710A_inside.indd 1
07.02.2018 13:28
710A_inside.indd 2
07.02.2018 13:28
710A_inside.indd 3
07.02.2018 13:28
Tytuł oryginału: The Family Bible Tekst: Neil and Ting Morris Copyright©Nextquisite Ltd 2016 Redakcja: John Griswood, we współpracy z poniższymi Konsultacja merytoryczna: Simon Goulden, Agency for Jewish Education, dr Stephen Motyer, London Bible College, o. Jerome Hodkinson OSB Ilustracje główne: Francesca d’Ottavi Ilustracje dokumentalne: Paola Ravaglia, Studio Stalio (Alessandro Cantucci, Fabiano Fabbrucci, Andrea Morandi, Ivan Stalio), Lorenzo Cecchi, Leonardo Meschini, Franco Autuori, Gian Paolo Faleschini Dyrektor artystyczny: Marco Nardi Opracowanie graficzne i wybór zdjęć: Laura Ottina Obróbka zdjęć: Filippo Delle Monache Wyciągi barwne: Litocolor, Florencja oraz Fotolito Toscana, Florencja Wszelkie prawa zastrzeżone Tłumaczenie: Katarzyna Przybylska Redakcja merytoryczna: ks. Bogusław Zeman SSP Redakcja wydania polskiego: Ewa Stuła Korekta: Anna Wojciechowska Skład: Tomasz Mstowski Projekt okładki: Ewa Burdzicka Nihil obstat: ks. Bogusław Zeman SSP, przełożony prowincjalny Towarzystwa Świętego Pawła, Częstochowa, 20 grudnia 2017 r. Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego – Kielce Cytaty biblijne pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem © Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011 ISBN 978-83-7797-710-1 © Edycja Świętego Pawła, 2018 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • fax 34.362.09.89 www.edycja.com.pl • e-mail: edycja@edycja.com.pl Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • fax 34.370.83.74 e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl Księgarnia internetowa: www.edycja.pl
710A_inside.indd 4
07.02.2018 13:28
SPIS TREŚCI Wprowadzenie
8
STARY TESTAMENT Bóg stwarza świat 12 Bóg stwarza ludzi 14 W ogrodzie Eden 15 Grzech pierworodny 16 Zapowiedź zbawienia 17 Kain i Abel 18 20 Arka Noego Potop 22 Wieża Babel 24 Bóg powołuje Abrama 26 Abram i Hagar 29 Trzech nieznajomych 30 W domu Lota 32 Słup soli 33 Izaak i Izmael 34 Abraham poddany próbie 36 Żona dla Izaaka 38 Jakub i Ezaw 41 Sen Jakuba 44 Jakub spotyka Rachelę 46 Długa i ciężka praca Jakuba 48 Pojednanie Jakuba z Ezawem 50 Józef i jego bracia 52 Sny faraona 56 Rządca całego Egiptu 59 Beniamin i srebrny kielich 62 W ziemi egipskiej 64 Dzieciństwo Mojżesza 66 Mojżesz i gorejący krzew 68 „Wypuść mój lud!” 70 Plagi egipskie 72 Pascha 75 Przejście przez Morze Czerwone 79 Wędrówka przez pustynię 81
710A_inside.indd 5
Bitwa z Amalekitami 85 Bóg przekazuje Mojżeszowi Prawo 86 Złoty cielec 89 Namiot Spotkania 91 U progu Ziemi Obiecanej 93 Balaam i jego oślica 96 Śmierć Mojżesza 98 Księgi historyczne 100 Rachab i zwiadowcy 101 Zburzenie Jerycha 102 Podbój Kanaanu 104 Nowi przywódcy na trudne czasy 106 Obietnica Jeftego 110 Samson i lew 112 Samson i Dalila 114 Samson w filistyńskiej świątyni 116 Ruth i Noemi 118 Powołanie Samuela 120 Uprowadzenie Arki Przymierza 121 Samuel ustanawia króla 122 Niewierność Saula 124 Bóg powołuje Dawida 127 Dawid i Goliat 128 Zazdrość Saula 132 134 Dawid uciekinierem Dawid i Abigail 137 Dawid zostaje królem 138 Dawid i Batszeba 140 „Mój synu, Absalomie” 142 Psalmy 144 Śmierć Dawida 145 Mądrość Salomona 146 Budowa świątyni Boga 149 Królowa Saby 150 Podział królestwa 152 Eliasz i kruki 153 Eliasz i prorocy Baala 154 Szmer łagodnego powiewu 155
5
07.02.2018 13:28
6
Winnica Nabota Rydwan z ognia i ogniste konie Cud Elizeusza Uzdrowienie Naamana Jehu i Izebel Mały król Joasz Ezechiasz i Asyryjczycy Jozjasz i Księga Prawa Słowa proroków Ostatnie dni Judy Ezechiel i wygnanie do Babilonii Sen Nabuchodonozora Złoty posąg Uczta Baltazara Daniel w jaskini lwów Powrót do Jerozolimy Królowa Persji Cierpienia Hioba Jonasz i wielka ryba
156 159 160 161 162 164 165 167 168 169 172 174 175 177 178 180 182 183 184
NOWY TESTAMENT Cztery Ewangelie Syn dla Elżbiety i Zachariasza Cudowna nowina dla Maryi Maryja odwiedza Elżbietę Narodziny Jezusa Wizyta mędrców Ofiarowanie Jezusa w świątyni Ucieczka do Egiptu Młody Jezus w świątyni Chrzest Jezusa Jezus na pustyni Jezus powołuje uczniów Woda przemieniona w wino Śmierć Jana Chrzciciela Kazanie na górze Jezus uzdrawia chorych
710A_inside.indd 6
188 191 193 194 196 199 201 202 205 206 208 210 212 214 217 219
Trędowaty Sługa setnika Paralityk Córka Jaira Chłopiec i zły duch Niewidomy żebrak Przy sadzawce Betesda Jezus chodzi po wodzie Nakarmienie pięciu tysięcy Przemienienie Jezusa Jezus naucza w przypowieściach Wierny i rozsądny sługa Panny roztropne i głupie Ziarno gorczycy Robotnicy w winnicy Owce i kozły Królewska uczta weselna Pszenica i chwast Drogocenna perła Bogacz i Łazarz Miłosierny Samarytanin Niegodziwy sługa Dobry pasterz Zagubiony syn Zagubiona drachma Zaginiona owca Krzew winorośli Siewca Rozsądni i głupi budowniczowie Bogaty młodzieniec Bogaty głupiec Celnik Zacheusz Ofiara wdowy Trzej słudzy Podatek dla cesarza Nieuczciwy zarządca Jezus i dzieci
219 220 220 222 223 224 225 226 228 230 232 232 232 234 234 236 237 238 238 238 240 241 242 242 243 244 244 245 245 246 246 247 247 248 249 249 250
07.02.2018 13:28
Marta, Maria i Łazarz 251 Uroczysty wjazd do Jerozolimy 254 Kupcy w świątyni 255 Przebaczenie grzesznej kobiecie 258 Judasz spiskuje przeciwko Jezusowi 259 Ostatnia Wieczerza 261 W ogrodzie Getsemani 265 „Nie znam Go!” 267 Jezus przed Wysoką Radą 268 Przesłuchanie Jezusa przed rzymskim namiestnikiem 270 Ukrzyżowanie Jezusa 273 Pogrzeb i zmartwychwstanie Jezusa 275 Dwaj uczniowie spotykają Nieznajomego 278 Niewierny Tomasz 280 Wniebowstąpienie 281 Pierwsze lata Kościoła 284
710A_inside.indd 7
Języki ognia 286 Piotr naucza i uzdrawia 289 Szczepan umiera za wiarę 293 W drodze do Damaszku 294 Piotr i Korneliusz 297 Piotr w więzieniu 299 Podróże misyjne Pawła 301 Z Barnabą w Antiochii 301 Pierwsza podróż misyjna Pawła 302 Druga podróż misyjna Pawła 303 Trzecia podróż misyjna Pawła 303 Paweł uwięziony w Filippi 305 Rozruchy w Efezie 307 Wskrzeszenie Eutycha 308 Aresztowanie Pawła 309 Rozbitkowie 311 Listy do wiernych 313 Wizja nieba 315 Kto jest kim w Biblii 316
7
07.02.2018 13:28
WPROWADZENIE
P
8
Biblia iluminowana Do czasów wynalezienia druku każdą księgę przepisywano i ilustrowano ręcznie. W średniowieczu mnisi chrześcijańscy tworzyli pięknie zdobione kopie świętych tekstów w bogatych oprawach. Księgi te były dziełami sztuki, których wykonanie zajmowało wiele miesięcy.
Biblia drukowana Pierwszą drukowaną książką była Biblia łacińska, wydana przez niemieckiego rzemieślnika Jana Gutenberga w 1455 r.
710A_inside.indd 8
ismo Święte nie jest jedną księgą, lecz swoistą biblioteką, na którą składa się cała kolekcja dzieł literackich, licząca siedemdziesiąt trzy księgi. Słowo „biblia” wywodzi się od greckiego rzeczownika w liczbie mnogiej oznaczającego ‘księgi’. Zbiór ksiąg biblijnych spisano na przestrzeni wielu wieków, poczynając od około 1450 r. przed Chr., a kończąc wraz ze śmiercią ostatniego apostoła. Większość ich autorów pozostaje anonimowych. Pierwsi pisarze biblijni spisali tradycje narodu żydowskiego, które wcześniej przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie. Chociaż jako dzieło literackie Biblia jest wytworem ludzi, jej pierwszym autorem jest Duch Święty, który czuwał nad całym procesem jej powstawania. Tak ukierunkował myśli autorów, aby wyrazili te prawdy, przez które Bóg chciał objawić się człowiekowi i z pomocą których chciał ich bezpiecznie poprowadzić do zbawienia. W tym celu posłużył się wiedzą o świecie, zdolnościami i umiejętnościami literackimi, a także kulturą autorów ludzkich, nie niszcząc ich wolności. Biblia chrześcijańska podzielona jest na dwie części – Stary Testament i Nowy Testament (słowo „testament” oznacza ‘przymierze’). Stary Testament został napisany po hebrajsku, grecku i we fragmentach po aramejsku. Jego hebrajska część jest świętym tekstem zarówno dla chrześcijan, jak i dla Żydów. W Biblii chrześcijańskiej księgi Starego Testamentu podzielono na cztery części: Pięcioksiąg, księgi historyczne, księgi mądrościowe i księgi prorockie. W Biblii hebrajskiej księgi są zgrupowane w trzech głównych działach: Prawo, Prorocy i Pisma. STARY TESTAMENT W BIBLIACH CHRZEŚCIJAŃSKICH Pięcioksiąg (Tora) Pierwsze pięć ksiąg w Biblii żydowskiej, a także w chrześcijańskiej to Pentateuch (greckie słowo oznaczające ’pięcioksiąg’) lub inaczej Tora ‒ słowo, które w języku hebrajskim oznacza ’prawo’ lub ’naukę’. Księga Rodzaju opisuje historię stworzenia świata i człowieka, losy Abrahama i jego syna Izaaka, dzieje braci – Jakuba i Ezawa oraz historię Józefa Egipskiego. Księga Wyjścia opowiada o tym, jak Mojżesz wyprowadził lud Izraela z Egiptu i jak Bóg zawarł przymierze ze swoim ludem na Synaju. Księga Kapłańska zawiera prawa i nakazy związane z kultem oraz zasady dotyczące wszelkich rytuałów, świąt i postów. Księga Liczb stanowi opis zdarzeń mających miejsce podczas wędrówki Izraelitów przez pustynię aż do granic Ziemi Obiecanej. Księga Powtórzonego Prawa to kontynuacja dziejów Izraelitów do momentu śmierci Mojżesza. Zawiera również kolejne prawa i zalecenia.
07.02.2018 13:28
Księgi historyczne Księgi te opisują dzieje ludu Izraela od momentu wejścia do Ziemi Obiecanej aż do powrotu z wygnania do Babilonii, a także walki Żydów o niepodległość w II wieku przed Chrystusem. Ich głównym tematem jest szczególne powołanie narodu wybranego oraz historia zbawienia realizowana przez Boga w dziejach tego ludu. Księgi historyczne w Biblii to: Księga Jozuego, Księga Sędziów, Księga Rut, Pierwsza i Druga Księga Samuela, Pierwsza i Druga Księga Królewska, Pierwsza i Druga Księga Kronik, Księga Ezdrasza, Księga Nehemiasza, Księga Tobiasza, Księga Judyty, Księga Estery, Pierwsza i Druga Księga Machabejska. Księgi mądrościowe Księgi mądrościowe są bardzo zróżnicowane. Zawierają refleksje mędrców nad światem o charakterze ponadczasowym i uniwersalnym. Zwracają uwagę na obecność i działanie Boga w świecie, możliwe do rozpoznania ludzkim rozumem. Uczą także ludzkiej mądrości, która nigdy nie sprzeciwia się wierze, zawsze prowadzi do szczęścia i pomyślności w różnych dziedzinach życia. Księgi mądrościowe to: Księga Hioba, Księga Psalmów, Księga Przysłów, Księga Koheleta, Pieśń nad pieśniami, Księga Mądrości, Mądrość Syracydesa. Księgi prorockie Prorocy biblijni to ludzie, którzy w świetle Bożego objawienia interpretowali dokonujące się wydarzenia i wskazywali narodowi wybranemu drogi postępowania zgodnego z wolą Bożą. Zapowiadali również przyszłe wydarzenia. Prorocy działali w różnych okresach dziejów ludu Bożego. Zbiór ksiąg prorockich tworzą: Księga Izajasza, Księga Jeremiasza, Księga Lamentacji, Księga Barucha, Księga Ezechiela, Księga Daniela, Księga Ozeasza, Księga Joela, Księga Amosa, Księga Abdiasza, Księga Jonasza, Księga Micheasza, Księga Nahuma, Księga Habakuka, Księga Sofoniasza, Księga Aggeusza, Księga Zachariasza, Księga Malachiasza. NOWY TESTAMENT Nowy Testament, liczący dwadzieścia siedem ksiąg napisanych w języku greckim, stanowi duchową podwalinę chrześcijaństwa. Również w nim można wyróżnić księgi historyczne, mądrościowe i prorockie. Księgi historyczne to cztery Ewangelie i Dzieje Apostolskie, księgi mądrościowe to dwadzieścia jeden listów apostolskich, za księgę prorocką można uznać Apokalipsę św. Jana.
710A_inside.indd 9
Biblia żydowska Iluminowana Biblia hebrajska z XIII w., pochodząca z Perpignan, rejonu położonego w południowej Francji.
9
Ewangelie Mozaika ukazuje biblioteczkę św. Wawrzyńca, w której znajdują się cztery księgi Ewangelii. Jest to fragment mozaiki z V w. z Mauzoleum Galii Placydii w Rawennie.
07.02.2018 13:28
.
10
Pierwsze cztery księgi – Ewangelie (gr. euangelion – ‘dobra nowina’), napisane przez Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, opisują narodziny, życie, cuda, nauczanie, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Chrześcijanie wierzą, że Jezus, Syn Boży, jest zapowiadanym przez proroków Mesjaszem, czyli Chrystusem. On przyniósł przebaczenie wszelkiego grzechu (zbawienie) oraz obietnicę królestwa Bożego. Ewangelie opisują zawarcie Nowego Przymierza (testamentu) pomiędzy Bogiem i Jego ludem. Dokonało się to przez śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Dzieje Apostolskie, napisane przez św. Łukasza, opisują rozwój pierwszych wspólnot chrześcijańskich, trudne relacje z Synagogą żydowską, dzieje św. Piotra, męczeństwo św. Szczepana oraz podróże misyjne św. Pawła. Autorami dwudziestu jeden listów apostolskich są autorytety Kościoła pierwotnego (św. Paweł, św. Piotr, św. Jakub, św. Jan, św. Juda), którzy w ten sposób utrzymywali kontakt z chrześcijanami żyjącymi w różnych rejonach Morza Śródziemnego. Z listów można się dowiedzieć, jak wiara chrześcijańska przenikała do życia wierzących i jakie napotykała trudności. Listy św. Pawła i przypisywane temu apostołowi to: List do Rzymian, Pierwszy i Drugi List do Koryntian, List do Galatów, List do Efezjan, List do Filipian, List do Kolosan, Pierwszy i Drugi List do Tesaloniczan, Pierwszy i Drugi List do Tymoteusza, List do Tytusa, List do Filemona. Po listach św. Pawła następuje List do Hebrajczyków, a po nim tzw. listy katolickie, czyli skierowane do wszystkich wspólnot: List św. Jakuba, dwa listy św. Piotra, trzy listy św. Jana, List św. Judy. Apokalipsa, napisana najprawdopodobniej przez Jana Apostoła, to zbiór objawień i proroctw stanowiących dla chrześcijan zachętę do wytrwania w wierze nawet w obliczu prześladowań. KANON BIBLIJNY Kanon biblijny to spis ksiąg natchnionych, czyli pochodzących od Ducha Świętego, które dla wierzących stanowią nieomylną podstawę wiary i normę postępowania. W wykazie można było umieścić księgi, które spełniały dwa kryteria: zostały spisane pod natchnieniem Ducha Świętego oraz ich boskie pochodzenie i autorytet zostały oficjalnie stwierdzone przez Synagogę lub Kościół. Większość ksiąg biblijnych od razu została włączona do kanonu. Są to księgi protokanoniczne. W przypadku czternastu ksiąg jakiś czas trwały dyskusje odnośnie do ich natchnienia. Są to tzw. księgi deuterokanoniczne, czyli włączone do kanonu później. Brak ich w kanonie żydowskim (chodzi o Stary Testament) i protestanckim. W Starym Testamencie księgami deuterokanonicznymi są: Księga Tobiasza, Księga Judyty, Pierwsza i Druga, Księga Barucha, Księga Mądrości, Mądrość Syracydesa oraz niektóre fragmenty Księgi Estery i Księgi Daniela. W Nowym Testamencie są to: List do Hebrajczyków, List św. Jakuba, Drugi List św. Piotra, Drugi i Trzeci List św. Jana, List św. Judy i Apokalipsa św. Jana.
710A_inside.indd 10
07.02.2018 13:28
STARY TESTAMENT
710A_inside.indd 11
07.02.2018 13:28
Bóg
stwarza świat Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. A ziemia była bezładną pustką. Ciemność zalegała nad bezmiarem wód, a duch Boży unosił się nad wodami. Bóg rzekł: „Niech się stanie światłość”. I stała się światłość. (Księga Rodzaju 1, 1-3)
710A_inside.indd 12
N
a samym początku czasu Bóg stworzył świat. Wszystko spowijała ciemność i pustka, więc Bóg rzekł: „Niech się stanie światłość”. Następnie Bóg wyznaczył porę światłości i porę ciemności. Światłość nazwał dniem, a ciemność ‒ nocą. Tak upłynął pierwszy dzień stworzenia. Drugiego dnia Bóg uczynił sklepienie niebieskie i zgromadził pod nim ziemskie wody. Trzeciego dnia spomiędzy wód wyłonił suchy ląd. Potem Bóg nakazał ziemi, aby napełniła się drzewami i roślinami, które będą wydawać owo-
ce i nasiona. Bóg spojrzał na wszystko, co stworzył, i widział, że było to dobre. Czwartego dnia Bóg stworzył słońce, aby oświetlało ziemię. Stworzył również księżyc i gwiazdy, aby na ciemnym nocnym niebie jaśniały nad ziemią. Wszystkie miały służyć jako znaki, które wyznaczają dni, lata i zmieniające się pory roku. Następnie Bóg zapełnił żywymi stworzeniami oceany i niebo nad ziemią. Powołał do życia wszelkie morskie istoty, od najmniejszej rybki, aż po ogromnego wieloryba. Ptakom dał skrzydła, aby
07.02.2018 13:28
mogły latać w przestworzach, wysoko ponad oceanami i suchym lądem. Szóstego dnia Bóg stworzył zwierzęta, które mogły żyć na lądzie i po nim wędrować. Lasy i równiny zaroiły się od wszelkiego rodzaju stworzeń. Następnie Bóg stworzył na swój obraz i podobień-
710A_inside.indd 13
stwo ludzi, kobietę i mężczyznę. Uczynił ich płodnymi, aby mogli się rozmnażać i zaludnić ziemię. Siódmego dnia Bóg odpoczął po swojej pracy. Spojrzał na wszystko, co stworzył na niebie i ziemi, i widział, że było to bardzo dobre.
07.02.2018 13:28
Bóg stwarza ludzi Bóg stwarza Ewę z żebra Adama Opowiadanie o stworzeniu ludzi podkreśla jedność mężczyzny i kobiety, ich równą godność i fakt, że potrzebują siebie nawzajem. Bóg uczynił ludzi opiekunami Ziemi, którą stworzył.
14
rzył Bóg. Lecz nie znalazł wśród nich pomocy dla siebie. Wtedy Bóg sprawił, że Adam zapadł w głęboki sen, a kiedy spał, Bóg wyjął jedno z jego żeber i stworzył z niego kobietę. Potem Bóg przyprowadził kobietę do mężczyzny, a on ucieszył się i powiedział: „Oto nareszcie ktoś taki jak ja”.
K
iedy Bóg ukończył stwarzanie ziemi i nieba, rzekł: „Teraz stworzę istoty ludzkie. Będą panowały nad rybami morskimi, ptactwem powietrznym i wszystkimi zwierzętami zamieszkującymi ziemię”. Najpierw Bóg ulepił z prochu ziemi mężczyznę. Tchnął w niego tchnienie życia, aby ten stał się istotą żywą. Bóg umieścił go w pięknym ogrodzie Eden. Potem rzekł: „Nie jest dobrze, by człowiek był sam”. Przyprowadził więc do mężczyzny wszystkie zwierzęta i ptactwo, a on nadał im imiona. I tak mężczyzna nazwał wszystkie zwierzęta, które stwo-
Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia. Odtąd człowiek stał się istotą żyjącą. (Księga Rodzaju 2, 7)
710A_inside.indd 14
07.02.2018 13:28
W ogrodzie Eden
B
óg umieścił ludzi w pięknym miejscu zwanym ogrodem Eden. Było tam mnóstwo wspaniałych drzew, które rodziły owoce nadające się do jedzenia. Przez ogród płynęła rzeka, która go nawadniała. W samym środku ogrodu rosły dwa wyjątkowe drzewa – drzewo życia oraz drzewo poznania dobra i zła.
Bóg rzekł do mężczyzny i kobiety: „Możecie jeść tyle owoców, ile zapragniecie, ze wszystkich drzew w ogrodzie poza jednym, drzewem poznania dobra i zła. Nie wolno wam z niego jeść owoców, a nawet go dotykać, abyście nie umarli”. Mężczyzna i kobieta byli bardzo szczęśliwi w ogrodzie Eden. Chociaż byli nadzy, nie odczuwali wstydu. Adam nadaje nazwy zwierzętom Historia ta wyjaśnia, skąd zwierzęta wzięły swoje nazwy. Oznacza również, że człowiek z woli Boga ma nad nimi władzę. Panowanie człowieka nad zwierzętami i światem stworzonym przejawia się w odpowiedzialności i trosce o powierzone dobro, przez co człowiek jest współpracownikiem Boga Stwórcy.
710A_inside.indd 15
15
07.02.2018 13:28
Grzech pierworodny
16
Wąż Opis biblijny przedstawia węża jako przebiegłe i złe stworzenie. W starożytności wąż był często utożsamiany z chaosem, diabłem i światem podziemnym. Był to jednak również symbol życiowej odnowy, z powodu zdolności zrzucania skóry, i jako taki czczony był w Egipcie i na Bliskim Wschodzie.
W
ąż był najbardziej przebiegłym ze wszystkich zwierząt w ogrodzie Eden. Powiedział on do kobiety: „Czy to prawda,
że Bóg zabronił wam spożywać owoce ze wszystkich drzew ogrodu?”. „Nie – odpowiedziała kobieta. – Bóg powiedział, że możemy jeść owoce ze wszystkich drzew poza jednym. Jeżeli zjemy owoc z drzewa rosnącego w samym środku ogrodu, umrzemy”. „Nieprawda – powiedział wąż. – Bóg wie, że jeśli zjecie owoc z tamtego drzewa poznacie dobro i zło i będziecie mądrzy jak On”. Przebiegłe słowa węża sprawiły, że kobieta przyjrzała się bliżej owocom z wyjątkowego drzewa. Wydały się jej dobre do jedzenia, a możliwość zdobycia dzięki nim wiedzy bardzo pociągała kobietę. Zerwała więc owoc z drzewa i zjadła go. Potem podała mężczyźnie i on również zjadł. W jednej chwili ich oczy otworzyły się, poznali grzech. To nie było tak, jak obiecywał wąż. Zamiast tego, oboje zaczęli odczuwać wstyd z powodu swojej nagości i w pośpiechu zaczęli szukać liści figowych, aby się zakryć.
Upadek ludzkości Historia grzechu pierworodnego podkreśla, że spośród wszystkich istot, tylko ludzie posługują się rozumem i mają wolną wolę. Zły wybór odłączył ludzi od Boga. Nieposłuszeństwo pierwszych ludzi stało się grzechem pierworodnym dziedziczonym przez całą ludzkość. Mozaika z XII w. (obok) znajduje się w katedrze w Monreale na Sycylii.
710A_inside.indd 16
07.02.2018 13:28
Zapowiedź zbawienia
K
iedy w chłodniejszej porze dnia Bóg przechadzał się po ogrodzie, mężczyzna i jego żona ukryli się przed Nim wśród drzew. „Adamie, gdzie jesteś?” – zawołał Bóg. Mężczyzna odezwał się ze swojej kryjówki. „Usłyszałem Twój głos w ogrodzie i zląkłem się, bo jestem nagi, więc się ukryłem”. „Kto ci powiedział, że z powodu nagości powinieneś się wstydzić? – zapytał Bóg. – Czyżbyś zjadł owoc z drzewa, którego zakazałem ci dotykać?”. „To nie moja wina – odrzekł Adam. – Kobieta, którą przy mnie postawiłeś, dała mi owoc, a ja go zjadłem”.
„Dlaczego to zrobiłaś?” – zapytał Bóg kobietę. „To nie moja wina – odpowiedziała. – Wąż mnie skusił i zjadłam”. Bóg rzekł do węża: „Bądź przeklęty, kusicielu. Wprowadzam nieprzyjaźń pomiędzy ciebie i ludzi. Ty zranisz im piętę, ale potomek kobiety zdepcze ci głowę”. Potem Bóg wyjaśnił ludziom konsekwencje ich czynu. Powiedział kobiecie, że będzie w bólu rodzić dzieci. A mężczyźnie oznajmił, że jego praca na roli będzie ciężka i mało wydajna. Powiedział także, że oboje umrą. „Z prochu jesteś i pewnego dnia do prochu powrócisz” – oznajmił Bóg. Potem Bóg sporządził dla nich ubrania ze skóry i wypędził ich z Edenu. Na granicy ogrodu postawił cherubów z mieczem ognistym, aby strzegli drogi do drzewa życia.
Cheruby Dostępu do Edenu strzegły cheruby, czyli istoty niebiańskie, przedstawiane zazwyczaj z czterema lub sześcioma skrzydłami, na których widnieją oczy.
17 Bóg rzekł do węża: „Wprowadzam nieprzyjaźń między tobą a kobietą, między twoim potomstwem a jej potomstwem. Ono zdepcze ci głowę, a ty zranisz mu pietę”. (Księga Rodzaju 3, 14.15)
710A_inside.indd 17
07.02.2018 13:28
Kain i Abel
P
o tym, jak Adam i Ewa zostali wypędzeni z Edenu, Ewa urodziła dwóch synów. Starszy, któremu było na imię Kain, wyrósł na rolnika i uprawiał ziemię. Młodszy Abel został pasterzem.
18
Ofiary ze zwierząt Starożytne ludy zamieszkujące Środkowy Wschód często składały swoim bogom ofiary z plonów ziemi i zwierząt. Powyższy fresk przedstawia byka, który ma zostać złożony w ofierze. Malowidło pochodzi z około 1700 r. przed Chr. z Mezopotamii.
Pewnego dnia obaj młodzieńcy postanowili złożyć Bogu ofiarę z owoców swojej pracy. Kain złożył w ofierze część zebranych plonów, a Abel ofiarował pierworodne zwierzę ze swojego stada. Bóg widział serca ich obu. Spojrzał przychylnie na Abla i przyjął jego ofiarę, jednak ofiara Kaina nie była Mu miła, gdyż wiedział, że był on zadufanym w sobie i zawistnym człowiekiem. Rozzłościło to wielce Kaina, który stał się ponury. Bóg rzekł do niego: „Dlaczego się złościsz i jesteś ponury? Czy nie jest tak, że kto postępuje dobrze, jest radosny? Pamiętaj, że zło zawsze czai się obok ciebie i chce tobą zawładnąć. Musisz się mu przeciwstawić”. Jednak Kain myślał tylko o tym, jak bardzo zazdrości swojemu bratu. Kain zaprosił Abla, aby wyszedł z nim na pole. Kiedy już tam dotarli, niespodziewanie rzucił się na brata i zabił go. Bóg zapytał Kaina: „Gdzie jest twój brat?”.
Pan zapytał Kaina: „Gdzie jest twój brat Abel?”. On na to: „Nie wiem. Czyż jestem stróżem mojego brata?”. A Bóg zapytał: „Co uczyniłeś? Krew twojego brata woła do mnie z ziemi”. (Księga Rodzaju 4, 9-10)
710A_inside.indd 18
07.02.2018 13:28
„Skąd mam wiedzieć? – odparł lekceważąco Kain. – Czy mam go przez cały czas pilnować?”. Bóg wiedział jednak, co Kain uczynił. „Krew twojego brata woła do mnie z ziemi, na której ją przelałeś – rzekł Bóg. – Bądź przeklęty. Odtąd ziemia nie da ci już plonów. Resztę twojego życia spędzisz jako zbieg i tułacz”. „Zbyt ciężka jest moja kara, bym mógł ją znieść – zawołał Kain. – Przecież każdy, kto mnie spotka będzie mógł
mnie zabić”. Jednak Bóg obiecał Kainowi, że będzie go chronił, a kto zabiłby Kaina, poniesie siedmiokrotną karę. Potem Bóg dał Kainowi znamię, aby nie zabił go nikt, kto go napotka. I tak Kain opuścił rodzinne strony i zamieszkał w krainie zwanej Nod, leżącej na wschód od Edenu.
Pasterze i rolnicy Jednym z tematów poruszonych w tej historii jest napięcie pomiędzy dwoma starożytnymi stylami życia, rolnictwem i pasterstwem. Kain, który początkowo uprawiał rolę, po zamordowaniu brata stał się wędrownym pasterzem. Uważa się za przodka Kenitów ‒ koczowniczego ludu żyjącego w sąsiedztwie Izraelitów.
19
PIERWSZE MORDERSTWO + Historia ta ukazuje konsekwencje przemocy, jakiej dopuścił się Kain: został on wygnany przez Boga i stał się tułaczem. Jest to pierwsza z całej serii opowieści ukazujących rozprzestrzenianie się zła i grzechu wśród ludzi. We wszystkich tych historiach sroga kara wymierzona przez Boga zostaje ostatecznie złagodzona przez Jego miłosierdzie.
710A_inside.indd 19
07.02.2018 13:28
Pan powiedział: „Usunę z powierzchni ziemi człowieka, którego stworzyłem: zarówno człowieka, jak i bydło, istoty pełzające i latające pod niebem. Żałuję bowiem, że to wszystko stworzyłem”. Jedynie Noemu Pan okazał łaskę. (Księga Rodzaju 6, 7-8)
Arka Noego
N
a ziemi było coraz więcej ludzi, ale i coraz więcej nieprawości między nimi. Bóg widział to i bardzo się tym smucił. Postanowił więc oczyścić świat ze zła i dać ludzkości szansę. Spośród wszystkich mieszkańców świata tylko Noe był wierny Bogu i postępował, jak się Bogu podobało. Jego to właśnie Bóg postanowił ocalić i zdradził mu swoje zamiary. „Ludzie napełnili ten świat nieprawością – rzekł Bóg – dlatego zamierzam
położyć kres ich istnieniu. Sprowadzę na ziemię potop, który zniszczy wszystko, co żyje na ziemi. A ty zbudujesz wielką arkę z drzewa cyprysowego, pokrytą smołą od środka i na zewnątrz”. Bóg dokładnie wyjaśnił Noemu, jak należy zbudować łódź. Miała być ogromna, o długości około stu czterdziestu metrów, z trzema pokładami, czyli piętrami, bocznym wejściem, a do tego miała być pokryta dachem.
20
710A_inside.indd 20
07.02.2018 13:28
W arce było o wiele więcej miejsca, niż potrzebował Noe wraz ze swoją żoną oraz trzema synami i ich żonami. Bóg wyjaśnił mu dlaczego: „Poza waszą rodziną – rzekł Bóg do Noego – wprowadzisz na arkę po parze, samca i samicę, z każdego gatunku zwierząt i ptactwa, które żyją na ziemi. Musicie również zgromadzić pożywienie dla waszej rodziny oraz zwierząt, tak abyście wszyscy przetrwali potop”. Noe od razu przystąpił do budowy arki, postępując wiernie według wskazówek danych mu przez Boga. Tym, którzy
widzieli Noego i jego synów przy tej pracy, zapewne wydawało się to śmieszne i zupełnie szalone: Budować wielką łódź na suchym lądzie, daleko od morza! Kiedy budowa arki została ukończona, Bóg rzekł do Noego: „Zbierz teraz wszystkie zwierzęta i ptaki i wprowadź je parami na arkę. Za siedem dni, począwszy od dzisiaj, zacznie padać deszcz, a kiedy to nastąpi, będzie padać bez przerwy przez czterdzieści dni. Potop zgładzi wszystkie istoty żyjące na ziemi”. Noe postąpił dokładnie tak, jak polecił mu Bóg.
21
710A_inside.indd 21
07.02.2018 13:28