Proefmateriaal Logistieke werkzaamheden coördineren

LS Logistieke werkzaamheden coördineren

Sarphati Logistiek Logistiek is een vak wat elke dag in ontwikkeling is. Het maakt daarbij niet uit of je straks Logistiek Medewerker, Logistiek Teamleider of Logistiek Supervisor bent. Met een diploma op zak ben je gewild bij werkgevers in de Logistiek. Op aanpakkers met een ondernemende houding zit iedere logistieke werkgever te wachten. Maak werk van je opleiding!

Maak samen werk van onderwijs Boom beroepsonderwijs wil jongeren helpen zich te ontwikkelen tot echte vakmensen. Wij zijn er voor de doeners en de makers. Om samen werk te maken van onderwijs verbinden wij docenten, studenten en het bedrijfsleven met elkaar.

Zo zorgen we ervoor dat jongeren het beste uit zichzelf halen. Met inspirerend lesmateriaal voor een wereld die continu verandert. Dat maakt ons trots!

Let op! Dit boek is onderdeel van een combipakket en is niet afzonderlijk te bestellen. Het pakket bestaat uit dit boek en een licentie voor de digitale leeromgeving. Combipakket ISBN 9789037259384.

9 789037 259858

Logistiek supervisor (4)

Logistieke werkzaamheden coördineren u

Theorie | editie 2021 | ESS-examen: Logistieke werkzaamheden coördineren

e p: ital t o dig ing Le sief gev u cl o m I n le e r

4

LOGISTIEKE WERKZAAMHEDEN COÖRDINEREN

Logistiek supervisor (4) Theorie | editie 2021 | ESS-examen: Logistieke werkzaamheden coördineren

COLOFON Boom beroepsonderwijs info@boomberoepsonderwijs.nl www.boomberoepsonderwijs.nl Auteur(s): auteursteam Rubus Opleidingspartners B.V. Inhoudelijke redactie: Jorinde Post Titel: Logistieke werkzaamheden coördineren ISBN: 978 90 372 5985 8 Bronvermelding: B-E / Shutterstock, bol.com, ctt-twente.nl, Deutsche Post AG, Dexion, Hamag, Honeywell Intelligrated, Istock, Jungheinrich, Jurjen Poeles, LPR, Pixabay, Shutterstock, Still, Systemlogistics.com, TGW Logistics Group GmbH, UPS, vangils.nl, vanvliettransport.nl en wegter-nonfood.nl, Welandlagersystem.com 2e druk/ 1e oplage © Boom beroepsonderwijs 2021 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bijvoorbeeld een (digitale) leeromgeving of een reader in het onderwijs (op grond van artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting Uitgeversorganisatie voor Onderwijslicenties (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-uvo.nl).

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Boom beroepsonderwijs, te vinden op www.boom beroepsonderwijs.nl.

INHOUD Inleiding .............................................................................................................. 5 Kerntaak-en-werkprocessen ........................................................................... 6 Hoofdstuk 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11

Magazijnlay-out ................................................................................................. 7 Magazijnlay-out-bepalen .................................................................................... 8 Magazijninrichting-op-basis-van-de-ABC-analyse .......................................... 13 Routing-en-gangensysteem .............................................................................. 20 Opslag ................................................................................................................ 26 Orderverzamelen ............................................................................................... 35 Stellingen ........................................................................................................... 38 Veiligheid ............................................................................................................ 45 Berekeningen ..................................................................................................... 49 Planningen ......................................................................................................... 57 Samenvatting .................................................................................................... 59 Begrippen ........................................................................................................... 62

Hoofdstuk 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9

Orderverzamelen ............................................................................................. 65 Ontvangst-van-goederen .................................................................................. 66 Opslag ................................................................................................................ 84 Orderverzamelen ............................................................................................... 97 Manieren-van-orderverzamelen ..................................................................... 102 Klaarmaken-voor-verzending ......................................................................... 110 Proces-bewaken .............................................................................................. 114 Software-voor-logistieke-processen .............................................................. 115 Samenvatting .................................................................................................. 119 Begrippen ......................................................................................................... 121

Hoofdstuk 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Voorraadbeheer ............................................................................................. 125 Soorten-voorraad ............................................................................................ 126 Berekeningen-bij-voorraadbeheer ................................................................. 130 Veiligheidsvoorraad-en-servicegraad ............................................................ 141 Vraagvoorspellingen ....................................................................................... 144 Voorraadplan ................................................................................................... 146 Samenvatting .................................................................................................. 156 Begrippen ......................................................................................................... 162

Hoofdstuk 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

Inkopen-en-bestellen .................................................................................... 165 Inkopen-en-bestellen ...................................................................................... 166 Bestelgrootte ................................................................................................... 166 Bestelmethoden .............................................................................................. 172 Bestelsystemen ................................................................................................ 181 Push-en-pull ..................................................................................................... 183 Programmagestuurd-productieproces .......................................................... 190 Samenvatting .................................................................................................. 195 Begrippen ......................................................................................................... 198

3

Index ................................................................................................................. 200

4

INLEIDING Als logistiek supervisor heb je een aansturende rol. Je bewaakt de logistieke processen en grijpt in als er iets fout gaat. Je bent verantwoordelijk voor de logistiek teamleiders en logistiek medewerkers die het logistieke proces uitvoeren.

Voor het aansturen van logistieke processen heb je specialistische kennis nodig van de magazijnlay-out. Je moet kunnen bepalen op welke wijze het magazijn ingericht moet worden, zodat de ruimte optimaal kan worden benut. Ook moet je specialistische kennis hebben van orderverzamelroutes en -documenten, zodat de orders op een zo efficiënt mogelijke wijze kunnen worden verzameld. Tot slot is voor het aansturen van logistieke processen van belang dat je specialistische kennis hebt van voorraadbeheer en bestelmethodes.

5

KERNTAAK EN WERKPROCESSEN In dit boek komt de volgende kerntaak aan de orde: B1-K1 Stuurt het logistieke proces aan.

Werkprocessen bij kerntaak B1-K1 B1-K1-W1 Stuurt logistieke werkzaamheden aan. hfdst. 1, 2 & 3 B1-K1-W2 Bewaakt het logistieke proces. hfdst. 1, 2 & 3 Andere onderwerpen in dit boek zijn werkprocesoverstijgend en niet te koppelen aan een specifiek werkproces.

6

HOOFDSTUK 1 MAGAZIJNLAY-OUT Logistiek is een ander woord voor goederenstroombesturing. Dat betekent niets meer dan dat goederen op de een of andere manier van plaats A naar plaats B worden vervoerd. Dat lijkt eenvoudig, maar er komt best wel wat bij kijken! Het magazijn is de plek waar jij werkt en ervoor zorgt dat de werkzaamheden optimaal verlopen. Het doel is dat de juiste artikelen in de juiste hoeveelheden op tijd op de juiste plek zijn, tegen zo laag mogelijke kosten. De inrichting van het magazijn is daarbij belangrijk. Je hebt als logistiek supervisor een rol in het efficiënt inrichten van het magazijn. Een plattegrond van de inrichting noem je de lay-out.

De indeling van een magazijn is een uitdagende puzzel met vaak meerdere goede oplossingen.

De lay-out van een magazijn blijft steeds in beweging, omdat het assortiment van het magazijn verandert. Maar ook omdat het bestelgedrag van klanten verandert of gewoon omdat je een slimmere manier bedenkt.

Opdracht 1 Magazijnontwerp Blader of scroll door de theorie en bekijk het filmpje. a. Van welk onderwerp uit de theorie wil je meer weten?

Bespreek met twee medestudenten De indeling van een magazijn heeft invloed op de efficiency waarmee je de werkzaamheden in het magazijn kunt laten plaatsvinden. b. Noem hier drie voorbeelden van en maak een kort verslag of vlog met jullie antwoorden. c. Upload jullie bestand.

1.1 Magazijnlay-out bepalen Om logistieke processen optimaal te laten verlopen is het van belang dat het magazijn zo efficiënt mogelijk is ingericht. Deze inrichting noem je de magazijnlay-out.

Magazijnen kun je op allerlei verschillende manieren inrichten. Goederen kunnen naast elkaar in stellingen staan of bijvoorbeeld boven elkaar. Een magazijn kan veel smalle gangpaden hebben of juist slechts enkele brede. De inrichting van het magazijn heet de magazijnlay-out.

PQRST-sleutel Het bepalen van de magazijnlay-out start altijd met het verzamelen van de juiste gegevens.

Zo moet je bijvoorbeeld weten wat voor soort producten er in het magazijn komen te staan.

Een magazijn voor kleding krijgt een heel andere inrichting dan een magazijn voor voedingsmiddelen. Je moet ook weten om hoeveel producten het gaat, hoelang ze er zullen staan, enzovoort.

Een goed hulpmiddel voor het verzamelen van de juiste gegevens voor een optimale magazijnlay-out is de PQRST-sleutel. De PQRST-sleutel staat voor: P = Product Q = Kwantiteit (van het Engelse woord ‘quantity’, dit betekent hoeveelheid) R = Route S = Service T = Tijd

8

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Als je de PQRST-sleutel toepast, betekent dat dat je informatie verzamelt over product, kwantiteit, route, service en tijd.

Product: welke producten?

Je moet weten met wat voor soort producten je te maken hebt. Wat is de aard van de goederen?

Werk je bijvoorbeeld met verse goederen of met gevaarlijke stoffen? Hoeveel artikelgroepen heb je? Is het een groot of een klein assortiment?

Kwantiteit: hoeveel producten?

Voor een optimale magazijnlay-out moet je gegevens hebben over de kwantiteit. Om welke hoeveelheden gaat het? Hoeveel stuks komen er per lading binnen? Hoeveel goederen moet je opslaan in het magazijn?

Route: waarheen?

Je moet weten welke route de goederen in het magazijn gaan afleggen. Van belang is waar de goederen het magazijn binnenkomen en waar ze het magazijn verlaten. Ook moet je weten wat een goede plek is voor het verzamelen van orders. De route gaat dus over welke weg de goederen binnen het magazijn afleggen vanaf de ontvangst tot en met de verzending.

Service: met welke ondersteuning?

Met service worden de ondersteunende diensten bedoeld. Dit zijn diensten die nodig zijn om het logistieke proces zo goed mogelijk te laten verlopen. Zo hebben magazijnmedewerkers toiletten nodig en een kantine voor de lunch.

Andere ondersteunende diensten zijn bijvoorbeeld de EHBO-post, de afdeling Onderhoud en de energievoorzieningen. Al deze diensten hebben een goedgekozen plek nodig in het magazijn.

Tijd: wanneer?

Je hebt gegevens nodig over de tijd die de goederen in het magazijn doorbrengen, dus vanaf de ontvangst in het magazijn tot de verzending uit het magazijn.

Voor de lay-out is verder van belang of de producten voor een kortere periode (bijvoorbeeld enkele maanden) of voor een langere periode (jaren) in het magazijn opgeslagen blijven liggen.

Oftewel: kun je een lay-out ontwikkelen die jaren mee kan of moet je er rekening mee houden dat binnen een paar jaar een heel andere magazijnindeling wenselijk is?

Methodes voor lay-outplanning Bepalen wat voor inrichting het magazijn moet krijgen noem je ook wel lay-outplanning.

Methodes die hiervoor gebruikt worden zijn: • Systematische lay-outplanning (SLP) • Systematische handling analyse (SHA) Systematische lay-outplanning (SLP) De systematische lay-outplanning (SLP) is een methode die je kunt inzetten om de juiste magazijnlay-out te bepalen. SLP is vooral bedoeld voor situaties waarin een nieuwe lay-out van een bestaande of nieuwe ruimte bedacht moet worden.

In verschillende fases bepaal je wat de beste locaties zijn, hoe de lay-out in detail moet worden uitgewerkt en waar alle apparatuur en stellingen moeten komen te staan.

9

Er zijn er vier fases: • Vaststellen van de locatie. Waar komt het magazijn?

• Vaststellen van de algemene lay-out. In deze fase wordt de plaats en de grootte (oppervlakte) bepaald van de ruimtes die nodig zijn voor ontvangst, opslag, verzamelen/verpakken/verzendklaar maken en verzenden.

• Detailplanning van de lay-out. In deze fase wordt vastgesteld waar welke producten zullen worden opgeslagen, welke en hoeveel opslagfaciliteiten (stellingen) noodzakelijk zijn en waar die komen te staan.

• De realisatiefase. In deze fase ga je de ruimtes inrichten en de stellingen en hulpmiddelen inrichten en installeren.

Systematische handling analyse (SHA) Mensen die in een magazijn werken, zijn continu in de weer met goederen. Ze moeten de goederen oppakken, verplaatsen en neerzetten. Om dat te doen moeten ze vaak een stukje lopen of een stuk rijden met een intern transportmiddel.

Al die handelingen kosten tijd en geld. Dus hoe minder van dit soort handelingen er zijn en hoe korter ze duren, hoe beter dat is. Deze handelingen noem je ook wel handling.

10

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

De systematische handling analyse (SHA) is een methode waarmee je onderzoekt welke handling plaatsvindt bij het ontvangen, opslaan, verzamelen en verzenden van goederen in het magazijn. Het doel hiervan is na te gaan of het efficiënter kan. Vaak blijkt dat er efficiënter gewerkt kan worden door de lay-out van het magazijn aan te passen of bijvoorbeeld door een betere orderverzamelmethode toe te passen.

De gegevens die je met de PQRST-sleutel hebt verzameld kun je gebruiken bij de SHA. Bij de SHA horen de volgende negen stappen: 1. Classificatie van de materialen In stap 1 kijk je naar de eigenschappen van de producten. De eigenschappen van producten hebben invloed op de plaats waar de producten moeten worden opgeslagen, en hoe en in welke volgorde je ze kunt verzamelen. Het idee is dat je gelijksoortige producten groepeert tot één bepaalde groep. De groep waar de producten bij horen bepaalt waar ze moeten worden opgeslagen en hoe je ze moet verzamelen.

Om producten in klassen te kunnen opdelen, kijk je naar verschillende producteigenschappen, zoals: • vaste, vloeibare of gasvormige producten • enkelstuks, verpakte producten en bulkgoederen • speciale eisen (zoals wettelijke voorschriften) • hoeveelheden (kleine of grote hoeveelheden) • volume (lengte × breedte × hoogte) • gewicht XX vorm (rond, plat, lang, glad, grillig) • breekbaarheid • gevaar (giftig, brandbaar, ontplofbaar, reactie met andere stoffen) Tastbare eigenschappen van de producten, zoals volume, gewicht, vorm en afmetingen, noem je ook wel fysieke producteigenschappen.

2. Lay-out bepalen De magazijnlay-out heeft grote invloed op de handelingen die in het magazijn plaatsvinden voor wat betreft het opslaan van goederen en voor het orderverzamelen. Hoe beter de magazijnlay-out, hoe minder tijd het kost om de handelingen uit te voeren. Je hebt daarom voor een goede magazijnlay-out antwoord nodig op de volgende vragen: • Op welke plaats worden de producten afgeleverd en op welke plaats worden ze neergezet?

• Welke routes zijn er (mogelijk) voor intern transport van goederen? Denk aan routes voor het opslaan van goederen en orderverzamelen.

• Wat zijn de eigenschappen van de ruimte waar de handelingen voor opslag en orderverzamelen plaatsvinden? Denk hierbij aan zaken als: vloerbelasting, plafondhoogte, gangbreedte en afstand tussen pilaren.

• Welke activiteiten worden in de ruimtes (waar goederen worden opgeslagen en verzameld) uitgevoerd?

11

3. Analyse van de bewegingen Bij deze stap kijk je naar de intensiteit van de goederenstroom, oftewel: de hoeveelheid producten die in een bepaalde tijd een bepaalde route afleggen. De intensiteit van de goederenstroom verwoord je bijvoorbeeld als volgt: • 30 pallets per uur • 500 m3 per week • 100.000 kilogram per maand 4. Bewegingen zichtbaar maken Bij deze stap werk je de gegevens die je bij de vorige stappen hebt verzameld uit in stroomdiagrammen en/of schema’s. Hiermee maak je de bewegingen zichtbaar.

5. Methoden verzamelen Als je de lay-out van het magazijn wilt verbeteren, moet je weten welke mogelijkheden tot verbetering er zijn. Daarom ga je bij deze stap informatie (kennis en begrip) verzamelen over methodes die je kunt toepassen voor het opslaan van goederen en orderverzameling.

6. Ontwerp discussieplan In deze stap vindt de discussie plaats: welke voor- en nadelen hebben de verschillende methoden en procedures? Wat kan en moet anders aan de huidige methode? Hieruit komt een voorstel. Dit voorstel kun je eventueel visueel maken door het uit te werken in een stroomschema van de gewenste situatie.

7. Wijzigingen en beperkingen In deze stap wordt het voorstel, of de voorstellen, getoetst: hoe haalbaar is het? Zijn er beperkingen en zorgen die voor een aanpassing van het voorstel?

8. Behoefteberekeningen In stap 8 wordt het voorstel doorgerekend. Wat betekent de nieuwe situatie voor het aantal mensen, voor de apparatuur en voor het budget?

9. Evaluatie In de laatste stap volgt de evaluatie van de uitgewerkte mogelijkheden en wordt definitief een plan vastgesteld.

Opdracht 2 PQRST-analyse Bij het inrichten van het magazijn maak je gebruik van de PQRST-analyse.

Vul de tabel in.

Geef aan waar de letters PQRST voor staan en geef van elk een korte omschrijving. onderwerp P Q R S T

12

omschrijving

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Opdracht 3 SHA SHA is een methode waarbij je op zoek gaat naar mogelijkheden om de goederenstroom te verbeteren. a. Zet de stappen van de systematische handling analyse in de juiste volgorde. bewegingen zichtbaar maken evaluatie classificatie van de materialen wijzigingen en beperkingen behoefteberekeningen lay-out bepalen methoden verzamelen analyse van de bewegingen ontwerp discussieplan b. Welke vier vragen beantwoord je bij het bepalen van de lay-out van de SHA? 1.

2.

3.

4.

1.2 Magazijninrichting op basis van de ABC-analyse Een magazijn kan ingericht worden op basis van een ABC-analyse. Hierbij kijk je naar de mate waarin een artikel(groep) een bijdrage levert aan de totale omzet van de onderneming. Artikelen die voor veel omzet zorgen geef je de beste plaats in het magazijn. Artikelen die minder opbrengen krijgen de mindere plekken toebedeeld.

Bij de ABC-analyse verdeel je de artikelen in de drie categorieën: • A-artikelen • B-artikelen • C-artikelen

13

A-artikelen zijn een kleine groep artikelen die voor een groot deel van de omzet zorgen. Denk bijvoorbeeld aan de 20/80-regel: artikelen die maar 20% van het totale artikelbestand beslaan, zorgen voor 80% van de omzet. Als je uitgaat van de 20/80-regel beslaan de B-artikelen 30% van het totale artikelbestand en zorgen ze voor 15% van de omzet. De C-artikelen beslaan 50% van het totale artikelbestand en zorgen voor 5% van de omzet.

20/80-regel

Percentage van het totale artikelbestand

Percentage van de omzet

A-artikelen

20%

80% (0% - 80%)

B-artikelen

30%

15% (80% - 95%)

C-artikelen

50%

5% (95% - 100%)

Als je het magazijn inricht op basis van het ABC-principe, dan sla je A-artikelen vooraan in het magazijn op en C-artikelen meer achteraan. Maar zo gemakkelijk is het niet altijd. Het kan best zijn dat een artikel voor een groot deel van de omzet zorgt terwijl het toch niet vaak verkocht wordt, bijvoorbeeld wanneer het een heel duur artikel is of als het maar een paar keer per jaar in zeer grote hoeveelheden wordt verkocht. Bij de ABC-analyse kijk je daarom ook naar de omloopsnelheid van artikelen. Artikelen met een hoge omloopsnelheid worden vaak verkocht en dus veel verzameld. Deze artikelen moet je zo in het magazijn plaatsen dat ze efficiënt kunnen worden verzameld.

ABC-analyse uitvoeren Als je een ABC-analyse uitvoert voor de beste magazijninrichting kun je naar de afzet en de omzet kijken. Bij de afzet gaat het om hoeveel stuks je per artikelsoort verkoopt en bij de omzet kijk je naar hoeveel geld er per artikelsoort wordt omgezet.

Als artikelen een groot omzetaandeel hebben, wil dat niet altijd zeggen dat de artikelen vaak worden verzameld. Dure producten zorgen voor veel omzet, maar worden misschien minder vaak verzameld dan goedkopere artikelen. Daarom is het voor de magazijninrichting meestal voor de hand liggend om naar het afzetaandeel te kijken.

14

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

ABC-analyse op basis van de afzet Een ABC-analyse op basis van de afzet maak je als volgt: • Noteer de afzet per artikel. Dus hoeveel stuks zijn er van elk artikel verkocht?

• Reken per artikel het percentage van de totale afzet uit. Dit doe je zo:

Formule Percentage van de totale afzet = afzet artikel × 100% totale afzet

• Zet de artikelen in een tabel. Zet het artikel met het hoogste percentage bovenaan en het artikel met het laagste percentage onderaan.

• Tel de percentages bij elkaar op.

• Bepaal dan wat een A-, B- of C-artikel is.

Hieronder zie je een voorbeeld van een ABC-analyse.

Artikel

Afzet per artikel Percentage

38/0989

4.800

31,59%

31,59%

A

52/6709

4.400

28,96%

60,55%

A

41/8039

1.600

10,53%

71,08%

A

52/9703

1.200

7,90%

78,97%

A

38/0055

1.000

6,58%

85,55%

B

52/3008

750

4,94%

90,49%

B

38/0433

550

3,62%

94,11%

B

52/6055

420

2,76%

96,87%

C

52/5084

300

1,97%

98,85%

C

41/4505

175

1,15%

100%

C

Totale afzet

Cumulatief

Soort artikel

15.195

De verdeling over A-, B- en C-artikelen is: • 80% zijn de A-artikelen • 80 - 95% zijn de B-artikelen • 95 - 100% zijn de C-artikelen • In de tweede kolom zie je per artikel wat de afzet is geweest. De artikelen staan op volgorde van meeste naar minste afzet. De totale afzet van alle artikelen samen is 15.195.

• In de derde kolom is de afzet uitgedrukt in een percentage. Zo heeft artikel ‘38/0989’ een afzet van 4.800. Dit is (4.800 / 15.195 × 100%) 31,59% van de totale afzet.

15

• In de vierde kolom worden de percentages gecumuleerd, afgerond op twee decimalen.

Artikel ‘38/0989’ en ‘52/6709’ zijn samen verantwoordelijk voor 60,55% van de totale afzet.

• In kolom vijf is aangegeven om wat voor soort artikel het gaat. De artikelen waar een A bij staat zijn samen verantwoordelijk voor 80% van de afzet. De B’s zijn verantwoordelijk voor 15% van de afzet (80% tot en met 95%). En de C’s voor 5% (95% tot en met 100%).

ABC-analyse op basis van de omzet De ABC-analyse kun je ook uitvoeren op basis van de omzet. Je kijkt dan niet naar hoeveel artikelen je hebt verkocht maar naar de omzet in euro’s.

Om na te gaan welke artikelen voor 80% van de omzet zorgen kun je het volgende doen: • Noteer de omzet per artikelsoort.

• Reken per artikelsoort het percentage van de totale omzet uit. Dit doe je zo:

Formule Percentage van de totale omzet (in euro’s) = omzet artikel x 100% totale omzet

• Zet de artikelen in een tabel. Zet het artikel met het hoogste percentage bovenaan en het artikel met het laagste percentage onderaan.

• Tel de percentages bij elkaar op.

• Bepaal dan wat een A-, B- of C-artikel is.

Heb je de ABC-analyse gemaakt, bekijk dan of het magazijn logisch is ingedeeld.

Kom je erachter dat veel A-artikelen achterin liggen, dan is het nodig om de inrichting aan te passen. Wordt het magazijn opnieuw ingericht, bijvoorbeeld omdat het assortiment wordt aangepast, dan is een ABC-analyse een goed hulpmiddel om een nieuwe, logische inrichting te maken.

Opdracht 4 ABC-analyse en 20/80 regel Bij de ABC-analyse in kijk je naar de mate waarin een artikel(groep) een bijdrage levert aan de totale omzet van de onderneming. a. Koppel de juiste artikelen aan de omschrijving.

16

omschrijving

artikel

Een groot deel van het totale artikelbestand die voor een heel klein deel van de omzet zorgt.

A-artikelen

Een grotere groep en die voor een kleiner deel van de omzet zorgt.

B-artikelen

Een kleine groep artikelen die voor een groot deel van de omzet zorgt.

C-artikelen

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Lees de casus en beantwoord de vraag.

1.200 artikelen Een magazijn heeft in totaal 1.200 verschillende artikelen.

De totale omzet bedraagt € 3.000.000.

b. Vul de tabel in volgens de 20/80-regel. percentage van het totale artikelbestand

percentage van de omzet

A-artikelen B-artikelen C-artikelen

Opdracht 5 ABC-analyse en A-locatie Lees de casus en beantwoord de vragen.

Distributiecentrum locatie Geldermalsen Bij distributiecentrum locatie Geldermalsen zijn de volgende gegevens bekend. artikel

hoeveelheden in stuks

prijs per stuk in €

4501

32.000

4,00

4601

3.500

9,00

4701

6.000

12,50

4801

11.000

8,00

4901

24.000

3,00

5001

20.000

15,00

5101

88.000

0,50

5102

8.400

80,00

5103

96.000

1,00

5104

15.000

1,80

17

a. Vul de tabel in.

Maak een ABC-analyse op basis van de afzet.

Let op! Zet de artikelen op basis van afzet in de juiste volgorde. artikel

afzet per artikel percentage

cumulatief

soort artikel

totale afzet b. Vul de tabel in.

Maak een ABC-analyse op basis van de omzet.

Let op! Zet de artikelen op basis van omzet in de juiste volgorde. artikel

totale omzet

18

omzet per artikel

percentage

cumulatief

soort artikel

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

c. Welke artikelen krijgen op basis van beide analyses (afzet en omzet) een A-locatie in het magazijn? Licht je antwoord toe.

Opdracht 6 ABC-analyse en volgorde Bekijk de volgende gegevens.

Gegevens artikel

afzet in stuks

A

1.500

B

25.000

C

500

D

5.000

E

150

F

5.500

G

108.000

H

4.500

I

8.500

J

12.000

K

175.000

L

30.000

M

7.000

19

Maak van de gegevens een ABC-analyse op basis van de afzet.

Let op! Zet de artikelen op basis van afzet in de juiste volgorde. artikel

afzet per artikel percentage

cumulatief

soort artikel

totale afzet

1.3 Routing en gangensysteem De R van de PQRST-sleutel staat voor route. Welke route de goederen in het magazijn afleggen is afhankelijk van de routing. Met routing worden de gebaande (vastgelegde of uitgedachte) routes in het magazijn bedoeld. Het gangensysteem van het magazijn is hierbij een bepalende factor.

In een magazijn is een vlotte doorstroom van goederen gewenst. Dit betekent dat goederen met zo min mogelijk tijdverlies en tegen zo laag mogelijke kosten (denk aan energie, materieel, personeel) van A naar B moeten worden vervoerd.

Voor een vlotte doorstroom van goederen is het volgende van belang: • zo efficiënt mogelijk (snel en gemakkelijk) transport • korte en directe routes • eenrichtingsverkeer in het magazijn • zo min mogelijk kruisende transportgangen • geen goederen op plekken waar ze niet horen (bijvoorbeeld op de gangen) De routing bepaalt voor een belangrijk deel de doorstoom in het magazijn. De routing is de weg die de goederen binnen het magazijn afleggen. Er zijn twee routings die vaak voorkomen in magazijn, namelijk: • I-routing • U-routing Er zijn daarnaast twee routinglijnen die inefficiënt zijn en die je dus beter kunt vermijden: • Backtracking • Crossing

20

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

I-routing Bij een I-routing komen de goederen aan één kant het magazijn in en verlaten het magazijn in een rechte lijn via de andere kant. Dit gebeurt vaak in magazijnen met een productiehal. De goederen komen dan vanuit de productiehal het magazijn binnen en gaan er aan de andere kant uit om afgevoerd te worden. Het transport vindt plaats in één rechte lijn. Er zijn dus geen transportwegen die elkaar kruisen. Dit is gemakkelijk, goedkoop en veilig.

U-routing Bij een u-routing verlaten goederen het magazijn aan dezelfde kant als ze oorspronkelijk zijn binnen gekomen, maar op een andere plek. Het nadeel van de U-routing is dat het duurder is (een routing met bochten is duurder dan een rechte routing). Ook heb je een grotere kans op transportwegen die elkaar kruisen.

21

Backtracking Backtracking is een routing die weer terugkeert in de richting waar deze uit vandaan kwam.

Het rondbuigen van een routing, zoals de U-route, wordt niet als back tracking gezien. Maar wel het teruglopen van de routing over dezelfde of bijna dezelfde weg. Backtracking is geen efficiënte routing omdat je een langere afstand aflegt dan nodig is. Je kunt deze routingtechniek beter vermijden.

Crossing Crossing is een routinglijn die zichzelf herhaaldelijk kruist. De transportwegen lopen over elkaar heen. Het transport wordt hierdoor rommelig en onoverzichtelijk.

Er zijn veel kruisingen waardoor er veel door elkaar heen gereden wordt. Dit is gevaarlijk (risico op aanrijdingen) en de vele onderlinge contacten kunnen het werk verstoren. Daarom moet je crossing zoveel mogelijk vermijden.

22

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Gangensystemen De inrichting van het magazijn is van invloed op de route die de logistiek medewerkers rijden als ze goederen opslaan en orders verzamelen. Je kunt een magazijn hebben met een hoofdgangensysteem, een tweegangensysteem of een zijgangensysteem.

In een magazijn met een hoofdgangensysteem worden de stellingen gebruikt voor het verzamelen van goederen en de opslag. Dit betekent wel dat de orderpickers en de medewerkers die goederen opslaan elkaar in de weg kunnen lopen.

Bij een tweegangensysteem gebruik je één gang voor de opslag en de tweede gang voor het orderverzamelen. Je rijdt hierbij elkaar niet in de weg, maar je bent wel meer ruimte kwijt.

23

Er is nog een derde systeem: het zijgangensysteem. Bij het zijgangensysteem zijn er meerdere korte gangen, waardoor er meerdere routes mogelijk zijn.

Hoe richt je de looproutes in je magazijn optimaal in?

Met de meest optimale looproute richt je je magazijn zo in dat de gemiddelde reis- of looptijd voor orderpickers zoveel mogelijk beperkt wordt. Hoe doe je dat?

1. Kijk allereerst naar de pickfrequenties van producten. Hoe hoger de frequentie, hoe dichterbij het start- of eindpunt het product idealiter ligt. Echter als het ene product vaak in combinatie met een ander product besteld wordt, moeten deze ook dicht bij elkaar liggen. Bedenk dus een strategische indeling en beoordeel deze indeling regelmatig opnieuw.

2. Met dwarsgangen creëer je verkorte looproutes maar je verliest er ook kostbare opslagruimte door. Bekijk daarom kritisch wat het meeste loont.

3. Ga je een nieuw magazijn bouwen? Houd dan in de ontwerpfase al rekening met de juiste lay-out. Kijk welke stellingpatronen erin moeten passen en waar de deuren moeten zitten in plaats van eerst naar een origineel ontwerp van het pand te kijken.

Welk type stelling kies je en welke gangbreedte heb je nodig voor je heftrucks? Voor stellingen en tussenvloeren hoger dan 2,5 meter heb je speciale machines nodig.

Dat zorgt weer voor een onderbreking in de tijd.

24

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Opdracht 7 Routing en gangen Werk samen met een medestudent online. a. Maak een infographic over routing en gangen. Volg de aanwijzingen hieronder.

Gebruik afbeeldingen in de infographic.

• Geef aan bij welk soort magazijn de I-routing vaak wordt toegepast.

• Noem twee voordelen van een I-routing ten opzichte van een U-routing. b. Leg in jullie infographic uit: • Hoe het systeem van de plattegrond werkt.

• Wat een voordeel is van dit systeem • Wat een nadeel is van dit systeem.

• het verschil tussen een bedrijfstak-cao en een ondernemings-cao. c. Upload jullie bestand.

Gangen

d. Bekijk de plattegrond Gangen. Van welk gangensysteem is hier sprake? hoofdgangensysteem tweegangensysteem zijgangensysteem

Opdracht 8 Gangensystemen Werk samen met een medestudent online. a. Hoe noem je het systeem waarbij er meerdere korte gangen zijn waardoor er meerdere routes mogelijk zijn? hoofdgangensysteem tweegangensysteem zijgangensysteem

25

b. Maak een schets van dit systeem. c. Maak een poster met jullie schets.

Leg uit wat het voordeel is van dit systeem. d. Upload jullie bestand. e. Eventueel: Maak een presentatie in plaats van een poster en licht ook de andere gangensystemen toe.

1.4 Opslag De opslagruimte van het magazijn deel je op een bepaalde wijze in. Je bepaalt welke goederen het beste op welke plaats kunnen worden opgeslagen.

De opslagruimte in het magazijn kun je op verschillende manier indelen. Denk hierbij aan indelingen op basis van: • Werkvoorraad en bulkvoorraad • Omloopsnelheid • Fysieke eigenschappen • Opslagcondities • Te verrichten grijphandelingen • Opslagmethode: vaste of vrije locatie • Werkvoorraad en bulkvoorraad De goederen die in het magazijn liggen opgeslagen noem je de voorraad. Er zijn verschillende soorten voorraad, die elk hun eigen eisen stellen aan de opslagplaats en -methode. De belangrijkste voorraadsoorten zijn: • werkvoorraad • bulkvoorraad De goederen die verzameld worden staan meestal op de vloer of vlak daarboven, zodat de logistiek medewerkers daar gemakkelijk bij kunnen. Deze plek noem je de picklocatie of grijplocatie. De goederen die daar liggen noem je pickvoorraad, grijpvoorraad of werkvoorraad.

Als de werkvoorraad op is, wordt deze aangevuld door goederen die hoger in de stellingen staan. Deze locatie noem je de bulklocatie of opslaglocatie. De voorraad die daar ligt heet bulkvoorraad of reservevoorraad.

26

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Omloopsnelheid Een belangrijke term in de logistiek is de omloopsnelheid (of omzetsnelheid). De omloopsnelheid is het aantal keren dat de voorraad in een bepaalde periode wordt verkocht.

Als de omloopsnelheid 2 is, dan houdt dat in dat de voorraad in de vastgestelde periode 2 keer is verkocht.

De omloopsnelheid kun je berekenen over alle artikelen, maar ook over artikelgroepen.

Als een artikel een hoge omloopsnelheid heeft, dan wordt het vaak aan- en afgevoerd. Zo’n artikel moet dus op een plek liggen waar de logistiek medewerkers goed bij kunnen.

Fysieke eigenschapen De fysieke eigenschappen van de goederen zijn medebepalend voor de plaats die ze in het magazijn krijgen.

Kleingoed sla je anders op dan grootgoed of langgoed. Het volume (afmeting) van de goederen is bepalend voor de keuze van de juiste opslaglocatie. Grootgoed krijgt meestal een plek op de magazijnvloer.

En er moet voldoende ruimte zijn om deze goederen met de juiste transportmiddelen te kunnen vervoeren, bijvoorbeeld met een vorkheftruck. Voor langgoed geldt ook dat er goed nagedacht moet zijn over de locatie en het transport. Je kunt je voorstellen dat draaien met langgoed in een magazijn geen goed idee is.

Orderpicken met een vorkheftruck Stapelbare goederen nemen minder ruimte in omdat je er makkelijk een heel stellingvak mee kunt vullen. Bij niet-stapelbare goederen kan dit niet, daarom heb je voor deze goederen meer ruimte nodig in het magazijn.

Breekbare goederen hebben een andere opslaglocatie nodig dan niet-breekbare goederen.

Breekbare goederen nemen vaak meer ruimte in omdat je ze zodanig in en uit de stellingen moet kunnen halen dat de kans op stoten minimaal is.

Daarnaast kies je bij breekbare goederen meestal voor zo min mogelijk beweging/ transport.

Bij voorkeur worden deze goederen pas als laatste verzameld bij het orderpicken zodat ze bovenop komen te liggen.

27

Opslagconditie Sommige goederen hebben speciale opslagcondities (voorwaarden) nodig. Denk bijvoorbeeld aan diepvriesproducten, producten met een korte houdbaarheid of bijvoorbeeld gevaarlijke stoffen. De opslag van dit soort goederen heet: geconditioneerde opslag.

De ruimte waar deze goederen worden opgeslagen, moet voldoen aan de juiste condities, zoals aan de juiste temperatuur, de juiste luchtvochtigheid of de juiste (brandwerende) isolatie. Deze condities moeten regelmatig (of soms zelfs continu) worden gecontroleerd.

Bij veel van deze goederen geldt dat ook het transport en de overslag van de goederen aan bepaalde condities moet voldoen. Hier moet je bij de indeling van het magazijn rekening mee houden. Gekoelde producten geef je bij voorkeur een plek in het magazijn die zowel dicht bij de ontvangstruimte ligt als dicht bij de expeditieruimte. Het interne transport blijft dan tot een minimum beperkt, waardoor het eenvoudiger is om de producten onder de juiste condities te vervoeren.

Bij de opslag van gevaarlijke stoffen moet je je bij het bepalen van de lay-out houden aan de vereiste veiligheidsvoorschriften en wettelijke bepalingen. Sommige gevaarlijke stoffen mogen bijvoorbeeld nooit in nabijheid van andere gevaarlijke stoffen worden opgeslagen. Ook kunnen er eisen worden gesteld aan de isolatie van de opslagruimte, bijvoorbeeld ten aanzien van brandpreventie.

Opslag van gevaarlijke stoffen Te verrichten grijphandelingen Bij een indeling op basis van grijphandelingen kijk je naar artikelen die bij elkaar horen en daardoor vaak tegelijk worden verzameld bij het orderverzamelen. Je plaatst dan artikelen die tot dezelfde artikelgroep behoren bij elkaar. Denk bijvoorbeeld aan raamkozijnen en hangen sluitwerk, behang en behangplaksel, koffie en koffiefilters of shampoo en crèmespoeling.

Bij te verrichten grijphandelingen kun je ook kijken naar de orderverzamelfrequentie (ook wel grijpfrequentie). Goederen kunnen een hoge of een lage orderverzamelfrequentie hebben.

Als goederen een hoge orderverzamelfrequentie hebben, dan betekent dit dat de goederen vaak en veel worden verzameld per orderregel. Het is belangrijk dat deze goederen op een picklocatie of werkvoorraad staan, waar logistiek medewerkers gemakkelijk bij kunnen. Vaak is deze locatie aan het begin- of eindpunt van een gang, afhankelijk van hoe de routing loopt.

In elk geval moet de afstand die moet worden afgelegd zo kort mogelijk zijn. Hebben goederen een lage orderverzamelfrequentie, dan worden ze niet vaak en in kleinere hoeveelheden per orderregel gepickt.

Opslagmethode: vaste of vrije locatie In een magazijn kun je één of meerdere opslagmethodes toepassen, zoals: • Vast locatiesysteem • Vrij locatiesysteem • Semivrij locatiesysteem (of gemengd locatiesysteem) • Lifo-/fifolocatiesysteem

28

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Vast locatiesysteem In dit systeem heeft elk artikel een vaste plaats in het magazijn. Een voordeel van dit systeem is dat je de artikelen met de snelste omlooptijd op de meest gunstige, vaste plek kunt zetten.

Een ander voordeel is dat je artikelen met een vaste plek heel gemakkelijk kunt opslaan en terugvinden.

Een nadeel van dit systeem is dat je de ruimte niet optimaal benut, want je moet voor elk artikel opslagruimte reserveren omdat je rekening moet houden met de maximale voorraad (die er niet altijd is).

Vrij locatiesysteem Bij een vrij locatiesysteem is de ruimtebenutting het belangrijkste principe. Elke vrije plaats in het magazijn wordt benut om goederen op te slaan. Je zet dus elke pallet met willekeurige artikelen op een vrije plek in het magazijn.

Het grote voordeel van dit systeem is dat je elke vrije plaats in het magazijn benut.

29

Een ander voordeel is dat er sprake is van een flexibele indeling. Je kunt elke keer opnieuw bepalen waar je de verschillende goederen plaatst. Het is hierbij wel verstandig om met een goed locatienummersysteem te werken, waarbij elke locatie in het magazijn zijn eigen nummer heeft en waarbij geregistreerd wordt welke goederen onder welk nummer zijn opgeslagen. Dit maakt dat, ook in een groot magazijn, goederen snel teruggevonden kunnen worden.

Een nadeel van het vrije locatiesysteem is dat de goederen met de snelste omlooptijd niet altijd op de meest gunstige plek staan. Ook kunnen dezelfde goederen op verschillende plekken opgeslagen zijn, waardoor het langer duurt voordat je ze weer bij elkaar hebt.

Semivrij locatiesysteem (of gemengd locatiesysteem) Het semivrije locatiesysteem is een combinatie van het vaste en het vrije locatiesysteem.

Vaak ligt de werkvoorraad op een vaste locatie en de bulkvoorraad op een vrije locatie in het magazijn.

Door de werkvoorraad volgens het vaste locatiesysteem op te slaan is deze makkelijk te vinden voor de orderpickers. Met name de snellopers kunnen het beste op een vaste locatie liggen.

De normale en langzaamlopers kunnen in een vrij locatiesysteem worden opgeslagen.

De bulkvoorraad wordt vaak opgeslagen volgens het vrije locatiesysteem omdat je dan de ruimte optimaal benut. Aangezien de bulkvoorraad een reservevoorraad is, hoef je geen rekening te houden met de orderverzamelroute. Dit is de route die een orderverzamelaar aflegt bij het orderverzamelen.

Er wordt wel gestreefd naar een optimale situatie: de bulkvoorraad zo dicht mogelijk bij de werkvoorraad plaatsen. Dan kost verplaatsen de minste tijd. Het WMS (Warehouse Management System) richt dit automatisch in.

Vuistregels voor de keuze voor een vaste of vrije locatie zijn: • beperkte opslaghoeveelheid en hoge omzetsnelheid = vaste locaties • grote opslaghoeveelheid en lage omzetsnelheid = vrije locatie

30

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Lifo-/fifolocatiesysteem Een ander locatiesysteem is het lifo- of fifosysteem. Lifo (last-in-first-out) werkt volgens het principe dat goederen die het laatst zijn binnengekomen er het eerste weer uitgaan. Fifo (first-in-first-out) werkt volgens het principe dat goederen die het eerst zijn binnengekomen er het eerst weer uitgaan. De laatst binnengekomen goederen zet je dus achteraan.

Verschillende vaste locatiesystemen Er zijn verschillende vaste locatiesystemen: • Artikelcodesysteem • Groepscodesysteem • Sectiecodesysteem • Projectcodesysteem 31

Artikelcodesysteem Bij dit systeem worden de artikelen opgeslagen aan de hand van hun artikelcode. Dit kan een cijfer-, letter- of streepjescode zijn. De computer vertaalt de code naar informatie over de plaats waar het artikel opgeslagen moet worden.

Groepscodesysteem Bij dit systeem worden de artikelen die bij elkaar horen (in een groep) bij elkaar opgeslagen.

Bijvoorbeeld een stelling met alleen maar frisdranken, een stelling pasta (met daarin de macaroni, spaghetti, penne, enzovoort), en een stelling met conserven (met blikken soep en blikken bruine bonen).

32

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Sectiecodesysteem Bij het sectiecodesysteem bestaat het magazijn uit verschillende secties die bedoeld zijn voor bepaalde goederen met dezelfde fysieke eigenschappen.

Een groothandel heeft bijvoorbeeld een afdeling diepvries, een afdeling koeling en een afdeling lang houdbaar, met kruidenierswaren die geen koeling nodig hebben. Het voordeel hiervan is dat de logistiek medewerkers in hun sectie kunnen werken en niet het hele magazijn door hoeven.

Projectcodesysteem Bij dit systeem worden artikelen voor eenzelfde project bij elkaar opgeslagen. Dit gebeurt bijvoorbeeld als een klant een complete inrichting heeft besteld waarvan de verschillende onderdelen bij verschillende leveranciers zijn besteld. Je slaat ze dan bij elkaar op, want dat is gemakkelijker bij de uitlevering.

33

Opdracht 9 Opslag De goederen die verzameld worden staan meestal op de vloer of vlak daarboven, zodat de logistiek medewerkers daar gemakkelijk bij kunnen. a. Hoe noem je deze plek?

b. Hoe noem je de goederen die daar liggen? bulkvoorraad opslagvoorraad reservevoorraad werkvoorraad c. Waarmee vul je deze voorraad aan als hij op is?

d. Welke invloed heeft de omloopsnelheid op de lay-out van het magazijn?

Artikelen met een hoge omloopsnelheid leveren de meeste omzet en hebben daarom een plek met optimale opslagcondities in het magazijn nodig.

Artikelen met een hoge omloopsnelheid worden vaak aan- en afgevoerd en hebben dus een goed bereikbare plek in het magazijn nodig.

Artikelen met een lage omloopsnelheid worden amper verkocht en kunnen daarom het beste in een grijplocatie worden opgeslagen.

Lees de casus en beantwoord de vraag.

Koeling In een magazijn liggen gekoelde en niet-gekoelde artikelen opgeslagen. De route tussen de gekoelde goederen en de ontvangst- en expeditieruimte is korter dan de route tussen de niet-gekoelde artikelen en de ontvangst- en expeditieruimte.

e. Is dit een verstandige indeling voor het magazijn?

Leg je antwoord uit.

34

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Opdracht 10 Opslagmethodes Werk samen met een medestudent. a. Lees het citaat en bespreek de vragen over opslagmethodes.

Citaat ‘Ruimtebenutting is het belangrijkste principe. Elke vrije plaats in het magazijn wordt benut om goederen op te slaan. Je zet dus elke pallet met willekeurige artikelen op een vrije plek in het magazijn.’ b. Beantwoord de vragen.

• Welke vier opslagmethodes ken je?

• Welke opslagmethode wordt in het citaat beschreven?

• Wat is een voordeel van dit systeem?

• Wat is een nadeel van dit systeem? c. Verwerk jullie antwoorden in een presentatie.

Kies zelf een presentatievorm, bijvoorbeeld PowerPoint, Prezi, flapover.

Maak een foto of filmpje als je presentatie niet digitaal is. d. Upload jullie bestand. e. Presenteer in de groep of in kleine groepjes.

Opdracht 11 Locatiesysteem a. Welk locatiesysteem is geschikt voor de snellopers in de werkvoorraad? het vaste locatiesysteem het vrije locatiesysteem het semivrije locatiesysteem (of gemengd locatiesysteem) Lees de casus en beantwoord de vraag.

Kantoorinrichting Een klant heeft een complete kantoorinrichting besteld waarvan de verschillende onderdelen bij verschillende leveranciers zijn besteld. Deze artikelen worden bij elkaar opgeslagen.

b. Volgens welk vast locatiesysteem worden de goederen opgeslagen?

1.5 Orderverzamelen Waar je de goederen in het magazijn opslaat hangt samen met het orderverzamelsysteem dat je toepast. Door de juiste magazijnlay-out te combineren met het juiste orderverzamelsysteem kom je tot een vlotte doorstroom van de goederen.

35

Orderverzamelen kan op verschillende manieren. Je hebt hierbij keuze uit: • Eenzijdig of tweezijdig orderverzamelen • Eendimensionaal of tweedimensionaal orderverzamelen • Sequentieel of parallel orderverzamelen • Per order of per artikel verzamelen • Statisch of dynamisch orderverzamelen Eenzijdig orderverzamelen Bij eenzijdig orderverzamelen rijdt een orderpicker een gang in en pakt alleen goederen van de ene kant van de gang. Aan het eind van de gang draait hij om en pakt op de terugweg alleen van de andere kant.

Tweezijdig orderverzamelen Bij tweezijdig orderverzamelen rijdt een orderpicker een gang in en pakt het ene artikel van de linkerkant en het volgende artikel van de rechterkant. Dus soms links en soms rechts. Zo zigzagt hij de hele gang door. Daarna gaat hij verder naar de volgende gang.

Eendimensionaal orderverzamelen Eendimensionaal orderverzamelen vindt plaats in magazijnen waar de goederen niet hoger zijn opgeslagen dan waar je zonder heffende transportmiddelen bij kunt. De logistiek medewerker kan dan overal gemakkelijk bij vanaf de grond. De grondlocatie is dan de picklocatie. De logistiek medewerker gebruikt bij deze verzamelmethode wel horizontale transportmiddelen.

Tweedimensionaal orderverzamelen Tweedimensionaal orderverzamelen vindt plaats in magazijnen waar de goederen zo hoog zijn opgeslagen dat je heffende transportmiddelen nodig hebt om erbij te kunnen. De logistiek medewerker pakt de goederen vanaf de grondlocatie én vanaf de locatie daarboven. Hierbij gebruikt hij heffende transportmiddelen.

36

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Sequentieel orderverzamelen Als een logistiek medewerker één order compleet verzamelt, dan heet dat sequentieel verzamelen. De logistiek medewerker verzamelt dus order voor order.

Parallel orderverzamelen Als één order door meerdere personen per sectie wordt verzameld, dan heet dat parallel orderverzamelen. De order wordt dan doorgegeven. Het voordeel daarvan is dat één persoon niet het hele magazijn door hoeft.

Per order verzamelen Als één of meerdere logistiek medewerkers een complete order picken voordat ze aan een nieuwe order beginnen, dan noem je dat per order verzamelen.

Per artikel verzamelen Als er per artikel verzameld wordt, worden alle orders bij elkaar gelegd en worden er categorieën gemaakt. Elke logistiek medewerker pickt een aantal artikelen die van verschillende orders kunnen zijn. De logistiek medewerker hoeft dan niet het hele magazijn door. Aan het eind worden alle artikelen verzameld en weer per order ingedeeld.

Sequentieel

Parallel

Per • eenvoudige organisatie klant- • overzichtelijk proces order

• snel verzamelen door uitsplitsen van orders en gelijktijdigheid • korte reactietijd

Per • korte trajectduur artikel • hoge capaciteit • overzichtelijk proces

• veel opdrachten in korte tijd • korte reactietijd

37

Statisch orderverzamelen In de meeste bedrijven zijn orderverzamelroutes een statische manier van orderverzamelen.

Statisch betekent dat iets niet beweegt. Bij statisch orderverzamelen staan de goederen op een vaste plaats. Je noemt deze manier ook wel ‘man naar goederen’.

Dynamisch orderverzamelen Bij dynamisch orderverzamelen bewegen de goederen wel. Dynamisch betekent dat iets beweegt. De goederen worden bijvoorbeeld verzameld door een lopende band of rollenbanen die goederen naar de orderverzamelaar toe brengen. De orderverzamelaar staat op een centraal punt in het magazijn waar de goederen (in kratten of op pallets) langskomen. Hij pakt de benodigde aantallen ervan af en de kratten of pallets gaan weer terug naar de opslaglocatie.

Je noemt dynamisch orderverzamelen ook wel ‘goederen naar man’.

Opdracht 12 Orderverzamelen Individueel a. Neem een vlog op van maximaal één minuut.

Leg het verschil uit tussen statisch en dynamisch orderverzamelen.

Met een medestudent b. Wissel jullie vlogs uit. Bespreek jullie vlogs en geef elkaar feedback.

Noteer de feedback die je kreeg.

c. Upload (de link naar) je vlog.

1.6 Stellingen Vaak liggen goederen opgeslagen in een stelling, soms los, vaak ook op of in een ander opslagmiddel, zoals een pallet. Aangezien er veel verschillende soorten goederen zijn, heb je ook verschillende soorten stellingen.

De stellingen die in magazijn staan moeten passen bij het soort goederen dat je opslaat.

Daarnaast is ook de manier van orderverzamelen van belang bij je keuze voor een type stelling en dan met name of er sprake is van statisch of dynamisch orderverzamelen.

38

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Stellingen bij statisch orderverzamelen Stellingen waarmee je te maken krijgt bij statisch orderverzamelen zijn: • Legbordstelling • Palletstelling • Grootvakstelling • Inrijstelling • Doorrijstelling • Doorglijstelling • Doorrolstelling • Draagarmstelling • Insteekstelling • Hangstelling • Haspelstelling • Hoogbouwstelling • Verrijdbare stelling • Bordes, entresol, etagevloer, mezzanine Legbordstelling Een van de meest gebruikte stellingen is de legbordstelling. Een legbordstelling kun je vergelijken met een (grote) boekenkast, die aan twee kanten open is. In de praktijk worden er twee tegen elkaar gezet: dat bespaart ruimte.

Je gebruikt legbordstellingen voor de opslag van kleine en middelgrote producten (kleingoed). De producten staan los in de stellingen. Je kunt deze stellingen goed gebruiken in combinatie met magazijnbakken. Door deze bakken blijven de producten beter op hun plaats liggen en je kunt er makkelijk producten uit pakken.

Legbordstellingen noem je ook wel kleingoedstellingen of vakstellingen.

Legbordstelling Palletstelling Andere stellingen die je in vrijwel elk magazijn tegenkomt zijn palletstellingen.

Palletstellingen zijn staanders met liggers ertussen. Op die liggers plaats je de pallets met goederen. Palletstellingen zijn gemaakt van staal en kunnen van enkele meters tot enkele tientallen meters hoog zijn. Palletstellingen zijn geschikt voor de opslag van pallets, zoals de naam al zegt.

Voordelen van de palletstelling zijn: • Het vraagt een lage investering.

• Het is voor bijna alle transportmiddelen geschikt.

Een nadeel is: • dat de palletstelling een minder gunstige verhouding tussen opslag en gangpadbreedte heeft.

Palletstelling

39

Pull-outsysteem Een pull-outsysteem is een hulpmiddel waarbij door middel van een druk op een pedaal de pallet uit de stelling naar voren komt. Je hoeft dan geen handpallettruck te gebruiken. Dit geeft een snellere afwikkeling van het orderpicken en is beter voor je rug.

Bovendien geeft het ruimtewinst.

Pull-outsysteem Grootvakstelling Een grootvakstelling is een soort palletstelling met legborden voor goederen die te zwaar zijn voor legbordstellingen. Hier sla je het grootgoed op.

Grootvakstelling Inrijstelling Een inrijstelling is een stelling die dwars op de muur staat. Aan de staanders van de stelling zijn U-profielen bevestigd waarop de pallets staan. Je rijdt met een heftruck als het ware de stelling in en plaatst de goederen boven elkaar en strak tegen elkaar. Zo ontstaan er meerdere rijtjes goederen vanaf het gangpad richting de muur.

Inrijstellingen zijn geschikt voor de opslag van pallets waarbij geen fifo nodig is en waarbij je ook niet elke pallet afzonderlijk hoeft te kunnen bereiken.

Het voordeel van een inrijstelling is dat je minder gangen nodig hebt. Daardoor kun je veel van dezelfde soort artikelen op pallets opslaan in het magazijn. Het komt wel voor dat er acht tot tien pallets achter elkaar worden weggezet.

Inrijstelling

40

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Doorrijstelling Een doorrijstelling lijkt veel op een inrijstelling, alleen staat een doorrijstelling niet tegen de muur. Je kunt een doorrijstelling aan de ene kant inrijden en aan de andere kant weer uitrijden.

De doorrijstelling en de inrijstelling zijn vooral geschikt als je grote partijen goederen moet opslaan die je niet per afzonderlijke pallet hoeft te behandelen. Met een doorrijstelling kun je wel fifo realiseren.

Doorglijstelling Een doorglijstelling is in principe hetzelfde als een doorrijstelling, alleen staan bij een doorglijstelling de U-profielen over een hoek. De doorglijstelling heeft licht aflopende laadborden, hierdoor glijden de pallets van de achterkant van de stelling naar de voorkant (waar orders gepickt worden).

Doorrolstelling Een doorrolstelling is hetzelfde als een doorglijstelling.

Bij een doorrolstelling zijn de U-profielen vervangen door rolletjes, waardoor de pallets makkelijk naar de voorkant rollen.

Doorrolstelling Draagarmstelling Een draagarmstelling is bedoeld voor extra lange goederen (langgoed). Een draagarmstelling heeft twee of meer staanders waar zogeheten draagarmen aan zitten. Deze draagarmen zijn over de hele stellingbreedte gemonteerd en zijn in hoogte verstelbaar.

Draagarmstellingen zijn geschikt voor lange en zware goederen, zoals houten balken en metalen buizen. Lange goederen plaats je dwars op de draagarmen.

Draagarmstelling

Insteekstelling Een insteekstelling is hetzelfde als een draagarmstelling. Bij een insteekstelling kun je de goederen alleen via de dwarskant ofwel de kopse kant de stelling in schuiven.

Insteekstelling

41

Hangstelling Een hangstelling heeft een rail met haken waaraan je goederen kunt hangen. Hangstellingen zijn geschikt voor goederen zoals kleding, die je beter hangend op kunt slaan.

Hangstelling Haspelstelling De haspelstelling is een stelling voor kabels en touwen.

Haspelstelling Hoogbouwstelling De hoogbouwstelling is een palletstelling voor opslag tot grote hoogtes, tot ongeveer 35 meter. Deze stellingen komen voor in automatisch gestuurde magazijnen.

Hoogbouwstelling Verrijdbare stelling Om ruimte te besparen, gebruiken magazijnen ook wel verrijdbare stellingen. Je kunt verrijdbare stellingen opschuiven, zodat ze tegen elkaar aan komen te staan. Het zijn dus eigenlijk palletstellingen die over een rail lopen. Omdat je deze stellingen kunt verplaatsen, heb je maar één gangpad nodig.

Je hebt daardoor maar heel weinig open ruimte en kunt wel 50% tot 100% meer pallets opslaan.

In gebieden met een erg hoge grondprijs, kunnen verrijdbare stellingen helpen om de kosten van een magazijn te drukken.

42

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Verrijdbare stelling Bordes, entresol, etagevloer, mezzanine Je kunt ook ruimte besparen door boven de stellingen een extra vloer aan te brengen.

Zo’n extra vloer heet een bordes, entresol, etagevloer of mezzanine. Bordessen hebben een beperkte draagkracht en worden vooral gebruikt voor legbordstellingen.

Entresol

Veiligheidseisen voor magazijnstellingen Stellingen in het magazijn moeten altijd voldoen aan veiligheidseisen. Denk hierbij aan het volgende: • De magazijnstellingen moeten voldoende draagvermogen hebben.

• Elke stelling moet voorzien zijn van een bord waarop staat hoeveel gewicht je er maximaal in mag zetten. Dit is de stellingbelastingstabel.

Op iedere stelling moet deze informatie aanwezig zijn.

• Stellingen hebben (evenals intern transportmaterieel ) een keuringsplicht.

Tijdens de keuring wordt gekeken of de gegevens op de stellingbelastingsaanduidingen nog kloppen met de staat van de stelling.

• De stellingen moeten geschoord zijn – dus van stevige steunen voorzien – of goed verankerd zijn aan een wand, vloer of plafond.

• De staanders van een stelling moeten tot een hoogte van ten minste 400 mm beveiligd zijn met een aanrijdbeveiliging.

43

• Als er bordessen of entresols worden gebruikt – extra tussenvloeren tussen of boven de stellingen – moeten deze zo beveiligd zijn dat er niets af kan vallen. De palletafzetplaats van een bordes heeft dan bijvoorbeeld een schuivend hekwerk, een zelfscharnierende poort of ketting. Deze is alleen open als er goederen op het bordes worden gezet of eraf worden gehaald. Daartussenin zit die beveiliging dicht.

Stellingen bij dynamisch orderverzamelen Bij dynamisch orderverzamelen wordt er vaak gebruik gemaakt van omloopstellingen. Dit zijn stellingen die de goederen naar de medewerker toe brengen.

Er zijn drie soorten omloopstellingen: • Paternoster • Carrousel • Retrieversysteem (unitload en miniload) Paternoster Een paternoster is een rondgaand systeem waarbij bakken (of kooien of plateaus) van beneden naar boven en vervolgens van boven naar beneden draaien. De bakken zijn dan bevestigd aan kabels die via katrollen steeds blijven rondgaan.

Paternoster Carrousel De carrousel is een omloopstelling die een opslagplateau of bak horizontaal ronddraait.

Carrousel

44

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Retrieversysteem (unitload en miniload) Met een retrieversysteem worden goederen automatisch in- en uitgeslagen. Een lastdrager (bijvoorbeeld een lopende band) komt langs met artikelen die de orderpickers kunnen verzamelen en gaat weer terug met de artikelen die niet gepickt zijn. Vergelijk het met de kofferband op een luchthaven.

Unitload is palletopslag waarbij de goederen naar de man worden gebracht.

Miniload is bakkenopslag waarbij de goederen naar de man worden gebracht.

Unitloadsysteem

Miniloadsysteem

Intern transport De indeling van het magazijn heeft invloed op de manier waarop je je kunt bewegen in het magazijn en welke hulpmiddelen je daarvoor kunt inzetten. Als je bijvoorbeeld heel smalle paden in je magazijn hebt, kun je er niet in met brede transportmiddelen. Ook de manier waarop je de producten opslaat, heeft hier invloed op. Als je bijvoorbeeld heel hoog opstapelt, heb je een reachtruck nodig om ze op te slaan.

Opdracht 13 Stelling Welke stelling is geschikt voor dynamisch en verticaal verplaatsen van artikelen? (goederen-naar-man) carrousel doorglijstelling hoogbouwstelling paternoster

1.7 Veiligheid De lay-out van een magazijn moet veilig zijn. De goederen moeten er veilig geplaatst, opgeslagen en verzameld kunnen worden. Magazijnmedewerkers mogen hierbij geen onnodig risico lopen op ongevallen. Ze moeten hun werk veilig kunnen doen.

In een magazijn liggen veel goederen opgeslagen. Soms op grote hoogte. Een van de risico’s die daarbij hoort is valgevaar. Een artikel kan naar beneden vallen met alle gevolgen van dien.

Een ander risico binnen een magazijn is de framebelasting van de stellingen. Stellingen kunnen een maximum aan gewicht dragen.

45

En stellingen hebben een bepaalde stabiliteit. Wanneer iemand met een heftruck tegen een stelling aanrijdt, mag het natuurlijk niet zo zijn dat deze daardoor meteen omvalt of in elkaar zakt.

Een goede magazijnlay-out houdt rekening met de gevaren die horen bij opslag in stellingen.

Denk hierbij aan gangpaden die breed genoeg zijn om met een transportmiddel te kunnen manoeuvreren. Of bijvoorbeeld het hanteren van een I-route of U-route zodat vervoerswegen elkaar nooit kruisen.

Opslag van verpakte gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen mogen nooit zomaar in een magazijn worden opgeslagen. Dit moet gebeuren volgens de bestaande wet- en regelgeving. Welke eisen er precies aan de opslag van gevaarlijke stoffen worden gesteld staat beschreven in de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS). In een magazijn gaat het dan meestal specifiek om PGS15: opslag van verpakte gevaarlijke stoffen.

PGS15 is van toepassing op producten als spuitbussen en gaspatronen, giftige stoffen en bijtende stoffen.

Als de PGS15 van toepassing is gelden er eisen voor onder andere de: • bouwkundige maatregelen, ventilatie, verwarming • brandpreventie • maatregelen bij incidenten productopvang, kwaliteit van vloeren en stellingen • etikettering en verpakking • preventieve handelingen bij incidenten • stoffenscheiding • administratie en documentatie Deze eisen hebben dus gevolgen voor de magazijnlay-out.

Een van de eisen bij de opslag van gevaarlijke stoffen is stoffenscheiding. Dit betekent dat de stoffen in aparte ruimtes moeten worden opgeslagen. Deze ruimtes noem je brandcompartimenten. Ze moeten, afhankelijk van de stoffen die je erin opslaat, minstens 30 tot 60 minuten brandwerend zijn.

De werkvoorraad van verpakte gevaarlijke stoffen hoef je niet in brandcompartimenten te bewaren, maar er worden wel eisen gesteld aan de locatie van de werkvoorraad. Zo mag deze zich niet bevinden langs de vluchtroute of langs de rijroute van interne transportmiddelen.

46

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Calamiteiten Bij het bepalen van de magazijnlay-out houd je ook rekening met calamiteiten.

Denk bijvoorbeeld aan brand, diefstal of ongelukken.

Met het oog op brand moeten er voldoende branddeuren, vluchtwegen en blusmiddelen in het pand aanwezig zijn. Ook kan de brandweer eisen dat er voldoende opslagvrije ruimtes aanwezig zijn om brandoverslag te voorkomen.

Om diefstal te voorkomen kun je denken aan juiste verlichting, beveiligingsapparatuur (camera’s) en beveiligde toegangsdeuren.

Criminaliteitspreventie Elk bedrijf kan te maken krijgen met criminaliteit. Denk bijvoorbeeld aan diefstal of vernieling.

Wanneer je daardoor producten niet meer kunt verkopen, is er sprake van derving. Derving is het verlies van geld of goederen.

In het magazijn kun je preventieve maatregelen nemen om derving door criminaliteit te voorkomen. Deze maatregelen kun je onderverdelen in organisatorische, bouwkundige en elektronische maatregelen.

Organisatorische maatregelen Organisatorische maatregelen hebben te maken met procedures, instructies, verantwoordelijkheden en afspraken. Denk aan: • het vaststellen van een beveiligingsbeleid en -organisatie, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden • de inzet van beveiligingspersoneel • het opstellen van procedures voor alarmopvolging, sleutelbeheer, bezoekers, parkeren en toegangscontrole • het opstellen van overige huisregels, bijvoorbeeld over discipline en integriteit • het opstellen van het calamiteitenplan • het registreren van incidenten • het organiseren van opleiding en training • het houden van oefeningen (bhv en ontruiming) • het maken van afspraken met hulpdiensten (brandweer en politie) en hulpverleningsorganisaties Bouwkundige maatregelen Bij bouwkundige maatregelen kun je denken aan: • inbraakwerende ramen en deuren • inbraakwerend hang- en sluitwerk • rolluiken en veiligheidsglas Elektronische maatregelen Naast bouwkundige maatregelen kun je ook elektronische maatregelen treffen.

Dit zijn bijvoorbeeld maatregelen als: • alarminstallaties installeren • signalerende middelen, zoals detectiepoortjes • observatiemiddelen, zoals camera’s, spiegels, inbraakdetectie op de gevel en infraroodruimtedetectie

47

Het KVO-B is een keurmerk speciaal voor bedrijventerreinen. Het is een handleiding voor lokale ondernemersverenigingen, gemeenten, politie en brandweer voor het organiseren van samenwerking en het denken over veiligheid. Het geeft aan hoe deze partners hun lokale projecten kunnen invullen. Hiermee werken het bedrijfsleven en de overheid gezamenlijk aan het voorkomen van criminaliteit.

Met de Verbeterde Risicoklassenindeling (VRKI) kun je bepalen welke risico’s je bedrijf loopt op het gebied van inbraak. Magazijnen die kostbare goederen opslaan, bijvoorbeeld computers, tablets en smartphones, lopen meer risico op inbraak dan magazijnen die voedsel opslaan.

Opdracht 14 Gevaarlijke stoffen Voor de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen gelden wetten en regels. a. Waar staan deze in beschreven?

ABC-analyse HACCP PGS15 SHA b. Kies de juiste woorden.

De wet- en regelgeving voor opslag van verpakte gevaarlijke stoffen heeft gevolgen voor de magazijnlay-out / ongevallen. Zodra je verpakte gevaarlijke stoffen in het magazijn opslaat, moet de magazijnlay-out aan veel extra regels / routes voldoen. Zo moeten er bijvoorbeeld brandcompartimenten / verrijdbare stellingen zijn.

Opdracht 15 Ongevallen Werk samen met een medestudent. a. Maak een presentatie. Volg de richtlijnen hieronder.

• Bespreek en zoek voorbeelden.

• Zoek op internet twee voorbeelden van ongevallen in magazijnen (of warehouses).

• Bedenk per voorbeeld welke rol de magazijnlay-out bij dit ongeval kan hebben gehad.

• Verwerk jullie voorbeelden en antwoorden in een presentatie.

Kies zelf een presentatievorm, bijvoorbeeld PowerPoint, Prezi, flapover.

• Maak een foto of filmpje als je presentatie niet digitaal is. b. Upload jullie bestand c. Presenteer in de groep of in kleine groepjes.

48

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

1.8 Berekeningen Bij het bepalen van de magazijnlay-out bepaal je welke ruimte je waarvoor gebruikt. Het is dan wel handig als je weet hoeveel ruimte je nodig hebt. Dit bepaal je met behulp van berekeningen. Je kunt berekenen hoe groot het magazijn in zijn geheel moet zijn en hoeveel ruimte je nodig hebt per artikelgroep.

Je moet de ruimte in het magazijn optimaal benutten. Dit doe je door rekening te houden met: • het aantal goederen • het volume van de goederen • de opslagmiddelen die worden gebruikt (palletstelling of legbordstelling) • de pallets of bakken waarmee de goederen worden opgeslagen • of er alleen pickvoorraad is of ook een bulkvoorraad • hoe lang een artikel op voorraad ligt Je kunt ten behoeve van een optimale magazijnlay-out de volgende berekeningen uitvoeren: • Magazijnruimte en magazijncapaciteit • Ruimte per artikel • Vullingsgraad • Benuttingsgraad • Omloopsnelheid Magazijnruimte en magazijncapaciteit Hoe groot is jouw magazijn? Deze vraag kun je op verschillende manieren beantwoorden. Je kunt daarbij kijken naar: • brutomagazijnruimte • nettomagazijnruimte • brutomagazijncapaciteit • nettomagazijncapaciteit De brutomagazijnruimte is de totale ruimte van het magazijn, dus de opslagruimte plus de gangpaden, plus de afhaalruimte, plus de inpakruimte, enzovoort. De nettomagazijnruimte is de ruimte die je daadwerkelijk voor opslag kunt gebruiken.

De magazijnruimte zegt iets over de grootte van de ruimte, maar het vertelt je nog niets over de daadwerkelijke capaciteit. Met magazijncapaciteit wordt bedoeld hoeveel er in het magazijn kan worden opgeslagen in de stellingvakken.

De magazijncapaciteit van een magazijn kun je weergeven in de brutomagazijncapaciteit en in de nettomagazijncapaciteit. De brutomagazijncapaciteit is de totale ruimte in alle stellingvakken samen. De nettomagazijncapaciteit van een stellingvak is de ruimte die je daadwerkelijk voor opslag kunt gebruiken. Meestal is dit zo’n 60% tot 70% van de brutomagazijncapaciteit.

49

De brutocapaciteit van een stellingvak bereken je als volgt:

Formule Brutocapaciteit (inhoud) = lengte × breedte × hoogte van het vak

Je kunt deze formule ook verkort weergeven:

Formule I bruto = l × b × h

De nettocapaciteit is altijd minder dan de brutocapaciteit, want: • Je moet ruimte overlaten voor het inzetten en uithalen van de artikelen (afmetingen van de pallet).

• Sommige goederen kun je niet goed stapelen, bijvoorbeeld door hun vorm. Dit levert ruimteverlies op.

Magazijnstelling

De standaardhoogte van een europallet is 15 cm. Als de pallet is beladen moet je 10 cm boven, 10 cm links en 10 cm rechts van de pallet vrijhouden om hem in het vak te kunnen zetten. Om de netto-inhoud te berekenen, trek je dus 10 cm van de hoogte van het vak af en trek je 20 cm van de breedte van het vak af.

Ruimte per artikel Als je wilt weten hoeveel ruimte je per artikel nodig hebt, maak je de volgende berekening: • Je berekent het volume van het artikel, inclusief de verpakking.

• Dat vermenigvuldig je met de gemiddelde voorraad van dat artikel.

• Deze uitkomst is de ruimte die je nodig hebt voor de opslag van dit artikel.

• Je moet wel rekening houden met assortimentswisselingen (waardoor je extra ruimte nodig zou kunnen hebben) en schommelingen in de voorraadhoogte (seizoensinvloeden, acties, retouren, enzovoort).

50

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Volume van de goederen Het volume van de goederen is gelijk aan hun lengte × de breedte × de hoogte (inclusief verpakking):

Formule V goederen = lengte × breedte × hoogte

Als je de lengte en hoogte en breedte in centimeters meet, druk je het volume uit in kubieke centimeters of cm3. Meet je de lengte en hoogte en breedte in meters, dan druk je het volume uit in kubieke meters of m3.

Voor een klein assortiment is het niet zo ingewikkeld om op deze manier de opslagruimte per artikel te berekenen, maar bij een groot assortiment kost dat veel tijd. Daarom wordt vaak uitgegaan van vaste normen: • pallets voor palletstellingen, waarvoor bij de lay-out wordt uitgegaan van vaste pallethoogtes (bijvoorbeeld 1,20 of 1,80 meter) en afmetingen (vaak zijn dit Europallets van 80 × 120 cm) • kleine artikelen in bijvoorbeeld legbordstellingen • langzaamlopers in bijvoorbeeld halve stellinghoogtes Vullingsgraad Een andere manier om de opslagruimte die je nodig hebt te berekenen, is met behulp van de vullingsgraad. De vullingsgraad is de mate waarin een vak gevuld is. Een vak dat helemaal vol ligt, heeft een vullingsgraad van 100%. Bij de vullingsgraad gaat het om een vak in de stelling.

De vullingsgraad moet je niet verwarren met de nettocapaciteit. Bij de nettocapaciteit gaat het om de ruimte die je in een stellingvak beschikbaar hebt voor de goederen. De vullingsgraad gaat over de vulling van die nettocapaciteit. Je berekent de vullingsgraad door het volume van de goederen te delen door de nettocapaciteit van een vak:

Formule Vullingsgraad =

volume goederen x 100% nettocapaciteit vak

Rekenvoorbeeld Rekenvoorbeeld Een vak heeft een nettocapaciteit van 4 m3. In dat vak ligt 1 m3 goederen.

De vullingsgraad van dat vak is dan: Vullingsgraad = 1 x 100% = 25% 4

Om met behulp van de vullingsgraad de benodigde opslagruimte te berekenen moet je de gemiddelde vullingsgraad weten.

51

Rekenvoorbeeld Als een artikel in een vak van 1 m3 is opgeslagen en het vak is voor 60% gevuld, dan is de vullingsgraad 60%. Als een artikel in vijf vakken van 1 m3 is opgeslagen waarvan de vullingsgraden 65%, 55%, 75%, 85% en 40% zijn, dan is de gemiddelde vullingsgraad: 65% + 55% + 75% + 85% + 40% = 64% 5

Met de gemiddelde vullingsgraad kun je de opslagruimte die je voor een artikel nodig hebt berekenen. Daarvoor gebruik je de volgende formule:

Formule Benodigde opslagruimte = inhoud vak of stelling × aantal vakken of stellingen × gemiddelde vullingsgraad

Rekenvoorbeeld De logistiek supervisor van een magazijn wil het magazijn efficiënter gaan indelen en wil weten wat de benodigde opslagruimte voor de lampenkappen is.

De lampenkappen zijn nu opgeslagen in drie vakken van 0,8 m3. De vullingsgraad van de drie vakken bedraagt: 50%, 60% en 85%. Wat is de benodigde opslagruimte voor de lampenkappen?

Benodigde opslagruimte = 0,8 m3 × 3 × 65% = 1,56 m3

De berekening hierboven is de nettocapaciteit. In werkelijkheid gebruik je altijd wat meer want: • Je hebt ruimte nodig om de goederen in het vak te zetten en eruit te halen.

• Je hebt ruimte nodig voor schommelingen in de voorraad.

• De vorm van het artikel kan ervoor zorgen dat je de opslagruimte niet optimaal kunt benutten.

De bruto-opslagcapaciteit bereken je als volgt:

Formule Bruto-opslagcapaciteit = nettocapaciteit + (nettocapaciteit × % ruimteverlies)

Rekenvoorbeeld De logistiek supervisor weet dat de benodigde netto-opslagcapaciteit voor de lampenkappen 1.56 m3 is. Hij weet ook dat het ruimteverlies 22% bedraagt.

Hoeveel is de bruto-opslagcapaciteit voor de lampenkappen?

Bruto-opslagcapaciteit = 1,56 m3 + (1,56 m3 × 22% ruimteverlies) = 1,90 m3 De benodigde bruto-opslag voor de lampenkappen is dus 1,90 m3.

52

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Benuttingsgraad De benuttingsgraad is een percentage dat aangeeft hoeveel van de beschikbare capaciteit van bijvoorbeeld een transportmiddel wordt benut. Je berekent dit percentage door de benutte capaciteit te delen door de beschikbare capaciteit:

Formule Benuttingsgraad =

gebruikte capaciteit x 100% beschikbare capaciteit

Rekenvoorbeeld In een magazijn zijn tien heftrucks, maar er worden er maar zeven gebruikt. De benuttingsgraad is dan: 7 × 100 = 70% 10

Omloopsnelheid De omloopsnelheid geeft aan hoe vaak de gemiddelde voorraad wordt verkocht per periode (bijvoorbeeld per jaar). Een variant op omloopsnelheid is omzetsnelheid. Met de omzetsnelheid bereken je hoe vaak je de gemiddelde voorraad (in euro’s) per periode hebt omgezet.

Je kunt de omzetsnelheid berekenen met de volgende formule:

Formule Omzetsnelheid =

inkoopwaarde van de omzet (IWO) gemiddelde voorraad

Je kunt de omloopsnelheid berekenen met de volgende formule:

Formule Omloopsnelheid =

afzet in stuks gemiddelde voorraad in stuks

Rekenvoorbeeld Het voorraadverloop van bedrijf Jansen wordt opgemaakt in een balans. Voor het berekenen van het voorraadverloop heb je de volgende cijfers nodig: • beginvoorraad • inkopen exclusief btw • IWO (Inkoopwaarde van de Omzet) • eindvoorraad

53

Deze cijfers staan als volgt in de balans: Voorraadverloop Beginvoorraad

€ 200.000

IWO

€ 790.000

Inkopen excl. btw

€ 800.000

Eindvoorraad

€ 210.000

Totaal

€ 1.000.000

Totaal

€ 1.000.000

Het voorraadverloop wordt vastgesteld op € 790.000. De voorraad aan het begin van het jaar was € 200.000. Aan het einde van dat jaar was de voorraad € 210.000.

Je berekent eerst de gemiddelde voorraad: Gemiddelde voorraad =

beginvoorraad + eindvoorraad 2

Gemiddelde voorraad = 200.000 + 210.000 = € 205.000 2

Met deze gemiddelde voorraad kun je de omzetsnelheid berekenen: Omzetsnelheid = € 790.000 = 3,85 € 205.000

De omzetsnelheid van bedrijf Jansen is dus 3,85. Dit wil zeggen dat de gemiddelde voorraad 3,85 (afgerond 4) keer per jaar wordt omgezet.

Opdracht 16 Nettocapaciteit Lees de casussen en beantwoord de vragen.

Stellingvak • Van een stellingvak zijn de afmetingen: 1,50 m × 1,00 m × 0,5 m.

• De hoogte van een pallet is 12 cm.

• Om de pallet in het vak te plaatsen moet je 12 cm boven, 12 cm links en 12 cm rechts van de pallet vrijhouden.

a. Bereken de brutocapaciteit van het stellingvak.

54

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

b. Bereken de nettocapaciteit van het stellingvak.

c. Hoeveel procent van de brutocapaciteit is de nettocapaciteit?

Magazijn In een magazijn staan stellingvakken met het formaat 210 cm hoog, 175 cm breed en 100 cm diep. De logistiek supervisor wil een nettocapaciteit van 75%.

Voor de opslag van pallets worden pallets gebruikt van 100 cm × 80 cm en een hoogte van 15 cm.

d. Wat is de nettocapaciteit per vak in m3?

e. Hoeveel pallets passen er in een vak? een twee drie f. Hoeveel capaciteit in m3 past er op één pallet?

g. Hoeveel stellingvakken zijn er nodig om een partij goederen van 120 m3 op te slaan?

55

Opdracht 17 Vullingsgraad en omloopsnelheid Lees de casussen en beantwoord de vragen.

Vak In een vak van 0,75 m3 is een bepaald artikel opgeslagen.

Het vak is voor 75% gevuld.

a. Wat is de vullingsgraad?

Vakken Een artikel is opgeslagen in vier vakken van 0,75 m3 waarvan de vullingsgraden 65%, 60%, 75% en 80% zijn.

b. Wat is de gemiddelde vullingsgraad?

Magazijn De volgende gegevens van een magazijn zijn bekend.

• Het voorraadverloop wordt vastgesteld op € 900.000.

• De voorraad aan het begin van het jaar was € 325.000.

• Aan het einde van dat jaar was de voorraad € 345.000.

c. Bereken de omloopsnelheid.

56

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

1.9 Planningen Om de goederenstroom snel en goed te laten verlopen, is het maken van een planning noodzakelijk. Met een planning zijn de taken die uitgevoerd moeten worden van tevoren bekend. Hierdoor verklein je de kans dat er allerlei zaken mislopen.

Planning voor goederenontvangst In een ontvangstplanning staat: • wie komt leveren • welke goederen worden geleverd • waar wordt geleverd • wanneer er wordt geleverd • hoe er wordt geleverd • hoeveel er wordt geleverd Is de ontvangstplanning gemaakt, dan kun je ook inschatten hoeveel medewerkers je nodig hebt voor de ontvangst. Houd de ontvangstplanning dus bij de hand als je een werkplanning maakt.

Van tevoren zorg je ervoor dat er ruimte beschikbaar is voor de goederen die geleverd zullen worden. Je moet daarom goed weten wanneer en waar er binnenkort ruimte vrijkomt. Bij het plannen ben je afhankelijk van de betrouwbaarheid van je leveranciers, vooral van het tijdstip van levering. Als een levering te laat is, dan heb je misschien geen ruimte meer.

Voor een goede planning moet je dus informatie hebben en goede afspraken maken.

Communiceer de planning met alle betrokkenen en zorg dat iedereen bijtijds op de hoogte is als zich wijzigingen voordoen.

Planning voor opslag Ook voor de opslag moet er een planning zijn. Hierin staat wie de goederen waar moet opslaan.

De planning wordt gecommuniceerd aan de heftruckchauffeurs, zodat zij weten waar ze de goederen moeten opslaan. Een goede planning zorgt ervoor dat het opslaan van de goederen efficiënt verloopt. Bij grotere bedrijven worden de heftruckchauffeurs ook gestuurd door het WMS, die de plaats aanwijst.

Planning voor orderpicken De afdeling Verkoop ontvangt orders en spreekt de afleverdag en het aflevermoment af met de afnemers. Hierop wordt het orderproductieplan gebaseerd. Voor elke order plan je een dag om de artikelen te picken. Daarbij houd je goed in de gaten of de goederen beschikbaar zijn en hoe lang de transporttijd is. Er moet voldoende tijd zitten tussen het moment dat de order verzendklaar is en het aflevermoment.

In de planning staat wie welke orders moet verzamelen. Je moet de planning bijstellen als: • Er te veel orders voor één dag staan gepland. Dan wordt de werkdruk voor de logistiek medewerkers te hoog en dat komt de kwaliteit van het werk niet ten goede. Ook loop je het risico de planning niet te halen, wat jouw bedrijf een slechte naam geeft.

• Als er een spoedorder binnenkomt. Een spoedorder krijgt voorrang en wordt als eerste gepickt. De andere orders lopen dan vertraging op waardoor je de planning moet aanpassen.

57

Planning voor laden en lossen In het laad- en losplan staat: • Wanneer vrachten worden geladen of gelost (dag en tijdstip).

• Hoeveel en welke ruimte je daarvoor inplant.

• Hoeveel medewerkers je daarvoor nodig hebt.

• Welke hulpmiddelen daarvoor beschikbaar moeten zijn.

• Om wat voor soort goederen het gaat.

Voorbeeld losplan Planning voor transport Voor het transport is ook een planning nodig. Daarin houd je rekening met de volgorde van de orders en de route.

Verder zorg je bij het plannen en organiseren van het transport ervoor dat: • je met de klanten afspreekt wanneer zij hun orders ontvangen.

• je beslist in welke volgorde de orders naar de klanten gaan.

• je de juiste transportmiddelen kiest.

Voorbeeld transportplanning

58

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

1.10 Samenvatting Om de magazijnlay-out te kunnen bepalen heb je gegevens nodig over het soort en de hoeveelheid producten, de route, de service in het magazijn en de tijd dat producten in het magazijn aanwezig zijn. Deze gegevens samen vormen de sleutel voor je magazijnlay-out. Je noemt deze gegevens samen de PQRSTsleutel.

Methodes die je voor lay-outplanning kunt gebruiken zijn de SHA en de SLP. Bij beide methodes maak je gebruik van de PQRST-sleutel.

Met de ABC-analyse bepaal je welke artikelen, waar in het magazijn moeten worden opgeslagen.

Dit bepaal je op basis van de afzet en/of de omzet.

A-artikelen krijgen de beste plekken want deze artikelen verzamel je het vaakst.

De R van de PQRST-sleutel staat voor route. Welke route de goederen in het magazijn afleggen is afhankelijk van de routing. Met routing worden de vastgelegde routes in het magazijn bedoeld.

Het gangensysteem van het magazijn is hierbij een bepalende factor.

Je kunt de opslagruimte van het magazijn indelen op basis van: • werkvoorraad en bulkvoorraad • omloopsnelheid • fysieke eigenschapen • opslagcondities • te verrichten grijphandelingen • opslagmethode: vaste of vrije locatie.

Waar je de goederen in het magazijn opslaat hangt samen met het orderverzamelsysteem dat je toepast. Door de juiste magazijnlay-out te combineren met het juiste orderverzamelsysteem kom je tot een vlotte doorstroom van de goederen.

Bij het orderverzamelen heb je keuze uit: • eenzijdig of tweezijdig orderverzamelen • eendimensionaal of tweedimensionaal orderverzamelen • sequentieel of parallel orderverzamelen • per order of per artikel verzamelen • statisch of dynamisch orderverzamelen Aangezien er veel verschillende soorten goederen en opslagmiddelen zijn, heb je ook verschillende soorten stellingen.

De lay-out van een magazijn moet veilig zijn. De goederen moeten er veilig geplaatst, opgeslagen en verzameld worden. Magazijnmedewerkers moeten hun werk veilig kunnen doen.

Bij het bepalen van de magazijnlay-out moet je eerst weten hoeveel ruimte je nodig hebt. Dit bepaal je met behulp van berekeningen. Je kunt berekenen hoe groot het magazijn in zijn geheel moet zijn en hoeveel ruimte je nodig hebt per artikelgroep.

Om de goederenstroom snel en goed te laten verlopen, is het maken van een planning noodzakelijk. Met een planning zijn de taken die uitgevoerd moeten worden van tevoren bekend. Hierdoor verklein je de kans dat er allerlei zaken mislopen.

59

Opdracht 18 Plusvraag: Magazijnlay-out PQRST a. Maak een magazijnlay-out met de PQRST-sleutel. Volg de richtlijnen hieronder.

• Neem een retailbedrijf (of ander bedrijf met een magazijn) in gedachten.

• Ga er vanuit dat in het magazijn van dit bedrijf 10 soorten producten liggen opgeslagen. b. Maak een verslag in Word. c. Welk bedrijf neem je als uitgangspunt?

Bedenk tien artikelen die in het magazijn van dit bedrijf liggen. d. Pas de PQRST-sleutel toe op dit fictieve magazijn en vertaal deze naar een magazijnlay-out: • Product: bedenk en beschrijf de tien producten die in dit magazijn liggen.

• Kwantiteit: bedenk en beschrijf de kwantiteit per product.

• Route: bedenk, beschrijf en teken de route in het magazijn.

• Service: bedenk, beschrijf en teken de aanwezige service in het magazijn.

• Tijd: bedenk en beschrijf de tijd per product. e. Geef alle tien producten een plek in de magazijnlay-out.

Onderbouw waarom je welke producten waar plaatst. f. Upload je bestand.

Opdracht 19 Plusvraag: Magazijnlay-out ABC a. Vul de tabel in en maak een ABC-analyse.

• Ga uit van een fictief magazijn waar 10 soorten artikelen liggen opgeslagen.

• Ga er voor het gemak van uit dat alle artikelen ongeveer dezelfde afmetingen hebben en onder dezelfde condities worden opgeslagen in legbordstellingen.

• Rond af op een decimaal. artikel

afzet

percentage

1

35.000

2

34.500

3

31.300

4

12.000

5

9.000

6

7.000

7

6.800

8

6.700

9

750

10

650

cumulatief

soort artikel

totaal b. Maak een bestand met een magazijnlay-out op basis van de ABC-analyse. c. Upload je bestand.

60

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Opdracht 20 Interview Je bent aan het eind van het hoofdstuk ‘Magazijnlay-out.’

Werk samen met een medestudent offline. a. Bedenk drie inhoudelijke vragen over de theorie en drie specifieke vragen over hoe je deze kennis gebruikt. Noteer je vragen.

Bijvoorbeeld: Wat is een vrij locatiesysteem?

Waarom gebruik je een vrij locatiesysteem?

b. Stel je vragen aan een medestudent.

De medestudent beantwoordt de vragen. Neem geen genoegen met een kort antwoord, maar vraag door. Jij bent interviewer en wilt alles weten over de kennis van je medestudent.

Wissel van rol. c. Welk deel van de theorie vond je lastig en kun je beter nog eens doorlezen?

61

1.11 Begrippen ABC-analyse Analyse waarbij je de producten in je magazijn indeelt in A-producten, B-producten en C-producten. De A-producten worden het meest verzameld, de C-producten het minst.

Bulklocatie De plek waar de voorraad ligt waarmee je de pickvoorraad aanvult. Zie ook opslaglocatie.

Bulkvoorraad De voorraad waarmee je de pickvoorraad aanvult. Zie ook reservevoorraad.

Dynamisch orderverzamelen De goederen bewegen en komen naar de orderverzamelaar toe.

Eendimensionaal orderverzamelen Je verzamelt goederen op dezelfde hoogte.

Eenzijdig orderverzamelen Je pakt goederen maar aan één kant van de gang. Op de terugweg pak je de goederen aan de andere kant van de gang.

Grijplocatie De plek waar de goederen liggen in het magazijn. Zie ook picklocatie.

Grijpvoorraad De voorraad waaruit je de orders verzamelt. Zie ook pickvoorraad.

Grootgoed Goederen met grote afmetingen (groot volume).

Hoofdgangensysteem Systeem waarbij je stellingen gebruikt voor het opslaan en verzamelen van goederen.

Kleingoed Kleine goederen in het magazijn.

Langgoed Goederen die lang zijn.

Omloopsnelheid Geeft aan hoe vaak de gemiddelde voorraad per jaar wordt omgezet (uitgedrukt in stuks).

Je noemt dit ook wel de omzetsnelheid (uitgedrukt in geld).

Omzetsnelheid Geeft aan hoe vaak de gemiddelde voorraad per jaar wordt omgezet (uitgedrukt in geld).

Je noemt dit ook wel de omloopsnelheid (uitgedrukt in stuks).

62

Hoofdstuk 1 Magazijnlay-out

Ontvangstplanning Planning waarop staat wie welke goederen waar, wanneer, hoe en in welke hoeveelheid komt leveren.

Opslaglocatie De plek waar de voorraad ligt waarmee je de pickvoorraad aanvult. Zie ook bulklocatie.

Orderverzamelfrequentie Het aantal keer dat goederen per orderregel worden verzameld.

Orderverzamelroute De route die een orderverzamelaar aflegt bij het verzamelen van orders.

Picklocatie De plek waar de goederen liggen in het magazijn. Zie ook grijplocatie.

Pickvoorraad De voorraad waaruit je de orders verzamelt. Zie ook grijpvoorraad.

PQRST-sleutel Sleutel die je kunt gebruiken voor het verzamelen van gegevens voor de indeling van het magazijn. De letters PQRST staan voor Product, Kwantiteit (Quantity), Route, Service en Tijd.

Reservevoorraad De voorraad waarmee je de pickvoorraad aanvult. Zie ook bulkvoorraad.

Routing De routes die een medewerker aflegt wanneer hij goederen verzamelt of goederen opslaat.

Statisch orderverzamelen De goederen staan op een vaste plaats. De orderverzamelaar beweegt naar de goederen toe.

Systematische handling analyse (SHA) Methode waarbij je op zoek gaat naar de mogelijkheden die er zijn om de goederenstroom te verbeteren.

Systematische lay-outplanning (SLP) Methode waarmee je een nieuwe lay-out ontwikkelt.

Tweedimensionaal orderverzamelen Je verzamelt goederen horizontaal en verticaal.

Tweegangensysteem Eén gang wordt gebruikt voor het opslaan van goederen en de andere gang voor het verzamelen van goederen.

Tweezijdig orderverzamelen Je pakt goederen aan beide kanten van de gang.

63

Werkvoorraad De voorraad waaruit je de orders verzamelt. Zie ook pickvoorraad.

Zijgangensysteem Systeem waarbij er meerdere korte gangen zijn waardoor er meerdere routes mogelijk zijn.

64