Τα πρώτα χρόνια της ελληνικής
κρίσης -για την έξοδό μας από
αυτή- ο χώρος της Κοινωνικής
Οικονομίας ήταν ένα βασικό
πρόταγμα στους χώρους της
Αριστεράς και των κινημάτων. Αντίθετα,
η αστική τάξη ενδιαφερόμενη πάντα για
το κέρδος της συνεχίζει μέχρι και σήμερα
να στηρίζει τη χρηματοπιστωτική οικο-
νομία και δεν ενδιαφέρεται να κάνει το
πέρασμα στην πραγματική.
Μερικά από τα αιτήματα ήταν να
έχουμε συλλογικούς λαχανόκηπους,
προϊόντα χωρίς μεσάζοντες, αυτοδιαχείριση και παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας από τον πρωτογενή ώς τον
τριτογενή τομέα. Στη θέση τους έχουμε ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων χώρων και αγαθών, της ενέργειας, του νερού, της παιδείας, της προφορικής ιστορίας και τόσων άλλων. Η τελευταία ιδιωτικοποίηση, που πολύ λίγος κόσμος έμαθε, είναι αυτή του Εθνικού Τυπογραφείου!
Οι σχολικοί συνεταιρισμοί έχουν κι αυτοί την ανάλογη πορεία. Με πολλές μορφές πρωτοστάτησαν την προηγούμενη δεκαετία κι έδωσαν το οραματι-
κό πλαίσιο για την αυτοδιαχείριση και
την κριτική στην κατανάλωση και την αγορά. Δυστυχώς κόπασαν εντελώς με την τελευταία κυβερνητική μεταβολή.
Μόνο μια νέα πολιτική μεταβολή μπορεί να σημάνει μια εκ νέου έναρξη. Μια μεταβολή που θα πάρει δημοκρατικά το
πρωτείο της αγοράς και θα βάλει στη θέση της ξανά τη συνεργατικότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και τα αγαθά της παιδείας, της υγείας και του πολιτισμού. Συγκεκριμένα στην εκπαίδευση η αναστολή του άρθρου 46 του 1566/85 -από το υπουργείο Παιδείας με τη σύμφωνη γνωμοδότηση του ΙΕΠ- είχε στόχο την επέλαση της επιχειρηματικότητας στις δεξιότητες στα σχολεία. Οι δεξιότητες, ένα αγγλοσαξονικό όνομα αυτών που κάναμε ήδη ως διαθεματικότητα, πήραν τη θέση της συμπληρωματικής γνώσης μαζί με τη «σκληρή» γνώση που παράγεται από την αριστεία. Αυτός ο συνδυασμός μάς οδήγησε και μας οδηγεί μαθηματικά στη σχολική αποτυχία και την αποτυχία του σχολείου.
Η οικονομία ως ταμπού που είναι και ως γκρίζα περιοχή αντιμετωπίζεται πια
πιο θαρρετά, αλλά με καπιταλιστικούς
όρους που ακούνε στο όνομα «επιχειρηματικότητα». Πριν από είκοσι χρόνια κάναμε αγώνες να μη γίνει αυτή η έννοια βασική για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Τώρα χρειάζεται να κάνουμε προσπάθειες για να διακρίνουμε πού είναι τα όρια ανάμεσα σε μια καπιταλιστική και μια αντικαπιταλιστική πρακτική και να μπορέσουμε να υπηρετήσουμε μέσα από τον σχολικό συνεταιρισμό τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
Ο συνεταιρισμός είναι σε ύφεση. Τα λίγα σχολεία που κάνουν συνεταιρισμό επιμένουν σ’ έναν δρόμο που έρχεται από το παρελθόν και αποβλέπει στο μέλλον. Πολλά σχολεία στο παρελθόν είχαν με τον συνεταιρισμό τους κινηματόγραφο, κήπο, εφημερίδες, ζώα, αγροτική παραγωγή, πρατήρια γραφικής ύλης, κυλικεία, μεταποίηση, καλαθοπλεκτικές, βιβλιοθήκες, παντοπωλείο και τόσα άλλα. Σήμερα όσα σχολεία επιμένουν στον θεσμό αυτόν συσχετίζονται με την παραγωγή και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Το 12ο Δημοτικό Σχολείο Λαμίας είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.
Στην παιδαγωγική Φρενέ ο συνεταιρισμός είναι το υπόβαθρο του Συμβουλίου της τάξης. Είναι η δεύτερη στη σειρά τεχνική Φρενέ μαζί με την κατάργηση της έδρας, το βιβλίο της ζωής, το τυπογραφείο, τον κινηματογράφο, το ραδιόφωνο και την αλληλογραφία. Είναι ο θεσμός των παιδιών που επιζητούμε να τον έχει το σχολείο, για να μπορεί να είναι το
35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, Τα θρανία της Ανοιξης, 2023
σχολείο της κοινότητας. Είναι ένας θεσμός που στηρίζεται στο μάθημα της πολιτικής και μπορεί να αποτελέσει την υλοποίηση του πνεύματός του μέσα στα σχολεία.
