Redakcja: Ewelina Michniowska-Addario
Skład i łamanie: Tomasz Mstowski
Projekt okładki: Estera Makieła
Zdjęcie na okładce: AdobeStock
Cytaty biblijne pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. 5, Pallottinum, Poznań 2012. Tam, gdzie zaznaczono BT3, cytaty pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. 3, Pallottinum, Poznań 1980. Tam, gdzie zaznaczono BB (Biblia Brytyjska), cytaty pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa 1975.
ISBN 978-83-8131-480-0
© Edycja Świętego Pawła, 2022 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • e-mail: edycja@edycja.com.pl www.edycja.com.pl
Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl
Księgarnia internetowa: www.edycja.pl
Nasza rodzina w roku 2009: Mariola, Piotr, Daniel, Magdalena, Irek. To w życiu naszej piątki realizowaliśmy w praktyce biblijny model małżeństwa i rodziny, któremu poświęcona jest ta książka.
Ja sam i mój dom służyć chcemy Panu.
Joz 24, 15b
Przedmowa
Od kiedy w roku 1992 razem z moją Ukochaną Mariolą za częliśmy prowadzić Fundację Misja Służby Rodzinie, byliśmy coraz częściej zapraszani, aby do różnych środowisk mówić o biblijnym modelu małżeństwa i rodziny. Odbyliśmy niezli czone indywidualne rozmowy doradcze. Stopniowo krysta lizowało się w nas pewne podstawowe przesłanie biblijnej nauki o małżeństwie. Po latach pojawiła się myśl, aby ująć to wszystko w formie książki. Chociaż w głowie od dawna mieliśmy ułożone, co chcemy przekazać, jednak dzieło to powstawało nie tak szybko, jak planowaliśmy. Jednocześnie, nagleni pilnymi potrzebami, napisaliśmy wiele innych książek na tematy bardziej szczegółowe, a tutaj wciąż brakowało pokonania ostatniej prostej.
W naszym małżeństwie przeżyliśmy razem cudowne 34 lata, 5 miesięcy i 4 dni, aż w dniu 10 lipca 2016 roku Pan Bóg wezwał Mariolkę do wieczności. Wówczas obok tego projektu książkowego zaczętych było jeszcze około 10 innych. Przez kilka lat sukcesywnie je kończyłem, niektóre z pomocą naszych dzieci (wszystkie nasze książki są dostępne na stro nie www.psalm18.pl). Wreszcie przyszła kolej na dzieło, które masz przed sobą. Chociaż na okładce występuję sam jako
autor, to Mariolka miała tutaj swój niezastąpiony wkład, bo przesłanie płynęło jednym strumieniem z obu naszych serc. Niech ta książka będzie dla ciebie, drogi czytelniku, jak największym błogosławieństwem! Niech pomoże wzrastać ku pełni miłości w małżeństwie i rodzinie. Zapraszam do lektury.
Piotr Wołochowicz czerwiec 2022
8 PRZEDMOWA
Wstęp
Drogi czytelniku! Jestem przekonany, że skoro sięgasz po tę książkę, to masz serce szukające i łaknące Boga. Nie znam twojego statusu osobistego. Może twoje małżeństwo i rodzina istnieją już od wielu lat i nieźle funkcjonują, a może widzisz, że jest źle, i szukasz pomocy? Może chcesz się dowiedzieć o Bożym modelu życia w rodzinie, a może dopiero przygo towujesz się do ślubu albo jedynie myślisz o tym, że kiedyś chcesz założyć rodzinę?
Nie jest to książka, która ma dostarczać tylko wiedzy. Ma mieć wielorakie zastosowanie. Przede wszystkim ma pełnić rolę dość zwartego skryptu dla każdego, kto chciałby mieć przegląd tego, co Pismo Święte mówi o małżeństwie i rodzinie. Jest to książka bardziej do studiowania, a nie tylko do prze czytania. Obok analizy tekstów biblijnych książka wskazuje główne kierunki ich praktycznego zastosowania. Natomiast dla pogłębienia niektórych konkretnych zagadnień odsyła do cennych książek, zarówno pisanych przez nas z Mariolką, jak też przez innych autorów.
My sami jeszcze przed ślubem zdecydowaliśmy, że całe nasze życie małżeńskie i rodzinne będzie podporządkowane Bożej prawdzie, i tak potem postępowaliśmy. Duża część
treści to owoc naszych modlitw, przemyśleń i doświadczeń w praktycznym stosowaniu Bożego słowa w życiu. Poza tym razem skończyliśmy studia teologiczne, różne specjalistycz ne szkolenia. Od 1988 roku nieprzerwanie prowadziliśmy w parafii konferencje przedślubne dla narzeczonych. W roku 2012 wspólnie rozpoczęliśmy studia doktoranckie z teologii pastoralnej. Mariolka już nie zdążyła ich skończyć, ja się obroniłem w roku 2017. Jeśli chodzi o nasze życie, to my sami – Mariola i Piotr – doświadczyliśmy cudownego małżeństwa budowanego we współpracy z Bogiem! Od zawsze gorąco pragnęliśmy bliskości Stwórcy, poznawania Go i Jego Słowa, a Bóg za wsze nas prowadził przez wszelkie okoliczności. Nie byliśmy doskonali, mieliśmy w naszym związku problemy, słabości, upadki. Jednak Bóg cały czas wlewał w nas swoje życie, a my czerpaliśmy, ile tylko się dało. Zresztą gdybyśmy sami nie zmagali się z codziennością, będąc jak wszyscy ograniczeni naszą ułomną naturą, ta książka byłaby tylko teoretyzowaniem, a nie miała odbicia w życiu. Mogę zaświadczyć, że małżeń stwo budowane według Bożego planu jest najwspanialszym małżeństwem, jakie może istnieć, że daje niesamowitą radość i satysfakcję! I posiada potencjał, aby na co dzień, nie bez trudu, ale skutecznie, pokonywać wszelkie problemy. Bogu bardzo zależy na rodzinie i pragnie On, aby relacje pomiędzy jej członkami ich uszczęśliwiały. Dlatego właściwie to nie mam ci nic do przekazania poza słowem Bożym. Cała reszta jest tylko komentarzem pozwalającym zrozumieć i za stosować je w praktyce. Bowiem: „Wszelkie Pismo jest przez
10 WSTĘP
Boga natchnione i pożyteczne do nauczania, do przekonywa nia, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości – aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu” (2 Tm 3, 16-17). Wiadomo, że współczesny postmodernistyczny świat wytoczył potężną wojnę przeciw małżeństwu i rodzinie. Nie dajmy się na to nabrać i trzymajmy się mocno Pisma Świętego!
Wstęp 11
FUNDAMENT
Fundamentu bowiem nikt nie może położyć innego, jak ten, który jest położony, a którym jest Jezus Chrystus. 1 Kor 3, 11 Czy uświadamiasz sobie, że małżeństwo nie jest wymysłem człowieka ani wynalazkiem społeczeństwa, lecz jest projek tem, podarunkiem Boga? On dał małżeństwo jako coś ku uszczęśliwieniu człowieka:
→ „Potem Pan Bóg rzekł: Nie jest dobrze, żeby męż czyzna był sam; uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc” (Rdz 2, 18).
Budowanie dobrego małżeństwa wymaga strategii tak samo, jak każda inna dziedzina. Aby osiągnąć cel, trzeba wiele po święcić. To nie przychodzi samo! Proces ten w pewnym sensie można porównać do budowania domu.
Pismo Święte mówi, że wszelkie budowanie bez Boga jest daremne:
Rozdział 1
→ „Jeżeli Pan domu nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą. Jeżeli Pan miasta nie ustrzeże, strażnik czuwa daremnie. Daremne to dla was wstawać przed świtem, wysiadywać do późna – dla was, którzy jecie chleb zapracowany ciężko; tyleż daje On i we śnie tym, których miłuje” (Ps 127, 1-2).
Aby tak się mogło stać, musimy zacząć od położenia dobre go fundamentu.
Jezus fundamentem
Skoro budowanie domu trzeba zaczynać od fundamentu, my też – zaczynając budować dom małżeństwa i rodziny –rozpoczniemy od stosownego fundamentu. Istnieje jeden, jedyny trwały i gwarantowany fundament – jest nim Jezus: → „Według danej mi łaski Bożej, jako roztropny budow niczy, położyłem fundament, ktoś inny zaś wznosi budynek. Niech każdy jednak baczy na to, jak buduje. Fundamentu bowiem nikt nie może położyć innego, jak ten, który jest położony, a którym jest Jezus Chrystus” (1 Kor 3, 10-11).
Od tego, na czym budujemy, zależy rezultat. Jeśli fundament jest marny, cały wznoszony dom może się zawalić. Dlaczego św. Paweł pisze o sobie „roztropny budowniczy”? Ponieważ wszelkie swe poczynania buduje właśnie na tym odpowied nim fundamencie.
14 R O ZDZIA ł 1. FUNDAMENT
Nie ma sensu budowanie na czymkolwiek innym, bo nic innego nie będzie dobrym fundamentem.
Dobra Nowina
Jeżeli chcesz zbudować swoje małżeństwo na fundamencie Jezusa, to – o ile jeszcze tego nie zrobiłeś – musisz zacząć od położenia tego fundamentu we własnym życiu. Ewangelia znaczy Dobra Nowina. Dlaczego ona jest dobra? Przecież często się zdarza, że ludzie identyfikujący się z Ko ściołem mają poczucie, że tym się różnią od niewierzących, że nie wolno im robić wielu rzeczy, jakie by chcieli, oraz muszą robić wiele rzeczy, jakich nie chcą. I w dodatku nie dają sobie rady, przywaleni trudnościami życia. Wtedy łatwo odebrać Ewangelię jako złą nowinę, która tylko stawia wymagania, dokłada problemów, a nie pomaga w nich.
Tymczasem Jezus przyszedł właśnie po to, aby dać nam rozwiązanie dla tego wszystkiego, z czym sobie nie radzimy. Ewangelia nie jest zbiorem przykazań i obowiązków, ale jest Dobrą Nowiną darowaną nam przez Boga – możliwością zdjęcia z nas tych ciężarów. A kiedy już będziemy żyć z Bo giem, wtedy w naturalny sposób sami będziemy dążyli do zachowywania Jego przykazań.
Jezus przychodzi z konkretną ofertą: pragnie, byś oddał Mu swoje życie i otrzymał wszelkie błogosławieństwo. On
Dobra Nowina 15
chce dać ci wszystko, co ma, obfitość Bożych zasobów, ale też chce dostać wszystko, całe twoje życie, w tym odwrócenie się od wszelkiego grzechu, jaki podsuwa świat.
Gdy Bóg mówi o ludziach, że są wierzący, nie ma na myśli ich wiary w to, że Bóg jest (bo i demony wiedzą o tym i drżą – zob. Jk 2, 19), ale życie w bliskiej więzi z Nim na co dzień. Widać to jasno w słowach Jezusa:
→ „A to jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa” (J 17, 3).
Pismo Święte używa kilku różnych słów tłumaczonych na język polski jako „znać”. To mówiące o bliskiej relacji i zbawie niu jest dokładnie tym samym słowem, które słyszymy przy zwiastowaniu: „Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?” (łk 1, 34). „Nie znam” – bo wyraża wątpliwości co do moż liwości poczęcia bez intymnego zbliżenia z mężem. Z kolei występujące w Starym Testamencie hebrajskie słowo jada oznacza: ‘wiedzieć, znać, poznać, doświadczyć namacalnie’. W Księdze Rodzaju 4, 1 mówi ono o małżeńskim współży ciu: „Mężczyzna zbliżył się do swej żony, Ewy”. Natomiast w 1 Księdze Samuela 3, 7 czytamy: „Samuel bowiem jeszcze nie znał Pana, a słowo Pańskie nie było mu jeszcze objawio ne”. Samuel wiedział o Bogu, chciał Mu służyć, ale jeszcze Go nie znał w sensie głębokiej relacji. Kiedy ktoś ma taką relację, wtedy będzie uznawać autorytet słowa Bożego, a w jego życiu będzie rosnąć pasja życia tymże Słowem.
16 R O ZDZIA ł 1. FUNDAMENT
Zakończenie
Współczesny świat podważa wiele z opisanych w tej książce elementów Bożego modelu małżeństwa. Postmodernistyczne myślenie neguje istnienie obiektywnej prawdy i sensowno ści wynikających stąd wniosków. Świat zamiast wierności proponuje akceptację zdrady; zamiast nierozerwalności –rozwód jako coś normalnego; zamiast właściwych ról męża i żony – wymienność funkcjonalną; zamiast przywództwa męża – pozorne partnerstwo; zamiast wzajemnej bezwarun kowej miłości – szukanie swego; zamiast wychowania dzieci w równowadze miłości i dyscypliny – podejście bezstresowe; zamiast błogosławieństwa naturalnego planowania rodziny – antykoncepcję, a nawet środki poronne i aborcję; zamiast czystości seksualnej – rozpustę; zamiast życia w świętości –hołdowanie ciału. W dodatku te złe tendencje coraz bardziej przenikają do Kościoła, i to praktycznie w prawie wszelkich nurtach wyznaniowych.
Dlatego na koniec chciałbym cię, drogi czytelniku, jeszcze raz zachęcić do radykalnego trzymania się słowa Bożego i nieulegania złym wpływom, skądkolwiek by one pochodzi ły. Niech pomocą w tym będzie historia, którą przedstawiam poniżej.
Pewnego razu, podczas prowadzonego przez nas biblijnego obozu dla małżeństw, po moim wykładzie Mariola miała pro wadzić modlitwę na temat odłączenia od rodziców. Po ludzku czuła się bezradna, oczekiwała od Boga pomocy. I oto On nagle dał jej natchnienie w postaci pewnej ilustracji. Pan pokazał, że nasze nieprawidłowe relacje z rodzicami przypominają stare, ozdobne, drewniane mosty, zmurszałe i skrzypiące, a pod nimi rzekę. Mosty to relacje z rodzicami i teściami, które były zbyt tradycyjne i ozdobne, aby mogły sprostać gromadzącej się krze lodowej. Groziło, że pod jej naporem całkiem się zawalą. Rozpoznaliśmy, że tą krą były konflikty hamujące swobodę. Wiedzieliśmy, że trzeba zbudować nowe mosty, które nie będą tamować rzeki, mosty wyżej zawieszone, takie, pod którymi rzeka, a nawet kra będzie przepływać swobodnie.
Modliliśmy się wraz z uczestnikami tego wykładu, aby zbu rzyli te stare, drewniane mosty, bo brak sprawnego przepływu wody pod mostami z powodu kry powoduje niebezpieczne powodzie, rozlewiska i dotkliwe szkody nawet daleko od nich. Prosiliśmy naszego Ojca za tymi osobami, którym w tej dziedzinie było szczególnie trudno.
Potem przyszedł czas na ustawienie właściwego porządku w najbliższej rodzinie – na przejęcie przez męża roli głowy rodziny, oddanie przywództwa przez żonę oraz przejęcie przez oboje autorytetu nad dziećmi. Kiedy zaczynaliśmy pro wadzić taką modlitwę, Mariola zobaczyła w swoim umyśle papirusową łódź.
Z lektury książek Thora Heyerdahla wiedzieliśmy o tym, że w egipskich grobowcach istnieje mnóstwo rysunków przed
266 ZA KOŃCZENIE
stawiających zarówno podróżowanie łodziami papirusowymi, jak też są zachowane dokładne opisy procesu ich budowania. Współcześni naukowcy uznali, że te łodzie papirusowe były wykorzystywane wyłącznie do spławiania zboża spokojnym Nilem, natomiast Heyerdahl wysnuł hipotezę, że na tychże łodziach papirusowych mieszkańcy Ameryki przypłynęli jako osadnicy przez ocean z Egiptu i że to tłumaczy obecność białych i brodatych ludzi w Meksyku, Peru i na Wyspie Wielka nocnej. Werset Izajasza 18, 2 mówi o płynięciu przez morze na papirusowych łodziach: „Wysyłasz posłów przez morze, na łódkach papirusowych po wodzie!”.
Heyerdahl spędził wiele czasu, poszukując ludów, które współcześnie budują jeszcze łodzie papirusowe, i odnalazł je. Jednak ich łodzie mogły przebywać na wodzie tylko 7 dni. Po tym czasie nasiąknięta trzcina gniła i tonęła. Thor zaobserwo wał, że po każdorazowym użyciu łodzi starannie ją suszono. Tym bardziej zastanawiało go, w jaki sposób to robiono przy ogromnych papirusowych statkach, rysunki których widział. Znalazł odpowiednich budowniczych, prostych ludzi go towych zbudować okręt według planów z grobowców fara onów. Mieli jednak ogromne problemy ze zdobyciem trzciny papirusowej, która w czasach starożytnych obficie porastała brzegi Nilu. Bo zgodnie z tym, co prorokował Izajasz: „Ramiona Nilu w Egipcie zmaleją i wyschną; trzcina i sitowie powiędną. Ogołocone będą brzegi Nilu, cała roślinność Nilu uschnie, wyginie, i już jej nie będzie” (Iz 19, 6-7), nad Nilem obecnie już jej nie ma. To niesamowite, jak dokładnie wypełniło się to proroctwo!
Zakończenie 267
Trzcinę musieli sprowadzać aż znad jeziora Czad. Co prawda trzcina ta miewa grubość ludzkiego ramienia, nie mniej przy dzisiejszych nowoczesnych okrętach zrobiony z niej statek i tak wydaje się być papierowym stateczkiem. A planowanie na czymś takim wyprawy przez ocean wydaje się szaleństwem, wyruszaniem na głębinę na wiązce słomy. Nawet naukowcy – specjaliści z kairskiego Instytutu Papirusu nie dawali szansy na powodzenie. Uczestnicy wyprawy sami wcześniej widzieli łodzie, które po paru dniach nieuchronnie pływały pod powierzchnią wody. Stąd prasa i publiczność wodowanie stateczku obserwowała w oczekiwaniu klęski i kompromitacji. A jednak statek nie tylko nie zatonął od razu, ani nawet po siedmiu dniach, lecz przetrwał miesiące. I wbrew oczekiwaniom – w najbardziej nie bezpiecznych momentach spisywał się lepiej niż nowoczesny okręt. Zarówno uczestnicy wyprawy, jak i specjaliści ocenili, że statek metalowy lub plastikowy jacht pękłby z pewnością na skałach, przez które oni przedostali się bez szwanku dzięki giętkości papirusowego kadłuba. A gdy fale go zalewały, nie nabierał wody, bo po prostu spływała ona szparami między wiązkami trzciny. Myślisz pewnie: „Co to ma do małżeństwa?”. Przypomnij my, że słowo Boże mówi: „Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej! Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus –Głową Kościoła: On – Zbawca Ciała. Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom – we wszystkim” (Ef 5, 21-24).
268 ZA KOŃCZENIE
Czy na pewno mąż ma być głową rodziny? Zarówno żony, jak i sami mężowie często obawiają się tego i nie ufają, że Boży plan w tej dziedzinie – przywództwo męża – jest dobry do końca. Niektórzy wątpią, czy to jest w ogóle wolą Bożą, inni szukają wykrętu, że „chociaż zasadniczo tak powinno być, to jednak w moim małżeństwie musi być wyjątek” (bo np. mąż rzekomo się nie nadaje). Inni jeszcze mówią, że ta zasada funkcjonowała tylko w tamtej kulturze… Oczywiście istnieją pewne różnice kulturowe, niemniej jednak dobrze jest wiedzieć, że: „Zamiar Pana trwa na wieki; zamysły Jego serca – poprzez pokolenia” (Ps 33, 11).
Mężczyzna został stworzony z zadaniem przewodzenia, zdolnościami i potrzebą tego. On chce legitymować się swoimi dokonaniami. Zauważasz, że jeśli tego nie otrzymuje, to bywa, że nieświadomie szuka zaspokojenia w sukcesach w innych dziedzinach (praca społeczna, klub sportowy), a nawet u in nej kobiety. Stąd „taaakie ryby”, a żadna kobieta przecież nie chwali się „taaakimi naleśnikami”. Okręt papirusowy symbolizuje coś naturalnego, pierwot nego, zrobionego bezpośrednio z surowców, które stworzył Bóg. W oczach świata wydaje się to głupie. Ale wszelkie ludzkie ulepszenia mogą tylko zaszkodzić. Budujący łódź dla Heyerdahla zdecydowali się również pozbyć liny, która na starożytnych rysunkach przeciągnięta była przez całą długość statku. Uznali ją za przydatną tylko w fazie budowy. Inżynierowie potwierdzali brak znaczenia tej liny. Skutki tego były fatalne: w efekcie zatapiał im się tył okrętu. Podobnie było z wiosłem sterowym, zamiast z cedru wykonano je z innego
Zakończenie 269
drewna, które miało być równie mocne i… wiosło niedługo pękło. Byli bez steru, zdani na dryfowanie.
Za to trzymanie się instrukcji dotyczącej konopnych lin do wiązania ze sobą łodyg papirusowych przyniosło im błogosła wieństwo. Liny metalowe, które im doradzano, przepiłowałyby trzcinę. To, co głupie i marne w oczach świata (i naukowców specjalistów), okazało się doskonałe i zbawienne.
Odwagi, drogi mężu, dasz radę, chociaż sam może wyda jesz się sobie bezradny na oceanie życia. Dasz radę! Uwierz w to, bo taki jest Boży plan. Nie mów więc, że nie masz predys pozycji, by być głową rodziny. Podobnie jak łódź papirusowa przetrwasz sztormy i przepłyniesz ponad skałami lepiej, niż ci się wydaje. Przewieziesz rodzinę przez życie bezpieczniej, niż jacykolwiek specjaliści od ulepszeń. Popatrz tylko, jak wygląda ją rodziny wielu z tych specjalistów od relacji międzyludzkich!
Droga żono, słona morska woda przeżarła na wylot, czyniąc niezdatnymi do spożycia wzięte na wszelki wypadek puszki konserw. Natomiast przetrwały i zachowały smak produkty zalane olejem w glinianych dzbanach. Olej jest symbolem du chowego namaszczenia. Pomyśl, co w twoim życiu jest taką puszką, zabezpieczeniem, które na nic w końcu się nie zda, tylko obciąża, a co należałoby poddać pod zapieczętowanie Ducha Świętego.
A teraz sprawa dotycząca was obojga. Dlaczego ta łódka nie utonęła po siedmiu dniach jak inne łodzie? Każda wiązka trzciny została na obu końcach mocno związana, co uszczel niało ją i uodparniało, aby woda nie dostawała się do wnętrza łodyg. Ale głównym powodem trwałości była… sól. Tamte ło
270 ZA KOŃCZENIE
dzie pływały po jeziorach, a ta napęczniała i zakonserwowała się w słonej, morskiej wodzie. Podobnie i wy odetnijcie się od wpływów świata. Zaufajcie, że Bóg dobrze wyposażył was oboje do waszych ról. I z pewnością dał mężowi wszystko, czego on potrzebuje, aby mógł spełniać rolę głowy domu. Pamiętajcie: rola męża nie polega na zasłanianiu i sepa rowaniu żony od wszystkiego, lecz jej osłanianiu, gdy działa w swoim powołaniu. Nie na sprawowaniu autorytatywnych rządów, lecz na służbie dla dobra jej i całej rodziny. * * * Dziękuję ci, drogi czytelniku, za wspólną podróż przez obszar biblijnego modelu małżeństwa i rodziny. Niech przynosi ona owoc i błogosławieństwo w twoim życiu!
Piotr Wołochowicz
https://www.facebook.com/drPiotrWolochowicz/ Fundacja Misja Służby Rodzinie: www.msr.org.pl e-mail: kontakt@msr.org.pl
https://www.facebook.com/FundacjaMisjaSluzbyRodzinie/ https://www.instagram.com/misja.sluzby.rodzinie/
Zakończenie 271
