetza eskura dezake. Jabetza eskuratzeko bide publiko horien artean ditugu, adibidez, atzemate, konfiskazio eta errekisizioa: a) Atzemate edo harrapaketaren bidez, estatuak etsaien ontziak eskuratzen ditu gerra garaian edo, inguruabar zehatz batzuetan, ontzi neutralak. Atzemate es kubide horrek nazioarteko arauketa izan du Hagako 1907ko Hitzarmenaren eta Londresko 1909ko Adierazpenaren bidez. Arauketa horien arabera, gainera, Atzemateen Nazioarteko Auzitegia sortu da. Auzitegi horrek, zenbait kasutan, ebatz ditzake estatuetako auzitegien erabakien aurka jarritako errekurtsoak. b) Konfiskazioa da estatuak jabetza eskuratzeko duen beste bide bat; konfiskazio hori zerga legeak edo aduanetako legeak betetzen ez direnean gauza daite ke. Kontrabandoari buruzko 1982ko uztailaren 13ko Legearen arabera, kontra bando delituak berarekin dakar delitu hori egiteko erabili diren garraiobideen komisoa, ondoko kasuetan izan ezik: garraiobide horiek delituan parterik hartu ez duen gainontzekoarenak direnean edo, auzitegiaren ustetan, zigor erantsia gehiegikoa denean konfiskaturiko garraiobidearen balioa eta kontrabandoko gaien zenbatekoak kontuan hartuta (5. art.). c) Errekisizioaren bidez, azkene koz, estatuak ontziaren jabetza eskuratzen du, beharrizan publiko, militar edo zibileko arrazoi larri edo presazkoak gertatzen direnean. III. ONTZIAREN JABARIKIDETZA

1116. Kontzeptua eta ezaugarriak.—Ontziaren jabetza hainbat pertsonak izan dezakete pro indiviso. Ontziaren jabarikidetza erakundea Erromako Zu zenbidean ezaguna bazen ere, erakunde horrek Erdi Aroan lortzen du benetako garrantzia. Erdi Aroko itsas bildumek ontziaren jabarikidetza itxuratu edo ze haztu dute, eta irizpide sendo horiek izan dira geroko kode modernoek jasota ko arauketaren oinarri. Erdi Aroaz geroztik, bada, hiru ezaugarri hauen menpe eratu da ontziaren jabarikidetza: a) ontziaren jabetza neurri bereko edo desber dineko kuota idealetan zatitzen da, hots, partaidekideei dagozkien zatietan; b) jabekideei lehenespeneko eskubidea aintzatesten zaie, gainerako partaidekide ek besterendu nahi dituzten kuotak eskuratzeko; c) erkidegoaren barne arau ketan, argi eta garbi adierazten da gehiengoaren printzipioa. Indarrean dagoen kodeak fisonomia tradizional horri eusten dio, jabarikidetzaren egitura eta jar dunbidea arautzeko (589. art. eta ondorengoak). Egiturari dagokionez, hauxe ezartzen du kodeak: «Bi pertsona edo gehiago merkataritzako ontziaren jabe badira, jabekideek konpainia sortu dutela uste izango da» (589.1. art.). Nolanahi den ere, erkidego hori ezin daiteke konpainia edo sozietate gisa kalifikatu. Ahalegin guztiak eginda ere, ontziaren jabarikide tza ezin izango litzateke sartu egungo antolamendu juridikoak arautzen dituen sozietate motetan. Sozietateak sortu aurretik ezagutzen da ontzien jabariki detza, eta horrek bere fisonomia tradizionalari eusten dio egungo itsas trafiko an. Artez esan izan den bezala, ontziaren jabarikidetza ez da konpainia, nahiz eta konpainia izena jaso. Alderantziz, ontziaren jabarikidetza erkidego berezia da, eta horrek ez du nortasunik. Ildo horretatik, «… jabarikidetza hori ez zaio osoosorik egokitzen, ez erromatarren ereduari, ezta germaniarrenari ere; on tziaren jabarikidetza horretan hainbat pertsonak erabiltzen dute ontzia. Horreta ra, ontziaren jabetza zati idealetan banatzen da, jabarikidetzaren arau klasikoen arabera. Ontzi hori jabekideen kontura erabiltzen Merkataritzako zuzenbidea

da itsas merkataritzan, eta ge hiengoaren borondatez hartzen dira erabakiak» (1955eko abenduaren 10eko epaia; epai horren edukia 1958ko otsailaren 22ko epaiak baieztatu du). 1117. Jabarikidetzaren jardunbideari buruzko eraentza.—Ontziaren jabarikidetzak gehiengoaren printzipioa du oinarri. Erabakiak hartzeko, beraz, beharrezkoa da botoa ematen duten partaidekideen gehiengo erlatiboa. Horre tara, «ontziaren jabetzan zatirik txikiena duenak boto bat emateko eskubidea du; gainerako jabekideen botoak proportzioz zehazten dira, hots, zenbat zati txiki izan eta hainbat boto dituzte jabekideok». Partaidekideak bi besterik ez direnean, «partaidetza edo zatirik handiena duenaren botoak erabakitzen du de sadostasuna; partaidetzak berberak direnean, zoriak erabakitzen du» (589. art.). Gutxiengoak nahitaez bete behar ditu gehiengoak hartutako erabakiak, bai administratzeko egintza hutsen inguruko erabakiak, baita erkidegoa desegin eta ontzia saltzearen gainekoak ere. Zernahi gisaz, gutxiengo horren bermerako, «ontziaren salmenta jendaurreko enkantearen bidez gauzatu behar da, Judizia mendu Zibilari buruzko Legeak ezarritako aginduen arabera, jabekideek aho batez beste edozer erabakitzen ez badute behinik behin; dena dela, ezin zaie kalterik egin 575. artikuluak jasotako eroslehentasun eta atzeraeskuratze esku bideei» (592. art.). Eroslehentasun eta atzeraeskuratze eskubide horiek arrotzei egindako sal mentetan bakarrik egikari daitezke (575. art.). Hori dela eta, partaidekide batek ontzia bere mesedetan erremata dadin lortzen badu enkantean, gainerako par taidekideek ezin dituzte eskubide horiek egikaritu, partaidekide horri begira. Jabekide guztiek euren kuoten arabera ordaindu behar dituzte ontzia kon pontzeko gastuak eta gehiengoak erabakitako bestelako gastuak; horrezaz gain, «ontzia mantendu edo hornitzeko gastuak ere ordaindu beharko dituzte, baldin eta gastuok beharrezkoak badira nabigaziorako» (591. art.). Dena den, bada gutxiengoa

bermatzeko beste bide bat ere; partaidekideak ez badatoz bat on tziaren konponketa edo hornidura gastuei dagokienez, gutxiengo hori osatzen duten partaidekideek uko egin diezaiokete euren partaidetzari. Hori gertatuz gero, «gainerako jabekideek eskuratu beharko dituzte partaidetza horiek, baina lagatako zatiaren (edo zatien) balioaren tasazioa egin behar du epaileak aldez aurretik» (592. art.). Kodearen arabera, azkenik, jabekideek lehenespeneko eskubidea dute on tzia pleitatzeko (593. art.). Ontziaren jabekideek erkidegoan ustiatzen badute ontzia, kudeatzaile bat izendatu behar dute. Horrek «ontziustiatzaile izaerarekin» ordezkatuko ditu ja bekideak (594. art.). Geroago azalduko dugu ontziustiatzailearen eta kudea tzaile den pertsona edo ontzikudeatzailearen erakundea (ikus, ildo horretatik, 1149. zk. eta ondorengoak). IV. ONTZIAREN GAINEKO BERME ESKUBIDEAK 1118. Itsas hartzekodunen pribilejioak.—Ontzia eta jabearen bestelako ondasunak dira hartzekodunen berme orokorrak. Itsas hartzekodunek ez dute lehenespenik edo egoera berezirik; beste hitz batzuetan esateko, itsas hartzeko dunak gainerako hartzekodun arruntekin pilatzen dira, euren kredituak kobra tzeko. Hartzekodunok, bada, zordunaren ondasun guztien gain egikari ditzakete euren eskubideak. Postulatu orokor horrek, ordea, badu salbuespenik. Itsas zuzenbide tra dizionalak pribilejio sistema jaso du. Horren arabera, itsas hartzekodun batzu ek berme berezia dute ontziaren eta pleiten gain (ontziondarearen gain), euren kredituak lehenespenez kobratzeko, ontziustiatzailearen gainerako hartzekodu nek baino lehen. Jakina denez, ontziustiatzaileak erantzukizun mugatua du, bere industria gauzatzean hartutako betebeharren ondorioz. Hori oinarri hartu rik, pribilejioen sistema berezia eratu da, erantzukizun mugatu Merkataritzako zuzenbidea

horren ondoreak jasan behar dituztenei babes berezia emateko. Gaur egungo lege joerek itsas pribilejio horiek murriztu eta mugatzen dituzte, hipotekaren intereserako. Dena dela, zenbait kredituk pribilejio egoera hori dute oraindik ere, lehenespeneko titulu izanik. Joera tradizionalari helduz, Merkataritza Kodeak modu oso zabalean arau tzen du itsas pribilejioen sistema. 580. art.aren arabera, pribilejioa lehentasun eskubidea da, alegia, hartzekodunei ordaintzeko egiten den judizio bidezko sal mentan lehentasunez kobratzeko eskubidea. Kodeak lehentasun hurrenkera hau ezartzen du kredituen artean: 1) Herri Ogasunaren mesedetan eratutako kredi tuak. 2) Prozeduraren judizio kostuak. 3) Pilotaje, tonelaje eta itsasoko edo beste portuetako eskubideak. 4) Ontziko gordailuzain eta zaintzaileen alokai ruak, bai eta ontzia artatzeko egiten diren gastuak ere (ontzia portuan sartzen denetik berori saldu arte). 5) Ontziaren aparailu eta hornidurak zaintzeko bil tegiaren alogera. 6) Azken bidaia dela eta, kapitainari eta tripulazioari zor zaiz kien soldatak. 7) Ontzia konpontzeko, kapitainak saldu dituen efektuen (zama osatzen duten efektuen) ordainketak. 8) Azken saltzaileari ordaindu ez zaion prezio zatia, ontzia egiteko gaien eta laneskuaren ondoriozko kredituak (ontzia nabigazioan aritu ez denean), eta azken bidaian ontzia konpondu eta bizikai na hiz erregaiez hornitzeko gastuen ondoriozkoak. 9) Bidaia egin baino lehen edo bidaia bitartean, ontzien izakinen araberako mailegu bidez jasotako zenbate koak eta aseguruaren prima. 10) Zamatzaileei zor zaien kalteordaina, kon tsignatarioei eman ez zaizkien gaien â&#x20AC;&#x201D;ontziratutako gaienâ&#x20AC;&#x201D; ondorioz edota izandako matxuren ondorioz, baldin eta ontziak badu matxura horien gaineko erantzukizuna. Zernahi den ere, Ontzien gaineko Hipotekari buruzko Legeak aldatu egin du kodeak ezarritako lehentasun eskubidearen norainokoa. Geroago aztertuko dugu ontziaren hipotekari lotutako lehenespen eskubidea (ikus 1122. zenbakia). Merkataritza Kodearen arabera, itsas hartzekodunen pribilejioa ez da lehe

nespeneko eskubidera mugatzen. Pribilejioaren esangura hori gaindituz, pertse gitze eskubidea jarri da itsas hartzekodunen eskuetan; eskubide hori egikarituz, diru bihurtzen dira gauzak. Hori dela bide, ontziaren gaineko benetako berme erreal gisa eratzen da itsas pribilejioa. 584. artikuluaren harira, 580. artikuluak jasotako kredituei lotzen zaizkien ontziak enbargatu eta saldu egin daitezke judizio bidez, ontziak eurak dauden portuan eta edozein hartzekodunek hala es katuta. Ontzia itsasoratzeko zamaturik egon eta itsasoratzeko idatzagiri guzti ak dituenean, zail gertatzen da eskubide hori egikaritzea. Halakoetan, espe dizioan interesa dutenek kalteak izan ditzakete eta, kalteok saihesteko, ondokoa ezarri du 584. artikuluak: ÂŤâ&#x20AC;Ś bidaia horretan, ontzia atondu eta hornitzeko zo rren ondorioz bakarrik gauza daiteke enbargoa; hala ere, enbargoa amaitu egin go da, baldin eta espedizioan interesaturiko edonork fidantzarik ematen badu, nabigazio patenteak ezarritako epean ontzia itzuliko dela bermatzekoÂť. Itsas hartzekodunen eskubideak (ontziaren aurkako eskubideak) azkendu egiten dira, jendaurreko enkantean eta judizio bidez egindako salmentaren es kritura eman eta hori Merkataritzako Erregistroan inskribatu eta gero. Salmenta borondatez gauzatzen bada ontzia bidaia bitartean dagoenean, eskubideek inda rrean iraungo dute hiru hilabetetan zehar, salmenta hori Erregistroan inskribatu edota ontzia itzuli denetik zenbatzen hasita (582. art.). 1119. Ontzien gaineko hipoteka.â&#x20AC;&#x201D;Itsas kreditua emateko bide tradizio nala izan da ontziko izakinen araberako mailegua (ikus 1220. zk.). Mailegu horrek, ordea, zenbait eragozpen dakartza eta, era berean, askiez gerta daite ke. Ondorenez, ontzien gaineko hipoteka erakundea sortu da, ontziaren gaineko kreditu erreala eratzeko beharrizana asez. Ezaguna denez, hipoteka ondasun higiezinen gaineko berme eskubide gisa eratu da betidanik eta, ontziak ondasun Merkataritzako zuzenbidea

higikorren izaera duela aintzat hartuta, nolabaiteko zailtasun teknikoak gainditu behar izan dira. Hori dela eta, anto lamendu juridiko askotan, ontziaren bahia azaldu da lehendabizi. Bahiak, hala eta guztiz ere, zailtasun edo eragozpen garrantzitsua du, bere barruan baitago gauzaren (ontziaren) edukitza hartzekodun pignoratizioari eskualdatzeko zail tasuna. Eragozpen edo zailtasun horiek konpontzen ahalegindu eta gero, an tolamendu juridikoek hipotekaren konponbideari heldu diote. Horrela, edukitza lekualdatzearen ordez, inskripzioa egiten da Erregistro publikoan. Horren ario ra, ontzia ondasun higiezina dela adierazi izan da, hipotekaren ondoreetarako (OHLren 1. art.). Edozein modutara ere, onartu behar da praktikan erakunde horrek ez duela nahi besteko garapenik izan. Batetik, estatuak laguntzak ematen ditu ontziak egiteko eta, horrez gain, nabigazio konpainia handiek kapitalak eskuratzeko abantaila handiagoak lortzen dituzte beste prozedura batzuen bidez (esaterako, betebeharren jaulkipena, kapitalaren gehikuntza etab.). Horren ondorioz, ontzi en gaineko hipotekak garrantzia galdu du kreditua emateko tresna gisa. Bes tetik ere, eta beste kreditu pribilejiatuen lehenespena dela eta, hipoteka horrek bigarren mailako garrantzia du lehentasun hurrenkeran; zentzuzkoa denez, ho rrek ere eragin handia du, ontzien gaineko hipotekaren erabileraren inguruan. Dena den, ontziak egin bidean daudenean, askotan eratzen dira horien gaineko hipotekak, ontzien kredituei buruzko legeriak agindutakoaren arabera. 1120. Ontzien gaineko hipoteka Espainiako Zuzenbidean.â&#x20AC;&#x201D;Espainiako Zuzenbide hipotekarioa eratzen duten printzipioak oinarri harturik, Ontzien gaineko Hipotekari buruzko 1893ko abuztuaren 21eko Legeak arlo horren gai neko arauketa ezarri du, Merkataritza Kodearen hutsuneak betez. Legeak bi ikuspuntutatik arautzen du erakunde hori, kontratu gisa eta eskubide erreal gisa, hain zuzen. Hurrengo epigrafeetan aztertuko ditugu bi ikuspuntu horiek. 1121. A) Ontzien gaineko hipoteka kontratua.â&#x20AC;&#x201D;

Kontratu horren osa gai pertsonalak hartzekodun eta zordun hipotekarioak dira. Hipoteka eratze ko gaitasuna, bestalde, arau orokorrek ezartzen dute (legearen 4. artikulua). Ontziaren jabekidetza kasuan, ontziaren hipotekak gainditu egiten ditu admi nistratzeko egintzaren muga arruntak. Hortaz, ontzia hipotekatu edota bazkide kudeatzaileari hipotekaren eraketarako ahalorde berezia emateko, beharrezkoa da partaideen gehiengoak horren aldeko botoa ematea (legearen 5. art., eta MKren 589. art.). Osagai errealei dagokienez, legearen 1. artikuluak ez du zalantza izpirik uzten. Horren arabera, ontzien gain bakarrik era daiteke hipoteka hori. Hala ere, bada berezitasunik: egindako ontziaren gain nahiz egin bidean dagoenaren gain ere osa daiteke ontzien gaineko hipoteka (legearen 5 eta 16. art.ak, eta 1956ko MEAren 151. art.). Ontzia egin bidean dagoenean, horren gaineko hi poteka eratzea oso bide eragingarria da, ontziak egiteko industria garatzeko. Legearen arabera, hipoteka hori onar dadin, beharrezkoa da kaskoa egiteko ba lio osoaren herena inbertitzea (16. art.). Ontzien gaineko hipoteka kontratua, azkenik, kontratu formala da. Kon tratu hori baliozkoa izateko, idatziz egin behar da, eskritura publikoan, agente edo artekariak eskuetsitako polizan edota agiri pribatu hutsean (3. art.). Sal buespen gisa, ontzien gaineko hipoteka kontratua eskritura publikoan egin be har da derrigorrean, hipoteka horrek kontu korronteak edota eramailearentzako tituluak bermatzen dituenean (1956ko MEAren 163. art.). Legearen 6. artikuluak kontratuagirian agertarazi behar diren datuak edo betekizunak ezartzen ditu: kontratuan parte hartzen duten pertsonak, berma turiko kredituaren zenbatekoa, kapitalaren mugaeguna, ontziaren berezitasunak eta balioa eta, azkenik, hainbat ontzi hipotekatzen direnean, horietako bakoi tzak duen erantzukizuna. Hipoteka zibilean gertatzen den bezala, ontzien gaineko hipoteka kontratua ere Erregistroan inskribatu behar da, hipoteka Merkataritzako zuzenbidea

hori baliozkoa izan dadin, eta horrek legeak eratxikitako ondoreak sor ditzan; izan ere, ontzia zein probintzia tan matrikulatu eta probintzia horretako Merkataritzako Erregistroan inskribatu behar da kontratuagiri hori (14. art.). Inskripzioak, beraz, ondore eratzaileak ditu, inskripzio hori egiteko unean eratzen baita hipoteka eskubide erreala. Atzerrian egiten diren hipoteka kontratuak â&#x20AC;&#x201D;ontzien gaineko hipoteka kontratuak, alegiaâ&#x20AC;&#x201D; Espainiako kontsularekin egin behar dira (17. art.). Mer kataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiaren arabera, agintari eta fun tzionario eskudunen aurrean egindako kontratuak ere inskriba daitezke, baldin eta kasuan kasuko herriaren (kontratuak egin diren herriaren) legeriaren arabe ra egin badira kontratuok (160. art.). 1122. B) Ontzien gaineko hipoteka eskubide erreala.â&#x20AC;&#x201D; Ontzien gaineko hipoteka eskubide erreala eratzeko, nahitaezkoa da eskubide hori Erregistro troan inskribatzea. Modu horretan, eskubide horren titularrak hipotekaren zioz ko lehenespen eta pertsegitze eskubideak ditu. Lehenespeneko eskubidearen bidez, hipoteka horren titularrak bere kredi tua kobra dezake gainerako hartzekodunek baino lehen. Hartzekodun hipoteka rioaren lehenespena, ordea, ez da erabatekoa, erlatiboa baizik. Hasteko, zenbait kredituk lehenespena dute ontziaren gaineko hipotekaren gain, nahiz eta kre dituok Erregistroan inskribatu ez. Horien artean, ondokoak ditugu: estatu, pro bintzia edo udalerriaren zergak; pilotaje, tonelaje eta portuetako beste eskubide batzuk, bai eta kapitain eta tripulazioaren alokairuak ere; ontzi aseguruaren primak; eta, azkenik, Merkataritza Kodearen 580. artikuluaren 7 eta 10. zk.ek jasotako kredituak (legearen 31. art.). Berebat, beste kreditu batzuek ere lehe nespena dute ontzien hipotekaren gainetik, baldin eta kredituok Erregistroan inskribatu eta Ontzien gaineko Hipotekari buruzko Legeak ezarritako baldintza bereziak betetzen badira (legearen

36. art., eta 1956ko MEAren 159. art.). Az ken multzo horretan, honako kredituak sartzen dira: ontzien izakinen araberako mailegu bidez jasotako zenbatekoak (33. art.), matxura handien zenbatekoak (34. art.) eta errefakzio kredituen ondoriozkoak (35. art.). Pertsegitze eskubidearen bidez, hartzekodunak ontziaren gaineko eskubi dea egikari dezake, ontzia non egon eta horren edukitza nork duen kontuan izan gabe. Eskubide hori da, hain zuzen ere, hartzekodunak duen segurtasuna ren oinarri. Pertsegitze eskubide hori legeak jasotzen du, ondokoa adieraziz: ÂŤHipotekaren bidez, ontzi batzuk betebehar baten betepenari lotuta geratzen dira zuzenzuzenean, ontzi horien edukitzailea edozein izanda ere, betebehar hori bermatzeko eratzen baita hipotekaÂť (28. art.). Hartzekodunak zazpi kasu hauetan egikari dezake pertsegitze eskubidea: ÂŤ1) Kapitala itzultzeko hizpatu den epea mugaeguneratzen denean. 2) Korrituak ordaintzeko hizpatu den epea mugaeguneratzen denean. 3) Zorduna porrot edo konkurtsoan dagoenean. 4) Hipotekatu diren ontzietarik edozeinek narriadurak izaten dituenean eta, horien ondorioz, ontzia nabigaziorako erabilezin bihurtzen denean. 5) Ontzia atzerri tar bati besterentzen zaionean. 6) Mailegu kontratuan itundutako baldintza sun tsiarazleak edota kapitala zein korrituak eskatzeko modukoak egiten dituzten baldintzak betetzen direnean. 7) Hipotekatutako ontzietarik edozein galtzen de nean, horren aurkako itunik izan ezeanÂť (legearen 39. art.). Behin kreditu hipotekarioa mugaeguneratu eta gero, kreditu hori ordaintze ko agindeia egin behar zaio zordunari, epailearen, notarioaren edo merkata ritzako agente bitartekariaren bidez (41. art.). Agindei horren ostean, zordunak bere kreditua osoosorik ordaintzen ez badu hiru egunen barruan, hartzekodu nak zorraren ordainketa eta hipotekaturiko ontziaren enbargoa erreklama de zake judizio bidez (42. art.). Hipotekatutako ontzia saltzeko bete behar diren tramiteak legearen 43. artikuluak ezartzen ditu (ikus, horrekin batera, 1956ko MEAren 165. art.; hartzekodunaren Merkataritzako zuzenbidea

eskaerak, kasu horretan, kapital edo korri tuen mugaeguneratzea du oinarri). Bukatzeko, esan behar da ontzien gaineko akzio hipotekarioen preskripzio epea hiru urtekoa dela, akzio hori egikari daitekeen unetik zenbatzen hasita (le gearen 49. art.). 1123. Ontzien pribilejio, hipoteka eta enbargoari buruzko nazioarteko arauketa.â&#x20AC;&#x201D;Arlo horretan, aspaldi antzeman zen nazioarteko arauketa eratze ko beharrizana. Hasteko, hainbat eta hainbat lege gatazka sortzen ziren, horren gaineko legeria anitz eta desberdinen ondorioz. Horrez gain, berme hipote karioa indartzeko nahia zen nagusi, itsas pribilejio ugari eta nahasien gaine tik. Helburu hori gauzatzeko, Bruselako 1926ko apirilaren 10eko Hitzarmena egin zen, itsas pribilejio eta hipotekei buruzko arau batzuk bateratuz (Espainiak 1930eko ekainaren 2an berretsi zuen hitzarmen hori). Aurrerago esan bezala, ontzia estatu zehatz batekoa da, hots, estatu jakin baten banderapean jartzen da. Hitzarmenaren 1. art.ak ezartzen duenez, gaine rako herri kontratugileetan baliozkoak dira estatu kontratugile horrek eman dako arauen arabera eratu eta Erregistro publikoan inskribatzen diren ontzien gaineko hipoteka, mortgage eta bahiak. Bestalde, 2. artikuluak ontziaren gaine ko kreditu pribilejiatuak zerrendatu ditu doidoi. Azkenik, 3. artikuluaren ara bera, hipoteka, mortgage eta bahiek zerrendaren hurrengo lekua betetzen dute. Arauketa horren helburua, batez ere, kreditu hipotekarioa indartzea da. Ondo renez, estatu kontratugileek euren legerietan beste zenbait pribilejio ezar di tzakete ontziaren gain, betiere, hitzarmenak ezarri lehentasun hurrenkera betez. Hori dela eta, ezin izango da ontzien gaineko hipoteka, mortgage eta bahien egoera edo lekua aldatu. Ontzien aurrearretazko enbargoa Bruselako 1952ko maiatzaren 10eko Hi tzarmenak (Espainiak 1953ko irailaren 11n berretsi zuen

hitzarmen hori) eta Atzerriko Ontzien Aurrearretazko Enbargoari buruzko 1967ko apirilaren 8ko Legeak arautzen dute. V. ONTZIAK EGITEKO KONTRATUA ETA ONTZIEN SALEROSKETA KONTRATUA

1124. A) Ontziak egiteko kontratua. Kontzeptua.â&#x20AC;&#x201D; Ontziak egiteko kontratua bi modu desberdinetan egin daiteke; bi modu horiek izendatzeko, on doko adierazmolde tradizionalak erabiltzen dira: ekonomiaz eta goren mu gako prezioaz edo enpresaz. Ontzia ekonomiaz egiten denean, ontzigileak bere kontura egiten du berori; horrela, ontzigile horrek ontzia egiteko beharrezko diren gaiak ekarri eta es kuzko lana edo lan teknikoa lortu behar ditu. Esangura hertsian, kasu horietan ez dago ontziak egiteko kontraturik. Alderantziz, ontzigileak truke kontratuak eta zerbitzu kontratuak egiten ditu, obra hori gauzatu ahal izateko. Egungo egunean, bazterturik geratu da, neurri handi batean, ontziak egi teko modu tradizional hori. Izatez, ontziak egiteko enpresa handiak sortu eta garatu dira, eta horiek goren mugako prezioaz edo enpresaz egindako kontra tazioa zabaldu dute. Kontratazio horren bidez, pertsona batek obra zehatza egi teko agindua ematen dio ontzigileari; ontzigileak pertsona horren kontura egiten du obra. Esangura hertsian, kasu horretan bakarrik dugu ontziak egiteko kontratua. Kontratu horren bidez, pertsona batek bere gain hartzen du ontzia beste pertsona baten kontura egin eta pertsona horri ontzia emateko betebeha rra, prezioaren truk. 1125. Kontratuaren izaera juridikoa.â&#x20AC;&#x201D;Kontratu hori ez da arreta han diaz arautzen Itsas zuzenbide tradizionalean eta, ondorioz, oso interesgarria da kontratu horren izaera juridikoari buruz sortzen den arazoa. Gai horren ingu ruko eztabaida kontratuaren bi forma nagusitan mamitu da. Lehenengo kasu Merkataritzako zuzenbidea

an, ontzigileak, ontzia egiteaz gain, gaiak ere ekartzen ditu; bigarrenean, berriz, ontzia egiteko agindua ematen duenak (komisioemaileak) ekartzen ditu gaiok. Azken kasu horretan, ontzigileak obra egiteko betebeharra (hots, ontzia egite ko betebeharra) baino ez du bereganatzen; zalantzarik gabe, kontratu hori obra errentamendu gisa kalifikatu behar da. Aitzitik, lehenengo aipatu dugun kasua, hau da, ontzigileak gaiak ekartzen dituen kasua, askoz eztabaidatuagoa da au toreen artean. Batzuen iritziz, kontratu hori salerosketa kontratua da, eta beste en ustetan, aldiz, obra errentamendua. Gure aburuz, kasu batean zein bestean, obra errentamenduaren modalitatea dugu (enpresak egindako obra kontratua). Bistan denez, kasu bietan ontzia egiteko lan teknikoa nagusitzen da; beste mo du batera esatearren, argi dago lanaren emaitza lortu edo obra egiteak nagusi tasuna duela ontzia emateko —behin ontzia egin eta gero— betebeharraren gainetik. Iritzi horrek, gainera, oinarri sendoa du Kode Zibilaren 1588. artiku luan. Artikulu horren arabera, obra egiteko kontratua obra errentamendua da, «obra egiten duenak bere lana bakarrik ekarri» zein «gaiak ere ekarri». Espainiako sisteman, argi dago kontratu horrek merkataritzako izaera due la; Merkataritza Kodeak kontratu hori jasotzen du, nahiz eta aipamen hutsak besterik egin ez (574, 578.8. eta 952.1. art.ak). Dena dela, kalifikazio hori sen dotu edo indartu egiten da, ontziak egiteko kontratua enpresa kontratu gisa azaltzen dela aintzakotzat hartzen badugu; izan ere, lanbidez industria hori gau zatzen dutenek egiten dituzte kontratuok. 1126. Kontratuaren ondoreak.—Merkataritza Kodeak ez du arauketa be rezirik jasotzen ontziak egiteko kontratuaren inguruan eta, ondorenez, Kode Zi bilak obra errentamenduari buruz ezartzen dituen arauak aplikatu behar dira (1588.etik 1600.era arteko artikuluak). Ontzia egiteko gaiak komisioemaileak ekartzen baditu, ontziaren jabetza berari dagokio hasieratik; azken finean,

transformatu egiten dira komisioemai learenak berarenak diren gaiak. Alderantziz, ontziak egiteko gaiak ontzigileak ekartzen dituenean, horrek eskuratzen du hasierako jabetza. Hortaz, ontzia ko misioemaileari eman behar zaio geroago (traditioa), horrek ontziaren jabetza eskura dezan (KZren 609. art.). Kode Zibilaren 1589. art.tik ondorioztatzen de nez, ontzia eman baino lehen, ontzigilearen gain eta galorde geratzen dira arris kuak. Edozelan ere, Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiaren 149. artikuluak ez ditu bi kasu horiek bereizten. Artikulu horren harira, ÂŤontzia egiteko kontratuaren ondorioz, ontzia ontzitegian eskuratzen denean, ontzigile ak eskritura publikoa eman behar dio ontziaren jabeari, ontziaren jabetza adie razten duen titulu gisaÂť. Bi dira ontzigilearen oinarrizko betebeharrak: ontzia egin eta ontzi hori hitzarturiko epean komisioemaileari ematea. Ontzia, bestalde, jasotako jarrai bide eta planoen arabera egin behar da; horrez gain, ontzia zein kategoriatan sailkatu eta kategoria horren eskakizunak bete beharko dira, baldin eta horre lakorik hitzartu bada. Ontzigileak, orobat, nabigatzeko moduan eman behar du ontzia. Hortik kanpo, eta Kode Zibilaren 1591. artikulua analogiaz aplikatuz gero, ontzigileak bere gain hartzen du ezkutuko akatsen ondoriozko berme be tebeharra. Ontziak aurretiaz hitzartu baldintzak betetzen baditu, komisioemaileak ontzi hori jaso eta prezioa ordaintzeko betebeharra du. Kontrako itunik izan ezean, prezioa ordaindu behar da ontzia ematen denetan (KZren 1599. art.). Preziorik ordaindu ezean, ontzigileak ontzia atxikitzeko eskubidea du, ontzia komisioemaileak ekarritako gaiekin egin arren (KZren 1600. art.). 1127. B) Ontzien salerosketa kontratua. Oharbide orokorrak.â&#x20AC;&#x201D;Sa lerosketa da ontziaren jabetza modu eratorrian eskuratzeko ohiko bidea. Tra fikoan berebiziko garrantzia badu ere, kodeak ez du salerosketa Merkataritzako zuzenbidea

hori arreta handiaz arautu, eta ontziaren borondatezko eta derrigorrezko salmenten arte ko bereizketa besterik ez du jaso. 1128. Borondatezko salmenta.â&#x20AC;&#x201D;Ontziaren borondatezko salmenta ez da kontratu berezi moduan arautzen Merkataritza Kodean. Edozein modutara ere, kontratu hori modu inplizituan agertzen da 573. artikuluan eta, aldi berean, zatikako arauketa jasotzen du horrek 575.etik 578.era arteko artikuluetan. Ma nu horiek, zernahi gisaz, askiezak dira; ondorenez, Merkataritza Kodeak mer kataritzako salerosketari buruz jaso dituen arauak aplikatu behar dira eta, hala denean, Kode Zibilaren arauak. Jarraian, ontzien borondatezko salmentak ditu en berezitasunak aipatuko ditugu. Ontziaren salmenta idatzizko agirian agertarazi behar da; agiri hori, gai nera, Merkataritzako Erregistroan inskribatu behar da, horrek ondoreak izan ditzan gainontzekoei begira (573. art.). Kontratu hori idatziz egitea ad proba tionem betekizuna da; horren bidez, begibistan uzten da ontzia ondasun higie zinen eraentzara hurbiltzen dela. Egia esan, idatzizko agiria eskatzeko arrazoia itsas trafikoa babestea da. Haatik, froga askatasunaren printzipioa onartuko ba litz, hainbat eztabaida sortuko lirateke ontziaren jabetzaren inguruan. 573. arti kuluak idatzizko agiria aipatzen du orokorrean, besterik zehaztu gabe. Hala eta guztiz ere, ontziaren salmenta eskritura publikoaren bidez egin behar dela on dorioztatzen da beste manu batzuetatik (MKren 578. art., eta 1956ko MEAren 150. art.). Eskritura horrek ontziaren deskripzio xehea jaso behar du, Merkata ritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiaren 149.5 eta 152. art.ek ezarri takoaren arabera. Kontratuaren objektu dira ontzia eta horren gehigarriak, horren kontra itun berezirik egin ezean (ikus 1108. zk.). Beste alde batetik, 577. artikuluak arau orokorra jaso du pleitaren

inguruan, itun berezirik ez dagoen kasuetarako: on tzia bidaia bitartean saltzen bada, erosleak ordaindu beharko ditu osoosorik azken zama jaso denetik sortutako pleitak; era berean, bidaia horren dotazioari egin beharreko ordainketa ere eroslearen kontura geratuko da. Alderantziz, ontzia saltzen bada ontzi hori helmugako portura iritsi eta gero, saltzaileak or daindu beharko ditu, bai pleitak, bai eta dotazioaren alokairuak ere. Manu ho rrek, halaber, ontziaren salmentak pleitamendu eta ontziratze kontratuetan duen eragina arautzen du. Salerosketa hori egiteko gaitasunari dagokionez, Zuzenbide zibilaren arau orokorrak aplikatu behar dira. Dena den, ontzien besterentzeak administrazio ondoreak izan ditzan, Merkataritzako Marinaren Zuzendaritza Nagusiak beste rentze hori egiteko baimena eman behar du. Ontzia atzerrira besterentzen de nean, bestalde, beharrezkoa da esportaziorako baimen egokia ere (ikus 1989ko uztailaren 28ko EDren 53 eta 58. art.ak). Beste alde batetik, kodeak ontzien borondatezko salmenta arautzen du, ontzien jabekidetza kasuetan. Kodearen 592. artikuluari helduz, ontzia sal dai teke, gehiengoak horren aldeko erabakia hartzen badu. Kodeak, alabaina, gu txiengoaren interesak zainduz, salmenta hori jendaurreko enkantearen bidez gauzatu behar dela adierazi du, jabekideek aho batez beste zerbait erabakitzen ez badute behinik behin. Edozelan ere, ezin zaie kalterik egin jabekideen eros lehentasun eta atzeraeskuratze eskubideei (575. artikuluak aintzatetsitako es kubideei). Eskubideok, ordea, bederatzi egunen barruan egikaritu behar dira, salmenta hori Erregistroan inskribatu denetik zenbatzen hasita. Halako ka suetan, gainera, prezioa zainpean utzi behar da, eskubide hori egikaritzen den unean bertan. 1129. Derrigorrezko salmenta.â&#x20AC;&#x201D;Kodeak jasotako arauketari helduz, sal menta horrek bi modalitate desberdin ditu: bata, ontziaren ezdoikuntzaren on dorioz egiten den salmenta eta, bestea, hartzekodunei ordaintzeko Merkataritzako zuzenbidea

egiten dena. a) Ontziaren ezdoikuntzaren ondorioz egiten den salmenta presazko arra zoiek bidezkotzen dute; kapitainak ontzia besterentzeko baimena du, baldin eta bidaia bitartean ontzia nabigaziorako erabilezin bihurtzen bada (578.3. art.). Manu hori arau orokorraren salbuespena da; jakina denez, kapitainak ezin du ontzia saldu, horretarako berariazko baimenik izan ezean. Horren ildotik, sal buespeneko kasu horretan ere, kapitainak ez du xedatze ahalmen handirik; bes terentze horretan, agintari eskudunak esku hartu eta jendaurreko enkantearen bidez gauzatzen da berori. Besterentze hori egin ahal izateko, beraz, beharrez koa da sarrera portuko epaile edo auzitegi eskudunak ontzia arakatzea, baldin eta portu hori Espainian badago; portu hori atzerrian badago, berriz, Espai niako kontsulak (edota leku horretako epaile, auzitegi edo agintari eskudunak, baldin eta Espainiako kontsulik ez badago) egin beharko du arakaketa. Kon tsignatario edo aseguratzaileari (edota horien ordezkariei) zitazioa egin behar zaie ontziaren arakaketa egin ahal izateko, baldin eta horietako batek portu horretan badu bere bizilekua (578. art.aren 3 eta 4. lerroaldeak). Ontziak kal teak izan dituela eta bidaiari ekin ezin diola egiaztatu eta gero, ontzi hori jen daurreko enkantearen bidez sal dadin dekretatuko da, kodeak ezarritako arauen arabera (579. art.). b) Hartzekodunei ordaintzeko egiten den salmentaren bidez, itsas hartze kodun pribilejiatuek (580. art.) ontziaren gaineko pertsegitze eskubidea gauza tzen dute (ikus 1118. zk.). 584. art.ak pertsegitze eskubide hori aintzatesten duenean, judizio bidezko salmenta aipatzen du beren beregi. Hori egiteko era ri dagokionez, 579. artikulura jotzen du; ezaguna denez, artikulu horrek jen daurreko enkantearen bidez egiten den ontziaren salmenta arautzen du, ontzia ezdoia denean nabigazioan aritzeko. VI. AIREONTZIA

1130. Aurretiazko oharbideak.—Aireontziaren izaerak antz handiak ditu ontziaren izaerarekin. Hori dela eta, ontziaren arauketak eragin handia izan du aireontziaren eraentza juridikoan. Antzekotasun hori oinarri harturik, nabiga zioa egiteko bi bide horiek arauketa baterakoia izan dezakete neurri handi bate an. Hortaz, ontzien azterketaren eredu bera erabiliko da aireontziak aztertzeko. Bestalde, aurretiaz egindako azalpenera joko dugu, hori bidezkoa denean. 1131. Kontzeptua eta izaera juridikoa.—Esangura zabalean, aire nabi gaziorako erabil daitekeen eraikina da aireontzia. Aireko Nabigazioari buruzko Legearen 11. art.ak kontzeptu zehatzagoa jaso du, aireontziak garraiorako des tinatzen direla kontuan izanda. Artikulu horren arabera, aireontzia da «gauza edo pertsonak garraiatzeko, airearen erreakzioen bidez atmosferan mugi daite keen eraikina, airea baino arinagoa izan zein ez eta organo motopropultsatzai leak izan zein ez» (ikus, horrekin batera, 1956ko MEAren 178. art.). Ontzia bezala, aireontzia gauza konposatua da, eta zati desberdinek osa tzen dute; zati horien arteko loturak osotasun organikoa sortzen du, ikuspuntu juridikotik batasun gisa hartzen dena, hain zuzen. Aireontziaren kontzeptuak, bada, ontziaren osagaiak eta gehigarriak hartzen ditu bere barnean. Ideia horri zehatzmehatz heldu dio Ondasun Higikorren gaineko Hipoteka eta Edukitza ren Lekualdaketarik gabeko Bahiari buruzko Legearen 39. artikuluak. Horren arabera, eta kontrako itunik izan ezean, aireontziaren hipotekak ondokoak hartzen ditu bere barnean: «… zelula, motor, helize, irrati eta nabigazio maki na, lanabes, aldagailu, altzari eta, oro har, aireontziaren zerbitzurako destinatu diren hornidura eta tresnak, nahiz eta aireontzitik banantzeko modukoak izan». Aireontzia ere ondasun higikorra da sui generis. Hori gorabehera, eta ho rren izaera berezia aintzat harturik, ondasun higiezinen gaineko Merkataritzako zuzenbidea

arau eta prin tzipioen eragina ere badu. Merkataritza Kodeak (585. artikuluak) ezarritakoari helduz, Aireko Nabigazioari buruzko Legeak «izaera berezia duen ondasun hi gikor» gisa kalifikatzen du aireontzia (130. art.). Geroago ikusiko dugun beza la, aireontziaren eraentza juridikoa ondasun higiezinen arau eta printzipioetara hurbiltzen da gai zehatz batzuetan. 1132. Aireontziaren naziokotasuna.—Ontziaren naziokotasunaren ingu ruan gertatzen den bezala, aireontzia estatu baten banderapean jarri behar da. Horrekin loturik, beharrezkoa da aireontzia matrikulatzea, naziokotasuna esku ratzeko. Aireko Nabigazio Zibilari buruzko 1919ko azaroaren 25eko Dekretua ren arabera, «aireontzia espainiarra da, Espainian matrikulatzen denean» (3. art.). Aireko Nabigazioari buruzko Legeak ere irizpide horri heldu dio, antzeko adierazpena eginez (16. art.). Lege horrek, orobat, ondokoa adierazi du 17. ar tikuluan: «Atzerriko aireontziak zein estatutan matrikulatu eta estatu horretako naziokotasuna dute horiek» (ikus, horrekin batera, Aireontzi Zibilen Matriku lari buruzko 1977ko azaroaren 17ko Araudia). 1133. Aireontzien publizitatea eta sailkapena.—Arlo horretan ere, aire ontzien eraentza juridikoa ontziek dutenaren antzekoa da. Aireontziaren publizitatea, ontzien kasuan bezala, erregistro sistema bikoi tzaren bitartez lortzen da: Merkataritzako Erregistroa eta Aireontzien Matri kula Erregistroa. Azken hori beren beregi arautzen dute Aireko Nabigazioari buruzko Legeak, 1969ko martxoaren 13ko Araudiak (1972ko otsailaren 10eko Dekretuak eta 1996ko uztailaren 12ko Errege Dekretuak aldatu dute araudi ho ri) eta 1982ko urriaren 15eko Errege Dekretuak; arauon arabera, Hegazkineria Zibilaren Zuzendaritza Nagusiaren jurisdikziopean dago Matrikula Erregistro hori (1983ko apirilaren 30eko Aginduaren 4. art.). Legeari helduz, aireontziak nahitaez

matrikulatu behar dira. Horren ariora, Matrikula Erregistro horretan inskribatu nahi diren eragiketa guztiak agiri publiko edo pribatuetan agertarazi behar dira; horrez gain, jabetza titulua ere aurkeztu behar da, bertan azken idazpena idaztohartzeko (30. art.). Jabetza titulua galdu edo suntsitzen denean, Matrikula Erregistroak emandako ziurtagiriak eragingarritasun bera du, jabetza titulu horren bikoizkina luzatzen den bitartean (31. art.). Aireontziek berebiziko garrantzia dute aireko enpresaren barruan. Hori oi narri harturik, merkataritzako helburuetarako destinatzen diren edo destina dai tezkeen aireontziak nahitaez inskribatu behar dira Merkataritzako Erregistroan (Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiaren 179. art.). Erregistro horren araudiak arreta bereziaz arautzen ditu aireontziak (177.etik 190.era arte ko artikuluak); izatez, aireontzien bizitza juridikoa jasotzen duen sekzio bere zia sortu du Erregistroaren barruan, ontzien kasuan bezala. Sekzio berezi hori bi liburuk osatzen dute: bata, «aireontziak» inskribatzeko liburua eta, bestea, «egin bidean dauden aireontziak» inskribatzekoa (14. art.). Sekzio hori probin tzietako merkataritzako erregistroetan irekiko da, baldin eta probintzia horietan aireontzien Matrikula Erregistrorik badago. Sekzio horretan, aireontzien jaba ria inskribatuko da, bai eta aireontzien inguruan garrantzi erreala duten beste egintza eta kontratu batzuk ere (177. art.). Espainiako naziokotasuna izan eta jabetza pribatukoak diren aireontziak nahitaez inskribatu behar dira, horiek merkataritza edo industri helburuetarako destinatzen direnean edo destina dai tezkeenean (179. art.). Aireontziak Merkataritzako Erregistroan inskribatzeko, nahitaezkoa da aireontzi horien matrikula adierazten duen administrazio ziur tagiria aurkeztea (180. art.). Arauketa horrek, berebat, inskripzioaren alde des berdinak jasotzen ditu. Arau horiek ontzien inskripzioaren inguruko arauen antzekoak dira. Hala ere, badira salbuespen batzuk, Ondasun Higikorren gaine ko Hipotekari buruzko Legeak eraentza desberdina ezartzen baitu aireontzien hipotekaren inguruan. Aurretik esan bezala, antzekoak dira ontzi eta aireontzi Merkataritzako zuzenbidea

ak arautzen dituzten xedapenak. 190. artikuluak, esaterako, argi eta garbi adie razi du antzekotasun hori. Artikulu horren aginduz, aireontzien inskripzioaren inguruan arautu ez diren gaietan, «Ondasun Higikorrei buruzko Legea garatze ko araudiak eta araudi honek ontzien inguruan jaso dituzten xedapen orokorrak aplikatuko dira, hori bidezkoa denean». Sailkapenari dagokionez, eta beharrizan edota eskakizun berdinak oinarri harturik, ontziak sailkatzeko sozietateek euren jarduera aireontzietara zabal tzeko joerari heldu diote gaur egun. Aireontzien inguruan, hauxe da sozietateon lana: sailkapen zehatza lortzeko gauzatu behar diren betekizunak zehaztea; ai reontziak egiteko modua zaintzea; langile tekniko trebatuen bidez, aldizka aire ontzien egoera ikuskatzea; eta, azkenik, kasuan kasuko sailkapen ziurtagiriak bidaltzea (ikus 1111. zk.). 1134. Aireontziaren jabetza.—Goian adierazi bezala, ontzi eta aireontzi ek antzeko izaera juridikoa dute; antzekotasun hori, gainera, jabetzari buruzko eraentzara ere zabaltzen da. Hori begibistakoa da itsas eta aireko nabigazioa ren arauketa baterakoia jaso duten legeria modernoetan. Aireko Nabigazioari buruzko Legearen arabera (33 eta 130. artikuluen arabera, 1969ko abenduaren 30eko Legeak emandako idazkerarekin), aireontziak izaera bereziko ondasun higikorrak dira, eta horien gain ondokoak era daitezke: hipoteka, gozamena, errentamendua eta legeak ahalbideratutako beste zenbait eskubide (133. art.). Bestalde, lege horrek Erregistroko inskripzioaren nahitaezkotasuna ezartzen du, Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiaren 179. artikuluare kin bat etorriz (33. art.). Horrez landara, aireontzien jabetzaren eskualdaketek eta aireontziaren inguruko beste egintza edo kontratuek administrazio eragin garritasun osoa izan dezaten, «egintza edo kontratu horien inguruko idazpenak Matrikula Erregistroan egin behar dira; horretarako, Merkataritzako Erregistro eskudunak ziurtagiria edo komunikazioa eman behar du» (130. art.). Jabetza eskuratzeko moduei dagokienez, Aireko

Nabigazioari buruzko Le geak ez du arauketa berezirik jaso. Lege horrek arau berezi batzuk jaso ditu aireontzia egiteari buruz (34.etik 38.era arteko art.ak, administrazio eraentza jasotzen dutenak), baita aurkikuntzei buruz ere (137.etik 140.era arteko art.ak). Aurkikuntza, alabaina, ezin da jabetza eskuratzeko benetako modu gisa tipifi katu; halakoetan, aurkitzaileak saria jasotzen du, alegia, bertan behera utzitako aireontziaren edo horren hondarren balioaren herena (137.etik 139.era arte ko art.ak). Zuzenbide publikoko eskuraketa moduen inguruan, estatuak aireon tzia atzeman, konfiska edo errekisa dezake. Legearen arabera, neurri horiek hartzeko, beharbeharrezkoa da interes publikoko arrazoi larriak izan eta kalte ordaina ematea (48. art.). 1135. Aireontziaren gaineko berme eskubideak. Nazioarteko arauke ta.â&#x20AC;&#x201D;Ontziaren kasuan gertatzen den bezala, zenbait pribilejio egikari daitezke aireontziaren gain eta, aldi berean, hipoteka eskubide erreala era daiteke. Aurretik aipatu bezala, gaur egungo lege joera ontzien gaineko pribilejioak murriztu eta mugatzea da. Murrizketa hori bidezkotzen duten kariek ere eragin bera dute aireontzien gaineko pribilejioen kasuan. Itsas zuzenbideak arauketa tradizionalaren zama jasan badu ere, hori ez da aireontzien kasuan gertatu eta, horren ondorioz, aireontzien gaineko pribilejioen kopurua ontziarena baino txi kiagoa da (ikus 1118. zk.). Legeek, gehienetan, pribilejio bereziak jasotzen dituzte salbamendu gastuen eta aireontzia artatzeko gastuen inguruan. 1948an Genevan egindako nazioarteko hitzarmenak ere pribilejio horiek besterik ez di tu jaso (gero aztertuko dugu hitzarmen hori). Joera horretatik urrunduz, Aireko Nabigazioari buruzko Espainiako Legeak arlo edo gai horri buruzko arauketa berezia ezartzen du. Horretarako, Merkataritza Kodearen 580. artikulua hartu du oinarri. Arauketa horren harira, ondokoak dira aireontzien edo kasuan kasu ko kalteordainen gaineko lehenespeneko kreditu pribilejiatuak: a) estatuaren zerga eta arielen ondoriozko kredituak, azken urtekoari Merkataritzako zuzenbidea

eta aribideko urtean mugaeguneratutako zatiari dagokienez; b) azken hilabetean, tripulazioari zor zaizkion alokairuak; c) aseguratzaileen kredituak, zor diren azken bi urtekoen edo dibidenduen ondorioz; d) istripuak direla eta, pertsona eta gauzek izandako kalteen ondoriozko kalteordainak, lehentasuna lehenengoei emanez; e) aireon tziaren laguntza eta salbamendurako gastuak, aireontziak istripua izan edota berori arriskuan dagoenean (133. art.). Gainerako kredituen lehentasun hurren kerari dagokionez, legeria erkideak ezarritakoa aplikatuko da. Espainiako Zuzenbidean, Ondasun Higikorren gaineko Hipotekari buruz ko 1954ko abenduaren 16ko Legeak arautzen du lehenengo aldiz aireontzi en hipoteka. Lege horren aginduz, hipotekatzeko modukoak dira Espainiako naziokotasuna duten aireontziak, baldin eta aireontziok Merkataritzako Erre gistroaren sekzio egokian inskribaturik badaude. Zehatzago, aireontziak zein probintziatan matrikulatu eta probintzia horretako Merkataritzako Erregistro an inskribatu behar dira. Ontziaren arauketari helduz, aireontzien kasuan ere, onartu da egin bidean dagoen aireontziaren hipoteka, baldin eta aurrekontuko kopuruaren herena inbertitu bada; halakoetan, ontzia egin eta gero, behin be tiko inskripzio bihurtu behar da behinbehineko inskripzioa (OHHLren 38. art., eta 1956ko MEAren 187. art.). Legearen 40. artikuluak hipotekaren eskriturak izan behar dituen betekizunak jaso behar ditu, inguruabar orokorrez gain. Beste alde batetik, 39. artikuluak hipotekaren hedapena arautu du eta 41. artikuluak, berriz, hipotekaren gain lehenespena duten kreditu pribilejiatuak zehaztu ditu. Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiak ere aireontzien hi potekari buruzko arau batzuk jaso ditu (177, 182, 187 eta 188. art.ak). Aireko Nabigazioari buruzko Legearen arabera ere (aurretik ikusi dugu 1134. zk.an), hipotekatzeko moduko ondasunak dira aireontziak (130. art.). Aireontzien Eskubideak Aintzatesteko Genevako 1948ko Hitzarmenak arreta bereziaz jaso du aireontzien pribilejio eta hipotekari buruzko nazioar

teko arauketa. Hitzarmen hori egiteko arrazoiak Bruselako 1926ko apirilaren 10eko Hitzarmena (itsas pribilejio eta hipotekari buruzkoa) bultzatu zuten arra zoi berberak izan dira. Genevako hitzarmenaren norainokoa, ostera, mugatua goa da. Jakina denez, hainbat estatuk ez dute arlo horren gaineko arauketa orokorrik eta, horietako askotan, Aireontzien Erregistroak izaera publikoa du. Genevako Hitzarmenak, halaber, bere arauketaren eremua mugatu du, Bruse lako Hitzarmenak ez bezala. Horretara, hitzarmen horretan parte hartzen duten estatuek onartutako eskubide errealak â&#x20AC;&#x201D;aireontzien gaineko eskubide errea lakâ&#x20AC;&#x201D; aintzatesten ditu hitzarmenak eta, aldi berean, lege gatazkak konpontze ko arauak azaldu ditu, barne legeriak ahalik eta gehien errespetatuz. 1136. Aireontziak egiteko kontratua eta aireontzien salerosketa kon tratua.â&#x20AC;&#x201D;Aireontziak egiteko kontratua ontziak egiteko kontratuari egokitzen zaio. Ontziak egiteko kontratuaren kasuan gertatzen den bezala, aireontziak egiteko kontratua enpresak egiteko obra kontratuaren barruan sartzen da. Arlo horrek arauketa berezirik ez duenez, Kode Zibilak obra errentamenduari buruz ezartzen dituen arauak aplikatu behar dira. Horren inguruan, beraz, ontziak egi teko kontratuari buruz azaldu duguna aplika daiteke aireontzien kasuan (ikus 1124. zk. eta ondorengoak). Aireontzien salerosketa kontratuak ere antzekotasun handiak ditu ontzien salerosketa kontratuarekin. Aireontzien borondatezko salmentak ez du arau keta berezirik eta, horren ondorioz, Merkataritza Kodeak merkataritzako sale rosketari buruz jaso dituen arauak aplikatu behar dira eta, hala denean, Kode Zibilaren arauak. Ontziaren kasuan bezala, aireontziaren salmenta idatzizko agirian agertarazi behar da; agiri hori, gainera, Merkataritzako Erregistroan inskribatu behar da, horrek gainontzekoei begira ondoreak izan ditzan. Kon tratuaren objektu dira ontzia eta horren gehigarriak, kontrako itun berezirik izan ezean. Salerosketa hori egiteko gaitasunari Merkataritzako zuzenbidea

dagokionez, Zuzenbide zibila ren arau orokorrak aplikatu behar dira. Hala ere, eta ontzien kasuan gertatzen denez, murrizketa batzuk ezartzen dira atzerritarren mesedetan egiten den xe dapen askeari dagokionez. Aireko Nabigazioari buruzko Legeak ezarritakoaren arabera, Espainiako aireontzia atzerritar bati besterentzeko, beharrezko gerta tzen da aldez aurretik Hegazkineria Zibilaren Zuzendaritza Nagusiak horretara ko baimena ematea (16. art.). Derrigorrezko salmenta hartzekodunei ordaintzeko bakarrik egin daiteke aireontzien kasuan. Aurretik adierazi dugun moduan, Merkataritza Kodeak on tziaren ezdoikuntzaren ondorioz egiten den salmenta arautzen du. Gaur egun, ordea, arauok atzean geratu dira; izan ere, komunikazioak hobeak eta azkarra goak dira eta, horren ondorioz, kapitainak edozein unetan eska diezazkioke jarraibideak ontziustiatzaileari. Hori kontuan harturik, badirudi arau horiek ez direla analogiaz aplikatu behar, aireontzia nabigaziorako erabilezin bihurtzen den kasuetan. Edozelan ere, eta Aireko Nabigazioari buruzko Legeak ezar tzen duenaren arabera, aire trafikoko enpresen aireontziei aplikatzen zaizkien aurrearreta eta kautelazko neurriek ez dute herri zerbitzuen etenik ekarri. Ho rrelako neurrien bat dekretatzen duen agintariak, bestalde, Hegazkineria Zibi laren Zuzendaritza Nagusiari eman beharko dio horren berri (132. art.). BIBLIOGRAFIA I eta II. CONESA: La estancia del buque en puerto, Bartzelona, 1993; FLORIO: Na zionalità della nave e legge della bandiera, Milan, 1957; FOSSAR: «Problemática nota rial y registral del buque en la moderna legislación marítima», in RCDI, 1969, 1503. or. eta ondorengoak; MALVAGNI: «El concepto del buque en el Derecho argentino», in Scritti SCIALOJA, Bolonia, 1952, I, 151. or. eta ondorengoak; MANARA: «La nozione giuridica di nave», in Studi BERLINGIERI, Erroma, 1933, 369. or. eta ondorengoak; ME YERS: The Nationality of Ships, Haga, 1967; NISIO: «Sulla fattispecie giuridica di nave»,

in Scritti SCIALOJA, Bolonia, 1952, I, 185. or. eta ondorengoak; PONTAVICE: Le statut des navires, Paris, 1976; QUERCI: L’ammissione della nave e dell’aeromobile alla navi gazione, Pisa, 1965; RIGUETTI: «Contributo alla teoria giuridica della nave», in Studi G. BERLINGIERI, Genoa, 1964, 448. or. eta ondorengoak; IDEM: Appunti di diritto della navigazione. Parte generale: Teoria generale della nave e della navigazione, Torino, 1970; RÍOS: «Los buques ante el Registro mercantil», in RCDI, 1941, 1. or. eta on dorengoak; RUBIO: «Algunos comentarios al artículo 146 del Reglamento del Registro mercantil», in RCDI, 1966, 593. or. eta ondorengoak; SÁENZ SAGASETA: «Aerodesli zadores (Estudio Jurídico de un nuevo medio de transporte)», in RDM, 1975, 463. or. eta ondorengoak; SÁNCHEZ GAMBORINO: «El comiso de embarcaciones según la Ley de contrabando», in REDM, 9–10 (1965), 47. or. eta ondorengoak; SINGH: «Pabellón del buque y responsabilidad del Estado (Nacionalidad del buque y nacionalidad del Es tado)», in ADM, I, 1981, 161. or. eta ondorengoak; VIDAL SOLÁ: «La responsabilidad de las sociedades de clasificación de buques», in RGD, 1956, 195. or. eta ondorengoak. III. CHAUVEAU: «Le nouveau statut de la copropriété des navires», in Études H. CABRILLAC, Paris, 1968, 107. or. eta ondorengoak; DÍEZPICAZO: «El condominio del buque», in RCDI, 1965, 1511. or. eta ondorengoak; DUQUE: «El condominio de buques como tipo asociativo en el Derecho español», in Estudios GARRIGUES, Madril, 1971, I, 73. or. eta ondorengoak; FERNÁNDEZ DE LA GÁNDARA eta GARCÍA VILLAVERDE: «En torno al problema de la responsabilidad de los condóminos del buque», in REDM, 1965, 29. or. eta ondorengoak; FERRI: «La cosidetta società di armamento», in Scritti SCIALOJA, Bolonia, 1952, I, 27. or. eta ondorengoak; GIRÓN TENA: El naviero: direc trices actuales de su régimen jurídico, Bilbo, 1959; JORDANO BAREA: «Comunidad y sociedad entre los propietarios del buque», in ADC, 1957, 447. or. eta ondorengoak; LEFEBVRE D’OVIDIO eta SPASIANO: «Studi sull’impresa di navigazione (II. Sulla società d’armamento fra comproprietari)», in Studi per la codificazione del diritto della navi gazione, aip., I, 575. or. eta ondorengoak; LUCARINI: Societá di armamento, impresa, fallimento, Milan, 1983; RODRÍGUEZ QUIRÓS: «En torno a la extinción de la copro piedad naval», in RDM, 1947, 8. zk., 273. or. eta ondorengoak; RUHWEDEL: Die Partenreederie. Das Erscheinungsbild einer historisch gewachsenen Gesellschaft im modernen Recht, Bielefeld, 1973; URÍA: «¿Procede el retracto de un copartícipe contra otro adquirente del buque en pública subasta?, in ADC, 1949, 1123. or. eta ondo rengoak. IV. ABRAHAM: Die Schiffshypothek im deutschen und ausländischen Recht, Ko lonia, 1950; BERLINGIERI, F.: I diritti di garanzia sulla nave, l’aeromobile e le cose caricate, Padua, 1965; GABALDÓN GARCÍA: «El convenio internacional sobre privi legios marítimos e hipoteca naval, Geneva, 6 de mayo de 1993», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3727. or. eta ondorengoak; IDEM: «La revisión del convenio internacional sobre embargo preventivo de buques», in Estudios Prof. Duque, aip. II,

Merkataritzako zuzenbidea

1413. or. eta ondorengoak; GIMÉNEZ DE LA CUADRA: «Situación actual de los privi legios e hipoteca marítimos y embargo preventivo de buques», in RGD, 1995, 10231. or. eta ondorengoak; GITRAMA: «En torno a la hipoteca naval», in Semanas Valencia nas de Derecho marítimo liburukian, Madril, 1963, 247. or. eta ondorengoak; GON ZÁLEZ REVILLA: La hipoteca naval en España, Madril, 1988; HERNÁNDEZ MARTÍ: «El embargo preventivo de buques según el Convenio de Bruselas de 10 de mayo de 1952», in RDM, 1978, 109. or. eta ondorengoak; IDEM: «Consideraciones en torno a la posi ción del acreedor hipotecario en el seguro de buque», in ADM, 1981, 345. or. eta on dorengoak; MATILLA ALEGRE: «El proceso de ejecución en la Ley de Hipoteca Naval», in Estudios Prof. Duque, aip. II, 1463. or. eta ondorengoak; MONFORT: «En torno a la eficacia de la garantía real en las hipotecas navales», in RDM, 1950, 27. zk., 431. or. eta ondorengoak; NART: «Los derechos reales de garantía y las “cosas del mar” en el Derecho vigente español», in RDP, 1946, 14. or. eta ondorengoak; RUIZ BRAVO: «Di ficultades procesales para obtener el embargo preventivo de buque mercante extranje ro por abordaje», in REDM, 1963, 13. or. eta ondorengoak; PRAUSE: Das Recht des Schiffskredits, 2. argitaraldia, Berlin, 1968; VALLET DE GOYTISOLO: «Derechos de ga rantía sobre el buque y las aeronaves», in Curso de conferencias sobre el Registro mercantil, aip., 103. or. eta ondorengoak. V. ALBANO: Studi sulla costruzione della nave e dell’aeromobile, Milan, 1960; AURITI: La nave in costruzione, Padua, 1965; DE LA ESPERANZA: «Construcción del bu que con materiales proporcionados por el comitente. Su propiedad. La entrega como acto de administración», in RDM, 1963, 90. zk., 415. or. eta ondorengoak; DIBAR: «Naturaleza jurídica del contrato de construcción de buques», in Estudios Deusto, 65 (1980), 371. or. eta ondorengoak; FANTI: La nave in costruzione e i contratti relativi, Erroma, 1967; GÓMEZ CALERO: «El contrato de construcción de buque con cláusula pe nal para caso de mora en la Sentencia del Tribunal Supremo de 26 de mayo de 1980», in RDP, 1982, 710. or. eta ondorengoak; GUTIÉRREZ DE LA CÁMARA: «Eficacia admi nistrativa de la enajenación y de la hipoteca de buques españoles en favor de extran jeros», in RGM, iraila, 1981, 175. or. eta ondorengoak; MATILLA ALEGRE: Algunos problemas en relación al contrato de construción naval, Bilbo, 1976; IDEM: «Contrato de construcción naval: Régimen legal aplicable a la obligación de garantía en la juris prudencia española», in RGLJ, 1983, 339. or. eta ondorengoak; MENÉNDEZ, A.: «Natu raleza jurídica del contrato de construcción de buques», in RDM, 1958, 68. zk., 299. or. eta ondorengoak; RUEDA MARTÍNEZ: «Algunas consideraciones en torno a la venta del buque en copropiedad», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 4091. or. eta ondo rengoak. VI. LOUSTAU: La aeronave y su régimen jurídico, Madril, 1958; MEDINA: Pro blemi giuridici relativi alla costruzione dell’aeromobile, Padua, 1965; MEYER eta ALAUZEN: Essai sur les problèmes de responsabilitè posés par la construction aé

ronautique civile, Paris, 1964; SPASIANO: ÂŤSulla nozione giuridica di aeromobileÂť, in Studi per la codificazione del Diritto della navigazione, Erroma, 1941, IV, 917. or. eta ondorengoak.

Merkataritzako zuzenbidea

§ LXXIII. NABIGAZIOKO ENPRESARIOA

LABURPENA: I. ITSAS NABIGAZIOKO ENPRESARIOA.—1137. Kontzeptua.—1138. On tziustiatzailearen lege kontzeptua.—1139. Ontziustiatzailea eta ontziaren jabea.—1140. Banakako ontziustiatzailea eta ontziustiatzaile sozietatea.—1141. Ontziustia tzailearen erantzukizunari buruzko lege kasuak eta erantzukizun horren norainokoa.— 1142. Espainiako sistema: ontzia hartzekodunen esku uztea.—1143. Erantzukizuna mugatzen duen sistemaren nazioarteko bateratzea.—II. AIRE NABIGAZIOKO ENPRESA RIOA.—1144. Kontzeptua.—1145. Aireontziaren xedakortasuna.—1146. Banakako eta sozietate ustiatzailea.—1147. Gainontzekoei kalteak eragiteak eratorri dezakeen eran tzukizunaren nazioarteko bateratzea.

I. ITSAS NABIGAZIOKO ENPRESARIOA 1137. Kontzeptua.—Aurretik azaldu dugun enpresario kontzeptua (ikus 22. zk.) inolako zailtasunik gabe erabil daiteke Itsasoko nabigazio zuzenbide an. Horren harira, itsas enpresarioa da enpresa izaerako jarduera bere izenean gauzatzen duen pertsona, horretarako ontzi bat edo batzuk erabili edo ustia tuz. Hortaz, ontzia erabiltzen da enpresa eratzen duen jarduera ekonomikoa gauzatzeko, eta berori erabiltzen duen pertsonak du nabigazioko enpresarioa ren izaera. Edonola ere, hainbat modutan gauza daiteke ontziaren ustiapen eko nomikoa; horretarako, jarduera antolatua gauzatzen da, ondasun eta zerbitzuen merkatuan parte hartzeko (enpresa, gure kontzeptuaren arabera: ikus 23. zk.). Besteak beste, hauek izan daitezke ontziaren erabilerak: merkatugai edo bidaia riak garraiatzea; ontzia nabigaraztea itsas enpresarioaz besteko pertsonaren aginduetara, pertsona horrek kontratatu dituen garraioak gauzatzeko; beste on tzi batzuk atoian eramatea etab. Kasu horietan guztietan, desberdina da jardue raenpresaren xedea edo helburua. Zuzenbidearen ikuspuntutik, ordea, desber dintasun horrek ez du eraginik, jarduera horiek gauzatzen dituzten Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

subjektuen izaerari begira. Ontzia ustiatzen duten pertsonak itsas enpresarioak dira, gauza tutako jarduera zehatza mota batekoa zein bestekoa izan; horretara, horiek guz tiek estatutu juridiko baterakoia dute. Espainian, enpresariook ontziustiatzaile izenez ezagutzen dira: ontziustiatzailea da berea edo beste inorena den ontzia erabiltzen duen pertsona, ontzi hori nabigarazi eta enpresa eratzeko edozein jarduera antolatu gauzatuz. 1138. Ontziustiatzailearen lege kontzeptua.— Merkataritza Kodeak on tziustiatzailearen kontzeptua jasotzen du 586. art.an. Kontzeptu hori, ostera, nahikoa zehazgabea da eta, ondorioz, ezin daiteke onartu, bestelako azalpenik egin gabe. Artikulu horren esanetan, «ontziustiatzailea da, ontzia dagoen por tuan, ontzi hori hornitu edo ordezkatzen duen pertsona». Hori gorabehera, bistan da pertsona batek ontzia hornitu (ontzia hornidurez bete) eta ordezkatze ko ardura izateak ez duela esan nahi, besterik gabe, pertsona hori ontziustia tzaile denik. Lege testu horrek ontziustiatzailearen inguruan jasotzen duen ideia ulertzeko, beharrezkoa da artikulu hori 595. artikuluarekin lotzea eta, aldi berean, artikulu biak 1829ko Merkataritza Kodearen arabera aztertzea, horixe baita euren aurrekaria. 1829ko kodeak, izan ere, onartzeko moduko kontzeptu zehatza jaso zuen ontziustiatzailearen inguruan; are gehiago, kode horrek jaso tako kontzeptua egokia da egungo nabigazioan erabiltzeko. Batetik, hauxe eza rri zuen 583. art.ak: prestatu eta hornituriko merkataritzako ontzien espedizioa «ontziustiatzailearen izenean eta zuzeneko erantzukizunpean egin behar da nahitaez». Bestetik, ontziustiatzaile izateko, «merkataritzan aritzeko beharrez koa den lege gaitasuna» izan behar zen (616. art.) eta, horrez gain, ontziustia tzailea Merkataritza Matrikulan inskribatu behar zen (617. art.). Kode horren arabera, azkenik, ontziustiatzaileak zuen «ontziaren gaineko kontratuak egin eta ontziaren administrazio, pleitamendu Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

eta bidaiak gauzatze»ko eskumena (618. art.), baita «kapitaina izendatu eta kontratatze»ko eskumena ere (619. art.). Horrekin lotuta, ontziustiatzaileak zuen kapitainaren egintzen gaineko erantzukizuna (621. art.). Manu horien bidez, nagusitu egin zen ontziustiatzai lea itsas merkatari gisa ikusten zuen ideia, hots, ontzia nabigaraziz gauzatzen zen merkataritzako itsas enpresaren titular gisa. Egun indarrean dugun Merkataritza Kodeak kontzeptu hori jasotzen du, nahiz eta berori adierazteko modua aurrekoa bezain argia izan ez. Dena dela, 586. artikuluaren bigarren lerroaldeak jasotako definizioa (ontziustiatzaileari buruzko definizioa) 595. artikuluarekin lotzen badugu, iluntasun hori argitu egiten da nolabait. 595. artikuluaren aginduz, ontziustiatzaileak «merkatari tzan aritzeko gaitasuna izan behar du eta, gainera, probintziako Merkataritza Matrikulan inskribatu behar du bere burua». Esan berri dugunak ageriagerian uzten du ontziustiatzaileak merkatari izaera duela. Horren ariora, hurrengoa ezartzen du 595. art.aren bigarren lerroaldeak: ontziustiatzaileak ontzi jabetza ren gaineko ordezkaritza du, eta «merkataritzarako interesgarria den guztia kudea dezake bere izenean, judizioan eta judiziotik kanpo». Artikulu horretatik ateratzen denez, ontziustiatzailea merkataritzan aritzen den pertsona da, ontzia bere izenean ustiatuz. Kodearen arabera, ontzia ordezkatzen duenak ontzi hori nabigazioan erabiltzeko ahalmena du, ontzia ustiatuz enpresa eratzen duen jar duera gauzatzeko; horretarako, ez da kontuan hartzen pertsona hori ontziaren jabe den ala ez. Ontziustiatzaileak, kapitainaren egintza eta betebeharren gai neko erantzukizuna izateaz gain, nabigazioari datxezkion arriskuak hartzen ditu bere gain (586, 587 eta 588. art.ak). Kodeak, bada, merkataritzan aritzeko gai tasuna duen pertsona gisa ikusten du ontziustiatzailea. Horrek ontzia hornitu eta ordezkatzen du, bere izenean merkataritzan arituz. Ideia hori bat dator au rretik azaldu dugunarekin, hau da, ontziustiatzailea itsas nabigazioko enpresa rio gisa ikusten duen ideiarekin. Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

1139. Ontziustiatzailea eta ontziaren jabea.â&#x20AC;&#x201D;Ontziustiatzailea ez da zertan ontziaren jabe izan. Alderantziz, nahikoa da ontziustiatzaileak ontzia erabili eta lupertzeko ahalmena izatea, edozein titulu juridikoren bidez (goza mena, errentamendua etab.). Ontziustiatzailearen eta ontziaren jabearen arteko bereizketa ezaguna zen Erromako Zuzenbidean. Erdi Aroan, ostera, nolabaite ko nahasmendua gertatu zen, ontzia ustiatzeko elkarteen sorkuntzaren ondorioz (colonna eta commenda). 1829ko Merkataritza Kodeak, aldiz, argi eta garbi jaso zuen berriro ere bereizketa hori (583. art.). Ildo beretik, egun indarrean dagoen kodeak ere argi eta garbi jasotzen du bi erakunde horien arteko bereiz keta; ulerbidez, 586, 588 eta 595. art.etan ontziaren jabea eta ontziustiatzailea aipatzen dira pertsona desberdin gisa (ikus, horren harira, 1948ko ekainaren 7ko eta 1961eko ekainaren 12ko epaiak). Edozein modutara ere, manu horiek hitzez hitz hartuz gero, badirudi on tziaren jabe eta ontziustiatzaileak nabigazioaren ondoriozko erantzukizun bera dutela. Horrek, ostera, ez du zentzurik; ontziaren jabe izanda, ontzi hori ustia tzen ez duenak ez du nabigazioan parterik hartzen eta, ondorioz, ez du nabiga zioaren gaineko erantzukizunik izan beharrik. Hori dela eta, batak zein besteak itxuraz erantzukizun bera dutela badirudi ere, lege testuen zentzuzko interpre tazioa eginez gero, bestelako ondorioak ateratzen dira. 586. art.aren esanetan, ÂŤontziaren jabeak eta ontziustiatzaileak erantzukizun zibila dute kapitainak gauzatutako egintzen ondorioz, bai eta ontzia konpondu, prestatu eta hornitze ko lanean horrek bere gain hartzen dituen betebeharren ondorioz ere; horreta rako, erreklamatzen diren zenbatekoak ontziaren mesederako inbertitu direla frogatu behar du hartzekodunakÂť. Gure ustetan, ontzia bere kabuz ustiatzen du en jabeaz ari da artikulu hori, alegia, aldi berean ontziaren jabe eta ustiatzaile den pertsonaz. Kodearen xedea kasu biak Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

barneratzea izan da: batetik, ontzia ren jabe eta ustiatzaile den pertsona eta, bestetik, ontziaren jabe ez den ustia tzailea; azken buruan, ordea, nahasmendua eragin du kodeak, argitasuna baino gehiago. 1140. Banakako ontziustiatzailea eta ontziustiatzaile sozietatea.—Itsas nabigazioko enpresarioa pertsona fisiko zein juridikoa izan daiteke, beste edozein enpresario bezala. (Horren inguruan, baliagarriak dira 22. zenbakian azaldutako oharbideak). Banakako ontziustiatzailearen gaitasunari dagokionez, horrek enpresario orok bete behar dituen betekizunak izan behar ditu. Kodearen 595. artikuluaren aginduz, ontziustiatzaileak «merkataritzan aritzeko gaitasuna izan behar du». Manu hori kodearen 4. artikuluarekin lotu behar da, horrek adierazten baitu zein den merkataritzan aritzeko gaitasun orokorra. Horren arabera, gaitasun ho ri ezgaiturik ez dauden adin nagusikoek dute (129. zk.an ikusi dugun bezala). Salbuespen moduan, eta kodearen 5. artikulua aintzakotzat harturik, adingabe ko eta ezgaitua ontziustiatzaile izan daitezke, baldin eta euren guraso edo kau satzaileek hasitako itsas nabigazioko enpresari ekiten badiote, lege ordezkarien edo faktoreen bidez. Ontziustiatzaileak badu berezitasunik, banakako beste enpresarioekin konparatuz gero; izan ere, ontziustiatzailea nahitaez inskribatu behar da Mer kataritzako Erregistroan (MKren 595. art.) eta Itsas Enpresen Erregistroan (1989ko uztailaren 28ko Errege Dekretuaren 10. art.); azken Erregistro horre tan ere nahitaez egin behar da ontziustiatzaile sozietatearen inskripzioa. 1141. Ontziustiatzailearen erantzukizunari buruzko lege kasuak eta erantzukizun horren norainokoa.—Ontziustiatzailea erantzukizun sistema bereziaren menpe dago, enpresa nautikoa gauzatzen duenean: a) ontziustia tzaileak «erantzukizun zibila du kapitainak gauzatutako egintzen ondorioz, bai eta ontzia konpondu, prestatu eta hornitzeko lanean Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

horrek (edo ontziko beste zerbitzari batzuek, 1960ko urtarrilaren 28ko epaiaren arabera) bere gain hartu dituen betebeharren ondorioz ere; horretarako, erreklamatzen diren zenbate koak ontziaren mesederako inbertitu direla frogatu behar du hartzekodunak» (586. art.). b) Era berean, ontziustiatzaileak erantzukizun zibila du «ontzian zamaturiko efektuak zaintzean, kapitainaren jokabidea delaeta gainontzekoei eman beharreko kalteordainen gainean» (587. art.). c) Ontziustiatzaileak, az kenik, kapitainak gauzatutako egintza ezzilegien ondoriozko erantzukizuna du; egintza ezzilegi horiek 618. artikuluan zerrendatutakoak dira, eta autoreen artean barateria egintza izenez ezagutzen dira (ikus 1159. zk.). Alderantziz, ontziustiatzaileak «ez du kapitainak hartutako betebeharren gaineko erantzuki kizunik, baldin eta horrek bere ahalmen eta eskurantzen muga gaindituz jardu ten badu, alegia, karguaren ondorioz dituen ahalmenen edota eman zaizkion ahalmenen mugen gainetik»; dena dela, arau hori ez da aplikatuko, zenbateko horiek ontziaren mesederako inbertitu direnean (588. art.). Ontziustiatzaileak erantzukizun mugatua du bere enpresa gauzatzean, gai nerako enpresarioek ez bezala. Azken horiek euren betebeharren betepenaz erantzun behar dute gaurko eta etorkizuneko ondasun guztiekin (KZren 1911. art.aren arabera). Ontziustiatzaileak, berriz, erantzukizun mugatua du, bere en presa jarduera gauzatzean hartutako zor batzuen gain. Nabigazioaren arriskuak handiak dira eta, gainera, denboraldi jakin batzuetan, ontziustiatzaileak ezin du zuzenzuzenean ontzia kontrolatu. Horiek dira, hain zuzen, ontziustiatzai learen erantzukizuna mugatzeko arrazoi nagusiak. Ontziustiatzailearen erantzukizuna mugatzen duen sistema ez da gaur egungoa (Itsasoko Kontsuletxearen Liburuak erantzukizun mugatuaren sistema aipatu zuen eta, geroago, Frantziako Marinaren 1681eko Ordenantzak argi eta garbi jaso zuen sistema hori). Berebat, sistema hori ez da Espainiako antola mendu juridikoan bakarrik ezarri; aitzitik, antolamendu juridiko guztiek muga tu dute, aldez edo moldez, ontziustiatzailearen erantzukizuna. Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

Ingalaterrako sisteman, esaterako, zenbateko zehatz batera arte mugatzen da erantzukizuna, goren mugakoa ezarriz, ontziak erregistraturiko tona bakoitzeko (gaur egun, 8 libra tona bakoitzeko, kalte materialen kasuan eta, 15 libra, kalte pertsonalen kasuan). Alemaniako sisteman, bestalde, ontziustiatzailearen erantzukizuna erreala da; hortaz, ontzi horren ondarea (ontzia, pleita, aldagailuak) exekutatuz egiten zaio aurre ontziaren ustiapenak eratorritako erantzukizunari. Ipar Ameri ketako sisteman, ontziustiatzailearen erantzukizuna ontzi eta pleitaren baliora mugatzen da. Sistema latindarretan, azkenik, bestela mugatzen da ontziustia tzailearen erantzukizuna; horren inguruan, ontziustiatzaileak hartzekodunen esku utz dezake ontzia. Espainiako Zuzenbidean ere horren antzeko sistema ezarri da, jarraian ikusiko dugun bezala. 1142. Espainiako sistema: ontzia hartzekodunen esku uztea.—Espai niako Zuzenbidean, bikoitza da ontziustiatzailearen erantzukizuna mugatzen duen sistema. a) Abordajearen ondoriozko erantzukizuna mugatzeko, ad valorem sistema eratu da. Erruzko abordajearen kasuan, eragindako kaltegaleren ordaina eman behar da (826. art.), baina ontziustiatzailearen erantzukizun zibila «ontziaren, horren gehigarrien eta bidaian sortutako pleiten baliora mugatzen da» (837. art.). Balio hori erantzukizunak estaltzeko adinakoa ez bada ere, ontziustia tzailea aske geratuko da bere erantzukizunetik; horrelakoetan, lehenespenez kobratu ahal izango dira pertsonen heriotza eta lesioen ondorioz zor diren kal teordainak (838. art.). 1964ko apirilaren 17ko epaiaren arabera, aintzat hartu beharreko balioa (ontziaren balioa) ezbeharra gertatu aurrekoxe balioa da. b) Ontziustiatzailea beste erantzukizun batzuetatik aske gera daiteke, «on tzia hartzekodunen esku utziz, horren gehigarriekin eta bidaian sortutako pleite kin» (587. art.). Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

Baina, zeintzuk dira erantzukizun horiek? 587. artikuluak aipatzen duen erantzukizuna ÂŤontzian zamaturiko efektuak zaintzean, kapitainaren jokabidea delaeta gainontzekoei eman beharreko kalteordainenÂť gaineko erantzukizuna da. Hori oinarri harturik, artikulu horren barruan ez da sartzen ontzia konpon du, prestatu eta hornitzeko lanean kapitainak hartutako betebeharren ondorioz ko erantzukizunik (aurrean esan dugunez, ontziustiatzaileak horren gaineko erantzukizuna du, 586. artikuluaren arabera). Lehen kolpean, ez dirudi legegi leak betebeharrok nahita baztertu dituenik. Egia esan, ontzia hartzekodunen es ku uzteko erakundearen printzipio tradizionalak bere barnean sartzen ditu bete beharrok (Frantziako Kodeak jaso du printzipio hori). Hariari segiz, kodearen zioen azalpenak ontziustiatzailearen erantzukizun mugatua aipatzen du, inola ko bereizketarik egin gabe. Nolanahi den ere, erantzukizun mugatua pribilejio gisa eratzen da eta, ondorioz, legeak adierazitakoa izan behar da gogoan. Ontzia hartzekodunen esku uzteak â&#x20AC;&#x201D;horren gehigarriekin eta bidaian sor tutako pleitekinâ&#x20AC;&#x201D; goian aipatutako erantzukizunetik aske uzten du ontziustia tzailea. Horretara, hartzekodunek ezin dituzte pertsegitu ontziustiatzailearen gainerako ondasunak. Hartzekodunek, dena den, ez dute euren esku utzitako ontziaren jabetza eskuratzen; kontrara, ontziaren gaineko likidazio eskubidea dute, ontziaren baliora arte euren kredituak kobratzeko. Ontzia hartzekodunen esku uzteak, bada, ez du jabetza eskualdatzen. Hori dela eta, ontzia hartzeko dunen esku uzteko ahalmena ez da azkentzen lehen aldiz egikaritzen denean, hau da, lehenengo hartzekodunak bere kreditua erreklamatzen duenean. Ahal men hori gainerako hartzekodunei begira ere egikari daiteke, hartzekodunok euren kredituak erreklamatzen dituzten neurrian. Hartzekodunek diru bihur ditzakete euren esku utzitako ondasunak, hortik lortutako zenbatekoarekin euren kredituak kobratzeko. Edonola ere, hartzekodunen esku utzitako onda Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

rearen titulartasuna ontziustiatzaileak du eta, ondorioz, kredituak ordaindu eta gero gerakinik egonez gero, ontziustiatzailea da horien jabe. Ontzia hartzekodunen esku uzteko ahalmena ontziustiatzaileak du, berori aldi berean ontziaren jabe izan zein izan ez. Era berean, ontziustiatzaile eta kudeatzaile denak ere badu ahalmen hori. Ontzikudeatzaileak, bestalde, ahal men handiak ditu, eta horien barruan sartzen da ontzia hartzekodunen esku uzteko ahalmena. Hala eta guztiz ere, kontuan izan behar dira ontzijabearen eta ontziustiatzailearen arteko barne harremanak. Horrez landara, ontziaren ja bekideak ere hartzekodunen esku utz dezake jabetzaren gainean duen kuota ideala (590. art.). 1143. Erantzukizuna mugatzen duen sistemaren nazioarteko batera tzea.â&#x20AC;&#x201D;Itsas trafikoa nazioartean gauzatzen da bereziki; horrela, hainbat arazo sortzen dira, ontziustiatzailearen erantzukizuna mugatzen duten lege sistemak desberdinak baitira euren artean. Horregatik, arauek elkar jotzen dute, eta arazoak sortzen dira maila juridikoan. Horren adibide gisa hain ezaguna den Titanicen kasua dugu. Kasu hori Ingalaterrako, Estatu Batuetako eta Norvegia ko auzitegietan aztertu zen; likidazioak desberdinak izan ziren kasuankasuan, horiek egiteko irizpideak ere desberdinak izan zirelako. Hori guztia kontuan harturik, bateratze ahalegina gai edo arlo horretan egin da batik bat. Ahalegin hori Bruselako 1924ko abuztuaren 25eko Hitzarmenaren bidez mamitu zen (Espainiak 1930eko ekainaren 2an berretsi zuen hitzarmen hori). Hitzarmen horrek, hasieran, erantzukizuna mugatzeko sistema mistoa edo transakzio sis tema jaso zuen; sistema horrek bi aukera ezarri zituen: bata, erantzukizuna on tziaren, aldagailuen eta pleitaren baliora mugatzea; bestea, tona bakoitzeko goren mugako likidazioa egitea. Edozelan ere, Estatu Batuek eta Ingalaterrak ez zuten hitzarmen hori onetsi eta, horren ondorioz, hitzarmena berrikusi egin zen Nazioarteko Itsas Batzordeak Madrilen 1955. urtean egindako bileran. Bi lera horretan beste testu bat prestatu zen, eta hori Bruselako Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

1957ko konfe rentzia diplomatikoan onetsi zen, aldaera batzuekin bada ere. Hitzarmen horrek sistema bakarra ezarri zuen, aurreko sistema bikoitzaren ordez (Espainiak 1959ko ekainaren 4an berretsi zuen hitzarmen hori). Sistema berri horrek Bri tainiako sistema hartu du eredutzat; horren arabera, erantzukizuna mugatzen du tona bakoitzeko goren mugakoa ezarriz. Goren mugako hori kaltearen izaera ren araberakoa da. Horren zenbateko edota kopuruak hitzarmenaren 1979ko abenduaren 21eko protokolo aldarazleak ezartzen ditu. Espainiak protokolo hori berretsi du 1982ko apirilaren 21ean. Hitzarmen horren 1. artikuluaren arabera, ontziaren jabeak erantzukizuna muga dezake, baldin eta ondoko kariak gertatzen badira: a) «Ontziaren barruan egon eta garraiatu behar diren pertsonen heriotza edo gorputzeko lesioak, eta ontziaren barruko ondasunen kalte edo galerak». b) «Lurrean edo uretan dauden pertsonetarik edozeinen heriotza nahiz gor putzeko lesioak; beste edozein ondasunentzako kaltegalerak; eta, hurrenik, ontziaren barruko beste edozein pertsonaren egintza, arduragabekeria edota erruaren ondorioz urratutako eskubideak, baldin eta ontziaren jabeak pertsona horren gaineko erantzukizuna badu; gauza bera gertatuko da, eskubide horiek ontziaren barruan ez dagoen pertsonak urratzen dituenean, baldin eta ontziaren jabeak pertsona horren gaineko erantzukizuna badu. Azken kasu horretan, dena dela, pertsona horren egintza, arduragabekeria edota erruak ondokoa ukitu be har du: nabigazioa, ontziaren administrazioa, zama, zamaren garraio edota des karga, ontziratzea eta bidaiarien garraio eta lehorreratzea». c) «Ondoko gaien inguruan, legeak ezarritako betebehar edo erantzukizu nak: hondarrak ateratzearen inguruan, eta hondoratu, hondoa jo edo bertan be hera utzitako ontzia (eta ontziaren barruan dagoen guztia) ur gainean jarri, uretatik atera edota suntsitzearen inguruan; edu Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

berean, aintzat hartu behar dira portuko instalazio, dartsena eta nabigazioan aritzeko bideei egindako kalteen ondoriozko erantzukizun eta betebeharrakÂť (Espainiak bere buruarentzat erre serbatu izan du idazati horren aplikazioa baztertzeko eskubidea, 1971ko urta rrilaren 9an). Bestalde, 2. artikuluak ezartzen duenez, erantzukizun mugatua gertaera be retik sortutako kredituen multzoari aplikatzen zaio, beste gertaera baten ondo rioz sortutako (edo sor daitezkeen) kredituak kontuan hartu gabe. Gainera, 3. artikuluak (1979ko Protokoloaren testuaren arabera) 1. artiku luan jasotako karien ondoriozko erantzukizuna mugatzen du. Hauexek dira, hain zuzen ere, 3. artikuluak ezarritako mugak: a) ÂŤgertaeraren ondorioz, kalte materialak besterik sortu ez badira, 66,67 kontu unitate ontziaren eduki tona bakoitzeko; b) gertaeraren ondorioz, gorputzeko kalteak besterik sortu ez ba dira, 206,67 kontu unitate ontziaren eduki tona bakoitzeko; c) gertaeraren on dorioz, kalte materialak eta gorputzeko kalteak sortu badira aldi berean, 206,67 kontu unitate ontziaren eduki tona bakoitzeko; kopuru horretatik zati bat (on tziaren eduki tona bakoitzeko 140 kontu unitate) gorputzeko kalteen ondorioz ko kredituak ordaintzeko erabili behar da; gainerako zatia (66,67 kontu unitate ontziaren eduki tona bakoitzeko), aldiz, kalte materialen ziozko kredituak or daintzeko erabili behar da. Edonola ere, lehenengo zati horrekin ezin badira osoosorik ordaindu gorputzeko kalteen ondoriozko kredituak, kredituok (or daindu gabeko saldoari dagokionez) kalte materialek eratorritako kredituekin pilatzen dira, ordaindu gabeko zati hori fondoaren bigarren zatiaren pentzuan ordain dadinÂť. (Kontu unitatea igorpeneskubide berezia da; hori Nazioarteko MonetaFondoak zehazten du eta, 1997. urtean, 127 pezetako balioa zuen gutxi gorabehera). Zernahi gisaz, Londresko 1976ko azaroaren 19ko Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

Hitzarmenak ordeztu egin ditu Bruselako 1924ko eta 1957ko hitzarmenak, hori berretsi duten estatu en arteko harremanei dagokienez (horien artean, Espainia). Azken hitzarmen horrek aurrekoek baino xeheago eta zabalago jasotzen du zein kasutan muga tzen den ontziaren jabearen erantzukizuna (2. art.). Hitzarmenak, gainera, ko puruaren inguruko mugak jasotzen ditu, orokorrak (6. art.) eta ÂŤbidaiariekin lotutako erreklamazioeiÂť dagozkienak (7. art.). Lehenengo kasuan, hauek dira erantzukizunaren mugak: a) heriotza edo gorputzeko lesioek eratorritako erre klamazioetan, 333.000 kontu unitateko muga ezartzen da, 500 tonatik beherako edukia duten ontzientzat. Muga horrek gora egingo du, ontziaren edukia han diago den neurrian; bestela esanda, oinarrizko kontu unitate hori gehitu egiten da, ontziaren edukiaren arabera: 500 kontu unitate tona bakoitzeko, ontziaren edukia 501etik 3.000 tonara artekoa bada; 333 kontu unitate tona bakoitzeko, ontziaren edukia 3.001etik 30.000 tonara artekoa bada; 250 kontu unitate tona bakoitzeko, ontziaren edukia 30.001etik 70.000 tonara artekoa bada; eta, azke nik, 167 kontu unitate tona bakoitzeko, ontziaren edukia 70.000 tonatik go rakoa bada. b) Beste edozein erreklamazio egitean, hauek dira mugak: 167.000 kontu unitate, 500 tonatik beherako edukia duten ontzientzat. Muga horrek go ra egingo du, ontziaren edukia handiago den neurrian; bestela esanda, oinarriz ko kontu unitate hori gehitu egiten da, ontziaren edukiaren arabera: 167 kontu unitate tona bakoitzeko, ontziaren edukia 501etik 30.000 tonara artekoa bada; 125 kontu unitate tona bakoitzeko, ontziaren edukia 30.001etik 70.000 tonara artekoa bada; eta, azkenik, 83 kontu unitate tona bakoitzeko, ontziaren edukia 70.000 tonatik gorakoa bada. Bukatzeko, bidaiarien heriotza edo gorputzeko lesioek eratorritako erreklamazioen kasuan, honakoa da erantzukizunaren mu ga: 46.666 kontu unitate eta ontziak garraia ditzakeen pertsonen kopurua bider katuz lortzen den zenbatekoa; halakoetan, gehieneko muga Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

25.000.000 kontu unitatekoa da. II. AIRE NABIGAZIOKO ENPRESARIOA 1144. Kontzeptua.â&#x20AC;&#x201D;Aire nabigazioko enpresarioa da enpresa izaerako jarduera ekonomikoa bere izenean gauzatzen duen pertsona, horretarako aire ontzi bat edo batzuk erabili edo ustiatuz. Ontzien kasuan aipatu dugun bezala, aireontzia ere enpresa eratzen duen jarduera ekonomikoa gauzatzeko erabiltzen da, eta erabilera hori gauzatzen duen pertsonak du nabigazioko enpresarioaren izaera. Jarduera ekonomiko hori garraio jarduera da oinarrian; izan ere, garraio enpresarioa da aireko enpresarioen artean nagusi. Hori gorabehera, aireontzia bestelako helburuekin ere ustia daiteke, hala nola, airean merkataritzako pro paganda egiteko, landak fumigatu edo desintsektatzeko etab. Aireontzien arloan, ustiatzailearen kontzeptua ari da zabaltzen, nabiga zioko enpresarioa adierazteko. Itxuraz, adierazmolde hori egokia da, baldin eta kontuan hartzen bada aireontzia ustiatzeak ematen duela enpresario izaera edo egoera juridikoa. Aireko Nabigazioari buruzko Espainiako Legeak jabea aipa tzen du, aireontziko liburuak artatzeko betebeharrari dagokionez. Bestalde, ga rraiolari edo jardule adierazmoldeak aipatzen ditu, aireontzia garraio enpresa gauzatzeko erabiltzen den kasuetan. 1145. Aireontziaren xedakortasuna.â&#x20AC;&#x201D;Enpresario edo ustiatzaileak aire ontzia xedatzeko ahalmena izan behar du. Xedakortasuna, ordea, ez da nahitaez jabetzarekin lotzen. Horrenbestez, enpresarioa aireontziaren jabe izan daiteke ala ez, eta beste edozein titulu juridikoren bidez xeda dezake ontzia, kasurako, errentamendua, gozamena etab. Aireontzia ustiatzen ez duen jabea ez da enpre sarioa. 1146. Banakako eta sozietate ustiatzailea.â&#x20AC;&#x201D; Aireontziaren ustiatzailea pertsona fisikoa edota merkataritzako Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

sozietatea izan daiteke. Aireko Nabiga zioari buruzko Legearen arabera, banakako enpresek ere aireko linea erregula rren zerbitzuak eman ditzakete, aldez aurretik horren emakida jasoz (70. art.). Edozelan ere, aireko trafiko erregularra ustiatzen duten emakidadunak espai niarrak izan behar dira, horiek pertsona fisikoak zein erakunde juridikoak izan. Sozietateen kasuan, kapitalaren eta administratzaileen hiru laurdenak espainia rrak izan behar dira; bestalde, sozietate horien kapitala akzioen bidez adieraz ten bada, akzio horiek izendunak izan behar dira (74 eta 75. art.ak). 1147. Gainontzekoei kalteak eragiteak eratorri dezakeen erantzuki zunaren nazioarteko bateratzea.â&#x20AC;&#x201D;Aireko nabigazioaren nazioarteko izaera dela eta, hainbat lege eta jurisdikzio gatazka gerta daitezke, gainontzekoei era gindako kalteen inguruan. Gatazka horiek saihesteko, Erromako 1952ko urria ren 7ko Hitzarmena egin zen (Espainiak hitzarmen hori berretsi zuen 1957ko urtarrilaren 24ko Instrumentuaren bidez eta, geroago, urte horretako martxoa ren 1ean NHZEn utzi zuen). 1952ko hitzarmen horrek indarrik gabe utzi zuen Erromako 1933ko Hitzarmena. Halaber, kontuan hartu behar da 1952ko hitzar menak protokolo aldarazlea duela, 1978ko irailaren 23an emandakoa; Espai niak ez du, ordea, protokolo hori berretsi. Hitzarmenak aipaturiko erantzukizuna lurrazalean dauden pertsona eta gauzei eragindako kalteen ondoriozko erantzukizuna da, alegia, hegaz doan ai reontziak eragindako kalteen ondoriozko erantzukizuna. Gainera, aireontzitik erortzen diren pertsona edo gauzen ondoriozko erantzukizuna ere arautzen du. Horren inguruan, aireontziaren ÂŤhegaldiÂť gisa zer ulertzen den zehaztu behar da. Hitzarmenaren arabera, aireontziaren hegaldiak irauten du ÂŤaireontzia aire ratzeko indar eragilea aplikatzen denetik aireontzi horrek Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

lurreratzeko ibilbidea amaitzen duen arteÂť (2. art.). Hariari segiz, aireontziko jarduleak du kalte hori en gaineko erantzukizuna. Jarduletzat jo dira, bai aireontzia erabiltzen duen pertsona (kalteak gertatzen diren unean), baita aireontzia erabiltzeko eskubidea eman (zuzenean edo zeharka) eta horren nabigazioaren kontrolaz arduratzen dena ere. Kontrakorik frogatu ezean, Matrikula Erregistroan inskribaturiko ai reontziaren jabeak jardule izaera duela uste izango da. Beste alde batetik, aire ontzia erabiltzen duen pertsona aireontzi hori zuzenean edo dependente baten nahiz batzuen bidez erabiltzen duen pertsona da, dependente horiek euren es kurantzen barruan jardun zein jardun ez (2 eta 3. artikuluak). Konpontzeko moduko kalteen ondorioz eman beharreko kalteordainak ondoko mugak ditu, aireontzi eta istripu bakoitzeko: a) 500.000 libera, 1.000 kilogramotik behera ko pisua duten aireontzien kasuan; b) 500.000 libera, eta 400 libera 1.000tik gorako kilogramo bakoitzeko, 1.000tik 6.000 kilogramora arteko pisua duten aireontzien kasuan; c) 2.500.000 libera, eta 250 libera 6.000tik gorako kilogra mo bakoitzeko, 6.000tik 20.000 kilogramora arteko pisua duten aireontzien ka suan; d) 6.000.000 libera, eta 150 libera 20.000tik gorako kilogramo bakoi tzeko, 20.000tik 50.000 kilogramora arteko pisua duten aireontzien kasuan; e) 10.500.000 libera, eta 100 libera 50.000tik gorako kilogramo bakoitzeko, 50.000 kilogramotik gorako pisua duten aireontzientzat. Edozein modutara ere, heriotza edo lesioen ondorioz eman beharreko kalteordaina 50.000 liberakoa izan daiteke gehienez, hil edo lesionaturiko pertsona bakoitzeko (11. art.). Ze haztutako kalteordainak erantzukizunaren muga (hitzarmenak zehaztutakoa) gainditzen badu, ondoko arauak bete behar dira: a) ÂŤKalteordainak heriotza eta lesioen ondoriozkoak bakarrik badira, edota ondasunek izandako kalteen ondoriozkoak bakarrik, euren zenbatekoen arabera urrituko diraÂť. b) ÂŤKalteor dainak heriotza nahiz lesio eta ondasunek izandako kalteen ondoriozkoak ba dira, banatu beharreko zenbatekoaren erdia heriotza eta lesioen Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

ondoriozko kalteordainak estaltzeko erabili behar da nahitaez; zenbateko hori askiez ger tatzen bada horretarako, proportzioz banatuko da kredituen artean. Banatu be harreko zenbateko osoaren gerakina lainean banatuko da, ondasunek izandako kalteak eta gainerako kalteordainetatik estali ez den zatia ordaintzeko» (14. ar tikulua). Kalteordaina jasotzeko akzioek bi urteko preskripzio epea dute, eran tzukizuna sortu duen egitatea gauzatu denetik zenbatzen hasita (21. art.). BIBLIOGRAFIA ABRAHAM: Die Haftung des Reeders, Hanburgo, 1958; ASTLE: Limitation of Lia bility, Londres, 1985; BORTTSCHELLER: Entstehung und Beschränkung der Reeder haftung im Seehandelsrecht der romanischen Länder, 3 liburuki, Kiel, 1974; BRAVO NAVARRO: La empresa de navegación aérea y su régimen jurídico, Madril, 1972; BURNENGO: Le moderne strutture commerciali dell’impresa di navigazione, Milan, 1957; CORTÉS DOMÍNGUEZ: «Notas procesales a la constitución y distribución del fondo único regulado en el Convenio internacional de 10 de octubre de 1957 sobre “limi tación de responsabilidad de los propietarios de buques que naveguen por alta mar”», in ADMI, I, 1981, 333. or. eta ondorengoak; DI ROSA: Le imprese di navigazione maritti me, Napoli, 1970; DIETRICH: Die Haftung des Reeders und ihre gesetzliche Beschrän kung unter besonderer Berücksichtigung des Brüsseler Uebereinkommens von 1957, Zürich, 1969; DOMINEDO: «Figura e responsabilità dell’armatore», in Studi DE FRAN CISCI, Milan, 1956, II. liburukia, 585. or. eta ondorengoak; DUQUE: «Notas sobre la publicidad del naviero», in RDM, 1970, 116. zk., 173. or. eta ondorengoak; FERRARINI: L’impresa di navigazione, 2 liburuki, Milan, 1939; FOSCHINI: La limitazione del debito dell’armatore nella sua attuazione, Milan, 1974; FREISE: Die summenmässige Bes chränkung der Reederhaftung nach kommenden Recht, Bielefeld, 1971; GIRÓN TENA: Evolución de la estructura y significado económicojurídico de la empresa en Derecho marítimo, Valladolid, 1958; IDEM: El naviero: Directrices actuales de su régimen jurídico, Bilbo, 1959; LEFEBVRE, D’OVIDIO eta SPASIANO: «Studi sull’impresa di navi gazione (I. Sulla disciplina giuridica dell’armatore)», in Studi per la codificazione del diritto della navigazione, Erroma, 1940, I, 546. or. eta ondorengoak; MARTIN: L’aban don du navire et du fret en Droit français, Bordele, 1957; MATILLA ALEGRE: El naviero Merkataritzako zuzenbidea

Merkataritzako zuzenbidea

y sus auxiliares. El buque, Bartzelona, 1995; MEDINA: Il fallimento dell’armatore, Milan, 1973; MONFORT BELENGUER: «Algunas consideraciones sobre la “fortuna del mar”», in REDM, 9–10 (1965), 11. or. eta ondorengoak; REHME: Die geschichtliche Entwicklung der Haftung des Reeders, Stuttgart, 1891; RIGUETTI: Contributo alla teo ria dell’esercizio della nave e della responsabilità dell’armatore, Milan, 1968; ROCCO: «La limitazione alla responsabilità degli armatori», in Studi di Diritto commerciale, Erroma, 1933, II, 199. or. eta ondorengoak; RODRÍGUEZ MOURULLO: «La limitación in ternacional de la responsabilidad del naviero y la responsabilidad civil “ex delicto”», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 4073. or. eta ondorengoak; ROMANELLI: I danni da aeromobile sulla superficie, Milan, 1970; RUBIO: Sobre el concepto de naviero en el Código de comercio, Madril, 1940; SCHWORBEL: Die Beschränkung der Reederhaftung nach dem Brüsseler Abkommen von 10.10.1957, Hanburgo, 1967; SCIALOJA: «Cenni storici, esegetici e critici intorno alla qualifica di armatore», in RDN, 1937, I, 243. or. eta ondorengoak; IDEM: «Origini della limitazione della responsabilità dell’armatore per abbandono della nave», in Saggi di storia del Diritto marittimo, Erroma, 1946, 309. or., eta SINGHCOLINVAUX: Shipowners, Londres, 1967; SOTGIA: «L’impresa di naviga zione», in Estudios GARRIGUES, Madril, 1971, III, 383. or. eta ondorengoak; SOTIRO PULOS: Die Beschränkung der Reederhaftung, Berlin, 1962; SPASIANO: La limitazione della responsabilità armatoriale nella navigazione per acqua e per aria, Milan, 1943; IDEM: «La pubblicità dell’esercizio della nave o dell’aeromobile», in Scritti SCIALOJA, Bolonia, 1952, I, 257. or. eta ondorengoak; VICENT CHULIÀ: «Naviero, propietario del buque y empresario de la navegación y del transporte en el Código de comercio espa ñol», in RJC, 1976, 557. or. eta ondorengoak.

Merkataritzako zuzenbidea

§ LXXIV. NABIGAZIOKO ENPRESARIOAREN LAGUNTZAILEAK LABURPENA: 1148. Oharbide orokorrak.—I. ONTZIUSTIATZAILEAREN LEHORREKO LA GUNTZAILEAK.—1149. Ontzikudeatzailea. Kontzeptua eta ezaugarriak.—1150. Aha lordearen edukia.—1151. Ontzikudeatzailearen betebeharrak.—1152. Ontziko kon tsignatarioa.—1153. Zamalanak egiten dituen enpresarioa.—1154. Komisiohartzaile eramaile edo trantsitarioa.—II. ONTZIUSTIATZAILEAREN ITSAS LAGUNTZAILEAK.— 1155. Ontziko dotazioa.—1156. Ontziko kapitaina.—1157. Kargua egikaritzeko bete kizunak.—1158. Kapitainaren eginkizunak.—1159. Kapitainaren erantzukizuna.— 1160. Pilotua.—1161. Kontramaisua.—1162. Makinistak.—1163. Tripulazioa.—1164. Zamazaina.—III. AIREKO ENPRESARIOAREN LAGUNTZAILEAK.—1165. Oharbide oro rrak.—1166. Lurreko langileak.—1167. Aireko langileak.—1168. Aireontziko koman dantea.

1148. Oharbide orokorrak.—Ontziustiatzaileak beste pertsona batzuen laguntza behar du, bere jarduera konplexua bete ahal izateko; laguntza hori, gainera, modu desberdinetan gauza daiteke. Horren inguruan, aurretik azaldu takoa (ikus 32 eta 33. zk.ak) hartu behar da kontuan, alegia, elkarlan moduei eta enpresarioaren eta horren laguntzaileen arteko harremanei buruz azalduta koa. Edozein modutara ere, eta kodeak ezarritako arauketari helduz, ordezka ritza ahalmenik gabeko laguntzaileak ere sartu behar dira ontziustiatzailearen laguntzaileei buruzko azterketa horretan; laguntzaile berezi horien eginkizuna lan kontratuak mugatzen du (horren barruan sartzen dira, esaterako, ontziko tri pulazioa osatzen dutenak). Badira, horiez gain, beti ontziustiatzailearen laguntzaile kalifikaziorik jasotzen ez duten erakundeak, horien artean, ontziko kontsignatarioak. Horiek ere jarraian egingo dugun azterketaren barruan sar tzen ditugu. Ontziustiatzaileak beharrezko duen laguntza edo urgazpena lehorrean zein ontzian eman daiteke; hori aintzat harturik, ontziustiatzailearen laguntzaileak aztertzean, lehorreko langileak eta itsas langileak bereizi behar dira. Lehorre ko langileen artean, ondokoak nabarmendu behar dira: ontziMerkataritzako zuzenbidea

kudeatzailea, on tziko kontsignatarioa eta komisiohartzaile eramaile edo trantsitarioa. Itsas langileen inguruan, aldiz, honakoak arautzen ditu kodeak: kapitaina, ontziko ofizialak eta tripulazioa. Jarraian azalduko ditugu batzuk eta besteak.

I. ONTZIUSTIATZAILEAREN LEHORREKO LAGUNTZAILEAK 1149. Ontzikudeatzailea. Kontzeptua eta ezaugarriak.â&#x20AC;&#x201D;Lehorreko merkataritzako enpresarioak bezala, ontziustiatzaileak sarritan du ahaldun orokorra izendatzeko beharrizana, bere enpresaren kontu edo arazo guztietara ko. Ahaldun orokor horrek ontzikudeatzaile (edo, kodearen hitzetan, ontzius tiatzaile eta kudeatzaile) izena jasotzen du. Pertsona hori, faktorearen moduan, ontziustiatzailearen benetako alter egoa da, eta horrek oso ahalmen zabalak ditu, nabigazio enpresaren jarduera gauzatzeko. Edonola ere, kodean ez da argi eta garbi azaltzen ontzikudeatzailea ontzi ustiatzailearen laguntzaile denik. Aurretik azaldu bezala, Espainiako legegile ak ontziustiatzailea eta ontziaren jabea bereizten ditu (1139. zk.). Hala ere, ontziaren jabekidetza arautzean (594.etik 601.era arteko art.ak), kodeak ontzi ustiatzaile izena ematen dio ontzikudeatzaileari, behin eta berriro eta modu desegokian. Egia esateko, jabearen edota ontzi erkidegoaren kudeatzailea ezin izan daiteke ontziustiatzaile, horrek ez baitu ontzia bere izenean ustiatzen, ja bearen edota erkidegoaren izenean baizik. Horrenbestez, ontzikudeatzaile adierazmoldea erabiliko dugu, ahalduntze orokorra jaso duen laguntzaile hori izendatzeko; gure aburuz, adierazmolde hori ontziustiatzaile eta kudeatzaile adierazmoldea baino egokiagoa da. Zernahi gisaz, agerian uzten dugu kodean zernolako nahastea agertzen den erakunde horren inguruan. Esanak esan, on

tzikudeatzaileari enpresario edo nagusiaren ahaldun izaera aintzatetsi zaio zenbait manutan, enpresarioari begira dituen menpekotasun harremanak adiera ziz (597 eta 598. art.ak). Ontziaren jabekidetza kasuetan, beharrezko gertatzen da ontzikudeatzailea izendatzea, baina izendapen hori edozein unetan ezezta daiteke (594. art.). Gaitasunari dagokionez, eta 595. artikuluaren esanetan, ontzikudeatzai leak «merkataritzan aritzeko gaitasuna izan behar du eta, horrez gain, probin tziako Merkataritza Matrikulan inskribatu behar du bere burua». Dena dela, ez du zentzurik inskripzio hori egiteko betebeharra ezartzeak, ontzikudeatzailea ontziustiatzailearen laguntzailea besterik ez delako; ondorenez, ontzikudea tzailearen ahalorde orokorra inskribatzeko betebeharra ezartzen dela ulertu be har da (22.1. art.). 1150. Ahalordearen edukia.—Ahalorde orokorra izanik, ontzikudeatzai leak ahalmen zabalzabalak ditu bere jarduera gauzatzeko. 597. art.ak ahalmen horietako batzuk zehaztu ditu; artikulu horren arabera, ontzikudeatzaileak «ka pitaina hautatu eta kontratatuko du eta, aldi berean, bestelako kontratuak egin go ditu jabeen izenean; horren ondorioz, jabeok euren gain hartzen dituzte konponketa, dotazioaren zehaztapen, arma, bizikai nahiz erregaien hornikuntza eta ontziko pleiten ondoriozko betebeharrak». Era berean, ontzikudeatzaileak «nabigazioaren beharrizanei lotutako arazo guztien» gaineko ahalmenak dituela adierazi du manu horrek. Kodearen harira, ordea, ahalmen zabal horiek espedi zio bakarrean egikari daitezke, itsas bidaia betidanik hartu baita banakako en presa gisa edota gainerako bidaietatik bereizitako bidaia gisa. Horren ariora, 598. artikulua azaldu behar dugu. Artikulu horrek xedatzen duenez, ontziku deatzaileak «ezin du beste bidaiarik agindu, ez eta beste pleitik kontratatu, ezta ontzirik aseguratu ere, baldin eta jabearen Merkataritzako zuzenbidea

baimenik ez badu edota jabekideen gehiengoak horren aldeko erabakirik hartzen ez badu; dena dela, ontzikudea tzaileak ahalmen horiek izan ditzake, beraren izendapena jasotzen duen aktak horrelakorik adieraziz gero». Gaur egun, ostera, nabigazioko enpresa, egonko rragoa izateaz gain, modu etengabean gauzatzen da; horren ondorioz, aipatu berri dugun ulerkera hori ez dator bat gaur egungo egoerarekin. Horrexegatik, ontzikudeatzailearen izendapena iraunkortasun kutsuarekin egiten da gehiene tan, ontzikudeatzailea bidaia zehatz baterako laguntzaile gisa (ontziustiatzai learen laguntzaile gisa) ikusten duen ideia gaindituz. Ontzikudeatzailearen ahalduntzeak badu lege edukia; hori gorabehera, on tziustiatzaileak egokitzat jotzen dituen mugapenak jar diezazkieke ahalmen horiei. Dena dela, mugapenoi publizitatea eman behar zaie, horiek ondoreak izan ditzaten gainontzekoei begira; horretarako, Erregistroan inskribatu behar ko da ahalordea (horren inguruan, ikus faktoreari buruz esandakoa, 35. zk.an). 1151. Ontzikudeatzailearen betebeharrak.—Kodearen arabera, ondoko betebeharrak ditu ontzikudeatzaileak: 1) kapitainari kalteordaina ematea, ho rrek —bereak edo inorenak diren fondoekin— ontziaren mesedetan egin dituen gastuen ondorioz (602. art.). 2) Ontzi eta espedizioei buruzko liburu eta posta trukea pertsona elkartuen esku uztea, eta horiei bidaia bakoitzaren emaitzen gaineko kontuak ematea (599. art.). 3) Kapitainari itzultzea horrek sozietatean duen egoeraren balioa, ontziaren jabekide izanda, berori lanetik botatzen dute nean (606. art.). 1152. Ontziko kontsignatarioa.—Bapore bidezko nabigazioaren garape nak ondorio garrantzitsuak ekarri zituen, itsas garraioaren arintasun eta erregu lartasunari dagokienez eta, horrekin, merkataritzako harremanak konplexuago bihurtu ziren. Hori guztia gogoan izanik, ontziko kontsignatarioak berebiziko garrantzia hartu du merkataritzako

trafiko modernoan. Egun, zamaren garraioa ri lotutako merkataritza eginkizunak gauzatzen ditu ontziko kontsignatarioak, hala nola, merkatugaien zamalanak, pleiten kobrantza etab. Eginkizun horiek, egia esan, kapitainak gauzatu izan ditu betidanik. Bide horretatik, esan behar da ontziko kontsignatarioak ontziustiatzailearen ordezkari orokor gisa dihar duela, ontziustiatzailearen ontziek geldialdiak egiten dituzten portuetan (kon tsignatarioaren izaera juridikoari buruz, ikus 1966ko urriaren 8ko epaia). Nabigazio tradizionalean, aldiz, interes eskasa izan du ontziko kontsignata rioak. Horren zioz, Merkataritza Kodeak ez du arreta handiaz arautzen erakun de hori; izan ere, horren aipamen bakanak besterik ez ditu egin manu batzuetan (578. art., 610. artikuluaren 4 eta 6. zk.ak, eta 611.1. art.). Edozelan ere, ontziko kontsignatarioek jarduera modu desberdinak dituzte eta, ondorioz, ezin da azalpen baterakoirik eman horien inguruan. Lehenik eta behin, ondoko bereizketa egin behar da kontsignatarioen artean: batetik, ontzi ustiatzailearen laguntzaile gisa dihardutenak; eta, hurrenik, jarduera hori en presario gisa gauzatzen dutenak. Hasteko, azken horiek aztertuko ditugu, hau da, enpresario gisa diharduten kontsignatarioak. Horiek garrantzi handia dute egungo itsas trafikoan, eta ez daude ontziustiatzailearen menpe, horren lagun tzaile izaerarik ez dutelako. Hori kontuan harturik, komisio kontratuak arautzen ditu ontziko kontsignatarioaren eta ontziustiatzailearen arteko harremanak. Egungo trafikoan, ÂŤontzien kontsignatzeetxeÂť edo ÂŤontzien kontsignatzeen presaÂť izenekoek gauzatzen dute jarduera hori; adierazmoldeok erakunde hori ei buruzko lan araudiak erabili izan ditu (araudi hori 1970eko uztailaren 24ko Ministroaginduaren bidez onetsi zen). Esan berri dugunez, komisio kontratua ren barruan sartzen dira kontsignatarioaren eta ontziustiatzailearen arteko ha rremanak. Horretara, gogoan izan behar dira komisio kontratuaren arauak, batetik, kontsignatarioaren eskubide eta Merkataritzako zuzenbidea

betebeharrak ezartzeko; eta, bestetik, garraio kontratuaren ezbetetzea gertatzen denean, kontsignatarioaren eran tzukizuna zehazteko, ontziustiatzaile eta zamaren jasotzaileei begira. Ontziko kontsignatarioak ontziustiatzailearen izenean badihardu, ontziustiatzaileak izango du horren gaineko erantzukizuna. Aitzitik, kontsignatarioak bere izene an badihardu (Merkataritzako zuzenbideak zeharkako ordezkaritzaren inguruan jaso dituen arauen arabera, 246. art.), berak izango du erantzukizuna, zama ja sotzen dutenei begira. Azken kasu horretan, berebat, bestelako ondorioak ger tatuko dira ontziko kontsignatarioaren eta ontziustiatzailearen arteko barne harremanetan (ikus 740. zk., eta 1977ko ekainaren 25eko epaia). Jarraian, ontziustiatzailearen laguntzaile gisa diharduen kontsignatarioa aztertu behar dugu. Kontsignatario hori ontziustiatzailearen menpe dago modu iraunkorrean. Nolanahi den ere, kontsignatarioaren ahalmenak horri emandako ahalordearen araberakoak dira. Hori oinarri harturik, ondoko bereizketa egin daiteke, enpresarioaren laguntzaileen inguruan kodeak ezarritako adierazmol deak erabiliz: kontsignatariodependentea eta kontsignatariofaktorea. Horren ildotik, kontsignatarioari emandako ahalordea itsas garraioaren inguruko eragi ketak egitera mugatzen denean, kontsignatario horren jarduera dependentearen antzekoa da, hots, ÂŤnegozioaren arlo zehatz batÂť gauzatzeko ardura duen de pendentearen antzekoa (292. art.). Alderantziz, kontsignatarioak ahalduntze orokorra jasotzen badu, enpresaren arazo guztietan ontziustiatzailea ordezka tzeko, kontsignatario hori kontsignatariofaktorea da. Horrek antzekotasunak ditu ontzikudeatzailearekin, jarduera hori portu zehatz batean gauzatuz. Horre la, nabigazioko konpainia handiek itsas agentziak eratzen dituzte, euren ontziek geldialdiak egiten dituzten portuetan. 1153. Zamalanak egiten dituen enpresarioa.â&#x20AC;&#x201D;Aurretik aipatu dugun be zala, kontsignatarioek ontzien zamalanen eragiketetan parte hartzen dute sarri

tan. Dena dela, eragiketok gero eta konplexuago bihurtzen ari direnez, zamalan horiek egiten dituzten enpresa independente eta espezializatuak eratzen hasi di ra oraintsu. Enpresa horiek nabigaziorako lehorreko laguntzaile gisa eratzen dira; dakigunez, itsas trafikoak espezializaziorako joera agertzen du arianari an, eta enpresa horiek joera horren ondorio direla esan dezakegu. Sarri askotan, Portuetako administrazio araudiek enpresa espezializatuon derrigorrezko parte hartzea ezartzen dute, portuetako pilaketak dakartzan arazoak konpontzeko. Zamalanak egiten dituzten enpresa edo enpresarioek mota desberdinetako eginkizunak gauzatzen badituzte ere, emaitza zehatza lortzeko ardura berega natzen dute beti: zama ontziratu edota lehorreratzea. Hori dela eta, enpresario horren jarduera obra errentamenduaren barruan sartzen da (ikus 1983ko urtarri laren 31ko epaia). Kontratu horri, alabaina, bestelako kontratuen (mandatuaren, gordailuaren eta abarren) berezko betekizunak ere gehitu ahal zaizkio, baldin eta, enpresario horrek, zamalanak egiteaz gain, beste zenbait prestazio ematen baditu, berbarako, merkatugaiak deskargatu eta horiek zainpean edo biltegian uztea. 1154. Komisiohartzaile eramaile edo trantsitario.â&#x20AC;&#x201D; Itsas garraioaren bidez, merkatugaiak ezin dira beti jasotzailearen bizilekuraino eraman. Kasu batzuetan, jasotzailearen bizilekua kostaldean baino gehiago barrualdean dago, eta ontziustiatzaileak beharrezko den garraio mistoa egiteko betebeharra hartzen du, merkatugai horiek helmugako hirian uzteko. Halakoetan, ontzius tiatzaileak pertsona zehatz batzuen laguntzarekin dihardu; pertsona horiek ku deatzen dute lehorreko edo ibaietako garraioa, hots, merkatugaiak barrualdeko helmugara eramateko lotune gisa erabiltzen den garraioa. Komisiohartzaile eramaile edo trantsitarioak ontziustiatzailearen laguntzaile gisa hartzeko, be harrezko gertatzen da, lehenik, enpresaren jarduerari loturik egotea eta, hu rrenik, euren jarduera ontziustiatzailearen izenean eta kontura gauzatzea, dependente gisa. Horretara, nabigazio konpainia handiek espedizio agentziak eratzen dituzte, konpainia horren Merkataritzako zuzenbidea

ontziek egin beharreko garraioa errazteko. Praktikan, ontziko kontsignatarioen esku uzten da lan hori sarri, euren eginki zuna igarobideko merkatugaien eragiketara zabalduz.

II. ONTZIUSTIATZAILEAREN ITSAS LAGUNTZAILEAK 1155. Ontziko dotazioa.—Adierazmolde horren bidez, ontzian zerbitzuak ematen dituzten pertsonen multzoa adierazten da. Merkataritza Kodeak ontziko dotazioaren definizioa jasotzen du 648. art.an: «Ontziko dotazioa osatzen dute ontzi hori zuzendu, gidatu eta zerbitzatzeko beharrezkoak diren ontziratutako pertsonek, kapitainetik hasi eta ontzimutilengana arte». Lege kontzeptu ho rrek, bada, bere barnean hartzen ditu ontziari lotutako zerbitzuak ematen dituz ten langile nabigatzaile guztiak. Hori oinarri harturik, ontziko dotazioa argi eta garbi bereizten da ontziko bidaiarietatik. Bestalde, manu horrek dotazioaren kontzeptutik kanpo uzten ditu, bidaiariez gain, «ontziak daramatzan pertso nak», hots, «ostatu zereginetarako langile» izenekoak. Langileok zerbitzu osa garriak ematen dituzte ontzi nabigazioan; horien artean ditugu, besteak beste, telegrafistak, administrazio enplegatuak, sukaldariak, zerbitzariak etab. Gaur egun, Lan zuzenbidearen eragina dela eta, ontziko dotazio kontzeptua zabaldu egin da; horren ariora, kontzeptu horrek bere barnean hartzen ditu, ontziratze kontratua izan eta ontzian zerbitzuak ematen dituzten pertsona guztiak, zerbitzu horren izaera edozein izanik ere. 1156. Ontziko kapitaina.—Ontziustiatzaileak dituen laguntzaileen arte an, ontziko kapitaina azpimarratu behar dugu. Ontzian, antzinaantzinatik, be harrezkoa izan da ordezkaritza eta zuzendaritza eginkizunak gauzatzen dituen pertsona bat egotea, itsas bidaia ondo gauza dadin. Itsas zuzenbidearen bila kaera historikoan berebiziko garrantzia izan du kapitainak, gaur egun gertatzen den bezala.

Kodearen arabera, kapitainak ahalmenik zabalenak ditu, ontzi espedizioa ren zuzendaritza nautiko eta merkataritzako zuzendaritzaren inguruan. Egungo egunean, ordea, agerikoa da kapitainaren fisonomia juridikoak izan duen alda keta; egia esateko, kapitainaren eginkizuna nabigazioaren zuzendaritza tekniko hutsera mugatzeko joera dago. Gaur egun, nabigazio enpresa baldintza desber dinetan egikaritzen da. Hasteko, itsas trafikoa garatu eta egonkorrago bihurtu da; horrez gain, komunikabideetan aurrerapen tekniko izugarriak eman dira, eta gehitu egin dira ontziustiatzailearen agente eta laguntzaileak. Hori dela bide, dagoeneko ez da beharrezkoa kapitainak merkataritzako arazo gehienetan parte hartzea. Esanak esan, kapitainak baditu, oraindik ere, betidanik espedizioan izan dituen ahalmen tekniko eta aginte ahalmenak. Berebat, estatuak kapitaina ren esku uzten du, bidaian egin beharreko eginkizun publikoak gauzatzeko ar dura. Azaldu berri ditugun oharbideek eragina dute, batetik, kapitain kargua eskuratzeko ezartzen diren betekizunetan eta, bestetik, kapitainak dituen egin kizunen konplexutasun mailan. 1157. Kargua egikaritzeko betekizunak.â&#x20AC;&#x201D;Kodearen 609. artikuluaren arabera, honakoak dira kapitain kargua egikaritzeko betekizunak: 1) Espainia rra izatea. 2) Betebeharrak bereganatzeko kodeak ezarri duen lege gaitasuna izatea, (hau da, 4. artikuluak ezarritako merkataritzako gaitasuna). 3) Ontzia agindu eta zuzentzeko beharrezko diren trebetasun, gaitasun eta baldintzak agertaraztea, itsas eta marinako lege, ordenantza eta araudiek ezarritakoaren arabera. (Ikus Merkataritzako Marinaren Titulu Profesionalei buruzko 1981eko irailaren 4ko Errege Dekretua. Errege dekretu hori garatzen duten xedapenen artean ondokoak ditugu: 1982ko ekainaren 2ko, 1983ko apirilaren 18ko eta 1997ko apirilaren 24ko ministroaginduak. Horrez gain, ikus Marina Zibilaren Goi Mailako Irakaskuntzei buruzko 1980ko abenduaren 4ko Errege Dekretua; eta, azkenik, Nazioarteko 1978ko uztailaren 7ko Hitzarmena, itsastarren hezi keta, titulazio eta zaintzari buruzkoa. Espainia 1980ko urriaren Merkataritzako zuzenbidea

11n atxiki zitzaion hitzarmen horri, eta hitzarmena indarrean jarri zen 1984ko apirilaren 28an). 1158. Kapitainaren eginkizunak.â&#x20AC;&#x201D;Kapitainaren eginkizun konplexuak hiru multzotan sailkatzen dira: eginkizun publiko, eginkizun tekniko eta merka taritzako eginkizunak. Eginkizun horiek kapitainak duen izaera hirukoitzaren adierazle dira: lehenik, herri agintarien eskuorde da; hurrenik, ontziko nabiga zioaren zuzendari teknikoa; eta, azkenik, ontziustiatzailearen ordezkari da, merkataritzako jardueraren arloan. Jarraian jorratuko ditugu eginkizun horiek guztiak. a) Eginkizun publikoak. Ontzia lehorretik urrun dagoenean, herri agintari ek ezin dute ontzi hori zuzenzuzenean menperatu; ondorioz, kapitainaren esku uzten da eginkizun publiko horiek gauzatzeko ardura. Hasteko, kapitainaren ÂŤaginte ahalordeaÂť osatzen duten ahalmenek izaera publiko nabarmena dute. Ahalmen horien bidez, kapitainak beharrezko egin tzak burutu ahal izango ditu, ontziaren barruan ordena eta diziplina egon daite zen. Bestalde, tripulazioak (610. artikuluaren 2 eta 3. zk.ak) zein bidaiariek (700. art.) egindako faltak zehatzeko ahalmena du kapitainak. Era berean, Erregistro Zibilarekin eta notarioen berezko jarduerarekin lotu tako zenbait eginkizun gauzatzen ditu kapitainak, estatu agintarien eskuorde den aldetik. Horren arabera, kapitainak egin beharko ditu ontzian gertatutako jaiotza eta heriotzei buruzko aktak; halaber, kapitainari dagokio ontziaren ba rruan hurhurreko heriotza arriskuan egindako ezkontzak baimentzea (KZren 52. art., eta Erregistro Zibilari buruzko Legearen eta Araudiaren 19. eta 71. art.ak, hurrenez hurren). Azkenik, notario gisa, itsas testamentua baimendu be harko du kapitainak, KZren 722.etik 730.era arteko artikuluek ezarritakoaren arabera. Horrez landara, administrazio izaerako betebeharrak ere baditu kapitainak. Horien artean, hauek dira oinarrizkoenak:

ontzia itsasoratzeko bete behar diren baldintzez arduratu, eta horren inguruan aduana, osasun eta abarrei buruzko lege eta araudiek ezarritako betebeharrak betetzea (612. artikuluaren 4 eta 16. zk.ak); kodeak ezarritako formalitateak betetzea, ontziak derrigorrezko portu ratzea ezinbestekoa duenean, berori ontzizkaltzen denean edota ontzi horrek matxurak dituenean (612. artikuluaren 8 eta 15. zk.ak, eta 624. art.); ontzian egotea, zama bertan jasotzen denean, eta zama hori epaile edo auzitegiaren es ku uztea, kapitainak ez dakienean zama hori nori eman behar dion lege bidez (612. art.aren 5. zk., eta 625. art.). Ontziko agiriei dagokienez, kapitainak ezin du bidaia hasi, baldin eta ontziaren barruan ez baditu kodeak (612. artikuluaren 1, 2 eta 3. zk.ek) eta geroko lege bereziek agindutako liburu eta agiriak. Libu ruon artean, ondokoak azpimarratu behar dira: nabigazio egunkaria (horren eredua 1989ko martxoaren 6ko Aginduak onetsi zuen, eta agindu hori zati batean aldatu zuen 1989ko ekainaren 30eko Aginduak); kontabilitate liburua; eta, azkenik, zamari buruzko liburua. 612. artikuluaren 3. zk.ak zehaztu du zein izan behar den liburuon edukia. Agirien artean, bestalde, hauek ditugu: nabiga zio patentea; dotazioaren zerrenda; osasun patentea; eta, azkenik, Erregistroak ematen duen ziurtagiria, ontziaren jabetza eta horren gaineko betebeharrak egi aztatzeko. b) Eginkizun teknikoak. Eginkizun horien bidez, kapitainak ontziaren zu zendaritza gauzatzen du. Eginkizunok arlo juridikotik kanpo geratu arren, ko deak zenbait arau ezartzen ditu, eginkizun horiek kapitainari eratxikitzearen inguruan (612. artikuluaren 6, 7, 13 eta 16. art.ak). c) Merkataritzako eginkizunak. Kapitainak merkataritzako ohiko eginkizu nak ere gauzatzen ditu, ontziustiatzailea ordezkatuz, eta Merkataritza Kodeak ideia horri heldu dio. Kapitaina ontziustiatzailearen laguntzaile da; ontziustia tzailea kapitainarekin egon daiteke edo ez, eta kapitainaren ordezkaritzaren norainokoa desberdina da kasu batean edo bestean. Kapitainak ordezkaritza ahalmen zabalak ditu ontziustiatzailerik ez dagoenean; ontziustiatzailea berarekin Merkataritzako zuzenbidea

dagoenean, haatik, ahalmen gutxiago ditu. Merkataritza Kodeak hainbat manutan jasotzen ditu kapitainaren merkata ritzako ahalmenak. Jakina denez, 588. artikuluak ontziustiatzailearen erantzu kizuna jasotzen du, kapitainak hartutako betebeharren gain ontziustiatzaileak duen erantzukizuna, hain zuzen. Horren arabera, kapitainaren ahalmenen barru an bereizi behar dira, lehenik, kapitainak bere karguaren ondorioz dituen ahal menak eta, hurrenik, ontziustiatzaileak eman dizkion ahalmenak. Lehenengoen artean, ondokoak ditugu: 1) ontzia konpondu, prestatu eta hornitzea (hori on dorioztatzen da 586, 588 eta 620. artikuluetatik). Ahalmen horien inguruan, orobat, 610. artikuluaren 5 eta 6. zenbakiek ezarritako irizpidea izan behar da gogoan, hots, ontziustiatzailea kapitainarekin dagoen ala ez. Horren ildotik, kapitainak berak hartu ahal izango ditu ontzia ondo hornitzeko egoki diren era bakiak, baldin eta ontziustiatzaileari jarraibiderik eskatzeko denborarik ez ba du; gisa berean, egoki diren konponketak egin ahal izango ditu, presazko kasuetan. 2) Tripulazioa izendatu, eta tripulazio hori eta pleita kontratatzea, ontziustiatzailerik ez dagoenean (610. artikuluaren 1 eta 4. zk.ak.). 3) Ontzira penagiria sinatzea (707. art.). Salbuespen gisa, kapitainak ontzia saldu ahal izango du, baldin eta bidaia bitartean ontzi hori nabigaziorako erabilezin bihur tzen bada (578. art.). Ahalmen horietaz landara, ontziustiatzaileak beharrezko tzat jotzen dituen bestelako ahalmenak eman diezazkioke kapitainari, ontziaren nabigazio enpresa hobeto gauza dadin. 1159. Kapitainaren erantzukizuna.â&#x20AC;&#x201D;Kapitainaren erantzukizuna zein den zehazteko, kodeak kapitainaren ahalduntzeari buruz ezarritako arauketa hartuko dugu oinarri. a) 588. artikuluaren arabera, kapitainak erantzukizuna du gainontzekoei begira, baldin eta ÂŤhorrek bere ahalmen eta eskurantzen muga gaindituz jar duten badu, alegia, karguaren ondorioz dituen ahalmenen edota

ontziustiatzai leak edo ontziaren jabeak eman dizkion ahalmenen mugen gainetik». Arau horrek ordezkaritza arloko printzipio orokorrak betetzen ditu. Manu horretan, dena den, arauaren salbuespena ere agertzen da: «Edonola ere, erreklamatzen diren zenbatekoak ontziaren mesederako inbertitu direnean, ontziaren jabe edo ontziustiatzaileak du erantzukizuna». Gure iritziz, salbuespen hori bidezkotzen da, baldin eta aintzat hartzen bada ontziaren jabeak eta ontziustiatzaileak on dare balioa jasotzen dutela. Egia esan, artikulu horrek antzekotasun handiak ditu faktorearen inguruan ezarritako 287. artikuluarekin. Edozein modutara ere, 620. artikuluak agindutakoa hartu behar da kontuan. Artikulu horren esanetan, kapitainak zuzeneko erantzukizuna du gainontzekoei begira, ontzia konpondu, prestatu eta hornitzeko lanean hartutako betebeharren ondorioz, baldin eta «ka pitainak bere gain hartu badu beren beregi horren gaineko erantzukizuna, edota letra edo ordaindukorik harpidetu badu bere izenean». Bestalde, kapitainak be re karguaren ondorioz jaso dituen ahalmenak egikaritzen dituenean, berak du erantzukizuna gainontzekoei begira, baldin eta betebeharrok hartu baditu ontzi ustiatzailea bertan dagoela aintzakotzat hartu gabe. b) Kontratu jarduerari dagokionez, kapitainak erantzukizuna du ontzius tiatzaileari begira, baldin eta bere karguaren ondorioz dituen ahalmenen edota eman zaizkion ahalmenen gainetik jardun eta kalteak eragin badizkio ontzius tiatzaileari. 621. artikuluaren arabera, kapitainak erantzukizuna izango du era gindako kalteen gain, baldin eta dirua maileguan hartu (ontziaren kasko zein aldagailuak berme gisa jarriz) edota merkatugai zein hornigaiak bahitu edo sal du baditu, «kode honek ezarritako kasu eta formalitateetatik kanpo». c) Kapitainak, gainera, erantzukizuna du berak burututako egintza ezzile gien ondorioz; erantzukizun hori kodearen 618. art.an arautzen da. Artikulu horrek, hasteko, hauxe ezartzen du: «Kapitainak erantzukizun zibila du ontzi Merkataritzako zuzenbidea

ustiatzaileari begira, eta azken horrek, berriz, kapitainarekin kontratuak egin dituzten gainontzekoei begira». Autoreek eztabaida handiak izan dituzte, ontzi ustiatzaileak hartzen duen erantzukizunaren oinarriaren inguruan; esan berri dugunez, ontziustiatzaileak erantzukizuna du, nahiz eta horrek parterik hartu ez, kapitainak burututako egintza ezzilegietan. Autore gehienen ustetan, eran tzukizun horren oinarria arrisku objektiboaren edo lanbide arriskuaren teorian dago; horren arabera, enpresaren titularrak bere gain hartzen ditu inoren erruz bere enpresa egikaritzean gertatzen diren galerak, berak sortu baitu arrisku hori dakarren enpresa. Horren ostean, erantzukizun hori eratortzen duten egintzak zerrendatu ditu 618. art.ak; egintzok barateria izenez ezagutzen dituzte auto reek. Horien artean sartzen dira, oro har, kapitainaren trebetasun edo ardurarik ezaren ondorioz, ontzi eta zamak izandako kalteak. Ondokoak dira egintza ho riek, multzotan banaturik: tripulazioak oste, ebasketa eta faltak egitea (1, 2 eta 4. zk.ak); kapitainak bere ahalmenak behar bezala ez erabiltzea, eta 610 zein 612. artikuluek ezartzen dizkioten betebeharren betepena akastuna izatea (5 eta 7. zk.ak); hartu beharreko norabidearen kontrakoa hartzea, edota norabidea aldatzea, horretarako kari zuzenik izan gabe (6. zk.); abordajeak saihesteko eman diren araudiak —argi eta maniobrei buruzkoak— urratzea (8. zk.); eta, azkenik, aduana, polizia, osasun eta nabigazioari buruzko lege eta araudiak urratzea (3. zk.). 1160. Pilotua.—Ontziko ofizialen artean, pilotua da nagusi. Horrek on tziaren norabidea zuzentzen du, kapitainaren agindupean. Pilotuaren eginkizuna, beraz, eginkizun teknikoa da bereziki, eta kodeak eginkizun hori arautzen du. Pilotuak marina edo nabigazioari buruzko lege edo araudiek ezarritako baldintzak bete behar ditu (626. art., eta 1981eko irailaren 4ko Errege Dekretua; aldi berean, kontuan izan behar dira errege dekretu hori garatzen duten xedapenak, aurretik aipatutakoak, hain zuzen). Bestalde, pilo tuak itsasoetako mapak —nabigazioa zein itsasotan egin eta itsaso horretako mapak— eta bere kargua egikaritzeko

beharrezko diren gainerako tresnak era man behar ditu (628. art.). Horrez gain, konpasontziaren koaderno izenekoa izan behar du, 629. artikuluak jasotako datu eta inguruabarrak bertan idazteko eguneanegunean (koaderno horren eredua 1989ko martxoaren 6ko Aginduak onetsi zuen; agindu hori zati batean aldatu zuen 1989ko ekainaren 30eko Agin duak). Hori dela eta, pilotuak du «bere trebetasun edo arretarik ezaren ondo rioz ontzi eta zamari egindako kalteen gaineko erantzukizuna; gainera, pilotuak erantzukizun kriminala izango du, baldin eta delitu edo faltarik egin badu» (631. artikulua). Merkataritzako zuzenbidearen ikuspuntutik, ostera, pilotuaren ezaugarririk bereziena ontziburuetarik bigarrena izatea da. Horren harira, pilotuak kapitai naren eginkizun konplexuak gauza ditzake salbuespenez. 627. artikuluaren ara bera, eta ontziustiatzaileak besterik erabakitzen ez badu, pilotuak «kapitaina ordeztuko du, absentzia, gaixotasun edo heriotza kasuetan, horren ordainketa, betebehar eta erantzukizun guztiak bere gain hartuz». 1161. Kontramaisua.—632. artikuluak ezartzen du zeintzuk diren kontra maisuaren betebeharrak. Horien artean, ondokoak ditugu: tripulazioaren gober nua eta zerbitzu ona ziurtatzea; ontziaren kasko eta aparailuaren artapena zaintzea; zamaren egoera ona zaintzea etab. Kodearen arabera, gainera, kontra maisua ontziburuetarik hirugarrena da; horretara, kontramaisuak bere gain har tuko du ontziaren agintea, «kapitain eta pilotuak aginte hori egikaritu ezin dutenean edota horretarako ezdoiak direnean, euren eskurantza eta erantzukizu nak hartuz» (633. art.). 1162. Makinistak.—Ofizial horiek egoera onean artatu behar dituzte ma kina eta galdarak; hortaz, makinistek beharrezko diren erabakiak har ditzakete, edozein unetan makina eta galdarak behar bezala ibiltzeko prest egon daitezen (632. artikuluaren 3. araua). Merkataritzako zuzenbidea

Kodeak, orobat, bestelako betebeharrak ezartzen dizkie makinistei. Horren arabera, makinistek baimena eskatu behar diote kapi tainari, ontziaren motorrean aldaketak egin, motorraren matxurak konpondu eta horren ibilera arrunta aldatzeko. Halaber, motorrak izandako edozein matxura ren berri eman behar diote kapitainari. Azkenik, makinistek makinen koader noa izan behar dute, makinetan egindako lan guztiak bertan idazteko (632. artikuluaren 4, 5 eta 6. arauak; horiek 1989ko martxoaren 6ko Aginduak garatu zituen eta, geroago, agindu hori zati batean aldatu zuen 1989ko ekainaren 30eko Aginduak). Makinistek lege eta araudiek ezarritako baldintzak bete be har dituzte, eginkizun tekniko horiek gauzatzeko (632. artikuluaren 1. araua). Azkenik, artikulu horren 2. arauak honakoa ezartzen du: ÂŤOntzian bi makinista baino gehiago badaude, horietatik bat besteen buru izango da; hortaz, gainera ko makinista eta makinetako langileak horren agindupean egongo diraÂť. 1163. Tripulazioa.â&#x20AC;&#x201D;Tripulazioa dotazioaren zenbait pertsonak osatzen dute; zehatzago esatearren, ofizialak izan gabe, ontzian zerbitzu nautikoak ematen dituzten pertsonak. Tripulazioak emandako zerbitzuak, izatez, zerbitzu material hutsak dira. Kodeak jaso ditu tripulazioaren ontziratze kontratuari bu ruzko arauak (634.etik 647.era arteko artikuluak). Kontratu hori, gaur egun, Merkataritza Marinako Lan Baldintzen Oinarriei buruzko Legearen Testu Arti kulatuak (hots,1952ko abenduaren 23ko Aginduak) arautzen du. Hori indarrean dago araudi moduan, Langileen Estatutuen azken xedapenetatik laugarrenak ezartzen duen bezala. Hortik kanpo, Merkataritza Marinako Lanari buruzko 1969ko maiatzaren 20ko Ordenantzak ere kontratu hori arautzen du (ikus, ho rrekin batera, 1983ko uztailaren 28ko ED). Gai horri buruzko arauketa, beraz, Lan zuzenbideari dagokio beren beregi (ikus LNEk 1976ko urriaren 29an emandako hitzarmena, Merkataritzako Marinaren gutxieneko arauei buruzkoa; Espainiak 1978ko apirilaren 10ean berretsi zuen hitzarmen hori).

1164. Zamazaina.â&#x20AC;&#x201D;Itsas langileak arautzean, kodeak zamazainak aipa tzen ditu azkenik. Zamazainaren esangura tradizionalari helduz, zamazainak bidaia bitartean zama zaintzen zuten pertsonak ziren, zamatzaileek emandako ahalmenen ondorioz. Zamazainen eginkizun horrek indarra galtzen du, eginki zun horiek kapitainaren esku uzten diren unean. Hori gorabehera, kodeak za mazainen erakundea jasotzen du 649. artikuluan. Zamazainarekin batera, kodeak ontziustiatzailearen zamazain laguntzaile gisa diharduen pertsona jaso du. Azken horrek espedizioaren inguruko admi nistrazio eginkizunak gauzatzen ditu. Hori dela bide, zamazainak kapitaina ordezten du, horrek merkataritzako alorrean dituen lanetan. Zamazainik bada go, beraz, bukatu egiten dira kapitainari administrazioaren inguruan ezartzen zaizkion ahalmen eta erantzukizunak, nahiz eta kapitainak ontziaren buru gisa dituen eskurantzei eutsi (649. art.). Hori aintzat harturik, zamazainei ere fakto reen inguruko xedapenak aplika dakizkieke, alegia, gaitasun, kontratatzeko mo du eta erantzukizunari buruzko xedapenak. Faktoreen kasuan gertatzen den bezala, eta berariazko baimenik edo itunik ez badago, zamazainek ezin dute euren kontura negoziorik egin bidaia bitartean, ahalbideratzen zaizkien ohiko negozio kaskar edo eskasetatik kanpo (650 eta 651. art.ak). III. AIREKO ENPRESARIOAREN LAGUNTZAILEAK 1165. Oharbide orokorrak.â&#x20AC;&#x201D;Ontziustiatzailearen kasuan gertatzen den bezala, aire nabigazioko enpresaren titularrak ere beste pertsona batzuen lagun tza edo urgazpena behar du, bere jarduera konplexua gauzatu ahal izateko. Bestalde, jarduera hori aireontziaren bidez eta leku desberdinetan gauzatzen den aldetik, komenigarria da aireontziaren inguruan lurreko eta aireko langile ak bereiztea. Aireko Nabigazioari buruzko Espainiako Legeak ere bereizketa hori jasotzen du, autore eta legeria gehienek onartutako irizpideei helduz (55. artikulua). Merkataritzako zuzenbidea

1166. Lurreko langileak.â&#x20AC;&#x201D;Aireko Nabigazioari buruzko Legearen arabe ra, lurreko langileak dira aireportu, aerodromo edota aireko nabigaziorako zu zenzuzenean erabiltzen diren beste instalazioetako zuzendari, teknikari eta laguntzaileak (57. art.). Merkataritzako zuzenbidearen ikuspuntutik, langileon azterketa interesgarria da nabigazio konpainiaren titularraren ordezkari gisa di harduten neurrian. Horren ildotik, langile horien artean ez daude besterik gabe aireportu edo aerodromo publiko zein pribatuetan laguntzaile gisa jarduten du tenak. Alderantziz, langile horien multzoan enpresarioaren menpe eta ordezkari gisa jarduten duten guztiak ditugu, dela enpresaren establezimendu nagusian lan egiten dutenak, dela beste edozein lekutan lan egiten dutenak (berbarako, aire nabigazioko enpresa handiek agentziak eratzen dituzte, euren zerbitzuak emateko). Espainiako Zuzenbideak ez du langile horien inguruko arauketa be rezirik jaso eta, ondorioz, faktore eta dependenteei buruzko arauak aplikatu behar dira. Bada, enpresarioaren laguntzaileei buruz aurretik egindako azalpen orokorrera jo behar dugu (ikus 32. zk. eta ondorengoak). 1167. Aireko langileak.â&#x20AC;&#x201D;Aireko Nabigazioari buruzko Legearen arabera, aireko langileek ÂŤaireontziaren aginte eta pilotajea gauzatzeko ardura dute, bai eta aireontziaren barruan zerbitzuak emateko ardura ere; langileok osatzen dute aireontziko tripulazioaÂť (56. art.). Langile multzo horren barruan, dena den, ondoko bereizketa egin daiteke: batetik, ontziaren barruko langile teknikoak ditugu, hau da, aireontzia gidatzearekin lotutako jarduera gauzatzen dutenak; bestetik, langile teknikoak ez direnak. Azken horiek, nabigazioaren eginkizun osagarriak gauzatu edota bidaiariak zerbitzatzen dituzte. Nabigazioarekin lotutako zeregin teknikoak egiteko, titulu egokia izan behar da nahitaez (58. art.). Hegazkineria Zibilaren Zuzendaritza Nagusiak 1991ko urtarrilaren 7an emandako ebazpenak titulu aeronautiko zibilak lortze ko arauak ezarri zituen (ebazpen hori urte horretako urriaren 18an emandako beste ebazpen batek garatu zuen eta, geroago, 1993ko

urriaren 27ko ebazpenak zenbait aldaketa ezarri zituen). Aireko nabigazio eginkizuna nazioarteko trafi koan gauzatzeko, gogoan izan behar dira Parisko 1919ko Hitzarmena eta Chi cagoko 1944ko Hitzarmena. Hitzarmenon arabera, aireontzia gidatzen dutenek horretarako doikuntza patentea izan behar dute nahitaez; gisa berean, aireontzia zein estatutan inskribatu eta estatu horrek luzatutako lizentzia ere izan behar dute. Aireko langileek eginkizun tekniko edo materialak gauzatzen dituzte oro har; beraz, langileon eta enpresarioaren arteko harremanak lan kontratuan ze hazten dira, eta horren inguruko xehetasunak gure azalpen edota azterketatik kanpo geratzen dira. Aireko Nabigazioari buruzko Legeak ezartzen duenez, langile aeronautikoekin (lurreko eta aireko langileekin) egindako kontratuak araudi berezi eta hitzarmen kolektiboetan arautzen dira eta, horiek izan ezean, Lan zuzenbidearen arau erkideak aplikatuko dira. Azkenik, lan istripuei dago kienez, horren inguruko legeria hartuko da kontuan (63. art.). 1168. Aireontziko komandantea.â&#x20AC;&#x201D;Itsas nabigazioa azaldu dugunean, ka pitainaren erakundea nabarmendu dugu. Ildo beretik, aireko langileen artean, aireontziko komandantea azpimarratu behar dugu. Komandantea lan kontratua ren bidez lotzen da enpresarioarekin eta, horrez gain, enpresarioaren ordezkari gisa jarduten du. Aireontziko komandanteak, bada, antzekotasun handiak ditu ontziko kapi tainarekin. Komandanteak izan beharreko gaitasunaren inguruan, ondoko bete kizunak ezartzen ditu Aireko Nabigazioari buruzko Legeak: espainiarra izatea; eskubide zibilak osoosorik erabiltzeko modurik izatea; pilotu titulua eduki tzea, eta, azkenik, erabiltzen den aireontzi motari dagokion lizentzia izatea. Horrez gain, aireontzia garraioak egiteko aireontzia bada, 25 urte izan behar dira gutxienez (59. artikulua). Beste horrenbeste gertatzen da, komandanteak hartzen dituen eginkizun konplexuen inguruan. Kapitainak bezala, aireontziko komandanteak tripulazio eta bidaiarien gaineko ÂŤaginteaÂť du, Merkataritzako zuzenbidea

agintari izaera jasoz. Beste alde batetik, komandantea nabigazioaren zuzendari teknikoa da eta, ondorioz, eginkizun hauek gauzatu behar ditu: aireontziaren nabigaziorako baldintza onak egon daitezen zaintzea; aireratze eta lurreratzeak zuzentzea eta, azkenik, egin beharreko ibilbidea zein den erabakitzea. Hegaldia amaitu eta ko mandanteak aireontzia, bidaiariak, posta eta zama ematen dituenean bukatzen da horren erantzukizuna. Horiek guztiak edozein agintari eskuduni edota en presarioaren ordezkariari eman behar dizkio (60. art.). Bukatzeko, esan beharra dago komandantea enpresaren ordezkaria dela; hori dela eta, bere zereginean burutu behar dituen egintza eta kontratuak gauzatzeko ahalmenak ditu. Prakti kan, dena dela, murriztu egiten dira komandanteak dituen merkataritzako egin kizun horiek, eginkizunok lurreko beste langile batzuek gauzatzen dituztelako. BIBLIOGRAFIA I. CHAO: Acconers et destinataires, Paris, 1972; DUQUE: La empresa de carga y descarga, Bilbo, 1959; FERNÁNDEZ RUIZ: «El Derecho marítimo de personas en las Or denanzas de Bilbao de 1737», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1403. or. eta ondo rengoak; GONDRA: Régimen jurídico de las operaciones de carga y descarga en el tráfico marítimo, Madril, 1970; GOÑI: «El consignatario de buques. Su figura jurídica y responsabilidad», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3813. or. eta ondorengoak; GRAZIANI: «Contratto di raccomandazione e rappresentanza», orain in Studi di Diritto comerciale e marittimo, Napoli, 1963, 619. or. eta ondorengoak; HERNÁNDEZIZAL: «La renunciabilidad del cargo de consignatario del buque en los transportes de personas a “lump sump”», in RJC, 1956, 205. or. eta ondorengoak; HILL: «El agente consignatario de buques y la problemática planteada ante la ausencia de una regulación específica aplicable», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3829. or. eta ondorengoak; JAESCHKE: Die Rechtsstellung der Kaianstalten im Seefrachtverkehr, BerlinMannheimLeipzig, 1931; KLEEMANN: Der Schiffsmakler im Seeverkehr, Hanburgo, 1934; MONFORT BE LENGUER: «Sobre la responsabilidad contractual de los agentes fletadores», in REDM, 1 (1963), 21. or. eta ondorengoak; NIETO TAMARGO: El consignatario de buques, Madril, 1960; PEQUIN: Chargement et déchargement des marchandises transportées par mer, Paris, 1954; RIGUETTI: Il raccomandatario marittimo, Padua, 1965. II. ALBERTO: Il capitano marittimo, Milan, 1954; ALMANSA PASTOR: La

relación de embarco del Capitán de la marina mercante, Oviedo, 1967; BECKER: Die Stellung des Kapitans im Handelsöffentlichen und Arbeitsrecht, Munich, 1957; DE LESTANG: Garde et préposition à propos du Capitaine de navire et du Commandant d’aeronef, Paris, 1963; DOMINEDÒ: «Il rapporto di arruolamento del comandante e la sfera dei suoi poteri legali», in Studi AMBROSINI, Milan, 1957, 803. or. eta ondorengoak; FERNÁNDEZ RUIZ: El práctico de puerto y el contrato de practicaje, Bartzelona, 1964; GARRÓN: La responsabilité personelle du capitaine de navire, Paris, 1966; LAGUNA IBÁÑEZ: «A pro pósito del contrato de enrolamiento», in RGLJ, 1960, 115. or. eta ondorengoak; LÓPEZ AMO: El capitán del buque, Madril, 1991; MENÉNDEZ, A.: «La responsabilidad del na viero por actos del Capitán en nuestro Código de comercio», in REDM, 1966–67, 5. liburuxka, 65. or. eta ondorengoak; MINERVINI: Il lavoro nautico, 2. argitaraldia, Bari, 1961; PRINZIVALLI: «La figura giuridica del comandante della nave e la conseguente sua responsabilità», in Studi BERLINGIERI, Erroma, 1933, 445. or. eta ondorengoak; QUERCI: La figura giuridica del comandante di nave e di aeromobile, Milan, 1964; RUBIO: «El capitán de buque», in Estudios DE CASTRO, II, 613. or. eta ondorengoak; SCHELP, FETTBACK eta TRIESCHMANN: Das Seemangesetz, Kolonia, 1961; SPASIANO: «Sulla dis ciplina dei poteri del comandante di nave», in Studi per la codificazione del diritto della navigazione, Erroma, 1940, II, 295. or. eta ondorengoak. III. BRAVO NAVARRO: El comandante de aeronave. Condición y régimen jurídico, Madril, 1966; GUERRERI: Il comandante di aeromobile, Milan, 1962; MATEESCO: The international legal status of the aircraft commander, TorontoParis, 1975; ROSSI: La fi gura giuridica del caposcalo, Milan, 1977; SPASIANO: «Sulla disciplina giuridica delle persone dell’armamento nella navigazione aérea; II. «Il comandante di aeromobile», in Studi per la codificazione del diritto della navigazione, Erroma, 1941, IV, 958. or. eta ondorengoak; YÖRÜKOGLU: Le statut juridique du commandant de bord, Lausana, 1961.

Merkataritzako zuzenbidea

§ LXXV. ONTZIA ETA AIREONTZIA ERABILTZEKO KONTRATUAK LABURPENA: 1169. Ontzia erabiltzeko moduak.—I. «TIMECHARTER»RA.—1170. Jatorri historikoa.—1171. Izaera.—1172. Ontziustiatzaile eta pleitemaile denaren betebeha rrak.—1173. Pleitariaren betebeharrak.—II. PLEITAMENDU ARRUNTA.—1174. Kon tzeptua.—1175. Kontratuaren agiriak.—1176. Kontratuaren osagai pertsonalak.—1177. Pleitamenduaren prezioa.—1178. Kontratuaren edukia: a) Pleitariaren eskubide eta betebeharrak.—1179. b) Pleitemailearen eskubide eta betebeharrak.—1180. Pleit emailearen pribilejioa.—1181. Kontsignatarioaren eskubide eta betebeharrak.—1182. Pleitamendu kontratuaren hutsalketa.—III. ONTZIRAPENAGIRI BIDEZKO MERKATU GAIEN GARRAIOA.—1183. Kontratuaren eremua.—1184. Ontzirapenagiria.—1185. Ontzirapenagiriaren antzekoak diren beste zenbait agiri.—1186. Eroalearen bete beharrak.—1187. Eroalearen erantzukizuna.—1188. Zamatzailearen betebeharrak.—IV. BIDAIA EGITEKO KONTRATUA.—1189. Kontzeptua eta izaera juridikoa.—1190. Kontratua burutzea.—1191. Kontratuaren edukia.—1192. Eroalearen erantzukizuna.— V. ATOIAN ERAMATEKO KONTRATUA.—1193. Kontzeptua eta motak.—1194. Atoima niobra.—1195. Atoigarraioa.—1196. Erantzukizuna, gainontzekoei begira.—VI. AI REONTZIA ERABILTZEKO KONTRATUAK.—1197. Aireontzia erabiltzeko moduak.—1198. Aireko garraio kontratua: kontzeptua eta ezaugarriak.—1199. Pertsonen ga rraioa.—1200. Gauzen garraioa.—1201. Eroalearen erantzukizuna.—1202. Aireko charterra.

1169. Ontzia erabiltzeko moduak.—Ontziaren jabeak zuzenean edo bes te pertsona baten bidez erabil dezake ontzia. Lehenengo kasuan, jabeak berak erabiltzen du ontzi hori, bere nabigazio enpresa ustiatzeko. Bigarrenean, berriz, beste pertsona bati lagatzen dio ontziaren erabilera. Azken kasu horretan, per tsona horrek bere gain hartzen ditu ontziaren ustiapenari datxezkion eskubide eta betebeharrak, ontzia bere kontura nabigaraziz. Pertsona hori ontziustiatzai le edo itsas nabigazioaren enpresario bihurtzen da. Ontziaren erabilera eta luperketa (ontzia horniturik egon zein egon ez) kos tu bidez lagatzen da gehienetan, errentamendu kontratuaren bidetik. Beste hitzez esanik, ontziaren jabeak errentamendua erabil dezake, ontzi horren era Merkataritzako zuzenbidea

bilpen ekonomikoa gauzatzeko bide edo aukera juridiko gisa. Ontziaren erren tamendu kontratua arau erkideek xedatzen dute; kontratu hori, beraz, ez da interesgarria Merkataritzako zuzenbidearen ikuspuntutik, ez baita enpresa kon tratu edo egintza. Egintza edo kontratu horren bidez, ontzia xedatzeko ahalme na hartzen du errentariak, ontzi hori nabigazio enpresa ustiatzeko erabiliz. Nabigazioko enpresarioak (ontziaren jabeak, gozamendunak edo errentari ak) hainbat helburutarako erabil dezake ontzia: pertsona edo gauzak garraiatze ko; beste ontzi batzuk atoian eraman edo salbatzeko; urpeko kableak jartzeko etab. Edozein modutara ere, ontziaren ohiko destinoa da garraio helburuare kin nabigazioan aritzea. Horretara, ontziustiatzaile edo enpresarioak hainbat modutan ustia dezake ontzia: a) denboraldi jakin baterako, ontzia osoosorik beste pertsona baten esku utziz, pertsona horrek antolaturiko edo hitzarmen bi dezko merkataritza bidaia edo espedizioak egiteko; b) zamatzaile bat edo ba tzuen zama astunak (ikatza, zura, zerealak eta abar) garraiatuz, pleitamendu polizaren bidetik; c) hainbat zamatzaileren merkatugaiak garraiatuz, ontzira penagiriaren bidetik; d) pertsonak garraiatuz. (Hortik kanpo, pertsona eta gau zen garraio mistoa ere egiten da). Kontratu horiek guztiak garraio helburua izan arren, zenbait desberdintasun dituzte euren artean: lehenengo biak trafiko askearen bidez gauzatzen dira eta azken biak, ordea, nabigazio linea erregula rren bidez (horren inguruan, ikus 1997ko irailaren 19ko ED, itsas kabotajearen linea erregular eta interes publikodun nabigazioari buruzko eraentza juridikoa ezartzen duena). Labur bilduz, ontzia ustiatu edo ontziaren bidez irabazizko jarduera ekono mikoa gauzatzeko bideak azaldu ditugu goian. Lau bide desberdin horiek, plei tamendu kontratuaren idazpuru orokorrera bildu ditu kodeak (652.etik 718.era arteko art.ak). Horietatik lehenengoak time-

charter izen ingelesa jaso du; ustia pen modu hori 652. art.aren 8. zenbakiak eta 658. art.aren 2. zk.ak jasotzen dutela uler daiteke. Manu horietan onartzen da, batetik, pleitamendua denbo raldi jakin baterako hitzartzea eta, bestetik, goren mugako zenbatekoa ordain tzea hilabeteko, prezio edo pleit gisa (dena den, denboraldi jakin baterako pleitamendua polizan ere egin daiteke, eta kasu hori time charterretik bereizi behar da). Bigarrena, berriz, pleitamendu kontratua da esangura hertsian, eta hori poliza bidez egiten da; kodeak, gainera, arreta bereziaz arautzen du kon tratu hori. Hirugarrena, bestalde, ontzirapenagiri bidezko zama arinen garraioa da. Kontratu hori zuzenean onartzen du 653. artikuluak; horren harira, poliza rik ez badago, kontratua ontzirapenagiriaren arabera egin dela ulertu behar da. Laugarrena, azkenik, pertsonen garraioari buruzkoa da; garraio mota hori egi teko kontratua 693.etik 705.era arteko artikuluek arautzen dute, bidaia egiteko kontratu izenez (ontzia erabiltzeko moduen inguruan, ikus 1975eko martxoaren 14ko epaia). Jarraian, gorago aipatutako lau erakunde juridiko horiek azalduko ditugu: denboraldi jakin baterako pleitamendua edo time charterra; pleitamendu arrun ta; ontzirapenagiri bidezko merkatugaien garraioa; eta, azkenik, bidaia egiteko kontratua. Horrez landara, atoian eramateko kontratua ere aztertuko dugu; kon tratu hori garrantzitsuena da, ontzia garraioaz besteko helburuarekin erabiltze ko egiten diren kontratuen artean. I. ÂŤTIMECHARTERÂťRA 1170. Jatorri historikoa.â&#x20AC;&#x201D;Kontratu hori nahikoa zehazgabea da, ez bai tago horren inguruko lege arauketa zehatzik; edonola ere, kontratu horrek badu antzik Erromako Zuzenbidean locatio navis et operatum magistri izenez eza gutzen zenarekin (hornitutako ontziaren errentamenduarekin, hain zuzen). Kon Merkataritzako zuzenbidea

tratu hori Ingalaterran garatu da batik bat. Bertan, XIX. mendearen bigarren erdialdeaz geroztik, pleitamendu kontratu berezia erabiltzen hasi zen: ontzia osoosorik pleitatzeko kontratua. Kontratu horren bidez, ontziaren jabeak plei tariaren esku uzten zuen ontzia, denboraldi jakin baterako. Horrela, kapitainak pleitariaren aginduak bete behar zituen hainbat gaitan, besteak beste, ontziaren bidaia, irteera, mugimendu eta merkatugaiak ontziratu eta lehorreratzeari bu ruzko gaietan. Hori gorabehera, ontziaren jabe edo ontziustiatzailearen ardura pean geratzen ziren gai hauek: ontziaren hornikuntza, bertan egin beharreko konponketak, eta tripulazio, aseguru eta bestelako gastuen ordainketa. Geroa go, Europako lehenengo gerraren ondoren bereziki, kontratu hori gainerako herrietara zabaltzen da, eta berezko ontzi multzorik ez duten industri enpresa handiek erabiltzen dute gehienbat. Enpresok besteren ontziak lotzen dizkiote euren zerbitzuari, erregulartasunez edota beharrezko gertatzen den unean za maren garraioa bermatzeko. Baltiko eta Itsaso Zuriko 1912ko Konferentzian, erabereko poliza (BALTIME) idatzi zen; gaur egun, oro har, poliza horrek ezarritako baldintzen arabera egiten da aztertzen ari garen pleitamendua. Jarraian egingo dugun azal penean, bada, poliza hori jorratuko dugu beren beregi. 1171. Izaera.â&#x20AC;&#x201D;BALTIME polizak errentan emandako ontzia aipatzen badu ere, kontratu hori pleitamendu gisa hartu behar da, ez, ordea, errentamen du gisa; egia esateko, kontratuaren edukia ez dator bat errentamenduaren kali fikazioarekin. Ontziustiatzaileak ez du ontziaren edukitzarik galtzen, ezta ontziaren horniduraren gaineko kontrolik ere; bestalde, berak gauzatzen du on tziaren kudeaketa eta zuzendaritza nautikoa. Kapitaina eta tripulazioa ontzius tiatzailearen menpe daude, nahiz eta ontziak egindako garraio espedizioetan pleitariaren agindupean egon. Ontzia nabigaziorako erabiliz, ontziustiatzaileak bere enpresa gauzatzeari ekiten dio, garraioak pleitariaren kontura egiten badi ra ere (ikus 1967ko uztailaren 10eko epaia). Polizetan agintzen

denez, ontzia pleitariaren esku utzi behar da, nabigatzeko baldintza egokietan; horrez gain, legez behar den moduko tripulazioa izan behar du ontziak, bai eta garraio arrunta egiteko beharrezko diren hornidurak ere. Timecharterra benetako errentamendu gisa kalifikatu ahal izateko, beharrezkoa izango litzateke ontzi ustiatzaile eta pleitemaile denak pleitariari lagatzea ontziaren edukitza eta ho rren zuzendaritza nautikoa (demise of the ship). Egungo egunean, ordea, demisea ez onartzeko joera dago, baita Ingalaterran ere. BALTIME formularen arabera, ez da ontziaren benetako «emate»rik gauzatzen. Ontziustiatzaile eta pleitemaile denak ontziaren edukitza izateaz gain, pleitariak —kontratuko baldintzen barruan— agindutako bidaien gaineko kontrol nautikoa du. Ontzia pleitariaren esku uzten da, eta horrek ontzi hori erabili eta lupertzeko eskubi dea bereganatzen du, garraioa bere kontura gauzatuz. Pleitariak bereak edo inorenak diren merkatugaiak garraia ditzake ontzi horretan; inorenak diren merkatugaiak garraiatzen baditu, garraio enpresa gauzatzen du, baina ingurua bar horrek ez du eraginik timecharterrean. 1172. Ontziustiatzaile eta pleitemaile denaren betebeharrak.—Time charter kontratuaren bidez, pleitariak merkatugaien garraioa egiten du bere kontura. Hori oinarri harturik, hauxe da pleitemailearen oinarrizko betebeha rra: ontzia pleitariaren esku uztea, utzi ere, zamarako edukiera osoarekin, nabi gatzeko baldintza egokietan, eta behar bezala atondu edo horniturik, kontratuak iraun behar duen denboraldi osorako. Betebehar generiko horrek ondoko bete behar bereziak hartzen ditu bere barnean: a) ontzia hornitu, eta dotazioaren alokairuak eta ontziaren asegurua ordaintzea; b) kaskoa eta makineria egoera onean artatzea; c) eskotila bakoitzeko makinista bat ematea; d) kapitaina pleita riaren agindupean jartzea, ontziaren erabilera, agentzia eta bestelako konpon ketei dagokienez; e) ontziko dotazioan beharrezko diren aldaketak egitea, baldin eta pleitariek uste badute —oinarridun arrazoiak izanda— kapitain, ofi Merkataritzako zuzenbidea

zial, makinista edo tripulatzaileen jokabidea behar bezalakoa izan ez dela. Ontziaren ematea atzeratzen denean edota merkatugaiek kalte edo galerak izan dituztenean, ontziustiatzaile eta pleitemaile denak horren gaineko eran tzukizuna du, baldin eta atzerapen edo galera hori beraren erruz edo ardura ezaren ondorioz gertatu bada; haatik, pleitemaileak ez du bere langileen ardu ragabekeriaren ondorioz gertatutako atzerapen edo galeren gaineko erantzuki zunik. 1173. Pleitariaren betebeharrak.â&#x20AC;&#x201D;Pleitariaren betebehar nagusia hitzar turiko pleita ordaintzea da. Gehienetan, hileanhilean egiten da ordainketa, bai na bestelako ordainketa moduak ere hitzar daitezke. Pleitaren ordainketa eten egiten da edo, zehatzago esatearren, ez da pleitik sortzen, kontratu bitartean ontzia geldirik egon behar den denboraldian. Hauek dira, besteak beste, ontzia geldiarazteko kariak: ontzia dike lehorrean sartzea edo ontzia egoera onean artatzeko beste edozein neurri hartzea; ontziustiatzai leak behar adina tripulazio edo hornidurarik ez izatea; makineria edo kaskoa matxuratzea; eta, azkenik, ontziaren lana eragozten duen beste edozein istripu gertatzea. Nolanahi den ere, ontziak galtzen duen denbora hori ez da zenba tzen, kontratuaren iraupena (hitzarturiko iraupena) luzatzeko. Azaldu berri du guna, suspension of hire izeneko klausularen barruan sartzen du BALTIME polizak, eta klausula hori honela interpretatu behar da: ontziak galdu duen denboraldian, pleitaren ordainketa eten egiten da, baina ez da luzatzen kontra tuaren iraupena. Oinarrizko betebehar horretaz gain, ondoko betebeharrak ditu pleitariak: a) zenbait gastu ordaintzea, hala nola, erregai, galderetako ur eta edateko uraren ondoriozko gastuak, portu, pilotaje, argi eta atoiontzien laguntzaren ondorioz koak, eta antzeko beste gastu batzuk; b) kapitainari beharrezko fondoak ema

tea, portuetako gastu arruntei (ontziaren konturako gastuei) aurre egiteko; c) ontzia zenbait portutara ez eramatea, hots, izurri, iskanbila, izozte edo horre lakorik dagoen portuetara; d) behin kontratua amaitu eta gero, ontzia itzultzea, kontratuan bertan zehaztutako portuan (edo portuetan) eta jasotako egoera berean. Merkatugaiak ontzian sartzen badira hitzarturikoaren aurka edota arretarik gabe, pleitariak du ontziari eragindako kalte horien gaineko erantzukizuna. Alderdien elkarrekiko betebeharrak beteko direla bermatzeko, BALTIME polizak atxikitze eskubidea ematen dio ontziustiatzaile eta pleitemaile denari, alegia, zamaren eta pleitariak sortutako pleiten gaineko atxikitze eskubidea. Pleitariak, aldiz, ontziaren gaineko atxikitze eskubidea du, aurreraturik ordain du baina mugaeguneratu ez diren zenbatekoen ondorioz. II. PLEITAMENDU ARRUNTA 1174. Kontzeptua.â&#x20AC;&#x201D;Pleitamendu arrunta polizan egiten da eta, gehie netan, zama handien kasuan erabiltzen da. Kontratu horren bidez, ontziustia tzaileak (pleitemaileak) beste pertsona bati (pleitariari) lagatzen dio ontzi osoaren edo horren zati baten erabilera, merkatugaiak zamatzeko. Pleitemai leak bere gain hartzen du zama portu batetik bestera garraiatzeko betebeha rra, prezio baten truk (pleita). Time charter kontratuan gertatu aldera, pleitamendu arruntean ez dira plei tariaren agindupean uzten ontzia eta tripulazioa, nahiz eta ontzia osoosorik pleitatu; horren ondorioz, pleitariak ez du bidaiaren eta ontziaren mugimendua ren gaineko eskumenik. Pleitamendu kontratuaren helburua garraioa gauzatzea da, ez, ordea, ontziaren erabilera lagatzea. Pleitemaileak bere gain hartzen du pleitariak zamaturiko merkatugaiak garraiatzeko betebeharra, emaitza onuraga rri gisa (opus). Pleitariak, ostera, garraiatu beharreko zama Merkataritzako zuzenbidea

ontzian —zati bate an edo ontzi osoan— jartzeko eskubidea hartzen du. Pleitamendu arrunta garraiotzat hartzen duen ulerkera bat dator erakunde horren lege garapenarekin. Bilboko Ordenantzen arabera, esaterako, «pleita mendu kontratua egiten da ontziaren jabe, kapitain edo maisuaren eta ontzian merkatugai edo bestelakoak zamatu nahi dituzten pertsonen artean, merkatugai edo gauzok portu batetik bestera eramateko…». 1829ko Kodeak, bestalde, ar giro parekatzen ditu pleitamendua eta garraioa, pleitamendu hori «Itsas ga rraio» izeneko idazpuru orokorrean sartuz (ikus III. liburuko III. tituluaren lehenengo sekzioa). Indarrean dagoen kodeak ere parekatze horri eutsi dio, zioen azalpenetik ondorioztatzen denez. (Zioen azalpenaren esanetan, «merka taritzako gai edo efektuen itsas garraioa pleitamendu kontratu izenez ezagutzen da; bidaiariak garraiatzen direnean, berriz, bidaia egiteko kontratua dugu»). Horrez landara, beste zenbait artikuluk ere itsas garraio gisa hartzen dute plei tamendua (besteak beste, 657, 660 eta 661. art.ek). Pleitamenduari dagokionez, bada, gogoan izan behar da lurgaineko garraio kontratuaren inguruan aurretik egindako azalpena (ikus 715. zk.). 1175. Kontratuaren agiriak.—Kodearen arabera, «pleitamendu kontratua ale bitan luzatu behar da, kontratugileek sinatutako polizan» (652. art.). Plei tamendua, hala ere, ez da kontratu formala, eta poliza froga moduan bakarrik erabil daiteke; 653. artikuluaren arabera, polizarik sinatzen ez bada ere, kon tratuak ondoreak sortuko ditu, ontzirapenagiritik ondorioztatutakoa aplikatuz. Polizaren froga indarrari dagokionez, poliza artekariaren eskuespenarekin edo halakorik gabe luza daiteke (654. art.). Lehenengo kasuan, artekariak kon tratugileen sinaduren benetakotasuna egiaztatzen du, eta polizak osoko froga egiten du judizioan. Artekariak eskuetsi gabeko polizak ere modu berean erabil daitezke, baldin eta polizetan jasotako sinadurak eurenak direla aintzatesten ba dute kontratugileek.

Kontratugileek polizan jaso ditzakete egokitzat jotzen dituzten itun eta bal dintzak. Horiez gain, polizak ondoko inguruabarrak jaso behar ditu nahitaez: ontziaren zehaztapena; kapitainaren, ontziustiatzaile edo pleitemailearen eta pleitariaren izen nahiz egoitzak; zamalanak egiteko portua; ontziaren edukiera; alderdiek, hurrenez hurren, zamatu eta garraiatu behar duten kopuru, pisu edo neurria; ordaindu beharreko pleita; kapitainari ordaindu beharreko kapa; zama lanak egiteko hitzartu diren egunak; eta, azkenik, egonaldi eta gainegonaldiak (652. art.). Polizaz landara, ÂŤontziko kapitain eta zamatzaileak ontzirapenagiria luza tu behar dute. Agiri horrek ondoko datuak jaso behar ditu: 1) ontziaren izena, matrikula eta edukiera. 2) Kapitainaren izena eta egoitza. 3) Zamalanak egiteko portua. 4) Zamatzailearen izena. 5) Kontsignatarioaren izena, ontzirapenagiria izenduna bada. 6) Fardelen kopuru, kalitate eta zenbakiak, eta merkatugaien ezaugarriak. 7) Kontratatutako pleita eta kapaÂť (706. art.). Ontzirapenagiria karga egiaztatzen duen agiria da (709. art.). Agiri horrek ordezkatu egiten ditu zamaturiko merkatugaiak, traditio tituluaren izaera jasoz; hori dela eta, zama jasotzeko eskubidea du agiri horren titularrak (715 eta 716. art.ak). Geroago jorratuko dugu agiri berezi hori (ikus 1184 eta 1185. zk.ak). 1176. Kontratuaren osagai pertsonalak.â&#x20AC;&#x201D;Pleitamendu kontratuan, bi pertsonak parte hartu behar dute nahitaez: pleitemaileak eta pleitariak. Pleit emailea da garraioa egiteko betebeharra zuzenean hartzen duen ontziustiatzai lea; garraio hori gauzatzeko, polizan zehaztutako ontzia erabili behar du edo, bidaia bitartean ontzi hori nabigaziorako erabilezin bihurtzen bada, beste ontzi bat (657. art.). Pleitaria, berriz, pleitemailearekin zuzenean kontratatzen duen pertsona da; horrek pleitemaileari ematen dio garraiatu beharreko zama (edo hori emateko betebeharra hartzen du). Pleitaria ez da zertan merkatugaien jabe izan; komisiohartzailea pleitaria da, horrek komisioemailearen kontura kon tratatzen duenean (652.5. art.). Azken kasu horretan, hots, pleitaria komisio Merkataritzako zuzenbidea

hartzaile denean, pleitaria eta zamatzailea bereizten ditu kodeak; halakoetan, zamatzailearen kontura egiten da kontratua (ikus 665 eta 687. art.ak). Lurgaineko garraioan gertatzen den bezala, pleitamendu kontratuan ere ondoreak sortzen dira beste pertsona bati begira, hots, zamaturiko merkatugai ak jaso behar dituen pertsonari begira. Pertsona hori jasotzaile edo kontsigna tarioa da, eta kodeak hainbat manutan aipatu du berori (667, 668, 675 eta 686. art.ak). Kontsignatarioak egoera juridiko bera du pleitamenduan zein lurgaine ko garraioan; bada, aurretik egindako azalpenera jo behar dugu (ikus 721. zk.). 1177. Pleitamenduaren prezioa.—Pleitamenduaren prezioa kontratuaren oinarrizko osagaia da; izan ere, prezio hori ematen da pleitemaileak bere gain hartzen dituen betebehar eta arriskuen ordain gisa. Horren harira, polizan ber tan zehaztu behar da zein den ordaindu beharreko prezio edo pleita; prezio hori izan daiteke, berbarako, «goren mugako kopuru bat bidaia bakoitzeko; kopuru bat hilabeteko; bete behar diren barrunbeen araberako kopurua; zamako efek tuen pisu edo neurriaren araberakoa; edota, hitzarturiko beste edozein prezio» (652.8. art.). 1178. Kontratuaren edukia: a) Pleitariaren eskubide eta betebeha rrak.—Pleitariak oinarrizko bi betebehar hauek hartzen ditu kontratuan: 1. Kontratuan zehaztutako merkatugai edo efektuak ontziratu edo zama tzea (652.7. art.). Horren ildotik, «pleitariak zama osoa ontzian sartzen ez due nean, zamatu gabeko zatiari dagokion pleita ere ordaindu beharko du, baldin eta kapitainak ez badu bestelako zamarik jasotzen, ontziak garraiatu behar du en zama kopurua osatzeko; bestelako zamarik jaso arren, diferentziarik badago, lehenengo pleitariak ordaindu beharko du diferentzia hori» (680. art.). Plei

tamendu kontratuan adierazitako efektuak bakarrik sar ditzake pleitariak, hau da, ezin du ontziratu horiez besteko efekturik; horrelakorik eginez gero, kapi tainak edo pleitemaileak jakin gabe, eragindako galera guztien gaineko eran tzukizuna izango du pleitariak (681. art.). Merkatugaiak ontziratzen badira merkataritzako helburu ezzilegiekin, kapitaina edo pleitemailea jakinaren gainean egonda, horiek eta merkatugaien jabeek erantzukizun mankomunatua dute, gainerako zamatzaileei eragindako galeren ondorioz (682. art.). 2. Hitzarturiko prezio edo pleita ordaintzea (652.8. art.). Pleita sortzen da kontratuan hitzarturiko baldintzen arabera. Hala ere, baldintzarik ezartzen ez bada edota horiek zalantzazkoak badira, 658. artikuluak ezarritako arauak apli katu behar dira. Ondokoa ezartzen du artikulu horrek: ÂŤ1) Eguneko edo hila beteko pleitatzen bada ontzia, zamatzeari hasiera ematen zaionetik zenbatzen hasten da pleita. 2) Denboraldi jakin baterako egiten diren pleitamenduetan, epe horren lehenengo egunetik zenbatzen hasten da pleita. 3) Pleitak pisuaren arabera zehazten badira, pisu gordinaren arabera egingo da ordainketa; horreta rako, zama biltzen duten ontziak ere kontuan izan behar dira, hau da, upelak eta zama biltzen duten bestelako objektuakÂť. Beste alde batetik, ez dute pleitik sortzen salbatzeko helburuarekin itsasora botatzen diren merkatugaiek (660. art.), ezta ontzizkalpenaren ondorioz galdutako merkatugaiek ere (661. art.). Halakoetan, aldez aurretik jaso bada pleita, hori itzuli behar da, horren kontra ko itunik izan ezean. Pleitaren ordainketa egiteko, zamatzaile edota pleitariek ezin dituzte pleitemailearen esku utzi matxuratutako merkatugaiak, baldin eta matxura hori merkatugaien berezko akats edo ezusteko kasuaren ondorioz ger tatu bada. Zama hori likidoek osatzen dutenean, aldiz, horiek pleitemailearen esku utz daitezke, baldin eta likidoak isuri eta ontzietan horien laurdena beste rik gelditzen ez bada (687. art.). A sensu contrario ondorioztatzen denez, zama hori pleitemailearen esku utz daiteke, matxura hori beraren edo kapitainaren erru zein arduragabekeriaz gertatu denean. Pleitariaren eskubideen artean, subrogazio eskubidea Merkataritzako zuzenbidea

aintzatesten du kode ak: ÂŤOntzia osorik pleitatzen denean, pleita subroga dezake pleitariak, osooso rik edota zati batez, eta berak egokitzat jotzen dituen epeetan. Horrelakorik eginez gero, kapitainak nahitaez jaso beharko du bigarren pleitariak ontzian sartu nahi duen zama; horretarako, ezin dira lehenengo pleitamenduaren bal dintzak aldatu, eta hitzarturiko prezio osoa ordaindu behar zaio pleitemaileari, nahiz eta zama osoa ontziratu ezÂť. Subrogazio kasu hori azpipleitamendu ize nez ezagutzen da (ikus 679. art.). Pleitariek euren merkatugaiak deskarga ditzakete, helmugako portura iritsi baino lehen. Horrelakorik eginez gero, pleitariak ordaindu beharko ditu pleita osoa, porturatze gastuak eta, hala denean, gainerako zamatzaileei eragindako kaltegaleren ordaina eman beharko du (684. artikulua). Azkenik, zama oroko rreko pleitamenduetan, zamatzaileetarik edozeinek ÂŤmerkatugaiak deskarga di tzake bidaia hasi baino lehen; halako kasuetan, pleitaren erdia, zamatze zein birzamatze gastuak eta gainerako zamatzaileei eragindako galerak ordaindu behar dira (685. art.). 1179. b) Pleitemailearen eskubide eta betebeharrak.â&#x20AC;&#x201D; Pleitemaileak oinarrizko betebehar bi ditu eta, horiez gain, bestelako betebehar erantsiak ere. Hauexek dira oinarrizko betebeharrak: bata, zama garraiatzea helmugako portura; eta, bestea, zama hori kontsignatarioari ematea, jasotako egoera eta baldintza berberetan. Prestazio horiek gauzatu eta gero, kontratuaren helburu den emaitza onuragarria lortzen da. Polizak zehaztutako ontzian egin behar da garraioa (652.1. art.), bidaia ho ri hitzarturiko epean hasiz (673. art.). Pleitemaileari emandako zama ontziak garraia dezakeenaren hiru bostenetik beherakoa bada, pleitemaileak beste on tzi bat har dezake lehenengoaren ordez (670 eta 671. art.ak). Horrez gain, ontzia nabigatzeko baldintza egokietan egon behar da (676. art.). Hariari segiz, bidaia bitartean ontzi hori nabigaziorako erabilezin bihurtzen bada, kapitainak beste ontzi bat pleitatu beharko du bere kontura, garraioa egin ahal izateko.

Edozelan ere, pleitatzeko moduko ontzirik ez badago, kapitainak pleitarien es ku utz dezake zama (657. art.). Zama kontsignatarioari eman behar zaio helmugako portuan, zama hori beraren esku utziz. Kontsignatarioak, bestalde, polizan zehaztutako epean des kargatu behar du zama; eperik zehaztu ez denean, ostera, portuko usadioak har tuko dira kontuan. Hitzarturiko epea edo usadioen araberakoa igaro eta gero, deskarga bitartean gertatutako egonaldi eta gainegonaldiak eskatu ahal izango ditu kapitainak (656. art.). Helmugako portura iristean, kontsignatariorik ez badago edota horrek zama jaso nahi ez badu, ÂŤepaile edo auzitegiak, kapitainak hala eskatuta, zama gordailatzeko agindua emango du, bai eta pleitak zein gainerako gastuak ordaintzeko beharrezko den zama saltzeko agindua ere (668. artikulua). Hauexek dira, bestalde, pleitemailearen betebehar erantsiak: zama modu egokian zamatzea (612.5. art.); bidaia bitartean, zama zaindu eta artatzea (619. art.), zama horri eragindako kalteen gaineko erantzukizuna hartuz, kalteok ka pitain eta tripulazioaren trebetasunik eza, erru edo arduragabekeriaren ondo rioz gertatu direnean (587, 618.1 eta 620. art.ak); ibilbide arrunta egitea (618. artikuluaren 6 eta 7. zk.ak); ontzia osoosorik pleitatzen denean, ontzian ez onartzea beste pertsona baten zamarik (672. art.); eta, azkenik, ontziaren edu kia gainditzen duen zamarik ez kontratatzea (669. art.). Pleitemailearen oinarrizko eskubidea da pleita eta zamaren gaineko gastu ak kobratzea. 1180. Pleitemailearen pribilejioa.â&#x20AC;&#x201D;Kodeak zamaren gaineko zenbait eskubide ematen dizkio pleitemaileari, pleitamendu kontratuak horren mese detan eratorritako kredituak bermatzeko; egia esan, eskubide horiek benetako pribilejioak dira. Ondokoa da kodeak eratutako sistema: a) ontziak garraiatu riko zama ÂŤberen beregi lotzen zaio pleitaren eta zamaren gaineko beste gastu edo zergen ordainketari, alegia, zamatzaileek ordaindu behar dituzten kopuru Merkataritzako zuzenbidea

ei». Horren harira, helmugan zama epailearen zainpean uzteko eska dezake ka pitainak, baldin eta mesfidantza izateko arrazoirik badago (665. art.). b) Zama beren beregi lotzen zaio erantzukizun horri «hogei egunetan zehar, zama hori eman edo epailearen zainpean uzten denetik zenbatzen hasita». Epe horren ba rruan, zamaren salmenta eska daiteke, «nahiz eta beste hartzekodun batzuk egon, edota zamatzaile edo kontsignatarioak porrot egin», baldin eta efektuak ez baditu onustedun gainontzekoak jaso kostu bidez (667. art.). c) Salmenta rekin lortutakoa kreditua ordaintzeko adinakoa ez bada, kapitainak gainerako zatia erreklamatzeko eskubidea izango du (666. art.). Azken finean, pleitemai learen eskubidea lehenespenezko eskubidea da, hots, garraiaturiko merkatugai en pentzuan kobratzeko lehenespenezko eskubidea. Pribilejio hori lurgaineko eroaleek duten pribilejioaren antzekoa da (ikus 726. zk.). 1181. Kontsignatarioaren eskubide eta betebeharrak.—Kontsignata rioak ez du parterik hartzen pleitamendu kontratuan. Hori gorabehera, garraia turiko zama jasotzeko eskubidea du, behin zamaren gaineko gastuak eta sor tutako pleita ordaindu eta gero, azken hori aldez aurretik ordaindu ez denean (686. art.). Pleitemaileak, bada, garraiaturiko zama emateko betebeharra du, eta betebehar horrek kontsignatarioaren eskubidea dakar hurrenez hurren; kodeak, gainera, indar handiaz babestu du kontsignatarioaren eskubide hori. Pleita eta gastuak ordaintzeko, beraz, kontsignatarioak merkatugai matxuratuak utz ditzake pleitemailearen esku, baldin eta matxura hori merkatugaien berez ko akats edo ezusteko kasuaren ondorioz gertatu ez bada (687. art.). 1182. Pleitamendu kontratuaren hutsalketa.—Kodeak arreta bereziaz arautzen du pleitamendu kontratuaren hutsalketa. Hasteko, pleitamendu kontra tua hutsaldu egingo da, baldin eta ontzia irteera portutik itsasoratu

baino lehen ondoko egitateen bat gertatzen bada: 1) Gerra adierazpena. 2) Helmugako por tuaren blokeoa. 3) Zamaturiko merkatugaiak helmugako portuan jasotzeko de bekua. 4) Ontziaren enbargoa, Gobernuaren aginduz. 5) Ontziaren ezdoikuntza nabigazioan aritzeko, kapitain edo ontziustiatzailearen errurik gabe (690. art.). Kontratu hori hutsaltzen denean, horrek eratorritako akzio guztiak azkentzen dira. Beste alde batetik, kontratuak hutsalketa partziala izango du honako kasu an: ontziaren bidaia bitartean, gerra adierazpena, portuen itxiera edo merkatari tzako harremanen debekua gertatzen denean, ontzia pleitariak kasu horretarako zehaztu duen portuan sartuz. Halako kasuetan, joanaldiko pleita bakarrik sor tzen da, horren kontrako itunik izan ezean (692. art.). Hortik kanpo, badira kontratuaren hutsalketa eragin dezaketen beste zen bait kari ere, pleitariak zein pleitemaileak hala eskatuta. Hasteko, kontratua hutsal daiteke kasu hauetan, pleitariak hala eskatuta: 1) Ontzia zamatu baino lehen, pleitariak pleitamendua uzten duenean, pleitaren erdia ordainduz. 2) On tziaren edukiera bat ez datorrenean eduki ziurtagirian adierazitakoarekin. 3) Ontzia pleitariaren esku utzi ez denean, hitzartutako epe eta moduan. 4) Ontzia itsasoratu eta gero, berori irteera portura itzultzen denean, pirata, etsai edo egu raldi txarraren arriskuan, zamatzaileak zama deskargatzeko erabakia hartuz. 5) Presazko konponketak egiteko, bidaia bitartean ontzia portuan sartu eta pleita riek merkatugaiak xedatzeko erabakia hartzen dutenean (688. art.). Bestalde, hurrengo kasuotan ere hutsaldu egin daiteke pleitamendu kontratua, pleitemai leak hala eskatuta: a) Pleitariak zama uzten ez duenean ontziaren aldamenean, gainegonaldirako epemuga bete eta gero. b) Pleitemaileak ontzia saltzen due nean, pleitariak hori zamatu baino lehen, erosleak ontzi hori bere kontura za matuz; halakoetan, saltzaileak pleitariari eman beharko dio eragindako galera guztien ordaina (689. art.). Merkataritzako zuzenbidea

III. ONTZIRAPENAGIRI BIDEZKO MERKATUGAIEN GARRAIOA 1183. Kontratuaren eremua.—Denborak aurrera egin ahala, itsas ga rraioaren fisonomia aldatu egin da, arlo horretan eragina izan duten zenbait inguruabarren ondorioz: nazioarteko itsas garraioaren nagusitasuna; ontzius tiatzaile konpainia handien eraketa eta, azkenik, herrien arteko nabigazio linea erregularren ezarpena. Hori dela eta, urritu egin da, modu nabarian, pleitamen du tradizional edo arruntaren erabilera. Aldi berean, garraio hori erabereko kontratuen arabera egiteko beharrizana azaldu da. Eraberekotasun hori ahale gin handiak egin eta gero lortu izan da, Bruselako 1924ko abuztuaren 25eko Hitzarmenaren eraginez. Hitzarmen hori «ontzirapenagirien gaineko arauen bateratze»ari buruzkoa da; berori aldatu egin dute, lehendabizi, 1968ko otsai laren 23ko Protokoloak (Wisbyren arauek) eta, geroago, 1979ko abenduaren 21eko Protokoloak. Espainian, 1949ko abenduaren 22an sartu zen hitzarmen hori, barne lege gisa; lege horrek arautzen du merkatugaien nazioarteko itsas garraioa, hau da, ontzirapenagiri edo horren antzeko beste agirietan formaliza turik egiten den nazioarteko itsas garraioa. Aipatu berri ditugun protokoloak berretsi zituen geroago Espainiak; horiek 1984ko otsailaren 11n argitaratu dira Estatuko Aldizkari Ofizialean eta, horren ondorioz, aldatu edo indarrik gabe utzi dira 1949ko Legearen 11, 21, 22 eta 24. artikuluak. Horrez landara, UNCI TRALek beste hitzarmen bat egin zuen, merkatugaien itsas garraioari buruz; hitzarmen hori Hanburgon sinatu zen, 1978. urtean. Espainiak ez du oraindik hitzarmen hori onetsi; biharetzi, dena dela, hitzarmen horrek ordeztu egin go du 1924ko Hitzarmena. Kontratu horren eremua legearen 2. artikuluak zehaztu du, honakoa adiera ziz: «Lege honen ondoreetarako, garraio kontratua da ontzirapenagirian edo horren antzeko beste agiriren batean formalizaturiko garraio kontratua, hots, merkatugaien itsas garraioa gauzatzeko titulu gisa erabil daitekeen agirian for malizaturikoa». Kontratu hori, beraz, garraio kontratu hutsa da,

eta hurrengo bi arrazoiak izan dira berori tipifikatzeko bultzagarri: 1) Kontratu hori nazioarte koa izatea; jakina denez, lege horren xedapenak ez zaizkio aplikatuko kabotaje nabigazio bidezko merkatugaien garraioari; xedapen horiek Bruselako 1968ko Protokoloaren 5. artikuluak jasotako kasuetan aplikatzen dira; protokolo horrek indarrik gabe utzi du 1924ko Hitzarmenaren 10. artikulua eta, ondorioz, aldatu egin da Espainiako 1949ko lege horren 24. artikulua. 2) Kontratu hori ontzira penagirian edo horren antzeko beste agiriren batean formalizatzea. (Kontratu horren inguruan, ikus 1983ko martxoaren 31ko eta 1984ko maiatzaren 30eko epaiak). 1184. Ontzirapenagiria.â&#x20AC;&#x201D;Aurretik azaldu bezala (ikus 1174. zk.), ontzi rapenagiria merkatugaien traditioa lortzeko kreditu titulua da edo, bestela esa teko, zamatutako merkatugaiak ordezkatzen dituen titulua. Agiri edota titulu horrek merkatugaiak zamatu direla frogatzen du; titulu hori duenak, bada, garraiaturiko merkatugaiak eskatzeko eskubidea du. Legearen 21. artikuluak ezartzen duenez, ÂŤontzirapenagiriak, kontrako frogarik izan ezean, ondoko presuntzioa ezartzen du: merkatugaiak agiri horrek deskribatu bezala jaso dire lako presuntzioaÂť. Horren ildotik, ez da kontrako frogarik onartzen, ontzira penagiria onustedun gainontzekoari eskualdatzen zaionean (hitzarmenaren 3.4. art., 1968ko Protokoloaren arabera). Labur bilduz, zama ordezkatzen duen kreditu titulua izateaz gain, ontzirapenagiriak kontratua bera frogatzen du, bai ta bertan hizpatutako baldintzak ere. Eroaleak ontzirapenagiria eman behar dio zamatzaileari, merkatugaiak on tziaren barruan jaso eta gero (5.4. art.). Agiri horrek ondoko datuak jaso behar ditu: ontziaren izena, matrikula eta edukiera; kapitainaren izena; zamalanak egiteko portuak; zamatzailearen izena; kontsignatarioaren izena, ontzirapen agiria izenduna bada; kontrataturiko pleita eta kapa; merkatugaiak identifika tzeko beharrezkoak diren ezaugarri nagusiak; eta, hurrenik, Merkataritzako zuzenbidea

kontrataturiko piezen kopurua, horien pisua eta bistako edo ageriko egoera (18. art.). Ontzirapenagiria izenduna, agindurakoa edo eramailearentzakoa izan dai teke; horren arabera, lagapen, endosu edota agiriaren emate materialaren bidez eskualdatzen da, hurrenez hurren (19. art.). Behin merkatugaiak zamatu eta gero, ÂŤontziratuaÂť adierazten duen zigilua jarri behar da ontzirapenagirian, za matzaileak hala eskatzen badu. Zamatzaileak, aldez aurretik, merkatugai horien gaineko eskubiderik ematen dioten agirien bat jaso badu, agiri hori itzuli be harko du, ontzirapenagiria jasotzen duenean. 1185. Ontzirapenagiriaren antzekoak diren beste zenbait agiri.â&#x20AC;&#x201D;Le geak ez du adierazten zeintzuk diren ontzirapenagiriaren antzeko kalifikazioa jaso dezaketen agiriak; edonola ere, hitzarmenaren prestatzelanetatik ateratzen denez, ondokoak dira agiriok: lehenik, ontzian sartzeko ontzirapenagiria; biga rrenik, emateaginduak eta, hirugarrenik, zuzeneko ontzirapenagiria. a) Ontzian sartzeko ontzirapenagiria eroalearen agenteak luzatzen du; agente horrek merkatugaiak jasotzen ditu ontziratzeportuko biltegietan, mer katugaiok ontziaren barruan sartzeko. Agiri horretan, garraioaren baldintzak zehazteaz gain, merkatugaiak deskribatzen dira. Agiri horren bidez, eroalearen agenteak merkatugaiak jaso dituela egiaztatzen da, baina ezin da egiaztatu mer katugaiok zamatu direnik. Dirudienez, legearen 20. artikulua ontzirapenagiri horretaz ari da; horri helduz, merkatugaien gaineko eskubidea ematen dion agi ria jaso dezake zamatzaileak, ontzirapenagiria baino lehen. b) Emateagindua (delivery order) aldez aurretik ematen den ontzirapen agiria da; agiri hori luzatzen da, zamaren zati bat xedatu ahal izateko. Agindu horien artean berezkoak eta halakoak ez direnak bereizi behar ditugu. Berezko aginduak, hasteko, eroaleak edota kapitainak ematen ditu, ontzirapenagirian horiei buruzko oharrak eginez. Aginduok zamaren zati bat ordezkatzen duten tituluak

dira eta, horien bidez, zamaren zati hori xedatu ahal izango da bidaia bitartean. Aginduok, batez ere, agirien gaineko itsas salmentetan erabiltzen di ra. Ontzirapenagiri bakarraren bidez adierazitako zamaren zati bat erostean, eskuratutako merkatugaien gaineko emateagindua jasotzen dute erosleek; agindu horren bidez, bada, helmugako portuan merkatugaiak jasotzeko eskubi dea hartzen dute. Berezkoak ez diren aginduak, aldiz, ontzirapenagiriaren ukandunak luzatzen ditu, baina zalantzazkoa da horien traditio titulu izaera. c) Zuzeneko ontzirapenagiria garraio metatu edo konbinatuaren kasuan luzatzen da. Agiri hori hainbat eroalek egindako garraioari buruzko titulu baka rra da. 1186. Eroalearen betebeharrak.â&#x20AC;&#x201D;Legearen 5. art.ak ezartzen du zein tzuk diren eroalearen betebeharrak. Lehenik, ontziaren nabigazioa zaindu behar du eroaleak, ontzi hori modu egokian hornituz. Bigarrenik, soto, hotzkamara eta merkatugaiak jasotzen dituzten gainerako lekuak egoera onean egon daite zen zaindu behar du. Hirugarrenik, arreta edo arduraz gauzatu behar ditu garra iaturiko merkatugaien zamatze, artapen, garraio, zaintza eta deskarga. Azkenik, behin merkatugaiak jaso eta gero, eroaleak zamatzaileari eman behar dio berak, kapitainak edota zamako portuan duen agenteak sinatutako ontzirapenagiria. 1187. Eroalearen erantzukizuna.â&#x20AC;&#x201D;Eroalearen erantzukizunari begira, sistema itxia ezartzen du Bruselako Hitzarmenak; sistema horrek ez du onar tzen erantzukizuna salbuetsi edo mugatzen duen itun edo hitzarmenik. Betidanik, herri guztietako itsas eroaleek euren erantzukizuna salbuetsi edo mugatzen duten klausulak jaso izan dituzte ontzirapenagirietan. Hasieran, gai nera, herrietako doktrina eta jurisprudentzietarik batek ere ez zuen inolako era gozpen edo oztoporik jarri horren inguruan. Geroago, ordea, klausula horiek ugaritu eta eurotaz abusatu zen eta, ondorenez, klausulon aurkako erantzuna edo erreakzioa agertu zen. Hori Merkataritzako zuzenbidea

Hagako 1921eko Arauek jaso zuten lehendabi zi eta, geroago, Bruselako Hitzarmenak. Espainian ez zuten horrenbesteko in darrik izan klausula horien inguruko gorabeherek. Jurisprudentziak, edonola ere, klausula bati buruzko iritzia eman zuen; klausula horrek hauxe adierazten zuen: «… ez dakit zein den pisua eta edukia, eta ez dut hauste eta isurketen gai neko erantzukizunik». Jurisprudentziaren iritziz, klausula horren bidez froga zama alderanzten zen, hots, zamatzaile edo kontsignatarioaren esku uzten zen horren froga (1949ko azaroaren 11 eta abenduaren 10 eta 14ko epaiak). Gaur egun, eta 1949ko abenduaren 22ko Legeak araututako garraioari dagokionez, debekaturik daude erantzukizuna mugatzen duten klausulak. Horren inguruan, ondokoa ezartzen du beren beregi 10. artikuluak: «Deusezak eta eragingabeak dira garraio kontratuan ezar daitezkeen ondoko klausula, hitzarmen edo akor dioak eta, ondorioz, ez dira aintzat hartuko: eroalea eta ontzia erantzukizunetik aske uzten dituztenak, merkatugaiek izandako kalte edo galerak arduragabeke ria, hutsegite edo aurreko artikuluek ezarritako eginbehar eta betebeharren be tepen ezaren ondorioz gertatu direnean. Gauza bera gertatzen da erantzukizun hori lege honek ezarritakoaz kanpo ahuldu edo murrizten duten klausulekin ere. Ildo beretik, deuseza da zamatzaileak kontrataturiko aseguruaren onura eroaleari lagatzen dion klausula, bai eta eroalea erantzukizunetik askatzeko edozein klausula ere». Beste alde batetik, eroalearen erantzukizunari buruzko lege sistema kasuz kasu jaso du 8. artikuluak. Hasteko, eroaleak ez du erantzukizunik ontzia na bigatzeko baldintzetan ez egoteagatik sortzen diren kalte edo galeren ondorioz; hala ere, kalte edo galera horiek eroaleari egotziko zaizkio, baldin eta horrek ez badu ontzia behar den moduan prestatu, nabigatzeko baldintza eta zama ja sotzeko egoerari dagokienez. Beste zenbait kasutan ere, eroaleak eta ontziak ez dute erantzukizunik merkatugaiek izandako kalte edo galeren gain (8. art.). Ondokoak dira kasu horiek: «a) Kapitain, marinel, pilotu edota ontziaren nabi gazio zein administrazioa gauzatzen duten langileen egintza, hutsegite edo ar

duragabekeria; nolanahi den ere, eroaleak erantzukizuna du zamaren erabilera edo zaintzaren inguruan, goian aipatutako langileen egintza, hutsegite nahiz ar duragabekeriaren ondorioz. b) Sute kasuak, horiek eroalearen egitate edo hu tsegiteen ondorioz gertatu direnean izan ezik. c) Itsasoak edota nabigatzeko moduko bestelako urek ekarritako arrisku, kalte zein ekintzak. d) Ezinbesteko kasuak. e) Gerraren inguruko egitateak. f) Etsai publikoen kasuak. g) Subirano, agintari zein herriek egindako atxiloketa edo enbargoak, nahiz epaileak eginda ko enbargoak. h) Berrogeialdiaren murrizketa kasuak. i) Merkatugaien zama tzaile edo jabearen egite eta ezegiteak, bai eta azken horren agente edota ordezkarienak ere. j) Lanean egindako grebak, lockoutak eta lanari jarritako osoko edo zatikako etenaldi edo oztopoak, horretarako karia edozein izanda ere. k) Matxinada edo nahasmendu zibilak. l) Itsasoan salbaturiko bizitza edo ondasunen kasuak edota salbamendu ahaleginak. m) Gauzaren ezkutuko akats, izaera berezi edo berezko akatsen ondorioz, gauza horren kopuru nahiz pisu an izandako urripena edo beste edozein galera. n) Enbalaketa askiezaren kasu ak. o) Ezaugarri askiez edo osagabeen kasuak. p) Zentzuzko arretatik kanpo dauden ezkutuko akatsak. q) Eroalearen edo horren agente eta arduradunen egi tate edo hutsegitearen ondoriozkoa ez den beste edozein kari; edozelan ere, sal buespen hori aplikatzeko eskatzen duen pertsonari dagozkio frogaren kostuak, eta pertsona horrek frogatu beharko du kaltegalerak ez direla sortu norberaren hutsegite, eroalearen egitate edota eroalearen agente nahiz arduradunaren egita te edo hutsegite ondoriozÂť. Eroalearen erantzukizunak badu beste berezitasun bat ere, alegia, erantzu kizun horren zenbatekoa mugatzeko aukera. Merkatugaiak ontziratu baino lehen, zamatzaileak horien balioa eta izaera adierazi badu ontzirapenagirian, kalteordaina bertan adierazitako balioaren arabera zehaztuko da, horren kon trako frogarik izan ezean. Horrelako adierazpenik egin ez bada, merkatugaiek deskarga lekuan eta unean duten balioa hartuko du Merkataritzako zuzenbidea

kontuan eroaleak, kalteor daina finkatzeko. Edozein modutara ere, eta doloz jarduten duenean izan ezik, mugatu egiten da eroalearen erantzukizuna: 666,67 kontu unitate, fardel edo unitateko; edo, bestela, bi kontu unitate, galdu edo kalteturik gertatutako mer katugaien kilogramo gordineko. Bi muga horietatik gorena aplikatuko da. Au rretik aipatu dugun bezala, kontu unitatea igorpeneskubide berezia da; hori Nazioarteko MonetaFondoak zehazten du eta, 1997. urtean, 163 pezetako balioa zuen gutxi gorabehera. [Hitzarmenaren 4. artikuluaren 5, a) lerroaldea, 1979ko Protokoloaren arabera; horrek indarrik gabe utzi zuen legearen 11. artikulua]. Azkenik, esan behar da 1968ko Protokoloak 4 bis artikulua sartu duela 1924ko Hitzarmenean; hortaz, gogoan izan behar da artikulu hori, aurretik aipatu dugun Espainiako legeak ezarritako salbuespen eta mugapenak aplika tzean. 1188. Zamatzailearen betebeharrak.â&#x20AC;&#x201D;Legeak ez du zehatzmehatz aipa tu zeintzuk diren zamatzailearen betebeharrak; edonola ere, ondokoak adieraz daitezke: merkatugaiak ontziaren barruan jartzea; garraioaren prezioa ordain tzea; eta, garaia denean ere, merkatugaiok jasotzea. Merkatugaiak beste pertso na bati kontsignatzen bazaizkio edota ontzirapenagiria eskualdatzen bada, per tsona horrek izango du merkatugaiak jasotzeko betebeharra. Inork merkatugaiak jasotzen baditu, pertsona hori edozein izanda ere, mer katugaiok ontzirapenagiriak adierazitako moduan eman direla uste izango da, horren kontrako frogarik izan ezean. Zernahi den ere, gerta daiteke merkatugai ak jaso aurretik edo horiek jasotzeko unean bertan, merkatugaiok kalteak izan dituztela ikusi eta eroaleari edo horren agenteari inguruabar hori idatziz jakina raztea. Kalte edo galerak agerikoak ez badira, abisu edo jakinarazpena hiru eguneko epean egin behar da, merkatugaiok eman direnetik zenbatzen hasita (22. art.; artikulu hori zati batean

aldatu zuen 1968ko Protokoloak, eroale edo ontziaren aurkako zuzeneko akzio edo gainontzekoen aurkako errepetizio ak zioen epeei buruz). IV. BIDAIA EGITEKO KONTRATUA 1189. Kontzeptua eta izaera juridikoa.â&#x20AC;&#x201D;Egungo egunean, izugarri gara tu da pertsonen itsas garraioa, bapore bidezko nabigazio modernoaren erregu lartasun, arintasun eta segurtasun baldintzek bultzaturik. Gauzen garraioarekin batera, bidaiarien garraioa ere garrantzi handiko irabazizko jarduera bihurtu da; ontziustiatzaile sozietate handiek, esaterako, jarduera hori gauzatzen dute. Bistan da, beraz, bidaia egiteko kontratuaren garrantzia. Bidaia egiteko kontratuaren bidez, pertsona batek bere gain hartzen du beste pertsona bat portu batetik bestera itsasoan zehar garraiatzeko betebeha rra, zehaztutako baldintzetan eta prezio baten truk. Kontratu hori garraio kon tratuaren modalitate berezia da; izan ere, garraio horren objektua da berezia, pertsona garraiatzen delako. Kontratu horren kalifikazioa ez da aldatzen, garra ioaz gain, eroaleak pertsona horri gela edo kabina eta mantenua emateko bete beharra hartzen badu ere. Betebehar horiek, azken finean, oinarrizko prestazioa (garraioa) gauzatzeko prestazio erantsi eta nahitaezkoak dira; garraioa da oina rrizko prestazioa, eta horrek zehazten du, hain zuzen ere, kontratuaren berezko edukia (inor leku batetik bestera eramatea). 1190. Kontratua burutzea.â&#x20AC;&#x201D;Bidaia egiteko kontratua adostasunezko kontratua da. Kontratu hori burutzen da kontratugileak bat datozenean garraio aren baldintzen eta bidaiaren prezioaren inguruan. Praktikan, gainera, atxiki mendu kontratu gisa erabiltzen da. Nabigazio konpainiek agiri zehatz batzuk ematen dituzte (bidai txartelak), kontratuaren idatzizko froga moduan; horrek, Merkataritzako zuzenbidea

hala ere, ez du kontratuaren adostasunezko izaera ukitzen. Txartelok froga eginkizuna dute eta, aldi berean, prestazioa jasotzeko eskubidea duen pertsona identifikatzen dute (legebidez taketa tituluak dira). Eroalearentzat garrantzitsua da bidaiaria nor den zehaztea eta, ondorioz, txartelak izendunak dira gehienetan. Merkataritza Kodeak agin tzen duenez, bidaia egiteko eskubidea izenduna bada, ÂŤeskubide hori ezin da eskualdatu, kapitain edo kontsignatarioaren onespenik gabeÂť (695. art.). 1191. Kontratuaren edukia.â&#x20AC;&#x201D;Arlo horri buruzko arauketak bere barnean hartzen ditu kontratuak eratorritako oinarrizko bi betebeharrak, alegia, eroalea ren eta bidaiariaren betebeharrak. Lehenengoak kalterik gabe eraman behar du bidaiaria helmugako portura; bigarrenak, aldiz, hitzarturiko prezioa ordaintze ko betebeharra hartzen du. Eroaleak, hasteko, ontziaren barruan hartu behar ditu bidaiaria eta horren ekipajea, zehaztutako ontzi eta egunean berari dagokion lekua emanez. Bidaia eteten den kasuetan, ordaindutako prezioa berreskuratu eta kalteordaina jaso tzeko eskubidea du bidaiariak, baldin eta etete hori kapitainaren edo ontzius tiatzailearen erruz gertatu bada; etetea horien erruz gertatu ez denean, aldiz, ordaindutako prezioa jasotzeko eskubidea besterik ez du bidaiariak (697. art.). Ontziaren irteera atzeratzen denean, ontziaren barruan geratu eta mantenua ja sotzeko eskubidea dute bidaiariek, atzeratze hori ezusteko edo ezinbesteko kasuen ondorioz gertatzen denean izan ezik. Atzeratze hori hamar egunetik go rakoa bada, atzeratzeak etetearen ondore berberak izango ditu (698.2. art.). Eroaleak, orobat, bidaiariari mantenua emateko betebeharra hartzen du; ko dearen arabera, bidaiaren prezioak mantenua emateko betebeharra hartzen du bere barruan, horren kontrako itunik izan ezean (702. art.). Bidaiari dagokio nez, eroalearen oinarrizko betebeharra da bidaiariak zuzenean helmugako por tura (edota portuetara) eramatea, beraren ibilbidean zehaztutako geldialdiak eginez (698.3. art.). Hasitako bidaia geldiarazten bada

ezusteko edo ezinbeste ko kasuen ondorioz, ibilitako tartearen araberako kopurua ordaindu beharko du bidaiariak; bestalde, «geldiarazpen horren errua kapitainarena denean, kalteor daina jasotzeko eskubidea izango du bidaiariak» (698.1. art.). Bidaiaria, berriz, ontziaren barruan egon behar da, aldez aurretik zehaztu tako orduan; bidaia bitartean, gainera, kapitainaren agindupean egongo da, on tziko ordena eta poliziari dagokionez (694 eta 700. art.ak). Goian esan bezala, bidaiariaren oinarrizko betebeharra hitzarturiko prezioa ordaintzea da (693. ar tikuluaren arabera, prezioaren inguruko itunik ez badago, epaileak prozedura sumario bidez erabaki behar du zein den prezio hori). Hurrengo kasuetan, bi daiariak osoosorik ordaindu behar du prezioa, nahiz eta bidaiarik egin ez: on tzira aldez aurretik zehaztutako orduan iristen ez denean edota, ontzi hori por tutik irteteko prest egonik, ontzia uzten duenean, kapitainaren baimenik gabe (694. art.). Bidaia hasi aurretik bidaiaria hiltzen bada, eta bidaiari horren ordez ontziak ez badu beste pertsona bat eramaten, prezioaren erdia ordaintzeko be tebeharra ezarriko da (696. art.). 1192. Eroalearen erantzukizuna.—Eroalearen erantzukizunaren inguru an, honako bi kasuak aztertu behar ditugu: bata, ekipajearen gaineko erantzuki zuna; eta, bestea, bidaiariaren gainekoa. Ekipajeari dagokionez, gauzen itsas garraioari buruz azaldutakoa hartu be har da kontuan. Kodearen arabera, «bidaiaria zamatzailetzat hartuko da, ontzia ren barruan daramatzan efektuei dagokienez». Manu horrek salbuespen bat ezartzen du. Horren arabera, kapitainak ez du erantzukizunik bidaiariak bere zainpean daraman ekipajearen gain, horren gaineko kaltea kapitainak edo tripu lazioak eragin duenean izan ezik (703. art.). Bidaiariaren inguruan, bereizketa hau egin behar da: Merkataritzako zuzenbidea

batetik, atzerapenaren ondoriozko erantzukizuna; halakoetan, gauzen garraioari buruzko printzipioak aplika daitezke. Bestetik, bidaiariari berari egindako kalteen (heriotzaren edo gorputzeko lesioen) ondoriozko erantzukizuna. Azken horren inguruan, ezbai edo zalantza handiagoak daude. Autore gehienen iritziz, eta guk bat egiten dugu iritzi horrekin, erantzukizun hori kontratu erantzukizuna da; izan ere, per tsonari egindako kalte horien gaineko erantzukizuna kontratuaren bidez hartzen den segurtasun betebeharra edo bidaiaria helmugako portura kalterik gabe eramateko betebeharraren ezbetetzearen ondorioz sortzen da. Zernahi gisaz, ezin daitezke parekatu gauzen kalteen ondoriozko erantzukizuna (gauzen ga rraioan) eta bidaiarien kalteen ondoriozkoa (pertsonen garraioan). Bidaiaria ez da gauza, gizakia baizik; horrek jarduteko askatasuna du, eta bere jokabideare kin errazago edo zailago bihurtzen du eroalearen betebeharra, horren erantzu kizunean eragina izanik. Horrekin loturik, eta bidaiariak pertsona gisa merezi duen arreta aintzakotzat hartuz, bidaiarien nahitaezko asegurua sortu da. Ho rren bidez, gainera, babes handiagoa ematen zaio bidaiariari, horrek zailtasu nak izan ditzakeelako bere akzioak egikaritzeko (aseguru hori xedatu izan du 1969ko martxoaren 6ko Araudiak; araudi hori aldatu du 1976ko ekainaren 4ko Dekretuak). Nazioartean, Atenasko Hitzarmenak (1974ko abenduaren 13koak) arautzen du zein den eroalearen erantzukizuna pertsona eta ekipajeen garraioan; Espai nian 1987ko apirilaren 28an jarri zen indarrean hitzarmen hori. Hitzarmen horren arabera, ÂŤgarraiolariak erantzukizuna du bidaiariaren heriotza edota gorputzeko lesioen ondorioz sortutako galeren gain, bai eta ekipajeak izandako kalte edo galeren gain ere, baldin eta kalte edo galera horiek eragin dituen egi tatea garraio bitartean gertatu bada, garraiolariaren edota horren enplegatu edo agenteen (azken horiek euren eginkizunen barruan dihardutenean) erru edo ar duragabekeriazÂť (3. art.). Ildo horretatik, eroalea edota horren dependenteak errudunak direla uste izango da, ÂŤbaldin eta bidaiariaren heriotza edo gorputze ko lesioak eta ekipajeak izandako kalte edo galerak zuzenean edo

zeharka sortu badira ontziaren ontzizkalpen, abordaje, hondarreraketa, leherketa, sute edo akatsen ondorioz». Erantzukizun horrek, ordea, badu gehieneko muga: heriotza edo gorputzeko lesioen kasuan, 700.000 libera bidaiari eta garraio bakoitzeko; ekipajeak izandako kalte edo galeren kasuan, 12.500 liberatik 50.000 liberara arte. Horren inguruan adierazi da libera «900 milareneko 65,5 miligramo urrez osaturiko unitatea»ri dagokiola (7, 8, eta 9. art.ak). Eroaleak eta bidaiariak erantzukizun horren mugak igo ditzakete, elkarren arteko itun bereziaren bidez (10. art.). Bestalde, deusezak izango dira garraiolaria erantzukizun horretatik aske uzten duten kontratu hizpaketak, baita ezarritako erantzukizunaren mugak urritzen dituztenak ere. Gisa berean, eroalearen froga zama alderanzten duten hizpaketak ere deusezak izango dira (18. art.). V. ATOIAN ERAMATEKO KONTRATUA 1193. Kontzeptua eta motak.—Atoian eramateko kontratua egitean, on tziustiatzaile edo kapitainak ondoko betebeharra hartzen du: bere ontziaren bidez, beste osagarri flotakor bati (ontzi, gabarra eta abarrei) beharrezko trak zio indarra emateko betebeharra, azken horrek ez duelako indar hori edo, izan da ere, ezin duelako erabili. Atoi industriaren garapena XX. gizaldiaren azken aldikoa da, eta Merkata ritza Kode tradizionalek ez dute horren inguruko arauketarik jaso. Beste alde batetik, atoia arianarian sendotu da enpresa jarduera autonomo gisa, bai portu zein itsasadarretako barne trafikoan, baita itsaso zabaleko trafikoan ere, manio bra nahiz garraio helburuekin. Hori guztia kontuan izanik, agerikoa da atoiaren erakundeak interes berezia duela. Erakunde horren azterketa egiteko, oinarriz ko kasu bi bereizi behar dira: atoimaniobra eta atoigarraioa. Horrez gain, La guntza eta Salbamenduei buruzko Legeak «aparteko atoi» izenekoa arautzen du; egia esan, laguntza kasu berezi gisa har daiteke erakunde hori eta, ondo Merkataritzako zuzenbidea

rioz, geroago aztertuko dugu (ikus 1239. zk.). 1194. Atoimaniobra.â&#x20AC;&#x201D;Atoi mota hori portuen barne trafikoan erabiltzen da gehienetan. Atoieramaileak maniobrak egiteko beharrezkoa den indar era gilea eman behar dio atoian eramandako ontziari. Maniobraren zuzendaritza teknikoa atoian eramandako ontziak zein atoiontziak gauza dezake. Kasu bate an zein bestean, enpresak egindako obra kontratuaren ezaugarri bereziak ditu atoimaniobrak; kasu bietan, emaitza zehatza (maniobra egitea) lortzeko bete beharra hartzen du atoieramaileak, horretarako lana antolatu eta beharrezko diren baliabideak erabiliz. Kontratu hori adostasunezko kontratua da; esan bezala, maniobrak egiteko oinarrizko prestazioa ematen du atoieramaileak. Jarduera hori gauzatzean, arte nautikoaren arauek ezarritako arreta eta trebetasunez jardun behar du atoiera maileak, zerbitzurako egokia den atoiontzia erabiliz; atoieramaileak manio bren zuzendaritza gauzatzen ez badu, atoibidaiariak ematen dituen agindu edo jarraibideen arabera jardun behar du. Atoibidaiariak honako betebeharrak di tu: bata, hitzarturiko prezioa ordaintzea; eta, bestea, atoimaniobrak egiten la guntzea, beharrezkoa den laguntza emanez, eragiketa hori behar bezala gauza dadin. Atoi hori gauzatzeko egiten diren eragiketak konplexutasun tekniko handi koak dira; hori dela eta, eragiketa horietan parte hartzen duten ontziek kaltetu rik gertatzeko arriskua dute, eta horrek erantzukizunaren gaineko egoera zailak sortzen ditu kontratugileen artean. Erantzukizun hori da erru edo arduragabeke riaren ondorioz sorturiko kontratu erantzukizuna. Besterik zehaztu ezean, atoi eramaileak erantzukizuna du bere erruz atoian eramandako osagaiek izan dituzten kalteen ondorioz; atoibidaiariak, kontrara, erantzukizun bera du atoi eramaileari eragindako kalteen ondorioz.

1195. Atoigarraioa.â&#x20AC;&#x201D;Atoi mota horretan, atoiontziak emandako trakzio indarra garraio helburuarekin gauzatzen da; bestela esateko, atoian eraman be har diren osagaiak atoieramailearen esku utzi behar dira, horrek leku batetik bestera eraman ditzan. Atoieramaileak, atoian eramandako osagaiak (zamare kin edo zamarik gabe) arrastaka eramateaz gain, bere gain hartzen du horiek zaintzeko ardura. Praktikan modu askotan erabiltzen da atoi mota hori; horren bidez, ontzi, txalupa, gabarra (zamarekin edo zamarik gabe), pontoi edo beste lako makineria flotakorrak garraiatzen dira, portu batetik bestera, edota itsa sotik portura. Kontratu hori, beraz, garraio kontratuaren modalitate berezi gisa kalifikatu behar da. Atoieramaileak bere gain hartzen ditu eroaleek dituzten oinarrizko betebe harrak: bata, beraren esku utzitako osagaiak leku batetik bestera eramateko betebeharra; bestea, osagai horiek zaintzeko betebehar osagarria; horren ingu ruan, hala ere, berezitasun batzuk ezartzen dira, eragiketak berak izaera tekni ko berezia baitu. Atoibidaiariak, kontrara, hurrengo betebeharrak ditu: batetik, hitzarturiko leku eta epean, atoian eraman behar diren osagaiak atoieramailea ren esku uztea; eta, bestetik, atoiaren prezioa ordaintzea. Itsas garraioan gertatzen den bezala, atoieramaileak galera, matxura eta atzeratzeen ondoriozko erantzukizuna du, baldin eta horiek guztiak beraren edo dependenteen erruz gertatu badira. Praktikan, ordea, modu nabarian murriztu da atoieramailearen erantzukizuna, izugarri zabaldu baitira erantzukizunetik askatzeko kontratu klausulak. 1196. Erantzukizuna, gainontzekoei begira.â&#x20AC;&#x201D;Atoian eramateko kontra tua betetzeak kalteak ekartzen ditu sarritan gainontzekoentzat. Halakoetan, nork du kalteordaina emateko betebeharra? Atoieramaileak, atoibidaiariak edota biek modu solidarioan? Horren inguruan ez dago arauketa berezirik; horregatik, arazo horren konponbidea oso eztabaidatua da herri desberdinetako autore eta jurisprudentziaren artean. Konponbide hori, bada, akiliotar Merkataritzako zuzenbidea

erruaren bidetik bilatu behar da (KZren 1902. art. eta ondorengoak). Horren arabera, ontziustiatzaileek (atoiontziarenak eta atoian eramandako ontziarenak) euren erruaren araberako erantzukizuna dute. Atoigarraioan, esaterako, atoian era mandako osagaiak jasotzen ditu atoieramaileak; horretara, atoieramaile edo eroaleak osoosorik hartzen du gidatzearen ondoriozko erantzukizuna, eta hori berori izango da, eskuarki, erantzukizuna duen bakarra. Atoimaniobran, aldiz, erru hori biena (atoieramailearena eta atoibidaiariarena) edo azken horrena izaten da gehienetan, batik bat, maniobren zuzendaritza atoibidaiariaren esku uzten denean. VI. AIREONTZIA ERABILTZEKO KONTRATUAK 1197. Aireontzia erabiltzeko moduak.â&#x20AC;&#x201D;Jabeak berak ustia dezake aire ontzia edo, bestela, ontzi horren ustiapena gainontzeko bati laga diezaioke. Aireontzia xedatzeko titulua edozein izanda ere (jabetza, errentamendua, go zamena eta abar), enpresario edo aireko ustiatzaileak hainbat modutan erabil dezake aireontzia: bidaiari nahiz merkatugaiak garraiatuz edo beste edozein helburutarako erabiliz (ikus 1145. zk.). Aireontzia, gehienetan, garraio helburuekin erabiltzen da nabigazioan. Ho rren ariora, enpresarioak oinarrizko modu bitan ustia dezake aireontzia: batzue tan, bidaiari nahiz merkatugaiak garraiatzeko betebeharra hartzen du; eta, beste batzuetan, berriz, aireontziaren bidez bidaiak egiteko konpromisoa hartzen du gainontzeko batekin; azken kasu horretan, aldez aurretik zehaztutako bidaiak egiten dira edo, bestela, gainontzekoak eskatutako bidaiak, denboraldi jakin baten barruan eta kontratuan hizpatutako baldintzetan. Lehenengo kasuan, ai reontziaren ustiatzaileak bere gain hartzen du garraioa egiteko betebeharra eta, ondorioz, eroaleari dagokion erantzukizuna izango du. Kontratu hori garraio kontratua da, eta horri aplikatu behar zaio Aireko Nabigazioari buruzko Le geak ezarritakoa (92.etik 114.era arteko art.etakoa). Bigarren

kasuan, aldiz, ai reko enpresak ez du garraioa gauzatzeko betebeharrik hartzen, ezpada inoren kontura garraio helburua duten hegaldiak egiteko betebeharra. Horretarako, ai reko enpresak beste alderdiaren esku uzten du aireontzia, alderdi horrek aireon tzia bere kontura erabil dezan garraiorako, itsas timecharterrean gertatzen den bezala. Hortaz, aireontzia erabiltzeko kontratu hori ez zaio egokitzen aireko garraioaren eskemari eta, horren inguruko arauketarik ez dagoenez, Zuzenbide tipotik kanpoko negozio gisa kalifikatu behar da. Kontratu modalitate horien artean, lehenengoak du garrantzirik handiena; kontratu mota hori etengabe erabiltzen da linea erregularren zerbitzuen bidez, bai aireko barne trafikoan, bai eta nazioartekoan ere. Horrexegatik, Aireko Na bigazioari buruzko Espainiako Legeak kontratu modalitate hori bakarrik arau tzen du; gisa berean, kontratu horrek arauketa berezia izan du nazioartean (Varsoviako 1929ko Hitzarmena eta IATAren 1971ko baldintza orokorrak). Horrez landara, charter hegaldiek garrantzi handia lortu dute eta, ondorioz, aztergai izango dugu aireontzia erabiltzeko modu berezi hori. 1198. Aireko garraio kontratua: kontzeptua eta ezaugarriak.â&#x20AC;&#x201D;Aireko garraioak gero eta garrantzi handiagoa du, eta egoera hori, besteak beste, ondo ko inguruabarrek bultzatu dute: aireko nabigazioaren aurrerapen teknikoak, gainerako garraiobideei begira aireko nabigazioak duen arintasunak, nabigazio horretan segurtasun baldintzei eskaintzen zaien arreta bereziak eta, azkenik, na bigazio modu horrek nazioartean duen garapenak. Bistan da, beraz, kontratu horren azterketak duen garrantzia. Garraio kontratuen ezaugarriei helduz, honela defini daiteke aireko garraio kontratua: kontratu horren bidez, pertsona batek bere gain hartzen du, prezio baten truk, beste pertsona bat edota gauza jakin batzuk leku batetik bestera ai reko bidean eramateko betebeharra. Definizio horrek, bada, oinarrizko kasu biak hartzen ditu bere barnean: pertsonen garraioa eta gauzen garraioa. Hori oinarri harturik, kontratu horren eta aireontzia erabiltzeko gainerako kontratuen mugak Merkataritzako zuzenbidea

zehazten dira. Gainerako garraio kontratuak bezala, aireko kontratua, oro har, adostasu nezko kontratua da. Varsoviako Hitzarmenak (3, 4 eta 5. art.etan) irizpide hori jasotzen badu ere, Aireko Nabigazioari buruzko Espainiako Legeak beste bide batetik jo du. Lege horren arabera, pertsonen garraio kontratuak adostasunezko izaera badu ere, ez da gauza bera gertatzen gauzen garraio kontratuarekin. Az ken hori kontratu erreala da, gauzok eroaleari ematen zaizkionean burutzen baita kontratu hori (102. art.). Hortik kanpo, kontuan izan behar da aireko ga rraioa nabigazio konpainia handiek ustiatzen dutela, monopolio egoeran; eta horren zioz, kontratu hori atxikimendu kontratu gisa kalifikatzen da. Orobat, konpainia horiei kontratuak egiteko betebeharra ezartzearen aldeko joera dago. 1199. Pertsonen garraioa.â&#x20AC;&#x201D;Aireko bidaia egiteko kontratuak antzekota sun handiak ditu itsas bidaia egiteko kontratuarekin. Eroalearen oinarrizko betebeharra da bidaiaria leku batetik bestera erama tea, horrek inolako kalterik izan gabe. Hasteko, eroaleak bidaiariari eman behar dio azken horri dagokion lekua. Edu berean, bidai txartelean zehaztutako den bora, ibilbide eta geldialdien arabera egin beharko du hegaldia (92. art.). Aire ko Nabigazioari buruzko Legearen aginduz, agiri hori (bidai txartela) izenduna izan behar da, eta ezin daiteke eskualdatu; berebat, txartel hori zein bidaiatara ko luzatu eta bidaia horretan bakarrik erabil daiteke (93. art.). Eroaleak, bestal de, zenbait bidaiari bazter ditzake garraiotik, hain zuzen ere, gaixotasun nahiz beste arrazoi batzuk direla eta, aireontzian arriskua edo nahasmendua sor de zaketen bidaiariak (96. art.). Garraioa eten edo atzeratzen denean, eroalea aske geratuko da bere erantzukizunetik txartelaren prezioa itzuli eta gero, baldin eta etete edo atzerapen hori ezinbesteko kasuaren ondorioz, edota bidaiaren segur tasuna arriskuan jartzen duen eguraldi txarraren ondorioz gertatzen bada. Etete hori bidaia hasi eta gero gertatzen denean,

aipatu berri ditugun karien ondorioz, eroaleak garraio hori gauzatu beharko du ahalik eta biderik azkarrena erabiliz edo, bestela, horren proportziozko kalteordaina eman behar dio bidaiariari; izan ere, bidaiariak du konponbide bat edo bestea aukeratzeko ahalmena (94. art.). Bidaiariek aireontzian sartzeko aukerarik ez badute, kontratatutako hegal dian nahikoa eserlekurik ez dagoelako, kalteordainak jaso ditzakete; aukerako kalteordain horiei buruzko arauketa 1980ko ekainaren 13ko Errege Dekretuak ezartzen du (dekretu hori 1984ko martxoaren 12ko Aginduak aldatu du, eran tzukizun horren gehieneko mugari dagokionez). Bidaiariak, berriz, bidaiaren prezioa ordaintzeko betebeharra hartzen du. Horrez gain, aireportuan egon behar da, aldez aurretik zehaztutako orduan, eta aireontziko komandantearen agindupean egongo da, ontziaren barruko ordena eta diziplinari dagokionez. Bestalde, bidaiariak du bidaiari uko egiteko ahalme na, araudiak ezarritako epearen barruan; horrelakoetan, bidaiaren prezioa be rreskuratuko du (95. art., eta 1981eko abuztuaren 20ko Errege Dekretua). Bidaia egiteko kontratuari estuestuan lotzen zaio ekipajeen garraioa. Le gearen arabera, bidaiariarekin batera, ekipajea garraiatzeko betebeharra du eroaleak, pisu eta bolumenaren inguruan zehaztutako mugen barruan (97. art.). Aireontzian onartzen den ekipajea txartelean bertan idaztohartzen da edo, bes tela, eranskin gisa ematen den taloian; ekipajea, bada, agiri horietako bat edo biak aurkeztean jasotzen da, agiri horien ukanduna edozein izanda ere. Agiriok aurkezten ez badira, eroaleak behar bezala egiaztatu behar du nor den ekipajea erreklamatzen duena (99. art.). 1200. Gauzen garraioa.â&#x20AC;&#x201D;Gauzen gainerako garraioetan gertatzen den be zala, hauek dira kontratu horren osagai pertsonalak: eroalea, zamatzaile edota bidaltzailea, eta kontsignatario edo jasotzailea. Kontratuaren formari dagokio nez, aireko garraio gutuna (aireko garraio taloia) luzatzen da kontratu horretan. Agiri horrek, kontratua frogatzeaz gain, Merkataritzako zuzenbidea

garraiaturiko objektuak ordezkatzen ditu. Aireko garraio gutunen negoziakortasunaren aurkako jarrerak azaldu izan badira ere, autore gehienen ustetan, agiriok negoziatzeko modukoak izan behar dira, gauzen garraioan erabiltzen diren gainerako tituluak bezala; gisa berean, merkatugaiak ordezkatzen dituzten tituluen gisa hartu behar dira agiriok. Gu ere bai bat gatoz gehiengoaren iritzi horrekin. Eroalearen oinarrizko betebeharren artean, ondokoak ditugu: garraio gutu na luzatzea; merkatugaiak garraiatzea, hitzarturiko leku, epe eta moduan; eta, azkenik, merkatugai horiek jasotzaileari ematea. Horrekin lotuta, eta Aireko Nabigazioari buruzko Legeak ezarritakoaren arabera, eroaleak du merkatugai ak zaintzeko betebeharra; edonola ere, horrek ez du erantzukizunik merkatu gaiok izandako galera edo matxuren zoz, baldin eta kalte horiek merkatugaien izaera edo berezko akatsak direlaeta gertatu badira. Horrez gain, eroaleak merkatugai horiek eman behar ditu, helmugara iristeaz bat (107 eta 108. artiku luak). Ezinbesteko kasuaren zioz, ezinezkoa bada aurretiaz zehaztutako ibilbi dea egitea, eroaleak garraioko beste enpresa bati emango dizkio merkatugaiak bere kontura, horiek azkarrago garraia ditzan. Horretarako, aintzat hartu behar dira merkatugaiok bidali edo jaso behar dituenak emandako jarraibideak, edo horiei eskatutakoak (105. art.). Bestalde, hauexek dira bidaltzailearen betebeharrak: bata, hitzarturiko leku eta epean gauzak eroaleari ematea, horiek zama daitezen; bestea, prezioa eta berari dagozkion bestelako garraio gastuak ordaintzea. Kontratua ÂŤgarraio kos tuak ordaintzekoÂť aipamenarekin egiten bada, ordainketa hori jasotzaileak egin beharko du; agerikoa denez, merkatugaiak jasotzeko betebeharra du jasotzaile ak. Kasu batzuetan, ordea, ezinezko gertatzen da merkatugaiak ematea: jaso tzailea aurkitzen ez denean; horrek uko egiten dionean merkatugaiak jasotzeari, merkatugai horiek izan ditzaketen narriaduren zioz kexa azaldu gabe; eta, azke nez, eroaleak bidaltze, garraio edo bestelako gastuak ordaintzen ez dituenean. Halakoetan, eroaleak horren berri eman behar dio

bidaltzaileari, eta ordaindu tako gordailuan jartzen dira merkatugaiak hilabeteko epean; epe hori igaro eta gero, jendaurreko enkante bidez sal daitezke merkatugaiok (109. art.). Kontratu horren arauketan, nabarmena da garraio kontratuaren inguruko printzipio orokorren eragina. Printzipio horiei helduz, eroalearen atxikitze es kubideaz gain, bidaltzailearen «in transitu» xedatze eskubidea aintzatetsi du Aireko Nabigazioari buruzko Espainiako Legeak. Horren arabera, bidaltzaileak ondoko ahalmenak ditu, baldin eta eroaleak bere adostasuna ematen badu: irte era edo helmugako aireportutik merkatugaiak kentzea; bidaia bitartean, merka tugaiok geldiaraztea; helmuga lekua edo jasotzailea aldatzea; eta, bukatzeko, merkatugaiok irteera aireportura itzul daitezen eskatzea (112. art.). Merkatugai arriskutsuen garraioaren inguruan, gogoan izan behar da 1984ko abuztuaren 1eko EDk onetsitako Nazio Araudia; horren bidez, arlo horretako nazioarteko arauketa aplikatzen da. Araudi hori eguneratu egin dute 1986ko abuztuaren 29ko, 1987ko uztailaren 31ko, 1990eko abenduaren 28ko eta 1995eko ekaina ren 22ko Aginduek. 1201. Eroalearen erantzukizuna.—Jakina denez, aireko nabigazioaren inguruko arrisku eta istripuek izaera berezia dute eta, aldi berean, oso konple xuak dira bertan jokoan dauden interesak. Horrexegatik, berezia izan behar da horren inguruko erantzukizun sistema, erruaren ziozko erantzukizun sistema klasikotik kanpo; teknikaren ikuspuntutik, oso zaila da ezbeharrak eragin dituz ten kariak zeintzuk diren jakitea. Horren inguruan, honakoa ezartzen du doidoi Aireko Nabigazioari buruzko Espainiako Legeak: «... istripu edo kaltea da kal teordaina emateko arrazoiaren oinarri objektiboa, eta kalteordain hori edo zein kasutan eman behar da, baita ezusteko istripuaren kasuan ere; hori horrela izango da, nahiz eta garraiolari, jarduleak edo enplegatuek behar bezalako arre taz jardun dutela frogatu» (120. art.). Aireko eroalearen erantzukizuna, beraz, erantzukizun objektiboa da. Era berean, legeak erantzukizun hori mugatzen du; hala ere, mugapen hori ez Merkataritzako zuzenbidea

da aplikatuko, baldin eta frogatzen bada kalteok eroalearen edo horren dependenteen dolo edo erru larriz gertatu direla. Gauza bera gertatzen da, aireontzia garraiolari edo jabearen adostasunik gabe erabil tzen denean. Azken kasu horretan ere, sorospidezko erantzukizuna du jabeak, erantzukizun hori mugatua bada ere; alderantziz, jabeak ez du erantzukizunik izango, baldin eta aireontziaren erabilera ezzilegia saihesteko aukerarik izan ez duela frogatzen badu (121 eta 122. art.ak). Gorago esan bezala, eroaleak lege erantzukizuna du, bidaiari, ekipaje edo ta merkatugaiek bidaia bitartean izandako kalteen ondorioz. Jarraian erantzuki zun kasuak aipatuko ditugu, bai eta kalteordainen zenbatekoak ere: a) heriotza edota ezgaitasun oso eta iraunkorraren kasuan, 3.500.000 pezetakoa da kalte ordainaren muga; ezgaitasun partzial eta iraunkorraren kasuan, bi milioikoa da muga, eta aldi baterako ezgaitasun partzialean, ostera, milioi batekoa (kalteor dainok baterakorrak dira nahitaezko aseguruaren bidetik jasotzen denarekin, 1963ko martxoaren 15eko epaiaren arabera). b) Zamak izandako galera nahiz matxuren kasuan, erantzukizunaren muga 2.700 pezetakoa da, kilogramo gordi neko; ekipajeen galera edo matxuren kasuan, 54.000 pezetakoa unitate bakoi tzeko; eta, azkenik, fakturatutako zama nahiz ekipajea atzerapenez jaso denean, garraioaren prezioaren baliobestekoa da erantzukizunaren muga (117 eta 118. art.ak, eta 1983ko abuztuaren 4ko ED). Garraio konbinatuaren kasuan, erantzukizun solidarioa dute bertan parte hartzen duten enpresek; ondorioz, horietarik edozeinen aurka jo dezake bidal tzaile edo jasotzaileak (110. art.). Edozein modutara ere, fakturatutako zama edo ekipajeetan izandako matxuren ondoriozko erreklamazioak idatziz egin be har zaie garraiolari edo betebeharpekoari; horretarako, hamar eguneko epea izango da, zama edo ekipajea eman denetik edota legeak hori emateko ezarri duen datatik zenbatzen hasita. Tramite hori gauzatzen ez bada, ezin izango dira kasuan kasuko akzioak egikaritu. Akzio horien preskripzio epea sei hilabetekoa da kasu

guztietan, hau da, kalte pertsonaletan zein gauzen gaineko kalteetan (124. art.). 1202. Aireko charterra.â&#x20AC;&#x201D;Kontratu hori erregularra ez den aireko trafi koaren barruan sartzen da. Espainiako Zuzenbidean, aireko enpresek adminis trazio baimena jaso behar dute aldez aurretik, kontratu hori egin ahal izateko (Aireko Nabigazioari buruzko Legearen 79 eta 80. art.ak). Erakunde horrek oraintsuko garapena izan du praktikan eta, ondorioz, ez dago horren inguruko arauketarik. Esanak esan, horren kontratazioa kontratutipoen bidetik egiten da, eta eraberekotasun maila handia lortu dute horiek; ondorenez, nahikoa zehazta sunez azal daitezke kontratu berezi horren ezaugarri nabarmenak eta ohiko edukia. Aireko charterra bi modutan gauzatzen da: bidaiako edo denboraldi jakin baterako. Lehenengoa da praktikan gehien erabiltzen dena, baina kasu bietan oso antzekoak dira kontratu baldintzak. Charterrak, gehienetan, aireontziaren edukiera osoa hartzen du, eta hori desberdina izango da kasuankasuan, aireon tzi motaren arabera. Aireontziaren edukia kalkulatzen da, horrek bidaiarientzat dituen eserlekuen arabera edota horrek garraia dezakeen gehieneko zamaren arabera. Charterraren prezioa alderdiek zehazten dute, elkarren arteko adostasunez. Prezioak, oro har, ondoko gastuak hartzen ditu bere barnean: kontratu bitar tean, aireontzia artatu eta ustiatzeko gastuak; langile gastuak eta horiei egin beharreko ordainketak; eta, azkenik, aireportu, lurreratze eta egonaldi gastuak. Prezioaren barruan ez dira sartzen, aitzitik, aireko garraioari lotutako beste ga rraio batzuen (itsas zein lehorreko garraioen) gastuak, ezta ekipajeak zamatu eta deskargatzeko gastuak ere. Kontratu horren bidez, enpresa ustiatzaileak (pleitemaileak, ohiko adie razmoldea erabiliz) bere gain hartzen du beste alderdiari (pleitariari) aireontzi jakin bat emateko betebeharra; aireontzi hori irteera aireportuan egon behar da, tripulazio, hornidura eta erregaiarekin. Berebat, kontratuak irauten duen bitar tean, aireontzi hori nabigatzeko baldintza egokietan zaintzeko Merkataritzako zuzenbidea

betebeharra har tzen du pleitemaileak. Nolahani den ere, pleitemaileak ez du aireontziaren edukitzarik galtzen, eta langileak bere kontrolpean daude; hortaz, langileek ezin dute pleitariaren agindurik jaso, hori ahalbideratzen duen berariazko itunik dagoenean izan ezik. Pleitariaren oinarrizko betebeharra, bestalde, charterraren prezioa ordaintzea da; era berean, beste zenbait gastu gehigarri ere ordaindu behar ditu bere kontura. Kontratu horren itxuraketa alde batera utzita, kontratuok Varsoviako Kon bentzioaren barruan sartzea da aireko konpainien joera, istripuen ondoriozko erantzukizunari dagokionez; egia esan, erantzukizunetik askatzeko frogak nahi koa hertsiak edo zorrotzak dira Zuzenbide erkidean. Esan berri dugunez, Var soviako Hitzarmenera jotzen dute konpainiek, froga hertsien sistema horreta tik urrundu eta erantzukizunaren lege mugapen hori bilatuz. Horren ildotik, bi klausula mota sartu ohi dira kontratu horien formularioetan; klausulon helburua da konpainiaren eta bidaiari edo zamatzaileen arteko zuzeneko lotura ezartzea. Lehenengo motako klausulekin, pleitemaileak eman eta formalizatu behar ditu garraioarekin lotutako agiri guztiak. Bigarren motakoekin, charterra pleitariak kontratatzen du, bere izenean eta kontura, eta bidaiari eta zamatzaileen izenean eta kontura. Azken horiei begira, konpainia pleitemailea ÂŤgarraiolariÂť gisa agertzen da eta, ondorioz, Varsoviako Konbentzioak emandako onurei heltzeko aukera du (22. art.). Konpainiak, beraz, erantzukizuna du istripua delaeta per tsona edo gauzei eragindako kalteen gain, galera edo kalte horiek pleitariaren arduragabekeriaz sortu direnean izan ezik; nazioarteko trafikoan, erantzukizun horrek Varsoviako Konbentzioak ezarritako baldintza eta mugak ditu; barne trafikoan, aldiz, Aireko Nabigazioak ezarritako baldintza eta mugak hartuko di ra kontuan. BIBLIOGRAFIA

I, II eta III.—ÁLVAREZ RUBIO: Las cláusulas Paramount: Autonomía de la volun tad y selección del Derecho aplicable en el transporte marítimo internacional, Madril, 1997; ANASTASIO: «Alrededor del conocimiento de embarque», in RDM, 1946–1947, 3. zk., 441. or.; 4. zk., 107. or.; 5. zk., 115. or.; 6. zk., 439. or.; 10. zk., 125. or.; 12. zk., 395. or. eta ondorengoak; ARENA: La polizza di carico e gli altri titoli rappresentativi di trasporto, 2 liburuki, Milan, 1951; ARROYO: Relación entre póliza de fletamento y conocimiento de embarque: La cláusula de incorporación, Bilbo, 1977; IDEM: La dis tribución del riesgo en el Derecho marítimo, Madril, 1977; ASTLE: Shipowner’s Cargo liabilities and inmunities, Londres, 1967; AURIOLES MARTÍN: «Conferencias marítimas de fletes (algunas claves para su enjuiciamiento ANTITRUST), in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1395. or eta ondorengoak; AURITI: La polizza di carico, Padua, 1957; IDEM: Contributo allo studio del contratto di noleggio, Milan, 1971; BAENA BAENA: La política comunitaria de los transportes marítimos, Madril, 1995; BALESTRA: La polizza di carico nel trasporto di carico e nel noleggio a viaggio, Milan, 1968; BERLINGIERI, F.: «Note per una sistemazione del timecharter», in Studi G. BERLINGIERI, Genoa, 1964, 15. or. eta ondorengoak; IDEM: Stallie e controstallie, Milan, 1970; IDEM: La disciplina della responsabilità del vettore di cose, Milan, 1978; BLANCOMORALES: «Los fun damentos de un mercado regulado del transporte marítimo», in RGD, 1995, 2195. or. eta ondorengoak; CARIOTAFERRARA: Il danno nella navigazione, Napoli, 1978; CAR LON: «Naturaleza y disciplina del contrato de arrendamiento de buque», in RDM, 1969, 111. zk., 17. or. eta ondorengoak; CARVER: Carriage of goods by sea, 12. argitaraldia, Londres, 1971; CERDÁ ALVERO: «El subfletamento», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1373. or. eta ondorengoak; COLINVAUX: The carriage of goods by sea Act 1924, Londres, 1954; CORBINO: Il problema delle «Conferences» marittime, Padua, 1977; IDEM: I contratti di utilizzazione della nave e dell’aeromobile, Padua, 1978; IDEM: Le operazioni portuali, Padua, 1979; CHALARON: L’affrètement maritime. Essai de defini tion théorique, Paris, 1967; DE VITA: Contributo alla teoria del trasporto marittimo di cose determinate, Milan, 1964; DENNINGER: Die Traditionsfunktion des Seekonno ssements im internationalen Privatrecht, FrankfurtMunichBerlin, 1959; DUQUE: «La distinción del contrato de fletamento y del contrato de transporte de mercancías en el Derecho español», in RDM, 1970, 17. zk., 351. or. eta ondorengoak; IDEM: «El sub fletamento en el Código de comercio español», in Estudios MALVAGNI, Buenos Ai res, 1970, 85. or. eta ondorengoak; ECHEVARRÍA RIVERA: El transporte marítimo, Iruñea, 1983; FERNÁNDEZGUERRA FERNÁNDEZ: «Fletamentos “Time Charter”», in RGD, 1992, 4311. or. eta ondorengoak; FERRARINI: I contratti di utilizzazione della na ve e dell’aeromobile, Erroma, 1947; FIORENTINO: I contratti navali, 2. argitaraldia, Na poli, 1959; FRAIKIN: Traité de la responsabilité du transporteur maritime, Paris, 1957; GÓMEZ CALERO: Derecho de las averías y accidentes marítimos, Madril, 1992; GÓMEZ SEGADE: «El transporte marítimo de mercancías: De las Reglas de La Haya a las Reglas Merkataritzako zuzenbidea

de Hamburgo», in RDM, 1980, 221. or. eta ondorengoak; GONDRA: «La responsabili dad personal del capitán por la custodia de las mercancías y el problema de la validez de las cláusulas de exoneración de responsabilidad en el contrato de fletamento», in Es tudios POLO, 341. or. eta ondorengoak; IDEM: «El “timecharter” en el sistema de los contratos de utilización del buque», in DM, 1984, 765. or. eta ondorengoak; GRAZIANI: «Il Time Charter», in Studi di dir. comm. e maritt., Napoli, 1963, 387. or. eta ondo rengoak; GRECO: Trasporto marittimo e noleggio, Napoli, 1921; HERNÁNDEZ IZAL: El flete en el transporte marítimo. Contratación y tarificación, 2. argitaraldia, Bartzelo na, 1986; HERNÁNDEZ MARTÍ: Contrato de transporte marítimo de mercancías, Valen tzia, 1984; HUDSON eta ALLEN: Marien Claims Handbook, 3. argitaraldia, Londres, 1980; IANUZZI: Oneri del destinatario e liberazione coattiva del vettore nel trasporto marittimo e aereo, Milan, 1965; ILLESCAS ORTIZ: «El Convenio de las Naciones Unidas sobre la Responsabilidad de los Empresarios de Terminales de Transporte en el Comer cio Internacional», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1453. or. eta ondorengoak; IRIAR TE: El contrato de embarque internacional, Madril, 1993; JAUFFRET: L’action en responsabilité dans le transport de marchandises par mer, Aix, 1956; LE CLERE: Les chartesparties et l’affrètement maritime, Paris, 1962; LIGONIE: Le Connaissement et la lettre de voiture maritime, Paris, 1963; LORENZ eta MEYER: Reeder und Charterer, Hanburgo, 1961; MARKIANOS: Die Uebernahme der Haager Regeln in die nationalen Gesetze über die Verfrachterhaftung, Hanburgo, 1960; MARKIANOS, DE SMET eta beste batzuk: Le transport maritime sous connaissement a l’heure du Marché Commun, Pa ris, 1966; MATILLA ALEGRE: Contratos de utilización del buque (Lecciones), Bartzelo na, 1988; MESSERSCHMIDT: Das Verfrachterkonnossement, Hanburgo, 1949; MORENO BOVIO: «Mercancías en la fase portuaria: problemas y soluciones», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1473. or. eta ondorengoak; MORENO ISAAC: Compendio sobre el código I. M. D. G. (Código marítimo internacional de mercancías peligrosas), Cádiz, 1995; PAVONE LA ROSA: Studi sulla polizza di carico, Milan, 1958; PAYNE: Carriage of goods by sea, 9. argitaraldia, Londres, 1972; POLO SÁNCHEZ: «Alcance de la responsabilidad del fletante y del porteador por falta de navegabilidad del buque», in RJC, 1969, 867. or. eta ondorengoak; PONTAVICE, SORTAIS eta beste batzuk: L’affrèttement par charte partie, Paris, 1964; RECALDE: «Conocimiento de embarque y acción por pérdidas y averías: cuestiones de legitimación activa», in RDM, 1989, 721. or. eta ondorengo ak; IDEM: El conocimiento de embarque y otros documentos del transporte, Madril, 1992; IDEM: «El conocimiento de embarque», in Cuad. D. y Com., 15. zk., 1994, 107. or. eta ondorengoak; RECALDE CASTELLS: «Delimitación temporal del período de res ponsabilidad del porteador marítimo y régimen jurídico de la carga y descarga», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1253. or. eta ondorengoak; RIGUETTI: La responsabilità del vettore marittimo nel sistema dei pericoli eccettuati, Padua, 1960; RODRÍGUEZ CARRIÓN: «El fletadorporteador de los artículos 2 y 3 de la Ley española de 22 de diciembre de 1949 sobre transporte marítimo de mercancías», in ADM, 1981, 361. or.

eta ondorengoak; IDEM: «El derecho de retención en el Derecho marítimo español y la “lien clause” en la práctica de la contratación», in ADM, II (1984), 51. or. eta on dorengoak; ROMANELLI: La locazione di nave e di aeromobile, Milan, 1965; IDEM: Profilo del noleggio, Milan, 1979; RUBIO: «Ejemplares y duplicados del conoci miento», in RDM, 1946, 1. zk., 59. or. eta ondorengoak; IDEM: El fletamento en el Derecho español, Madril, 1953; RUIZ SOROA: «Problemas de legitimación en la acción de resarcimiento por averías y faltas en el transporte marítimo», in ADN, 1981, 213. or. eta ondorengoak; IDEM: «Fletamento por viajes consecutivos, por viaje redondo y “tonnage agreement”», in ADM, II (1984), 137. or. eta ondorengoak; IDEM eta beste batzuk: Manual de Derecho del transporte marítimo, Gasteiz, 1986; SÁENZ GARCÍA DE ALBIZU: «La evolución de la excepción de incendio como causa de exoneración de la responsabilidad del porteador marítimo», in ADM, VIII (1990), 165. or. eta ondorengo ak; IDEM: La innavegabilidad del buque en el transporte Marítimo, Madril. 1992; IDEM: El desvío de ruta en el transporte marítimo, Gasteiz, 1995; SÁNCHEZ CALERO: El contrato de transporte marítimo de mercancías, ErromaMadril, 1957; IDEM: «Los conocimientos emitidos en virtud de una póliza de fletamento en la Ley de 22 de diciembre de 1949», in Estudios GARRIGUES, Madril, 1971, I, 395. or. eta ondorengoak; IDEM: Las Reglas de Hamburgo sobre el contrato de transporte marítimo de mercan cías. Una valoración crítica, Bartzelona, 1979; IDEM: «Consideraciones sobre la clasi ficación de los contratos de explotación del buque», in Estudios POLO, 1049. or. eta ondorengoak; SCHMIDT: Verfrachterkonnossement, Reederkonnossement und Identyof carrierKlausel, HeidelbergHanburgo, 1980; SCHMITTHOFF: «Algunos problemas sobre conocimientos de embarque en el Derecho marítimo ingles», in ADM, II (1984), 31. or. eta ondorengoak; SPASIANO: «Il noleggio di nave e di aeromobile», in Studi ASCARELLI, Milan, 1967, IV, 2247. or. eta ondorengoak; SUMMERSKILL: El tiempo de plancha, gaztelaniazko itzulpena, Madril, 1974; TIBERG: The Law of Demurrage, 2. argitaraldia, Londres, 1971; TORRENTE: L’impresa ed il lavoro nella navigazione. I contratti di utilizzazione della nave e del’aeromobile, Milan, 1964; TORRES ZAPATERA: Estadías, Madril, 1981; TULLIO: I contratti di CharterParty, Padua, 1981; URÍA: «Aspectos parciales del TimeCharter», in RDM, 1951, 31. zk., 67. or. eta ondoren goak; VIDAL SOLÁ: El conocimiento de embarque en el transporte internacional, Bar tzelona, 1955; WILFORDGOGHLINHEALY: Time charters, 2. argitaraldia, Londres, 1982; ZUBIRI DE SALINAS: La responsabilidad civil del transportista en el contrato de pasaje marítimo, Madril, 1995. IV.—ANDROULIDAKIS eta DIMITRIADIS: Der Passagiervertrag auf See, Berlin, 1967; DELOUKAS: Die Haftung des Seebeförderers für das Gepäck der Passagiere, in ZHR, 1964, 46. or. eta ondorengoak; EIZAGUIRRE (koord.): Jornadas de Estudio y Análisis del Anteproyecto de Contratos de Utilización del Buque de febrero de 1994, Donostia, 1996; FIORENTINO: Il contrato di passagio marittimo, Florentzia, 1940; MARTÍNEZ JIMÉNEZ: «Consideraciones de “lege ferenda” al anteproyecto de ley sobre Merkataritzako zuzenbidea

contratos de utilización del buque», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3875. or. eta ondorengoak; MATILLA ALEGRE: «La reforma de la normativa sobre los contratos de utilización del buque», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3927. or. eta ondoren goak; MENÉNDEZ, A.: El contrato de pasaje marítimo, Madril, 1963; MORÁN BOVIO: «Los límites del período de la responsabilidad en las Reglas de Hamburgo», in Estudios Prof. Menéndez, aip, III, 3947. or. eta ondorengoak. V.—CRISAFULLI eta BUSCEMI: Il contratto di rimorchio, Erroma, 1973; DORVILLE NEAU: Le remorquage en Droit maritime, Paris, 1959; MENÉNDEZ, A.: El contrato de remolque, Madril, 1964; RICCARDELLI: El contratto di rimorchio, Erroma, 1957. VI.—A) ALTER: Droit des Transports terrestres, aériens et maritimes internes et internationaux, Paris, 1989; BONET CORREA: La responsabilidad en el Derecho aéreo, Madril, 1963; BOTANA AGRA: «Las reglas de la competencia de la CEE y el transporte aéreo intracomunitario», in Derecho Mercantil de la Comunidad Económica Europea (José Girón Tenaren omenez egindako lanak), Madril, 1991, 187. or. eta ondorengoak; CANNIZZARO: Il risarcimento del danno nel transporto aereo. Il danno alla persona del passeggero, Padua, 1981; CASADO IGLESIAS: «La responsabilidad contractual y extra contractual del transportista aéreo. Con especial referencia a la legislación española», in RFDM, 1966, 379. or. eta ondorengoak; FOLCHI eta CONSENTINO: Derecho aéreo y transporte aéreo, Buenos Aires, 1977; FOLLIOT: Le transport aérien international. Evo lution et perspective, Paris, 1977; GALÁN CORONA: «Desarrollos normativos en materia de transporte aéreo en el ámbito de la Unión Europea», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3775. or. eta ondorengoak; GONZÁLEZLEBRERO: «Terrorismo y seguridad aérea, in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3793. or. eta ondorengoak; LEFEBVRE D’OVIDIO: «Sulla responsabilità del vettore aereo», in Studi per il Codice della Navi gazione, Milan, 1951, 137. or. eta ondorengoak; LUREAU: La responsabilité du trans porteur aérien. Lois nationales et Convention de Varsovie, Paris, 1961; MAGDELENAT: Le fret aérien, TorontoParis, 1979; MAPELLI: El contrato de transporte aéreo interna cional. Comentarios al Convenio de Varsovia, Madril, 1968; IDEM: «Examen de las condiciones generales del contrato de transporte aéreo de personas, in RGD, 1982, 495. or. eta ondorengoak; IDEM: «Los derechos del pasajero por aire», in RGD, 1993, 6021. or. eta ondorengoak; MARTÍ: La responsabilidad contractual en el transporte aé reo en el Derecho español, La Laguna, 1964; MORALES RODRÍGUEZ: El transporte aéreo y la Unión Europea, Madril, 1994; MORILLAS JARILLO: «El transporte aéreo y las ayudas de estado en la Unión Europea», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 3989. or. eta ondorengoak; QUINTANA CARLO: La responsabilidad del transportista aéreo por daños a los pasajeros, Salamanca, 1977; ROMANELLI: Il trasporto aereo di persone, Erroma, 1959; SESSELI: La notion de faute dans la Convention de Varsovie, Lausana, 1961; TAPIA SALINAS: La regulación jurídica del transporte aéreo, Madril, 1953; TOSI:

Responsabilité aérienne, Paris, 1978; VASALLI: «Responsabilità contrattuale et extra trattuale per morte del passeggero in trasporto aereo», in Scriti SCIALOJA, Bolonia, 1952, I, 339. or. eta ondorengoak; ZOGHBI: La responsabilité agravée du transporteur aérien, Paris, 1962. B) Atti del Congresso: Trasporto aereo charter e movimento turistico, Milan, 1977; BRAVO NAVARRO: «Responsabilidad civil en vuelos “charter”», in DA, 1968, 31. or. eta ondorengoak; DUTOIT: La collaboration entre compagnies aériennes, Lausana, 1957; LASSANDRO: I Charter. Il trasporto aereo internazionale noleggiato, Erro ma, 1972; LOUSTAU: Los vuelos charter (Problemática jurídica), Madril, 1972; PELI CHET: Responsabilité civile en cas d’affrètement et de location d’avion au regard des Conventions internationales, Lausana, 1963; RODRÍGUEZ ARTIGAS: «El “charter” aéreo: Una aproximación al estudio de su régimen jurídico», in RDM, 1974, 429. or. eta ondo rengoak; TOSI: L’affrètement aérien, Paris, 1977.

Merkataritzako zuzenbidea

§ LXXVI. ITSAS ETA AIREKO ASEGURUAK LABURPENA: I. ITSAS ASEGURUA.—1203. Oharbide orokorrak.—1204. Kontzeptua eta ezaugarriak.—1205. Osagai pertsonalak.—1206. Arriskua.—1207. Nabigazioaren arriskuak.—1208. Arriskuak baztertzea.—1209. Aseguratzeko moduko interesak.— 1210. Kontratuaren osagai formala.—1211. Asegurudunaren betebeharrak.—1212. Aseguratzailearen betebeharrak—1213. Matxuraren ziozko akzioa.—1214. Kalteor dainari buruzko arauketa, aseguratutako gauzak aseguratzailearen esku uzteko siste mari lotuta.—II. AIREKO ASEGURUA.—1215. Oharbide orokorrak.—1216. Aireontzien asegurua.—1217. Merkatugaien asegurua.—1218. Bidaiarien asegurua.—1219. Gai nontzekoei lurrazalean eragindako kalteen gaineko asegurua.

I. ITSAS ASEGURUA 1203. Oharbide orokorrak.—Itsas asegurua kalteordain objektiboko aseguruen multzoan sartzen da (aseguruen multzo edo kategoria hori aurretik azaldu dugu, 783. zk.an). Aseguru hori gauzen interesen gaineko asegurua da edo, gauza asegurua, besterik gabe; horrela, gauza zehatzen gainekoa da ase guraturiko interesa. Aseguru horren bitartez, honako arriskuak estaltzen dira: ontziaren gaineko arriskuak, ontzian garraiaturiko objektu edo merkatugaien gainekoak eta, azken buruan, horiei guztiei lotutako interes ekonomikoen in gurukoak. Itsas asegurua da aseguru guztien artean antzinakoena. Prima finkoko le hendabiziko aseguruek itsas arriskuak estali zituzten. Bada, antzinaantzinatik azaltzen dira itsas aseguruaren antzekoak diren erakundeak, nabigazio arrisku en garrantziak eta ontzi zein zamen balioak eraginda. Erdi Aroan, itsas trafikoa izugarri zabaldu zen Mediterraneoko herrien artean eta, historialarien iritziz, horrexek bultzatu zuen itsas aseguruaren eraketa. Erakunde hori, ziur asko, XV. mendetik dator, ontziko izakinen araberako maileguaren aldaera gisa; azken horrek debeku kanonikoak jaso zituen, irabazizko izaera zuela eta, horren on dorioz, lukurreriazkoa ere bazela adieraziz. Merkataritzako zuzenbidea

1204. Kontzeptua eta ezaugarriak.â&#x20AC;&#x201D;Jarraian, itsas aseguruari buruzko definizioa jasoko dugu, orain arte azaldutakoaren arabera. Kontratu horren bi tarte, pertsona batek (aseguratzaileak) bere gain hartzen du, prima baten truk, beste pertsona bati (asegurudunari) aseguratu diren interesen ondare kalteen ordaina emateko betebeharra, betiere, itundutako mugen barruan; kalteok itsas espedizioan sortutakoak dira, bai eta espedizioa hasi, eten edo horrek aurrera egiten duen bitartean berez gertatzen diren geldiuneetan sortzen direnak ere. Aseguru orokorraren inguruan azaldu dugun bezala (ikus 765. zk.), itsas asegurua ere kontratu sinalagmatikoa, kostu bidezkoa, segidako traktuduna eta ausazkoa da. Edozelan ere, itsas aseguruak baditu zenbait ezaugarri berezi. Egungo itsas asegurua garrantzi eta indar ekonomiko handia duten enpresario ek egiten dute eta, gehienetan, oso arrisku handiak estali edo bermatzeko egiten da kontratu hori. Gainerako aseguruetan, aseguratzailearen egoera asegurudu narena baino indartsuagoa izaten da eskuarki eta, ondorioz, aseguratzailea da kontratu horretan nagusi. Itsas aseguruan, bestalde, alderantzizko egoera gerta tzen da, eta itsas aseguratzaileak nabigazio konpainia handiek baino egoera ekonomiko ahulagoa du sarritan. Gaur egun, bide luzea egin eta gero, nolabai teko oreka lortu da elkarren aurkakoak diren interesen artean. Kontratu horren interpretazioa, bestalde, gainerako aseguruetan baino objektibotasun handia goarekin egiten da; jakina denez, beste aseguru horietan, asegurudunaren mese derako interpretazioa egin behar da, ahalik eta mesedekoena, behintzat. 1205. Osagai pertsonalak.â&#x20AC;&#x201D;Aseguratzailea eta aseguruduna dira kontra tuaren osagai pertsonalak. Edonola ere, itsas aseguruari buruzko kontratuak inoren kontura egiten dira askotan; kasu horietan, bada, aipatu berri ditugun bi pertsona horietaz gain, beste batek ere parte hartzen du kontratuan: kontra tugile edo aseguruhartzaileak. Merkataritza Kodearen aginduz, aseguruhar

tzaileak beste inoren kontura eta izenean egiten badu asegurua, polizan jaso behar ditu pertsona horren izena, abizena eta egoitza (738.3. art.). Merkatari tzako praktikan, ostera, ez da xedapen hori kontuan hartzen; sarritan, bi asegu ru mota hauek erabiltzen dira: inoren kontura egindako asegurua eta dagokion horren kontura egindakoa (769. zk.). Aseguru horiek egiten direnean, polizak ez du asegurudunaren izena jasotzen eta, ondorioz, ezkutuan geratzen da ase gurudunaren nortasuna. Ezbeharra gertatzen denean, asegurudunak ezezaguna izateari utziko dio, kontratuak eratorritako eskubideak egikaritzeko. 1206. Arriskua.â&#x20AC;&#x201D;Arriskua da aseguru kontratuaren karia, aurreko gaietan azaldu dugun moduan. Hortaz, gogora ekarri behar dira aurretik egindako ohar bide orokorrak (ikus 770.etik 772.era arteko zk.ak). Arrisku horren inguruan, dena den, zenbait gauza azpimarratu behar dira. Alde batetik, itsas aseguruak arriskuaren unibertsaltasun printzipioan du oinarri eta, ondorioz, ez ditu estal tzen aldez aurretik zehaztutako arriskuak; alderantziz, aseguraturiko interesei kalte egiten dieten jazokuntzetarik edozein estaltzen du aseguratzaileak. Ase guratzailea, beraz, lege edo polizek baztertutako kasuetan bakarrik geratzen da aske bere erantzukizunetik (printzipio hori 755. artikulutik ondorioztatzen da). Beste alde batetik, itsas aseguruak badu arriskuaren inguruko bestelako berezi tasunik ere. Aseguru orokorrean, benetako arriskuak estali behar dira, eta arris kuok nahitaez izan behar dira kontratua burutzean. Itsas aseguruan, kontrara, hautsi egiten da arriskuaren egiazkotasun printzipioa. Horren inguruan, legeak onartu egiten du, zenbait kasutan, gezurrezko arriskuak estaltzen dituzten ase guruen baliozkotasuna, alderdien onustea babesteko. Kodearen 784. art.aren arabera, deuseza da aseguratutako objektua galdu, matxuratu edota helmuga ko portura ondo heldu eta gero egiten den asegurua (horrelakoetan, ez dago inolako arriskurik), baldin eta zentzuz uste badaiteke alderdietako batek egitate horren berri zuela. Merkataritzako zuzenbidea

1207. Nabigazioaren arriskuak.â&#x20AC;&#x201D;Itsas aseguruak nabigazio edo itsasoa ren arriskuak estaltzen ditu (743 eta 755. art.ak). Dena den, horrek ez du esan nahi lehorreko arrisku gisa kalifika daitezkeenak itsas asegurutik kanpo gera tzen direnik. Itsas aseguruek, hasteko, itsas bidaia edo garraioaren aurretik (prestatze lanak) eta ondoren egiten diren eragiketen gaineko arriskuak estali ohi dituzte; eragiketa horien artean, zamalanak ditugu, zati batean bada ere, le horrean egiten baitira. Aseguratzaileek, gainera, asegurudunen eskakizunak onartzen dituzte sarritan, eurentzat komenigarriak direlako edota lehia arrazoi ak daudelako tartean. Hori aintzat harturik, nabigazio bitartean (nabigazioan, esangura hertsian) gauzatzen ez diren eragiketa batzuen arriskuak ere estali egi ten dira. Ildo beretik, merkatugaien aseguru polizek itsas garraioaren ostean egiten den lehorreko garraioaren arriskuak estaltzen dituzte, baita merkatugaiak portuan dauden bitartean izaten diren arriskuak ere. Horrez landara, kaskoen (ontzien) aseguruak ondoko arriskuak estaltzen ditu: ainguraturik egon, eta aldi baterako nabigaziotik kentzen diren ontzien gaineko arriskuak; konponduak izateko, ontzitegian sartzen diren ontzien gainekoak; eta, horrez gain, egin bi dean dauden ontzien gaineko arriskuak. Nabigazioaren ohiko arriskuen artean, batzuk itsasoaren ondorioz sortzen dira (hondarreraketa, ekaitza, zama itsasora ezinbestean botatzea, ontzizkalpe na eta norabidea galtzea). Hortik kanpo, badira itsasoaren ondorioz sortzen ez diren bestelako arriskuak ere, hala nola, suteak edo leherketak. Itsas aseguruak, gainera, gizabanakoen egitateen ondoriozko arriskuak estaltzen ditu (arpilake ta, enbargoa, atzerriko Gobernuak agindutako atxikipena, errepresaliak etab.). 1208. Arriskuak baztertzea.â&#x20AC;&#x201D;Itsas aseguruaren sistemak arriskuaren uni bertsaltasun printzipioa hartzen du oinarritzat. Hala ere, ÂŤunibertsaltasunÂť hori ez da betebetean hartu behar. Hasteko, legeak asegurutik kanpo uzten ditu zenbait arrisku, horren kontrako itunik izan ezean (756. art.). Legeak bazter

tutako arrisku horietaz gain, polizek ere hitzarmen bidezko mugapenak ezar tzen dituzte, arriskua mugatzen duten klausulen bidez. Legeak baztertutako arriskuak 756. artikuluan aipatzen dira. Horien arte an, ondokoak ditugu: norabidearen borondatezko aldaketa; konboiaren berezko banantzea; bidaiaren luzapena; polizaren aurkako xedapenak; barateria; asegu raturiko gauzen izaerak eratorritako lerma, isurketa eta gastuak; eta, azkenik, ordenantza eta araudien urratzea. Horietatik garrantzitsuenak dira, batetik, pa troiaren barateria eta, bestetik, gauzen izaera eta akatsen ondoriozko arriskuak. Barateriaren barruan sartzen dira kapitainak, pilotuak eta tripulazioak egi ten dituzten hutsegite larrien ondoriozko arriskuak. Barateriaz gain, gauzen izaera edo akatsen ondoriozko arriskuak ere asegurutik kanpo geratzen dira. Arrisku horiek baztertzen dituen araua, barateria baztertzen duena bezala, as paldikoa da historian; edozelan ere, berezko akatsen kasuak ugariak dira eta, ondorioz, ezinezkoa da aldez aurretik horiek guztiak zerrendatzea. Akatsok on tziaren edota zamaturiko merkatugaien ingurukoak izan daitezke. Ontziaren be rezko akatsen artean, honakoak ditugu: ontzia egin edo konpontzean izandako akatsak; makina edo horren aginte managailuen ibilera txarra etab. Merkatu gaiei dagokienez, horien izaera edo berezko akatsen ondoriozko kalteen barru an hurrengoak sartzen dira: lehenik, merkatugaiok garraiatu ez arren, horiek izango lituzketen kalteak; bigarrenik, zuzenzuzenean garraioaren ondorioz sortzen diren kalteak, merkatugaiak ez direlako egokiak garraioaren kanpoko baldintzen eragina bere gainean izateko (airea, beroa, hotza, hezetasuna etab.). Hitzarmen bidez baztertutako arriskuak polizan jasotzen dira, arriskuok mugatzen dituzten klausulen bidez; klausulok hainbat motatakoak izan daitez ke. Klausula horien artean, hauek dira gehien erabiltzen direnak: matxurarik ez klausula; horren bidez, aseguratzaileak ezbehar Merkataritzako zuzenbidea

handiek eragindako kalteen gaineko erantzukizuna du, bai eta aseguratutako gauzak aseguratzailearen esku uzteko eskubidea (asegurudunaren eskubidea) dakarten kalteen gainekoa ere (ikus 1214. zk.). Matxurarik ez, salbu eta klausula; klausula hori ondasunen (merkatugaien) aseguruan bakarrik erabiltzen da; horren bidez, aseguratzaileak ez du erantzukizunik zenbait kalteren gain, alegia, polizan zehatzmehatz ze haztutako ezbeharrek eratortzen ez dituzten kalteen gain. Bukatzeko, iritsiera onaren menpe klausula dugu; horren arabera, ontzia eta merkatugaiak helmu gako portura iristea eragozten duten ezbeharren gaineko erantzukizuna besterik ez du izango aseguratzaileak. 1209. Aseguratzeko moduko interesak.â&#x20AC;&#x201D;Hainbat eta hainbat dira asegu ratzeko moduko interesak eta, ondorioz, ezin dugu horien zerrenda osorik eman. Interesa da aseguruaren objektua, eta interes hori gauza desberdinen gainekoa izan daiteke. Horrez gain, subjektuak era desberdinetako lotura izan dezake gauza horiekin (ikus 774. zk.). Hauexek dira interesik garrantzitsuenak: ontzi, zama eta pleitarenak; espe dizioko etekin igurikimenarenak; eta, bukatzeko, gainontzekoei eragindako kal teen ondoriozko erantzukizun zibilaren ingurukoak. Jarraian, aseguru horiek guztiak aztertuko ditugu: a) Ontziaren asegurua egiten denean, ontzi horren jabearen interesa asegu ratzen da edo, bestela, ontziaren gaineko beste edozein interes. Aseguru mota hori ÂŤgorputzen gaineko aseguruÂť edo kaskoen aseguru izenez ezagutzen da, eta bereizi behar da zamatutako merkatugaien aseguru edo ÂŤondasunen gaineko aseguruÂťtik. Dakigunez, ontzia osatzen dute banandu edo bereizteko modukoak diren osagai bakunek (osagai eta gehigarriek). Kodearen arabera, banandurik asegu ra daitezke kasko, aparailu, makina, bizikai, erregaiak eta ontziaren hornidura osatzen duten aldagailuak (743 eta 744. art.ak). Polizak adierazten badu asegu rua ontziaren gainean egiten dela orokorrean, aseguru horrek bere

barnean har tzen ditu kaskoa, gainerako osagaiak eta, oro har, ontziari atxikitako guztia. Zama, ordea, ez da aseguru horren barruan sartzen, nahiz eta zama hori ontzi ustiatzailearena izan (745. art.). b) Zamaren aseguru edo ÂŤondasunÂťen gaineko aseguruak bere barruan hartzen ditu zamaturiko merkatugaien gain izan daitezkeen interesak. Zama turiko merkatugaiez gain, horien gauza erantsiak ere (ontziak, enbalajeak etab.) aseguratzen direla ulertu behar da, baldin eta gauza erantsi horiek berezko baliorik badute edota merkatugaien balioa gehitzen badute. Aseguru horretan, orokorrean zehaztu daiteke zama, berori osatzen duten merkatugaiak identifi katu gabe. c) Pleitaren asegurua beren beregi baimentzen du 743. artikuluaren 7. zk.ak. Pleita osoosorik zor da, zamaturiko merkatugaiak helmugara iristen di renean. Aitzitik, pleit hori galdu edo urritu egiten da, merkatugai guztiak edo batzuk galtzen direnean; bestalde, ontzia helmugako portura iristen ez denean, horrek ibilitako tartearen arabera urritzen da pleita (657, 660, 661 eta 662. art.ak). Pleitaren aseguruak, bada, babestu egiten du asegurudunak pleitaren gainean duen interesa. Lehen kolpean, badirudi aseguru hori kreditu asegurua ren kasu berezia dela, baina ez da horrelakorik gertatzen. Kreditu aseguruak zordunaren kaudimengabeziaren aurka babesten du aseguruduna (801. zk.). Pleitaren aseguruak, kontrara, ez du zordunaren kaudimengabezi arriskua estal tzen, ezpada zorduna ordainketa betebeharretik aske geratzeko arriskua, kredi tua azkentzearen ondorioz. Aseguruaren ikuspegitik, pleitarekin berdinetsi behar dira itsas espedizioak sortutako beste balore batzuk, hala nola, bidaiaren prezioa (bidaiarien garraio an) eta, orokorrean, ezbehar kasuan gal daitekeen beste edozein etekin edota probetxu. Egun, pleita aldez aurretik ordaindu ohi da merkataritzako praktikan, oso osorik edo zati batez. Horrek, ordea, ez du inolako eraginik aseguruari begira. Ezbeharrik gertatzen bada, aldez aurretik Merkataritzako zuzenbidea

jasotako pleita itzuli beharko da, ho rren kontrako itunik izan ezean (661. art.). Kodeak berak jaso du aldez aurretik ordaintzen den pleitaren asegurua (746. art.). Pleitamendu polizak adieraz de zake kasu guztietan ordaindu behar dela pleita, edozein jazokuntza gertatuta ere eta, horrez gain, ez dela pleitik itzuli behar ezbeharrik gertatzen denean. Halakorik ezarriz gero, ontziustiatzaile eroaleak ezin izango du pleitaren gai neko interesik aseguratu. d) Etekin igurikimenaren gaineko aseguruan, asegurudunaren irabazi igu rikimena estaltzen da, alegia, merkatugaiak helmugako portura iristean ase gurudunak duen irabazi igurikimena. Asegurudunaren etekin igurikimena da horrek merkatugaiak saltzearekin ustez lortuko duen irabazia. Zernahi gisaz, ez da beharrezkoa merkatugaiak saltzea, ezta horiek salmentarako destinatzea ere. Etekin horrek, bada, bere barnean hartzen du merkatugaiak helmugako portura iristean lortzen duten balio gehikuntza, asegurudunak horiek besterentzeko asmorik ez badu ere. Kodearen aginduz, kontratugileek itundutakoaren arabera arautzen da aseguru hori. Edozein modutara ere, asegurudunak nahitaez ze haztu behar du polizan zein den bere irabazi igurikimena (743.7. eta 748. art.ak). Aseguru horri dagokionez, honako kasuetan gertatzen da ezbeharra: merkatugaiak helmugako portura iristen ez direnean; horiek egoera txarrean iristen direnean, bai eta merkatugaiak atzeraturik iristen direnean ere, baldin eta azken horrek eraginik badu merkatugaien prezio edo balioan. e) Gainontzekoei eragin zaizkien kalteen ziozko erantzukizun zibileko ase gurua; kalte horien artean, uren kutsadurak (hidrokarburoen ondorioz sortzen den kutsadurak, hain zuzen) eragindakoak azpimarratu behar ditugu. Aseguru hori Nazioarteko 1969ko azaroaren 29ko Hitzarmenaren VII. artikuluan jaso da; hori aplikatu ahal izateko, 1976ko martxoaren 4ko, eta 1977ko otsailaren 24 eta abenduaren 31ko Aginduak eman dira. 1210. Kontratuaren osagai formala.â&#x20AC;&#x201D;Itsas asegurua kontratu formala da esangura hertsian. Idatzizko formak, beraz, ez du eginkizun instrumental hu

tsik, hau da, ez du frogarako bakarrik balio. Idatzizko forma hori beharrezkoa da kontratua burutzeko, horren oinarrizko osagaia baita. Polizarik gabe ezin egon daiteke kontraturik. Poliza sinatu baino lehen, itsas aseguruari buruzko kontratua egiteko asmoa besterik ez dago, eta horrek ezin ditu sortu kontratu horri datxezkion eskubide eta betebeharrak. Horren inguruan, ondokoa adierazi du kodeak argiroargiro: «Itsas aseguruari buruzko kontratua baliozkoa izan dadin, kontratu hori idatziz jaso behar da, kontratugileek sinatutako polizan» (737. art.). Kodeak ezartzen du zeintzuk diren polizan jaso beharreko aipamenak; ho rrez landara, alderdiek modu askean jaso ditzakete beste zenbait baldintza (738. art.). Edonola ere, agiria (eta, bide batez, kontratua) baliozkoa izateko, ez dago legeak zehaztutako aipamen edo datu guztiak jaso beharrik. Kodearen arabera, kontratua baliozkoa izango da, aipamen horietarik batzuk jasotzen ez badira ere (741, 761, 770 eta 774. art.ak). Poliza izenduna izan ohi da, asegurudunaren izenean luzatua, hain zuzen. Kodeak, dena den, beren beregi onartzen du asegurudunaren agindura luzatu tako poliza (742. art.). Sarritan, «dagokion horren kontura» egiten dira ondasu nen aseguruak; bada, askotan ez da polizatik ondorioztatzen nor den benetako aseguruduna. Itsas aseguruan, bestalde, maiz egiten dira poliza flotatzaileak; poliza mota horiek aurreko gai batean azaldu ditugu (ikus 767. zk., eta 1963ko apirilaren 26ko epaia). 1211. Asegurudunaren betebeharrak.—Gainerako aseguru kontratuetan bezala, asegurudunaren betebehar nagusia prima ordaintzea da, kontratuan hi tzarturiko epe, leku eta moduan. Polizek berez jasotzen dute prima zatiezina dela adierazten duen printzi pioa; printzipio hori aurretik azaldu dugu (ikus 773. zk.). Dirudienez, 756. arti kuluak printzipio hori jaso du, asegurutik kanpo geratzen diren kasuak aipatu eta gero. Artikulu horren azken lerroaldearen arabera, kasu horietan guztietan «aseguratzaileak bere egingo du saria, arriskuan jartzen den unetik». Prima, zatiezina izateaz gain, aldaezina ere bada. Merkataritzako zuzenbidea

Kontrako itunik izan ezean, polizan zehaztutako zenbatekoa ezin da aldatu, arriskuaren baldintzak aldatzen dituzten inguruabarrak gertatzen direnean. Primaren aldaezintasun ho rrek, ordea, badu salbuespenik, joanetorriko bidaiaren gaineko aseguruen ka suan. Horrelako kasuetan, aseguratzaileak zamarik aurkitzen ez badu etorrera bidaiarako, urritu egingo da etorrera saria, ontziak dakarren zama kopuruaren arabera (757. art.). Itsas aseguruan, gainerako aseguruetan bezala, poliza eta legeak bestelako eginbehar positibo eta negatiboak ezartzen dizkiete asegurudunei (777. zk.), prima ordaintzeko betebehar nagusi horretaz gain. Horrela, ezbeharra gertatu eta gero, asegurudunak ondoko betebeharrak ditu: a) aseguratzaileari ezbeha rraren berri ematea, horretarako biderik azkarrena erabiliz (765. art.); b) ezbeharraren garrantzia urri dezaketen neurriak hartzea (791, 792 eta 795. art.ak); c) ezbeharra gertatu dela frogatzea, baita une horretan gauzok arriskuan zeudela frogatzea ere (766 eta 769. art.ak). 1212. Aseguratzailearen betebeharrak.â&#x20AC;&#x201D;Ezbeharra gertatzen denean hasten dira aseguratzailearen betebeharrak. Horren betebehar nagusia ezbeha rraren ondorioz sortutako kaltegaleren ordaina ematea da, hots, aseguraturiko interesei eragindako kaltegalerak. Kalteordain hori, bestalde, hitzarturiko epe, leku eta moduan eman behar da (738. artikuluaren 15 eta 16. zk.ak). Itsas ase guruak, ostera, zenbait berezitasun ditu betebehar horren inguruan. Aseguru horretan, bi modu daude kalteordaina arautu eta likidatzeko: bata, matxuraren ziozko akzioa, aseguru orotan egiten denaren antzekoa; bestea, aseguraturiko gauzak aseguratzailearen esku uztea; azken hori, itsas aseguruetan bakarrik egiten da. Merkataritza Kodeak xehetasunez arautzen ditu bi prozedura horiek. Lehenengoa da gehien erabiltzen dena; izan ere, matxuraren ziozko akzioak aplikazio eremu handiagoa du, eta ezbehar kasu guztietan egikari daiteke. Ase guraturiko gauzak aseguratzailearen esku uztearen bidea, ordea, ÂŤezbehar han diÂť izenekoetan bakarrik erabil daiteke. Asegurudunek eurek erabaki behar dute zein prozedura erabili, baldin eta ezbeharrak

bide ematen rik edozein erabiltzeko.

badu

horieta

1213. Matxuraren ziozko akzioa.â&#x20AC;&#x201D;Kalteordain objektiboko asegurue tan, matxuraren ziozko akzioaren bidez ematen da gehienetan kalteordaina (ikus 780 eta 781. zk.ak). Esanak esan, prozedura horrek zenbait berezitasun ditu itsas aseguruan. Kodeak matxura mota desberdinen gaineko arauketa jaso tzen du, ondoko bereizketa eginez: ontziaren matxurak eta zamaren matxurak. A) Ontziaren matxuren artean, galera osoa eta galera partziala edo narria dura bereizi behar dira: a) Galera osoa gertatzen da, ezbeharra delaeta ontzia ren balio osoa galtzen denean. Aiurri berean, aseguratutako balioaren hiru laurdenak galtzen direnean ere galera osoa dugu, kodearen arabera (789.4. arti kulua). Azken kasu horretan, kaltearen zenbatekoa zehazteko, matxuratutako ontziaren edo horren hondarren balioa kendu beharko da. b) Galera partziala ren kasuan, konponketa kostuen arabera zehaztuko da kalteen zenbatekoa; aseguratzaileak, ostera, konponketa gastuen bi herenak besterik ez ditu ordain duko, konponketa hori egin zein egin ez (771. art.). Kalteak konpontzearen ondorioz, aseguruan zehaztutako balioaren herenetik gora gehitzen bada on tziaren balioa, ÂŤzaharretik berrirako kenkariÂť izenez ezagutzen dena egin be harko da, kaltearen zenbatekoa zehazteko. Konponketaren zenbatekoari kendu behar zaio konponketa horrek ontziari ekarritako gainbalio edo hobekuntza. (772. art.). Beste alde batetik, konponketak ontziaren balioaren hiru laurdenetik gorakoak badira, ontzia ezdoituta geratzen da nabigaziorako. Aseguratzaileek, halakoetan, matxuratutako ontziaren edo horren hondarren balioa kentzen dute aseguruaren zenbatekotik (773. art.). B) Zamaren matxuren inguruan, ez dago zailtasunik kalteen zenbatekoa zehazteko, ez galera osoaren kasuan, ezta Merkataritzako zuzenbidea

partzialaren kasuan ere. Zama osoa galtzen denean, kaltearen zenbatekoa bat dator merkatugaien balioarekin. Gale ra partzialaren kasuan, aldiz, aseguraturiko zamaren balioari onik irten diren merkatugaien balioa kendu behar zaio, kaltea zein den zehazteko. Beste kasu batzuetan, merkatugaiek narriadurak besterik ez dituzte ezbeharraren ondorioz. Horrelakoetan, kaltearen zenbatekoa zehazteko, balio hauek alderatu behar di ra: batetik, merkatugaiak egoera onean izango balira, helmugako portuan izan go luketen balioa; eta, bestetik, merkatugaiok narriadura egoeran duten balioa. Balio horien arteko diferentzia da, hain zuzen ere, matxuraren zenbatekoa. Zenbateko horri, berebat, gastu hauek gehitu behar zaizkio: aduana zerga, plei ta eta horren antzeko beste gastu batzuk; perituek eragindako gastuak; eta, az kenez, horren inguruan egin daitezkeen beste zenbait gastu (776. artikulua). Aseguratzaileak, bestalde, bere gain hartzen du aseguraturiko objektua salbatu eta ezbeharraren garrantzia urritzeko egiten diren legebidezko gastuak ordain tzeko betebeharra. Gastuok matxuragastu izena jasotzen dute. Kaltearen zenbatekoa zein den jakin eta gero, aseguraturiko interesaren eta kopuruaren arteko lotura hartu behar da kontuan, kalteordaina zehazteko. Ase guru oso eta gainaseguruen kasuan, aseguratzaileak kaltearen ordaina eman behar du osoosorik. Azpiaseguruaren kasuan, ostera, proportziotasun araua erabiltzen da (ikus 779. zk.). Edozein modutara ere, itsas aseguruetan frankizien berezitasuna dugu. Frankiziak, dakigunez, aseguratzaileen erantzukizunari ezarritako mugak dira, hots, lege edo polizek ezartzen dituzten mugak; bestela esateko, frankizien bi dez mugak jartzen zaizkie aseguratzaileek duten erantzukizunaren baldintza eta neurriei. Merkataritza Kodean bi frankizia mota arautzen dira: a) Horietarik batzuk, aseguratzaileak eman beharreko kalteordaina urritzera zuzentzen dira. Multzo horretan sartzen dira 751, 750 eta 771. art.ek ezarritako mugapenak. Lehenengoaren arabera (751. art.), ontziaren aseguruak horren balioaren lau bostenak bakarrik estaltzen ditu, kontrako itunik izan ezean. Bigarrenaren esa netan (750. art.), asegurua kapitainak edo gauzen jabeak

kontratatzen duenean, horren gain eta galorde geratzen da balioaren 100eko 10. Azkenik, 771. artiku luaren aginduz, ontzia konpontzeko gastuen bi herenak besterik ez ditu ordain du behar aseguratzaileak. b) Beste batzuk, aldiz, asegurudunen erreklamazioak saihesteko erabiltzen dira, matxurak garrantzi txikikoak direnean (848. artiku luak, berbarako, 100eko 5etik beherako matxura handiak baztertzen ditu, bai eta 100eko 1etik beherako matxura soilak ere). Aseguratzaileak kalteordaina eman behar du, polizan hitzarturiko epean; eperik hitzartzen ez denean, berriz, hamar eguneko epea izango du horretarako, erreklamazioa egin denetik zenbatzen hasita. Zentzuzkoa denez, aseguratzaile ak erreklamazio horri uko egin eta horren aurka jo dezake judizioan; horreta rako, asegurudunak aurkeztutako egiaztagirietatik ondorioztatzen den kopurua gordailatu behar du edo, bestela, asegurudunari emango dio zenbateko hori, fidantzaren bidez. Epaileak aukeratu behar du bide bat edo bestea (770. art.). Behin kalteordaina eman eta gero, aseguratzailea asegurudunaren leku an subrogatzen da, aseguraturiko efektuen galera eragin duten gainontzekoen â&#x20AC;&#x201D;maltzurkeria eta erruz jardun duten gainontzekoenâ&#x20AC;&#x201D; aurkako eskubide eta akzioetan (780. art.). 1214. Kalteordainaren arauketa, aseguratutako gauzak aseguratzai learen esku uzteko sistemari lotuta.â&#x20AC;&#x201D;Itsas aseguruan, betidanik, ezbehar ja kin batzuk (ezbehar handiak) izan dituen asegurudunak aseguratzaileari eska diezaioke aseguraturiko zenbateko osoa; aldi berean, asegurudunak asegura tzaileari eskualdatzen dizkio aseguratzen diren gauzen gaineko eskubideak. Ahalmen hori aseguraturiko gauzak aseguratzailearen esku uzteko ahalmena da. Kalteordaina emateko modu hori matxuraren ziozko akzioa baino erraza go eta arinagoa da. Aseguraturiko gauzak aseguratzailearen esku uzte horrek oso harrera ona du asegurudunen artean. Dena dela, Merkataritzako zuzenbidea

azken horiek erakundearen onurez abusatzeko joera izan dute eta, ondorioz, arauketa zorrotza ezarri da erakunde horren inguruan; arauketa horrek zehatzmehatz adierazi du zein bal dintzatan erabil daitekeen erakunde hori. MKren arabera, ÂŤasegurudunak ase guratzailearen esku utz ditzake aseguraturiko gauzak, aseguratzaileari polizan hizpatutako zenbatekoa eskatuz. Ahalmen hori ondoko kasuetan egikari daite ke: 1) Ontzizkalpena gertatzen denean. 2) Ontzia ezdoi bihurtzen denean nabi gazioan aritzeko, hondarreraketa, hauste edo itsasoan gertatutako beste edozein istripuren ondorioz. 3) Espainiako edo atzerriko Gobernuak ontziaren harrapa keta, enbargoa edo geldiarazpena agintzen duenean. 4) Gauzen galera osoa ger tatzen denean, hau da, aseguratutako balioaren hiru laurdenak galtzen direnean. Nolanahi den ere, lehenengo bi kasuetan, ontzia ur gainean jarri eta berori konpontzeko aukerarik badago, ezin izango dira aseguratutako gauzak asegura tzailearen esku utzi, konponketaren kostua aseguratutako balioaren hiru laurde netik gorakoa denean izan ezik (789. art.). Aseguratutako gauzak aseguratzailearen esku uzten direnean, eskubideak eskualdatzeko egintza burutzen da. Labur esateko, asegurudunak aseguratzai leari eskualdatzen dizkio aseguraturiko gauzen gaineko eskubideak. Kodearen esanetan, asegurudunak ÂŤaseguratzaileari eskualdatzen dio aseguraturiko gau zen gaineko jabetza, gauzok azken horren esku uzten direnetik lortzen dituzten hobekuntza eta narriadurekinÂť (803. art.). Legeak jasotako arau hori, ostera, ez da egokia; izan ere, aseguratutako gauzak asegurudunaren esku uzteak ez du nahitaez jabetza eskualdatzen, aseguraturiko gauzen gain asegurudunak dituen eskubideak baizik. (803. artikulua hitzez hitz hartuta, 1968ko maiatzaren 3ko epaiak adierazi du jabeak bakarrik erabil dezakeela aseguratutako gauzak ase guratzailearen esku uzteko ahalmena). Gehienetan, ontzia edo zamaturiko merkatugaiak dira aseguratzailearen es ku uzten diren gauzak. Edozelan ere, erakunde hori ez da ontzi

edo merkatu gaien aseguruan bakarrik erabiltzen. Egia esan, beste interes batzuek izandako kalteen ordaina ere prozedura horren bidez eman daiteke, besteak beste, plei taren aseguruan edota etekin igurikimenaren gaineko aseguruan. Praktikan, or dea, ez dira aseguratzailearen esku uzten interes horiek. Aseguraturiko gauzak aseguratzailearen esku uzteko, asegurudunak hori ja kinarazi behar dio aseguratzaileari, adierazpen egokiaren bitartez. Adierazpen horrek ez du formari buruzko betekizun berezirik gauzatu behar. Legeak, ala baina, ez ditu onartzen baldintzapeko adierazpenak, ezta adierazpen partzialak ere (804.2. art.). Aseguratutako gauzak aseguratzailearen esku uztearen erakun deak ez du inolako baldintzarik onartzen eta, horrelakorik ezarriz gero, ez da kontuan hartuko. Adierazpen partzialen kasuan ere, gauza bera gertatzen da. Kodearen aginduz, aseguratzaileari horren berri eman behar zaio lau hilabeteko epean; epe hori zenbatzen hasten da, asegurudunak ezbeharraren berri duene tik. Adierazpen horrek, ostera, ez du berez sortzen lehen aipatutako eskubide eskualdaketa. Aseguratutako gauzak aseguratzailearen esku uzteko egintza ez da alde bakarreko egintza, alde bikoa baizik. Eskubide horiek eskualdatzeko, aseguratzaileak hori onartu behar du edo, bestela, eskualdaketa hori onartzeko modukoa dela adierazi behar da judizioan (803. art.). Aseguratutako gauzak aseguratzailearen esku uzten direla jasotzen duen adierazpenarekin batera, gauza edo efektu horien gain kontratatu diren gaine rako aseguruei buruzko adierazpena egin behar da, baita horien inguruan egiten diren ontziko izakinen araberako maileguei buruzkoa ere (800. art.). Horrela korik egiten ez den bitartean, aseguratzaileak ez du zertan kalteordainik eman, nahiz eta aseguraturiko gauzen esku uztea deuseza izan ez. Maulaz jarduten ba da, berriz, asegurudunak galduko ditu aseguruaren gaineko eskubide guztiak. Aseguratzaileak, asegurudunaren eskubideak (gezurrezko edo itxurazko es Merkataritzako zuzenbidea

kubideak, gehienetan) eskuratzearen truk, osoosorik ordaindu beharko du ase guruaren zenbatekoa, polizan zehaztutako epean; edo, horrelakorik zehazten ez bada, hirurogei eguneko epean. Epe hori zenbatzen hasten da aseguratzaileak gauzak bere esku uztea onartzen duenetik, edo hori onartzeko modukoa dela adierazten denetik judizioan (805. art.). Asegurudunak hiru urteko epea du, kalteordaina erreklamatzeko akzioa egikaritzeko. Horren inguruko xedapen berezirik izan ezean, itsas aseguruak eratorritako akzioen preskripzio epe arruntak aplikatuko dira (954. art.). II. AIREKO ASEGURUA 1215. Oharbide orokorrak.â&#x20AC;&#x201D;Aireko aseguruaren bidez, ondoko intere sak estaltzen dira: aireontzi, tripulazio, bidaiari, garraiatutako merkatugai eta pleitak uki ditzaketen interesak. Horrez gain, gainontzekoak ukitzen dituzten interesak ere estaltzen ditu aseguru horrek, horiek espediziotik kanpo egon arren. Bestela esateko, aireontziak â&#x20AC;&#x201D;hegan edo lurrean dagoenakâ&#x20AC;&#x201D; gainontze koei edo horien ondasunei eragindako kalteak ere estaltzen ditu aseguru horrek. Kasuankasuan, beraz, kalifikazio desberdina izango du aseguru horrek: gauzen kalteen asegurua, istripu asegurua edo erantzukizun zibileko asegurua. Aireko aseguruan, gainera, arriskuak oso handiak dira, itsas edo lehorreko aseguruekin alderatuz gero. Hori dela eta, modalitate bereziak izango ditu aireko aseguruak. Aireko ezbeharrak irregulartasun handien inguruan mugitzen dira eta, gehiene tan, ezin da zehaztu zeintzuk izan diren ezbeharren kariak. Horren ondorioz, ezinezkoa da datuen ziurtasun eta homogeneotasuna lortzea, hau da, zenbaki handien legea aplikatzeko oinarria. Itsas eta lehorreko garraioetan gertatu alde ra, aireko garraioetan espedizioaren galera osoa gertatzen da gehienetan, ez, or dea, galera edo kalte partzialik. Hori guztia oinarri harturik, aseguratzaileek elkarlanaren bideari (aseguru kidetzari) heltzen diote aireko asegurua antolatzeko. Horrela, pool

sistemaren bidez jarduten dute; sistema horretan, konpainia bakoitzak arriskuen portzenta ia bat hartzen du bere gain, eta portzentaia horien arabera banatuko dira prima eta kalteordainen zenbatekoak. Horixe da, izan ere, Espainiako aireko asegu ruaren industriak duen eraentza juridikoa. Monopolio hori pool baten bidez gauzatzen da. Pool hori hainbat konpainiak osatzen dute, eta horiek ÂŤHegazki neria Arriskuetako Aseguratzaileen ElkartzeaÂťn (HAAEn) parte hartzen dute. Espainiako Zuzenbidean, aireko aseguruak arauketa eskasa du Aireko Na bigazioari buruzko Legean. Lege horrek, kalteordainak zainpean uzteari bu ruzko arau batzuk emateaz gain (129. artikulua), nahitaezkoak diren aseguruak aipatzen ditu: bidaiarien asegurua, gainontzekoei eragindako kalteen aurkako asegurua, hipotekaturiko aireontzien edo aireko lineen zerbitzurako destinatu tako aireontzien aseguruak eta, azkenik, Espainiako aire espazioa erabiltzen duten atzerriko aireontzien aseguruak, garraiaturiko gauza edo pertsonek edota lurrazalean dauden gainontzekoek izan ditzaketen kalteen ondorioz. 1216. Aireontzien asegurua.â&#x20AC;&#x201D;Espainiar polizaren arabera, aseguratzaile ak bere gain hartzen du aireontziak istripua delaeta izan dituen kaltegalerak ordaindu, konpondu edo konpentsatzeko betebeharra. Betebehar hori bete be har da, istripu hori eragin duen karia edozein izan, eta aireontzia hegan, lurretik dabilela, lurrean geldi eta loturik egonda ere (2. art.). Asegurutik kanpo gera tzen dira osagai mekaniko eta elektrikoen narriadura, berezko akats, mailaz mailako higadura, matxura eta haustearen ondoriozko kalteordainak; zernahi gisaz, aseguruak bere barnean hartzen ditu goian aipatutako kari horien ondo rioz geroago sortutako kalteak eta ustekabeko galerak (3. art.). Horrez landara, aseguruak ez ditu bere barruan hartzen lapurreta, ebasketa edo bestelako mal tzurkeria egintzen ondorioz aireontziak izandako galera edo matxurak, baldin eta kaltegalera horiek asegurudunaren Merkataritzako zuzenbidea

kontrolpean dauden enplegatu, agente edo pertsonek eragin badituzte (4. art.). Polizaren arabera, asegurudunak arriskuaren zati bat hartzen du bere gain; izan ere, kasuankasuan zehaztuko da zein den zati hori (5. art.). Aseguratzai learen erantzukizuna, bestalde, ezin da aireontziaren baliotik — hau da, poli zan zehaztutako baliotik— gorakoa izan, asegurudunaren pentzuan geratzen den zenbatekoa kendu eta gero. Aseguratzaileak, gainera, aireontziaren honda rrak jaso ahal izango ditu, salbamenduaren ondorioz (6. art.). Aireontziaren aseguruak beste zenbateko batzuen ordainketa ere estaltzen du, hau da, asegurudunak bidaiari eta gainontzekoei erantzukizun zibil gisa ordaindu behar dizkien zenbatekoak; polizak, dena dela, aseguratzaileak duen erantzukizunaren gehieneko mugak zehazten ditu (8, 9, 12 eta 13. art.ak). Ase guruak ez ditu bere barruan hartzen gerra zein hondamen arriskuak (16. art.). 1217. Merkatugaien asegurua.—Espainiar polizaren arabera, asegura tzaileak bere gain hartzen du aseguraturiko gauzek izandako galera osoa edo kalte partzialak ordaindu, konpondu edo konpentsatzeko betebeharra, baldin eta kalte edo galera horiek gauzen erortze, elkarjotze, ibilbidearen derrigorrez ko aldaketa, jaurtiketa, sute edo leherketen ondorioz gertatu badira edo, oroko rrean, polizak indarrean irauten duen bitartean gertatzen den beste edozein kariren (airean edo ez) ondorioz. Lapurretaren ondoriozko kalte edo galerak ere estaltzen ditu aseguratzaileak, baldin eta ageriagerikoa bada fardelek ezbe harraren eragina izan dutela (2. art.). Aseguru hori baliozkoa da merkatugaiak eroaleari ematen zaizkionetik —horiei buruzko agiriak barne— jasotzaileak, helmugako portuan, enpresa eroa learen biltegietatik horiek eskuratzen dituen arte; horrek, ordea, badu muga bat: merkatugaiak iritsi eta berrogeita zortzi ordukoa (3. art.). Ondoko arriskuak, berriz, aseguru estalduratik kanpo

geratzen dira: zuze nean edo zeharka, gerraren ondorioz gertatzen direnak; agintariek hartutako osasun neurrien ondoriozkoak; gauzen berezko akats edo enbalaketa akastunen ondoriozko arriskuak; espedizioaren atzerapenaren ondoriozkoak; aseguraturi ko gauzen atxikipen, enbargo, atzemate edo komisoen ondoriozko arriskuak; zamalan eragiketen ondoriozkoak; eta, azken buruan, tenperatura, euri, isurke ta, sakabanatze, hartzidura, higadura, berezko narriadura, zamaketa txarra edo berezko errekuntzaren ondoriozko arriskuak (9.etik 17.era arteko art.ak). Polizak ez du ondorerik izango, baldin eta aseguraturiko gauzen garraioa beste enpresa baten esku uzten bada, hots, polizan zehaztutakoa ez den beste baten esku. Ondoko kasuetan, bestalde, polizak ez du ondorerik asegurudunari begira eta, ondorioz, horrek ez du prima jasotzeko eskubiderik: bidaltzaileak adierazpen faltsua edo akastuna egiten duenean; fardelak modu desegokian en balaturik aurkeztu eta, eroaleak horiek baztertu arren, bidaltzaileak garraioa egiteari eusten dionean; bidaltzaileak enpresa eroalearekin dituen betebeharre tatik baten ez-betetzea gertatzen denean, enpresa bera erantzukizun batzuetatik askatuz; azkenez ere, enpresa eroalea garraio bitartean sortzen diren matxuren gaineko erantzukizunetik aske uzten duen konpromisoa bereganatzen duenean (18 eta 19. art.ak). 1218. Bidaiarien asegurua.â&#x20AC;&#x201D;Aireko bidaiaria aseguratu behar da nahita ez, 1941eko irailaren 26ko Legearen arabera; lege horrek aireko bidaiariei za baldu zien bidaiarien nahitaezko aseguruaren eraentza orokorra (ikus 1969ko martxoaren 6ko Araudia, 1976ko ekainaren 4ko EDk aldatua). Jarraian, ez du gu bidaiarien nahitaezko asegurua aztertuko, aukerakoa baizik. Bidaiariek, nahitaezko aseguruaz landara, aukerako asegurua egin dezakete, hala hegazki neriaren banakako istripuen poliza harpidetuz, nola arrisku arruntak estaltzen dituen polizari aireko arriskuak estaltzeko beste aseguru erantsi bat harpidetuz. Aseguru horiek bidaiako edota Merkataritzako zuzenbidea

denboraldi jakin baterako egin daitezke. Espai niar polizaren arabera, nabigaziorako baimena duten lineetako aireontzien aire ko istripuak bakarrik estaltzen ditu aseguru horrek eta, horren ondorioz, aseguru horretatik kanpo geratzen dira, kontrako itunik izan ezean, hegazkin taxiak eta zerbitzu bereziak (2. art.). Heriotza arriskuari dagokionez, polizak istripuarekin batera gertatutako heriotza estaltzen du, bai eta urtebeteko epean gertatutakoa ere, istripua gertatu zenetik zenbatzen hasita; berebat, aldi batera ko ezgaitasuna eta ezgaitasun iraunkorra (osoa edo partziala) ere estaltzen ditu aseguruak; ezgaitasun iraunkorraren kasuan, hori urtebeteko epean egiazta dai teke, ezbeharra gertatu denetik zenbatzen hasita (3. art.). Beste alde batetik, zu zenzuzenean jazokuntzaren ondorioz gertatu ez diren gaixotasunak eta araudiak urratzearen ondorioz gertatu direnak ez dira istriputzat hartuko (8. art.). Bukatzeko, poliza deusezta edo hutsal daiteke ondoko kasuetan: adieraz pen faltsuen edo itzulinguruekin egindakoen kasuan; istripuaren kariak ezkuta tu edota horren ondorioak gehiegitzen direnean; zenbait gaixotasun harrapatzen direnean eta, azkenik, kontratuaren baldintzetarik baten ezbetetzea gertatzen denean (10. artikulua). 1219. Gainontzekoei lurrazalean eragindako kalteen gaineko asegu rua.â&#x20AC;&#x201D;Aurretik aipatu dugun bezala (ikus 1215. zk.), aireontziaren aseguruak bere barnean hartzen du gainontzekoei begira eratzen den erantzukizun zibila. Aireko trafikoaren nazioarteko izaera dela eta, beharrezko gertatu da gainon tzekoei lurrazalean eragindako kalteen gaineko erantzukizunaren inguruan era bereko estaldura lortzea. Arlo horren inguruko azken arauketa Erromako 1952ko urriaren 7ko Hitzarmenaren bidetik heldu da, eta horrek ezarritakoa indarrean dago gaur egun. Horren arabera, estatu kontratugile batek beste esta tu kontratugile batean matrikulatutako aireontziaren ustiatzaileari eska diezaio ke aireontzi hori konbentzioak ezarritako mugen barruan

aseguratzeko (ikus 1143. zk.), lehenengo estatu horretan gertatzen diren kalteetarako. Espainian, esaterako, atzerriko aireontziek bi aseguru hauek izan behar dituzte nahitaez: bata, gainontzekoei lurrazalean eragindako kalteen gaineko asegurua eta, bes tea, garraiaturiko gauza edo pertsonen asegurua (ikus 1215. zk.). Erromako Hitzarmenaren arabera, aireontzien ustiatzaileek egindako ase guruak onartzeko modukoak izango dira, baldin eta hitzarmenaren xedapenekin bat badatoz eta aseguruok egiteko baimena duen aseguratzaile batekin egiten badira. Aseguratzaileak aseguru horiek egiteko baimena duen ala ez zehazteko, kontuan izan behar dira aireontzia zein estatutan matrikulatu eta estatu horre tako legeak edo, bestela, aseguratzailearen egoitza edo establezimendu nagusia non egon eta estatu horretako legeak. Edu berean, beharrezkoa da estatu ho rietako batek aseguratzailearen kaudimena egiaztatzea (15. art.). Berme sistemaren inguruan, bestalde, oso eraentza nahasgarria ezartzen du hitzarmenak (15.etik 18.era arteko artikuluek). Dakigunez, kalteturik gertatzen den gainontzekoak zuzenzuzenean jo dezake aireontziaren ustiatzailearen aur ka; gainera, gainontzeko horrek zuzeneko akzioa du aseguratzailearen aurka, hitzarmen horretan jaso diren salbuespeneko kasuetan. BIBLIOGRAFIA I. ARGYRIADES: Die Frachtversicherung, Hanburgo, 1961; ARNOULD: The Law of Marine Insurance and Average, 16. argitaraldia, 2 liburuki, Londres, 1981; BECKER: Die SeeversicherungsPolice, Hanburgo, 1965; BOITEUX: La «fortune de mer», le besoin de sécurité et les débuts de l’assurance maritime, Paris, 1968; BROWN: Marine Insurance, 3 liburuki, Londres, 1986; CLAVERO TERNERO: Clubs de P&I, Madril, 1992; COLINVAUX: The Law of Insurance, 5. argitaraldia, Londres, 1984; CHALMERS: Marine Insurance Act 1906, 6. argitaraldia, Londres, 1966; DE SMET: Les assurances ma ritimes, 2. argitaraldia, 3 liburuki, Paris, 1960; DOVER: A Handbook to Marine Insuran ce, 6. argitaraldia, Londres, 1962; ESTEVA DE LA TORRE: «El seguro de responsabilidad y perjuicio del naviero», in REDM, 5 (1966–67), 25. or. eta ondorengoak; FERRARINI: «L’assicurazione del nolo», in Saggi in scienze assicurative, 1937, II, 113. or. eta Merkataritzako zuzenbidea

ondorengoak; IDEM: «Sulla riforma delle assicurazioni marittime», in Studi per la codificazione del diritto della navigazione, Erroma, 1940, I, 247. or. eta ondorengoak; IDEM: Appunti del corso di diritto della navigazione: Le assicurazioni marittime, Tori no, 1970; IDEM: Le assicurazioni marittime, 2. argitaraldia, 2 liburuki, Milan, 1981–84; GARCÍAPITA: «Limitación de la responsabilidad por reclamaciones marítimas», in RES, 1996, 7. or. eta ondorengoak; GOÑI ETCHEVERS: «Notas sobre el defecto latente y la cláusula “Inchmaree” en el seguro marítimo», in REDM, 4 (1963), 453. or. eta ondo rengoak; GOVARE: «L’assurance maritime française», Paris, 1960; HARREL eta COUR TES: Le nouveau droit français de l’assurance maritime et des événements de mer, Paris, 1968; HERNÁNDEZ MARTÍ: Contrato de seguro marítimo: La póliza de cascos, Valentzia, 1984; HILL, C.: «El seguro de Protección e Indemnización en España. Espe cial referencia a las nuevas coberturas de fletadores y flete, demora y defensa», in ADM, 1981, 247. or. eta ondorengoak; IDEM: Los clubs de protección e indemnización en el campo del seguro marítimo, Bartzelona, 1992; IDEM: «Indemnity rule versus acción directa», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1435. or. eta ondorengoak; IGLESIAS PRADA: «La subrogación del asegurador en el seguro marítimo», in RES, 1981, 19. or. eta on dorengoak; IVAMY: Marine Insurance, 3. argitaraldia, Londres, 1979; KROM: «La ti picidad del riesgo en el seguro marítimo», in ADM, 1981, 377. or. eta ondorengoak; LUREAU eta OLIVE: Commentaires des polices françaises d’assurances maritimes sur corps de navires, Paris, 1974; MENÉNDEZ, A.: «La cláusula “de almacén a almacén” en el seguro marítimo español», in RDM, 1966, 101. zk., 23. or. eta ondorengoak; IDEM: «La noción de baratería en el seguro marítimo», in ADC, 1970, 241. or. eta ondo rengoak; MONGOT MILLANA: «La nueva regulación del seguro de buques construidos con crédito naval», in Oficema, 121. zk. (1965), 30. or. eta ondorengoak; MONACO: L’abbandono della nave agli assicuratori, Napoli, 1966; MONFORT: «Necesidad de una ley especial del seguro marítimo», in REDM, 1966–67, 1. liburuxka, 31. or. eta ondo rengoak; IDEM: «Comentarios sobre un proyecto de póliza nacional de cascos», in REDM, 5 (1966–67), 45. or. eta ondorengoak; RICARDELLI: Il vizio occulto nell’assicu razione della nave, Padua, 1970; RITTER eta ABRAHAM: Das Recht der Seeversiche rung, 2 liburuki, Hanburgo, 1967; RODRÍGUEZ CARRIÓN: «Seguro marítimo: La medida cautelar del artículo 770 del Código de comercio, in RES, 66. zk., 1991, 7. or. eta ondorengoak; IDEM: Estudios de seguro marítimo, Madril, 1992; IDEM: «Las enmien das de 1995 a las cláusulas a término para buques del Instituto de Aseguradores de Londres de 1983», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1547. or. eta ondorengoak; RUIZ SOROA: «Fundamentos de la subrogación legal del asegurador», in ADM, II (1984), 45. or. eta ondorengoak; RODRÍGUEZ CARRIÓN, J. L.: «Cláusulas inglesas del Seguro ma rítimo», in RES, 82. zk., 1995, 29. or. eta ondorengoak; SÁENZ GARCÍA DE ALBIZU: «Algunas notas sobre el origen y evolución del desvío de ruta en el seguro marítimo», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 4135. or. eta ondorengoak; SÁNCHEZ CALERO:

«Póliza flotante y prueba del daño», in REDM, 5 (1964), 59. or. eta ondorengoak; SIEVEKING: Das deutsche Seeversicherungsrecht, Berlin, 1912; TEMPLEMAN: Marine Insurance, Londres, 1950; TURNER: The principles of Marine Insurance, 6. argitaraldia, Londres, 1971; URÍA: El seguro marítimo, Bartzelona, 1940; VIVANTE: Le assicura zioni marittime, Milan, 1890; WEIMAR: Schiffahrtsrecht und Transportversicherun gsrecht, Kolonia, 1959. II. BLUM: Les assurances aériennes, Paris, 1930; DOERING: Die Luftversicherung, Berlin, 1928; FANARA: Le assicurazioni aeronautiche, I, Reggio Calabria, 1976; FE RRARINI: «Sulla disciplina delle assicurazioni aeronautiche», in Studi per la codificazio ne del diritto della navigazione, III, Erroma, 1941, 613. or. eta ondorengoak; GAR CÍATREVIJANO FOS: «El seguro privado de accidentes en el Derecho español: subro gación y responsabilidad del Estado», in RDM, 1963, 38. zk., 229. or. eta ondorengoak; GARRIDO COMAS: Los seguros de aviación, Bartzelona, 1947; LEFEBVRE D’OVIDIO: «Appunti per lo studio dell’assicurazione obbligatoria della responsabilità per danni a terzi sulla superficie», in Studi DONATI, Erroma, 1970, II, 449. or. eta ondorengoak; MAPELLI LÓPEZ: «Consideraciones jurídicas sobre el accidente aéreo», in RGD, 1994, 5291. or. eta ondorengoak; MARGO: Aviation Insurance, Londres, 1980; MATOUK: Les assurances aériennes, Paris, 1971; MORILLAS JARILLO: «Seguros y responsabilidad civil en la navegación aérea», in Estudios Prof. Duque, aip., II, 1497. or. eta ondorengoak; SCHMETZKE: Luftfahrt und Versicherung, Berlin, 1954.

Merkataritzako zuzenbidea

§ LXXVII. ONTZIKO IZAKINEN ARABERAKO MAILEGUA LABURPENA: 1220. Kontzeptua eta motak.—1221. Izaera juridikoa eta ezaugarriak.— 1222. Kontratuaren eraketa.—1223. Kontratuaren edukia.

1220. Kontzeptua eta motak.—Ontziko izakinen araberako mailegua Itsas zuzenbidearen ohiko erakundea da. Horren garapena bi arrazoik bultzatu dute bereziki. Batetik, ontziustiatzaileak kreditua lortzeko beharra du. Bes tetik, beharrezko gertatzen da itsas abenturak dakartzan arriskuen aurkako au rrearretazko neurriak hartzea. Kontratu horrekin, itsas espedizioa antolatzeko beharrezko diren baliabideak eskuratzen ditu ontziustiatzaile edo kapitainak. Mailegu mota horretan, gainera, baldintzaturik dago maileguan emandako ka pitalaren itzulketa; beste modu batera esateko, bidaiaren bukaera onaren menpe geratzen da kapital hori itzultzeko betebeharra. Kodearen esanetan, ontziko izakinen araberako mailegua (edo itsas arriskuen gainekoa) «efektu edo gauza batzuen gain eratzen da, eta efektuok portura ondo heltzearen edo ezbehar ka suetan horiek duten balioaren menpe geratzen da maileguan emandako zenba tekoa eta hitzarturiko saria itzultzeko betebeharra» (719. art.). Ontziko izakinen araberako mailegua ontziaren zein zamaren gain egin daiteke, bidaia hasi baino lehen edo bidaia bitartean. Azken horri lotuta, maile gu kontratu horren oinarrizko sailkapen tradizionala jaso behar dugu; horretara, borondatezko eta nahitaezko maileguak bereizten dira. Borondatezko mailegua ontziustiatzaileak egiten du ontzia irten baino lehen, espediziorako beharrezko dituen baliabideak eskuratu ahal izateko. Nahitaezko asegurua, ostera, kapi tainak egiten du bidaia bitartean, ontziaren presazko beharrizanei aurre egiteko. Aspaldiko joera nabarmenari helduta, Merkataritza Kodeak arreta bereziaz arautu du kontratu hori, borondatezko zein nahitaezko aseguruak barneratuz (719.etik 736.era arteko art.ak).

1221. Izaera juridikoa eta ezaugarriak.â&#x20AC;&#x201D;Legeak jasotako definiziotik ondorioztatzen denez, ontziko izakinen araberako maileguak ezaugarri berezi ak ditu. a) Mailegu hori ausazkoa eta baldintzapekoa da. Esangura hertsian, on tziko izakinen araberako mailegua eratu behar da itsas arriskuan jartzen diren gauzen gainean (hots, ontziaren edo zamaren gainean). Bestalde, maileguan emandako kapitalaren itzulketa baldintza baten menpe egon behar da, hots, on tzia helmugako portura ondo heltzearen menpe. Gauza horiek itsas arriskuan jartzen ez badira, ezin egon daiteke ontziko izakinen araberako mailegurik. Ha lako kasuetan, kontratu hori ÂŤmailegu arrunta da, eta maileguhartzaileak ka pitala eta korrituak itzuli behar ditu; korrituak lege tasaren araberakoak izango dira, kontratugileek hitzarturiko tasa lege tasatik beherakoa denean izan ezikÂť (729. art.). b) Ontziko izakinen araberako maileguak, bestalde, berme erreal berezia du; mailegu hori efektu batzuen gain eratzen da (ontzia edo zama), eta efektuok maileguan emandako zenbatekoaren eta sortutako korrituen itzulketari lotzen zaizkio (724 eta 580.9. art.ak). c) Mailegu horretan, bada, maileguemailearen gain jartzen da itsas arris kua. Hori dela eta, mailegu horrek antzekotasun handiak ditu aseguruarekin; hala ere, bi erakundeok ageriko desberdintasunak dituzte euren artean. Haste ko, aseguru kontratua adostasunezko eta alde biko kontratua da; ontziko izaki nen araberako mailegua, aldiz, alde bakarreko kontratu erreala da. Beste alde batetik, aseguru kontratuan ezbeharra gertatu eta gero ematen da kapitala (kal teordaina). Mailegu berezi horretan, ordea, gauzak arriskuan jarri aurretik ematen da kapitala; are gehiago, ezbeharrik gertatzen bada, kapital hori ez zaio itzultzen maileguemaileari. Esanak esan, ontziko izakinen araberako mailegu ak ausazko izaera du, aseguruak bezala; ildo beretik, kontratu hori kalteordai

na emateko kontratua da eta, ondorioz, maileguhartzaileak ezin du kontratu hori erabili irabaziak lortzeko iturri gisa (726 eta 727. art.ak). Azken urteotan, ordea, gainbehera nabaria egin du ontziko izakinen arabe rako maileguak. Asegurua zabaltzean, kreditu tresna huts bihurtzen da mailegu hori eta, egungo egunean, abantaila handiagoak eskaintzen dituzten beste kre ditu batzuek baztertu dute berori. Ontzien gaineko hipotekak, adibidez, alde batera utzi du borondatezko mailegua, lehenengoa hobea baita teknikaren eta erabileraren ikuspegitik. Nahitaezko maileguaren erabilera ere urritu egin da; izan ere, ontziustiatzailearen eta kapitainaren arteko komunikazioa hobea eta errazagoa da eta, horrez gain, izugarri garatu dira kreditu erakundeak. Ondore nez, bidaia bitartean sortzen diren beharrizanei beste prozedura batzuen bidez egiten zaie aurre, karga gutxiagoko prozeduren bidez, hain zuzen. 1222. Kontratuaren eraketa.â&#x20AC;&#x201D;Mailegu kontratu guztiak bezala, ontziko izakinen araberako mailegua ere kapitala ematen denean burutzen da. Kontratu hori oso konplexua da, eta konplexutasun hori kontratuaren eraketa eta edukian nabaritzen da. Hori onarri harturik, esan daiteke ontziko izakinen araberako maileguak antzekotasun handiak dituela mailegu pignoratizio eta aseguru kon tratuarekin. Kontratua eratzen denean berezitasun horiek antzematen dira, dela maileguak ukitzen dituen gauzei begira, dela kontratuaren formari begira. A) Ontziko izakinen araberako mailegua kasko, zama edota ontziaren osa gai bakar batzuen gain era daiteke. Kasu orokor horietaz gain, 724. artikuluak beren beregi aipatu du mailegu hori ondoko osagaien gain era daitekeela: apa railu, hornidura, bizikai, erregai eta makinen gain (mailegua makinen gain eratzeko, makinok bapore ontziarenak izan behar dira). Artikulu horren azken lerroaldearen arabera, ÂŤontzi edo

zama osatzen duen objektu berezi batenÂť gain ere eratu ahal izango da mailegu hori. Manu horren ildotik, mailegua ontziko kaskoaren gain eratzen denean, maileguak eratorritako erantzukizunari lotzen zaizkio ondoko ondasunak: aparailu, hornidura, bestelako efektu, bizikai, erre gai, bapore makina eta bidaian irabazitako pleitak. Mailegu horri buruzko arau ketak, gainera, horren inguruko debeku tradizional bi jasotzen ditu. Horren arabera, ontziko izakinen araberako mailegua ezin izango da eratu tripulazioa ren alokairuen gain, ezta irabazi igurikimenaren gain ereÂť (725. art.). B) Ontziko izakinen araberako mailegua idatziz egin behar da. Kodeak argi eta garbi adierazten duen bezala, ÂŤidatziz egiten ez diren kontratuek ez dute akziorik eragingoÂť. Egia esan, erraztasun handiak ematen dira kontratua idatziz egiteko; horren arabera, kontratua egin daiteke eskritura publikoan, artekariak eskuetsitako polizan edota agiri pribatu hutsean. Horrela egindako kontratuak, ontziaren inskripzio ziurtagirian idaztohartzeaz gain, Merkataritzako Erregis troan ere inskribatu behar dira. Betekizun horiek gauzatzen ez badira, kredituak ez du berari dagokion lehenespenik izango, gainerako kredituen gain (720. arti kulua). Hartzekodunaren egoera, bestalde, indartu egiten da pertsegitze eskubi de errealaren bidez; ezaguna denez, eskubide hori aintzatesten zaie 580. art.an aipatutako itsas kredituei (580.9 eta 584. art.ak). Agiriak, hori publikoa zein pribatua izan, ontziaren eta kontratuan parte hartzen duten pertsonen inguruko betekizunak jaso behar ditu, bai eta kontra tuaren baldintzak ere (721. art.). Agiri hori zuzenean edo inoren agindura luza daiteke. Azken kasu horretan, agiriak endosu bidez eskualda daitezke, eta laga penhartzaileak, eskubide guztiak eskuratzeaz gain, endosatzaileari dagozkion arrisku guztiak hartzen ditu bere gain (722. art.). 1223. Kontratuaren edukia.â&#x20AC;&#x201D;Ontziko izakinen araberako mailegua alde bakarreko kontratua da; ondorenez, kontratuaren edukia kapitala itzultzeko be tebehar nagusiaren inguruan eratzen da. Aurretik azaldu dugun

bezala, kapitala itzultzeko betebeharra baldintza baten menpe dago, hots, portura ondo heltzea ren menpe. a) Mailegua gauza batzuen gain eratzen denez, gauzok â&#x20AC;&#x201D; ontziaren barru anâ&#x20AC;&#x201D; galera edo matxurarik gabe heltzen badira portura, jabeak itzuli egin be harko du jasotako kapitala eta hitzarturiko sari edo korritua. Betebehar horren betepena bermatzeko, maileguemaileak gauza horien gaineko berme erreala du. Ontziko izakinen araberako maileguek eratorritako hainbat kreditu pilatzen direnean, bidaia bitartean egin diren kredituek lehenespena dute ontziaren es pedizioa hasi aurretik egindakoen gain; halaber, azken bidaiari dagozkion maileguek ere lehenespena dute aurrekoen gain (730. art.). b) Maileguemaileak bere gain hartzen ditu itsas espedizioaren arriskuak. Arrisku adierazmoldeak kontratuak zehaztutako epe eta bidaia barruan gerta tzen diren ÂŤitsas istripuÂť guztiak barneratzen ditu, ondokoak izan ezik: gauza ren berezko akatsak; maileguhartzailearen erru edo maltzurkeria; kapitainaren barateria; eta, azkenik, ontzia kontrabandorako erabiltzearen edo zama beste ontzi batean sartzearen ondorioz sortutako kalteak (731 eta 733. art.ak; azken horrek arriskuan jartzeko epea zein den zehazten du, kontratuak epe hori ze hazten ez duen kasuetarako). Itsas istripua dela eta, ontzia osoosorik galtzen bada, azkendu egiten dira maileguemailearen akzioak, hau da, kapitalaren itzulketa eta hitzarturiko saria eskatzeko akzioak (731. art.). Matxuren kasuan, honako bereizketa egin behar da: matxura arrunten kasuan, maileguemaile bakoitzak bere interesaren laine an erantzun beharko du; matxura soilen kasuan ere, kontratugileen berariazko itunik izan ezean, maileguemaile bakoitzak bere interesaren araberako eran tzukizuna du, baldin eta matxura hori ez bada sortu aurretiaz aipatu ditugun arrisku baztertuen ondorioz (732. art.).

BIBLIOGRAFIA ASCOLI: Prestito a cambio marittimo, ErromaTorino, 1890; BENSA: Il contratto di assicurazioni nel MedioEvo, Genoa, 1884; BONNARD: Des contrats à la grosse, Char tres, 1882; DARESTE: Du prêt à la grosse chez les Athéniens, Paris, 1867; DE COURCY: «L’emprunt à la grosse du capitaine», in Questions de Droit maritime, Paris, 1877, I, 25. or. eta ondorengoak; EMERIGON: Traité des assurances et des contrats à la grosse, BoulayPaty argitaletxea, 2 liburuki, Rennes, 1827; MATTHIAS: Das «foenus nauticum» und die geschichliche Entwicklung der Bodmerei, Würzburg, 1881; TERKLENBORG: Ueber Bodmerei und Havariegrosse, Bremen, 1958.

§ LXXVIII. MATXURAK LABURPENA: 1224. Matxuraren kontzeptu orokorra eta motak.—1225. Matxura arrunta: aurrekari historikoak eta egungo arauketa.—1226. Erakundearen oinarri juridikoa.— 1227. Matxura arruntaren kontzeptua eta kasuak.—1228. Matxura arruntean parte hartzea.—1229. Matxura berezia: kontzeptua eta kasuak.—1230. Derrigorrezko portu ratzea.—1231. Abordajea.—1232. Ontzizkalpena.—1233. Aireko nabigazioan gerta tutako matxurak.

1224. Matxuraren kontzeptu orokorra eta motak.— Itsas bidaia batasun gisa hartu izan da aspalditik. Horrekin batera, itsas bidaia horretan jokoan dauden interesen eraginez, Itsas zuzenbidean arauketa berezia izan dute itsas arriskuak eta horren ondorioek. Kontratuen arloko oinarrizko erakundeak (ase gurua eta ontziko izakinen araberako mailegua), esaterako, aipatu berri dugu naren adierazgarri garbigarbiak dira. Edozein modutara ere, horretan ez datza itsas arriskuaren eta horren ondorioen berezitasun edo garrantzia. Ohiko kon tratu harremanetatik kanpo, nabigazioaren kalte eta istripuen inguruan erakun de garrantzitsu bat eratu da: matxura. Horrekin azpimarratu egiten da Itsas zuzenbidearen berezitasuna. Matxuraren lege kontzeptuaren barruan sartzen dira, batetik, nabigazio bi tartean egiten diren aparteko gastu guztiak, ontzia, zama edo bibiok artatzeko; eta, bestetik, ontziak edo merkatugaiek bidaia bitartean izandako kalteak. Kon tzeptu horretatik kanpo geratzen dira, bestalde, «nabigazioaren berezko gastu txiki eta arruntak» (806 eta 807. art.ak). Kontzeptu horretatik ondoko bereiz keta edo sailkapena ateratzen da: matxuragastuak eta matxurakalteak. Lege kontzeptu zabal horren barruan, badago matxuren norainoko eta ga rrantzia zehazten dituen oinarrizko beste sailkapen bat: matxura soil edo bere

ziak eta matxura handi edo arruntak (808. art.). Bereizketa horrek, dena den, ez dakar zailtasunik. Matxura handia nahita sortarazten da, eta ontzi nahiz za maren gaineko interesa duten guztiek parte hartzen dute horretan. Matxura soila, aldiz, nahigabe gertatzen da, eta gauzen gaineko kalte edo gastuak gau zon jabeak hartzen ditu bere gain. Jarraian azalduko ditugu matxura mota biak. 1225. Matxura arrunta: aurrekari historikoak eta egungo arauketa.â&#x20AC;&#x201D;Erakunde hori antzinakoenetarikoa da Itsas zuzenbidearen erakundeen artean. Egia esan, ezin zehaztu daiteke zein den erakunde horren jatorri zehatza, baina jakina da greziarrek horren inguruko zenbait arau eman zituztela; arauok erro matarrek jaso zituzten geroago, hain ezaguna den Lex Rhodia de jactun (testu edo lege hori Digestoari erantsi zitzaion, XIV. liburuko II. tituluan). Lege ho rrek kasu klasiko bat jasotzen du, zama itsasora ezinbestean botatzearen ingu rukoa, hain zuzen. Erdi Aroko Itsas zuzenbidean, bestalde, eragin handia du elkartearen ideiak. Hori oinarri harturik, beste zenbait kasutara zabaltzen da matxura arruntaren kontzeptua, eta negozio oinarria ematen zaio horri (intere satuek hitzarmena egiten dute, bidaia hasten denean edo bidaia bitartean, eta hitzarmen hori partehartze eginbeharraren oinarri bihurtzen da). Itun horren garrantzia, ordea, ahuldu egiten da geroko antolamendu juridikoetan (Frantzia ko 1681eko eta Bilboko 1737ko Ordenantzetan). Hori gorabehera, erakunde horrek arauketa tradizionalari eusten dio oro har, eta horrela jasotzen da Mer kataritza Kodeetan, besteak beste, Espainiakoan (811.etik 818.era arteko arti kuluetan, eta 846.etik 868.era artekoetan). Espainiako Merkataritza Kodeak, bada, guztiz zaharkituriko arauak jasotzen ditu arlo horretan, Itsas zuzenbidea ren gainerako sektoreetan bezala. Hariari segiz, lege gatazkek arazo handiak sortzen dituzte eta, horrez gain, interesatuek jasotako klausulak â&#x20AC;&#x201D;kodeak aintzatetsitako ahalmenen arabera ja

sotakoak— zehazgabeak dira oso (846. art.). Ondorioz, nazioarteko erabilerak onetsitako arauak eman behar izan dira, kontratutipo moduan erabil daitez keenak. Bide horretatik, York eta Anberesko arauak sortu dira; arauon idazkera (1974koa) berrikusi egin da 1983. urtean. Gaur egun, hauxe da Arauen egitura: interpretazio arau bat, zazpi arau hizkidun (Atik Gra), eta hogeita bi arau zenbakidun. Arau horiek hitzarmenen bidetik erabiltzen dira. Praktikan, oroko rra da arau horien aplikazioa eta, zalantzarik gabe, horixe da Itsas zuzenbidea ren nazioarteko bateratzeak izan dituen erdiesterik handienetarikoa. 1226. Erakundearen oinarri juridikoa.—Erakundearen izaera berezia dela eta, zalantza ugari sortzen dira horren oinarri juridikoaren inguruan. Has teko, nola uler daiteke kapitainak kalte edo gastuak egitea, espedizioan interesa duten guztien mesederako? Eta, nola bidezkotzen da espedizioan interesatutako guztien partehartze eginbeharra? Lehenengo galdera horrek badu azalpen edo erantzun egokirik. Kapitainak erabaki hori hartzen du «beharrizan egoera» oi narri harturik, espedizioan interesatutako guztien interes gorena arriskuan da goelako. Bigarrenak, ordea, jarrera desberdinak eragin ditu. Ildo horretatik, bi joera azaltzen dira matxura arruntaren inguruan: legea eta kontratua oinarri dutenak. Teoria horien bidetik, eginbeharraren oinarria ontziustiatzailearen eta zamatzailearen arteko elkartean dago edo, bestela, aberaste ezzuzenaren kon tzeptuan. Autore batzuek azpimarratu dutenez, partehartze eginbeharraren oinarria arriskuaren ondorioz sortzen den interes erkidegoan dago. Legeak ezartzen du en arauketan ere ideia hori izan da gogoan. Legeak berak edo interesatuek eza rritako kontratu arauketaren bitartez bidezkotzen da eginbehar hori. 1227. Matxura arruntaren kontzeptua eta kasuak.—

Merkataritza Ko dearen 811. artikuluak erakunde horren lege definizioa jasotzen du. Horren arabera, matxura handi edo arruntak dira «nahita egindako kalte eta gastuak, ontzia, zama edo bibiok benetakoa eta ezaguna den arriskutik salbatzeko». Hortaz, hauexek dira matxura egintzaren oinarrizko betekizunak: a) Arriskua benetakoa eta ezaguna izatea. Dirudienez, Merkataritza Ko deak arrisku hori hurhurrekoa ere izan behar dela ezartzen du (814. artikuluak «kari jarkiezin eta presazkoak» aipatzen ditu). Hala ere, ez da hori egungo joe ra (York eta Anberesko A arauak kapitainaren egintza «zentzuzkoa» izan behar dela bakarrik jasotzen du). b) Kalte eta gastuak nahita egitea. Aurretik esan bezala, oinarrioinarriz koa da egintza hori nahita burutzea. Erabaki hori kapitainak hartu behar du; ko dearen esanetan, dena den, kapitainak ontziko ofizialekin eztabaidatu behar du aldez aurretik eta, aldi berean, kargan interesa izan eta ontzian daudenek esan beharrekoa ere entzun behar du (813. art.). Edozein modutara ere, eztabaida horiek alferrikakoak dira eta, praktikan, ez dira egiten. Hori dela eta, legeria modernoetan ezabatu egin da betekizun hori, baita York eta Anberesko araue tan ere. c) Kalte nahiz gastu hori ontzia, zama edo bibiok salbatzeko egitea. York eta Anberesko A arauak, aldiz, ez du irizpide bera jaso; horren harira, kalte eta gastuak salbamendu arrunterako (common safetyrako) egin behar dira, ez, or dea, ontzi eta zama bakarrik salbatzeko. d) Kalte edo gastua espedizioan interesa duten guztien mesederako egitea; betekizun hori gauzatzen ez denean, bada, matxura berezia dugu (809. art.). Autore gehienen iritziz, nahikoa da sakrifizio hori salbamendu arrunterako egi tea, emaitza onuragarririk lortzen ez bada ere. Horixe da, hain zuzen ere, York eta Anberesko arauetan nagusitu den irizpidea. Lege definizio horretaz gain, 811. artikuluak matxura arrunten kasu berezi

ak aipatu ditu, kasu guztiguztiak jasotzen ez baditu ere. Labur bilduz, horie tatik batzuk azalduko ditugu jarraian. Hasteko, ontziari loturiko kasuak ditugu. Horren barruan, matxurakalteak eta matxuragastuak bereizten dira. Matxura kalteen kasuan, ondokoak aipatu behar dira: batetik, aldagailuen sakrifizioa eta ontziari eragindako kalteak, horiek salbamendu helburuekin egiten direne an; bestetik, ontziaren hondoratzea, portu edo badian gertatutako sutea itzal tzeko (811. artikuluaren 3 eta 7. zk.ak, eta 818. artikulua). Matxuragastuen artean, berriz, ondokoak aipatu behar dira: hondoa jo duen ontzia ur gainean jarri eta salbatzeko gastuak; ontziaren defentsa, salbamendu, enbargo edo gel diarazpenaren ondoriozko tripulazio gastuak, bai eta espedizioan interesa duten guztien mesederako egindako gastuak ere (6, 8, 9 eta 10. zk.ak). Horrezaz gainera, zamari loturiko kasuak aipatu behar dira. Multzo horren barruan ere matxurakalteak eta matxuragastuak daude. Matxurakalteak hauek dira: zama itsasora ezinbestean botatzearen ingurukoak; ontziaren hondoratzea saihesteko egiten diren kalteak; eta, azken buruan, ontzia konpontzeko derrigorrezko por turatzea egiten denean, saldutako gaiek izaten duten balio urripena (2, 5 eta 11. zk.ak). Matxuragastuen artean, bestalde, ontziko zama arindu edo zama zati bat ontziz aldatzearen ondorioz sortzen diren gastuak ditugu. (4. zk.). Ontzia eta zama ukitzen dituzten matxuragastuen artean, halaber, ondokoak jasotzen dira: ontzia eta zama konpondu edo berreskuratzeko gastuak, eta matxurak liki datzeko gastuak (1 eta 12. zk.ak). Egungo trafikoari egokitzen zaion arauketa ezarriz, York eta Anberesko arauek matxura arrunten artean ohikoenak jasotzen dituzte, zenbakidun araue tan. Ondokoak dira kasu horiek: zama itsasora ezinbestean botatzea; ontziaren barruko sutea itzaltzea; ontziak nahita hondoa jotzea; laguntza edo salbamen duaren ondoriozko ordainketa; ontzia urpetik ateratzeko makinetan egiten diren kalteak; hondoa jo duen ontzia husteko gastu eta kalteak; ontziaren efektu eta hornigaien (adibidez,

erregaien) erabilera; ontzia non porturatu eta portu ho rretako gastuak; pleitaren galera, eta matxura arruntaren ondoriozko gastuak (I.etik XI.era arteko arauak, eta XV eta XX. arauak). 1228. Matxura arruntean parte hartzea.â&#x20AC;&#x201D;Matxura egintza burutu eta gero, matxura hori bidezkotu eta kalifikatu behar da. Horretarako, ondoko bete kizunak gauzatu behar dira: kapitainak matxura adierazpena egitea, lehenengoz zein portutan sartu eta portu horretako agintari eskudunari; matxura bidezko tzea, konponketak zein portutan egin eta portu horretan edota deskarga por tuan; interesatuek perituak izendatzea, eta perituok matxurak zernolakoak diren kalifikatzea. Betekizun horiek guztiak MKren 624 eta 846. art.ek, eta JZLren 2131.etik 2133.era arteko art.ek ezarritakoaren arabera gauzatu behar dira. Horren ondoren, matxuren likidazioa egin behar da. Kalteak banatu behar dira ontzi eta zamaren gain interesa duten guztien ar tean. Horretarako, lehenik, partehartzearen barruan onartzen diren kalteen zenbatekoa zehaztu behar da (hartzekodunen masa); bigarrenik, partehartze eginbeharrarekin lotutako ondasunak eta horien balioak zehaztu behar dira (zordunen masa). Jarraian, masa biak osatzen dituzten kalte eta ondasunen ba lorazioa egiteko irizpideak azalduko ditugu. Hartzekodunen masa. Ontziari eragindako kalteen kasuan, konponketaren zenbatekoa hartzen da kontuan balorazioa egiteko; ontzia konpondu ezin dene an, aldiz, balio diferentziaren arabera egiten da balorazioa, hau da, kalteen au rreko eta ondorengo balioen arteko diferentziaren arabera. Kalteak ontziaren aldagailuak bakarrik ukitzen baditu, gauzok ohiko balioaren arabera baloratuko dira; zenbateko horri, ostera, herena kenduko zaio, berritik zaharrerako dife rentzia dela eta (854.6. art.). Merkatugaien kalteei dagokienez, bestelako iriz pideak erabili behar dira. Merkatugaiok galtzen direnean, aintzat hartu behar da mota horretakoek helmugako portuan duten balioa, baldin eta merkatugai horien espezie eta kalitatea zein den

adierazten bada ontzirapenagirian. Datu ok jasotzen ez badira, erosketa fakturaren arabera zehaztuko da balio hori; zen bateko horri, gainera, geroago sortzen diren gastu eta pleitak gehitu behar zaizkio. Beste alde batetik, merkatugaiak matxuraturik daudenean, horien be netako balioa hartuko da kontuan (854. artikuluaren 3 eta 5. zk.ak). Bukatzeko, gastuen zenbatespenak ez dakar inolako zailtasunik, gastuon zenbatekoak ze hatzmehatz adierazten baitu zein den horien balioa. Zordunen masa. Ontzi, pleit eta zamaren partehartze balioa honela zehaz ten da: ontziak bere benetako balioaren arabera hartuko du parte, ontzi hori zein egoeratan dagoen aintzakotzat hartuta. Pleitak, berriz, bere balioaren 100eko 50ean hartuko du parte. Merkatugaiek, bestalde, helmugako portuan duten ohiko prezioaren arabera parte hartzen dute, zenbateko horri pleita, adua na zerga eta lehorreratze gastuak kendu eta gero (854. art.aren 7, 8 eta 1. zk.ak, hurrenez hurren). Partehartze betebeharra sakrifikaturiko ondasunetara ere za baldu behar da, kodeak beren beregi horrelakorik adierazi ez badu ere. Bestela, ondasunen jabeek abantailak izango lituzkete, ondasun horien ondorioz jaso tzen duten kalteordaina dela eta; hori, zalantzarik gabe, ekitatearen aurkakoa izango litzateke (812. artikuluan egiten den adierazpen orokorrak hori aintzate tsi du modu inplizituan). Perituek efektuak baloratu eta, hala denean, ontziaren konponketei buruz ko kontuak onetsi eta gero, izendatutako likidatzaileari eskualdatu behar zaio espediente hori, horrek matxuraren banaketa egin dezan (857. art.). Likidatzai leak, hasteko, kodean ezarritako zenbait betekizun gauzatu behar ditu. Horren harira, likidatzaileak aztertu behar ditu kapitainaren matxura adierazpena, ma txuran interesa dutenek egindako kontratuak, tasazioak, perituek egindako az terketak eta konponketen kontuak. Partehartzeari lotutako kapitala eta matxura arruntaren zenbatekoa finkatu eta gero,

banaketa egitea ez da zaila. Horrela, matxuraren zenbatekoa lainean banatu behar da, matxura hori ordaintzeko erabili behar diren balioen artean (858. art.). Interesatu guztiek partehartze kuotaren gaineko adostasuna ematen badute edo, hala denean, epaileak hori onetsi badu, banaketaren ondoriozko zenbatekoak eska ditzake kapitainak. Par tehartzaileek eurei dagokien zenbatekoa ordaintzen ez badute, horretarako agindeia egin zaienetik hiru egunetako epean, salbatutako efektuen aurka jo dezake kapitainak. Horrek agerian uzten du akzioaren izaera erreala (865.etik 867.era arteko art.ak). Matxurari buruz kodeak ezarritako arauketa, hitzarmenik izan ezean baka rrik aplikatuko da (846. art.). Hortaz, oso garrantzitsuak dira York eta Anbe resko arauak; izan ere, XIII.etik XVIII.era arteko arauek xehetasunez xedatzen dute matxuraren likidazioa (konponketen ziozko kenkariak, hartzekodunen masa eta zordunen masa). Azken bi arauek (XXI eta XXII. arauek) 100eko 7ko korritua aintzatesten dute, matxura handien kasuan onartutako gastu, sakrifizio eta hobarien gain, betiere, matxuraren likidazioa egin arte. Era berean, zamaren partehartzea bermatzeko egiten diren gordailuak arautzen dira. (Matxuren ko misario eta likidatzaileen inguruan, ikus 1986ko uztailaren 10eko Agindua). 1229. Matxura berezia: kontzeptua eta kasuak.— Merkataritza Kodea ren arabera, matxura bereziaren kasuan, kalteak ez dira espedizioan interesa duten guztien mesederako egiten, matxura arruntean gertatu aldera. Matxura bereziak ondarearekin loturiko ondorio bereziak ditu. Orokorrean, matxura be reziak dira «ontzi edo zamaren gastu eta kalte guztiak, horiek ontzi eta zaman interesa duten guztien mesederako egiten ez direnean» (809. art.). Bestalde, «gastuak eragin edo kalteak izan dituen gauzen jabeak bere gain hartzen ditu matxura soil edo bereziak» (810. art). Matxura arruntari buruzko arauketan gertatzen den bezala, matxura bere ziaren lege kontzeptua ere zerrenda baten bidez osatzen da. Zerrenda horrek, besteak beste, ondoko gastu eta kalteak jasotzen

ditu: ontziaren eta horren al dagailuen gaineko kalte eta gastuak, tripulazio gastuak eta porturatze gastuak (kasuok 2, 4, 5, 7 eta 8. zenbakietan aipatzen dira). Horiez gain, zamaren gai neko kalte eta gastuak ere jasotzen dira (1, 3, 6 eta 9. zk.ak). Jarraian, matxura bereziaren kasu klasikoak aztertuko ditugu. Kodeak hiru kasu hauek azaltzen ditu, zerrenda horretatik kanpo: derrigorrezko porturatzea, abordajea eta on tzizkalpena. 1230. Derrigorrezko porturatzea.â&#x20AC;&#x201D;Ontzia ibilbidean zehaztu ez den porturen batean sartzen denean gertatzen da porturatze behartu izenez ezagu tzen dena. Ildo horretatik, derrigorrezko porturatzea dugu, desbideratze hori salbuespeneko inguruabarren ondorioz egiten denean. Merkataritza Kodearen esanetan, ondoko kasuetan gertatzen da derrigorrezko porturatzea: bizikairik ez dagoenean; enbargo, kortsario edo piraten beldur oinarriduna dagoenean; eta, horiez gain, ontzia nabigaziorako ezdoi bihurtzen duen itsas istripurik gertatzen denean (819. art.). Horren barruan, gainera, ondoko bereizketa egiten du kode ak: legebidezko porturatzea eta legebidezkoa ez dena. 820. artikulutik ondo rioztatzen denez, porturatze hori ez da legebidezkoa, baldin eta derrigorrezko porturatzea bultzatu duten salbuespeneko inguruabarretan kapitainak aurrearre tarik zein trebetasunik gabe edo arduragabekeriaz jardun badu. Edozelan ere, derrigorrezko porturatzearen gastuak ontziustiatzailearen kontura geratzen dira. Porturatzea legebidezkoa denean, ontziustiatzaileak ez du erantzukizunik zamatzaileek izan ditzaketen galeren gain; porturatzea lege bidezkoa ez denean, aldiz, ontziustiatzaile eta kapitainak kalte horien gaineko erantzukizun mankomunatua dute (821. art.). Derrigorrezko porturatzea matxu ra berezitzat hartzen da oro har (hortik kanpo geratzen dira merkatugaiak des kargatzeko gastuak, 822. artikuluan jasotako kasuan). Espainiako autoreek, alabaina, zentzunez gaitzetsi dute kalifikazio hori, gehienetan, matxura arrun

taren eskakizunen ondorioz gauzatzen baita porturatze hori. Legeria gehienen ereduari helduz, York eta Anberesko X. arauaren arabera, salbamendu arrunte rako egiten diren derrigorrezko porturatze gastuak matxura arruntaren barruan sartu behar dira; horixe da, hain zuzen ere, praktikan nagusitzen ari den joera. 1231. Abordajea.â&#x20AC;&#x201D;Esangura teknikoaren arabera, bi ontziren arteko el karjotzea da abordajea. Abordajearen lege kontzepturik ez dagoenez, horren mugak ontziaren kontzeptutik atera behar dira. Espainiako Zuzenbidean, esan berri dugun bezala, abordajea gertatzen da bi ontzik elkar jotzen dutenean. Horrela, ontziaren kontzeptua zehaztu behar dugu; horretarako, Merkataritzako Erregistroari buruzko 1956ko Araudiaren 146. artikuluak (modu iragankorrean indarrean dagoen artikuluak) ezarri duena izan behar da gogoan (ikus 1108. zk.). Edonola ere, abordaje kontzeptu horretatik aldenduz, egun nagusi diren lege joerek beste bide bat hartu dute. Alde batetik, murriztu egin dute aborda jearen kontzeptua; horretara, abordajea bi ontziren arteko elkarjotzea da, baina ontzi gisa hartzen dira esangura teknikoan kalifikazio hori dutenak bakarrik, hots, nabigaziorako gai diren makineria flotakorrak. Bestetik, elkarjotzerik ger tatzen ez den kasuetara ere zabaldu egiten dute abordajearen arauketa hori (ur, aire edo horien antzeko gauzen ondorioz, ontzi batek beste bati eragindako kal teen kasuetara, alegia). Egungo trafikoan, abordaje kasuak ugaritu eta larriagotu egin dira; hori de la eta, abordajea arreta bereziaz arautzen da oraintsuko legerietan, lege zaha rragoekin konparatuz. Edu berean, arlo horretan arazo handiak sortu dira, lege gatazkak direla eta. Ondorenez, oso interesgarria den nazioarteko arauketa era tu da horren inguruan: 1972ko urriaren 20ko Araudia, itsasoko abordajeen gain aurrearretazko neurriak hartzeari buruzkoa (1981eko azaroaren 19an onetsitako zuzenketak barne); Espainia 1974ko maiatzaren 13an atxiki zitzaion araudi horri. Bruselako 1910eko irailaren 23ko Hitzarmena, abordajearen gai neko arau batzuk bateratzeari buruzkoa. (Espainia 1923ko

azaroaren 17ko De kretuaren bidez atxiki zitzaion hitzarmen horri). Bukatzeko, Bruselako 1952ko bi hitzarmenak; horiek zenbait arau bateratu dituzte, abordajearen gaineko es kumen zibil eta zigor eskumenei dagokienez (Espainiak 1953ko irailaren 11ko Dekretuen bidez berretsi ditu hitzarmenok). Espainiak, bestalde, ez du barne Zuzenbidean sartu 1910eko Hitzarmena eta, ondorioz, abordajearen arauketa sustantibo bikoitza dugu: bata, nazioartekoa eta, bestea, Espainia barnekoa. Abordajearen arauketa kontratutik kanpoko erruaren printzipioek eratorri dute. Abordajearen barruan, hainbat mota desberdin daude: ezustekoa, erruz koa, ontzien hutsegite erkidearen ondoriozkoa eta, azkenik, zalantzazkoa. a) Ezusteko abordajea gertatzen da, ezusteko edo ezinbesteko kasuen on dorioz; halakoetan, «ontzi eta zama bakoitzak aurre egin behar die berak izan dako kalteei» (830. art.). Horixe da Bruselako Hitzarmenak jasotako irizpidea (2. art.). b) Erruzko abordajea, berriz, erru, arduragabekeria edo trebetasunik ezaren ondorioz gertatzen da. Horrelako kasuetan, «ontzi abordatzailearen ustiatzaile ak eman beharko du kaltegaleren ordaina» (826. art.). Ontziustiatzaileak eran tzukizun hori izango du, nahiz eta praktikoa bere eginkizunak gauzatzen aritu, abordajea gertatzen den unean. (834. art.; artikulu hori, gainera, ontzien hutse gite erkidearen ondoriozko abordajean aplika daiteke). Gisa berean, irizpide biei eusten die Bruselako Hitzarmenak (3 eta 5. art.ak). c) Abordajea ontzien hutsegite erkidearen ondorioz sortzen da, abordajea «bi ontziei» egotzi ahal zaienean. Halako kasuetan, «ontzi bakoitzak bere gain hartzen ditu berak izandako kalteak, eta biek erantzukizun solidarioa dute eu ren zamei eragindako kaltegaleren gain» (827. art.). Gai horretan, kodea ez dator bat Bruselako Hitzarmenarekin. Azken horrek adierazi duenez, ontzi ba

koitzaren erantzukizuna berak egindako hutsegiteen larritasunaren araberakoa da (4. art.). Irizpide bera aplikatzen da, ontziaren barruan dauden zama, efektu edo pertsonen ondasunetan eragindako kalteen kasuan. d) Zalantzazko abordajearen kasuan, ezin zehaztu daiteke zein ontzik era gin duen abordajea. Kodearen aginduz, aurreko kasuan (ontzien hutsegite erki dearen ondoriozko abordajean) aipatutako arau berberak aplikatu behar dira zalantzazko abordajean (828. art.). Bruselako Hitzarmenaren arabera, aldiz, ezusteko abordajearekin parekatu behar da zalantzazkoa. Konponbide bat ala bestea hartzeak, bada, ondorio desberdinak dakartza, zama eta ondasunei era gindako kaltegaleren gaineko erantzukizun solidarioaren inguruan (1989ko urriaren 6ko epaia). Abordaje kasuetan, kaltegaleren medeapena eskatzeko akzioa egikaritu ahal izateko, nahitaezkoa da agintari eskudunari matxura adierazpen egokia aurkeztea, ondoko kasuan izan ezik: akzio hori ontzian ez dauden interesatuek edo euren borondatea azalarazteko aukerarik ez dutenek egikaritzen dutenean, pertsona edo zamari eragindako kaltegaleren ordaina eskatzeko (835 eta 836. art.ak). Bruselako Hitzarmenaren arabera, ordea, ez da beharrezkoa betekizun edo formalitate horiek gauzatzea, akzioa egikaritu ahal izateko (6. art.). 1232. Ontzizkalpena.â&#x20AC;&#x201D;Ontzizkalpena gertatzen da, ontzia itsasoan hon doratu edo urperatzen denean; horixe da, izatez, ontzizkalpenaren kontzeptu arrunta. Espainiako legegileak ere kontzeptu hori jasotzen du; zenbait manutan, gainera, bereizi egiten dira ontzizkalpena eta ontziaren galera dakarten beste kasu batzuk. Horren ariora, argi dago ontzia hondoratzen denean bakarrik ger tatzen dela ontzizkalpena (755, 789, 818 eta 833. art.ak). Teknikaren ikuspegi tik, ordea, ontzizkalpenak bere barruan hartzen ditu, ontziaren urperatze osoaz gain, itsas istripuen zioz gertatzen diren bestelako ontzi galerak ere. Kodeak, aurretik esan bezala, matxura berezi gisa arautzen du ontzizkalpe

na. Horren ildotik, bi kasu bereizten dira ontzizkalpenaren barruan: ezusteko eta erruzko ontzizkalpenak. Ezusteko ontzizkalpenaren kasuan, ontzi eta zama ri eragindako kalteei dagokienez, «jabe bakoitzak berari eragindako kalteei egin behar die aurre, eta salbaturiko hondarrak proportzio berean banatuko di ra» (840. art.). Erruzko ontzizkalpen kasuan, hau da, ontzizkalpena kapitaina ren aurrearretarik ezaren, maltzurkeriaren edota trebetasun nahiz ardurarik ezaren ondorioz sortu denean, «ontziustiatzaile edo zamatzaileak kapitainari eska diezaioke, ontzi edo zamaren gain sortu diren kaltegaleren ordaina ema teko» (841. art.). Ondore berberak sortuko dira ontziak hondoa jotzen duenean; izan ere, kodeak ontzizkalpenarekin parekatzen du kasu hori. 1233. Aireko nabigazioan gertatutako matxurak.— Aireko zuzenbidea ren beste arlo batzuetan bezala, matxuren arloan ere nabaria da Itsas zuzenbi dearen arauen eragina. Hortaz, Itsas zuzenbidearen arauak aplikatu ahal izango dira analogiaz, hori egokitzat jotzen denean edota arauketa berezirik ez dagoe nean. Bistan da, beraz, Itsas zuzenbidearen arauak Aireko zuzenbidean izan duten eragina. Itsas zuzenbidearen arauak zabaltzeko joerari helduz, matxura arruntaren arauak aplikatzen dira aireko nabigazioan, horren inguruko hainbat eztabaida izan arren. Horrez landara, eta Aireko Zuzenbidean barrena, «gainontzekoei lu rrazalean eragindako kalte»en garrantzia azpimarratu behar da; kalteok, jakina denez, arrisku objektiboaren doktrina hartzen dute oinarri. Era berean, aborda jeak ere garrantzi berezia du, kontratutik kanpoko erruaren printzipioen ziozko erantzukizuna dakarten kasuen artean. Esan berri duguna nabarmena da arlo horren inguruko nazioarteko arauketan (Erromako 1952ko Hitzarmena, gainon tzekoei lurrazalean eragindako kalteei buruzkoa; AAJNBTk abordajeari buruz 1939. urtean egindako aurreproiektua, eta NHZEk 1954. urtean egindako pro

iektua; azken horrek, egia esan, ez du arrakasta handirik izan), bai eta barne antolamendu juridikoetan ere, besteak beste, Espainiakoan. Aireontzien elkar jotze edo abordajearen arauketak antzekotasun handiak ditu itsas abordajeare kin. Aireko Nabigazioari buruzko Espainiako Legearen ildoan, abordajea erruz gertatuz gero, aireontzi errudunak bere gain hartuko ditu eragindako kaltegale rak; ezusteko, zalantzazko edota aireontzien hutsegite erkidearen ziozko abor dajeetan, ordea, enpresario bakoitzak aireontziaren pisuaren araberako erantzu kizuna du; eta, horrez gain, enpresario guztiek erantzukizun solidarioa dute, gainontzekoei eragindako kalteen gain (123. art.). BIBLIOGRAFIA ANTONINI: L’obbligazione contributiva nelle avarie communi, 2 liburuki, Milan, 1983; ARNOULD: On the Law of Marine Insurance and General Average, 2 liburu ki, 16. argitaraldia, Londres, 1981; ARROYO: La distribución del riesgo en el Derecho marítimo, aip., 105. or. eta ondorengoak; IDEM: «Convenios internacionales y Derecho interno (Referencia especial a la limitación de responsabilidad por abordaje)», in ADM, II (1984), 1. or. eta ondorengoak; BISSCHOPP: General Average and The YorkAntwerp Rules 1924, Londres, 1925; CUÑAT: «El régimen de abordaje en el Código de comercio y la posible responsabilidad sin culpa», in RJC, 1974, 777. or. eta ondorengoak; DE NNY: Introduction to General Average, Londres, 1986; DONALDSON, ELLIS eta STAUGH TON: The law of General Average, Londres, 1964; FARIÑA: Las averías comunes y su liquidación, Madril, 1965; IDEM: «Algunos problemas de las averías comunes», in REDM, 8 (1964), 567. or. eta ondorengoak; GÓMEZ CALERO: Derecho de las averías y de los accidentes marítimos, Madril, 1992; GUILLIBERT: Manuel du commissaire d’ava ries, Paris, 1964; HECK: Das Recht der grossen Havarei, Berlin, 1889; HERMIDA HIGUERAS: La avería gruesa según las reglas de York y de Amberes, Bilbo, 1957; HER NÁNDEZ IZAL: La responsabilidad por abordaje entre buques equipados con radar, Bartzelona, 1964; HORS Y BAUS: «Acontecimientos extraordinarios en el mar pueden ser clasificados de avería común», in RDM, 1947, 12. zk., 445. or. eta ondorengoak; LEFEBVRE D’OVIDIO: Teoría generale della avaria comune, Milan, 1938; LÓPEZ SAA VEDRA: Averías gruesas. Las Reglas de YorkAmberes 1974 comentadas, Buenos Aires, 1980; IDEM: «La avería gruesa en los seguros marítimos de cascos», in ADM, II (1984),

183. or. eta ondorengoak; LOWNDES eta RUDOLF: The Law of general Average and the YorkAntwerp Rules, 10. argitaraldia, Londres, 1975; LUREAU: «La avería común, ¿si gue siendo común?, in REDM, 1964, 523. or. eta ondorengoak; MONFORT: «El proce dimiento en las protestas de avería o de mar», in RDG, 1948, 551. or. eta ondorengoak; IDEM: «Examen legal de las protestas de mar notariales», in RDM, 1948, 17–18. zk.ak, 285. or. eta ondorengoak; IDEM: «Cien años de Reglas de York y Amberes», in REDM, 3 (1968), 113. or. eta ondorengoak; NART: «Protestas de avería ante notario», in AAMN, 1952, 415. or. eta ondorengoak; OGAYAR: «Responsabilidades que origina el abordaje y su efectividad», in REDM, 1966–67, 1. liburuxka, 61. or. eta ondorengoak; PLÖN eta KREUTZIGER: Das Recht der Grossen Havarei, 2 liburuki, Hanburgo, 1968; RODRÍGUEZ ARTIGAS: «En torno al régimen jurídico del abordaje en el Derecho espa ñol», in Estudios URÍA, 699. or. eta ondorengoak; RODRÍGUEZ CARRIÓN, J. L.: «El abordaje: su concepto y delimitación», in Estudios Prof. Menéndez, aip., III, 4047. or. eta ondorengoak; RUDOLF: The YorkAntwerp Rules: their history and development, Londres, 1926; RUIZ BRAVO: «Estatuto jurídico del liquidador de averías en España», in REDM, 8 (1964), 579. or. eta ondorengoak; RUIZ SOROA: «Reforma del derecho es pañol en materia de accidentes de la navegación marítima», in Estudios Prof. Menén dez, aip., III, 4118. or. eta ondorengoak; SANAHUJA: «Criterios de interpretación de las Reglas de York y Amberes, in REDM, 12 (1965), 379. or. eta ondorengoak; SÁNCHEZ ANDRÉS: «Reflexiones críticas sobre la avería común», in Estudios URÍA, 729. or. eta ondorengoak; IDEM: «La avería gruesa en relación con el proceso evolutivo de la responsabilidad del porteador marítimo», in ADM, I, 1981, 131. or. eta ondorengoak; SAULLE: Le avarie comuni nel Diritto internazionale privato marittimo ed aereo, Mi lan, 1970; SCHANT: Les règles YorkAntwerp 1924, Paris, 1933; SELLERI: La liquida zione delle avarie marittime, Milan, 1967; THEILER: «Notas de estudio sobre abordaje», in REDM, 2 (1963), 147. or. eta ondorengoak; ULRICH, BRÜDERS eta HOCHGRAEBER: Grosse Haverei, 2 liburuki, 3. argitaraldia, Berlin, 1927–1930; VOET: «Las Reglas de York y Amberes y el Comité Marítimo Internacional», in REDM, 8 (1964), 555. or. eta ondorengoak; ZABALETA SARASÚA: «La prescripción de la acción de contribución de averías en Derecho español», in ADMI, 1981, 297. or. eta ondorengoak; ZENBAIT AU TORE: Reglamento internacional para prevenir los abordajes, Madril, 1995.

§ LXXIX. LAGUNTZA ETA SALBAMENDUA LABURPENA: 1234. Itsas laguntza motak.—1235. Salbamenduaren kontzeptua eta mo tak.—1236. Nahitaezko salbamendua.—1237. Aukerako salbamendua.—1238. Salba menduaren ziozko ordainketa.—1239. Salbamenduaren eta atoiaren arteko bereizketa. Aparteko atoia.—1240. Itsasotik ateratzeak.—1241. Itsas aurkikuntzak.—1242. Aire ontzien laguntza eta salbamendua.—1243. Aireko aurkikuntza.

1234. Itsas laguntza motak.—Itsas espedizioak, zenbait kasutan, beste ontzi baten laguntzaren beharra izan dezake, itsas arriskuari aurre egiteko. Be harrizan horrek bultzaturik, laguntza eta salbamenduari buruzko arauketa eratu da. Arauketa horrek elkartasunaren ideian du bere oinarria; izan ere, elkartasu na nagusitu behar da, ontzia eta bertan dauden pertsona nahiz gauzak arriskuan daudenean. Teorian, bereizi egin daitezke laguntza eta salbamendua. Laguntza ematen zaio, arriskuan egon arren, maniobratzeko aukera duen ontziari; ontzi horrek, bada, arrisku egoera hori gainditzeko bakarrik behar du beste ontzi baten la guntza. Salbamendua, aldiz, maniobra gaitasunik ez duen ontziari ematen zaio, eta ezinezkoa da ontzi hori ontzi laguntzailearekin elkarlanean aritzea. Egungo legeen joera, ordea, bereizketa horren aurkakoa da, eta arauketa berberaren menpe jarri dira bi kasuok. Bateratze irizpide horrek Ingalaterran du bere jato rria. Bruselako 1910eko Hitzarmenak ere irizpide bera jaso zuen eta, geroago, hainbat herritako legeriek hitzarmen hori barneratu dute. Espainian, Laguntza eta Salbamenduei buruzko 1962ko abenduaren 24ko Legearen bidetik sartzen da hitzarmen hori. Horren arabera, «laguntza eta salbamendua» lege horrek ezarritakoaren menpe geratzen dira, «zerbitzu mota biak bereizi gabe» (1. art.). (Lege horrek araututako espedienteen tramitazioa 1967ko apirilaren 20ko Araudiak xedatzen du, 1968ko azaroaren 28ko Dekretuak ezarritako aldaketak kontuan hartuz). 1235. Salbamenduaren kontzeptua eta motak.— Salbamenduaren bidez, itsasoan edo barne uretan arriskuan

dauden ontzi, pertsona edo gauzak egoera horretatik ateratzen dira. Arrisku egoera salbamendu egintzaren oinarrizko bal dintza da; galera arriskurik gabe, beraz, ez dago salbamendurik (1962ko aza roaren 30eko eta 1963ko apirilaren 25eko epaiak). Edozein modutara ere, ez da beharrezkoa arrisku hori hurhurrekoa izatea; alderantziz, nahikoa da arris kua benetakoa edo aurreikusteko modukoa izatea (1959ko martxoaren 5eko epaia), bai eta salbatu den ondasunaren galera ekartzeko modukoa ere. Kasuan kasuan zehaztu behar da arrisku egoera hori dagoen ala ez, egitatearen ingu ruabar bereziak baloratuz. Laguntza eragiketa salbamendu gisa hartzeko, ez da nahikoa arrisku egoe rarik sortzea. Horrela, laguntza ematen duenak jarduera hori gauzatzeko bete beharra badu, sorotsitako ontziarekin dituen harremanen ondorioz, ez dago salbamendurik (ontziko dotazioak, esaterako, ontzi horren salbatze lanetan la guntzeko betebeharra du, lan harremanen ondorioz). Beste alde batetik, laguntza jarduerak ez dira salbamendutzat hartuko, bal din eta sorotsitako ontzia ÂŤjarduera horien aurka azaltzen bada berariaz eta zentzuzÂť; egia esan, ontziak zentzuzko ezetza emateak arrisku egoerarik ez dagoela adierazten du. Edozein modutara ere, ez da beharrezkoa salbamenduak ÂŤemaitza onuragarriÂťrik izatea. Emaitza onuragarri hori, beraz, zerbitzuaren or dainketa eskatzeko lege baldintza (conditio iuris) da, Laguntza eta Salbamen duei buruzko Legearen 2. art.aren arabera. Sorospen jardueraren oinarria desberdina izan daiteke: lege agindua; itsas agintariek emandako agindua; ontzi laguntzailearen borondate hutsa; eta, azke nez, arriskuan dagoen ontziko kapitain edo ustiatzailearen eskaera. Hortaz, lau salbamendu mota daude, eta jarraian azalduko ditugu horien berezitasunak. Lehenengo kasu biak nahitaezko salbamenduaren barruan sartzen dira; azken biak, berriz, aukerako salbamenduan.

1236. Nahitaezko salbamendua.â&#x20AC;&#x201D;a) Kasu batzuetan, legeak berak ezar tzen du salbamendu betebeharra, bereziki, pertsonak arriskuan daudenean. Ildo horretatik, Estatuko Portu eta Merkataritzako Marinari buruzko 1992ko aza roaren 24ko Legeak eta horren araudiak (1994ko abuztuaren 5eko Errege De kretuaren bidez onetsiak) itsas arloko urratze eta zehazpenen eraentza berezia jasotzen dute; arauok itsas segurtasunari buruzkoak dira. Bistan denez, arau ho riek aurreko eraentza eguneratu dute, hain zuzen ere, Merkataritzako Marina ren Zigor eta Diziplinari buruzko Legeak ezarritako arauketa. 1992ko Legeak dioenez, itsas segurtasunaren aurkako urratze larrilarria gertatzen da, kapitai naren edota ontziko dotazioaren egite edo ezegiteak direlaeta pertsona edo ontziei laguntza eman ez zaienean, laguntza hori eskatu edota hori beharrezkoa dela uste izan arren (116.2, k art.). Urratze horri 150 milioi pezetara arteko isu na ezarriko zaio; horrezaz gainera, titulu profesionalaren etendura ezar daiteke, urtebetetik bost urtera arte (120. art.). Urratze hori delitu edo falta denean, Fis kaltzara joko da; horrela, zehapen prozedura eten egingo da, epai agintariak epai irmorik edota auzibidea amaitzeko ebazpenik ematen duen arte (119. art.). Espainiako antolamendu juridikoan, gainera, laguntzarik eta sorospenik ez ematea Zigor Kodean tipifikaturik daude, 371 eta 489. ter art.etan, hurrenez hurren. b) Hortik kanpo, itsas agintariek ezar dezakete salbamendu betebeharra. Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legearen aginduz, Marinako agintariek euren esku dauden baliabide guztiak erabili behar dituzte, itsasoan arriskuan dauden giza bizitzak salbatzeko; horretarako, ÂŤedozein itsasontzi mota erabil dezakete, eta euren dotazioei laguntza emateko agindua ezar diezaieketeÂť (errekisizioa). 1237. Aukerako salbamendua.â&#x20AC;&#x201D;Salbamendu hori berez gauza dezake ontzilaguntzaileak edo, bestela, arriskuan dagoen ontziak hala eskatuta. Edo

zelan ere, ezin da salbamendurik gauzatu, arriskuan dagoen ontzia horren aurka azaltzen bada. Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legearen arabera, ÂŤsoros pen eragiketetan parte hartzen dutenek ez dute ordainketarik jasoko, baldin eta sorotsitako ontzi edo aireontziak laguntza horren aurka azaltzen badira, bera riaz eta zentzuzÂť (3. art.). Kasu batzuetan, alderdiek aurretiaz egindako hitzarmena oinarri harturik gauzatzen da sorotsitako ontziak eskatutako salbamendua. Edonola ere, arrisku egoeran egindako salbamendu hitzarmenak karga handiak ekar ditzake sorotsi tako ontziarentzat. Hori dela eta, Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legeak aurrearretazko neurriak hartzen ditu hitzarmen horien inguruan. Ildo horretatik, eta alderdietako batek hala eskatuta, Itsas Auzitegi Nagusiak hitzarmen horiek alda ditzake, baldin eta hizpatutako baldintzak ekitatezkoak ez direla erabaki tzen badu. Era berean, ondoko kasuetan ere hitzarmena alda dezake auzitegiak, alderdi interesatuak hala eskatuta: batetik, alderdi baten adostasuna dolo edo ziriz eman dela frogatzen denean; eta, bestetik, ordainketa zerbitzu horren ara berakoa ez denean, gehiegiz edo gutxiegiz (8. art.). Gainerako kasuetan, berriz, hizpatutakoa bete behar dute alderdiek. 1238. Salbamenduaren ziozko ordainketa.â&#x20AC;&#x201D;Laguntza eta salbamendu eragiketak ordaindu egin daitezke, antolamendu juridiko guztiek jasotzen duten printzipio tradizionalaren arabera. Horren harira, Laguntza eta Salbamenduei buruzko Espainiako Legeak ezartzen duenez, laguntza edo salbamendu egintza guztiek ekitatezko ordainketa izan dezakete, baldin eta emaitza onuragarririk sortzen badute (2.1. art.). Ordainketa eskubidea, bada, emaitza onuragarria lor tzearen menpe dago; bestela esateko, zerbitzuak eman baina emaitza onuraga rririk lortzen ez bada, zerbitzu hori ez da ordainduko (2.2. art.). Gisa berean, jarraian azalduko ditugun laguntza zerbitzuak ere ez dira ordainduko: a) soro tsitako ontziaren berariazko eta zentzuzko debekuaren aurka emandakoak; b) arrantza batasuna eratuz, nabigazioan edo arrantzan dauden itsasontziek elka rren artean emandakoak (itsasontziak jabe berberarenak izan zein

izan ez), zer bitzuok salbuespeneko zailtasun eta arrisku egoeran ematen direnean izan ezik; c) pertsonen salbamenduak, horiek ontzia nahiz gauzak sorostearekin batera (emaitza onuragarriekin, hain zuzen) gauzatzen direnean izan ezik. Kasu ho rietaz landara, laguntza edo salbamendu guztiek ordainketarako eskubidea ematen dute. Ordainketa hori egin behar du sorotsitako ontziaren ustiatzaileak, baina horren zenbatekoa ezin izan daiteke salbaturiko gauzen balioaren gaine koa (2. art.aren 3 eta 4. zk.ak). Ordainketaren zenbatekoa zehazteko, alderdiek hitzarturikoa hartu behar da kontuan; horren inguruko hitzarmenik ez badago, aldiz, Itsas Auzitegi Nagusiak erabakiko du zein den ordaindu beharreko zen batekoa. Horretarako, oinarri hauek izango ditu gogoan auzitegiak: 1) lortutako emaitza; sorospena eman dutenen ahalegin eta merezimenduak; sorotsitako on tziak, bidaiariek, dotazioak, zamak, salbatzaileek eta salbamendu hori gauzatu duen ontziak izandako arriskuak; salbamendua gauzatzeko erabili den denbora; salbamenduaren ziozko gastu eta kalteak; salbatzaileen erantzukizun arriskua eta bestelako arriskuak, bai eta eurek arriskuan jarri dituzten gaien balioa ere, horretan aintzat hartu behar dela, hala denean, laguntza ematen duen ontziaren destino berezia. 2) Salbatutako gauzen balioa (6.1 eta 9. art.ak). Ordainketaren zenbatekoa zehaztu eta gero, zenbateko horri kendu behar zaizkio gastuak eta eman beharreko kalteordaina. Hortik ateratako zenbatekoa auzitegiak banatuko du. Zenbatekoaren herena ontzi laguntzailearen ustiatzai leari emango dio; gainerako bi herenetan, hurrengoek hartzen dute parte: do tazioak (dotazioaren pertsona bakoitzak duen soldataren arabera), laguntza eragingarria eman duten beste pertsona batzuek (dotaziotik kanpokoek) eta, az ken buruan, giza bizitzak salbatu dituztenek, nahiz eta azken horiek ontzi la guntzailearen barnekoak izan ez. Ordainketaren zenbatekoa ez da arau horien arabera banatuko, ontzi laguntzailea sorospena emateko bereziki hornitu edo prestaturiko ontzia denean. Horrelako kasuetan, ontziratze kontratuek ezarrita

koaren araberakoak dira tripulazioaren eskubideak (7. art.). Zenbateko hori kobratzeko akzioak bi urteko preskripzio epea du, laguntza edo salbamendu eragiketak amaitu direnetik zenbatzen hasita (11. art.). 1239. Salbamenduaren eta atoiaren arteko bereizketa. Aparteko atoia.â&#x20AC;&#x201D;Teorian, ez da zail gertatzen bi erakunde horiek bereiztea; salbamen dua, aurretik adierazi dugun bezala, ontzia arriskuan dagoenean gauzatzen da. Atoia, berriz, ez da arrisku kasuetan gauzatzen. Atoian eramateko kontratuaren bidez, ontzi batek trakzio indarra ematen dio beste ontzi bati; azken ontzi hori ez dago arriskuan, eta berori leku batetik bestera eramateko ematen da lagun tza. Itsas trafikoan, ordea, batzuetan ez dago argi zernolako kalifikazioa eman behar den, bi erakundeak nahasten direlako. Sarritan, adibidez, salbamendua gauzatzeko, arriskuan dagoen ontzia atoian eramaten da leku segurura; hala koetan, ez dago argi eragiketa hori salbamendua edota atoi hutsa den. Beste kasu batzuetan, zenbait arrisku eta zailtasun gerta daitezke atoian eramateko kontratua betetzean; horrelakoetan, atoiontziak aparteko zerbitzuak eman be har ditu, hau da, salbamendu gisa kalifika daitezkeen zerbitzuak. (Atoiaren eta salbamenduaren arteko bereizketari buruz, ikus 1973ko ekainaren 1eko epaia). Zerbitzuaren konplexutasuna dela eta, kalifikazioaren inguruko zailtasunak ager daitezke. Praktikan, dena den, areagotu edo larriagotu egiten dira zailtasun horiek; izan ere, interes gatazka ugari sortzen dira, laguntzaren ziozko ordain keta atoiarena baino handiagoa delako. Zerbitzua ematen duenak, beraz, salba mendu gisako kalifikazioa lortu nahi izaten du; ordainketa betebeharra duenak, aldiz, atoiaren kalifikazioa lortzeko ahaleginak egingo ditu. Orokorrean, eragiketa zehatz bat (alderdiek hitzarturikoa izan zein izan ez) salbamendu edota atoi gisa kalifikatzeko, eragiketa horren hasierako unea izan behar da kontuan. Une horretan, atoian eramandako ontzia arrisku egoeran ba dago, salbamendua dugu; eta, arriskurik ez badago, aldiz, atoia. Auzitegi esku dunak erabaki behar du arrisku egoera hori dagoen ala ez,

egitatezko arazo gisa; horretarako, aintzat hartu behar dira kasuan kasuko inguruabarrak (ikus 1958ko otsailaren 7ko eta irailaren 30eko, 1959ko martxoaren 5eko eta 1960ko ekainaren 11ko epaiak). Beste kasu batzuetan, arrisku egoera gertatze bidez sortzen da atoi eragike ta bitartean. Kasu hori beren beregi arautzen du Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legeak. Horren arabera, «atoieramaileak ez du ordainketarik jasoko, atoian daraman ontzi eta zamari laguntza edo salbamendu zerbitzuak ematea ren ondorioz, ondoko kasuan izan ezik: atoian eramateko kontratuaren betepe netik kanpo dauden salbuespeneko zerbitzuak ematen dituenean» (4. art.). Hortaz, salbamendu harremanak eratu direla ulertu ahal izateko, beharrezkoa da atoieramaileak «salbuespeneko zerbitzuak» ematea, gertatze bidezko arris ku egoeran; beste modu batera esateko, atoian eramateko kontratuaren zerbitzu arruntak gainditzen dituztenak dira salbuespeneko zerbitzuak (horren inguruan, ikus 1973ko otsailaren 21eko epaia). Nolanahi den ere, hainbat kasutan zaila da salbamenduaren baldintzak ematen diren ala ez zehaztea. Hori dela eta, beste kategoria bat eratu da, salba menduaren eta atoiaren artean. Horren arabera, atoieramaileak jasotzen duen ordainketaren zenbatekoa tartekoa da, hots, atoian eramateko kontratuarena baino handiagoa eta salbamenduarena baino txikiagoa. Kategoria hori Frantzia ko jurisprudentziak sortu du, eta «aparteko atoi» izenez ezagutzen da. Laguntza eta Salbamenduei buruzko Espainiako Legeak erakunde hori jasotzen du, «itsa soko atoia»ri buruzko idazpuruan. Lege horren esanetan, salbamendu kasu na barietatik kanpo, «itsasoan dagoen ontzia atoian eramaten denean, ontzi horrek hala eskatuta, ordaindu egin beharko dira zerbitzu horren ondorioz atoiontziak izan dituen gastu, kalte eta galerak; horrez gain, prezio zuzena ordaindu be harko da, emandako zerbitzuaren truk» (15. art.). Atoia ematen bada bikote moduan nabigatu edo arrantzan ari diren ontzien artean, ez dago ordainketa ja

sotzeko eskubiderik (18.3. art.). Atoiaren helburua ontziari portuan sartzeko laguntza ematea bada (ontzi hori portutik hurbil dagoenean), ezarritako tarifen araberakoa izango da zer bitzu horren truk ordaindu behar den prezioa. Gainerako kasuetan, berriz, al derdiek euren adostasunez finkatzen dute atoiaren prezioa; alderdiek horren inguruko itunik egiten ez dutenean, haatik, Itsas Auzitegi Nagusiak erabakiko du zein den ordaindu beharreko prezioa; prezio hori zehazteko, auzitegiak on doko inguruabarrak izango ditu gogoan: atoiaren ondorioz egin behar izan di ren lanen garrantzia eta ibilitako tartea (16. art.). Atoiaren prezioa, bestalde, honela banatuko da: horren bi herenak atoion tziaren jabeak jasoko ditu, eta herena, ontzi horretako dotazioak. Atoi indus triarako destinatzen den ontziaren kasuan, ordea, banaketa desberdina da; halakoetan, ontziustiatzaileak jasoko du prezioa osoosorik (17. art.). 1240. Itsasotik ateratzeak.â&#x20AC;&#x201D;Goian adierazi dugun bezala, arriskuan dau den pertsona edo gauzei ematen zaie laguntza edo salbamendua; ateratzeen hel burua, aitzitik, galdutako gauzak berreskuratzea da (ontzizkaldutako ontzi edo aireontziak, edota nabigazioaren bestelako hondarrak). Hondoratutako objektuak zuzenean atera ditzake horien jabeak, bai eta berez jarduten duen beste edozeinek ere. Beste kasu batzuetan, aldiz, pertsona batek hartzen du gauzok berreskuratzeko betebeharra, horretarako baliabide egokiak erabiliz eta prezio baten truk. Azken kasu horretan, bada, hitzarmen bidezko ateratzea dugu, eta enpresak egindako obra kontratuen multzoan sar daiteke hori. Praktikan, espezializaturiko enpresek egiten dituzte eragiketa ho riek, kontratutipoak oinarri harturik; kontratu horietan xehetasunez arautzen dira alderdien eskubide eta betebeharrak. Kontratutiporik erabiliena Lloyd Ba tzordeak onetsi eta argitaratu duena da.

Ondoko kasuetan, itsas agintariek atera ditzakete hondoratutako gauzak: lehenik, gauza horiek ateratzea presazpresazkoa denean nabigazio interesera ko; bigarrenik, portutik kanpo hondoratutako gauzek arrisku larriak edota na bigazio zein arrantzarako oztopoak ekarri arren, jabeak zuhurtziako epearen barruan gauzok atera ez edota horiek bertan behera uzten dituenean (Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legearen 26. art.). Edozelan ere, Espainiako jurisdikziopeko uretan hondoratutako gauzak ateratzeko, beharrezkoa da Marinako Agintaritzak emandako baimena; horrek, gainera, ateratzeak egiteko epe eta baldintzak ezarriko ditu. Portu barruan hon doratutako gauzen kasuan, portuei buruzko legeria aplikatuko da (goian aipatu dugun legearen 23 eta 25. art.ak). 1241. Itsas aurkikuntzak.â&#x20AC;&#x201D;Inork laguntza, salbamendu eta ateratzeak gauzatzen dituenean, emaitza bat lortzeko helburua du gehienetan. Itsas aurki kuntzan, kontrara, ezustean aurkitzen dira ur gainean dauden edo itsasertzera bota diren objektuak. Esangura hertsian, aurkitzaileak ez du zuzeneko jarduera rik gauzatzen, objektu hori aurkitzeko; alderantziz, ustekabean aurkitzen du ob jektua eta, ondorioz, horretaz jabetu eta berori zaintzen du. Merkataritza Kodeak zehatzmehatz arautzen ditu itsas aurkikuntzen ka suak; 844. artikuluaren aginduz, kapitainak ontzizkalpenetik efektuak salbatzen baditu, horiek helmugako portuan utzi beharko ditu, legebidezko jabeen esku. Kode Zibilaren arabera, edozein motatako eskubideak eratzen badira itsasora botatako objektuen gain edo olatuek hondartzara botatako objektuen gain, or duan lege bereziek zehazten dituzte eskubide horiek (617. art.). Egun indarrean dagoen legeria berezia Itsas Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legeak eza rritakoa da; lege horren arabera, aurkitzaileak itsas agintariaren esku utzi behar ditu aurkitutako objektuak, ahalik eta azkarren. Objektuon jabeak, aldiz, horiek berreskuratzeko eskubidea du, sortutako gastuak ordaindu eta gero. Bestalde, aurkitzaileari

dagokio objektu horien tasazio balioaren herena. Gauza horien jabea azaltzen ez bada, aurkikuntza iragarri (legeak ezarritakoaren arabera) eta sei hilabeteko epean (48. artikulua), aurkitutako gauzak aurkitzaileari emango zaizkio, baldin eta gauzon tasazio balioa hamar mila pezetatik beherakoa bada. Balioa diru kopuru horretatik gorakoa denean, aurkitzaileak balio hori esku ratzeko eskubidea du; gainera, efektuok jendaurreko enkantean salduko dire nez, hortik ateratako balio gaindikinaren herena ere jasoko du aurkitzaileak. Gerakina, azkenik, Altxorrari dagokio (19.etik 21.era arteko artikuluak). 1242. Aireontzien laguntza eta salbamendua.â&#x20AC;&#x201D;Aireko Nabigazioari bu ruzko Legeak adierazi duenez, istripua izan edota arriskuan dauden aireontzien laguntza edo salbamendua herri intereseko arazoa da; salbamendu edo laguntza hori agintari aeronautikoen zuzendaritzapean egin behar da. Agintarioi dago kie, berebat, istripuen ondoriozko erantzukizuna ikertu eta zehaztea (134. art.). Pertsonak salbatzeko lanen ondoriozko kalteordaina ezin izan daiteke (per tsona bakoitzeko) heriotza kasuetarako ezartzen den zenbatekoaren laurdenetik gorakoa; aireontzi edo merkatugaiak salbatzen direnean, berriz, kalteordaina ezin izango da horien balio edota aseguru kapitaletik gorakoa izan (135 eta 136. art.ak). Laguntza eta salbamenduak eratorritako akzioek bi urteko pres kripzio epea dute; epe hori eragiketak amaitu eta gero hasten da zenbatzen (141. art.). Aireko istripua edo arrisku egoera itsasoan gertatzen denean, itsas laguntzari buruzko arauak (aurretik azaldu ditugunak) aplikatuko dira salba menduari dagokionez, hau da, istripua izan duen edo arrisku egoeran den aire ontziaren, bertan dauden pertsona nahiz gauzen, pleitaren eta bidai prezioaren salbamenduari dagokionez. Halakoetan, salbatze lan hori ontzi batek edo beste aireontzi batek egin dezake. Aipatu berri dugun bezala, Laguntza eta Salba menduei buruzko Legeak kasu horretara zabaldu du berak jasotako eraentza orokorra (1. art.). 1243. Aireko aurkikuntza.â&#x20AC;&#x201D;Aireko aurkikuntzen

objektuak honakoak izan daitezke: bertan behera utzitako aireontzia, aireontziaren hondarrak edota aireontzian garraiatu edo horren barruan dauden efektuak. Espainian, Aireko Nabigazioari buruzko Legeak arautzen ditu lehenengo aldiz aurkikuntza horiek. Lege horren arabera, aireontzia edo horren hondarrak bertan behera utzi direla ulertuko da ondoko kasuetan: lehenik, tripulaziorik ez duenean, eta ezin daitekeenean zehaztu aireontzi hori nori dagokion legebidez, ontziaren barruko agiriak, matrikularen ezaugarriak edo bestelako identifikazio bideak erabilita; bigarrenik, aireontziaren jabeak beren beregi adierazten due nean aireontzia bertan behera uzteko borondatea (137. art.). Aireontzia edo efektuak aurkitu eta gero, aurkikuntzaren berri emango zaio horien jabeari, ja bea nor den jakinez gero; edozein modutara ere, aurkikuntza hori Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratuko da, ediktuen bidez eta hiru data desberdi netan, ondasunak aurkitu direnetik hiru hilabeteko epearen barruan. Gauzok aurkitu eta urtebeteko epean horien jabea agertzen bada bere eskubideak egi karitzeko, aurkitutako ondasunak emango zaizkio. Dena dela, jabeak legebi dezko gastuak ordaindu beharko ditu aldez aurretik eta, gainera, objektuon aurkitzaileari horien balioaren herena eman beharko dio. Jabea epemuga horre tan agertzen ez bada, aireontzia bertan behera utzi dela uste izango da, eta jen daurreko enkante bidez salduko dira aireontzia edo horren hondarrak. Salmenta horretatik ateratzen dena estatuaren esku geratzen da, behin gastuak eta aurki tzaileari dagokion saria kendu eta gero. Aireontzia edo horren hondarrak artatu ezin direnean ere bidezkoa da salmenta hori egitea (137.1, 138 eta 139. art.ak). Itsas Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legeak, bestalde, bi kasu hauek arautzen ditu: bata, itsasoan bertan behera utzitako aireontziaren eta horren za men aurkikuntza; eta, bestea, aireontziaren zama arintzeko itsasora botatzeare kin batera salbatu diren efektuen aurkikuntza. Kasuok itsas

laguntzaren barruan sartu ditu legeak eta, ondorioz, laguntzaren lege eraentza aplikatzen zaie horiei ere (22. art.). Zernahi gisaz, itsasoan aurkitutako aireontziaren eta horren hon darren gaineko jabetza eskubideen inguruan Aireko Nabigazioari buruzko Le geak ezarritako arau eta epeak aplikatuko dira (Laguntza eta Salbamenduei buruzko Legearen 29,e art.). BIBLIOGRAFIA BERLINGIERI, G.: Salvataggio e assistenza marittima in acque interne e aerea, Ge noa, 1968; CHAUVEAU: «Sauvetage et remolquage devant les Tribunaux français», in Studi G. BERLINGIERI, Genoa, 1964, 154. or. eta ondorengoak; FARIÑA eta ALFÍN: Nueva Ley sobre salvamentos y hallazgos en la mar, Madril, 1964; FERNÁNDEZGUERRA: «El salvamento marítimo ambiental», in RGD, 1993, 6033. or. eta ondorengoak; FER NÁNDEZNOVOA: «Auxilio y salvamento de buques en la mar», in Foro Gallego, 1966, 129. zk., 11. or. eta ondorengoak; FERRARINI: Il soccorso in mare (AssistenzaSalvata ggioRicupero), Milan, 1964; GARCÍA LUENGO: «Notas sobre el remolque en la Ley de 24 de diciembre de 1962», in RDM, 1973, 497. or. eta ondorengoak; IDEM: La remune ración en el salvamento marítimo, Salamanca, 1979; GUTIÉRREZ DE LA CÁMARA: La Ley reguladora de los auxilios, salvamentos, remolques, hallazgos y extracciones ma rítimas, Madril, 1966; LE CLERE: L’assistence aux navires et le sauvetage des épaves, Paris, 1954; LOMBARDO PELLEGRINO: Il diritto marittimo di assistenza e salvatoggio, Erroma, 1932; MENÉNDEZ, A.: «La distinción entre remolque y asistencia», in RDM, 1962, 84. zk., 241. or. eta ondorengoak; IDEM: El contrato de remolque, aip., 243. or. eta ondorengoak; MORRAL SOLDEVILLA: El salvamento marítimo (especial referencia al Convenio de 1989), Barcelona, 1996; NORRIS: The Law of Salvage, New York, 1958; PONTAVICE: Les épaves maritimes, aériennes et spatiales en Droit français, Paris, 1961; REUTER: La notion d’assistance en mer, Paris, 1975; RUIZ SOROA: Manual de Derecho de accidentes de la navegación, Gasteiz, 1992; SCHIMMING: Bergung und Hilfeleistung im Seerecht und im Seeversicherungsrecht, Karlsruhe, 1971; SCOTTI: La rimozione di cose sommerse, Milan, 1967; SINQUIN: Nouveau Code des épaves mari times. Legislation française et notions de législation étrangérè, Paris, 1980; SOLE DE SOJO: La asistencia marítima, Bartzelona, 1959; VOLLI: Assistenza e salvataggio, Pa dua, 1957; WILDEBOER: The Brussels Salvage Convention, Leiden, 1965.

LABURPENA Orr.

SARRERA § I. MERKATARITZAKO ZUZENBIDEAREN KONTZEPTUA ETA SISTEMA

1. Merkataritzako zuzenbidearen eraketa historikoa.—2. Merka taritzako zuzenbidearen kontzeptua.—3. Zuzenbide horren etor kizuna.—4. Egungo Merkataritzako zuzenbidearen ezaugarriak eta beraren joera eraberekotzailea.—5. Europako Erkidegoen Merkataritzako zuzenbiderantz.—6. Merkataritzako zuzenbidea ren sistema .............................................................................

§ II. MERKATARITZAKO ZUZENBIDEAREN ITURRIAK 7. Iturrien kontzeptua eta motak.—8. Iturrien hierarkia.—9. Mer kataritzako legea.—10. Merkataritza Kodea.—11. Merkatari tzako lege bereziak.—12. Merkataritzako usadioak.— 13. Usa dioaren eraketa.—14. Usadio motak eta usadioen froga.—15. Zuzenbidearen printzipio orokorrak.—16. Jurisprudentzia.—17. Kontratuen baldintza orokorrak.—18. Europako Erkidegoen Merkataritzako zuzenbidearen iturriak.—19. Konstituzio ekono mikoa eta Merkataritzako zuzenbidea ................................... LEHENENGO ZATIA

ENPRESA ANTOLAKETAREN EGITURA § III. ENPRESARIOA, ENPRESA ETA MERKATARITZAKO ESTABLEZIMENDUA

20. Aurretiazko oharbideak.—21. Enpresario eta enpresa kon tzeptuen arteko harremanak.—22. Enpresarioaren kontzeptu ju ridikoa.—23. Enpresaren kontzeptu juridikoa.—24. Merkatari tzako establezimendua.—25. Establezimenduaren osagaiak.—26. Establezimenduaren izaera juridikoa.—27. Establezimendua negozio juridikoen objektu gisa.—28. Establezimendu nagusia eta sukurtsalak ............................................................................. § IV. ENPRESA ANTOLAKETAREN OSAGAI PERTSONALAK I. ENPRESARIOA.—29. Enpresarioaren hierarkia.—30. Enpre sario motak.—31. Enpresarioaren erantzukizuna.—II. ENPRESA RIOAREN LAGUNTZAILEAK.—32. Laguntza mota desberdinak.—33. Enpresarioaren eta laguntzailearen arteko harremanen izae ra.—34. Faktorea.—35. Faktorearen ahalduntzearen eremua.—36. Faktoreak bere izenean jardutea.—37. Faktorearen eginbe harrak.—38. Ahalordearen iraupena.—39. Dependenteak.—40. Langinak.—41. Beste laguntzaile batzuk.—III. LAGUNTZAILE AUTONOMO ELKARGOKIDEAK.—42. Agente bitartekariak oroko rrean.—43. Merkataritzako artekariak.—44. Itsas artekariak ............................................................................... § V. ENPRESAREN KONTABILITATEA 45. Kontabilitatearen esangura eta helburua.—46. Kontabilitatea aztertzeko alde bikoitza.—47. A)

Kontabilitatea formari da gokionez: nahitaezko liburuak eta nahibadako liburuak.—48. Li buruak egin eta artatzea.—49. Legeaginduak urratzea.—50. Kontabilitate idazpenen balio juridikoa.—51. Liburuen froga eragingarritasuna.—52. B) Kontabilitatea edukiari dagokionez: urteko kontuak.—53. Balantzea, galerairabazien kontua eta oroitidazkia.—54. Baloraziorako kontabilitate printzipioak.—55. Amortizazioak eta balioen berrikuspenak.—56. Kontu auditore tza.—57. Balantzeen erregularizazioa ................................... § VI. ENPRESARIOARI ETA ENPRESARI BURUZKO PUBLIZITATEA 58. Merkataritzako bikoitza.—I.

publizitatearen

esangura MER KATARITZAKO PUBLIZITATE PRIBATUA.—59. Publizitateari buruz ko Lege Orokorra.—60. Publizitate jardueraren subjektuak.—61. Merkataritzako publizitate pribatuaren eremua eta izaera.—62. Publizitate ezzilegiaren aurkako babesa.—II. MERKATARITZAKO LEGE PUBLIZITATEA.—63. Publizitate horren esangura eta helbu rua.—64. Merkataritzako Erregistroa orokorrean.— 65. Merka taritzako Erregistroaren antolaketa, egiturari eta eginkizunei dagokienez.—III. MERKATARITZAKO LURRALDE ERREGIS TROA.—66. Erregistroko liburu eta idazpenak.—67. Banakako enpresarioen, eta eurongan eragina duten egintza eta kontratuen inskripzioa.—68. Merkataritzako sozietateen inskripzioa.—69. Sozietate berezien eta inskribatu beharreko gainerako erakun deen inskripzioa.—70. Erregistro bidezko publizitatearen oina

rrizko printzipioak.—71. A) Inskripzioaren nahitaezkotasun printzipioa.—72. B) Titulu publikoaren printzipioa.—73. C) Le gezkotasun printzipioa.—74. D) Legebideztaketa printzipioa.—75. E) Aurkajartze printzipioa.—76. F) Lehentasun printzi pioa.—77. G) Segidako traktuaren printzipioa.—78. H) Pu blizitate formalaren printzipioa.—79. Merkataritzako Lurralde Erregistroaren beste eginkizun batzuk.—80. Ontzi eta aireontziei buruzko erregistro inskripzioaren behinbehineko egoera.—IV. MERKATARITZAKO ERREGISTRO NAGUSIA.—81. Merkataritzako Erregistro Nagusiaren kontzeptua eta eginkizunak.— 82. A) Lu rralde erregistroetatik jasotako datuen tratamendua eta publi zitatea.—83. B) Sozietate nahiz beste erakunde batzuen izenak artxibatu eta horiei publizitatea ematea.—84. C) Merkataritzako Erregistroaren Aldizkari Ofiziala argitaratzea.—85. D) Espai niako naziokotasuna galdu gabe egoitza atzerrira eraman duten sozietateen inskripzioa eta erregistroa.—V. MERKATARITZAKO ERREGISTRO BEREZIAK.—86. Erregistro horien lege arauketa ................... § VII. ENPRESA ANTOLAKETAREN ETA JARDUERAREN BABESA I. INDUSTRI JABETZA 87. Babesaren arrazoia eta helburua.—88. Industri jabetzaren le ge eraentza.—89. Industri jabetzaren nazioarteko eraentza juridi koa.—90. Industri jabetzaren kontzeptua.—91. Industri jabetza ren modalitateak.—92. A) Merkataritzako izena.—93. B) Marka: kontzeptua.—94. Marka motak.—95. Marka eskubidea eskura

tzea: Erregistroa.—96. Marken Erregistroa arautzeko prozedu ra.—97. Marka eskubidearen edukia eta babesa.—98. Markaren eskualdaketa. Ustiapen lizentziak.—99. Markaren deuseztasuna, iraungitasuna eta hari uko egitea.—100. C) Establezimendu erro tulua.—101. D) Asmakuntza patentea: patentakortasunaren kon tzeptua eta betekizunak.—102. Patente eskubidea. Lan asma kuntzak.—103. Patentea emateko prozedura.—104. Patentearen ondoreak.—105. Patentearen eskualdaketa. Ustiapen lizentzi ak.—106. Patentearen deuseztasuna eta iraungitasuna.—107. Pa tenteen eranskinak.—108. E) Baliagarritasun modeloak babesten dituzten ziurtagiriak.—109. F) Industri modeloak eta industri marrazki zein marrazki artistikoak.—110. Publizitate sorkuntzak .............................. § VIII. ENPRESA ANTOLAKETAREN ETA JARDUERAREN BABESA II. BABESA EMATEKO BESTE BIDE BATZUK MERKATARITZAKO JABETZA IZENEKOA.—111. Jabetza horren oi narria eta esangura.—112. A) Hiri Errentamenduei buruzko 1964ko Legea.—113. B) 1985eko apirilaren 30eko Errege De kretulegea.—114. C) Hiri Errentamenduei buruzko 1994ko aza roaren 24ko Legea.—III. ELKARLEHIA DESLEIALAREN AURKAKO BABESA.—115. Merkataritzako lehian izan beharreko leialtasuna eta Elkarlehia Desleialari buruzko 1991ko urtarrilaren 10eko Legea.—116. Elkarlehia desleialaren eraentzak duen eremu posi tiboa.—117. Elkarlehia desleialaren kontzeptua mugatzea.—118. Elkarlehia desleialaren ondoriozko

103

akzioak.—IV. ELKARLEHIA ASKEAREN DEFENTSA.— 119. Elkarlehia askatasuna eta horren mugapenak.— 120. Elkarlehia murrizten duten egineren debe kua.—121. Akordio eta eginera murrizgarri nahiz abusuzkoak. A) Debekatutako jokabideak.—122. B) Baimenpeko jokabide ak.—123. Zehapenak.—124. Baterakuntza ekonomikoen kontro la.—125. Elkarlehia defendatzeko organoak.—126. Elkarlehia Defendatzeko Zerbitzua.—127. Elkarlehia Defendatzeko Auzi tegia ....................................................................................... BIGARREN ZATIA

ENPRESARIOAREN ESTATUTU JURIDIKOA LEHENENGO ATALA

BANAKAKO ENPRESARIOA § IX. BANAKAKO ENPRESARIOA I. PRINTZIPIO OROKORRAK.—128. Kontzeptua.—129. Enpresario izateko gaitasuna.—130. Porrot eginaren ezgaitasuna.—131. De bekuak.—II. PERTSONA EZKONDUAK MERKATARITZAN JARDU TEA.—132.

Gaitasuna.—133. Ezkontideen merkataritzako trafi koak ondarearen gainean dituen ondorioak.—134. A) Bakarreko ondasunen xedakortasuna eta lotura.—135. B) Merkataritza ko jardueren ondorioz eskuratzen diren ondasunen xedakorta suna eta lotura.—136. C) Ondasun erkideen xedakortasuna eta lotura.—137. Ezkontzako itunak.—III. ENPRESARIO ATZERRITA RRA.—138. Enpresario atzerritarraren estatutu

133

juridikoa.—139. Nazioarteko merkataritza tratatuak ............

155

BIGARREN ATALA

SOZIETATE ENPRESARIOA § X. MERKATARITZAKO SOZIETATEA I. OHARBIDE OROKORRAK.—140. Sozietate enpresarioak gero eta garrantzi handiagoa izatea.— 141. Merkataritzako sozietatearen kontzeptua.—142. Sozietatea eta elkartea.—143. Sozietatea, Zu zenbide positiboaren arabera.—II. SOZIETATEAREN ALDE TZA: KONTRATU

ETA

ERAKUNDE

BIKOI ALDEA.—144.

Negozio juridiko eratzailea.—145. Sozietate kontratuaren ezaugarriak.—146. Oi narrizko osagaiak.—147. Kontratuaren izaera bereziak dakartzan ondorioak.—148. Kontratua eta nortasun juridikoa.—III. ERA KETAREN FORMALITATEAK.—149. Eskritura egiletsi eta Erregis troan inskribatzea.—150. Sozietate irregular izenekoa.—IV. MERKATARITZAKO SOZIETATEEN TIPOLOGIA.—151. Sozietate motak.—152. Sozietate mota desberdinak izateko arrazoi ekono mikoak.—153. Merkataritzako forma duten sozietate zibilak.—V. SOZIETATE ATZERRITARRAK.—154. Sozietateen naziokota suna zehazteko irizpidea.—155. Sozietate atzerritarren eraentza juridikoa.—156. Atzerriko partaidetza duten sozietateak ................................................. § XI. SOZIETATE KOLEKTIBOA I. ARAZO 158.

OROKORRAK.—157.

Jatorri historikoa.— Defini

165

zioa eta ezaugarriak.—159. Betekizun formalak eta eskrituraren edukia.—II. SOZIETATEAREN BARNE Barne bizi BIZITZA.—160. tzarekin lotutako gaiak.—161. Bazkidearen betebeharrak.—162. Bazkidearen eskubideak: a) Sozietatearen kudeaketan parte har tzeko eskubidea.—163. b) Informazio eskubidea.— 164. c) Iraba zietan eta likidazioaren osteko ondarean parte hartzeko eskubi dea.—165. Industri bazkideentzat ezarritako arau bereziak.—166. Sozietate partaidetzen eskualdaketa.—167. Sozietate eskri turaren aldaketa.—III. ADMINISTRAZIO As ANTOLAKETA.—168. katasun eraentza.—169. Administratzeko modua, kontratuan ezer adierazten ez bada.—170. Administrazioa zenbait bazkide ren esku egotea modu solidarioan.—171. Administrazioa zenbait bazkideren esku egotea modu mankomunatuan.—172. Adminis trazioa bazkide bakarraren esku egotea.—173. Administrazioa sozietatetik kanpoko bazkide baten edo gehiagoren esku ego tea.—174. Administratzaileen izaera juridikoa.—175. Adminis tratzaileen ahalmenak eta erantzukizuna.—IV. SOZIETATEAREN KANPO BIZITZA.—176. Baltzu edo sozietatearen izena.—177. Sozietatearen ordezkaritza.—178. Erantzukizuna, sozietatearen hartzekodunei begira.—V. SOZIETATEAREN TRANSFORMAZIOA. —179. Kontzeptua.—180. Lege betekizunak.—181. Transfor mazioaren ondoreak.—VI. KONTRATUAREN ZATIKAKO HUTSAL KETA.—182.

Legeak ezarritako hutsalketa kasuak.— 183. Ondoreak.—VII. SOZIETATEAREN DESEGITE ETA LIKIDAZIOA.—184. Desegitearen esangura.—185. Desegite kariak.—186. Dese

gitearen formalitateak.—187. Likidazioaren irekiera eta horren ondoreak.—188. Likidatzaileak.—189. Sozietate hartzekoaren zatiketa.—190. Sozietatea azkentzea ...............................................................................

187

§ XII. KOMANDITAKO SOZIETATEA I. OHARBIDE OROKORRAK.—191. Jatorri historikoa.— 192. Defi nizioa.—193. Ezaugarriak.—194. Sozietatea eratzeko lege bete kizunak.—II. SOZIETATEAREN BARNE BIZITZA.—195. Bazkide kolektiboen estatutu juridikoa.—196. Bazkide komanditarioen estatutu juridikoa: A) Betebeharrak.—197. B) Eskubideak.—198. Sozietate partaidetzen eskualdaketa.—199. Sozietate eskri turaren aldaketa.—III. ADMINISTRAZIO Bazkide komanditarioak ANTOLAKETA.—200. sozietate kudeaketatik kanpo uztea.—201. Sozietate kolektiboaren arauetara egindako igorpena.—IV. SOZIETATEAREN KANPO BIZITZA.—202. Baltzu edo sozietatearen izena.—203. Sozietatearen ordezkaritza.—204. Erantzukizuna, sozietatearen hartzekodunei begira.—V. SOZIETATEAREN TRANS FORMAZIOA, ZATIKAKO HUTSALKETA ETA Transformazioa.—206. DESEGITEA.—205. Kontratuaren zatikako hutsalketa.—207. Desegitea eta likidazioa.—VI. KOMANDITAKO SOZIETATE AK ZIODUNA.—208. Aurretiazko oharbideak.—209. Lege eraentza berriak dakartzan zailtasunak.—210. Sozietatearen definizioa. —211. Sozietatearen eraketa.—212. Sozietatearen organoak.—213. Sozietatearen estatutuen aldaketa.— 214. Sozietatearen de segitea .................................................................................... § XIII. SOZIETATE ANONIMOA: OINARRIZKO PRINTZIPIOAK

211

I. KONTZEPTUA ETA EZAUGARRIAK.—215. Sozietate anonimoa ren jatorria eta bilakaera.—216. Indarreko lege eraentza.—217. Sozietate anonimoaren garrantzia.— 218. Kontzeptua eta ezau garriak.—219. Merkataritzako izaera.—220. Sozietatearen izen dazioa.—221. Sozietatearen xedea.—II. SOZIETATEAREN KAPI TALA.—222. Sozietatearen kapitala eta ondarea.— 223. Kapitala arautzen duten printzipioak.—224. Kapitala babesteko lege neu rriak.—225. Kapitala akzioetan banatzea.—III. NORTASUN JURI DIKOA.—226. Publizitatea eta nortasuna ............................... § XIV. SOZIETATE ANONIMOAREN ERAKETA I. ERATZE EGINTZA.—227. Eratze sistema bikoitza.— 228. A) Al di bereko edo hitzarmen bidezko eraketa.—229. Eratzailearen erakundea.—230. Eratzaileen betebeharrak eta erantzukizuna.—231. Eratzaileen abantaila bereziak.—232. Sozietatea eratzeko betekizun formalak: eskritura eta Erregistroko inskripzioa.—233. Eskrituraren eta estatutuen edukia.—234. «Isilpeko itun» izene koak.—235. Sozietatea Erregistroan ez inskribatzeak dakartzan ondoreak.—236. Sozietatea Erregistroan inskribatu aurretik egindako kontratuen eraentza.— 237. B) Ondoz ondoko erake ta.—238. Eratze eskritura.—239. Inskripzio ezaren ondoreak.—240. Sustatzailearen erakunde juridikoa.—241. Sustatzaileen erantzukizuna.—II. KAPITALAREN ORDAINKETA.—242. Sozietate ekarpenen eraentza.—243. Diruzkoak ez diren ekarpenen eta kostu bidezko eskuraketen balorazioa.—III. SOZIETATEAREN DEUSEZTASUNA.—

225

244. Deuseztasun kariak.—245. Deuseztasun adierazpenaren ondoreak ....................................................... § XV. AKZIOA OROKORREAN 1. AKZIOA, KAPITALAREN ZATI GISA.—246. Akzioaren balioa.—247. Balio izendatua berbera izatea.—248. Akzioen jaulkipen tasa.—II. AKZIOAK Oharbide oroko DOKUMENTATZEA.—249. rrak.—250. Akzioa «negozia daitekeen balore higikor» gisa.—251. A) Akziotitulua: ezaugarriak.— 252. Eramailearentzako ak zioak eta akzio izendunak.—253. Akziotituluan nahitaez jaso beharreko aipamenak.—254. Gozatze edo lupertze bonuak.—255. Tituluak truke bidez ordeztea.—256. B) Akzioak kontuko idaztoharren bidez adierazteko sistema.—257. Akzio kotizako rrak kontuko idaztoharretan adieraztea nahitaez.— 258. Kontuko idaztoharren bidez adierazitako akzioen ezaugarriak aldatzea.—III. AKZIOA, BAZKIDE Baz IZAERAREN ADIERAZLE GISA.—259. kide izaera eta akzioaren titulartasuna.—260. A) Akziodun izae rak dakartzan eskubideak.—261. Akzioek eskubide berberak izateko printzipioa haustea.—262. Akzio arruntak eta pribilejia tuak.—263. Pribilejioen izaera.—264. Boto anitzeko akzioen de bekua.—265. B) Sozietate irabazietan parte hartzeko eskubi dea.—266. C) Likidazioaren osteko ondarean parte hartzeko eskubidea.—267. D) Akzio berriak eta akzio bihur daitezkeen obligazioak lehenespenez harpidetzeko eskubidea.—268. Lehe nespenez harpidetzeko eskubidea baztertzea.—269. E) Batza orokorrera joan eta botoa emateko eskubidea.—270. «Botorik gabeko akzio» izenekoak.—271. Botorik gabeko akzioen esku bideak.—272. F) Bazkidearen betebeharra, ordaindu

241

gabeko kapitala sozietatera ekartzekoa.—273. Dibidendu pasiboak or daintzeko betebeharra ez betetzeak dakartzan ondoreak.—274. Dibidendu pasiboak ordaintzeko betebeharra duten pertsonak.—275. G) Prestazio erantsiak ................................................................................. § XVI. AKZIOA NEGOZIO JURIDIKOEN OBJEKTU GISA I. AKZIOEN ZIRKULAZIOA.—276. Akzioaren eskualdakortasu na.—277. Tituluen bidez adierazitako akzioen zirkulazioa.—278. Kontuko idaztoharren bidez adierazitako akzioen zirkula zioa.—279. Akzioen eskualdakortasun askeari ezarritako murriz ketak.—II. SOZIETATEAK BERE AKZIOAK ESKURATZEA ETA TZEKO

Oharbide orokorrak.—281. Sozietateak bere akzioak eskuratzea jatorriz.—282. Sozietateak bere akzioak eskuratzea modu eratorrian.—283. Sozietateak bere akzioak edota sozietate nagusiaren akzioak eskuratzen dituene an, akzio horiek eratortzen dituzten eskubideak.— 284. Finantza laguntzak emateko debekua, gainontzekoak sozietatearen beraren akzioak eskuratu nahi dituenean.—285. Sozietateak bere akzioak onartzea, bahi edo berme moduan.—286. Sozietateek elkarreki ko partaidetzak izatea.—287. Elkarrekiko partaidetza zeharkako ak.—288. Sozietateen arteko alde bakarreko partaidetzak.—III. JABEKIDETZA ETA AKZIOEN GAINEKO ESKUBIDE ERREALAK.—289. Akzioaren jabekidetza.—290. Akzioen gain eskubide erreal mugatuak eratzea.—291. Akzioen gaineko gozamena.—292. Go zamenaren edukia.—293. Gozamendunaren eta jabe soilaren ar NEGOZIOAK

EGITEA.—280.

259

teko harremanak.—294. Akzio berriak jaulki eta kapitala gehi tzeak akzioen gaineko gozamenaren inguruan duen eragina.—295. Akzio askagabeen gaineko gozamena.—296. Akzioen gai neko bahia eta enbargoa.—297. Kontuko idaztoharren bidez adierazitako akzioen bahia ........................................... § XVII. SOZIETATE ANONIMOAREN ORGANOAK: I. AKZIODUNEN BATZA OROKORRA 298. Sozietate organoen kontzeptua eta motak.—I. AKZIODUNEN BATZA OROKORRA.—299. Akziodunen batza orokorra, sozietate aren organo eztabaidatzaile gisa.—300. Batzaren eskumenak.—301. Batza motak.—302. Batza orokor arrunta.—303. Aparteko batza.—304. Batzarako deialdiaren betekizunak.—305. Epaile ak batzarako deialdia egitea.—306. Batza unibertsala.—307. Ba tzen eraketa eta luzamendua.—308. Erabaki jakin batzuk hartze ko beharrezkoak diren quoruma eta gehiengo berezia.—309. Batza orokorretara joatea.—310. Batzaren eztabaidak eta infor mazio eskubidea.—311. Botoa ematea.—312. Boto eskubidea egikaritzearen inguruko itun pribatuak. Akziodunen sindikatuak. —313. Boto eskubidea ordezkariaren bidez egikaritzea.—314. Sozietatearen erabakiak.—315. Batzaren akta.—316. Sozietatea ren erabakiak aurkaratzea.—317. Erabaki deusezak eta deusez takorrak.—318. Erabakiak aurkaratzeko legebideztaketa duten pertsonak.—319. Aurkarapen akzioen iraungitasuna eta preskrip zioa.—320. Aurkarapenaren ondoreak.—321.

283

Auzibidezko arau ak eta epaien inskripzioa Erregistroan ................................... § XVIII. SOZIETATE ANONIMOAREN ORGANOAK:

303

II. ADMINISTRATZAILEAK 322. Administrazio eta ordezkaritza organoa.—323. Admi nistratzaileen izaera juridikoa.—324. Administratzaile izateko gaitasuna.—325. Administratzaileen izendapena.—326. Admi nistratzaileak kargutik banantzea.—327. Administratzaileen or dainsaria.—328. Administratzaileen ordezkaritza eginkizuna.—329. Administrazio kontseilua. Antolaketa eta jardunbidea.—330. Kontseiluaren berriztapena.—331. Kontseiluaren kontseilari eskuordeak eta batzorde betearazleak.—332. Administratzaile en erantzukizuna.—333. Erantzukizuna eskatzeko sozietate ak zioa.—334. Erantzukizuna eskatzeko banakako akzioa.—335. Administrazio kontseiluaren erabakiak aurkaratzea.—336. Zu zendarikudeatzailea.—337. Langileek sozietate bizitzan parte hartzea.—338. Epaileak agindutako administrazioa........................................................................ § XIX. SOZIETATEAREN URTEKO KONTUAK ETA SOZIETATE EKITALDIAREN ITXIERA

339. Aurretiazko oharbide orokorrak.—340. Sozietate anoni moaren urteko kontuak.—341. Balantzea eta horren lege egitu ra.—342. Balantze laburtua.—343. Galerairabazien kontua.—344. Urteko kontuak baloratzeko arauak.— 345. Kontuen azalpen oroitidazkia.—346. Kudeaketa txostena.—347. Kontuen begiz

325

tapena.—348. Auditoreen eginkizuna.—349. Kontuen berrikus pena egiteko lege betebeharrik ez duten sozietateak.—350. Urteko kontuak batza orokorraren jakinaren menpe uztea.—351. Ekitaldiaren emaitza erabiltzea: erreserbak eratu eta etekinak ba natzea.—352. «Konturako» dibidendu izenekoak.— 353. Merka taritzako Erregistroan urteko kontuak gordailatzea.— 354. Urteko kontuen publizitatea eta argitalpena .................. § XX. SOZIETATE ESTATUTUEN ALDARAZPENA I. ESTATUTUEN ALDARAZPENA OROKORREAN.—355. Estatutuak aldarazteko ahalmena duen sozietate organoa.—356. Forma eta publizitatearen inguruko betekizunak.—357. Estatutuen aldaraz pena, ukitutako akziodunen adostasuna beharrezkoa denean.—358. Akzio mota bati kalte egiten dion aldarazpena.—359. Akzio izendunen eskualdakortasunari egindako aldarazpenak.—360. Sozietatearen xedea ordeztea. Akziodunaren banantze eskubi dea.—361. Estatutuak aldaraztea, sozietatearen egoitza aldatzea dena.—II. KAPITALA GEHITZEA.— 362. Kontzeptua eta betekizu nak.—363. Kapital gehikuntzaren modalitateak.— 364. Kapitala gehitzea, diruzko ekarpenen bidez.— 365. Kapitala gehitzea, di ruzkoak ez diren ekarpenen bidez.—366. Kapitala gehitzea, erreserben pentzuan.—367. Kapitala gehitzea, kredituen konpen tsazioaren bidez.—368. Kapitala gehitzea, obligazioak akzio bi hurtuz.—369. Kapitala gehitzea, akzioen harpidetza publikoaren bidez.—370. Kapitala gehitzea, batza orokorrak egindako esku ordetzaren bidez.—371. Erabakitako kapital

345

gehikuntza oso osorik ez harpidetzea.—372. Kapitala gehitzeko erabakia betearaztea.—III. KAPITALA URRITZEA.— 373. Lege sistemaren gidalerroak.—374. Kapitala urritzeko ekonomiafinantzazko arrazoiak.—375. Urripenaren formalitate eta betekizunak.—376. Kapitalaren «benetako» urripena, eta sozietatearen hartzekodu nek urripen horren aurka jotzeko duten eskubidea.— 377. Zein kasutan ezin duten egikaritu hartzekodunek aurkajartze eskubi dea.—378. Kapitalaren urripen «izendatua».—379. Kapitala eze rezera urritzea edo legeak ezarritako gutxieneko kopurutik be hera urritzea.—380. Kapitala urritzea, sozietateak bere akzioak eskuratzearen ondorioz.....................................

359

§ XXI.SOZIETATE ANONIMOAREN TRANSFORMAZIOA 381. Oharbide orokorrak.—382. Transformazioaren betekizu nak.—383. Nortasun juridikoak indarrean irautea.— 384. Trans formazioa eta bazkideen eskubideak.—385. Transformazioaren ondoreak, bazkideen erantzukizunari begira.—386. Sozietate anonimoa sozietate kolektibo edo komanditako sozietate bihur tzea.—387. Sozietate anonimoa erantzukizun mugatuko sozietate bihurtzea.—388. Sozietate kolektiboa, komanditakoa zein eran tzukizun mugatukoa sozietate anonimo bihurtzea.— 389. Mer kataritzakoak ez diren sozietateen transformazioa ................ § XXII. SOZIETATE ANONIMOAREN ETA BESTE SOZIETATE BATZUEN ARTEKO BATEGITEA

379

390. Oharbide orokorrak.—391. Bategitearen eta horren antze ko beste erakunde batzuen arteko desberdintasunak.—392. Le gearen aplikazio eremua.—393. Bategite prozedurak.—394. Bategitearen lege baldintzak.— 395. A) Sozietateen bat desegi tea.—396. B) Desegindako sozietateen ondareak batera eskual datzea.—397. C) Azkendutako sozietateen bazkideak sozietate anonimo berrian edo irenslean sartzea.— 398. Bategite prozedu raren fase edo epealdiak.—399. Bategite proiektua.— 400. Bat egite proiektuari buruz adituek egindako txostena.— 401. Bategite balantzea.—402. Batza orokorrak eta bategite eraba kia.—403. Bategitea betearazteko fasea.—404. Hartzekodunen aurkajartze eskubidea.—405. Bategitea deuseztatzeko akzioa.—406. Bategite laburtuak ........

387

§ XXIII. SOZIETATE ANONIMOEN ZATIKETA 407. Aurretiazko oharbideak.—408. Zatiketa kontzeptuaren alde bikoitza.—409. Lege baldintzak.—410. Berezko zatiketaren be rezitasunak.—411. Zatiketa partzialaren edo berezkoa ez den za tiketaren berezitasunak.—412. Zatiketaren faseak.— 413. Zati ketaren formalitateak.—414. Hartzekodunen babesa.—415. Zatiketaren deuseztasuna ............................... § XXIV. SOZIETATE ANONIMOA DESEGITEA 416. Desegite kariak.—417. Legean nahiz estatutuetan jasotzen ez diren desegite karien

401

onartezintasuna.—418. Sozietatea dese gitea, batza orokorrak hartutako erabakiaren ondorioz.—419. Sozietatea desegitea, estatutuetan ezarritako epemuga heltzearen ondorioz.—420. Sozietatea desegitea, bere enpresa edo xedea amaitzearen ondorioz.—421. Sozietatea desegitea, horrek ezin duelako bere helburua bete edota ezin diolako bere jardunbideari eutsi.—422. Sozietatea desegitea, galeren ondorioz.—423. So zietatea desegitea, kapitala legeak ezarritako gutxieneko kopu tik behera urritzearen ondorioz.—424. Sozietatea desegitea, bategitearen edo zatiketa osoaren ondorioz.—425. Sozietatea desegitea, horrek porrot egitearen ondorioz.—426. Desegite kariak aplikatzeko modua.—427. Desegindako sozietateak bere nortasunari eustea.—428. Desegitearen ondoreak.—429. Dese gindako sozietateak bere bizitza aktiboa berreskuratzeko aukera izatea.—430. Sozietateak nahitaez irautea ...................................................................... § XXV. SOZIETATE ANONIMOAREN LIKIDAZIOA 431. Likidazioaren kontzeptua.—432. Likidatzaileen erakunde juridikoa.—433. Izendapena.—434. Likidatzaileen kopurua.—435. Likidatzaileen eginkizunak orokorrean.—436. A) Inben tarioa eta hasierako balantzea egitea.—437. B) Kontabilitatea eraman eta zaintzea.—438. C) Ondarea artatzea.—439. D) Gau zatzeke dauden merkataritzako eragiketak egitea.— 440. E) Era giketa berriak gauzatzea.—441. F) Sozietatearen ondasunak besterentzea.—442. G) Kredituak kobratzea.—443. H) Dibiden du pasiboen ordainarazpena.—444. I) Transakzio eta konpromi soak ituntzea.—445. J) Hartzekodun eta bazkideei

407

ordaintzea.—446. K) Sozietatearen ordezkaritza.— 447. Likidazioaren aldiz kako publizitatea.—448. Likidazioaren kontuhartzea.—449. Az ken balantzea eta banaketa proiektua.—450. Banaketa egiteko unea eta modua.—451. Galeren banaketa.— 452. Sozietatearen kaudimengabezia.—453. Likidatzaileen erantzukizuna.—454. Sozietatea azkentzea ...............................................................................

417

§ XXVI. SOZIETATE ANONIMO BEREZIAK 455. Aurretiazko oharbideak.—456. A) Ondasun higikorretako inbertsio sozietateak: kontzeptua.— 457. B) Ondasun higikorreta ko inbertsio sozietateak, horiek kapital aldakorra dutenean.—458. C) Inbertsio fondoen sozietate kudeatzaileak.—459. D) On dasun higiezinetako inbertsio sozietate eta fondoak.— 460. E) Diru merkatuko sozietate bitartekariak.—461. F) Kapital arrisku ko erakundeak.—462. G) Aseguru sozietateak.—463. H) Pentsio fondoen sozietate kudeatzaileak.—464. I) Ekonomia mistodun sozietateak.—465. J) Estatu sozietateak.—466. K) Udal nahiz probintzi sozietateak.—467. L) Lan sozietateak.—468. M) Kirol sozietate anonimoak ..................................................... § XXVII. ERANTZUKIZUN MUGATUKO SOZIETATEA: OINARRIZKO PRINTZIPIOAK ETA XEDAPEN OROKORRAK

469. Lege eraentzaren bilakaera.—470. Indarreko legearen oina rriak.—471. Sozietatearen ikuspegi juridikoa.—472. Sozietatea ren merkataritzako izaera.—473. Sozietatearen izendazioa.—474. Sozietatearen xedea.—475. Naziokotasuna eta egoitza.

431

—476. Sozietatearen kapitala.—477. Sozietate partaidetzak.—478. Sozietatearen sukurtsalak.—479. Kreditu nahiz finantzazko lege debekuak..............................

449

§ XXVIII. ERANTZUKIZUN MUGATUKO SOZIETATEAREN ERAKETA 480. Sozietatearen eraketa.—481. Eratze bidean dagoen sozie tatearen eta inskribatu gabeko sozietatearen eraentza.—482. Eskrituraren eta estatutuen edukia.— 483. Sozietate eragiketen hasiera eta sozietatearen iraupena.—484. Sozietate ekarpenen le ge eraentza.—485. Diruzkoak ez diren ekarpenen benetakota sun eta balorazioaren ondoriozko erantzukizuna.— 486. Prestazio erantsiak.—487. Sozietatearen deuseztasuna eta horren ondo reak ........................................................................................ § XXIX. SOZIETATE PARTAIDETZEN ERAENTZA 488. Sozietate partaidetza: horren eta akzioaren arteko antze kotasun eta desberdintasunak.—489. Sozietate partaidetza, kapi talaren zati gisa.—490. Sozietate partaidetza, eskubideen multzo gisa.—491. Sozietate partaidetzak dokumentatzea. Bazkideen liburuerregistroa.—492. Sozietate partaidetzen eskualdakortasu na.—493. Sozietate partaidetzak eskualdatzea, borondatezko inter vivos egintzen bidez.—494. Sozietate partaidetzak mortis causa eskualdatzea.— 495. Derrigorrezko eskualdaketaren eraen tza.—496. Azken xedapen orokorrak.—497. Sozietateak bere partaidetzak eskuratzea jatorriz.— 498. Sozietateak bere partai detzak eskuratzea modu eratorrian.—499. Sozietateek elkarreki

463

ko partaidetzak izatea.—500. Zehapen eraentza.— 501. Sozietate partaidetzen gaineko eskubide errealak .........

473

§ XXX. SOZIETATEAREN ORGANOAK: I. BAZKIDEEN BATZA OROKORRA 502. Sozietate organoen kontzeptua eta motak.—503. Bazkideen batza orokorra.—504. Batzaren eskumenak.—505. Batzarako deialdia.—506. Deialdiaren formalitateak eta edukia.—507. Batza unibertsala.—508. Batza egiteko lekua.—509. Batzaren eraketa.—510. Gehiengoaren printzipioa.— 511. Batzara joan eta bertan ordezkatua izateko eskubidea.—512. Bazkidearen infor mazio eskubidea.—513. Interesen arteko gatazkak.— 514. Ba tzaren akta.—515. Batza orokorraren erabakiak aurkaratzea ............................................................................. § XXXI. SOZIETATEAREN ORGANOAK: II. ADMINISTRATZAILEAK 516. Administrazio eta ordezkaritza organoa.—517. Adminis trazioa antolatzeko moduak.—518. Administratzeko modua au keratzea.—519. Administratzaileen izendapena.— 520. Admi nistratzaile izateko gaitasuna.—521. Ordezko administratzaileen izendapena.—522. Administratzaile karguaren iraupena eta egi karitza.—523. Elkarlehian aritzeko debekua.—524. Adminis tratzaileen ordainsaria.—525. Administratzailearen ordezkaritza ahalordea.—526. Administratzaileen

485

erantzukizuna.—527. Ad ministratzaileek zerbitzuak ematea.—528. Administratzaileak kargutik banantzea.—529. Administrazio kontseiluaren erabaki ak aurkaratzea.—530. Sozietateari egin beharreko jakinarazpe nak .........................................................................................

495

§ XXXII. ESTATUTUEN ALDARAZPENA: SOZIETATEAREN KAPITALA GEHITU ETA URRITZEA

531. Forma eta publizitatearen inguruko betekizun orokorrak.—532. Kasu bereziak.—533. Kapitala gehitzea: kontzeptua eta be tekizunak.—534. Kapital gehikuntzaren modalitateak.—535. Ka pitala gehitzearen inguruko kasu bereziak.—536. Bazkideak duen eskubidea sozietate partaidetza berriak lehenespenez bere reganatzeko.—537. Bazkideak lehenespenez bereganatzeko duen eskubidea eskualdatzea.—538. Bazkideak lehenespenez berega natzeko duen eskubidea baztertzea.—539. Gehikuntza osaga bea.—540. Kapital gehikuntza Erregistroan inskribatzea.—541. Sozietatearen kapitala urritzea. Oharbide orokorrak.—542. Kapi tala urritzea, ekarpenak itzultzearen bitartez.—543. Kapitala urritzea, galerak konpentsatzeko.—544. Kapitala aldi berean ge hitu eta urritzea ......................................................................

503

§ XXXIII. URTEKO KONTUAK 545. Oharbide orokorrak.—546. Dibidenduen banaketa.—547. Bazkideak kontabilitatea aztertzeko duen eskubidea ......................................................................

513

§ XXXIV. ERANTZUKIZUN MUGATUKO SOZIETATEAREN TRANSFORMAZIOA

548. Oharbide orokorrak.—549. Legeak jasotzen dituen transfor mazio kasuak.—550. Erantzukizun mugatuko sozietatea bestela ko sozietate mota bihurtzea.—551. Transformazioaren betekizun formalak.—552. Erantzukizun mugatuko sozietatea kooperatiba sozietate bihurtzea.—553. Transformaturiko sozietateak indarre an irautea.—554. Erantzukizun mugatuko sozietate ez direnak mota horretako sozietate bihurtzea.—555. Kooperatiba sozieta tea erantzukizun mugatuko sozietate bihurtzea.555. Kooperatiba sozietatea erantzukizun mugatuko sozietate bihurtzea .................................................................

515

§ XXXV. SOZIETATEEN ARTEKO BATEGITEA ETA SOZIETATEAREN ZATIKETA

556. Oharbide orokorrak.—557. Bategite eta zatiketaren lege eraentza........................................................

523

§ XXXVI. BAZKIDEAK SOZIETATETIK BANANDU ETA BAZTERTZEA 558. Bazkideak sozietatetik banantzea. Oharbide orokorrak.—559. Legeak jasotako banantze kariak.— 560. Banantze eskubi bidea egikaritzea.—561. Estatutuek jasotako banantze kariak.—562. Bazkideak sozietatetik baztertzea. Oharbide orokorrak.—563. Baztertze kariak.—564. Baztertze prozedura.—565. Sozie tatetik banandutako eta baztertutako bazkideen erantzukizuna .........................................................................

525

§ XXXVII. SOZIETATEA DESEGITEA 566. Oharbide orokorrak.—567. Desegitearen inguruko lege ka riak.—568. Sozietatea desegitea, estatutuetan ezarritako epemu ga heltzearen ondorioz.—569. Sozietatea desegitea, batza oroko rrak hartutako erabakiaren ondorioz.—570. Sozietatea desegitea, 104. artikuluaren c) idazatian jasotako karien ondorioz.—571. Sozietatea desegitea, galeren ondorioz.—572. Sozietatea desegi tea, kapitala legeak ezarritako gutxieneko kopurutik behera urri tzearen ondorioz.—573. Desegite kariak aplikatzeko modua.—574. Estatutu kariak.—575. Desegitearen ondoreak.—576. Dese gindako sozietatea berpiztea .................................................. § XXXVIII. SOZIETATEAREN LIKIDAZIOA ETA AZKENTZEA 577. Oharbide orokorrak.—578. Likidazio epealdia.—579. Liki datzailearen erakundea.—580. Likidatzaileen izendapena.—581. Epaileak izendatzea likidatzaileak.—582. Likidatzaileak kargutik banantzea.—583. Likidatzaileen eginkizun orokorra.—584. Li kidatzaileen ordezkaritza eginkizuna.—585. Likidazioaren era giketak.—586. Aktibo eta pasibo osoa lagatzea.— 587. Batza orokorrak likidazio eragiketak onestea: azken balantzea.—588. Batza orokorraren erabakiak aurkaratzea.—589. Likidazioan da goen sozietatearen kaudimengabezia.—590. Sozietatearen har tzekoa bazkideen artean banatzea: desegite kuota.—

533

591. Sozie tatearen azkentzeari buruzko eskritura publikoa.— 592. Gertatze bidezko aktiboa eta pasiboa ............................

539

§ XXXIX. PERTSONA BAKARREKO ERANTZUKIZUN MUGATUKO SOZIETATEA

593. Pertsona bakarreko sozietatea: oharbide orokorrak eta au rrekariak.—594. Pertsona bakarreko sozietate motak.—595. Per tsona bakarreko sozietateei buruzko publizitatea.— 596. Bazkide bakarraren erabakiak.—597. Bazkide bakarrak pertsona bakarre ko sozietatearekin kontratatzea.............................................. § XL. OINARRI MUTUALISTAKO SOZIETATEAK 598. Oharbide orokorrak.—I. ASEGURUETAKO MUTUA KONPAI NIAK.—599. Kontzeptua eta motak.—600. Eraketa eta eraentza juridikoa.—II. KOOPERATIBA SOZIETATEAK.—601. Kooperati ben kontzeptua, ezaugarriak eta motak.—602. Sozietatearen era keta.—603. Bazkideak eta pertsona elkartuak.—604. Sozieta tearen organoak.—605. Ekonomi eraentza.—606. Bategitea eta zatiketa.—607. Desegitea eta likidazioa.—III. ELKARREKIKO BERME SOZIETATEAK.—608. Oharbide orokorrak.—609. Ezau garriak.—610. Sozietatearen eraketa.—611. Sozietate partaide tzen eraentza.—612. Barne antolaketa.—613. Hornikuntza teknikoen fondoa.—614. Birfidantzamendu sozietateak ...............................................

551

559

§ XLI. OBLIGAZIOEN JAULKIPENA I. PRINTZIPIO OROKORRAK.—615. Obligazioak, sozietateak oro korrean finantzatzeko bide gisa.—616. Obligazioen kontzeptua eta motak.—617. Obligaziotituluaren betekizun eta ezauga rriak.—618. Obligazioak akzioarekin eta beste zenbait erakun derekin dituen desberdintasunak.—619. Obligazioak kontuko idaztoharren bidez adieraztea.—II. SOZIETATE ANONIMOEK EGIN DAKO JAULKIPENAK.—620. Obligazioak jaulkitzeko gehieneko muga.—621. Obligazioak jaulkitzeko organo eskuduna.—622. Obligazioak jaulkitzeko baldintzak.—623. Jaulkipen kontra tua.—624. Jaulkipenaren formalitateak.—625. Jaulkipenaren bermeak.—626. Obligaziodunen sindikatuaren eraketa eta izae ra.—627. Sindikatuaren antolaketa eta araudia.—628. Komisa rioaren izaera eta ahalmenak.—629. Obligaziodunen biltzar orokorra eta horren ahalmenak.—630. Biltzarrerako deialdia eta haren jardunbidea.—631. Obligaziodunaren eskubideak, sozieta te jaulkitzaileari begira.—632. Obligazioak jasotzea.—633. Ber meak kitatzea.—III. AKZIO BIHUR DAITEZKEEN Akzio bihur daitezkeen OBLIGAZIOAK.—634. obligazioen lege eraentza berezia. —635. Akzio bihur daitezkeen obligazioak, eta obligazio nahiz akzioak lehenespenez harpidetzeko eskubidea.—IV. BESTE PER TSONA JURIDIKO BATZUEK EGINDAKO JAULKIPENAK.— 636. Lege eraentza.—637. Jaulkipenaren baldintza eta formalitateak.—638. Obligaziotituluaren betekizun eta ezaugarriak.—639. Obliga ziodunen sindikatuaren eraketa eta eraentza ......................... § XLII. SOZIETATE BATASUNAK

579

I. SOZIETATE BATASUNEN TIPOLOGIA OROKORREAN.— 640. Kapi tal baterakuntzen arrazoi ekonomikoak.—641. Batasun moduak edo formak.—642. Kontratu bidezko batasunak. Kartela edo sin dikatua.—643. Kontratu bidezkoak ez diren batasunak. Holding sozietatea.—644. Baturiko sozietateen artean erantzukizuna ko munikatzeko arazoa.—II. SOZIETATE ELKARTZEAK ESPAINIAKO ZUZENBIDEAN.—645. Oharbide orokorrak.—646. Sozietate bata sunak eta monopolioen aurkako legeria.—647. Enpresen aldi ba terako batasunak.—648. Interes ekonomikodun elkartzeak.—649. Kontratu bidezkoak ez diren sozietate taldeen kontu batera tuak ........................................................................................

601

§ XLIII. PARTAIDETZA KONTUEN ELKARTEA 650. Partaidetza kontuaren kontzeptua, eta horrek sozietatearekin dituen desberdintasunak.—651. Forma askatasuna.—652. Kon tuaren barne ondoreak eta gainontzekoekin harremanak izatea.—653. Kontua azkentzea ........................ HIRUGARREN ZATIA

ENPRESA TRAFIKOAREN TRESNA JURIDIKOAK LEHENENGO ATALA

MERKATARITZAKO KONTRATAZIOA § XLIV. MERKATARITZAKO KONTRATUA OROKORREAN 654. Kontratua zirkulaziorako tresna gisa.—655.

615

Merkataritzako kontratu modernoaren fisonomia.— 656. Merkataritzako kon tratua enpresaren egintza gisa.—657. Forma.—658. Absenteen arteko kontratazioa.—659. Merkataritzako establezimendutik kanpo egindako kontratuak.—660. Kontratuaren froga.—661. Merkataritzako kontratuen interpretazioa orokorrean.—662. Era bereko kontratuen interpretazioa.—663. Merkataritzako kontra tuen ondoriozko betebeharren eraentza berezia.—664. Betebehar horien preskripzioa.—665. Kontratuen sailkapena .............................................................................. § XLV. SALEROSKETA KONTRATUA ETA HORREN ANTZEKOAK I. SALEROSKETA KONTRATUA OROKORREAN.—666. Ideia oroko rrak.—667. Merkataritzako izaera.—668. Kontratua burutzea.—669. Osagai errealak.—670. Salmentaren ondoreak. A) Saltzai learen betebeharrak.—671. B) Eroslearen betebeharrak.—672. C) Jabetza eta arriskuak eskualdatzea.—673. Kontratua azken tzea.—II. SALEROSKETA BEREZIAK.—674. Txikizkako Merkata ritzaren Antolamenduari buruzko Legeak tipifikaturiko salmenta bereziak.—675. Denda zein biltegietan egindako salerosketa.—676. Azoka nahiz merkatuetan egindako salerosketa.—677. La ginen araberako salerosketa.—678. Entsegu edo aprobarako sa lerosketa.—679. Eperako salerosketa.—680. «Etorkizuneko»en salerosketa.—681. Hiriz hiri egindako salerosketak.—682. Mer kataritzako establezimenduen salerosketa.—III. NAZIOARTEKO SALEROSKETA.—683. Oharbide orokorrak.—684. Legeria erabe rekotzailea.—685. Kontratutipoak eta salmenten baldintza oro

621

korrak.—IV.

SALEROSKETAREN ANTZEKO Zenbatespen kontratua.—687. Hornidura kontratua.—688. Tru kaketa.—689. Kredituen transferentzia .................................

KONTRATUAK.—686.

§ XLVI. BALORE MERKATUA ETA BURTSA KONTRATAZIOA I. BALORE MERKATUA.—690. Oharbide orokorrak.— 691. Lehe nengo eta bigarren mailako balore merkatuak.—692. Bigarren mailako balore merkatu ofizialetan egiten diren eragiketak.—693. Balore Merkatuko Nazio Batzordea.—II. BALORE BUR TSAK.—694. Burtsen antolaketa: A) Sozietate artezkariak, eta B) Burtsa sozietateak.—695. Baloreak Burtsan negoziatzea.—III. BALORE SOZIETATE ETA Kontzeptua eta era AGENTZIAK.—696. kundeen bereizketa. Jarduerak.—697. Eraketa eta administrazio eraentza.—IV. BALOREAK ESKURATU ETA SALTZEKO ESKAINTZA PUBLIKOAK.—698. Balore kotizakorrak eskuratzeko eskaintza publikoak.—699. Kotizaezinak izanda negozia daitezkeen balo reak saltzeko eskaintza publikoak.—700. Legearen menpeko era giketak.—V. JOKARAUAK. IKUSKAPEN ETA DIZIPLINA ERAEN TZA.—701.

Jokarauak.—702. Ikuskapen eraentza, eta zehapenak.—VI. BURTSA Burtsa kontra KONTRATAZIOA.—703. tua orokorrean.—704. Burtsa kontratazioaren garapena. Aplika daitekeen legeria.—705. Burtsen arteko lotura sistema.—706. Eragiketa motak.—707. Eskura egindako eragiketak.—708. Pre zioa ordaintzea.—709. Tituluak ematea.—710. Epera egindako eragiketak. Modalitateak.—711. Eragiketa bikoitza.—712. Balo reen Konpentsazio eta Likidaziorako Zerbitzua.—VII. AUKERA ETA ETORKIZUNEKOEN MERKATUA.—713.

urratzeak

635

Merkatu horiei buruz ko oharbide orokorrak ...........................................................

665

§ XLVII. GARRAIO KONTRATUA I. PRINTZIPIO OROKORRAK.—714. Aurretiazko oharbideak.—715. Kontzeptua eta ezaugarriak.—716. Motak.—II. GAUZEN GARRAIOA.—717. Kontratua burutzea.—718. Osagai pertsona lak: a) Eroalea.—719. Eroale aniztasuna.—720. b) Zamatzailea edo bidaltzailea.—721. c) Kontsignatarioa edo jasotzailea.—722. Garraio gutuna eta trenbide taloia.—723. Garraioaren pre zioa. Tarifak.—724. Kontratuaren edukia: a) Zamatzailearen eskubide eta betebeharrak.—725. b) Eroalearen eskubide eta be tebeharrak.—726. Eroalearen pribilejioa.—727. c) Kontsigna tarioaren eskubidea (kontura uztea) eta betebeharrak.—728. Garraiaturiko gauzen arriskua.— 729. Eroalearen erantzukizuna, galera nahiz matxuren ondorioz.—730. Atzerapenaren ondorioz ko erantzukizuna.—731. Eroaleen erantzukizuna, garraio konbi natuan.—732. Erantzukizun akzioen preskripzioa.— 733. Garraio arloko jurisdikzioa.—III. PERTSONEN Ezauga GARRAIOA.—734. rri bereziak.—735. Osagai pertsonalak eta formalak.—736. Kon tratuaren edukia.—IV. ENPRESAK EGINDAKO BESTE ZENBAIT OBRA KONTRATU.—737. Kontratu horien inguruko ideia oro korrak ..................................................................................... § XLVIII. KOMISIO KONTRATUA ETA ELKARLANERAKO BESTE KONTRATU BATZUK

I. KOMISIO

KONTRATUA.—738.

Kontzeptua.—739.

701

Komisioak beste erakunde juridiko batzuekin dituen antzekotasun eta des berdintasunak.—740. Komisioa eta ordezkaritza.— 741. Kontra tua burutzea.—742. Objektua.—II. KONTRATUAREN EDUKIA.—743. Komisiohartzailearen betebeharrak: a) Agindutakoaren be tepena.—744. b) Kontuak emateko betebeharra.— 745. c) Kon tralderdi gisa jarduteko debekua.—746. Berme ituna.—747. Komisioemailearen betebeharrak.—748. Komisiohartzailearen berme edo pribilejioa.—749. Komisioemailearen bermea.—750. Komisioa azkentzea.—751. Garraio komisioa.—III. EL KARLANERAKO BESTE KONTRATU BATZUK.—752. Bitartekaritza edo artekaritza kontratua.—753. Agentzi kontratua.—754. Pu blizitate kontratuak.—755. Argitaratze kontratua.— 756. Ikus entzunezko lanen gaineko kontratuak.—757. «Engineering» kontratuak eta teknologia transferitzeko kontratuak.—758. «Lea sing» edo finantza errentamenduko kontratuak.—759. «Facto ring» kontratuak.—760. Frankizia edo «franchising» kontratua ................................................................................ § XLIX. ASEGURU KONTRATUA (I) I. ASEGURU KONTRATUA OROKORREAN.—761. Asegurugintza.—762. Asegurugintza pribatua eta gizarte asegurugintza.—763. Asegurugintza pribatuaren lege eraentza.—764. Aseguru priba tuaren kontzeptua.—765. Aseguru kontratuaren ezaugarriak.—766. Aseguruaren forma: poliza.—767. Poliza flotatzaileak edo abonamendu polizak.—768. Aseguruaren beste agiri batzuk.—769. Osagai pertsonalak.—770. Karia eta arriskua.—771. Arris

721

ku aseguraezinak.—772. Arriskuaren deskripzioa.— 773. Osagai erreala: prima.—774. Aseguruaren objektua: interesa.—775. In teresaren balioa eta aseguraturiko kopurua: aseguru osoa, gaina segurua eta azpiasegurua.—776. Aseguru anizkoitza, aseguru bikoitza eta asegurukidetza.—777. Kontratuaren ondoreak: A) Hartzailearen betebeharrak.—778. B) Aseguratzailearen betebe harrak. Kaltearen ordaina ematea.—779. Kalteordaina finka tzea.—780. Ordaintzeko moduko kaltearen balorazioa.—781. Kalteordaina emateko betebeharraren betepena.—782. Betepe naren ondoreak ...................................................................... § L. ASEGURU KONTRATUA (II) II. ASEGURUAREN TIPOLOGIA.—783. Sailkapen irizpideak.—III. KALTEEN AURKAKO ASEGURUAK.— 784. Kontzeptua eta mo tak.—785. A) Suteen aurkako asegurua. Kontzeptua.—786. Ase guruaren estaldura.—787. Akuraren eta auzotarren errekurtsoa ren inguruko arriskuak estaltzea.—788. Aseguruaren iraupena, primaren ordainketa eta ezbeharraren likidazioa.—789. B) La purretaren aurkako asegurua. Kontzeptua.—790. C) Lurgaineko garraio asegurua. Kontzeptua.—791. Ezaugarri bereziak.—792. Kalteordaina ematea.— 793. Garraio aseguru bereziak.—794. D) Nekazaritzako aseguruak. Kontzeptua.—IV. ONDARE ASEGU RUAK.—795.

A) Erantzukizun zibileko asegurua. Kontzeptua.—796. Arriskuaren mugaketa.—797. Ezbeharraren unea.—798. Interesaren balioa eta aseguraturiko kopurua.—799. Asegurudu naren eginbeharrak.—800. Aseguratzailearen

749

betebeharrak.—801. B) Kreditu asegurua.—802. C) Lortu gabeko irabazien ase gurua.—803. D) Kauzio asegurua.—804. E) Defentsa juridikora ko asegurua.—805. F) Automobilen nahitaezko asegurua.—806. G) Ondareari buruzko beste aseguru batzuk.—V. PERTSONA ASE GURUAK.—807. Ideia orokorrak.—808. A) Bizitza asegurua. Kontzeptua.—809. Motak.—810. Poliza.— 811. Osagai pertso nalak.—812. Onuradunaren azterketa berezia.—813. Arriskua.—814. Prima.—815. Prima ez ordaintzea eta poliza urritzea.—816. Polizaren erreskatea.—817. Polizen gaineko aurrerakinak.— 818. Polizaren pignorazioa eta lagapena.—819. Aseguraturiko kopurua edo errenta ordaintzea.—820. B) Istripu asegurua. Kon tzeptua.—821. C) Gaixotasun asegurua. Kontzeptua.—VI. BE RRASEGURUA.—822. Kontzeptua eta eginkizun ekonomikoa.—823. Lege eraentza.—824. Berraseguru motak.—825. Kontra tuaren agiriak.—826. Arriskua eta interesa.—827. Kontratuaren ondoreak ..........................................................

771

§ LI. GORDAILU KONTRATUA 828. Kontzeptua eta merkataritzako izaera.—829. Kontratuaren ondoreak. A) Gordailuzainaren betebeharrak.—830. B) Gordailu gilearen betebeharrak.—831. Kontratua azkentzea.— 832. Gor dailu irregularra.—833. Biltegi nagusietan egindako gordailuak ..............................................................................

807

§ LII. MAILEGU KONTRATUA 834. Kontzeptua eta merkataritzako izaera.—835. Kontratuaren objektua.—836. Kontratuaren ondoreak.—837. Berandutza ko rrituak.—838. Efektu nahiz balore publikoak berme gisa erabilita egiten den mailegua .........................................

813

§ LIII. KONTU KORRONTEKO KONTRATUA 839. Kontzeptua.—840. Ezaugarriak.—841. Kontratuaren objek tua eta karia.—842. Antzeko erakundeetatik bereiztea.—843. Erremesak.—844. Kontratuaren ondoreak.—845. Kredituen ko rrituak.—846. Kontua itxi eta saldoa onestea.—847. Kontratua azkentzea .............................................................. § LIV. KREDITU MERKATUA ETA BANKU KONTRATUAK I. KREDITU MERKATUA.—848. Kreditu merkatua.— 849. Kreditu erakundeak.—850. A) Kreditu Ofizialeko Erakundea.—851. B) Bankuak: eginkizun ekonomikoa.—852. Espainiako banku siste maren oinarriak.—853. Espainiako Bankua.—854. Merkataritza ko banka. A) Lanbide horretarako sarrera eta kontrola.—855. B) Zehapen eraentza.—856. C) Banku krisien tratamendua.—857. Aurrezki kutxak.—858. Kreditu kooperatibak.—859. Posta Ku txa.—860. Bankuak ez diren beste zenbait kredituerakunde.—861. Kredituko finantza establezimenduak.—II. BANKU KONTRA TUAK OROKORREAN.—862. Ezaugarriak.—863. Banku kontratu en sailkapena.—III. KREDITU IREKIERA ARRUNTA.— 864. Kon

819

tzeptua.—865. Ezaugarriak.—866. Izaera.—867. Kontratuaren ondoreak.—868. Kreditua irekitzea kontu korrontean.—869. Bermedun kreditua irekitzea.—870. Kontratuaren amaiera eta kontuaren likidazioa.—IV. BEREZKOA EZ DEN EDO GAINONTZE KOEN MESEDETAN IREKITZEN DEN KREDITUA.—871. Kontzeptua eta motak.—872. Kreditu dokumentatua.—873. Kreditu doku mentatua arautzen duten banku erregelen batasuna.— 874. Kre ditu dokumentatuen motak.—875. Kreditu ezeztakorra.—876. Ezeztaezineko kreditua.—877. Ezeztaezineko kredituaren ondo reak.—878. Kredituaren transferentzia.—879. Ezeztaezineko kreditu baieztatua.—880. Bankuen erantzukizuna, kreditu doku mentatuen ondorioz.—V. DESKONTUA.—881. Kontzeptua.—882. Ezaugarriak.—883. Eginkizun ekonomikoa.—884. Deskon tuaren ondoreak.—885. Letra dokumentatuen deskontua.—886. Kontratua azkentzea.—887. «Deskontu kreditu» izenekoa.—888. Birdeskontua.— VI. BANKU GORDAILUAK.—889. Gordailuaren eginkizuna banku jardueran.—890. Banku gordailuen sailkape na.—891. A) Erabilera gordailuak.—892. B) Zaintza gordailu ak.—VII. BESTE ZENBAIT BANKUKONTRATU.—893. Kutxa goto rren zerbitzua.—894. Igorpena eta transferentzia: kontzeptua eta izaera ............................................................. § LV. BERME KONTRATUAK 895. Berme pertsonalak eta errealak.—I. FIDANTZA KON TRATUA.—896.

Kontzeptua eta merkataritzako izaera.—897. Kontratua burutzea.—898. Fidantzaren

825

objektua.—899. Kontra tuaren ondoreak.—900. Fidantza azkentzea.—II. BAHI KONTRA TUA.—901. Oharbide orokorrak.—902. Burtsan kotiza dai tezkeen efektu edo baloreen bahia.—903. Kreditu titulu bidez ordezkatutako merkatugaien bahia.—904. Erantzukizun mugatu ko sozietate partaidetzen bahia.—905. Edukitzaren lekualdaketa rik gabeko bahia.—III. HIPOTEKA KONTRATUA.—906. Oharbide orokorrak.—907. Kreditudun kontu korronteak bermatzeko hipo teka.—908. Endosatzeko moduko tituluak edota eramailearen tzako tituluak bermatzeko hipoteka.—IV. ONDASUN HIGIKORREN GAINEKO HIPOTEKA.—909. Hipoteka horren eta edukitzaren leku aldaketarik gabeko bahiaren artean dauden antzekotasun eta desberdintasunak.—910. Hipoteka daitezkeen ondasunak.—911. Hipotekaren eraketa eta ondoreak.—912. Kreditu hipotekarioa betearazteko prozedurak.—913. Hipoteka horren modalitateak: a) Merkataritzako establezimenduaren gaineko hipoteka.—914. b) Industri makineriaren gaineko hipoteka.—915. c) Industri ja betzaren gaineko hipoteka.—916. d) Aireontzien gaineko hipo teka ........................................................................................

BIGARREN ATALA

KREDITU TITULUAK EDO BALORETITULUAK § LVI. KREDITU TITULUA EDO BALORETITULUA OROKORREAN

873

I. KONTZEPTUA ETA EZAUGARRIAK.—917. Kreditu tituluaren eginkizuna.—918. Kreditu tituluaren kontzeptuak izandako bila kaera.—919. Tituluaren definizioari egindako azterketa kriti koa.—920. Kreditu tituluen eduki desberdina.—921. Betebehar dokumentatuaren oinarria.—922. Kreditu tituluaren alde juridi koerreala.—923. Berezkoak ez diren kreditu tituluak: legebidez taketa tituluak. Kredituzko agindugutuna. Kreditu txartelak.—924. Kreditu tituluen sailkapena.—II. IZENDUN TITULUAK.—925. Kontzeptua.—926. Eskubide dokumentatua egikaritzea.—927. Tituluaren eskualdaketa.—928. Izendunak izan behar diren tituluak.—III. ERAMAILEARENTZAKO TITULUAK.— 929. Kontzep tua.—930. Motak.—931. Eskubide dokumentatua egikaritzea.—932. Eramailearentzako tituluaren zirkulazioa.—933. Tituluaren erreibindikaezintasuna.—934. Jabearen defentsa, jabe horri titu luaren edukitza kendu zaionean.—935. Eramailearentzako ti tuluaren indar betearazlea.—IV. AGINDURAKO TITULUAK.—936. Kontzeptua eta ezaugarriak ......................

889

§ LVII. KANBIO LETRA I. IDEIA OROKORRAK.—937. Kontzeptua eta ezaugarriak.—938. Letraren bilakaera historikoa.— 939. Letraren eginkizun ekono mikoa.—II. KANBIO LETRARI BURUZKO LEGE SISTEMAK.—940. Oinarrizko bi sistema nagusiak.— 941. Espainiako Merkataritza Kodearen sistema.— 942. Kanbio letraren inguruko erabereko sistema eta Kanbio Letrari buruzko Espainiako Legea ............................

907

§ LVIII. LETRA SORTZEA 943. Oinarrizko edo jatorrizko kanbioadierazpena.— 944. Kan biogaitasuna.—945. Ordezkaritza kanbio letran.— 946. Letraren forma orokorrean.—947. Tituluaren inguruko betekizunak.—948. Pertsonen inguruko betekizunak.—949. Kanbiobetebe harraren inguruko betekizunak.—950. Letra osagabea eta letra zuria.—951. Nahibadako kanbioklausulak.— 952. Letraren fal tsutasuna.—953. Letra igortzeko moduak.—954. Letraren ale aniztasuna.—955. Letraren kopiak.— 956. Letra berriztatuak.—957. Letraren amortizazioa ..........

917

§ LIX. LETRAREN ONARPENA 958. Kontzeptua.—959. Onarpenaren ezaugarriak.— 960. Letrak onarpenerako aurkeztea.—961. Onarpenaren ondoreak.—962. Letraren onarpenik eza eta protestoa.—963. Onarpenean esku hartzea.—964. Onarpenaren kitapena.—965. Letraren onarpena eta fondo hornikuntza.—966. Hornikuntzaren lagapena.—967. Hornikuntzarik eza eta mesede letra .......... § LX. LETRAREN ZIRKULAZIOA 968. Zirkulazio moduak.—969. Berezko kanbiozirkulazioa. En dosua.—970. Endosu oso edo eskualdatzailea. Izaera.—971. Endosuaren forma eta betekizunak.— 972. Endosu zuria eta era mailearentzako endosua.—973. Endosu osoaren ondoreak.—974. Endosu mugatuak: ahalduntze endosua eta berme endo sua.—975. Erretornu endosua.—976. Letraren ope

935

legis eskual daketa.—977. Letraren lagapen arrunta ................................

945

§ LXI. ABALA 978. Abalaren kontzeptua.—979. Osagai pertsonalak.—980. Abalaren forma, unea eta edukia.—981. Abalaren ondoreak ......................................... § LXII. LETRAREN ORDAINKETA 982. Ordainketa eta horren motak.—I. ORDAINKETA ARRUN TA.—983.

Letrak ordainketarako aurkeztea.—984. Aurkezpen lekua. Helbideratutako letra.—985. Letrak ordainketarako aur kezteko legebideztaketa.—986. Ordainketa egiteko moneta.—987. Ordainketa aurreratua eta zatikako ordainketa.—988. Or dainketa arruntaren ondoreak.—II. PROTESTOA,

LETRAREN DAINKETA

ARRUNTA

EGIN

OR BADA.—989.

Protestoaren kontzep tua.—990. Protestoaren eginkizun bikoitza.—991. Protestorik ez egiteko aukera eta «gasturik gabe» klausula.—992. Protestoaren forma eta epea.—993. Indikaziodun letren protestoa.—994. Pro testoaren ondorengo ordainketa.—995. Letraren onarpen nahiz ordainketa ezaren berri emateko betebeharra.—III. APARTEKO ORDAINKETAK.—996. Atzerabidean egindako ordainketa: atzera bidearen kontzeptua.—997. Atzerabidearen lege baldintzak.—998. Atzerabidea egikaritzea.—999. Atzerabidean egindako or dainketaren ondoreak.—1000. Erresaka letra.—1001. Eskuhar tze bidezko ordainketa.—IV. LETRAREN ORDAINKETA

955

BABESTEN DUTEN AKZIOAK.—1002. Kanbioakzioak.—1003. Kanbioak zioen preskripzioa.—1004. Aberaste ezzuzena saihesteko akzi oa.—1005. Letraren ordainketaren aurka jar daitezkeen auzibi dezko salbuespenak ...............................................................

961

§ LXIII. TXEKEA ETA ORDAINDUKOA I. TXEKEA.—1006. Txekearen historia.—1007. Txekearen egin kizun ekonomikoa.—1008. Txekeari buruzko erabereko legea, eta Kanbio Letra eta Txekeari buruzko Espainiako Legea.—1009. Txekearen kontzeptua eta ezaugarriak.—1010. Txekearen forma.—1011. Nahibadako aipamen eta klausulak.— 1012. Txe kea igortzeko moduak.—1013. Txekearen zirkulazioa. Endo sua.—1014. Txekearen abala.—1015. Txekearen ordainketa arrunta.—1016. Txekearen ezeztapena.— 1017. Txekearen or dainketa arruntik eza eta protestoa.—1018. Txekearen aparteko ordainketa eta hori babesteko akzioak.— 1019. Txeke berezi ak.—1020. Preskripzioa.—II. ORDAINDUKOA.—1021. Kontzep tua.—1022. Betekizun formalak.—1023. Ordaindukoa sinatzen duenaren egoera juridikoa.— 1024. Ageritik epe jakin baterako ordaindukoa .....................

LAUGARREN ZATIA

985

ORDAINKETA ETENDURA ETA PORROTA § LXIV. ENPRESAREN KAUDIMENGABEZIARI BURUZKO ARAUKETA JURIDIKOA

1025. Betebeharrak behar bezala ez betetzea.—1026. Kaudimen gabezia arautzen duten prozedurak.—1027. Aurrekari histori koak.—1028. Kaudimengabezia arautzen duten erakundeen lege bilakaera ..................................................... 1003 § LXV. ORDAINKETA ETENDURA 1029. Lege kontzeptua.—1030. Ordainketa etenduraren baldin tzak.—1031. Ordainketa etendurapekoaren egoera.— 1032. Kon tuhartzea egiteko modua eta horren norainokoa.— 1033. Hi tzarmena prestatzea.—1034. Hitzarmena aurkaratzea.—1035. Epaileak hitzarmena onestea.— 1036. Zordunak hitzarmena ez betetzea.—1037. Trenbide eta gainerako herri lanetako konpaini en ordainketa etendura ........................................................... 1011 § LXVI. PORROTA OROKORREAN 1038. Porrotaren kontzeptua.—1039. Porrot motak.— 1040. Po rrotaren baldintzak.—1041. A) Zorduna enpresario izatea.—1042. B) Ordainketen largespen orokorra.— 1043. C) Epaileak porrot adierazpena ematea.—1044. Porrot adierazpena ematea, zordunak hala eskatuta.— 1045. Porrot adierazpena ematea, har tzekodunek hala eskatuta.—1046. Porrot adierazpena

eskatzeari uko egiteko itunak.—1047. Porrot adierazpenaren aurka jotzea eta adierazpen hori ezeztatzea.—1048. Porrotaren organoak ............................... 1021 § LXVII. PORROT ADIERAZPENAREN ONDOREAK I. ZORDUNARI DAGOZKION ONDOREAK.—1049. Ondore motak.—1050. Ondore pertsonalak.—1051. Ondarearen gaineko ondore ak.—II. HARTZEKODUNEI DAGOZKIEN ONDOREAK.— 1052. Tratu berdintasunaren printzipioak dituen ondorioak.—1053. Banaka ko akzioen gerarazpena.—1054. Hartzekodunen masa eratzea.—1055. Hartzekodunen eskubideetan izandako aldaketa zehatzak: a) Dibidendu legearen menpe egotea.—1056. b) Korrituen eten dura.—1057. c) Kreditu geroratuen mugaeguna.— 1058. d) Har tzekodunaren eta porrot eginaren kredituak konpentsatzea.—1059. e) Betebehar solidarioen eraentza.—1060. f) Gauzatze bi dean dauden kontratu sinalagmatikoen suntsiarazpena ......... 1033 § LXVIII. PORROTAREN ONDASUN MASA 1061. Kontzeptua.—1062. Masaren mugaketa.— 1063. Masara ko itzulketa.—1064. Itzulketaren lege sistema.— 1065. a) Atze raeraginketa eta horren ondoreak.—1066. b) Egintza eragin gabeak, horiek gauzatu zireneko unea kontuan hartuz.—1067. c) Maula frogatu eta gero, deuseztakorrak diren egintzak.—1068. Masaren urripena.—1069. Separatio ex iure dominii.—1070. Saltzaileari dagokion erreibindikazioa.—1071. Komisio emaileari dagokion erreibindikazioa.—1072.

Bestelako kasu ak.—1073. Separatio ex iure crediti ...................................... 1041 § LXIX. PORROTAREN ERAGIKETAK I. AKTIBOAREN LIKIDAZIOA.—1074. Likidazioari buruzko ideia orokorra.—1075. Ondasunak besterentzeko egintzaren izaera.—1076. Ondasuntza saltzeko unea.—1077. Ondasunak besteren tzeko bermeak: a) Komisarioak esku hartzea.—1078. b) Onda sunen balioespena.—1079. c) Ondasunak besterentzeko proze dura.—II. PASIBOAREN LIKIDAZIOA.—1080. Eragiketak.—1081. Kredituak aztertu eta aintzatestea.—1082. Kreditu mailaketa.—III. AKTIBOA HARTZEKODUNEN ARTEAN BANATZEA.— 1083. Di bidenduaren ordainketa.—1084. Ordainketa egiteko unea.—1085. Ordainketaren ondoreak.—IV. PORROT EGINAREN ETA HITZARMENA.—1086.

HARTZEKODUNEN

ARTEKO

Hitzarmenaren arrazoia eta helburua.—1087. Ezaugarriak eta izaera.—1088. Hitzarmena prestatzea.—1089. Hitzarmenaren aurka jartzea.—1090. Hitzarmenaren ondoreak.—1091. Hitzarmenaren hutsalke ta.—1092. Porrot eginaren birdoikuntza ............................... 1051 § LXX. SOZIETATEEN PORROTA 1093. Aurretiazko oharbideak.—1094. Porrot adierazpena jaso dezaketen sozietateak.—1095. Porrot adierazpena.—1096. Po rrot adierazpenaren ondoreak, bazkide kolektiboei begira.—1097. Bazkideen porrotak sozietatean eraginik ez izatea.—1098. Sozietate porrotaren ondoreak, akziodunei eta bazkide komandi

tarioei begira.—1099. Sozietatearen eta hartzekodunen arteko hitzarmenaren ezaugarri bereziak.—1100. Sozietate kolektibo en eta komanditako sozietateen porrotean egindako hitzarme na.—1101. Sozietate anonimoen porrotean egindako hitzar mena.—1102. Trenbide eta gainerako herri lanetako konpainien porrota ................................................................. 1061 BOSGARREN ZATIA

NABIGAZIO ZUZENBIDEA § LXXI. SARRERA 1103. Nabigazioaren egungo eremua.—1104. Nabigazioa eta en presa.—1105. Nabigazio zuzenbidearen berezitasuna.—1106. Nabigazio zuzenbidearen iturriak.—1107. Nabigazioari buruzko arauketaren nazioarteko bateratzea ........................................................... 1071 § LXXII. ONTZI ETA AIREONTZIEN ESTATUTU JURIDIKOA I. ONTZIA.—1108. Kontzeptua eta izaera juridikoa.— 1109. On tziaren naziokotasuna eta ontzia banderapean jartzea.—1110. Ontziaren publizitatea.—1111. Ontzien sailkapena.—II. ONTZIA REN JABETZA.—1112. Oharbide orokorrak.—1113. Jabetza esku ratzeko moduak.—1114. Zuzenbide pribatuko eskuraketa modu ak.—1115. Zuzenbide publikoko eskuraketa moduak.—III. ONTZIAREN JABARIKIDETZA.—1116. Kontzeptua eta ezauga rriak.—1117. Jabarikidetzaren jardunbideari buruzko

eraen tza.—IV.

ONTZIAREN ESKUBIDEAK.—1118.

GAINEKO

BERME

Itsas hartzekodunen pribilejioak.—1119. Ontzien gaineko hipo teka.—1120. Ontzien gaineko hipoteka Espainiako Zuzenbi dean.—1121. A) Ontzien gaineko hipoteka kontratua.—1122. B) Ontzien gaineko hipoteka eskubide erreala.—1123. Ontzien pri bilejio, hipoteka eta enbargoari buruzko nazioarteko arauketa.—V. ONTZIAK EGITEKO KONTRATUA ETA A) ONTZIEN SALEROSKETA KONTRATUA.—1124. Ontziak egiteko kontratua. Kontzep tua.—1125. Kontratuaren izaera juridikoa.—1126. Kontratuaren ondoreak.—1127. B) Ontzien salerosketa kontratua. Oharbide orokorrak.—1128. Borondatezko salmenta.—1129. Derrigo rrezko salmenta.—VI. AIREONTZIA.—1130. Aurretiazko ohar bideak.—1131. Kontzeptua eta izaera juridikoa.— 1132. Aire ontziaren naziokotasuna.—1133. Aireontzien publizitatea eta sailkapena.—1134. Aireontziaren jabetza.—1135. Aireontziaren gaineko berme eskubideak. Nazioarteko arauketa.—1136. Aire ontziak egiteko kontratua eta aireontzien salerosketa kontratua ................................................................................ 1081 § LXXIII. NABIGAZIOKO ENPRESARIOA

I. ITSAS NABIGAZIOKO ENPRESARIOA.—1137. Kontzeptua.—1138. Ontziustiatzailearen lege kontzeptua.—1139. Ontziustia tzailea eta ontziaren jabea.—1140. Banakako ontziustiatzai lea eta ontziustiatzaile sozietatea.—1141. Ontziustiatzailearen erantzukizunari buruzko lege kasuak eta erantzukizun horren no

rainokoa.—1142. Espainiako sistema: ontzia hartzekodunen esku uztea.—1143. Erantzukizuna mugatzen duen sistemaren nazioar teko bateratzea.—II. AIRE NABIGAZIOKO Kontzeptua.—1145. ENPRESARIOA.—1144. Aireontziaren xedakortasuna.—1146. Bana kako eta sozietate ustiatzailea.—1147. Gainontzekoei kalteak eragiteak eratorri dezakeen erantzukizunaren nazioarteko batera tzea ......................................................................................... 1107 § LXXIV. NABIGAZIOKO ENPRESARIOAREN LAGUNTZAILEAK 1148.

Oharbide

orokorrak.—I.

USTIATZAILEAREN RREKO LAGUNTZAILEAK.—1149.

ONTZILEHO

Ontzikudeatzailea. Kontzeptua eta ezaugarriak.—1150. Ahalordearen edukia.—1151. Ontziku deatzailearen betebeharrak.—1152. Ontziko kontsignatarioa.—1153. Zamalanak egiten dituen enpresarioa.—1154. Komisio hartzaile eramaile edo trantsitarioa.—II. ONTZI-

USTIATZAILEA REN ITSAS

LAGUNTZAILEAK.—1155. Ontziko dotazioa.—1156. Ontziko kapitaina.—1157. Kargua egikaritzeko betekizunak.—1158. Kapitainaren eginkizunak.—1159. Kapitainaren erantzuki zuna.—1160. Pilotua.—1161. Kontramaisua.—1162. Makinis tak.—1163. Tripulazioa.—1164. Zamazaina.—III. AIREKO EN PRESARIOAREN LAGUNTZAILEAK.—1165. Oharbide ororrak.—1166. Lurreko langileak.—1167. Aireko langileak.—1168. Aire ontziko komandantea ............................................................. 1119

§ LXXV. ONTZIA ETA AIREONTZIA ERABILTZEKO KONTRATUAK

1169.

Ontzia

erabiltzeko moduak.—I. «TIMEJatorri historikoa.—1171. Izaera.—1172. Ontziustiatzaile eta pleitemaile denaren betebeharrak.—1173. Pleitariaren bete beharrak.—II. PLEITAMENDU ARRUNTA.—1174. Kontzeptua.—1175. Kontratuaren agiriak.—1176. Kontratuaren osagai pertso nalak.—1177. Pleitamenduaren prezioa.—1178. Kontratuaren edukia: a) Pleitariaren eskubide eta betebeharrak.—1179. b) Pleitemailearen eskubide eta betebeharrak.—1180. Pleitemai learen pribilejioa.—1181. Kontsignatarioaren eskubide eta bete beharrak.—1182. Pleitamendu kontratuaren hutsalketa.—III. ONTZIRAPENAGIRI BIDEZKO Kontratuaren MERKATUGAIEN GARRAIOA.—1183. eremua.—1184. Ontzirapenagiria.—1185. Ontzi rapenagiriaren antzekoak diren beste zenbait agiri.— 1186. Eroalearen betebeharrak.—1187. Eroalearen erantzukizuna.—1188. Zamatzailearen betebeharrak.—IV. BIDAIA EGITEKO KON TRATUA.—1189. Kontzeptua eta izaera juridikoa.— 1190. Kon tratua burutzea.—1191. Kontratuaren edukia.—1192. Eroalearen erantzukizuna.—V. ATOIAN ERAMATEKO KONTRATUA.—1193. Kontzeptua eta motak.—1194. Atoimaniobra.—1195. Atoiga rraioa.—1196. Erantzukizuna, gainontzekoei begira.—VI. AIRE ONTZIA ERABILTZEKO KONTRATUAK.—1197. Aireontzia erabil tzeko moduak.—1198. Aireko garraio kontratua: kontzeptua eta ezaugarriak.—1199. Pertsonen garraioa.—1200. Gauzen garrai oa.—1201. Eroalearen erantzukizuna.—1202. Aireko charterra. ............................................................................... 1135 CHARTER »RA.—1170.

§ LXXVI. ITSAS ETA AIREKO ASEGURUAK

I. ITSAS ASEGURUA.—1203. Oharbide orokorrak.— 1204. Kon tzeptua eta ezaugarriak.—1205. Osagai pertsonalak.—1206. Arriskua.—1207. Nabigazioaren arriskuak.—1208. Arriskuak baztertzea.—1209. Aseguratzeko moduko interesak.—1210. Kontratuaren osagai formala.—1211. Asegurudunaren betebe harrak.—1212. Aseguratzailearen betebeharrak— 1213. Matxu raren ziozko akzioa.—1214. Kalteordainari buruzko arauketa, aseguratutako gauzak aseguratzailearen esku uzteko sistemari lo tuta.—II. AIREKO ASEGURUA.—1215. Oharbide orokorrak.—1216. Aireontzien asegurua.—1217. Merkatugaien asegurua.—1218. Bidaiarien asegurua.—1219. Gainontzekoei lurrazalean eragindako kalteen gaineko asegurua .................................... 1167 § LXXVII. ONTZIKO IZAKINEN ARABERAKO MAILEGUA 1220. Kontzeptua eta motak.—1221. Izaera juridikoa eta ezauga rriak.—1222. Kontratuaren eraketa.—1223. Kontratuaren edu kia .......................................................................................... 1185 § LXXVIII. MATXURAK 1224. Matxuraren kontzeptu orokorra eta motak.— 1225. Matxu ra arrunta: aurrekari historikoak eta egungo arauketa.—1226. Erakundearen oinarri juridikoa.— 1227. Matxura arruntaren kon tzeptua eta kasuak.—1228. Matxura arruntean parte hartzea.—1229. Matxura berezia: kontzeptua eta kasuak.—1230. Derri

gorrezko porturatzea.—1231. Abordajea.—1232. Ontzizkalope na.—1233. Aireko nabigazioan gertatutako matxurak .......... 1189 § LXXIX. LAGUNTZA ETA SALBAMENDUA 1234. Itsas laguntza motak.—1235. Salbamenduaren kontzeptua eta motak.—1236. Nahitaezko salbamendua.—1237. Aukera ko salbamendua.—1238. Salbamenduaren ziozko ordainketa.—1239. Salbamenduaren eta atoiaren arteko bereizketa. Aparteko atoia.—1240. Itsasotik ateratzeak.—1241. Itsas aurkikuntzak.—1242. Aireontzien laguntza eta salbamendua.—1243. Aireko aur kikuntza ................................................................................. 1201

HIZTEGIA LABURDURAK Aha. Auz. Eko. Era. Its. Jak. Kau. Kon. Mer. Mon. Ord. Oro. Soz. Tit. Zig.

Ahalmena Auzibidea Ekonomia Erakundea Itsasoa Jakintzagaia Kaudimengabezia Kontratua Merkataritza Moneta Ordezkaritza Orokorra Sozietatea Titulua Zigorra

A corto plazo

Epe laburrera

Abordaje

Abordajea

A fecha fija

Data finkora

A la orden

Agindura

Abordaje culpable

Erruzko abordajea

A la vista

Agerian

Abordaje dudoso

Zalantzazko abordajea

A largo plazo

Epe luzera

A medio plazo

Epe ertainera

Abordaje fortuito

Ezusteko abordajea

A plazo

Epera

Abordaje por falta común

Ontzien hutsegite erkidearen ondoriozko abordajea

Absorber

Irentsi

A porte debido Garraio kostuak ordaintzeko A porte pagado

Garraio kostuak ordainduta

A un plazo contado desde la fecha

Datatik epe jakin Absorción batera Absorción de sociedades Ageritik epe Accesorio jakin batera Acción

A un plazo contado desde la vista

Abanderamien Ontzia (estatu baten) to del buque banderapean jartzea Abandonar el buque a los acreedores

Ontzia hartzekodunen esku uztea

Abonar

Abonatu

Abonar en cuenta Abono

Sozietateen irenspena Aldagailua 1) Akzioa (soz.) 2) Akzioa (auz.)

Acción al portador

Eramailearentzak o akzioa

Acción antigua Akzio zaharra Acción cambiaria

Acción cambiaria de Kontuan abonatu regreso Abonamendua

Irenspena

Acción cambiaria directa

Kanbio-akzioa Atzerabidezko kanbio-akzioa Zuzeneko kanbio-akzioa

Acción con prima

Primadun akzioa Acción nominativa

Akzio izenduna

Acción con voto

Botodun akzioa

Acción ordinaria

Akzio arrunta

Acción cotizada

Kotizaturiko akzioa

Acción sin voto Botorik gabeko akzioa

Acción de avería

Matxuraren ziozko akzioa

Acciones en cartera

Acción de cesación

Bukarazte akzioa Acciones propias

Kartera akzioak Sozietatearen beraren akzioak

Aberaste ezAcción de Accionista enriquecimient zuzena Accionista saihesteko akzioa o injusto administrador Atzerabidezko Acción de Accionista akzioa regreso antiguo Zuzentze akzioa Acción de Accionista retractación mayoritario

Akzioduna

Acción de voto Boto anitzeko akzioa plural

Accionista minoritario

Akzio gutxiengoduna

Aceptación

Onarpena

Aceptación de la letra

Letraren onarpena

Aceptante

Onartzailea

Acción declarativa

Akzio adierazlea

Acción ejecutiva

Betearazpen akzioa

Acción hipotecaria naval

Ontzien gaineko akzio hipotekarioa

Acción liberada

Akzio askea

Acción no liberada

Akzio askagabea

Akziodun administratzailea Akziodun zaharra Akzio gehiengoduna

Estatu baten Acogerse al pabellón de un banderapean jartzea Estado Acreditado

Kredituhartzailea

Acreedor

Hartzekoduna

Acreedor a corto plazo

Epe laburrerako hartzekoduna

Actividad mercantil

Merkataritzako jarduera

Acreedor a largo plazo

Epe luzerako hartzekoduna

Activo

Aktiboa Aktibo ibilkorra

Acreedor a medio plazo

Epe ertainerako hartzekoduna

Activo circulante Activo fijo

Aktibo finkoa

Acreedor cambiario

Kanbiohartzekoduna

Activo financiero

Finantza-aktiboa

Acreedor hipotecario

Hartzekodun hipotekarioa

Activo líquido

Aktibo likidoa

Acreedor marítimo

Itsas hartzekoduna

Activo realizable

Aktibo bihurkorra

Activo Pribilejio berezia Acreedor subyacente singularmente duen Acto de hartzekoduna privilegiado comercio Akta Acta Acto mercantil Asegurugintza Actividad pribatua aseguradora Actualización privada de balances Gizarte Actividad Acuerdo o asegurugintza aseguradora práctica social restrictiva o Enpresa izaerako Actividad abusiva constitutiva de jarduera Acuerdo social empresa Actividad económica

Jarduera ekonomikoa

Actividad económicomercantil

Merkataritzako jarduera ekonomikoa

Adjudicar

Azpiko aktiboa Merkataritzako egintza Merkataritzako egintza Balantzeen eguneratzea Akordio edo eginera murrizgarri nahiz abusuzkoa Sozietatearen erabakia Adjudikatu

Administració Administrazioa n Administració Herri

n Pública

Administrazioa

Agente de Administrador Administratzaile publicidad a Agente de Administrador Sozietatearen seguros de la sociedad administratzailea Agente Administrador Administratzaile mediador bakarra único Agente Eskuratu Adquirir mediador colegiado Kostu bidezko Adquisición onerosa

eskuraketa

Aduana

Aeronave

Aireontzia

Aeropuerto de Ontziratzeaireportua embarque

Agente mediador de comercio

Aseguru-agentea Agente bitartekaria Agente bitartekari elkargokidea Merkataritzako agente bitartekaria

Agrupación de Interes ekonomikodun interés elkartzea económico

Agencia

Defizitaren Agua fluvial gaineko fidantza Agua interior eman Ahorro Agentzia

Agencia de publicidad

Publizitate agentzia

Agencia de seguros

Aseguru agentzia Ahorro vinculado

Agencia de valores

Balore agentzia

Agente

Agentea

Agente comercial

Merkataritzako agentea

Afianzar el déficit

Publizitateagentea

Ahorro público

Ibai ura Barne ura Aurrezkia Aurrezki publikoa Aurrezki lotua

Al contado

Eskura

Al portador

Eramailearentzak oa

Alianza Cooperativa Internacional

Nazioarteko Kooperatiba Aliantza

Kanbio eta Agente de cambio y bolsa burtsako agentea Almacén

Gordailuen

general de depósito

biltegi nagusia

Almacenista

Biltegi-jabea

Alquilar

Alokatu

Alquiler

Alogera

Alta mar

Itsaso zabala

Alza y baja

Gorakada eta beherakada

Alzar los bienes

Ondasunak ostendu

Amortización

Amortizazioa

Ampliar el capital

buque Aparejo

Aparailua (its.)

Apertura de crédito

Kreditu irekiera

Apertura de crédito con garantía

Bermedun kredituaren irekiera

Apertura de crédito en cuenta corriente

Kreditua irekitzea kontu korrontean

Kapitala gehitu

Apertura de cuenta corriente

Kontu korrontearen irekiera

Anagrama

Aplazar

Geroratu

Anatocismo

Anatozismoa

Anotación en cuenta

Kontuko idaztoharra

Aplicación del resultado

Emaitzaren erabilpena

Anticipo

Aurrerakina

Apoderado general

Ahaldun orokorra

Anulabilidad

Deuseztakortasu na

Aportación

Ekarpena

Anulación

Deuseztapena

Aportación dineraria

Diruzko ekarpena

Anular

Deuseztatu

Anunciante

Iragarlea

Anverso de la letra

Letraren aurrealdea

Aparato flotante

Makineria flotakorra

Aparejar el

Ontzia prestatu

Aportación no Diruzkoa ez den ekarpena dineraria Aportación social

Sozietateari egindako ekarpena

Apresamiento

Harrapaketa

Aprestar el buque

Ontzia atondu

Arbitraje

Tartekaritza

Asiento de presentación

Aurkezteidazpena

Arbitrio

Ariela

Armar el buque

Ontzia hornitu

Asiento del Registro

Erregistroko idazpena

Arrendador

Errentatzailea

Asistencia

Laguntza

Arrendamient o

Errentamendua

Asociación

Elkartea

Asociación de cuentas en Arrendamient Merkataritzako establezimenduar participación o de Asociado establecimient en errentamendua o mercantil Astillero Arrendatario Errentaria Auditar Atzipena Arresto Auditor Derrigorrezko Arribada Auditoría porturatzea forzosa Auge Biltzarra Asamblea comercial Biltzar orokorra Asamblea Aumentar el general capital Obligaziodunen Asamblea Ausencia biltzar orokorra general de Ausencia obligacionistas injustificada Aseguruduna Asegurado Auto-cartera Aseguratzailea Asegurador Autoridad Hornitzailea Asentista Auxiliar del Aholkularitza Asesoría empresario Idazpena Asiento Aval Kontabilitate Asiento Avalado idazpena contable

Partaidetza kontuen elkartea Pertsona elkartua Ontzitegia Auditatu Auditorea Auditoretza Merkataritzako gorakada Kapitala gehitu Absentzia Arrazoitu gabeko absentzia Autokartera Agintaria Enpresarioaren laguntzailea Abala Abalduna

Avalar

Abalatu

Balance final

Azken balantzea

Avalista

Abal-emailea

Balance oro

Urre balantzea

Aventura marítima

Itsas abentura

Banca comercial

Merkataritzako banka

Avería

Matxura

Banco

Bankua

Avería común

Matxura arrunta

Avería gruesa

Matxura handia

Banco acreditante

Banku kredituemailea

Avería particular

Matxura berezia

Banco central

Banku zentrala

Avería simple

Matxura soila

Banco Central Europako Banku Zentrala Europeo

Avería-daño

Matxura-kaltea

Avería-gasto

Matxura-gastua

Avituallar el buque

Banco de crédito industrial

Industri krediturako bankua

Ontzia hornitu

Banco de crédito local

Toki krediturako bankua

Bajar la cotización

Kotizazioak behera egin

Jaulkipen eta deskontu bankua

Balance

Balantzea

Banco de emisión y descuento

Balance abreviado

Balantze laburtua Banco de España

Espainiako bankua

Balance anual Balance auditado

Urteko balantzea Banco descontante Balantze Banco emisor auditatua

Deskontua egiten duen bankua

Balance consolidado

Balantze bateratua

Balance de caja

Kutxako balantzea

Balance de comprobación

Egiaztapen balantzea

Banku jaulkitzailea

Banco hipotecario

Hipoteka bankua

Banquero

Bankaria/bankujabea

Baratería

Barateria (its.)

Beneficiario

Onuraduna

Beneficio

1) Onura (oro.)

Bien

Boletín Oficial Merkataritzako Erregistroaren del Registro 2) Etekina (eko.) Mercantil Aldizkari Ofiziala Ondasuna

Bien inmueble Ondasun higiezina Bien mueble

Ofiziala

Ondasun higikorra

Bien particular del socio

Bazkidearen bakarreko ondasuna

Billete

1) Billetea (mon.) 2) Txartela (tit.)

Billete de pasaje

Bidai txartela

Blanqueo de capitales

Kapitalen zuriketa

Boletín

1) Aldizkaria (oro.) 2) Boletina (eko.)

Boletín de suscripción

Harpidetza boletina

Boletín Oficial de la Propiedad Indutrial

Industri Jabetzaren Aldizkari Ofiziala

Boletín Oficial Estatuko Aldizkari del Estado

Bolsa

Burtsa

Bolsa de comercio

Merkataritzako burtsa

Bolsa de valores

Balore burtsa

Bolsín

Burtsaxkoa

Bono

Bonua

Bono de goce o Gozatze edo lupertze bonua disfrute Bono del fundador

Eratzailearen bonua

Bono hipotecario

Bonu hipotekarioa

Bote de salvamento

Salbamendu txalupa

Bruto/a

Gordina

Buena fe

Onustea

Buque

Ontzia

Buque abordador

Ontzi abordatzailea

Buque de vapor

Bapore ontzia

Hondoa jo duen Buque embarrancado ontzia

Buque o embarcaciรณn mercante

Merkataritzako ontzi edo itsasontzia

Cambio vendedor

Salmentarako trukaneurria

Cambista

Trukalaria

Buque remolcado

Atoian eramandako ontzia

Canalizar la inversiรณn

Inbertsioa bideratu

Buque remolcador

Atoi-ontzia

Cancelaciรณn

Kitapena

Canje

Trukea

Caducidad

Iraungitasuna

Canjear

Trukatu

Caja

Kutxa

Capa

Kapa (its.)

Caja de ahorros

Aurrezki kutxa

Capacidad

Gaitasuna Kanbio-gaitasuna

Caja fuerte

Kutxa gotorra

Capacidad cambiaria

Caja General de Depรณsitos

Gordailuen Kutxa Nagusia

Capital

Kapitala

Caja Postal

Posta Kutxa

Capital aportado

Kapital ekarpena/ sozietatera ekarritako kapitala

Capital autorizado

Kapital baimendua

Capital circulante

Kapital ibilkorra

Capital desembolsado

Kapital ordaindua

Capital escriturado

Eskrituran jasotako kapitala

Capital fundacional

Eratze kapitala

Capital inicial

Hasierako

Caja Postal de Aurrezkien Posta Kutxa Ahorro Caldera del buque

Ontziko galdara

Cรกmara oficial Merkataritzako ganbara ofiziala de comercio Cambio

Trukaneurria (mon.)

Cambio medio Batez besteko trukaneurri ponderado orekatua Cambio oficial Trukaneurri ofiziala

kapitala Capital mínimo Capital no desembolsado Capital público Capital social

Gutxieneko kapitala

Cartera de valores

Balore kartera

Casa o Ordaindu gabeko empresa kapitala consignataria Kapital publikoa de buques Casco

Ontzien kontsignatze etxe edo enpresa

Sozietatearen kapitala

Catálogo

Katalogoa

Cédula

Zedula

Cédula beneficiaria

Zedula onuraemailea

Célula

Zelula (its.)

Censurar la gestión social

Sozietatearen kudeaketa ikuskatu Merkataritza gunea

Kaskoa

Capital suscrito

Kapital harpidetua

Capital variable

Kapital aldakorra

Capitán

Kapitaina

Carga

Zama

Cargador

Zamatzailea

Cargar el buque

Ontzia zamatu

Centro mercantil

Cargo

Zorduntzea

Zorpeko Certificación de descubierto ziurtagiria

Carta de los mares

Itsasoetako gutuna

Carta de pago

Ordainketa gutuna

Carta de porte Garraio gutuna

Certificado

Ziurtagiria

Certificado de depósito

Gordailu ziurtagiria

Cesión

Lagapena

Cesión ordinaria

Lagapen arrunta Aktuario zientzia Zirkulazioa

Carta-orden de crédito

Kredituzko agindu-gutuna

Cártel

Kartela

Ciencia actuarial

Cartera

Kartera

Circulación

Circulación cambiaria

Kanbiozirkulazioa

Circulación de Akzioen zirkulazioa acciones

Cláusula “por poder”

“Ahalorde bidez” klausula “Iritsiera ona izan ezik” klausula

Círculo cambiario

Kanbio-zirkulua

Cláusula “salvo feliz arribo”

Cláusula

Klausula

Cláusula “sin gastos”

“Gasturik gabe” klausula

Cláusula “a la orden”

“Agindurako” klausula

Cláusula “sin protesto”

“Protestorik gabe” klausula

“Eramailearentza Cláusula “Valor al -ko” klausula cobro” “Ziurtatua” Cláusula Cláusula “certificación” klausula “Valor en “Matxurarik ez” garantía” Cláusula klausula “franco de Cláusula avería” “Valor en “Matxurarik ez, prenda” Cláusula salbu eta” “franco de Cláusula klausula avería salvo” “visado” Cláusula “no a “Ez agindurako” Cláusula klausula la orden” “visto” Cláusula “o al “Edo eramailearentzak Cláusula “y portador” compañía” o” klausula Cláusula “Kontuan Cláusula cambiaria “para abonar abonatzeko” potestativa klausula en cuenta” “Kobrantzarako” Cláusula Cláusula compromisaria klausula “para

“Kobratzeko balioa” klausula

cobranza”

“Gasturik gabeko

Cláusula “al portador”

Cláusula de

“Berme balioa” klausula “Bahi balioa” klausula “Ikusonetsia” klausula “Ikusia” klausula “Eta konpainia” klausula Nahibadako kanbio-klausula Klausula konpromisarioa

“devolución sin gastos”

itzulketa” klausula

Comercio

Kodea

Coeficiente de caja

Kutxa koefizientea

Cláusula de endoso

Endosu klausula

Cláusula de valor

Colaboración Balio klausula

Elkarlana/laguntz a

Cláusula leonina

Colaborador Ekitatearen autónomo aurkako klausula colegiado

Laguntzaile autonomo elkargokidea

Cláusula oro

Urre klausula

Colegio

Elkargoa

Colegio de corredores de comercio

Merkataritzako artekarien elkargoa Aseguru Bitartekari Tituludunen Elkargoa

Cláusula valor Urre balioaren klausula oro Cláusula valor Gari balioaren klausula trigo Coaseguro

Asegurukidetza

Coasociado

Elkartekidea

Colegio de Mediadores de Seguros Titulados

Coaval

Abalkidetza

Comercializar

Merkaturatu

Coavalista

Abalemailekidea

Comerciante

Merkataria

Cobertura

Estaldura

Cobertura del riesgo locativo y de recurso de vecinos

Akuraren eta auzotarren errekurtsoaren inguruko arriskuak estaltzea

Cobrar

Kobratu

Cobro

Kobrantza

Código Civil

Kode zibila

Código de

Merkataritza

Negozioetatik Comerciante retirado de los erretiratutako merkataria negocios Comerciar

Merkataritzan aritu/jardun

Comercio

Merkataritza

Comercio en gran escala

Maila handiko merkataritza

Comercio exterior

Kanpo merkataritza

Comercio fluvial

Ibai bidezko merkataritza

Comercio marítimo

Itsas merkataritza Comisión gestora

Batzorde kudeatzailea

Comercio mayorista

Handizkako merkataritza

Comisión mercantil

Merkataritzako komisioa

Comercio minorista

Txikizkako merkataritza

Baloreen Nazio Batzordea

Comisario

Komisarioa

Comisión Nacional de Valores

Comisión

1) Batzordea (era.)

Comisión Nacional del Mercado de Valores

Balore Merkatuko Nazio Batzordea

Comisionista

Komisiohartzailea

Comisionistatransitario

Komisiohartzaile eramaile edo trantsitarioa

Comité consultivo

Kontsulta batzordea

Comisión de Operaciones en Bolsa (COB)

Comité de Burtsa empresa Eragiketetarako Batzordea (BEB) Comité de recursos

Enpresa batzordea

Comisión de pago

Ordainketarako komisioa

Comisión de tránsito o entrega

Ondasunak eman Comitente edo igarotzeko komisioa Compañía

Comisión ejecutiva

Batzorde betearazlea

2) Komisioa (kon.) Comisión de cobranza

Kobrantzarako komisioa

Comisión de control

Kontrol batzordea

Comisión de gestión de control y auditoría

Kudeaketaren kontrolerako eta auditoretzarako batzordea

Comité Marítimo Internacional

Compañía Mutua de

Errekurtsoen batzordea Nazioarteko Itsas Batzordea Komisio-emailea Konpainia Aseguruetako Mutua Konpainia

Seguros Compensación Konpentsazioa Competencia

1) Elkarlehia (mer.) 2) Eskumena (aha.)

Compraventa de valores

Baloreen salerosketa

Compraventa en feria o mercado

Azoka nahiz merkatuetan egindako salerosketa

Compraventa en tienda o almacén

Denda zein biltegietan egindako salerosketa

Competencia desleal

Elkarlehia desleiala

Competencia ilícita

Elkarlehia ezzilegia

Competencia libre

Elkarlehia askea

Compraventa forzosa

Derrigorrezko salerosketa

Competidor

Elkarlehiakidea

Compraventa internacional

Nazioarteko salerosketa

Comprador

Eroslea

Compraventa

Salerosketa

Compraventa mercantil

Merkataritzako salerosketa

Compraventa a ensayo o prueba

Entsegu edo aprobarako salerosketa

Compraventa Laginen sobre muestras araberako salerosketa

Compraventa a plazos

Eperako salerosketa

Compraventa voluntaria

Borondatezko salerosketa

“Etorkizuneko”ar Comunicación Liburuen edukia azaltzea de libros en salerosketa Erkidegoa Comunidad Compraventa Merkataritzako establezimenduar Comunidad de Autonomia establecimient en salerosketa erkidegoa autónoma o mercantil Comunidad de Hartzekodunen Compraventa Hiriz hiri erkidegoa acreedores egindako de plaza a (r)en pentzuan Con cargo a salerosketa plaza Concentración Baterakuntza Compraventa de “futuro”

económica

ekonomikoa

los puertos

pilaketa

Concepción organicista

Antolaketaren inguruko ulerkera

Conocimiento de embarque

Ontzirapen-agiria

Consejero

Kontseilaria

Concurrencia

Lehia

Concurso

1) Lehiaketa (oro.)

Consejero delegado

Kontseilari eskuordea

Consejo

Kontseilua

2) Konkurtsoa (kau.) Concurso de acreedores

Hartzekodunen konkurtsoa

Condición

Baldintza

Condición potestativa Condición resolutoria

Administrazio Consejo de administración kontseilua Consejo Rector

Kontseilu artezkaria

Nahibadako baldintza

Consejo Superior Bancario

Bankuen Kontseilu Gorena

Baldintza suntsiarazlea

Consentimient Adostasuna o

Confederación Konfederazioa

Consignar o Confederación Aurrezki Kutxen almacenar Espainiako Española de Consignatario Konfederazioa Cajas de Consolidar Ahorro Consorcio Baieztatu Confirmar Consorcio de Gatazka Conflicto compensación Lege gatazka Conflicto de de seguros leyes Constitución Conformidad

Adostasuna

Congelación salarial

Alokairuen izozketa

Congestión de

Portuetako

Zainpean edo biltegian utzi Kontsignatarioa Bateratu Partzuergoa Aseguruen konpentsaziorako partzuergoa Eraketa

Constitución de la sociedad

Sozietatearen eraketa

Construcción del buque por

Ontzia ekonomiaz egitea

economía Construcción del buque por precio alzado o por empresa

Ontzia goren mugako prezioaz edo enpresaz egitea

Constructor de Ontzigilea buque Consumidor

Kontsumitzailea

Consumo

Kontsumoa

Contabilidad

Kontabilitatea

Contramaestre Kontramaisua (its.)

o mercantil

kontratua

Contrato de “engineering” y de transferencia de tecnología

“Engineering”eta teknologia transferitzeko kontratua

Contrato de “factoring”

“Factoring” kontratua

Contrato de “leasing” o arrendamiento financiero

“Leasing” edo finantza errentamenduko kontratua

Contrato de Contraprestaci Kontraprestazioa adhesión ón Contrato de Contraseña de Legebideztaketa agencia zeinua legitimación Contrato de comisión Kontratua Contrato Banku kontratua Contrato de Contrato compraventa bancario Zaintzako banku Contrato de Contrato compraventa kontratua bancario de de aeronaves custodia Burtsa kontratua Contrato de Contrato compraventa bursátil de buques Kari bidezko Contrato Contrato de kontratua causal concesión Merkataritzako Contrato establezimenduti Contrato de celebrado conservación o k kanpo fuera del custodia de establecimient egindako

Atxikimendu kontratua Agentzi kontratua Komisio kontratua Salerosketa kontratua Aireontzien salerosketa kontratua Ontzien salerosketa kontratua Kontzesio kontratua Gauzak artatu zein zaintzeko kontratua

cosas

mediación o corretaje

edo artekaritza kontratua

Contrato de obra por empresa

Enpresak egindako obra kontratua

Contrato de obras audiovisuales

Ikus-entzunezko lanen gaineko kontratua

Contrato de construcción de buques

Ontziak egiteko kontratua

Contrato de creación publicitaria

Publizitatea sortzeko kontratua

Contrato de crédito al consumo

Kontsumorako kreditu kontratua Contrato de opciones y futuros Gordailu

Contrato de depósito

kontratua

Aukera eta etorkizunekoei buruzko kontratua

Contrato de pasaje

Bidaia egiteko kontratua

Argitaratze kontratua

Contrato de patrocinio publicitario

Publizitate babesa emateko kontratua

Contrato de enrolamiento (contrato de embarco)

Ontziratze kontratua

Contrato de prenda

Bahi kontratua

Contrato de fianza

Fidantza kontratua

Contrato de fletamento

Pleitamendu kontratua

Contrato de franquicia o “franchising”

Frankizia edo “franchising” kontratua

Contrato de difusión publicitaria

Publizitatea zabaltzeko kontratua

Contrato de edición

Contrato de garantía Contrato de

Arriskuaren Contrato de prevención del aurrearretarako kontratua riesgo Contrato de remolque

Atoian eramateko kontratua

Contrato de seguro

Aseguru kontratua

Contrato de Berme kontratua sociedad Contrato de suministro Bitartekaritza

Sozietate kontratua Hornidura kontratua

Contrato de transporte

Garraio kontratua Convocatoria

Contrato estimatorio

Zenbatespen kontratua

Contrato mercantil

Merkataritzako kontratua

Alde anitzeko Contrato plurilateral de antolaketa kontratua organización

Deialdia

Cooperación

Lankidetza

Cooperativa

Kooperatiba

Cooperativa agraria

Nekazaritza kooperatiba

Cooperativa de consumidores y usuarios

Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen kooperatiba

Cooperativa de crédito

Kreditu kooperatiba

Cooperativa de enseñanza

Irakaskuntza kooperatiba

Contrato publicitario

Publizitate kontratua

Contrato sinalagmático

Kontratu sinalagmatikoa

Contrato uniforme

Erabereko kontratua

Contrato-tipo

Kontratu-tipoa

Contravalor

Ordaina

Convenio

Hitzarmena

Cooperativa de seguros

Aseguru kooperatiba

Convenio de quita y espera

Kita eta itxaroteko hitzarmena

Cooperativa de servicios

Zerbitzu kooperatiba

Convenio fundacional

Eratze hitzarmena

Cooperativa de trabajo asociado

Lan elkartuko kooperatiba

Lurra erkidegoan Cooperativa de explotación ustiatzeko comunitaria de kooperatiba la tierra

Conversión de Obligazioa akzio Cooperativa obligación en bihurtzea de acción transportistas Batza Convocar la Cooperativa Junta General orokorrerako de viviendas deialdia egin Cooperativa

Garraiolarien kooperatiba Etxebizitza kooperatiba Itsas kooperatiba

del mar

Cotización calificada

Kotizazio kalifikatua

Crédito

Kreditua

Crédito acumulativo

Kreditu metatua

Crédito al consumo

Kontsumorako kreditua

Artekaria

Crédito anotado en cuenta

Kontuan idaztohartutako kreditua

Corredor de comercio

Merkataritzako artekaria

Crédito aplazado

Kreditu geroratua

Corredor de comercio colegiado

Merkataritzako artekari elkargokidea

Crédito cambiario

Kanbio-kreditua

Corredor de seguros

Aseguru artekaria

Crédito con garantía hipotecaria

Berme hipotekariodun kreditua

Corredor intérprete de buques

Ontzietako artekariinterpretaria

Kutxa Crédito con movimiento de mugimenduko kreditua caja

Corredor marítimo

Itsas artekaria

Crédito confirmado

Kreditu baieztatua

Correduría

Artekaritza

Crédito de aceptación

Onarpen kreditua

Coste

Kostua

Cooperativa educacional

Hezkuntza kooperatiba

Cooperativa sanitaria

Osasun kooperatiba

Copia

Kopia

Copia autenticada

Kopia kautotua

Copropiedad

Jabekidetza

Corredor

Coste de producción Coste y flete Cotización

Crédito Ekoizpen kostua documentado

Kreditu dokumentatua

Crédito Kostua eta pleita financiero Kotizazioa Crédito irrevocable

Finantza kreditua Ezeztaezineko kreditua

Crédito irrevocable confirmado

Ezeztaezineko kreditu baieztatua

ganancias Cuenta de resaca

Erresaka kontua

Crédito revocable

Kreditu ezeztakorra

Cuenta de resultados

Emaitzen kontua

Crédito rotativo

Txandakako kreditua

Cuentacorrent Kontu korrontea duen pertsona ista

Cuaderno de bitácora

Konpasontziaren Cuentapartista Kontu-partaidea koadernoa Urteko kontuak Cuentas Makinen anuales koadernoa Kontu bateratuak Cuentas Balantzea adostu consolidadas

Cuaderno de máquinas Cuadrar un balance

Cuentas en participación

Partaidetza kontuak

Cuota

Kuota

Cuota de liquidación

Likidazio kuota

Cuota participativa

Partaidetza kuota

Cupón

Kupoia

Charter aéreo

Aireko charterra

Cheque

Txekea Agindurako txekea Eramailearentzak o txekea

Cuadro de financiación

Finantzaketa laukia

Cuenta

Kontua

Cuenta corriente

Kontu korrontea

Cuenta corriente de valores

Baloreen kontu korrontea

Cuenta corriente impropia

Berezkoa ez den kontu korrontea

Cuenta de capital

Kapital kontua

Cheque a la orden

Cuenta de cierre

Itxiera kontua

Cheque al portador

Cuenta de pérdidas y

Cheque Galera-irabazien antedatado kontua

Dataren aurreko txekea

Cheque conformado o certificado

Txeke adostu edo Declaración de Ordainketa ziurtatua suspensión de etenduraren adierazpena pagos

Cheque cruzado

Txeke gurutzatua Deje de cuenta Kontura uztea

Cheque en blanco

Txeke zuria

Cheque nominativo

Txeke izenduna

Cheque para abonar en cuenta

Kontuan abonatzeko txekea

Cheque postdatado

Dataren osteko txekea

Dador

Emailea

Daño

Kaltea

Daños y perjuicios

Kalte-galerak

Dársena

Dartsena

Debe y haber

Zor eta hartzekoa Depositario

Declaración

Adierazpena

Depósito

Gordailua

Declaración cambiaria

Kanbioadierazpena

Depósito a plazo fijo

Epe finkorako gordailua

Declaración de Abonamendu adierazpena abono

Depósito bancario

Banku gordailua

Declaración de Garraio adierazpena porte

Depósito bancario a la vista

Ageriko banku gordailua

Depósito de

Zaintza gordailua

Declaración de Porrot adierazpena quiebra

Delegado de personal

Langileen eskuordea

Demanda

1) Eskaria (eko.) 2) Demanda (auz.)

Denominación Izendazioa Denominación Fantasia izendazioa de fantasía Denominación Sozietatearen de la sociedad izendazioa Denuncia

Salaketa

Dependiente

Dependentea

Depositante

Gordailugilea

Depositar

Gordailatu Gordailuzaina

custodia Depósito de uso

Erabilera gordailua

Depósito irregular

Gordailu irregularra

Derecho

1) Eskubidea 2) Zuzenbidea

sociedades

buruzko Zuzenbidea

Derecho de suscripción preferente

Lehenespenez harpidetzeko eskubidea

Derecho de voto

Boto eskubidea

Derecho documental

Eskubide dokumentatua

Derecho especial de giro

Igorpen-eskubide berezia

Derecho mercantil

Merkataritzako zuzenbidea

Derecho real

Eskubide erreala

Derecho real de hipoteca naval

Ontzien gaineko hipoteka eskubide erreala

Derecho cambiario

Kanbio letrari buruzko Zuzenbidea

Derecho de abstención

Abstentzio eskubidea

Derecho de asunción preferente de participaciones sociales

Sozietate partaidetzak lehenespenez bereganatzeko eskubidea

Derecho de ejecución separada

Derecho de la navegación

Betearazpen banandua izateko Derrama eskubidea Derrotero Esklusiba (derrota) eskubidea Desbalance Nabigazio zuzenbidea

Derecho de oposición

Aurkajartze eskubidea

Derecho de separación absoluta

Erabateko banantze eskubidea

Derecho de

Sozietateei

Derecho de exclusiva

Derrama Norabidea (its.) Pasiboa aktiboa baino handiago izatea

Descontar

Deskontatu

Descontatario

Deskontuhartzailea

Descubierto

Zorpekoa

Descuento

Deskontua

Descuento de Letra dokumentatuen letras documentadas deskontua Descuido o impericia del capitán

Kapitainaren trebetasun edo ardurarik eza

Desembolso

Ordainketa

Desembolso mínimo

Gutxieneko ordainketa

Despacho

Idatz-agiria

Destinatario

Jasotzailea

Deuda

Zorra

Deuda pendiente

Ordaintzeke dagoen zorra

Deuda Pública Herri zorra

un ordenado gestor

arduratsuaren arreta

Dinero papel

Dirupapera

Dique flotante Dike flotakorra Dique seco

Dike lehorra

Dirección General de la Marina Mercante

Merkataritzako Marinaren Zuzendaritza Nagusia

Dirección General de Política Financiera

Finantza Politikako Zuzendaritza Nagusia

Dirección General de Seguros

Aseguruen Zuzendaritza Nagusia

Deudor

Zorduna

Directivo

Zuzendaria

Deudor cambiario

Kanbio-zorduna

Director

Zuzendaria

Devengar

Sortu

Directorgerente

Zuzendarikudeatzailea

Devengar intereses

Korrituak sortu

Disciplina

1) Jakintzagaia (oro.)

Devengo

Sortzapena

Diario de navegación

Nabigazio egunkaria

Diligencia de un buen comerciante

Merkatari onaren Disolución de arreta la sociedad

Diligencia de

Kudeatzaile

2) Diziplina (zig.) Disminuir el capital

Disponer

Kapitala urritu Sozietatea desegitea Xedatu

Distraer bienes Masatik ondasunak de la masa gaizbideratu

Economía

Ekonomia

Economía de los particulares

Norbanakoen ekonomia

Distribución

Banaketa

Distribución detallista

Xehekari bidezko Economía banaketa dirigida

Dividendo

Dibidendua

Dividendo a cuenta

Konturako dibidendua

Dividendo pasivo

Dibidendu pasiboa

Documentació n de las acciones

Akzioak dokumentatzea

Documento

Agiria

Documento contable

Kontabilitateagiria

Domiciliar

Helbideratu

Efecto a pagar Ordaintzeko efektua

Domicilio social

Sozietatearen egoitza

Efecto cambiario

Dorso de la letra

Letraren atzealdea

Ekonomia gidatua

Industria ondoko Economía post-industrial ekonomia Echazón

Zama itsasora ezinbestean botatzea

Efectivo

Eskudirua

Efecto

1) Efektua (tit.) 2) Ondorea (oro.)

Efecto a cobrar

Kobratzeko efektua

Kanbio-efektua

Efecto remitido en 1) Dotazioa (its.) consignación Eficacia 2) Zuzkidura cambiaria (oro.)

Zainpean igorritako efektua

Dotar la reserva

Erreserba zuzkitu Ejecución Ejercicio

Betearazpena

Draga

Draga (its.)

Dotación

Kanbioeragingarritasuna Ekitaldia

Ejercicio social Sozietate ekitaldia

marítima Ejercicio social Aribidean dagoen sozietate Empresario en curso ekitaldia deudor Embarcación

Itsasontzia

Embarcar o desembarcar la carga

Zama ontziratu edo lehorreratu

Embargar

Enbargatu

Embargo

Enpresario zorduna

Empresario especializado

Enpresario espezializatua

Empresario individual

Banakako enpresarioa

Enbargoa

Empresario social

Sozietate enpresarioa

Embarrancar

Hondoa jo

Empréstito

Jesapena

Emisión

Jaulkipena

En efectivo o en metálico

Eskudiruz

Emisión en serie

Saldoko jaulkipena

Enajenar

Besterendu

Emitir acciones por debajo de la par

Balio izendatutik Encallar beherako akzioak Encargado/a jaulki Endosante

Empresa

Enpresa

Empresa dominada

Menpeko enpresa

Empresa mercantil marítima

Merkataritzako itsas enpresa

Empresario

Enpresarioa

Empresario de Aireko la navegación nabigazioko enpresarioa aérea

Hondoa jo Arduraduna Endosatzailea

Endosatario

Endosuhartzailea

Endoso

Endosua

Endoso al portador

Eramailearentzak o endosua

Ahalduntze Endoso de apoderamiento endosua Endoso de garantía

Berme endosua

Endoso de retorno

Erretornu endosua

Empresario de Itsas nabigazioko Endoso en la navegación enpresarioa

Endosu zuria

blanco

Escisión parcial o impropia

Zatiketa partziala edo berezkoa ez dena Berezko zatiketa

Entidad de capital riesgo

Escisión Kapital arriskuko propia erakundea Escotilla

Entidad de crédito

Kreditu erakundea

Eskritura

Entidad de crédito de capital público estatal

Kapital publikoko kreditu erakundea

Entidad de depósito

Gordailu erakundea

Entidad de financiación

Finantza erakundea

Endoso pleno o Endosu oso edo eskualdatzailea traslativo Ente/entidad

Erakundea

Escritura

Eskotila

Enpresa eratzeko Escritura de constitución de eskritura la empresa Escritura fundacional

Eratze eskritura

Escritura social

Sozietate eskritura

Establecimient Establezimendua o

Entidad oficial Kreditu erakunde Establecimient ofiziala de crédito o fabril Kontura Entrega a Establecimient emandako diru cuenta o financiero de kopurua crédito Emana, zergak Entregada y Establecimient ordaindu gabe derechos no o mercantil pagados Establecimient Ontzia hornitu Equipar el o principal buque Estado Okerra Error contable Zatiketa Escisión Estado de Escisión de la Sozietatearen cuentas zatiketa sociedad

Fabrika Kredituko finantza establezimendua Merkataritzako establezimendua Establezimendu nagusia Kontabilitateko orria Kontuen orria

Estado de liquidación

Likidazio egoera mercantil Experto

nautikoa

Estado patrimonial

Ondare egoera

Explotación

Ustiapena

Explotador

Ustiatzailea

Estampilla

Zigilua

Exportación

Esportazioa

Estatuto

Estatutua

Extracción

Ateratzea

Estatutos sociales

Sozietatearen estatutuak

Fábrica

Fabrika

Estibar

Zamatu

Fabricante

Fabrikatzailea

Evicción

Ebikzioa

Factor

Faktorea

Examen y reconocimient o de créditos

Factor notorio Ageriko faktorea Kredituak aztertu Merkataritzako Factura eta aintzatestea faktura comercial

Excedente

Soberakina

Excepción

Salbuespena

Excepción cambiaria

Kanbiosalbuespena

Excepción extracambiari a

Kanbio letratik kanpoko salbuespena

Exclusión del socio

Bazkidea baztertzea

Exhibición de libros

Liburuen edukia erakustea

Existencias

Aditua

Falsear el principio de libertad de competencia

Elkarlehia askatasunaren printzipioa aizundu

Falta

Fallido

Porrot egina

Fe pública mercantil

Merkataritzako fede publikoa

Fedatario público

Fedemaile publikoa

Federación

Federazioa

Izakinak

Fehaciente

Sinesgarria

Expectativa

Igurikimena

Fianza

Fidantza

Expedición náutica

Merkataritzako espedizio

Ficha de guardarropa

Jantzizaindegiaren fitxa

Financiación

Finantzaketa

Financiador

Finantzatzailea

garantía de depósitos

bermatzeko fondoa Inbertsio fondoa

Fletante

Fondo de 1) Baltzua (soz.) inversión 2) Sinadura Fondo de (oro.) pensiones Sinatzailea Fondo de provisiones Ahalorde técnicas bidezko sinatzailea Fondo monetario Pleitaria internacional Pleitamendua Fondo Zama orokorreko patrimonial pleitamendua común Pleitamendu Fondos del arrunta Estado Pleit-emailea Forma

Flete

Pleita

Letra ez onartzea edo ez ordaintzea

Firma

Firmante Firmante por poder Fletador Fletamento Fletamento a carga general Fletamento ordinario

Flota

Fracaso de la Joanaldiko pleita letra Franco Ontzi multzoa

Folleto

Liburuxka

Folleto de emisión

Jaulkipenen liburuxka

Fondear

Ainguratu (its.)

Fondo

1) Fondoa

Fondo de comercio

Merkataritza fondoa

Fondo de

Gordailuak

Flete de ida

Pentsio fondoa Hornikuntza teknikoen fondoa Nazioarteko moneta-fondoa Ondare fondo erkidea Estatuaren fondoak Forma

Libera (Frantziako moneta)

Franco al costado del buque

Ontziaren aldamenean eskura jarri

Franco transportista

Garraiolariaren eskura jarri

Franquicia

Frankizia

Franquiciado

Frankizia-

hartzailea Franquiciador Frankiziaemailea

Fusión de sociedades

Sozietateen arteko bat-egitea

Fusión mixta

Bat-egite mistoa

Gabarra

Gabarra (its.)

Ganancia

Irabazia

Gánguil

Gangila (its.)

Garantía

Bermea

Fraude

Maula

Fuente

Iturria

Fuentes del Derecho mercantil

Merkataritzako zuzenbidearen iturriak

Fuerza ejecutiva del título

Tituluaren indar betearazlea

Gasto

Gastua

Gastos de constitución

Eratze gastuak

Fuerza probatoria de la póliza

Polizaren froga indarra

Ezarrerako Gastos de establecimient gastuak o

Fundación

1) Eraketa (oro.) Gastos de explotación 2) Fundazioa (era.) Gastos de

Fundación de la sociedad

Sozietatearen eraketa

Fundación por Hitzarmen bidezko eraketa convenio

Ustiapen gastuak

Ikerketa eta investigación y garapeneko gastuak desarrollo Gente del mar Itsastarrak Gestión

Kudeaketa

Fundación simultánea

Aldi bereko eraketa

Gestión social

Sozietatearen kudeaketa

Fundación sucesiva

Ondoz ondoko eraketa

Gestor

Kudeatzailea

Fundador

Eratzailea

Gestor naval

Ontzikudeatzailea

Fusión

Bat-egitea

Girar

Igorri

Fusión abreviada

Bat-egite laburtua

Giro

Igorpena

Graduación de Kreditu

créditos

mailaketa

Gravamen

Karga

Haber

Hartzekoa

Hipoteca de propiedad industrial

Hartzeko likidoa Hipoteca en garantía de Sozietate Haber social cuentas hartzekoa corrientes de crédito Ontzia prestatu Habilitar el buque Hipoteca en garantía de Portuetan Hacer escala en los puertos geldialdiak egin títulos al portador Itsasoratu Hacerse a la Hipoteca en mar garantía de Hallazgo aéreo Aireko títulos aurkikuntza endosables Itsas aurkikuntza Hipoteca Hallazgo marítimo mobiliaria Helizea Hélice Hundirse el Hipoteka Hipoteca buque Aireontzien Hipoteca de gaineko hipoteka Impersonal aeronaves Ontzien gaineko Importación Hipoteca de hipoteka buques Importe nominal Merkataritzako Hipoteca de establecimient establezimenduar Impositor en gaineko o mercantil Impugnación hipoteka Incapacitado Industri Hipoteca de makineriaren maquinaria Incompatibilid gaineko hipoteka ad industrial Haber líquido

Industri jabetzaren gaineko hipoteka Kreditudun kontu korronteak bermatzeko hipoteka Eramailearentzak o tituluak bermatzeko hipoteka Endosatzeko moduko tituluak bermatzeko hipoteka Ondasun higikorren gaineko hipoteka Ontzia hondoratu Inpertsonala Inportazioa Zenbateko izendatua Ezarlea Aurkarapena Ezgaitua Bateraezintasuna

Incoterm

Indemnización Kalte-ordaina

inmaterial

materiala

Inmovilizado material

Ibilgetu materiala

Indemnizar daños y perjuicios

Kalte-galeren ordaina eman

Inscripción

Inskripzioa

Indicación

Indikazioa (let.)

Insinuarse en la quiebra

Porrotera agertzea

Indicado

Indikatua (let.)

Insolvencia

Kaudimengabezi a

Índice general de precios

Prezioen indize orokorra

Insolvencia absoluta

Erabateko kaudimengabezia

Informe de gestión

Kudeaketa txostena

Insolvencia relativa

Kaudimengabezi a erlatiboa

Infracción

Urratzea

Inspección

Ikuskapena

Infraseguro

Azpiasegurua

Ingresar

Sartu

Instalación portuaria

Portuko instalazioa

Ingresar un cheque en el banco

Txekea bankuan sartu

Institución

Erakundea

Ingreso

Diru sarrera/sarrera

Institución de crédito cooperativo

Kooperatiba kredituetarako erakundea

Inhabilitación para el ejercicio del comercio

Ezdoitua izan merkataritzan aritzeko

Institución de inversión colectiva

Inbertsio kolektiboko erakundea

Inmersión

Urperaketa

Inmovilizado

Ibilgetua

Espainiako Zinpeko-Kontu Azterlarien Erakundea

Inmovilizado financiero

Finantza ibilgetua

Instituto de Censores Jurados de Cuentas de España

Inmovilizado

Ibilgetu ez-

Kontabilitate eta Instituto de Contabilidad y Kontu Auditoretzaren Auditoría de

Cuentas

Erakundea

Kreditu Instituto de Crédito Oficial Ofizialeko Erakundea

2) Kontu-hartzea (soz.) Interventor

Kontu-hartzailea

Invalidez

Baliogabetasuna

Inventario

Inbentarioa

Inversión

Inbertsioa

Instituto de Planificación Contable

Kontabilitate Plangintzarako Erakundea

Instituto para la Vigilancia de los Seguros Privados (ISVAP)

Aseguru Pribatuak Jagoteko Erakundea (APJE)

Irreivindicabili Erreibindikaezint a-suna -dad Juicio de quiebra

Porrotaren judizioa

Interdicción del pago

Ordainketa debekatzea

Junta

Batza

Interés Interés básico del Banco de España Interés moratorio Interés no corrido (no vencido)

Junta arbitral 1) Interesa (oro.) de transporte 2) Korritua (eko.) Junta constituyente Espainiako Junta Bankuaren oinarrizko korritu extraordinaria tasa Junta general Berandutza Junta general korritua de accionistas Mugaeguneratu Junta general gabeko korritua de acreedores

Garraioen tartekaritza batza Batza eratzailea Aparteko batza Batza orokorra Akziodunen batza orokorra Hartzekodunen batza orokorra

Junta General Bazkideen batza orokorra de Socios

Intermediario financiero

Finantzabitartekoa

Interpelación

Jabeldura

Junta general ordinaria

Batza orokor arrunta

Intervención

1) Esku-hartzea (oro.)

Junta sindical

Sindikoen batza

Junta sindical

Burtsako

de la Bolsa Junta universal Jurisdicci贸n

sindikoen batza

Letra de Batza unibertsala resaca Jurisdikzioa

Jurisprudencia Jurisprudentzia

Erresaka letra

Letra documentada

Letra dokumentatua

Letra domiciliada

Helbideratutako letra

Letra en blanco

Letra zuria

Letra falsa

Letra faltsua Letra faltsutua

Juzgado

Epaitegia

Lancha

Txalupa

Lanzar al mercado

Merkaturatu

Legitimaci贸n activa

Legebideztaketa aktiboa

Letra falsificada

Legitimaci贸n pasiva

Legebideztaketa pasiboa

Lenguaje comercial

Merkataritzako hizkera

Letra girada a Datatik epe jakin batera igorritako un plazo contado desde letra la fecha

Letra

Letra a la vista Ageriko letra Letra condicionada

Baldintzapeko letra

Letra de cambio

Kanbio letra

Letra de complacencia o letra de favor

Mesede letra

Letra de peloteo

Kolusio-letra

Letra de renovaci贸n

Berriztatze letra

Letra girada a Ageritik epe jakin batera un plazo contado desde igorritako letra la vista Letra incompleta

Letra osagabea

Letra perjudicada

Kalteturik gertatutako letra

Letra prescrita Preskribatutako letra Levantar protesto

Protestoa egin

Ley

Legea

Libertad de comercio

Merkataritza askatasuna

Libra (Britainia handiko moneta) Libro-registro de acciones Igorpendua

erregistroa

Bazkideen liburu-erregistroa

Librador

Libro-registro Letra onartu duen igorpendua de socios Licencia Igortzailea

Libramiento

Igorpena

Librar

Igorri

Libra Librado Librado aceptante

Libro

Liburua

Libro de contabilidad

Kontabilitate liburua

Ustiapen lizentzia

Licenciatario

Lizentziahartzailea

Liquidación

Likidazioa

Liquidación de Matxuren likidazioa averías Liquidación de Sozietatearen likidazioa la sociedad

Libro de inventarios y cuentas anuales

Liquidación Kontu gordailuen del activo liburua Liquidación del pasivo Inbentario eta Liquidación urteko kontuen general de liburua contado

Libro del consulado del mar

Itsasoko kontsuletxearen liburua

Libro de depósito de cuentas

Libro diario Libro talonario Libro-registro

Lizentzia

Licencia de explotación

Libre adhesión Atxikipen askea Partaidetza Libreta de participaciones libreta izenduna nominativa

Akzioen liburuerregistroa

Aktiboaren likidazioa Pasiboaren likidazioa Eskurako likidazio orokorra

Liquidador

Likidatzailea

Liquidez

Likidezia

Local de Liburu-egunkaria negocio

Negozio-lokala

Liburu taloitegia Lucha competitiva entre Liburu-

Enpresarioen arteko elkarlehia

empresarios

Masa deudora Zordunen masa

Llevar el registro

Erregistroa eraman

Llevar la contabilidad

Kontabilitatea eraman

Llevar los libros

Liburuak egin

Maestre del buque

Ontziaren maisua

Mala fe

Gaitzustea

Mancebo

Langina

Mandatario

Mandataria

Mandato

Mandatua

Maquinaria

Makineria

Maquinista

Makinista

Marca

Marka

Mayoría

Gehiengoa

Mayoría absoluta

Erabateko gehiengoa

Mayoría reforzada

Gehiengo indartua

Mediación

Bitartekaritza

Mediador

Bitartekaria

Medio de producción

Ekoizbidea

Memoria

Oroitidazkia

Memoria explicativa

Azalpen oroitidazkia

Menor

Adingabekoa

Mercado

Merkatua

Mercado de Jarduneko marka capitales

Kapital merkatua

Marca activa Marca registrada

Marka erregistratua

Mercado de créditos

Kreditu merkatua

Margen

Margina

Lan merkatua

Marina Mercante

Merkataritzako Marina

Mercado de empleo

Marinero

Marinela

Mercado de futuros y opciones

Aukera eta etorkizunekoen merkatua

Masa

Masa Hartzekodunen masa

Mercado de valores

Balore merkatua

Masa acreedora

Porrotaren masa

Mercado exterior

Kanpo merkatua

Masa de la quiebra

Mercado financiero

Finantza merkatua

Mora

Berandutza

Mercado inmobiliario

Ondasun higiezinen merkatua

Movilidad de las acciones

Akzioen mugikortasuna

Muestra

Lagina

Mercado interior

Barne merkatua

Multa

Isuna

Mutua

Mercado monetario

Moneta merkatua Mutualidad

Mercado primario de valores

Lehenengo mailako balore merkatua

Mutualitatea

Mutualidad de Gizarte aurreikuspenerak previsión o mutualitatea social

Mercado secundario oficial de valores

Mutualidad de Aseguruetako mutualitatea Bigarren mailako seguros balore merkatu Ontzizkaldu Naufragar ofiziala Ontzizkalpena Naufragio

Mercancía

Merkatugaia

Nave

Ontzia

Minoría

Gutxiengoa

Navegación

Nabigazioa

Modelo

1) Eredua (oro.)

Navegación aérea

Aireko nabigazioa

2) Modeloa (mer.) Modelo de utilidad Modelo industrial

Baliagarritasun modeloa

Navegación Industri modeloa guerrera

Modificación Sozietate de los estatutos estatutuen aldarazpena sociales Moneda

Navegación de Kabotaje edo itsaso zabaleko cabotaje o nabigazioa altura

Moneta

Gerra nabigazioa

Navegación por agua

Uretako nabigazioa

Navegación por aguas interiores

Barne uretako nabigazioa

Navegar

Nabigazioan aritu

Normativa represiva

Ontzi-ustiatzailea Nota de Naviero gestor Ontzi-ustiatzaile cobertura provisional eta kudeatzaile Naviero

dena Naviero individual Naviero social Navierofletante

Notario

Banakako ontzi- Novación ustiatzailea Nudo Ontzi-ustiatzaile propietario sozietatea Nulidad Ontzi-ustiatzaile Nulo eta pleit-emaile Numerario dena

Negociación

Negoziazioa

Negocio

Negozioa

Negozio juridiko eratzailea

Neto/a

Garbia

Behin-behineko estaldura agiria Notarioa Aldaberriketa Jabe soila Deuseztasuna Deuseza Eskudirua

Objeto social

Sozietatearen xedea

Obligación

1) Obligazioa (tit.)

Negocio causal Kari bidezko negozioa o causante Negocio jurídico fundacional

Arauketa hertsatzailea

2) Betebeharra (oro.) Obligación cambiaria

Obligación Elkarlehia-maila Nivel de causal competitividad Obligación de Merkataritzako Nombre guarda o izena comercial custodia Izendatua Nominal Obligación

Kanbiobetebeharra Kari bidezko betebeharra Zaintza betebeharra

Norma

Araua

documental

Betebehar dokumentatua

Normativa

Arauketa

Obligación recíproca

Elkarrekiko betebeharra

Obligación solidaria

Betebehar solidarioa

Obligacionista Obligazioduna Obligado principal

Betebeharpeko nagusia

Ocultación de activo

Aktiboaren ezkutaketa

Oferente

Eskaintzailea

Oferta

Eskaintza

Oferta pública de adquisición y venta de valores

Baloreak eskuratu eta saltzeko eskaintza publikoa

aislada Operación bursátil

Burtsa eragiketa

Operación con Aukera eskubidedun opción eragiketa Operación con Primadun eragiketa prima Operación condicional

Baldintzapeko eragiketa

Operación de crédito

Kreditu eragiketa

Operación de doble

Eragiketa bikoitza

Oficialidad del Ontziko ofizialak Operación de tránsito de buque mercancías Patente eta Oficina Operación en Marken Española de firme Espainiako Patentes y Bulegoa Marcas Orden cambiario OPA OPA Orden concurrencial no falseado

OPA competidora

Elkarlehiarako OPA

OPA obligatoria

Nahitaezko OPA

OPA voluntaria

Borondatezko OPA

Operación

Eragiketa

Operación

Eragiketa bakana Órgano

Igarobideko merkatugaien eragiketa Eragiketa finkoa Kanbiohurrenkera Benazko elkarlehia antolaketa

Orden de pago Ordainketa agindua Orden de prelación de créditos

Kredituen lehentasun hurrenkera Organoa

Órgano competente

Organo eskuduna contado desde la vista

Administrazio Órgano de administración organoa Órgano de defensa de la competencia

Elkarlehia defendatzeko organoa

Ordezkaritza Organo de representación organoa Órgano deliberante

Organo eztabaidatzailea

Órgano social

Sozietatearen organoa

jakin baterako ordaindukoa

Pago

Ordainketa

Pago abreviado y ficticio

Gezurrezko eta laburtutako ordainketa

Pago al contado

Eskurako ordainketa

Pago anticipado

Ordainketa aurreratua

Aparteko Pago extraordinario ordainketa

Oro amonedado o en barras

Pago ordinario Ordainketa arrunta Moneta edo barra moduan dagoen Pago parcial Zatikako urrea ordainketa

Pabellón

Bandera

Pacto

Ituna

Pacto de exclusiva

Esklusiba ituna

Pacto extracambiari o

Letraz kanpoko ituna

Pagar a la vista

Agerian ordaintzea

Pagaré

Ordaindukoa

Pagaré a la orden

Agindurako ordaindukoa

Pagaré a plazo Ageritik epe

Pago por intervención

Esku-hartze bidezko ordainketa

Pago regresivo Atzerabidean egindako (pago de regreso, pago ordainketa en vía de regreso) Pago sin desplazamient o de numerario

Eskudiruaren eskualdaketarik gabeko ordainketa

Paje

Ontzi-mutila (its.)

Papel

Tinbredun papera

timbrado Papeleta de empeño

Bahikuntza txartela

Paraíso fiscal

Zerga paradisua

Partes constitutivas del buque

Ontziaren osagaiak

Participación

Partaidetza

Participación circular

Partaidetza zirkularra

Participación indivisible y acumulable

Partaidetza zatiezin eta metakorra

Participación significativa

Partaidetza esanguratsua

Participación social

Sozietate partaidetza

Participacione Elkarrekiko partaidetzak s recíprocas Participacione Elkarrekiko partaidetza s recíprocas zeharkakoak indirectas

cargo y abono

abonamendu partidak

Pasivo

Pasiboa

Pasivo exigible Eska daitekeen pasiboa Patentabilidad Patentakortasuna Patente

Patentea

Patente de habilitación

Doikuntza patentea

Patente de introducción

Sarrera patentea

Patente de invención

Asmakuntza patentea

Patente de navegación

Nabigazio patentea

Patente inactiva

Erabiltzen ez den patentea

Patrimonio

Ondarea

Patrimonio de la sociedad

Sozietatearen ondarea

Patrimonio resultante de la liquidación

Likidazioaren osteko ondarea

Patrimonio social

Sozietate ondarea Diruzkoa ez den sozietate ondarea Babestua

Partida

Partida del activo

Aktiboaren partida

Partida del pasivo

Pasiboaren partida

Partida doble

Partida bikoitza

Patrimonio social no dinerario

Partidas de

Zorduntze eta

Patrocinado

Patrocinador

Babeslea

jurídica

juridikoa

Patrón

Patroia

Pertenencias del buque

Ontziaren gehigarriak

Pérdida

Galera Likidazio epealdia

Pertrechar el buque

Ontzia hornitu

Período de liquidación

Peso bruto

Pisu gordina

Perito

Peritua

Pignoración

Pignorazioa

Pilotaje

Pilotajea

Piloto

Pilotua

Plan

Plana

Plan de pensiones

Pentsio plana

Plan General de Contabilidad

KontabilitatePlan Orokorra

Plaza

Hiria

Perito práctico Peritu praktikoa Perjuicio

Galera

Perjuicio de la Letra kalteturik gertatzea letra Permuta

Trukaketa

Personal aeronáutico

Langile aeronautikoak

Personal de alta dirección

Goi zuzendaritzako langileak

Personal de fonda

Ostatu zereginetarako langileak

Plaza de destino

Helmugako hiria

Plazo

Epea

Personal de tierra

Lurreko langileak

Poder

1) Ahalmena (oro.)

Personal de vuelo

Aireko langileak

Personal marítimo

Itsas langileak

Política de créditos

Kreditu politika

Personal navegante

Langile nabigatzaileak

Póliza

Poliza

Personalidad

Nortasun

Póliza a la orden

Agindurako poliza

2) Ahalordea (ord.)

Póliza al portador

Eramailearentzak colusoria o poliza Práctico

Póliza de fletamento

Pleitamendu poliza

Póliza de seguros

Aseguru poliza

Precepto

Manua

Precio

Prezioa

Precio corriente

Ohiko prezioa

Póliza flotante Poliza flotatzaile Precio de coste edo abonamendu o de abono Precio de poliza cotización Poliza izenduna Póliza oficial nominativa Precio medio Ezkutuko Polizonaje de cotización bidaiaria Prenda Pontoia (its.) Pontón Prenda de Abal bidez Por aval efectos o Besteren/Inoren Por cuenta valores kontura ajena cotizables en Bolsa Por cuenta de (r)en kontura Por su cuenta y riesgo

Gain eta galorde

Porcentaje

Portzentaia

Porte del buque

Ontziaren edukiera

Porteador

Eroalea

Posesión

Edukitza

Posición alcista

Goranzko egoera

Práctica

Kolusio eginera

Praktikoa (its.)

Kostu prezioa Kotizazio prezio ofiziala Batez besteko kotizazio prezioa Bahia Burtsan kotiza daitezkeen efektu edo baloreen bahia

Prenda de mercancías representadas por títulos de crédito

Kreditu titulu bidez ordezkatutako merkatugaien bahia

Prenda de participaciones de sociedad limitada

Erantzukizun mugatuko sozietate partaidetzen bahia

Edukitzaren Prenda sin desplazamient lekualdaketarik gabeko bahia o

Presa o captura

Atzemate edo harrapaketa

Prima de emisión

Jaulkipen prima

Prescripción

Preskripzioa

Presentación de la letra a la aceptación

Letra onarpenerako aurkeztea

Prima del seguro

Aseguruaren prima

Prima periódica

Aldizkako prima

Presentación de la letra al pago

Letra ordainketarako aurkeztea

Prima única

Prima bakarra

Principal

Printzipala (eko.)

Prestación accesoria

Prestazio erantsia

Principal del préstamo

Maileguaren printzipala

Prestamista

Mailegu-emailea

Principio de legalidad

Legezkotasun printzipioa

Préstamo

Mailegua

Presupuesto

Principio de Ontziko izakinen legitimación araberako Principio de mailegua obligatoriedad Efektu nahiz de la balore publikoak inscripción berme gisa Principio de erabilita egiten oponibilidad den mailegua Principio de Merkataritzako prioridad mailegua Principio de Partaidetzadun publicidad mailegua formal MaileguPrincipio de hartzailea titulación Aurrekontua pública

Prima

Préstamo a la gruesa Préstamo con garantía de efectos o valores públicos Préstamo mercantil Préstamo participativo Prestatario

Legebideztaketa printzipioa Inskripzioaren nahitaezkotasun printzipioa Aurkajartze printzipioa Lehentasun printzipioa Publizitate formalaren printzipioa Titulu publikoaren printzipioa

Segidako Principio de tracto sucesivo traktuaren

printzipioa Procedimiento Prozedura Procedimiento Betearazpen prozedura de ejecución kolektiboa colectiva Procedimiento Ordena publikoko de orden prozedura público Producir

Ekoitzi

Productividad

Ekoizgarritasuna

Producto

Ekoizkina

Profesión de mercader

Merkatari lanbidea

Prohibición

Debekua

Promoción pública

Eskaintza publikoa

Promotor

Sustatzailea

Propiedad

Jabetza

Propiedad comercial

Merkataritzako jabetza

Propiedad industrial

Industri jabetza

Propiedad intelectual

Jabetza intelektuala

Propiedad privada

Prorrogar

Luzatu

Protestar

Protestatu

Protesto

Protestoa

Protesto de letras con indicaciones

Indikaziodun letren protestoa

Protesto notarial

Notario-protestoa

Proveedor

Hornitzailea

Provisión

Hornikuntza

Provisión de fondos

Fondo hornikuntza

Provisión para Arrisku edo gastuetarako riesgos o hornikuntza gastos Proyecto

Proiektua

Proyecto de fusión

Bat-egite proiektua

Publizitatea

Publicidad de derecho

Zuzenbideko publizitatea

Publicidad legal

Lege publizitatea Sarrera portua

Jabetza pribatua

Puerto de arribada

Zamako portua

Propietario/a

Jabea

Puerto de carga

Prorratear

Laindu

Puerto de

Helmugako

destino

portua

Puerto de embarque

Ontziratze-portua

Puerto de salida

Irteera portua

Quebrado

Porrot egina

Quebrado fraudulento Quiebra Quiebra culpable Quiebra fortuita

tratado

berrasegurua (tratatu bidez egindakoa)

Reaseguro singular o facultativo

Banakako edo aukerako berrasegurua

Recaudar por Maulazko porrot asiento egina Recibí Porrota Reconocimient Erruzko porrota o

Idazpen bidezko bilketa egin “Jasoa dut” Aintzatespena

Reconocimient Ontziaren Ezusteko porrota o del buque arakaketa

Quiebra fraudulenta

Maulazko porrota

Reconocimient Epaileak sinadurak o judicial de aintzatestea firmas

Quorum

Quoruma

Recurso

Radar

Radarra

1) Baliabidea (eko.)

Razón social

Sozietatearen izena

2) Errekurtsoa (auz.)

Reafianzamien Birfidantzamend Recurso cambiario ua to Redescontatari Realización del Aktiboa diru o bihurtu activo Reasegurador Berraseguratzaile Redescuento a Rédito Reaseguro

Berrasegurua

Reaseguro general o de abono, o por

Berraseguru orokorra edo abonamendu

Kanbioerrekurtsoa Birdeskontuhartzailea Birdeskontua Korritua

Reducir el capital

Kapitala urritu

Reestibar

Birzamatu

Registrador

Erregistratzailea

Registrador mercantil

Merkataritzako erregistratzailea

Registro de Buques

Ontzien Erregistroa

Registro de Cooperativas

Kooperatiben Erregistroa

Registro de Defensa de la Competencia

Elkarlehia Defendatzeko Erregistroa

Registro de Empresas Marítimas

Itsas Enpresen Erregistroa

Registro de Entidades Aseguradoras

Aseguru Erakundeen Erregistroa

Registro de Entidades de Financiación

Finantza Erakundeen Erregistroa

Hipoteca Mobiliaria y Prenda sin Desplazamient o

Higikorren gaineko Hipoteka eta Edukitzaren Lekualdaketarik gabeko Bahiaren Erregistroa

Registro de Inversiones Extranjeras

Atzerriko Inbertsioen Erregistroa

Registro de la Banka Banca Privada Pribatuaren Erregistroa Registro de la Comisión Nacional del Mercado de Valores

Balore Merkatuko Nazio Batzordearen Erregistroa

Registro de la Propiedad Industrial

Industri Jabetzaren Erregistroa

Registro de Industri Registro de Marcas Establecimient Establezimendue Registro de os Industriales n Erregistroa Matrícula Pentsio Fondoen Registro de Registro de Erregistroa Fondos de Matrícula de Pensiones Buques Finantza Registro de Registro de Erakundeek Grupos de Patentes osaturiko Entidades Taldeen Financieras Registro de Erregistroa Sociedades de Arrendamient Ondasun Registro de

Marken Erregistroa Matrikula Erregistroa Ontzien Matrikula Erregistroa Patenteen Erregistroa Finantza Errentamenduko Sozietateen

o Financiero

Erregistroa

Registro de Sociedades de Crédito Hipotecario

Kreditu Hipotekarioko Sozietateen Erregistroa

Registro de Sociedades Laborales

Lan Sozietateen Erregistroa

Registro de Sociedades y Fondos de Capital Riesgo

Kapital Arriskuko Sozietate eta Fondoen Erregistroa

Registro Especial de Empresas de Comercio Exterior

Kanpo Merkataritzako Enpresen Erregistro Berezia

Registro General de Auditores de Cuentas

Kontu Auditoreen Erregistro Nagusia

Registro Marítimo

Registro Mercantil Territorial

Merkataritzako Lurralde Erregistroa

Registro Público

Erregistro Publikoa

Regularización Balantzearen erregularizazioa del balance Rehabilitación Porrot eginaren del quebrado birdoikuntza Reivindicación Erreibindikazioa Remanente

Gerakina

Remesa

Erremesa

Remitente

Bidaltzailea

Remolcado

Atoi-bidaiaria

Remolcador

Atoi-eramailea

Remolcar

Atoian eraman

Remolquemaniobra

Atoi-maniobra

Remolquetransporte

Atoi-garraioa

Itsas Erregistroa

Registro Mercantil

Merkataritzako Erregistroa

Rendimiento neto patrimonial

Ondare etekin garbia

Registro Mercantil Central

Merkataritzako Erregistro Nagusia

Registro Mercantil de Buques

Ontzien Merkataritzako Erregistroa

Rendir cuentas Kontuak eman Renta

Errenta

Renta de mercado

Merkatuko errenta

Rentabilidad

Errentagarritasun

a Rentable

Errentagarria

Resguardo de depósito

Gordailu gordekina

Representació n

Ordezkaritza

Resolución

1) Suntsiarazpena (kon.)

Representante Ordezkaria

2) Ebazpena (oro.)

Requisito

Betekizuna

Rescate de la póliza

Polizaren erreskatea

Rescisión

Hutsalketa

Reserva

Erreserba

Responsabilida Kanbioerantzukizuna d cambiaria

Reserva disponible

Xedatzeko moduko erreserba

Responsabilida Erantzukizun zibila d civil

Reserva estatutaria

Estatutu erreserba

Reserva expresa

Berariazko erreserba

Reserva facultativa

Aukerako erreserba

Reserva legal

Lege erreserba

Reserva matemática

Erreserba matematikoa

Reserva metálica

Txanpon erreserba

Reserva tácita

Isilbidezko erreserba

Reserva voluntaria

Borondatezko erreserba

Responsabilida Erantzukizuna d

Responsabilida Mugarik gabeko erantzukizuna d ilimitada Responsabilida Erantzukizun mugatua d limitada Responsabilida Erantzukizun mankomunatua d mancomunada Responsabilida Erantzukizun pertsonala d personal Responsabilida Erantzukizun solidarioa d solidaria Retirar depósitos

Gordailuak atera

Retorno cooperativo

Kooperatiba itzulkina

Retribución

Ordainsaria

Retroacción de Porrotaren atzeraeraginketa la quiebra

Salvo buen fin Bukaera onaren menpe

Revalorización Kontabilitate birbaloraketa contable

Salvo cobro

Kobratzearen menpe

Reventa

Birsalmenta

Sanción

Zehapena

Reverso de la letra

Letraren atzealdea

Saqueo

Arpilaketa

Revisión

Berrikuspena

Segundo jefe del buque

Ontziburuetarik bigarrena

Revocación

Ezeztapena

Rigor formal de la letra

Letraren zorroztasun formala

Seguridad Social

Gizarte Segurantza

Seguro

Asegurua

Seguro a todo riesgo

Arrisku orotarako asegurua

Seguro aéreo

Aireko asegurua

Rol de la dotación

Dotazioaren zerrenda

Establezimendu Rótulo de establecimient errotulua o Saldar una deuda

Zorra kitatu

Saldo

Saldoa (oro.)

Saldo acreedor Hartzekodun saldoa

Seguro agrario Nekazaritzako asegurua Seguro contra daños

Kalteen aurkako asegurua

Seguro contra incendios

Suteen aurkako asegurua

Seguro de accidente

Istripu asegurua

Seguro de aeronaves

Aireontzien asegurua Osasun laguntzarako asegurua Automobil

Saldo deudor

Zordun saldoa

Saldo favorable o adverso de las cuentas

Kontuen aldeko edo kontrako saldoa

Salvamento

Salbamendua

Seguro de asistencia sanitaria

Salvar

Salbatu

Seguro de

automóviles

asegurua

Seguro de capital diferido

Kapital geroratuaren asegurua

Seguro de caución

Seguro de flete Pleitaren asegurua

Kalte-ordain Seguro de indemnización objektiboko Kauzio asegurua objetiva asegurua Kalte-ordain Seguro de indemnización subjektiboko asegurua subjetiva

Seguro de cosas

Gauza asegurua

Seguro de crédito

Kreditu asegurua Seguro de invalidez

Elbarritasun asegurua

Seguro de crédito a la exportación

Esportaziorako Seguro de la kreditu asegurua carga o seguro sobre facultades Esportazioen

Zamaren asegurua edo ondasunen gaineko asegurua

aurrefinantzaketa Seguro de ra-ko kreditu lucro cesante asegurua

Lortu gabeko irabazien asegurua

Seguro de crédito de prefinanciació n de exportaciones Seguro de daños

Kalte asegurua

Seguro de defensa jurídica

Defentsa juridikorako asegurua

Seguro de diferencias de cambio

Trukaneurrien diferentzia asegurua

Seguro de elevación de costos

Kostuen igoera asegurua

Seguro de enfermedad

Gaixotasun asegurua

Seguro de mercancías

Merkatugaien asegurua

Seguro de pasajeros

Bidaiarien asegurua

Seguro de patrimonio

Ondare asegurua

Seguro de personas

Pertsona asegurua

Merkatua aztertu Seguro de prospección de eta azoketara joateko asegurua mercados y asistencia a ferias Seguro de

Errenta asegurua

renta

Seguro de Erantzukizun Seguro de vagones en responsabilida zibileko asegurua tráfico d civil Seguro de vida Erantzukizun Seguro de Seguro del responsabilida nuklearreko beneficio asegurua d nuclear probable Merkatugaiak Seguro de Seguro del riesgos a partir igorri eta gero buque gerta daitezkeen de la Seguro doble arriskuen expedición asegurua Seguro forestal Seguro de riesgos por resolución de contrato

Kontratua suntsiarazteko arriskuaren asegurua

Trafikoko bagoien asegurua Bizitza asegurua Etekin igurikimenaren gaineko asegurua Ontzi asegurua Aseguru bikoitza Baso asegurua

Seguro marítimo

Itsas asegurua

Seguro múltiple

Aseguru anizkoitza

Seguro de robo Lapurretaren aurkako asegurua Seguro obligatorio Biziraupen Seguro de Seguro supervivencia asegurua obligatorio de Garraio asegurua automóviles Seguro de transporte Seguro Fardelen garraio obligatorio de Seguro de transporte de asegurua responsabilida paquetes d civil del Baloreen garraio cazador Seguro de transporte de asegurua Seguro valores obligatorio de viajeros Lurgaineko Seguro de garraio asegurua Seguro para transporte terrestre caso de muerte

Nahitaezko asegurua Automobilen nahitaezko asegurua Ehiztariaren erantzukizun zibileko nahitaezko asegurua Bidaiarien nahitaezko asegurua Heriotzaren gaineko asegurua

Seguro para caso de vida o de sobrevida

Biziraupen asegurua

Bolsa Sesión de la junta

Batzarraldia

Seguro pecuario

Abeltzaintzako asegurua

Sindicato

Sindikatua

Seguro pleno

Aseguru osoa

Sindicato de accionistas

Akziodunen sindikatua

Seguro por daños a terceros en la superficie

Gainontzekoei lurrazalean eragindako kalteen gaineko asegurua

Obligaziodunen Sindicato de obligacionistas sindikatua

Giza bizitzaren asegurua

Seguro sobre la vida humana

Separación del Kargutik banantzea cargo

Síndico

Sindikoa

Siniestro

Ezbeharra

Siniestro mayor

Ezbehar handia

Sistema de colocación de valores

Baloreak harpidetzeko sistema

Sistema de interconexión bursátil

Burtsen arteko lotura sistema

Sistema monetario

Moneta sistema

Serie

Seriea

Servicio

Zerbitzua

Servicio de cajas fuertes

Kutxa gotorren zerbitzua

Servicio de compensación y liquidación de valores Servicio de defensa de la competencia

Baloreen Sistema konpentsazio eta Nacional de likidaziorako Compensación zerbitzua Electrónica Elkarlehia Sobrecargo defendatzeko Sobreprima zerbitzua

Servidor del buque

Ontziaren zerbitzaria

Sesión de la

Burtsako saioa

Konpentsazio elektronikoaren nazio sistema Zamazaina Gainprima

Sobreseguro

Gainasegurua

Sobreseimient o de los pagos

Ordainketak largestea

Sobrestadía

Gainegonaldia

Sociedad

Sozietatea

Sociedad absorbente

unipersonal

Sociedad Sozietate irenslea capitalista

sozietate anonimoa Sozietate kapitalista

Sociedad civil

Sozietate zibila

Sociedad civil con forma mercantil

Merkataritzako forma duen sozietate zibila

Sociedad colectiva

Sozietate kolektiboa

Sociedad comanditaria

Komanditako sozietatea

Sociedad comanditaria por acciones

Komanditako sozietate akzioduna

Sociedad comanditaria simple

Komanditako sozietate hutsa

Sociedad cooperativa

Kooperatiba sozietatea

Sociedad anónima

Sozietate anonimoa

Sociedad anónima concesionaria de línea aérea regular

Aireko linea erregularren kontzesioa duen sozietate anonimoa

Sociedad anónima deportiva

Kirol sozietate anonimoa

Sociedad anónima estatal

Estatuaren sozietate anonimoa

Sociedad anónima familiar

Famili eremuko sozietate anonimoa

Sociedad anónima laboral

Lan sozietate anonimoa

Sociedad anónima naviera

Ontzien sozietate Sociedad de anonimoa base mutualista

Oinarri mutualistako sozietatea

Sociedad anónima periodística

Kazetaritzako sozietate anonimoa

Sociedad de Bolsas

Burtsen sozietatea

Sociedad anónima

Pertsona bakarreko

Sociedad de cartera

Kartera sozietatea

Finantza Sociedad de arrendamiento errentamenduko sozietatea financiero

Ontziak Sociedad de clasificación de sailkatzeko sozietatea buques

valores Sociedad del grupo

Taldeko sozietatea

Sociedad dominada

Menpeko sozietatea

Sociedad dominante

Sozietate nagusia

Sociedad en formación

Eratze bidean dagoen sozietatea

Sociedad estatal

Estatu sozietatea

Sociedad de crédito hipotecario

Kreditu hipotekarioko sozietatea

Sociedad de economía mixta

Ekonomia mistodun sozietatea

Sociedad de ganancias

Irabazien sozietatea

Sociedad de Garantía Recíproca

Elkarrekiko Sociedad berme sozietatea extranjera

Sociedad de inversión inmobiliaria

Ondasun higiezinetako inbertsio sozietatea

Sociedad de inversión mobiliaria

Ondasun higikorretako inbertsio sozietatea

Sozietate atzerritarra

Sociedad filial

Sozietate filiala

Sociedad gestora de cartera

Karterako sozietate kudeatzailea

Sociedad gestora de fondos de inversión

Inbertsio fondoen sozietate kudeatzailea

Birfidantzamend Sociedad Sociedad de gestora de reafianzamient u sozietatea fondos de o pensiones Erantzukizun Sociedad de Sociedad responsabilida mugatuko irregular sozietatea d limitada Sociedad laboral

Sociedad de seguros

Aseguru sozietatea

Sociedad de

Balore sozietatea Sociedad

Pentsio fondoen sozietate kudeatzailea Sozietate irregularra Lan sozietatea Sozietate

limitada

mugatua

Sociedad madre

Jatorrizko sozietatea

Diru merkatuko Sociedad Mediadora del sozietate bitartekaria Mercado de Dinero

sozietatea Sociedades y Agencias de Valores

Balore sozietate eta agentziak

Sociedades y fondos de capital riesgo

Kapital arriskuko sozietate eta fondoak

Sociedades y fondos de inversi贸n inmobiliaria

Ondasun higiezinetako inbertsio sozietate eta fondoak

Sociedad mercantil

Merkataritzako sozietatea

Sociedad municipal o provincial

Udal nahiz probintzi sozietatea

Sociedad no mercantil

Merkataritzakoa Socio ez den sozietatea Socio Partaidetzapeko capitalista

Sociedad participada

sozietatea

Sociedad personalista

Sozietate pertsonalista

Sociedad profesional

Sozietate profesionala

Sociedad que Burtsan cotiza en Bolsa kotizatzen den sozietatea Sociedad rectora de las Bolsas de Valores

Balore burtsen sozietate artezkaria

Sociedad suscriptora

Sozietate harpideduna

Sociedad unipersonal

Pertsona bakarreko

Bazkidea Bazkide kapitalista

Socio colectivo Bazkide kolektiboa Socio colectivo Industri bazkide kolektiboa industrial Socio comanditario

Bazkide komanditarioa

Socio industrial

Industri bazkidea

Bazkide nagusia Socio preponderante Socio 煤nico

Bazkide bakarra

Solvencia

Kaudimena

Subasta

Enkantea

Administrazioko Subasta administrativa enkantea

Subasta bursátil

Burtsa enkantea

Subasta judicial

Judizioko enkantea

Talón de ferrocarril

Trenbide taloia Banku txekeen taloitegia

Subasta notarial

Talonario de cheques Notario-enkantea bancarios Tarifa

Subasta pública

Jendaurreko enkantea

Tarjeta de crédito

Kreditu txartela

Subaval

Azpiabala

Tasa

Subfletamento Azpipleitamendu Tenedor a Teoría del acto Kotizazioa igo Subir la complejo cotización

Tarifa

Ukanduna Egintza konplexuaren teoria

Subrogación

Subrogazioa

Sucursal

Sukurtsala

Teoría del acto Eratze egintzaren teoria constitutivo

Harpidetu

Tesoro

Altxorra

Suscripción

Harpidetza

Sasiordezkari edo txorimaloa

Suscripción pública

Harpidetza publikoa

Testaferro u hombre de paja

Suscriptor

Harpideduna

Suspensión de pagos

Ordainketa etendura

Tienda o almacén abierto al público

Jendaurrean zabalik dagoen denda zein biltegia

Suspenso en pagos

Ordainketa etendurapekoa

Timbre

Tinbrea

Timón

Lema (its.)

Sustitución de títulos por canje

Tituluak truke bidez ordeztea

Tipo

1) Tasa (eko.)

Talón

Taloia

Tipo de canje

2) Mota (oro.) Truke tasa

Tipo de emisión

Jaulkipen tasa

Tipo de interés Urteko korritu tasa anual Tipo de interés Diruaren lege korritu tasa legal del dinero Título

Titulua

Título a la orden

Agindurako titulua

Título abstracto Título al portador Título cambiario Título causal Título circulante

Título en serie Saldoko titulua Título imperfecto o incompleto

Titulu osagabea

Título nominativo

Titulu izenduna

Título perfecto Titulu osoa o completo

Akzioa Título representativo adierazten duen titulua Titulu abstraktua de la acción Título-acción Akzio-titulua Eramailearentzak Título-valor o titulua Tomador Kanbio-titulua Tomar dinero a préstamo Kari bidezko Tomar razón titulua en el Registro Titulu ibilkorra Tonelaje

Balore-titulua Hartzailea Dirua maileguan hartu Erregistroan inskribatu Tonelajea

Total de las operaciones

Eragiketen guztizkoa

Tracto sucesivo

Segidako traktua

Transferencia

Transferentzia

Legebideztaketa titulua

Transferencia de créditos

Kredituen transferentzia

Epe laburrean ordaintzeko titulua

Transformació Transformazioa n

Título de crédito

Kreditu titulua

Título de crédito impropio

Berezkoa ez den kreditu titulua

Título de legitimación Título de pronto pago

Transformació Sozietatearen transformazioa n de la sociedad Transitario

Eramaile edo trantsitarioa

Transmisión

Eskualdaketa

Transmitir la letra a título de propiedad

Letraren jabetza eskualdatu

Transparencia Merkatuaren gardentasuna del mercado

Transporte de personas

Pertsonen garraioa

Bidaiarien Transporte discrecional de errepidezko garraio pribatua viajeros por carretera Transporte fluvial y marítimo

Ibai eta itsas garraioa

Transporte marítimo

Itsas garraioa

Transporte multimodal

Garraio multimodala

Transporte

Garraioa

Transporte aéreo

Aireko garraioa

Transporte combinado

Garraio konbinatua

Transporte comercial aéreo

Aireko merkataritza garraioa

Transporte por Trenbidezko garraioa ferrocarril

Transporte cumulativo

Garraio metatua

Transportista

Garraiolaria

Tribunal

Auzitegia

Transporte de cosas

Gauzen garraioa

Tribunal de comercio

Merkataritzako auzitegia

Transporte de mercancías en régimen de conocimiento

Ontzirapen-agiri bidezko merkatugaien garraioa

Tribunal de defensa de la competencia

Elkarlehia defendatzeko auzitegia

Transporte de mercancías por mar

Merkatugaien itsas garraioa

Tribunal marítimo central

Itsas auzitegi nagusia

Tributación

Zerga-ordainketa

Transporte por Kablezko garraioa cable Transporte por Errepidezko garraioa carretera

Tripulación

Tripulazioa

Unión

Batasuna

Valor de Bolsa Burtsa edo o de mercado merkatuko balioa

Unión de sociedades

Sozietate batasuna

Valor de renta fija

Errenta finkoko balorea

Unión temporal de empresas

Enpresen aldi baterako batasuna

Valor de renta variable

Errenta aldakorreko balorea

Universalidad del riesgo

Arriskuaren unibertsaltasuna

Valor del Estado

Estatuaren balorea

Uso de comercio

Merkataritzako usadioa

Valor mobiliario

Balore higikorra

Usuario

Erabiltzailea

Valor negociable

Balore negoziakorra

Usufructo

Gozamena

Valor nominal

Balio izendatua

Usufructo de acciones

Akzioen gozamena

Valor útil de reposición

Birjarpen balio erabilgarria

Usufructuario

Gozamenduna

Valor venal

Salmenta balioa

Valor

1) Balorea (tit.)

Valoración

Balorazioa

2) Balioa (oro.)

Valuación Valor admitido Burtsan kotiza a cotización en daitekeen balorea Varamiento Bolsa Vencer Valor admitido Bi burtsa edo

Balorazioa

gehiagotan Vencimiento negozia Vencimiento daitekeen balorea posible y cierto Valor corriente Ohiko balioa

Mugaeguna

Valor cotizable Balore kotizakorra

Vendedor

Saltzailea

Venir a mejor

Egoera

a negociación en dos o más Bolsas

Hondarreraketa (its.) Mugaeguneratu Mugaegun ahalezko eta zehatza

fortuna

ekonomikoak hobera egin

liquidación

egindako salmenta

Venta

Salmenta

Venta a distancia

Urrutiko salmenta

Venta en rebajas

Merkealdian egindako salmenta

Venta a examen

Azterketarako salmenta

Venta FOB

FOB salmenta

Venta a pérdida

Galerako salmenta

Venta ocasional

Lantzean behingo salmenta

Venta sobre catálogo

Katalogoen araberako salmenta

Venta a plazos Ondasun higikorren de bienes eperako salmenta Venta muebles trayecticia Venta a precio Prezio finkoz firme

egindako salmenta

Urrutitik urrutirako salmenta

Venta con obsequio

SalmentaVentaerrentamendua arrendamiento Prezio aldakorrez egindako Vía de regreso Atzerabidea salmenta Bide-saltzailea Viajante Kalez kaleko Bidaia Viaje salmenta edo Viaje de vuelta Etorrera bidaia egonkorra ez dena Viaje redondo Joan-etorriko (viaje de ida y bidaia CIF salmenta vuelta) Oparidun Bidaiaria Viajero salmenta

Venta de promoción

Promoziorako salmenta

Venta a precio variable Venta ambulante o no sedentaria Venta CIF

Votación

Venta de saldos

Votación Salgai-hondarren numérica salmenta Voto

Venta en

Likidazioan

Botazioa Zenbakizko botazioa Botoa

Voto dirimente Boto

erabakitzailea Voto en blanco Boto zuria Warrant

Warranta

Zozobrar

Hondoratu

“Agindurako” klausula

Cláusula “a la orden”

“Ahalorde bidez” klausula

Cláusula “por poder”

gabeko itzulketa” klausula

“devolución sin gastos”

“Ikusia” klausula

Cláusula “visto”

Cláusula “Valor “Ikusonetsia” en prenda” klausula “Berme balioa” Cláusula “Valor “Iritsiera ona en garantía” klausula izan ezik” Cláusula “o al klausula “Edo eramailearentza portador” “Jasoa dut” -ko” klausula “Kobrantzarak “Engineering”et Contrato de “engineering” y o” klausula a teknologia “Bahi balioa” klausula

transferitzeko kontratua

Cláusula “visado” Cláusula “salvo feliz arribo” Recibí Cláusula “para cobranza”

Cláusula “Valor de transferencia “Kobratzeko de tecnología balioa” klausula al cobro”

“Eramailearent Cláusula “al za-ko” klausula portador” “Eta konpainia” Cláusula “y compañía” klausula “Etorkizuneko” Compraventa de “futuro” -aren salerosketa

“Kontuan abonatzeko” klausula

Cláusula “para abonar en cuenta”

“Leasing” edo finantza errentamenduk o kontratua

Contrato de “leasing” o arrendamiento financiero Cláusula “franco de avería”

“Ez agindurako” klausula

Cláusula “no a la orden”

“Matxurarik ez” klausula

“Factoring” kontratua

Contrato de “factoring”

“Matxurarik ez, Cláusula “franco de salbu eta” avería salvo” klausula

“Gasturik gabe” Cláusula “sin gastos” klausula “Gasturik

Cláusula de

“Protestorik gabe” klausula

Cláusula “sin protesto”

“Ziurtatua”

Cláusula

klausula

“certificación”

(r)en kontura

Por cuenta de

(r)en pentzuan

Con cargo a

Abal bidez

Por aval

Abal-emailea

Avalista

Abalemailekidea

Coavalista

Administratzail Administrador ea

Abala

Aval

Administrazio kontseilua

Consejo de administración

Abalatu

Avalar

Administrazio organoa

Órgano de administración

Abalduna

Avalado

Administrazioa

Administración

Abalkidetza

Coaval

Abeltzaintzako asegurua

Seguro pecuario

Administraziok o enkantea

Subasta administrativa

Aditua

Experto

Adjudikatu

Adjudicar

Administratzail Administrador único e bakarra

Abonamendu adierazpena

Adostasuna Acción de enriquecimiento Aduana injusto Agente Declaración de bitartekari elkargokidea abono

Abonamendua

Abono

Abonatu

Abonar

Abordajea

Abordaje

Absentzia

Aberaste ezzuzena saihesteko akzioa

Consentimiento / Conformidad Aduana Agente mediador colegiado

Agente bitartekaria

Agente mediador

Agentea

Agente

Ausencia

Agentzi kontratua

Contrato de agencia

Abstentzio eskubidea

Derecho de abstención

Agentzia

Agencia

Agerian

A la vista

Adierazpena

Declaración Menor

Agerian ordaintzea

Pagar a la vista

Adingabekoa

Ageriko banku gordailua

Depósito bancario a la vista

Ageriko faktorea

Factor notorio

Ageriko letra

Letra a la vista

Ageritik epe jakin batera

A un plazo contado desde la vista

Ahalduntze endosua

Endoso de apoderamiento

Ahalmena (oro.) Poder Ahalorde bidezko sinatzailea

Firmante por poder

Ahalordea (ord.)

Poder

Aholkularitza

Asesoría

Ainguratu (its.)

Fondear

Aintzatespena

Reconocimient o

Ageritik epe jakin batera igorritako letra

Letra girada a un plazo contado desde la vista

Ageritik epe jakin baterako ordaindukoa

Pagaré a plazo contado desde la vista

Aireko asegurua Seguro aéreo Aireko aurkikuntza

Hallazgo aéreo

Agindura

A la orden

Charter aéreo

Agindurako ordaindukoa

Pagaré a la orden

Aireko charterra

Agindurako poliza

Póliza a la orden

Agindurako titulua

Título a la orden

Agindurako txekea

Cheque a la orden

Agintaria

Autoridad

Agiria

Documento

Ahaldun orokorra

Apoderado general

Aireko garraioa Transporte aéreo Aireko langileak Personal de vuelo Aireko linea erregularren kontzesioa duen sozietate anonimoa

Sociedad anónima concesionaria de línea aérea regular

Aireko merkataritza garraioa

Transporte comercial aéreo

Aireko nabigazioa

Navegación aérea

Aktiboaren ezkutaketa

Ocultación de activo

Aireko nabigazioko enpresarioa

Empresario de la navegación aérea

Aktiboaren likidazioa

Liquidación del activo

Aireontzia

Aeronave

Aktiboaren partida

Partida del activo

Aireontzien asegurua

Seguro de aeronaves

Aktuario zientzia

Ciencia actuarial

Aireontzien gaineko hipoteka

Hipoteca de aeronaves

Aireontzien salerosketa kontratua

Akuraren eta auzotarren errekurtsoaren inguruko Contrato de compraventa de arriskuak estaltzea aeronaves

Akordio edo eginera murrizgarri nahiz abusuzkoa

Acuerdo o práctica restrictiva o abusiva

Akta

Acta

Aktibo bihurkorra

Activo realizable

Aktibo finkoa

Activo fijo

Aktibo ibilkorra Activo circulante

Cobertura del riesgo locativo y de recurso de vecinos

Akzio adierazlea

Acción declarativa

Akzio arrunta

Acción ordinaria

Akzio askagabea

Acción no liberada

Akzio askea

Acción liberada

Akzio gehiengoduna

Accionista mayoritario

Akzio gutxiengoduna

Accionista minoritario

Akzio izenduna

Acción nominativa

Aktibo likidoa

Activo líquido

Aktiboa

Activo

Aktiboa diru bihurtu

Realización del Akzio zaharra activo Akzio-titulua

Acción antigua Título-acción

Akzioa (soz.; auz.)

Acción

Título Akzioa adierazten duen representativo de la acción titulua Akzioak dokumentatzea

kontratua

organización

Aldi bereko eraketa

Fundación simultánea

Aldizkako prima

Prima periódica

Documentación Aldizkaria de las acciones (oro.)

Accionista Akziodun administratzaile administrador a

Alogera

Alquiler

Alokairuen izozketa

Congelación salarial

Alokatu

Alquilar

Altxorra

Tesoro

Akziodun zaharra

Accionista antiguo

Akzioduna

Accionista

Akziodunen batza orokorra

Amortizazioa Junta general de Anagrama accionistas

Akziodunen sindikatua

Sindicato de accionistas

Akzioen gozamena

Usufructo de acciones

Akzioen liburu- Libro-registro de acciones erregistroa

Boletín

Amortización Anagrama

Anatozismoa

Anatocismo

Antolaketaren inguruko ulerkera

Concepción organicista

Aparailua (its.)

Aparejo

Aparteko batza

Junta extraordinaria

Aparteko ordainketa

Pago extraordinario

Araua

Norma

Akzioen mugikortasuna

Movilidad de las acciones

Akzioen zirkulazioa

Circulación de acciones

Aldaberriketa

Novación

Arauketa

Normativa

Aldagailua

Accesorio

Alde anitzeko antolaketa

Contrato plurilateral de

Arauketa hertsatzailea

Normativa represiva

Arduraduna

Encargado/a

Argitaratze kontratua

Contrato de edición

Aseguru artekaria

Corredor de seguros

Ejercicio social Aseguru Aribidean dagoen sozietate en curso bikoitza ekitaldia Aseguru Arbitrio Ariela Bitartekari Tituludunen Saqueo Arpilaketa Elkargoa Ausencia Arrazoitu Aseguru injustificada gabeko Erakundeen absentzia Erregistroa Provisión para Arrisku edo riesgos o gastos Aseguru gastuetarako kontratua hornikuntza Seguro a todo Aseguru Arrisku kooperatiba riesgo orotarako asegurua Aseguru osoa

Seguro doble

Contrato de Arriskuaren aurrearretarako prevención del riesgo kontratua

Aseguru poliza

Póliza de seguros

Aseguru Pribatuak Jagoteko Erakundea (APJE)

Instituto para la Vigilancia de los Seguros Privados (ISVAP)

Aseguru sozietatea

Sociedad de seguros

Aseguruagentea

Agente de seguros

Asegurua

Seguro

Aseguruaren prima

Prima del seguro

Arriskuaren unibertsaltasun a

Universalidad del riesgo

Artekaria

Corredor

Artekaritza

Correduría

Aseguratzailea

Asegurador

Aseguru agentzia

Agencia de seguros

Aseguru anizkoitza

Seguro múltiple

Colegio de Mediadores de Seguros Titulados Registro de Entidades Aseguradoras Contrato de seguro Cooperativa de seguros Seguro pleno

eramandako ontzia

remolcado

Atoian eramateko kontratua

Contrato de remolque

Atxikimendu kontratua

Contrato de adhesión

Aseguruduna

Asegurado

Aseguruen konpentsaziora ko partzuergoa

Consorcio de compensación de seguros

Aseguruen Zuzendaritza Nagusia

Dirección General de Seguros

Aseguruetako Mutua Konpainia

Compañía Mutua de Seguros

Atxikipen askea Libre adhesión Atzemate edo harrapaketa

Presa o captura

Aseguruetako mutualitatea

Mutualidad de seguros

Atzerabidea

Vía de regreso

Asegurugintza pribatua

Actividad aseguradora privada

Atzerabidean egindako ordainketa

Pago regresivo (pago de regreso, pago en vía de regreso)

Asegurukidetza Coaseguro Asmakuntza patentea

Patente de invención

Atzerabidezko akzioa

Acción de regreso

Ateratzea

Extracción

Atzerabidezko kanbio-akzioa

Atoi-bidaiaria

Remolcado

Acción cambiaria de regreso

Atoi-eramailea

Remolcador

Atoi-garraioa

Remolquetransporte

Atzerriko Inbertsioen Erregistroa

Registro de Inversiones Extranjeras

Atoi-maniobra

Remolquemaniobra

Atzipena

Arresto

Auditatu

Auditar

Atoi-ontzia

Buque remolcador

Auditorea

Auditor

Auditoretza

Auditoría

Atoian eraman

Remolcar

Atoian

Buque

Aukera eskubidedun

Operación con opción

eragiketa

Aurrezkien Posta Kutxa

Caja Postal de Ahorro

Autokartera

Auto-cartera

Automobil asegurua

Seguro de automóviles

Automobilen nahitaezko asegurua

Seguro obligatorio de automóviles

Autonomia erkidegoa

Comunidad autónoma

Auzitegia

Tribunal

Principio de oponibilidad

Azalpen oroitidazkia

Memoria explicativa

Aurkarapena

Impugnación

Azken balantzea Balance final

Aurkezteidazpena

Asiento de presentación

Aurrekontua

Presupuesto

Azoka nahiz merkatuetan egindako salerosketa

Compraventa en feria o mercado

Aurrerakina

Anticipo

Azpiabala

Subaval

Aurrezki kutxa

Caja de ahorros

Azpiasegurua

Infraseguro

Aurrezki Kutxen Espainiako Konfederazioa

Aurrezki publikoa

Confederación Azpiko aktiboa Española de Cajas de Ahorro Azpipleitamend ua Ahorro Azterketarako vinculado salmenta Ahorro público Babeslea

Aurrezkia

Ahorro

Aukera eta etorkizunekoei buruzko kontratua

Contrato de opciones y futuros

Aukera eta etorkizunekoen merkatua

Mercado de futuros y opciones

Aukerako erreserba

Reserva facultativa

Aurkajartze eskubidea

Derecho de oposición

Aurkajartze printzipioa

Aurrezki lotua

Babestua

Activo subyacente Subfletamento Venta a examen Patrocinador Patrocinado

Bahi kontratua

Contrato de prenda

Baliagarritasun Modelo de utilidad modeloa

Bahia

Prenda

Balio izendatua

Valor nominal

Bahikuntza txartela

Papeleta de empeño

Baieztatu

Confirmar

Balio izendatutik beherako akzioak jaulki

Emitir acciones por debajo de la par

Balantze auditatua

Balance auditado

Balio klausula

Cláusula de valor

Balantze bateratua

Balance consolidado

Balioa (oro.)

Valor

Balantze laburtua

Balance abreviado

Balantzea

Balance

Balantzea adostu

Cuadrar un balance

Baliogabetasuna Invalidez Balorazioa

Valuación/Valor a-ción

Balore agentzia

Agencia de valores

Regularización Balore burtsa Balantzearen erregularizazioa del balance Actualización Balore burtsen Balantzeen sozietate de balances eguneratzea artezkaria Condición Baldintza

Bolsa de valores Sociedad rectora de las Bolsas de Valores

Baldintza suntsiarazlea

Condición resolutoria

Balore higikorra

Valor mobiliario

Baldintzapeko eragiketa

Operación condicional

Balore kartera

Cartera de valores

Baldintzapeko letra

Letra condicionada

Balore kotizakorra

Valor cotizable

Baliabidea (eko.)

Recurso

Balore merkatua

Mercado de valores

Comisión Balore Nacional del Merkatuko Nazio Batzordea Mercado de Valores Balore Merkatuko Nazio Batzordearen Erregistroa

Registro de la Comisión Nacional del Mercado de Valores

Balore negoziakorra

Valor negociable

Balore sozietate Sociedades y Agencias de eta agentziak Valores

eta likidaziorako zerbitzua

liquidación de valores

Baloreen kontu korrontea

Cuenta corriente de valores

Baloreen Nazio Batzordea

Comisión Nacional de Valores

Baloreen salerosketa

Compraventa de valores

Baltzua (soz.)

Firma

Banakako edo aukerako berrasegurua

Reaseguro singular o facultativo

Banakako enpresarioa

Empresario individual

Balore sozietatea

Sociedad de valores

Balore-titulua

Título-valor

Balorea (tit.)

Valor

Baloreak eskuratu eta saltzeko eskaintza publikoa

Oferta pública de adquisición y venta de valores

Baloreak harpidetzeko sistema

Sistema de colocación de valores

Baloreen garraio asegurua

Seguro de transporte de valores

Baloreen konpentsazio

Banku Servicio de compensación y jaulkitzailea

Banakako ontzi- Naviero individual ustiatzailea Banaketa

Distribución

Bandera

Pabellón

Banka Pribatuaren Erregistroa

Registro de la Banca Privada

Bankaria/banku Banquero -jabea Banku gordailua

Depósito bancario Banco emisor

Baterakuntza ekonomikoa

Concentración económica

Bateratu

Consolidar

Talonario de cheques bancarios

Batez besteko kotizazio prezioa

Precio medio de cotización

Banku zentrala

Banco central

Bankua

Banco

Batez besteko trukaneurri orekatua

Cambio medio ponderado

Bankuen Kontseilu Gorena

Consejo Superior Bancario

Batza

Junta

Banku kontratua

Contrato bancario

Banku kredituemailea

Banco acreditante

Banku txekeen taloitegia

Batza eratzailea Junta constituyente Buque de vapor Bapore ontzia Junta general Batza orokor Barateria (its.) Baratería ordinaria arrunta Barne merkatua Mercado Batza orokorra Junta general interior Convocar la Batza Agua interior Barne ura Junta General orokorrerako Navegación por deialdia egin Barne uretako aguas interiores nabigazioa Junta universal Batza Baso asegurua Seguro forestal unibertsala Fusión Bat-egite Sesión de la Batzarraldia abreviada laburtua junta Bat-egite mistoa Fusión mixta Comisión Batzorde ejecutiva betearazlea Proyecto de Bat-egite fusión proiektua Comisión Batzorde gestora kudeatzailea Fusión Bat-egitea Batzordea (era.) Comisión Unión Batasuna Bateraezintasun Incompatibilida Bazkide

Socio único

bakarra

erreserba

expresa

Berezko zatiketa

Escisión propia

Bazkide kapitalista

Socio capitalista

Bazkide kolektiboa

Socio colectivo Berezkoa ez den Cuenta kontu korrontea corriente impropia Socio

Bazkide komanditarioa

comanditario

Bazkide nagusia Socio preponderante Bazkidea

Socio

Bazkidea baztertzea

Exclusión del socio

Bazkidearen bakarreko ondasuna

Bien particular del socio

Bazkideen batza Junta General de Socios orokorra Bazkideen liburuerregistroa

Libro-registro de socios

Behin-behineko Nota de estaldura agiria cobertura provisional Benazko elkarlehia antolaketa

Orden concurrencial no falseado

Berandutza

Mora

Berandutza korritua

Interés moratorio

Berariazko

Reserva

Berezkoa ez den Título de kreditu titulua crédito impropio Berme endosua

Endoso de garantía

Berme hipotekariodun kreditua

Crédito con garantía hipotecaria

Berme kontratua

Contrato de garantía

Bermea

Garantía

Bermedun kredituaren irekiera

Apertura de crédito con garantía

Berraseguratzai Reasegurador lea Berraseguru orokorra edo abonamendu berrasegurua (tratatu bidez egindakoa)

Reaseguro general o de abono, o por tratado

Berrasegurua

Reaseguro

Berrikuspena

Revisión

pasaje

Berriztatze letra Letra de renovación

Bidaia

Viaje

Besteren/Inoren Por cuenta ajena kontura

Bidaia egiteko kontratua

Contrato de pasaje

Besterendu

Enajenar

Bidaiaria

Viajero

Betearazpen akzioa

Acción ejecutiva

Bidaiarien asegurua

Seguro de pasajeros

Betearazpen banandua izateko eskubidea

Derecho de ejecución separada

Bidaiarien errepidezko garraio pribatua

Transporte discrecional de viajeros por carretera

Betearazpen prozedura kolektiboa

Procedimiento de ejecución colectiva

Bidaiarien nahitaezko asegurua

Seguro obligatorio de viajeros

Betearazpena

Ejecución

Bidaltzailea

Remitente

Betebehar dokumentatua

Obligación documental

Bide-saltzailea

Viajante

Betebehar solidarioa

Obligación solidaria

Betebeharpeko nagusia

Obligado principal

Betebeharra (oro.)

Obligación

Biltzar orokorra Asamblea general

Betekizuna

Requisito

Biltzarra

Asamblea

Bi burtsa edo gehiagotan negozia daitekeen balorea

Valor admitido a negociación en dos o más Bolsas

Billetea (mon.)

Billete

Birdeskontuhartzailea

Redescontatario

Birdeskontua

Redescuento

Bidai txartela

Billete de

Mercado Bigarren mailako balore secundario merkatu ofiziala oficial de valores Biltegi-jabea

Almacenista

Birfidantzamen Sociedad de

du sozietatea

reafianzamiento

Botazioa Birfidantzamen Reafianzamient Boto anitzeko o dua akzioa Birjarpen balio Valor útil de Boto reposición erabilgarria erabakitzailea Reventa Birsalmenta Boto eskubidea Reestibar Birzamatu

Votación Acción de voto plural Voto dirimente Derecho de voto

Bitartekaria

Mediador

Boto zuria

Voto en blanco

Bitartekaritza

Mediación

Botoa

Voto

Bitartekaritza edo artekaritza kontratua

Contrato de mediación o corretaje

Botodun akzioa Acción con voto

Biziraupen asegurua

Seguro de supervivencia

Biziraupen asegurua

Seguro para caso de vida o de sobrevida

Bizitza asegurua Seguro de vida

Botorik gabeko akzioa

Acción sin voto

Bukaera onaren Salvo buen fin menpe Bukarazte akzioa

Acción de cesación

Burtsa

Bolsa Valor de Bolsa o de mercado

Boletina (eko.)

Boletín

Bonu hipotekarioa

Bono hipotecario

Burtsa edo merkatuko balioa

Bonua

Bono

Burtsa enkantea Subasta bursátil

Borondatezko erreserba

Reserva voluntaria

Burtsa eragiketa

Borondatezko OPA

OPA voluntaria Burtsa Comisión de Eragiketetarako Operaciones en Bolsa (COB) Batzordea Compraventa (BEB) voluntaria

Borondatezko salerosketa

Burtsa

Operación bursátil

Contrato

kontratua

bursátil

Burtsako saioa

Sesión de la Bolsa

Junta sindical Burtsako sindikoen batza de la Bolsa

jakin batera

contado desde la fecha

Datatik epe jakin batera igorritako letra

Letra girada a un plazo contado desde la fecha

Debekua

Prohibición

Defentsa juridikorako asegurua

Seguro de defensa jurídica

Burtsan kotiza daitekeen balorea

Valor admitido a cotización en Bolsa

Burtsan kotiza daitezkeen efektu edo baloreen bahia

Prenda de efectos o valores cotizables en Bolsa

Burtsan kotizatzen den sozietatea

Sociedad que Convocatoria Deialdia cotiza en Bolsa Demanda (auz.) Demanda

Burtsaxkoa

Bolsín

Burtsen arteko lotura sistema

Sistema de interconexión bursátil

Burtsen sozietatea

Sociedad de Bolsas

CIF salmenta

Venta CIF

Dartsena

Dársena

Data finkora

A fecha fija

Dataren aurreko txekea

Cheque antedatado

Dataren osteko txekea

Cheque postdatado

Datatik epe

A un plazo

Afianzar el Defizitaren gaineko fidantza déficit eman

Denda zein biltegietan egindako salerosketa

Compraventa en tienda o almacén

Dependentea

Dependiente

Derrama

Derrigorrezko porturatzea

Arribada forzosa

Derrigorrezko salerosketa

Compraventa forzosa

Deskontatu

Descontar

Deskontuhartzailea

Descontatario

Deskontua

Descuento

ekarpena

dineraria

Deskontua egiten duen bankua

Banco descontante

Deuseza

Nulo

Diruzkoa ez den Patrimonio social no sozietate dinerario ondarea

Deuseztakortas una

Anulabilidad

Diziplina (zig.)

Disciplina

Deuseztapena

Anulación

Doikuntza patentea

Patente de habilitación

Deuseztasuna

Nulidad

Dotazioa (its.)

Dotación

Deuseztatu

Anular

Dotazioaren zerrenda

Rol de la dotación

Dibidendu pasiboa

Dividendo pasivo

Draga (its.)

Draga

Dibidendua

Dividendo

Ebazpena (oro.) Resolución

Dike flotakorra

Dique flotante

Ebikzioa

Evicción

Dike lehorra

Dique seco

Edukitza

Posesión

Diru merkatuko Sociedad Mediadora del sozietate Mercado de bitartekaria Dinero

Prenda sin Edukitzaren lekualdaketarik desplazamiento gabeko bahia

Efektu nahiz balore Ingreso Diru publikoak sarrera/sarrera berme gisa Tomar dinero a erabilita egiten Dirua maileguan hartu préstamo den mailegua Tipo de interés Efektua (tit.) Diruaren lege legal del dinero korritu tasa Egiaztapen Dinero papel Dirupapera balantzea Aportación Diruzko Egintza dineraria ekarpena konplexuaren Diruzkoa ez den Aportación no teoria

Préstamo con garantía de efectos o valores públicos Efecto Balance de comprobación Teoría del acto complejo

Egoera ekonomikoak hobera egin

Venir a mejor fortuna

Ehiztariaren erantzukizun zibileko nahitaezko asegurua

Seguro obligatorio de responsabilidad civil del cazador

Ekarpena

Aportación

Ekitaldia

Ejercicio

Ekitatearen aurkako klausula

Cláusula leonina

Ekoitzi

Producir

Ekoizbidea

Medio de producción

Ekoizgarritasun Productividad a Ekoizkina

Producto

Ekoizpen kostua Coste de producción Ekonomia

Economía

Ekonomia gidatua

Economía dirigida

Ekonomia mistodun sozietatea Elbarritasun asegurua

Elkargoa

Colegio

Elkarlana

Colaboración

Elkarlehia (mer.)

Competencia

Elkarlehia askatasunaren printzipioa aizundu

Falsear el principio de libertad de competencia

Elkarlehia askea

Competencia libre

Elkarlehia defendatzeko auzitegia

Tribunal de defensa de la competencia

Elkarlehia Defendatzeko Erregistroa

Registro de Defensa de la Competencia

Elkarlehia defendatzeko organoa

Órgano de defensa de la competencia

Elkarlehia defendatzeko zerbitzua

Servicio de defensa de la competencia

Elkarlehia desleiala

Competencia desleal

Elkarlehia ezSociedad de zilegia economía mixta Elkarlehiamaila Seguro de Elkarlehiakidea invalidez Elkarlehiarako

Competencia ilícita Nivel de competitividad Competidor OPA

OPA

competidora

Elkarrekiko berme sozietatea

Sociedad de Garantía Recíproca

Elkarrekiko betebeharra

Obligación recíproca

Elkarrekiko partaidetza zeharkakoak Elkarrekiko partaidetzak

Participaciones Endosurecíprocas hartzailea indirectas Endosua Participaciones Enkantea recíprocas

Elkartea

Asociación

Enpresa

Empresa

Elkartekidea

Coasociado

Emailea

Dador

Enpresa batzordea

Comité de empresa

Emaitzaren erabilpena

Aplicación del resultado

Enpresa eratzeko eskritura

Escritura de constitución de la empresa

Emaitzen kontua

Cuenta de resultados

Emana, zergak ordaindu gabe

Entregada y derechos no pagados

Enpresa izaerako jarduera

Actividad constitutiva de empresa

Enbargatu

Embargar

Enpresak egindako obra kontratua

Contrato de obra por empresa

Enbargoa

Embargo

Endosatzailea

Endosante

Enpresario espezializatua

Empresario especializado

Endosatzeko moduko tituluak bermatzeko hipoteka

Hipoteca en garantía de títulos endosables

Enpresario zorduna

Empresario deudor

Enpresarioa

Empresario

Enpresarioaren laguntzailea

Auxiliar del empresario

Endosu klausula Cláusula de endoso Endosu oso edo eskualdatzailea

Endoso pleno o traslativo

Endosu zuria

Endoso en blanco Endosatario Endoso Subasta

Enpresarioen arteko elkarlehia Enpresen aldi baterako batasuna

Lucha competitiva entre empresarios

Epera

A plazo

Eperako salerosketa

Compraventa a plazos

Erabateko Unión temporal banantze de empresas eskubidea

Erabateko Compraventa a gehiengoa ensayo o prueba Erabateko kaudimengabezi Reconocimient Epaileak a o judicial de sinadurak Erabereko firmas aintzatestea kontratua Juzgado Epaitegia Erabilera A medio plazo Epe ertainera gordailua Acreedor a Epe ertainerako Erabiltzailea medio plazo hartzekoduna Erabiltzen ez Depósito a Epe finkorako den patentea plazo fijo gordailua Eragiketa Título de pronto Epe laburrean Eragiketa pago ordaintzeko bakana titulua Eragiketa A corto plazo Epe laburrera bikoitza Acreedor a Epe Eragiketa corto plazo laburrerako finkoa hartzekoduna Entsegu edo aprobarako salerosketa

Epe luzera

A largo plazo

Epe luzerako hartzekoduna

Acreedor a largo plazo

Epea

Plazo

Derecho de separación absoluta Mayoría absoluta Insolvencia absoluta Contrato uniforme Depósito de uso Usuario Patente inactiva Operación Operación aislada Operación de doble Operación en firme

Eragiketen guztizkoa

Total de las operaciones

Eraketa

Constitución

Eraketa (oro.)

Fundación

Erakundea

Ente/entidad

Erantzukizun mugatuko sozietatea

Sociedad de responsabilidad limitada

Erakundea

Institución

Eramaile edo trantsitarioa

Transitario

Erantzukizun nuklearreko asegurua

Seguro de responsabilidad nuclear

Eramailearentz a-koa

Al portador

Eramailearentz ako akzioa

Acción al portador

Erantzukizun pertsonala

Responsabilida d personal

Eramailearentz ako endosua

Endoso al portador

Erantzukizun solidarioa

Responsabilida d solidaria

Eramailearentz ako poliza

Póliza al portador

Erantzukizun zibila

Responsabilida d civil

Eramailearentz ako titulua

Título al portador

Erantzukizun zibileko asegurua

Seguro de responsabilidad civil

Eramailearentz ako tituluak bermatzeko hipoteka

Hipoteca en garantía de títulos al portador

Erantzukizuna

Responsabilida d

Eratzailea

Fundador

Eramailearentz ako txekea

Cheque al portador

Eratzailearen bonua

Bono del fundador

Responsabilida Eratze bidean Erantzukizun dagoen mankomunatua d mancomunada sozietatea Responsabilida Eratze Erantzukizun egintzaren d limitada mugatua teoria Prenda de Erantzukizun participaciones Eratze eskritura mugatuko de sociedad sozietate limitada Eratze gastuak partaidetzen bahia

Sociedad en formación Teoría del acto constitutivo Escritura fundacional Gastos de constitución

Eratze hitzarmena

Convenio fundacional

Eratze kapitala

Capital fundacional

Eredua (oro.)

Modelo

Erkidegoa

Comunidad

Eroalea

Porteador

Eroslea

Comprador

Erregistratzaile Registrador a Erregistro Publikoa

Registro Público

Erregistroa eraman

Llevar el registro

Erregistroan inskribatu Erregistroko idazpena

Errenta aldakorreko balorea

Valor de renta variable

Errenta asegurua

Seguro de renta

Errenta finkoko Valor de renta fija balorea Errentagarria

Rentable

Errentagarritas Rentabilidad una Errentamendua Arrendamiento Errentaria

Arrendatario

Errentatzailea

Arrendador

Errepidezko Tomar razón en garraioa el Registro Erresaka kontua Asiento del

Transporte por carretera

Registro

Letra de resaca

Erresaka letra

Erreibindikaezi Irreivindicabilid Erreserba ad n-tasuna Erreserba Erreibindikazio Reivindicación matematikoa a Erreserba Errekurtsoa (auz.)

Recurso

Errekurtsoen batzordea

Comité de recursos

Erremesa Errenta

Cuenta de resaca Reserva Reserva matemática Dotar la reserva

zuzkitu Erretornu endosua

Endoso de retorno

Remesa

Erruzko abordajea

Abordaje culpable

Renta

Erruzko

Quiebra

porrota

culpable

Eska daitekeen pasiboa

Pasivo exigible

Eskaintza

Oferta

Eskaintza publikoa

Promoción pública

Pago sin Eskudiruaren eskualdaketarik desplazamiento de numerario gabeko ordainketa

Eskaintzailea

Oferente

Eskudiruz

En efectivo o en metálico

Eskaria (eko.)

Demanda Derecho de exclusiva

Eskumena (aha.)

Competencia

Esklusiba eskubidea

Eskura

Al contado

Esklusiba ituna

Pacto de exclusiva

Eskotila

Escotilla

Eskurako likidazio orokorra

Liquidación general de contado

Eskritura

Escritura

Pago al contado

Eskrituran jasotako kapitala

Capital escriturado

Eskurako ordainketa Eskuratu

Adquirir

Esku-hartze bidezko ordainketa

Pago por intervención

Espainiako bankua

Banco de España

Esku-hartzea (oro.)

Intervención

Espainiako Bankuaren oinarrizko korritu tasa

Interés básico del Banco de España

Eskualdaketa

Transmisión

Eskubide dokumentatua

Derecho documental

Eskubide erreala

Derecho real

Espainiako Zinpeko-Kontu Azterlarien Erakundea

Instituto de Censores Jurados de Cuentas de España

Eskubidea

Derecho

Esportazioa

Exportación

Esportazioen

Seguro de

Eskudirua

Efectivo/Numer a-rio

aurrefinantzake crédito de Estatutua ta-rako kreditu prefinanciación Etekin de asegurua exportaciones igurikimenaren gaineko Esportaziorako Seguro de asegurua crédito a la kreditu Etekina (eko.) exportación asegurua

Estatuto

Etorrera bidaia Establezimendu Rótulo de establecimiento Etxebizitza errotulua Establezimendu Establecimiento kooperatiba principal nagusia Europako

Viaje de vuelta

Seguro del beneficio probable Beneficio Cooperativa de viviendas

Banco Central Establezimendu Establecimiento Banku Zentrala Europeo a Impositor Ezarlea Cobertura Estaldura Gastos de Ezarrerako establecimiento gastuak Acogerse al Estatu baten pabellón de un Ezbehar handia Siniestro mayor banderapean Estado jartzea Siniestro Ezbeharra Sociedad estatal Estatu Inhabilitación Ezdoitua izan sozietatea para el ejercicio merkataritzan Valor del Estatuaren del comercio aritzeko Estado balorea Crédito Ezeztaezineko Fondos del Estatuaren irrevocable kreditu Estado fondoak confirmado baieztatua Sociedad Estatuaren Crédito Ezeztaezineko anónima estatal kreditua sozietate irrevocable anonimoa Revocación Ezeztapena Boletín Oficial Estatuko Incapacitado Ezgaitua del Estado Aldizkari Ofiziala Polizonaje Ezkutuko bidaiaria Reserva Estatutu estatutaria erreserba

Ezusteko abordajea Ezusteko porrota

Abordaje fortuito

Erregistroa

Finantza Quiebra fortuita Erakundeen Erregistroa

Establecimiento Finantza errentamenduk fabril/Fábrica o sozietatea Fabrikatzailea Fabricante Finantza Factor Faktorea Errentamenduk o Sozietateen Falta Falta Erregistroa Famili eremuko Sociedad Finantza anónima sozietate ibilgetua familiar anonimoa Denominación Finantza Fantasia kreditua de fantasía izendazioa Finantza Seguro de Fardelen merkatua transporte de garraio paquetes asegurua Finantza Politikako Fedatario Fedemaile Zuzendaritza público publikoa Nagusia Federación Federazioa FinantzaFianza Fidantza aktiboa Contrato de Fidantza Finantzafianza kontratua bitartekoa Entidad de Finantza Finantzaketa financiación erakundea Finantzaketa Registro de Finantza laukia Grupos de Erakundeek Finantzatzailea Entidades osaturiko Financieras Taldeen FOB salmenta Fabrika

Registro de Entidades de Financiación Sociedad de arrendamiento financiero Registro de Sociedades de Arrendamiento Financiero Inmovilizado financiero Crédito financiero Mercado financiero Dirección General de Política Financiera Activo financiero Intermediario financiero Financiación Cuadro de financiación Financiador Venta FOB

Fondo hornikuntza

Provisión de fondos

Galera

Perjuicio/Pérdid a

Fondoa

Fondo

Forma

Galerairabazien kontua

Cuenta de pérdidas y ganancias

Frankizia

Franquicia Contrato de franquicia o “franchising”

Galerako salmenta

Venta a pérdida

Frankizia edo “franchising” kontratua

Gangila (its.)

Gánguil

Frankiziaemailea

Franquiciador

Garbia

Neto/a

Frankiziahartzailea

Franquiciado

Gari balioaren klausula

Cláusula valor trigo

Garraio adierazpena

Declaración de porte

Garraio asegurua

Seguro de transporte

Fundazioa (era.) Fundación Gabarra (its.)

Gabarra

Por su cuenta y Garraio gutuna riesgo Garraio Sobreseguro Gainasegurua konbinatua Gainegonaldia Sobrestadía Garraio Seguro por Gainontzekoei kontratua daños a terceros lurrazalean en la superficie Garraio kostuak eragindako ordainduta kalteen gaineko asegurua Garraio kostuak ordaintzeko Sobreprima Gainprima Gain eta galorde

Gaitasuna

Capacidad

Gaitzustea

Mala fe

Gaixotasun asegurua

Seguro de enfermedad

Carta de porte Transporte combinado Contrato de transporte A porte pagado A porte debido

Garraio metatua

Transporte cumulativo

Garraio multimodala

Transporte multimodal

Garraioa

Transporte

Garraioen tartekaritza batza

Junta arbitral de Gizarte transporte asegurugintza

Garraiolaria

Transportista

Garraiolariaren Franco transportista eskura jarri

Mutualidad de Gizarte aurreikuspenera previsión social ko mutualitatea

Cooperativa de Gizarte Segurantza transportistas Goi Gasto Gastua zuzendaritzako Conflicto Gatazka langileak Gauza asegurua Seguro de cosas Gorakada eta beherakada Gauzak artatu Contrato de conservación o Goranzko zein zaintzeko custodia de kontratua egoera cosas Gordailatu Transporte de Gauzen Gordailu cosas garraioa erakundea Mayoría Gehiengo Gordailu reforzada indartua gordekina Mayoría Gehiengoa Gordailu Remanente Gerakina irregularra Aplazar Geroratu Gordailu kontratua Navegación Gerra guerrera nabigazioa Gordailu Gezurrezko eta Pago abreviado ziurtagiria y ficticio laburtutako Gordailua ordainketa Gordailuak Giza bizitzaren Seguro sobre la atera vida humana asegurua Garraiolarien kooperatiba

Actividad aseguradora social

Seguridad Social Personal de alta dirección Alza y baja Posición alcista Depositar Entidad de depósito Resguardo de depósito Depósito irregular Contrato de depósito Certificado de depósito Depósito Retirar depósitos

Gordailuak bermatzeko fondoa

Fondo de garantía de depósitos

Gordailuen biltegi nagusia

Almacén general de depósito

publikoa

pública

Harrapaketa

Apresamiento

Hartzailea

Tomador

Hartzeko likidoa

Haber líquido Haber

Gozamenduna

Hartzekoa Caja General de Hartzekodun Depósitos hipotekarioa Depositante Hartzekodun Depositario saldoa Bruto/a Hartzekoduna Usufructo Hartzekodunen Usufructuario batza orokorra

Gozatze edo lupertze bonua

Bono de goce o Hartzekodunen disfrute erkidegoa

Comunidad de acreedores

Gutxieneko kapitala

Capital mínimo Hartzekodunen konkurtsoa

Concurso de acreedores

Gutxieneko ordainketa

Desembolso mínimo

Hartzekodunen masa

Masa acreedora

Gutxiengoa

Minoría

Capital inicial

Handizkako merkataritza

Comercio mayorista

Hasierako kapitala Helbideratu

Domiciliar

Harpideduna

Suscriptor

Harpidetu

Helbideratutako Letra domiciliada letra

Harpidetza

Suscripción

Helizea

Hélice

Harpidetza boletina

Boletín de suscripción

Helmugako hiria

Plaza de destino

Harpidetza

Suscripción

Helmugako

Puerto de

Gordailuen Kutxa Nagusia Gordailugilea Gordailuzaina Gordina Gozamena

Acreedor hipotecario Saldo acreedor Acreedor Junta general de acreedores

portua

destino

Heriotzaren gaineko asegurua

Seguro para caso de muerte

Herri Administrazioa

Administración Pública

Herri zorra

Deuda Pública

Hezkuntza kooperatiba

Cooperativa educacional

Hipoteka

Hornikuntza teknikoen fondoa

Fondo de provisiones técnicas

Hornitzailea

Asentista/Prove e-dor

Hutsalketa

Rescisión

Ibai bidezko merkataritza

Comercio fluvial

Hipoteca

Ibai eta itsas garraioa

Hipoteka bankua

Banco hipotecario

Transporte fluvial y marítimo

Ibai ura

Agua fluvial

Hiria

Plaza

Hiriz hiri egindako salerosketa

Ibilgetu ezmateriala

Compraventa de plaza a plaza Ibilgetu materiala

Inmovilizado inmaterial

Fundación por Hitzarmen bidezko eraketa convenio Hitzarmena

Convenio

Hondarreraketa Varamiento (its.)

Ibilgetua

Inmovilizado

Idatz-agiria

Despacho

Idazpen bidezko Recaudar por asiento bilketa egin Idazpena

Embarrancar/E Igarobideko n-callar merkatugaien Hondoa jo duen Buque eragiketa embarrancado ontzia IgorpenZozobrar Hondoratu eskubide berezia Contrato de Hornidura suministro kontratua Igorpena

Hondoa jo

Hornikuntza

Provisión

Inmovilizado material

Asiento Operación de tránsito de mercancías Derecho especial de giro Giro/Libramien to

Igorpendua

Librado

Indikazioa (let.) Indicación

Igorri

Girar/Librar

Igortzailea

Librador

Protesto de Indikaziodun letren protestoa letras con indicaciones

Igurikimena

Expectativa

Industri bazkide Gastos de kolektiboa investigación y Industri desarrollo bazkidea Ikus-entzunezko Contrato de Industri obras lanen gaineko Establezimendu audiovisuales kontratua en Erregistroa Inspección Ikuskapena Industri jabetza Libro de Inbentario eta urteko kontuen inventarios y cuentas anuales Industri liburua Jabetzaren Inventario Inbentarioa Aldizkari Ofiziala Inbertsio fondoa Fondo de inversión Industri Jabetzaren Sociedad Inbertsio Erregistroa gestora de fondoen fondos de sozietate Industri inversión kudeatzailea jabetzaren gaineko Institución de Inbertsio hipoteka inversión kolektiboko colectiva erakundea Industri krediturako Inversión Inbertsioa bankua Canalizar la Inbertsioa Industri inversión bideratu makineriaren Incoterm Incoterm gaineko hipoteka Indikatua (let.) Indicado Ikerketa eta garapeneko gastuak

Socio colectivo industrial Socio industrial Registro de Establecimiento s Industriales Propiedad industrial Boletín Oficial de la Propiedad Indutrial Registro de la Propiedad Industrial Hipoteca de propiedad industrial Banco de crédito industrial Hipoteca de maquinaria industrial

Industri modeloa

Modelo industrial

Industria ondoko ekonomia

Economía post- Isuna industrial Itsas abentura

Multa

Inpertsonala

Impersonal

Itsas artekaria

Inportazioa

Importación

Corredor marítimo

Inskripzioa

Inscripción

Itsas asegurua

Seguro marítimo

Itsas aurkikuntza

Hallazgo marítimo

Itsas auzitegi nagusia

Tribunal marítimo central

Itsas Enpresen Erregistroa

Registro de Empresas Marítimas

Inskripzioaren Principio de nahitaezkotasun obligatoriedad de la printzipioa inscripción

Istripu asegurua Seguro de accidente Aventura marítima

Interes ekonomikodun elkartzea

Agrupación de interés económico

Interesa (oro.)

Interés

Irabazia

Ganancia

Irabazien sozietatea

Sociedad de ganancias

Itsas Erregistroa

Registro Marítimo

Iragarlea

Anunciante

Itsas garraioa

Transporte marítimo

Irakaskuntza kooperatiba

Irentsi

Cooperativa de Itsas enseñanza hartzekoduna Caducidad Itsas Absorción kooperatiba Absorber Itsas langileak

Irteera portua

Puerto de salida

Isilbidezko erreserba

Reserva tácita

Iraungitasuna Irenspena

Itsas merkataritza

Acreedor marítimo Cooperativa del mar Personal marítimo Comercio marítimo

Itsas nabigazioko enpresarioa

Empresario de la navegación marítima

Itsaso zabala

Alta mar

Itsasoetako gutuna

Carta de los mares

Libro del Itsasoko kontsuletxearen consulado del mar liburua Itsasontzia

Embarcación

Itsasoratu

Hacerse a la mar

Jabetza pribatua

Propiedad privada

Jakintzagaia (oro.)

Disciplina

Jantzizaindegiaren fitxa

Ficha de guardarropa

Jarduera ekonomikoa

Actividad económica

Jarduneko marka

Marca activa

Jasotzailea

Destinatario

Jatorrizko sozietatea

Sociedad madre

Jaulkipen eta deskontu bankua

Banco de emisión y descuento

Itsastarrak

Gente del mar

Ituna

Pacto

Iturria

Fuente

Itxiera kontua

Cuenta de cierre

Izakinak

Existencias

Jaulkipen prima Prima de emisión

Izendatua

Nominal

Jaulkipen tasa

Tipo de emisión

Izendazioa

Denominación

Jaulkipena

Emisión

Jabe soila

Nudo propietario

Jaulkipenen liburuxka

Folleto de emisión

Jabea

Propietario/a

Jabekidetza

Copropiedad

Jabeldura

Interpelación

Jendaurrean zabalik dagoen denda zein biltegia

Tienda o almacén abierto al público

Jabetza

Propiedad

Subasta pública

Jabetza intelektuala

Propiedad intelectual

Jendaurreko enkantea

Jesapena

Empréstito

subjektiboko asegurua

indemnización subjetiva

Joan-etorriko bidaia

Viaje redondo (viaje de ida y vuelta)

Kalte-ordaina

Indemnización

Kaltea

Daño

Joanaldiko pleita

Flete de ida

Kalteen aurkako Subasta judicial asegurua Judizioko enkantea Kalteturik gertatutako Jurisdicción Jurisdikzioa letra Jurisprudentzia Jurisprudencia Kanbio eta Transporte por burtsako Kablezko cable garraioa agentea Navegación de Kanbio letra Kabotaje edo itsaso zabaleko cabotaje o Kanbio letrari altura nabigazioa buruzko Venta Kalez kaleko Zuzenbidea ambulante o no salmenta edo Kanbio letratik sedentaria egonkorra ez kanpoko dena salbuespena Kalte asegurua Seguro de Kanbiodaños adierazpena Daños y Kalte-galerak Kanbio-akzioa perjuicios Kalte-galeren ordaina eman

Indemnizar daños y perjuicios

Kalte-ordain objektiboko asegurua

Seguro de indemnización objetiva

Kalte-ordain

Seguro de

Seguro contra daños Letra perjudicada Agente de cambio y bolsa Letra de cambio Derecho cambiario Excepción extracambiaria Declaración cambiaria Acción cambiaria

Kanbiobetebeharra

Obligación cambiaria

Kanbio-efektua

Efecto cambiario

Kanbioeragingarritasu

Eficacia cambiaria

na Kanbioerantzukizuna Kanbioerrekurtsoa Kanbiogaitasuna Kanbiohartzekoduna Kanbiohurrenkera Kanbiokreditua Kanbiosalbuespena Kanbio-titulua

Kanpo Responsabilida merkatua d cambiaria Kapa (its.) Recurso Kapitaina cambiario Kapitainaren Capacidad trebetasun edo cambiaria ardurarik eza Acreedor Kapital cambiario aldakorra Orden Kapital cambiario arriskuko Crédito erakundea cambiario Kapital Excepción arriskuko cambiaria sozietate eta fondoak Título

Mercado exterior

cambiario

Kapital Arriskuko Sozietate eta Fondoen Erregistroa

Registro de Sociedades y Fondos de Capital Riesgo

Kapital baimendua

Capital autorizado

Kapital ekarpena

Capital aportado

Kapital geroratuaren asegurua

Seguro de capital diferido

Kapital harpidetua

Capital suscrito

Kanbiozirkulazioa

Circulación cambiaria

Kanbiozirkulua

Círculo cambiario

Kanbio-zorduna Deudor cambiario Kanpo merkataritza

Comercio exterior

Kanpo Merkataritzako Enpresen Erregistro Berezia

Registro Especial de Empresas de Comercio Exterior

Capa Capitán Descuido o impericia del capitán Capital variable Entidad de capital riesgo Sociedades y fondos de capital riesgo

Kapital ibilkorra

Capital circulante

Kari bidezko negozioa

Negocio causal o causante

Kapital kontua

Cuenta de capital

Kari bidezko titulua

Título causal

Kapital merkatua

Mercado de capitales

Kartela

Cártel

Kartera

Cartera

Kapital ordaindua

Capital desembolsado

Kartera akzioak Acciones en cartera

Kapital publikoa

Capital público

Kapital publikoko kreditu erakundea

Entidad de crédito de capital público estatal

Kapitala

Capital

Kapitala gehitu

Ampliar o aumentar el capital

Kapitala urritu

Disminuir o reducir el capital

Kartera sozietatea

Sociedad de cartera

Karterako sozietate kudeatzailea

Sociedad gestora de cartera

Kaskoa

Casco

Katalogoa

Catálogo

Katalogoen araberako salmenta

Venta sobre catálogo

Kaudimena

Solvencia

Kaudimengabez Insolvencia ia

Kapitalen zuriketa

Blanqueo de capitales

Karga

Gravamen

Kaudimengabez Insolvencia relativa ia erlatiboa

Kargutik banantzea

Separación del cargo

Kauzio asegurua

Seguro de caución

Kari bidezko betebeharra

Obligación causal

Kari bidezko kontratua

Contrato causal

Kazetaritzako sozietate anonimoa

Sociedad anónima periodística

Kirol sozietate

Sociedad

anonimoa

anónima deportiva

Kita eta itxaroteko hitzarmena

Convenio de quita y espera

Kitapena

Cancelación

Klausula

Cláusula

Cláusula Klausula konpromisarioa compromisaria

Komisarioa

Comisario

Komisio kontratua

Contrato de comisión

Komisioemailea

Comitente

Komisiohartzaile eramaile edo trantsitarioa

Comisionistatransitario

Komisiohartzailea

Comisionista

Kobrantza

Cobro

Kobrantzarako komisioa

Comisión de cobranza

Kobratu

Cobrar

Konfederazioa

Confederación

Kobratzearen menpe

Salvo cobro

Konkurtsoa (kau.)

Concurso

Kobratzeko efektua

Efecto a cobrar Konpainia

Kode zibila

Código Civil

Kolusio eginera

Práctica colusoria

Kolusio-letra Komanditako sozietate akzioduna Komanditako sozietate hutsa Komanditako sozietatea

Komisioa (kon.) Comisión

Compañía

Konpasontziare Cuaderno de bitácora n koadernoa

Sistema Konpentsazio elektronikoaren Nacional de Compensación Letra de peloteo nazio sistema Electrónica Sociedad Konpentsazioa Compensación comanditaria por acciones Revalorización Kontabilitate contable birbaloraketa Sociedad comanditaria simple Sociedad comanditaria

Kontabilitate eta Kontu Auditoretzaren Erakundea

Instituto de Contabilidad y Auditoría de Cuentas

batzordea

control

Kontseilari eskuordea

Consejero delegado

Kontseilaria

Consejero

Instituto de Planificación Contable

Kontseilu artezkaria

Consejo Rector

Kontseilua

Consejo

Documento contable

Kontsignatarioa Consignatario

Kontabilitate idazpena

Asiento contable

Kontabilitate liburua

Libro de contabilidad

Kontabilitate Plangintzarako Erakundea Kontabilitateagiria

Kontsulta Plan General de batzordea Contabilidad Kontsumitzailea Contabilidad Kontabilitatea Kontsumitzailee Llevar la Kontabilitatea n eta contabilidad eraman erabiltzaileen Kontabilitateko Estado contable kooperatiba orria Kontsumoa

Comité consultivo

Contramaestre

Contrato de crédito al consumo

KontabilitatePlan Orokorra

Kontramaisua (its.)

Kontsumorako kreditu Kontraprestazio Contraprestació kontratua n a Kontsumorako Contrato Kontratu kreditua sinalagmatikoa sinalagmático Kontu Kontratu-tipoa Contrato-tipo Auditoreen Erregistro Contrato Kontratua Nagusia Seguro de Kontratua Kontu suntsiarazteko riesgos por bateratuak resolución de arriskuaren contrato asegurua Kontu gordailuen Comisión de Kontrol liburua

Consumidor Cooperativa de consumidores y usuarios Consumo

Crédito al consumo Registro General de Auditores de Cuentas Cuentas consolidadas Libro de depósito de cuentas

Kontu korrontea

Cuenta corriente

idaztoharra

cuenta

Kontura Cuentacorrentis emandako diru kopurua ta Kontura uztea

Entrega a cuenta

Kontu korrontearen irekiera

Apertura de Konturako cuenta corriente dibidendua

Dividendo a cuenta

Kontuhartzailea

Interventor

Kontu-hartzea (soz.)

Intervención

Kontupartaidea

Cuentapartista

Kontua

Cuenta

Kontuak eman

Rendir cuentas

Kontuan abonatu

Abonar en cuenta

Kontuan abonatzeko txekea

Cheque para abonar en cuenta

Kontu korrontea duen pertsona

Kontzesio kontratua

Contrato de concesión

Kooperatiba

Cooperativa

Kooperatiba itzulkina

Retorno cooperativo

Kooperatiba kredituetarako erakundea

Institución de crédito cooperativo

Kooperatiba sozietatea

Sociedad cooperativa

Kooperatiben Erregistroa

Registro de Cooperativas

Kopia

Copia

Kopia kautotua Crédito anotado Kontuan idaztohartutako en cuenta Korritua kreditua Korrituak sortu Kontuen aldeko Saldo favorable o adverso de las edo kontrako Kostu bidezko cuentas saldoa eskuraketa Estado de Kontuen orria Kostu prezioa cuentas Kontuko

Anotación en

Deje de cuenta

Kostua

Copia autenticada Interés/Rédito Devengar intereses Adquisición onerosa Precio de coste Coste

Kostua eta pleita

Coste y flete

Kreditu ezeztakorra

Crédito revocable

Kostuen igoera asegurua

Seguro de elevación de costos

Kreditu geroratua

Crédito aplazado

Kotizaturiko akzioa

Kreditu Acción cotizada hipotekarioko sozietatea

Sociedad de crédito hipotecario

Kotizazio kalifikatua

Cotización calificada

Kreditu Hipotekarioko Sozietateen Erregistroa

Registro de Sociedades de Crédito Hipotecario

Kotizazio prezio Precio de cotización ofiziala oficial Kotizazioa

Cotización

Kreditu irekiera Apertura de crédito

Kotizazioa igo

Subir la cotización

Kreditu kooperatiba

Cooperativa de crédito

Kotizazioak behera egin

Bajar la cotización

Kreditu mailaketa

Graduación de créditos

Kreditu asegurua

Seguro de crédito

Kreditu merkatua

Mercado de créditos

Kreditu baieztatua

Crédito confirmado

Kreditu metatua

Crédito acumulativo

Kreditu dokumentatua

Crédito documentado

Kreditu Ofizialeko Erakundea

Instituto de Crédito Oficial

Kreditu eragiketa

Operación de crédito

Kreditu erakunde ofiziala

Entidad oficial de crédito

Kreditu erakundea

Entidad de crédito

Kreditu politika Política de créditos Kreditu titulu bidez ordezkatutako merkatugaien bahia

Prenda de mercancías representadas por títulos de crédito

Kreditu titulua

Título de crédito

Kreditu txartela Tarjeta de crédito Kredituhartzailea

Acreditado

Kreditua

Crédito

Kudeaketa txostena

Informe de gestión

Kudeaketaren kontrolerako eta auditoretzarako batzordea

Comisión de gestión de control y auditoría Diligencia de un ordenado gestor

Kredituak aztertu eta aintzatestea

Kudeatzaile Apertura de arduratsuaren crédito en arreta cuenta corriente Kudeatzailea Examen y reconocimiento Kuota de créditos Kupoia

Kreditudun kontu korronteak bermatzeko hipoteka

Hipoteca en garantía de cuentas corrientes de crédito

Kutxa

Caja

Kutxa gotorra

Caja fuerte

Kutxa gotorren zerbitzua

Servicio de cajas fuertes

Kredituen lehentasun hurrenkera

Orden de prelación de créditos

Kutxa koefizientea

Coeficiente de caja

Kredituen transferentzia

Transferencia de créditos

Kutxa mugimenduko kreditua

Crédito con movimiento de caja

Kredituko finantza establezimendu a

Establecimiento Kutxako balantzea financiero de crédito Lagapen arrunta Carta-orden de Lagapena crédito Lagina Gestión Laginen

Kreditua irekitzea kontu korrontean

Kredituzko agindu-gutuna Kudeaketa

Gestor Cuota Cupón

Balance de caja Cesión ordinaria Cesión Muestra Compraventa

araberako salerosketa

sobre muestras

behingo salmenta

Laguntza

Colaboración

Seguro de robo

Laguntza

Asistencia

Lapurretaren aurkako asegurua

Laguntzaile autonomo elkargokidea

Colaborador autónomo colegiado

Lege erreserba

Reserva legal

Lege gatazka

Laindu

Prorratear

Conflicto de leyes

Lan elkartuko kooperatiba

Cooperativa de Lege publizitatea trabajo asociado Legea

Publicidad legal Ley

Lan merkatua

Mercado de empleo

Lan sozietate anonimoa

Sociedad Legebideztaketa Legitimación anónima laboral pasiboa pasiva

Lan sozietatea

Sociedad laboral

Lan Sozietateen Registro de Sociedades Erregistroa Laborales Langile aeronautikoak

Personal aeronáutico

Langile nabigatzaileak

Personal navegante

Langileen eskuordea

Delegado de personal

Langina

Mancebo

Lankidetza

Cooperación

Lantzean

Venta ocasional

Legebideztaketa Legitimación activa aktiboa

Legebideztaketa Principio de legitimación printzipioa Legebideztaketa Título de legitimación titulua Legebideztaketa Contraseña de legitimación zeinua Legezkotasun printzipioa

Principio de legalidad

Lehenengo mailako balore merkatua

Mercado primario de valores

Lehenespenez harpidetzeko eskubidea

Derecho de suscripción preferente

Lehentasun

Principio de

printzipioa

prioridad

Lehia

Concurrencia

Lehiaketa (oro.) Concurso Lema (its.)

Timón

Letra

Letra dokumentatua

Letra documentada

Descuento de Letra dokumentatuen letras documentadas deskontua

Letra zuria

Letra en blanco

Letraren atzealdea

Dorso o reverso de la letra

Letraren aurrealdea

Anverso de la letra

Letraren jabetza eskualdatu

Transmitir la letra a título de propiedad

Letraren onarpena

Aceptación de la letra Rigor formal de la letra

Letra ez onartzea edo ez ordaintzea

Fracaso de la letra

Letraren zorroztasun formala

Letra faltsua

Letra falsa

Letraz kanpoko Pacto extracambiario ituna

Letra faltsutua

Letra falsificada

Letra kalteturik Perjuicio de la letra gertatzea Letra onarpenerako aurkeztea Letra onartu duen igorpendua Letra ordainketarako aurkeztea Letra osagabea

Libera (Frantziako moneta)

Libra (Britainia Presentación de handiko la letra a la moneta) aceptación Liburu Librado taloitegia aceptante Liburuegunkaria Presentación de la letra al pago Liburuerregistroa Letra incompleta

Franco

Libra

Libro talonario Libro diario Libro-registro

Liburua

Libro

Liburuak egin

Llevar los libros

asegurua

terrestre

Exhibición de libros

Lurra erkidegoan ustiatzeko kooperatiba

Cooperativa de explotación comunitaria de la tierra

Liburuxka

Folleto

Lurreko langileak

Personal de tierra

Likidatzailea

Liquidador

Luzatu

Prorrogar

Likidazio egoera

Estado de liquidación

Maila handiko merkataritza

Comercio en gran escala

Likidazio epealdia

Período de liquidación

Maileguemailea

Prestamista

Maileguhartzailea

Prestatario

Mailegua

Préstamo

Maileguaren printzipala

Principal del préstamo

Liburuen edukia azaltzea

Comunicación de libros

Liburuen edukia erakustea

Likidazio kuota Cuota de liquidación Likidazioa

Liquidación

Likidazioan egindako salmenta

Venta en liquidación

Likidazioaren osteko ondarea

Makinen Patrimonio resultante de la koadernoa liquidación Makineria

Cuaderno de máquinas

Likidezia

Liquidez

Lizentzia

Licencia

Makineria flotakorra

Aparato flotante

Lizentziahartzailea

Licenciatario

Makinista

Maquinista

Mandataria

Mandatario

Lortu gabeko irabazien asegurua

Seguro de lucro Mandatua cesante Manua

Lurgaineko garraio

Seguro de transporte

Maquinaria

Mandato Precepto

Margina

Margen

Marinela

Marinero

Marka

Marca

porrota

fraudulenta

Marka erregistratua

Marca registrada

Menpeko enpresa

Empresa dominada

Marken Erregistroa

Registro de Marcas

Menpeko sozietatea

Sociedad dominada

Masa

Merkatari lanbidea

Profesión de mercader

Masatik ondasunak gaizbideratu

Distraer bienes de la masa

Merkatari onaren arreta

Diligencia de un buen comerciante

Matrikula Erregistroa

Registro de Matrícula

Merkataria

Comerciante

Matxura

Avería

Merkataritza

Comercio

Matxura arrunta

Avería común

Merkataritza askatasuna

Libertad de comercio

Matxura berezia

Avería particular

Merkataritza fondoa

Fondo de comercio

Merkataritza gunea

Centro mercantil

Merkataritza Kodea

Código de Comercio

Matxura handia Avería gruesa Matxura soila

Avería simple

Matxura-gastua Avería-gasto Matxura-kaltea Avería-daño

Merkataritzako Agente mediador de agente comercio bitartekaria

Matxuraren ziozko akzioa

Acción de avería

Matxuren likidazioa

Liquidación de Merkataritzako Agente comercial agentea averías Merkataritzako Corredor de Fraude comercio artekari Quebrado colegiado elkargokidea fraudulento Merkataritzako Corredor de Quiebra comercio artekaria

Maula Maulazko porrot egina Maulazko

Merkataritzako Colegio de corredores de artekarien comercio elkargoa Merkataritzako Tribunal de comercio auzitegia Merkataritzako Banca comercial banka Merkataritzako Bolsa de comercio burtsa Merkataritzako Acto mercantil/Acto egintza de comercio Merkataritzako Registrador erregistratzailea mercantil Merkataritzako Registro Mercantil Erregistro Central Nagusia Merkataritzako Registro Mercantil Erregistroa Merkataritzako Boletín Oficial Erregistroaren del Registro Mercantil Aldizkari Ofiziala Merkataritzako Expedición náutica espedizio mercantil nautikoa

a-ren errentamendua

establecimiento mercantil

Merkataritzako Hipoteca de establezimendu establecimiento mercantil a-ren gaineko hipoteka Merkataritzako establezimendu a-ren salerosketa

Compraventa de establecimiento mercantil

Merkataritzako establezimendut ik kanpo egindako kontratuak

Contrato celebrado fuera del establecimiento mercantil

Merkataritzako Factura comercial faktura Merkataritzako Fe pública mercantil fede publikoa Merkataritzako Sociedad civil con forma forma duen sozietate zibila mercantil Merkataritzako Cámara oficial ganbara ofiziala de comercio Merkataritzako Auge comercial gorakada

Merkataritzako Merkataritzako Establecimiento hizkera establezimendu mercantil Merkataritzako a itsas enpresa Merkataritzako Arrendamiento establezimendu de

Lenguaje comercial Empresa mercantil marítima

Merkataritzako Nombre comercial izena Merkataritzako Propiedad comercial jabetza Merkataritzako Actividad mercantil jarduera Merkataritzako Actividad económicojarduera mercantil ekonomikoa

sozietatea

mercantil

Merkataritzako Uso de comercio usadioa Merkataritzako Derecho mercantil zuzenbidea Merkataritzako Fuentes del zuzenbidearen Derecho mercantil iturriak

Merkataritzako Comisión mercantil komisioa

Merkataritzako Sociedad no mercantil a ez den sozietatea

Merkataritzako Contrato mercantil kontratua

Merkataritzan aritu/jardun

Comerciar

Merkataritzako Registro Mercantil Lurralde Territorial Erregistroa

Merkatua

Mercado

Merkatua aztertu eta azoketara joateko asegurua

Seguro de prospección de mercados y asistencia a ferias

Merkatuaren gardentasuna

Transparencia del mercado

Merkatugaia

Mercancía

Merkataritzako Buque o embarcación ontzi edo mercante itsasontzia

Merkatugaiak igorri eta gero gerta daitezkeen arriskuen asegurua

Seguro de riesgos a partir de la expedición

Merkataritzako Compraventa mercantil salerosketa

Merkatugaien asegurua

Seguro de mercancías

Merkataritzako Sociedad

Merkatugaien itsas garraioa

Transporte de mercancías por

Merkataritzako Préstamo mercantil mailegua Merkataritzako Marina Mercante Marina Merkataritzako Marinaren Zuzendaritza Nagusia

Dirección General de la Marina Mercante

mar Merkatuko errenta

Renta de mercado

Merkaturatu

Comercializar/ Lanzar al mercado

Mugarik gabeko Responsabilida d ilimitada erantzukizuna Mutua

Mutua

Mutualitatea

Mutualidad

Nabigazio egunkaria

Diario de navegación

Nabigazio patentea

Patente de navegación

Merkealdian egindako salmenta

Venta en rebajas

Mesede letra

Modeloa (mer.)

Nabigazio Letra de complacencia o zuzenbidea letra de favor Nabigazioa Modelo Nabigazioan

Moneta

Moneda

Moneta edo barra moduan dagoen urrea

Oro amonedado Nahibadako baldintza o en barras

Moneta merkatua

Mercado monetario

Cláusula Nahibadako kanbio-klausula cambiaria potestativa

Moneta sistema

Sistema monetario

Nahitaezko asegurua

Seguro obligatorio

Mota (oro.)

Tipo

OPA obligatoria

Mugaegun ahalezko eta zehatza

Nahitaezko OPA

Vencimiento posible y cierto Nazioarteko Itsas Batzordea

Mugaeguna

Vencimiento

Mugaeguneratu Vencer Mugaeguneratu Interés no gabeko korritua corrido (no vencido)

Derecho de la navegación Navegación Navegar

aritu Condición potestativa

Comité Marítimo Internacional

Nazioarteko Kooperatiba Aliantza

Alianza Cooperativa Internacional

Nazioarteko

Fondo

moneta-fondoa

monetario internacional

Nazioarteko salerosketa

Compraventa internacional

Negoziazioa

Negociación

Negozio juridiko eratzailea

Negocio jurídico fundacional

Obligaziodunen Asamblea biltzar orokorra general de obligacionistas

Negozio-lokala

Local de negocio

Obligaziodunen Sindicato de obligacionistas sindikatua

Negozioa

Negocio

Negozioetatik erretiratutako merkataria

Comerciante retirado de los negocios

Nekazaritza kooperatiba

Cooperativa agraria

Nekazaritzako asegurua

Seguro agrario

Norabidea (its.)

Derrotero (derrota)

Norbanakoen ekonomia Nortasun juridikoa

Obligazioa (tit.) Obligación Obligazioa akzio bihurtzea

Conversión de obligación en acción

Obligazioduna

Obligacionista

Ohiko balioa

Valor corriente

Ohiko prezioa

Precio corriente

Oinarri mutualistako sozietatea

Sociedad de base mutualista

Okerra

Error

Onarpen kreditua

Crédito de aceptación

Onarpena

Aceptación

Onartzailea Economía de los particulares Ondare asegurua Personalidad jurídica Ondare egoera

Notarioenkantea

Subasta notarial

Notarioprotestoa

Protesto notarial

Notarioa

Notario

Aceptante Seguro de patrimonio Estado patrimonial

Ondare etekin garbia

Rendimiento neto patrimonial

Ondare fondo erkidea

Fondo patrimonial

común Ondarea

Patrimonio

Ondasun higiezina

Bien inmueble

Ondasun higiezinen merkatua

Mercado inmobiliario

Ondasun higiezinetako inbertsio sozietate eta fondoak

Sociedades y fondos de inversión inmobiliaria

Ondasun higiezinetako inbertsio sozietatea

Sociedad de inversión inmobiliaria

Ondasun higikorra

Bien mueble

Ondasun higikorren eperako salmenta

Venta a plazos de bienes muebles

Ondasun higikorren gaineko hipoteka

Hipoteca mobiliaria

Ondasun Higikorren gaineko Hipoteka eta Edukitzaren Lekualdaketari

Registro de Hipoteca Mobiliaria y Prenda sin Desplazamiento

k gabeko Bahiaren Erregistroa Ondasun higikorretako inbertsio sozietatea

Sociedad de inversión mobiliaria

Ondasuna

Bien

Ondasunak eman edo igarotzeko komisioa

Comisión de tránsito o entrega

Ondasunak ostendu

Alzar los bienes

Ondorea (oro.)

Efecto

Ondoz ondoko eraketa

Fundación sucesiva

Ontzi abordatzailea

Buque abordador

Ontzi asegurua

Seguro del buque

Ontzi multzoa

Flota

Ontzikudeatzailea

Gestor naval

Ontzi-mutila (its.)

Paje

Ontzi-ustiatzaile Naviero gestor eta kudeatzaile dena Ontzi-ustiatzaile Naviero-

eta pleit-emaile dena

fletante

Ontzi-ustiatzaile Naviero social sozietatea Ontziustiatzailea

Naviero

Ontzia

Buque/Nave

Ontzia (estatu baten) banderapean jartzea Ontzia atondu

habilitar el buque Ontzia zamatu

Cargar el buque

Ontziak egiteko Contrato de construcción de kontratua buques

Ontziak Abanderamient sailkatzeko sozietatea o del buque Ontziaren aldamenean eskura jarri Aprestar el

Sociedad de clasificación de buques

buque

Ontziaren arakaketa

Reconocimient o del buque

Ontziaren edukiera

Porte del buque

Franco al costado del buque

Ontzia ekonomiaz egitea

Construcción del buque por economía

Ontzia goren mugako prezioaz edo enpresaz egitea

Pertenencias del buque

Ontzia hartzekodunen esku uztea

Construcción Ontziaren del buque por gehigarriak precio alzado o Ontziaren por empresa maisua Abandonar el Ontziaren buque a los osagaiak acreedores

Ontzia hondoratu

Hundirse el buque

Servidor del buque

Ontzia hornitu

Armar, avituallar, equipar o pertrechar el buque

Ontziburuetarik Segundo jefe del buque bigarrena

Aparejar o

Ontzien gaineko Acción

Ontzia prestatu

Ontziaren zerbitzaria

Ontzien Erregistroa

Maestre del buque Partes constitutivas del buque

Registro de Buques

akzio hipotekarioa

hipotecaria naval

Ontziko galdara Caldera del buque

Ontzien gaineko Hipoteca de buques hipoteka

Ontziko izakinen Ontzien gaineko Derecho real de araberako hipoteca naval mailegua hipoteka eskubide erreala Ontziko Ontzien hutsegite erkidearen ondoriozko abordajea

Abordaje por falta común

Préstamo a la gruesa

ofizialak

Oficialidad del buque

Ontzirapenagiri bidezko merkatugaien garraioa

Transporte de mercancías en régimen de conocimiento

Casa o empresa Ontzien Ontzirapenconsignataria kontsignatze agiria etxe edo enpresa de buques Ontziratze Registro de Ontzien kontratua Matrícula de Matrikula Buques Erregistroa

Conocimiento de embarque

Registro Ontzien Merkataritzako Mercantil de Buques Erregistroa

Aeropuerto de embarque

Ontziratzeaireportua

Ontzien salerosketa kontratua

OntziratzeContrato de portua compraventa de Ontzitegia buques

Ontzien sozietate anonimoa

Sociedad anónima naviera

Ontzietako artekariinterpretaria

Corredor intérprete de buques

Ontzigilea

Constructor de buque

Contrato de enrolamiento (contrato de embarco)

Puerto de embarque Astillero

Ontzizkaldu

Naufragar

Ontzizkalpena

Naufragio

Onura (oro.)

Beneficio

Onuraduna

Beneficiario

Onustea

Buena fe

OPA

Oparidun salmenta

Venta con obsequio

Ordaina

Contravalor

Capital no Ordaindu gabeko kapitala desembolsado Ordaindukoa Ordainketa Ordainketa agindua

Ordainsaria

Retribución

Ordaintzeke dagoen zorra

Deuda pendiente

Ordaintzeko efektua

Efecto a pagar

Pagaré

Ordena Pago/Desembol publikoko prozedura so Orden de pago Ordezkaria

Procedimiento de orden público Representante

Ordezkaritza

Representación

Ordezkaritza organoa

Organo de representación

Ordainketa arrunta

Pago ordinario

Ordainketa aurreratua

Pago anticipado Organo eskuduna

Ordainketa debekatzea

Interdicción del Organo Órgano pago eztabaidatzailea deliberante

Ordainketa etendura

Suspensión de pagos

Ordainketa etendurapekoa

Suspenso en pagos

Ordainketa etenduraren adierazpena

Declaración de suspensión de pagos

Ordainketa gutuna

Carta de pago

Órgano competente

Organoa

Órgano

Oroitidazkia

Memoria

Osasun kooperatiba

Cooperativa sanitaria

Osasun laguntzarako asegurua

Seguro de asistencia sanitaria

Ostatu zereginetarako Sobreseimiento Ordainketak langileak de los pagos largestea Partaidetza Ordainketarako Comisión de Partaidetza pago komisioa esanguratsua

Personal de fonda Participación Participación significativa

Partaidetza kontuak

Cuentas en participación

Partaidetza kontuen elkartea

Asociación de cuentas en participación

Partaidetza kuota

Cuota participativa

partida

pasivo

Patentakortasu na

Patentabilidad

Patente eta Marken Espainiako Bulegoa

Oficina Española de Patentes y Marcas

Patentea Libreta de Partaidetza libreta izenduna participaciones Patenteen nominativa Erregistroa

Patente Registro de Patentes

Partaidetza zatiezin eta metakorra

Participación indivisible y acumulable

Patroia

Patrón

Pentsio fondoa

Fondo de pensiones

Partaidetza zirkularra

Participación circular

Partaidetzadun mailegua

Préstamo participativo

Pentsio Fondoen Registro de Fondos de Erregistroa Pensiones

Partaidetzapeko Sociedad participada sozietatea Partida

Partida

Partida bikoitza Partida doble Partzuergoa

Consorcio

Pasiboa

Pasivo

Pasiboa aktiboa Desbalance baino handiago izatea Pasiboaren likidazioa Pasiboaren

Pentsio fondoen Sociedad gestora de sozietate fondos de kudeatzailea pensiones Pentsio plana

Plan de pensiones

Peritu praktikoa

Perito práctico

Peritua

Perito

Pertsona asegurua

Seguro de personas

Liquidación del Pertsona pasivo bakarreko Partida del sozietate

Sociedad anónima unipersonal

anonimoa

abonamendu poliza

Pertsona bakarreko sozietatea

Sociedad unipersonal

Pertsona elkartua

Asociado

Polizaren erreskatea

Rescate de la póliza

Pertsonen garraioa

Transporte de personas

Polizaren froga indarra

Pignorazioa

Pignoración

Fuerza probatoria de la póliza

Pilotajea

Pilotaje

Pontoia (its.)

Pontón

Pilotua

Piloto

Porrot adierazpena

Declaración de quiebra

Pisu gordina

Peso bruto

Porrot egina

Plana

Plan

Fallido/ Quebrado

Pleit-emailea

Fletante

Pleita

Flete

Pleitamendu arrunta

Fletamento ordinario

Pleitamendu kontratua

Contrato de fletamento

Retroacción de Porrotaren atzeraeraginket la quiebra a

Pleitamendu poliza

Póliza de fletamento

Porrotaren judizioa

Juicio de quiebra

Pleitamendua

Fletamento

Pleitaren asegurua

Seguro de flete

Porrotaren masa

Masa de la quiebra

Pleitaria

Fletador

Porrotera agertzea

Insinuarse en la quiebra

Poliza

Póliza

Portuetako pilaketa

Congestión de los puertos

Poliza flotatzaile Póliza flotante o de abono edo

Poliza izenduna Póliza nominativa

Porrot eginaren Rehabilitación del quebrado birdoikuntza Porrota

Quiebra

Hacer escala en Portuetan geldialdiak egin los puertos

Portuko instalazioa

Instalación portuaria

Printzipala (eko.)

Principal

Portzentaia

Porcentaje

Proiektua

Proyecto

Posta Kutxa

Caja Postal

Praktikoa (its.)

Práctico

Promoziorako salmenta

Venta de promoción

Protestatu

Protestar

Protestoa

Protesto

Preskribatutako Letra prescrita letra Preskripzioa

Prescripción

Protestoa egin

Prestazio erantsia

Prestación accesoria

Levantar protesto

Prozedura

Procedimiento

Prezio aldakorrez egindako salmenta

Venta a precio variable

Publizitate agentzia

Agencia de publicidad

Prezio finkoz egindako salmenta

Venta a precio firme

Prezioa

Contrato de Publizitate babesa emateko patrocinio publicitario kontratua

Precio

Publizitate formalaren printzipioa

Principio de publicidad formal

Prezioen indize orokorra

Índice general de precios

Publizitate kontratua

Contrato publicitario

Pribilejio berezia duen hartzekoduna

Acreedor singularmente privilegiado

Publizitateagentea

Agente de publicidad

Publizitatea

Prima

Prima bakarra

Prima única

Primadun akzioa

Acción con prima

Publizitatea sortzeko kontratua

Contrato de creación publicitaria

Primadun eragiketa

Operación con prima

Publizitatea zabaltzeko kontratua

Contrato de difusión publicitaria

Quoruma

Quorum

Sarrera portua

Puerto de arribada

Radarra

Radar

Salaketa

Denuncia

Sartu

Ingresar

Salbamendu txalupa

Bote de salvamento

Sasiordezkari edo txorimaloa

Testaferro u hombre de paja

Salbamendua

Salvamento

Segidako traktua

Tracto sucesivo

Salbatu

Salvar

Salbuespena

Excepción

Principio de tracto sucesivo

Saldoa (oro.)

Saldo

Segidako traktuaren printzipioa

Saldoko jaulkipena

Emisión en serie

Seriea

Serie

Sinadura (oro.)

Firma

Saldoko titulua

Título en serie

Sinatzailea

Firmante

Salerosketa

Compraventa

Sindikatua

Sindicato

Salerosketa kontratua

Contrato de compraventa

Sindikoa

Síndico

Salgaihondarren salmenta

Venta de saldos

Salmenta

Venta

Salmenta balioa Valor venal

Sindikoen batza Junta sindical Sinesgarria

Fehaciente

Soberakina

Excedente

Sortu

Devengar

Sortzapena

Devengo

Salmentaerrentamendua

Ventaarrendamiento

Sozietate anonimoa

Sociedad anónima

Salmentarako trukaneurria

Cambio vendedor

Sozietate atzerritarra

Sociedad extranjera

Saltzailea

Vendedor

Sarrera patentea

Patente de introducción

Sozietate batasuna

Unión de sociedades

Sozietate ekitaldia

Ejercicio social

Sozietate enpresarioa

Empresario social

partaidetza

social Derecho de asunción preferente de participaciones sociales

Sozietate hartzekoa

Sozietate Escritura social partaidetzak lehenespenez bereganatzeko Modificación eskubidea de los estatutos Sozietate sociales pertsonalista Sociedad filial Sozietate Sociedad profesionala suscriptora Sozietate zibila Haber social Sozietatea

Sozietate irenslea

Sociedad absorbente

Sozietatea desegitea

Sozietate irregularra

Sociedad irregular

Administrador Sozietatearen administratzaile de la sociedad a

Sozietate kapitalista

Sociedad capitalista

Sozietate kolektiboa

Sociedad colectiva

Sozietate kontratua

Contrato de sociedad

Sozietate mugatua

Sociedad limitada

Sozietate nagusia

Sociedad dominante

Sozietate ondarea

Patrimonio social

Sozietate

Participación

Sozietate eskritura Sozietate estatutuen aldarazpena Sozietate filiala Sozietate harpideduna

Sociedad personalista Sociedad profesional Sociedad civil Sociedad Disolución de la sociedad

Acciones Sozietatearen beraren akzioak propias Sozietatearen egoitza

Domicilio social

Sozietatearen erabakia

Acuerdo social

Sozietatearen eraketa

Constitución o fundación de la sociedad

Sozietatearen estatutuak

Estatutos sociales

Sozietatearen izena

Razón social

Sozietatearen izendazioa

Denominación de la sociedad

Sozietateen irenspena

Absorción de sociedades

Sozietatearen kapitala

Capital social

Capital aportado

Sozietatearen kudeaketa

Gestión social

Sozietatera ekarritako kapitala Subrogazioa

Subrogación

Sozietatearen kudeaketa ikuskatu

Censurar la gestión social

Sukurtsala

Sucursal

Suntsiarazpena (kon.)

Resolución

Sozietatearen likidazioa

Liquidación de Sustatzailea la sociedad Suteen aurkako Patrimonio de asegurua la sociedad Taldeko Órgano social sozietatea

Promotor

Taloia Transformación de la sociedad Tarifa

Talón

Sozietatearen ondarea Sozietatearen organoa Sozietatearen transformazioa Sozietatearen xedea

Objeto social

Sozietatearen zatiketa

Escisión de la sociedad

Sozietateari egindako ekarpena

Aportación social

Sozietateei buruzko Zuzenbidea

Derecho de sociedades

Sozietateen arteko bategitea

Fusión de sociedades

Seguro contra incendios Sociedad del grupo Tarifa

Tartekaritza

Arbitraje

Tasa

Tasa (eko.)

Tipo

Tinbrea

Timbre

Tinbredun papera

Papel timbrado

Titulu abstraktua

Título abstracto

Titulu ibilkorra Título circulante Titulu izenduna Título nominativo

Titulu osagabea Título imperfecto o incompleto

Trukalaria

Cambista

Trukaneurri ofiziala

Cambio oficial

Trukaneurria (mon.)

Cambio

Trukaneurrien diferentzia asegurua

Seguro de diferencias de cambio

Trukatu

Canjear

Titulu osoa

Título perfecto o completo

Titulu publikoaren printzipioa

Principio de titulación pública

Titulua

Título

Tituluak truke bidez ordeztea

Sustitución de Truke tasa títulos por canje Trukea Fuerza Txalupa ejecutiva del título Txandakako

Tituluaren indar betearazlea

Tipo de canje Canje Lancha Crédito rotativo

Toki krediturako bankua

Banco de crédito local

kreditua Txanpon erreserba

Reserva metálica

Tonelajea

Tonelaje

Txartela (tit.)

Billete

Trafikoko bagoien asegurua

Seguro de vagones en tráfico

Txeke adostu edo ziurtatua

Cheque conformado o certificado

Transferentzia

Transferencia

Tripulazioa

Tripulación

Txekea

Cheque

Trukaketa

Permuta

Txekea

Ingresar un

Cheque cruzado Txeke gurutzatua Transformazioa Transformación Txeke izenduna Cheque Trenbide taloia Talón de nominativo ferrocarril Cheque en Transporte por Txeke zuria Trenbidezko blanco ferrocarril garraioa

bankuan sartu

cheque en el banco

lizentzia

explotación

Ustiapena

Explotación

Ustiatzailea

Explotador

Warranta

Warrant

Xedatu

Disponer

Xedatzeko moduko erreserba

Reserva disponible

Txikizkako merkataritza

Comercio minorista

Udal nahiz probintzi sozietatea

Sociedad municipal o provincial

Ukanduna

Tenedor

Uretako nabigazioa

Urre balantzea

Navegación por Xehekari agua bidezko Inmersión banaketa Infracción Zainpean edo Balance oro biltegian utzi

Urre balioaren klausula

Cláusula valor oro

Urre klausula

Urperaketa Urratzea

Distribución detallista Consignar o almacenar Efecto remitido en consignación

Cláusula oro

Zainpean igorritako efektua

Urrutiko salmenta

Venta a distancia

Zaintza betebeharra

Obligación de guarda o custodia

Urrutitik urrutirako salmenta

Venta trayecticia

Zaintza gordailua

Depósito de custodia

Urteko balantzea

Balance anual

Zaintzako banku kontratua

Contrato bancario de custodia

Zalantzazko abordajea

Abordaje dudoso

Zama

Carga

Zama itsasora ezinbestean botatzea

Echazón

Urteko kontuak Cuentas anuales Urteko korritu tasa

Tipo de interés anual

Ustiapen gastuak

Gastos de explotación

Ustiapen

Licencia de

Zama ontziratu edo lehorreratu

Embarcar o desembarcar la carga

Zama orokorreko pleitamendua

Fletamento a carga general

Zamako portua

Puerto de carga

Zamaren asegurua edo ondasunen gaineko asegurua

Zenbateko izendatua

Importe nominal

Zenbatespen kontratua

Contrato estimatorio

Zerbitzu kooperatiba

Cooperativa de servicios

Servicio Zerbitzua Seguro de la Zerga paradisua Paraíso fiscal carga o seguro Tributación sobre facultades Zergaordainketa Zigilua

Estampilla

Zamatu

Estibar

Zirkulazioa

Circulación

Zamatzailea

Cargador

Ziurtagiria

Certificado

Zamazaina

Sobrecargo

Debe y haber

Zatikako ordainketa

Pago parcial

Zor eta hartzekoa Zordun saldoa

Saldo deudor

Zatiketa

Escisión

Zorduna

Deudor

Zatiketa partziala edo berezkoa ez dena

Escisión parcial Zordunen masa o impropia Zorduntze eta abonamendu partidak Cédula Zorduntzea Cédula Zorpeko beneficiaria ziurtagiria Sanción Zorpekoa Célula Zorra Votación Zorra kitatu numérica

Zedula Zedula onuraemailea Zehapena Zelula (its.) Zenbakizko botazioa

Masa deudora Partidas de cargo y abono Cargo Certificación de descubierto Descubierto Deuda Saldar una deuda

Zuzenbidea

Derecho

Zuzenbideko publizitatea

Publicidad de derecho

Zuzendarikudeatzailea

Directorgerente

Zuzendaria

Directivo/Direc tor

Zuzeneko kanbio-akzioa

Acci贸n cambiaria directa

Zuzentze akzioa Acci贸n de retractaci贸n Zuzkidura (oro.)

Dotaci贸n