Επίσης μπορεί να βοηθήσει και με έναν διαφορετικό τρόπο. Με τη συμμετοχή του στο ανώτατο όργανο του Δημοτικού σχολείου, το Σχολικό Συμβούλιο, να μπορεί να ασκεί εποικοδομητική κριτική στις επιλογές της πολιτείας και της αγοράς. Στο Σχολικό Συμβούλιο θέλουμε τη συμμετοχή των παιδιών για να εκφράζουν τη γνώμη τους, ώστε να πάρουν σάρκα και οστά τα δικαιώματα του παιδιού.
Μένει να κάνουμε πολλά πράγματα ακόμα στο σχολείο. Αυτό που λείπει από τη συλλογική ευτυχία της σχολικής κοινότητας, ειδικά τα τελευταία κυβερνητικά χρόνια, είναι οι άμεσοι δημοκρατικοί θεσμοί και οι συλλογικές δράσεις. Ο συνεταιρισμός εκφράζει το πνεύμα και των δύο. Το αφιέρωμα φιλοδοξεί να παρακινήσει την εκπαιδευτική κοινότητα να κάνει πράξη την αυτοδιαχείριση μέσα στα σχολεία.
Η Συντακτική Επιτροπή Δαμιανός Βογανάτσης, Φωτεινή Δημοπούλου, Μπάμπης Μπαλτάς, Κατερίνα Μπάρκα, Κατερίνα Παούρη, Χάρης Παπαδόπουλος, Βίκυ Σπήτα. (Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: periodikofreinet@gmail.com)
ΟΙ ΣΧΟΛΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ
«Αν έχεις έναν κήπο και μια βιβλιοθήκη, έχεις όλα όσα σου χρειάζονται» Κικέρων
Της δρος ΒΑΣΙΛΙΚΉΣ ΜΠΡΙΝΙΑ*
Στο πλαίσιο του Προγράμματος
Σπουδών στις Επιστήμες της
Αγωγής και της Εκπαίδευσης
του ΟΠΑ μία από τις πλέον
επιτυχημένες καινοτόμες δρά-
σεις, που λαμβάνει χώρα κάθε ακαδημα-
ϊκό έτος από το 2013 -με πρωτεργάτη τον
Νίκο Θεοδοσίου με την κάμερα Ζιζάνιο-
μέχρι και σήμερα, αφορά τη συνεργασία
του Παιδαγωγικού Προγράμματος με την
παιδαγωγική ομάδα του «Σκασιαρχείου»
για την ανάδειξη της Παιδαγωγικής Φρε-
νέ στους εκπαιδευόμενους εκπαιδευτι-
κούς των οικονομικών επιστημών και των
νέων τεχνολογιών-πληροφορικής που θα
διδάξουν στη δευτεροβάθμια και μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση.
ΣΚΟΠΟΣ ΑΥΤΉΣ της επιτυχημένης 10ετούς συνεργασίας είναι οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί των οκτώ προπτυχιακών
τμημάτων του Οικονομικού Πανεπιστη-
μίου Αθηνών να εξοικειωθούν με τις
καινοτόμες παιδαγωγικές κατευθύνσεις
της Παιδαγωγικής
Φρενέ, δίνοντας
έμφαση στη συ -
νεργατική μάθηση
10ετούς
συνεργασίας είναι οι υποψήφιοι
εκπαιδευτικοί των
οκτώ προπτυχιακών
τμημάτων του
Οικονομικού
Πανεπιστημίου
Αθηνών,
να εξοικειωθούν
με τις καινοτόμες
παιδαγωγικές
κατευθύνσεις
της Παιδαγωγικής
Φρενέ
και οικοδομώντας
διεξόδους από τη
«ρουτίνα» και την
τυποποίηση της
διδασκαλίας και
φέρνοντας στο επί-
κεντρο τον μαθητή
και το δημοκρατικό
σχολείο. Η καινο-
τόμος δράση «Παι-
δαγωγική Φρενέ»
γίνεται σε συνεργα-
σία με παιδαγωγική
ομάδα του «Σκασι-
αρχείου» και συγκε-
κριμένα τον Μπά-
μπη Μπαλτά, τον
Χρήστο Κατσαρό, τη
Μαρία Καντούρου,
την Ασπασία Χαρλαμπίτα, τη Μαρία
Ζαχαροπούλου, την Κατερίνα Παούρη, τη Στέλλα Μπαδικιάν και την Κατερίνα
Αλεξιάδη με τους οποίους «γράφεται Ιστορία μέσα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών».
Ή ΠΡΏΤΉ ΕΠΑΦΉ των υποψήφιων εκπαιδευτικών με την Παιδαγωγική Φρενέ
διαδραματίζεται κατά το χειμερινό εξά-
μηνο, όπου οι φοιτητές/τριες συζητούν
με την παιδαγωγική ομάδα του «Σκασι-
αρχείου» τις βασικές αρχές της θεσμικής
παιδαγωγικής και αναστοχάζονται για
την εφαρμογή τους στα γνωστικά αντι-
κείμενα των οικονομικών επιστημών
στη δευτεροβάθμια και μεταδευτερο-
βάθμια εκπαίδευση. Οι αρετές των τε-
χνικών «Τι νέα;» και «Συμβούλιο τάξης»
ξεδιπλώνονται και μέσω της εφαρμογής
τους που κάνουν οι υποψήφιοι εκπαιδευ-
τικοί σε συνεργασία με την ομάδα του «Σκασιαρχείου». Στο εαρινό εξάμηνο οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν σε
ομάδες μια διδακτική ενότητα της ειδι-
κότητάς τους αξιοποιώντας τις αρχές της
Παιδαγωγικής Φρενέ βάσει των οποίων
προετοιμάζουν ένα πλάνο εργασίας για
έναν Σχολικό Συνεταιρισμό της επιλογής
τους, έχοντας έτσι την ευκαιρία να ενσω-
ματώσουν επιπλέον καινοτόμες προσεγ-
γίσεις στον σχεδιασμό τους όπως η εισα-
γωγή ερεθισμάτων τέχνης, η εφαρμογή
μιας έρευνας πεδίου, μιας εκπαιδευτικής
επίσκεψης κ.λπ.
ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ συνεταιρισμού εί-
ναι το αυτοδιαχειριζόμενο τυπογραφείο
για την έκδοση εφημερίδας μέσα στο
σχολείο, η οποία πραγματεύεται ζητή-
ματα που άπτονται του ενδιαφέροντος
των εφήβων. Η έκδοση και η διάθεση
σχολικής εφημερίδας από τους μαθητές
θα αποφέρει έσοδα τα οποία θα διατε-
θούν με σκοπό την οικονομική ενίσχυση
της κοινωνικής κουζίνας, ενώ η ίδρυση
κοινωνικού παντοπωλείου εντός της
σχολικής μονάδας θα συμβάλει στην
προσφορά αγαθών σε αυτούς που τα
έχουν ανάγκη. Επιπρόσθετα ο σχολικός
συνεταιρισμός δύναται να συμβάλει
στην ευαισθητοποίηση της κοινότητας
σε θέματα βίας. Μέσω της δημιουργίας του σχολικού συνεταιρισμού με αντικείμενο τη σύνταξη ενός εσωτερικού σχολικού κανονισμού, τις αφισοκολλήσεις, τον αυτοδιαχειριζόμενο σχολικό κινηματογράφο και το μαθητικό ραδιόφωνο, οι μαθητές δίνουν τα δικά τους μηνύματα ενάντια στη βία. Επιπλέον η ενημέρωση των μαθητών σχετικά με την περιβαλλοντική αγωγή και τη βιώσιμη ανάπτυξη τίθεται στο επίκεντρο με τη δημιουργία ενός σχολικού κήπου, του οποίου η σοδειά μπορεί να διατεθεί στην τοπική κοινότητα και τα έσοδα από τη δραστηριότητα να διοχετευτούν σε δράσεις δενδροφύτευσης. Ακόμα τα παραδοσιακά επαγγέλματα που τείνουν προς εξαφάνιση παίρνουν άλλη πνοή, καθώς η δημιουργία εργαστηρίου καλαθοπλεκτικής είναι ικανή να συνδέσει τους όρους της οικονομίας με την κοινωνική εξέλιξη. Καταληκτικά σημαντική θεωρείται και η επιμόρφωση των μαθητών σε νέες τεχνολογίες και ψηφιακές πλατφόρμες, όπως το cloud, ώστε να ψηφιοποιήσουν τη σχολική βιβλιοθήκη και να παρέχουν τη δυνατότητα δανεισμού ακόμη και πρωτότυπου υλικού των μαθητών, όπως εφημερίδες και βιβλία.
ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ της Παιδαγωγικής Φρενέ αναδεικνύουν το τρίπτυχο «τάξη-αυλή-κοινότητα», καθώς με αφορμή το γνωστικό αντικείμενο των οικονομικών επιστημών στη δευτεροβάθμια και μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση ο εκπαιδευτικός δημιουργεί τις αναγκαίες συνθήκες βιωματικότητας για τους μαθητές του με σκοπό αυτοί να προβληματιστούν σε κοινωνικά ζητήματα και να συμμετέχουν ενεργά στην υλοποίηση των ιδεών τους με πραγματικά δεδομένα μέσα στο σχολείο τους καλλιεργώντας αξίες και ιδανικά όπως η ομαδικότητα, η συνεργατικότητα, η ευγενής άμιλλα και η ενσυναίσθηση. Ετσι η μάθηση των οικονομικών επιστημών με την Παιδαγωγική Φρενέ και τις τεχνικές της δεν είναι μια αποστεωμένη διαδικασία, αλλά ένας δημιουργικός προβληματισμός, μια ανταλλαγή ιδεών, μια διεύρυνση σκέψης, ανάπτυξη κριτικής σκέψης, καλλιέργεια πνεύματος και όμορφα συναισθήματα που αφήνουν θετικό μνημονικό ίχνος στη μετέπειτα ζωή του μαθητή/τριας.
*Διδάσκουσα και επιστημονική υπεύθυνη
ΤΟ «ΣΚΑΣΙΑΡΧΕΙΟ» ΣΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΓΙΑ