Adroddiad Cynhadledd 2021 - Datgarboneiddio Ein Seilwaith by edevans-cecawales

Datgarboneiddio Ein Seilwaith

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Rhagair A ninnau’n wynebu cyfnod llawn pryderon am newid hinsawdd a’r angen i addasu ein ffyrdd o fyw mewn ymateb i hynny, mae swyddogaeth ein seilwaith, a’i effaith o ran carbon, yn dod yn fwyfwy tyngedfennol.

Nid yn unig beth rydym yn ei adeiladu

i ni gydweithio arno ac mae angen i

ond sut rydym yn ei adeiladu, sut rydym

ni ddod ynghyd i chwalu’r rhwystrau

yn cyfiawnhau yr hyn a adeiladwn a’i

sy’n ein hatal rhag mynd i’r afael â’r

“werth”. Gellir dadlau bod perfformiad yr

her enfawr hon. Fel y dywed arwyddair

asedau sydd gennym eisoes hyd yn oed

poblogaidd tîm pêl-droed Cymru, “Gorau

yn fwy tyngedfennol. Ond mae’r modelau

Chwarae Cyd Chwarae”. A llwyddodd

yr ydym wedi arfer eu dilyn yn dod yn llai

ein dau brif siaradwr, Sophie Howe,

ac yn llai perthnasol i’r gwaith o sicrhau

Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, ac

dyfodol cynaliadwy, carbon isel. Gellid

Andy Fellayn, Dirprwy Gyfarwyddwr yr Is-

dweud yr un peth am ein busnesau!

adran Cyflenwi Seilwaith yn Llywodraeth

Roedd ein cynhadledd yn gyfle i’r

Cymru, i osod yr olygfa yn berffaith i ni.

sectorau cyhoeddus a phreifat ddod

Gwyddom fod y sector seilwaith yn

ynghyd i ystyried pa gamau y gallwn

cynhyrchu llawer iawn o allyriadau

eu cymryd, hyd yn oed rai bach, i

carbon ond, am yr union reswm hwnnw,

ddatgarboneiddio ein seilwaith. A dewch

mae ganddo’r potensial i fod yn stori

i ni fod yn glir ynglŷn â hyn, mae angen i

lwyddiant wych yn yr ymdrech i leihau

ni wneud hyn gyda’n gilydd, mae angen

effeithiau gweithgareddau byd-eang

ar newid hinsawdd. Oes, mae yna

syniadau, meddyliau, pryderon a

heriau ond mae modd ei wneud, fel y

sylwadau siaradwyr a chynadleddwyr

darllenwch yn y ddogfen hon. Mae’n

yn yr “adroddiad ôl-Gynhadledd”

hen bryd gwneud newidiadau er gwell

hwn. Mae ein Cynllun Gweithredu

ac mae angen i bawb ohonom dorchi’n

yn amlinellu sut y gallwn fynd ati, yn

llewys, gyda’n gilydd fel darparwyr

ymarferol, i ddatgarboneiddio ein

seilwaith yn y sectorau cyhoeddus a

diwydiant. Byddwn yn defnyddio’r

phreifat, a newid ein ffordd o weithio.

adroddiad hwn i sicrhau newid trwy

Mae’r ewyllys wleidyddol dros newid

ein sector cyfan.

yn bodoli ond mae angen arweiniad ar draws sectorau cyhoeddus a phreifat Cymru, yn lleol ac yn genedlaethol, i ailfeddwl yn sylfaenol am ein ffordd o hyrwyddo, ariannu a chyflawni ein blaenoriaethau seilwaith. A ninnau wedi cael amser i feddwl ar ôl y gynhadledd, rydym wedi crynhoi

Gobeithio yr ymunwch â ni a chwarae’ch rhan ar y daith hon.

Ed Evans

Cyfarwyddwr, Cymdeithas Contractwyr Peirianneg Sifil (CECA) Cymru 3

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Datgarboneiddio Ein Seilwaith

“M

llw

“Mae angen i bawb ohonom fod yn agored i newid ac i fabwysiadu defnyddiau a thechnegau newydd er mwyn ymateb i heriau datgarboneiddio. Mae angen i ni arloesi gyda’n gilydd ac mae angen i ni i gyd rannu’r risgiau cysylltiedig” Mike McAndrew, Cadeirydd CECA Wales

Mae angen i ni symud ymlaen gyda’n

ilydd, yn eofn ac yn sydyn, er mwyn

wyddo i ddatgarboneiddio ein

eilwaith. Byddai Fforwm Adeiladu

ymru’n rhoi’r arweiniad a’r cyfeiriad y

mae arnom eu hangen”

Marcus Lloyd, Cadeirydd CSS

“Mae angen mabwysiadu modelau caffael seiliedig ar werth er mwyn i ddatgarboneiddio gael ei werthfawrogi mewn penderfyniadau caffael” Piers Burroughs, Cadeirydd ACE

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Cyflwyniad Bob blwyddyn, mae CECA Cymru, sy’n cynrychioli contractwyr peirianneg sifil Cymru, ac ACE ar ran y peirianwyr ymgynghorol, yn cyfarfod mewn cynhadledd ar y cyd â Chymdeithas Syrfewyr Sirol (CSS) Cymru, sy’n cynnwys uwch-reolwyr adrannau priffyrdd ac amgylchedd awdurdodau lleol. Rydym yn rhannu profiadau, yn

i heriau newid hinsawdd. Buom yn

cydgyfrannu gwybodaeth ac yn mynd

rhannu rhai o’r datblygiadau a’r arferion

ati, ar draws y sectorau cyhoeddus a

technegol sydd ar gael i lehau carbon

phreifat, i ddatblygu datrysiadau i’r

a rhai o’r sgiliau sy’n angenrheidiol er

problemau allweddol sy’n wynebu’r

mwyn darparu seilwaith carbon isel. Yn

sector seilwaith yng Nghymru ar

ogystal, buom yn ystyried sut rydym

hyn o bryd. Er gwaethaf llanastr

yn mesur effeithiau ein seilwaith o

pandemig Covid19, yr her fwyaf sy’n

ran carbon – gan gymharu hynny â’r

ein hwynebu ni i gyd, yn fyd-eang, yw

costau, a sut y dylem gyfiawnhau

effaith newid hinsawdd ac, yn ddi-

buddsoddi mewn prosiectau seilwaith

os, “Datgarboneiddio Ein Seilwaith”

a’u hariannu yn y dyfodol i sicrhau twf

oedd yr unig thema addas ar gyfer ein

glân a chynhwysol. Yn olaf, buom yn

cynhadledd yn 2021.

trafod sut y gall y sectorau cyhoeddus a phreifat gydweithio’n well i hybu mwy

Fel sydd wedi digwydd yn ein

o ddatgarboneiddio a holwyd a yw ein

cynadleddau o’r blaen, casglwyd

proses gaffael a’n modelau busnes yn

syniadau, sylwadau a phryderon y

“addas at y diben”.

cynadleddwyr wrth rannu’n grwpiau bach, gan ddefnyddio ‘Chat’ ac yn

Mae’r “adroddiad ôl-Gynhadledd” hwn

y trafodaethau gyda’r gwahanol

yn crynhoi hyn i gyd ac yn cyflwyno

siaradwyr. Ystyriwd y sbardunau i

ein Cynllun Gweithredu sy’n amlinellu

ddatgarboneiddio o ran deddfwriaeth,

sut y gall pawb ohonom gymryd camau

polisi a moeseg a rhai enghreifftiau

ymarferol i ddatgarboneiddio ein

o’r mesurau lliniaru ac addasu y mae

diwydiant.

arnom eu hangen er mwyn ymateb

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

“O’n seilwaith y daw 17% o a carbon y byd…. Mae angen i nid yn unig yn well, ond yn w

allyriadau i ni adeiladu, wahanol”

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Newid Hinsawdd a heriau datgarboneiddio seilwait

Helpodd ein prif siaradwyr, Sophie, Andy a Ben, i roi’r gynhadledd

Cyflwynwyd yr heriau gan Go Dyfodol, Sophie Howe, yn ei cynadleddwyr:

“O’n seilwaith o allyriadau c byd…. Mae an adeiladu, nid well, ond yn w

“Ac rydym mewn sefyllfa wyc

pethau’n wahanol ac yn well

mae angen i ni gydweithio i w

u th

d ddeuddydd yn ei chyd-destun.

omisiynydd Cenedlaethau’r hanerchiad i’r

h y daw 17% carbon y ngen i ni d yn unig yn wahanol”

ch yng Nghymru i wneud

l. Ond a ninnau’n wlad fach,

wneud hynny.”

Maniffesto y Dyfodol

“Mae’r pandemig wedi rhoi cyfle a hwb i ni fuddsoddi mewn sgiliau, swyddi gwyrdd, dulliau cynaliadwy o ddatblygu seilwaith a chefnogaeth i fusnesau Cymru i arloesi a sicrhau byd di-garbon. Mae “Maniffesto ar

gyfer y Dyfodol” Swyddfa Cenedlaethau’r Dyfodol yn galw am weithredu mewn llawer o’r meysydd hyn.”

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Newid Hinsawdd a heriau datgarboneiddio seilwaith

Hierarchaeth Teithio Cynaliadwy

Mae maint yr her wr Cerdded a Seiclo

seilwaith yn amlwg.

afael â hyn, fel Llwy

drafnidiaeth newy Trafnidiaeth Cyhoeddus

Lywodraeth Cymru,

Cerbydau allyriadau isel iawn

Cyflwynodd Andy F

Cerbydau modur preifat eraill

yr Is-adran Cyflenw

Cymru, a’n hail brif s

Llywodraeth Cymru

seilio ar hierarchaet

ymrwymiad clir i leih

rth ddatgarboneiddio ein

Er bod arweiniad fel hyn i’w groesawu, mae

. Mae strategaethau i fynd i’r

rhwystrau sylweddol ar ôl i’w goresgyn yn enwedig

ybr Newydd: strategaeth

“allan yn y maes” wrth wneud y gwaith ymarferol,

ydd ar gyfer Cymru, gan

os ydym am symud ymlaen.

, yn dechrau dod i’r amlwg.

Falleyn, Dirprwy Gyfarwyddwr

wi Seilwaith, Llywodraeth

siaradwr, weledigaeth

u ar gyfer y dyfodol wedi’i

th drafnidiaeth gynaliadwy ac

hau lefelau carbon.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Newid Hinsawdd a heriau datgarboneiddio seilwaith

Ond cawsom ein hatgoffa gan Ben Sears, Swyddog Cymorth Polisi Cynaliadwyedd, yr Amgylchedd a Thrafnidiaeth yng Nghymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (CLlLC), bod llawer o’r heriau hyn yn syrthio ar ysgwyddau sector cyhoeddus sy’n dal i ymgodymu â chanlyniadau mesurau “llymder” hirdymor ac effeithiau’r pandemig – a’r cyfan yn erbyn cefndir o ddisgwyliadau gwleidyddol a chyhoeddus sy’n mynd yn uwch o hyd. Cewch glywed rhagor gan Sophie, Andy, Ben a holl siaradwyr eraill y gynhadledd trwy ddilyn y ddolen hon.

• datgarboneiddio ein seilwaith

Yr hyn ddaeth yn g holl siaradwyr oedd awdurdodau cyhoe hunain yw heriau d seilwaith ac y bydd cyhoeddus a phreif gydweithredu’n llw

glir, o wrando ar yr d nad mater ar gyfer eddus ar eu pen eu datgarboneiddio ein d angen i’r sectorau fat a’r trydydd sector wyr ar y datrysiadau.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Felly, beth sy’n ein hatal Cydweithrediad nid gwrthdaro

“Mae yna ymrwym

heb strategaeth g Pan ddaw i gydweithio, mae gennym system gaffael gyhoeddus a ddylai fod yn hyrwyddo gwell cydweithredu ond sydd, yn aml, yn un o’r rhwystrau mwyaf i wneud hynny.

“Traddodiadol, trafodiadol a biwrocrataidd”

“ffocws ar gost fy Mae Swyddfa Cenedlaethau’r Dyfodol wedi cydnabod

sicrhau canlyniad

hyn yn ei hadroddiad ar gaffael cyhoeddus sy’n tynnu sylw at gynifer o’r hen rwystrau sy’n dal i’n hatal ni yng Nghymru rhag symud ymlaen i gael canlyniadau gwell:

“cyfleoedd i rann

dysgu’n gyfynge

l rhag gwneud y newid?

miad gwleidyddol ond

gaffael glir” “Mae gormod o ffocws o hyd ar broses ac nid canlyniadau”

yrdymor yn erbyn

dau ehangach”

nu gwybodaeth a

edig”

“dal i roi pwyslais ar drafodion ar draul cydweithredu a thrawsnewid”

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Golwg o’r maes

Yn erbyn y cefndir hwn o gyfyngiadau yn ein prosesau caffael cyhoeddus, gwahoddwyd y cynadleddwyr, uwch-ymarferwyr o’r sectorau cyhoeddus a phreifat, i rannu eu pryderon a’u sylwada am y pethau sy’n ein dal yn ôl. A dyma beth oedd ganddynt i’w ddweud wrthym.

Cyllid byrdymor

Y canfyddiad bod dirywi gwasanaethau cyhoedd

Nid yw natur fyrdymor cyllid cyhoeddus yn

Mae’r canfyddiad ei bod y

• dyheadau Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol i

• y n gwneud i bobl dderbyn

hyrwyddo:

sicrhau penderfyniadau hirdymor • cydweithredu hirdymor rhwng y sectorau cyhoeddus a phreifat • defnydd eang o fethodolegau costio oes gyfan a rheoli carbon

fuddsoddi mewn gwasana dyfodol di-fflach

• y n golygu bod llai o “uchelg cyhoeddus

• y n mygu brwdfrydedd i ddy llywodraeth

CO 2

iad mewn dus

Caffael “pris isaf”

yn “anorfod” y bydd lai o

aethau cyhoeddus:

“dirywiad o dan reolaeth” a

Mae diwylliant a blannwyd yn ddwfn o gaffael am y “pris isaf” yn y sector cyhoeddus yn llesteirio:

• y diwydiant rhag symud tuag at seilwaith carbon isel/ di-garbon • agwedd fwy arloesol gan gleientiaid a chyflenwyr yn y

gais” yn y sector

diwydiant adeiladu

ylanwadu ar “syniadau” y

CO 2

• cydweithredu ar draws y sectorau cyhoeddus a phreifat

2 • derbyn meini prawf eraill, heblaw pris, wrth ddatblygu prosiectau seilwaith e.e. llesiant

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

“Mae’n bryd i gaffael am y pris isaf yn unig ddod i ben”

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Golwg o’r maes

Diffyg arloesi

Diffyg awydd a/neu gymelliadau i dderbyn a

chofleidio arloesi a thechnolegau a defnyddiau newydd ac:

• nad yw ymarferwyr a fu wrth y gwaith ers amser 2 hir bob amser yn deall nac yn derbyn manylebau gwahanol i’r arfer • nad yw gwaith bob amser yn cael ei gynllunio gan feddwl am economi gylchol

Diffyg gwybodaeth

• bod pobl yn gyndyn o dderbyn yr angen i fod yn fwy agored i roi cynnig ar ddefnyddiau newydd a threialon • bod pobl yn gyndyn o ystyried lefelau perfformiad amgen sy’n helpu i leihau carbon • bod pobl yn gyndyn o dderbyn cyfleoedd ar gyfer cydweithio cyhoeddus/preifat ar dechnoleg carbon isel ar draws y sector

Gwybodaeth, ymwybyddia

uchelgais yn brin wrth gyf mewn seilwaith a:

• d iffyg dealltwriaeth o gyfle sector adeiladu

• a naml y rhoddir ystyriaeth

fel llesiant, yn ystod y bros • p enderfynwyr heb lawer o

dealltwriaeth o fanteision e rhai economaidd

• c yfathrebu gwael â rhandd

mae buddsoddi mewn seilw

Trafodion (Transactions) ar draul cydweithredu

aeth, dealltwriaeth ac

fiawnhau buddsoddi

Mae diffyg cydweithredu ac arferion caffael gwael yn cyfyngu ar arloesi ac:

CO eoedd carbon isel2yn y

• mae unrhyw ymwneud â’r cyflenwyr yn aml yn dod

h i garbon, a ffactorau eraill

• mae pobl yn gyndyn o herio’r trefniadau caffael

ses gyfiawnhau wybodaeth na

ehangach nad ydynt yn

yn rhy hwyr yn y broses i ychwanegu gwerth/lleihau carbon “arferol/traddodiadol” • ychydig/dim cynllunio ymlaen llaw er mwyn sicrhau holl fanteision buddsoddi mewn seilwaith

deiliaid ynghylch y ffordd

waith yn effeithio ar garbon

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Golwg o’r maes

Arferion caffael sy’n cyfyngu

CO 2

Anaml y caiff lleihau carbon ei adlewyrchu mewn arferion caffael ac:

• ychydig o ymchwil a wnaed i “garbon a chost” (Gweler astudiaeth achos 4) • does dim safon/methodoleg a dderbynnir yn gyffredinol ar gyfer mesur carbon • anaml y mae mesurau lleihau carbon yn rhai “contractiol”, yn wahanol i bris a gwerth cymdeithasol • ychydig/dim cyfleoedd ar gyfer dulliau caffael cydweithredol i drafod atal/lleihau carbon • ychydig/dim ffordd o wobrwyo cyflenwyr (a chleientiaid) sy’n gwneud yn dda

Diwylliant negyddol o ran effeithiau carbon

CO 2

Cleientiaid a chynllunwyr seilwaith yn gyndyn o

dderbyn/gwrthod derbyn manylebau perfformiad amgen sy’n helpu i leihau carbon:

• Ychydig o ddealltwriaeth a gwerthfawrogiad o dechnolegau newydd a defnyddiau â manylebau newydd • Ychydig/dim cymelliadau i gleientiad seilwaith i arloesi mwy er mwyn lleihau carbon

• G all costau cychwynnol de fod yn uwch

• M ae canfyddiad nad oes g

ddiddordeb ym mherfformi

• Mae canfyddiad bod defnyddiau amgen/gwahanol yn

• C yndynrwydd i dderbyn cy

golygu mwy o risgiau a rhwymedigaethau hirdymor

• R eluctance to accept alter

efnyddiau “carbon isel”

gan y sector cyhoeddus

iad cyflenwyr ym maes carbon

ynlluniau amgen gan gyflenwyr

rnative proposals from suppliers

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

“Mae angen i ffynonellau cyllid fod yn rhai hirdymor – nid yw setliadau blynyddol yn gwneud y tro bellach” 27

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Golwg o’r maes

Nid yw’r rhan fwyaf o’r rhwystrau a’r cyfyngiadau y tynnir sylw atynt yn yr adroddiad hwn yn rhai newydd. Mae llawer ohonynt wedi ymddangos mewn adroddiadau blaenorol.

“Mae angen cy i leihau carbon y lleihad trwy g prosiect – o’r d

Mae rhai o’r rhwystrau’n ymwneud â’r ffordd y mae’r sector cyhoeddus yn ariannu ac yn caffael gwasanaethau a gweithiau seilwaith. Mae’r heriau hyn yn bod ers tro a bydd angen cryn ewyllys gwleidyddol i

Mae’r astudiaethau achos a

fynd i’r afael â nhw.

gyflwyniadau a roddwyd yn

beth y gellir ei wneud i sicrha

“Mae angen i ffynonellau cyllid fod yn rhai hirdymor – nid yw setliadau blynyddol yn gwneud y tro bellach” Fodd bynnag, mae rhai o’r rhwystrau’n ymwneud â diwylliant ac ymddygiad ar draws y sectorau cyhoeddus a phreifat yn enwedig o ran y ffordd yr ydym yn delio â risgiau a rhwymedigaethau. Mae’r duedd i ffafrio dulliau traddodiadol, profedig o ddarparu seilwaith a’r amharodrwydd i addasu yn mynd yn groes i’r newid sy’n angenrheidiol er mwyn goresgyn heriau newid hinsawdd a lleihau effeithiau seilwaith ar garbon.

sector preifat y daw’r rhain o

mae’r atebion i’r heriau a nod

yn perthyn i’r sectorau cyho

mae angen i ni ganfod ffyrdd

er mwyn agor y drysau i arlo

manteision ac, yn fwy na dim genedlaethau’r dyfodol.

“Mae’n bry am y pris i unig ddod

ynnwys camau n a mesur gydol pob dechrau”

ganlyn, a seilir ar y gynhadledd, yn dangos

au gwelliannau. O’r

ond, mewn gwirionedd,

dir yn yr adroddiad hwn

oeddus a phreifat – ac

d gwell o gydweithio

oesi, i rannu’r risgiau a’r

m, i adael etifeddiaeth dda i

yd i gaffael isaf yn d i ben”

Astudiaethau Achos

Ailystyried yr achos dros ddatgarboneiddio seilwaith

Rheoli Cost Carbon a “Phwynt Tyngedfennol Carbon / Cost”

Taith contractwr tuag at fod yn ddigarbon

4 5

The PowerPort – Cynlluniwyd yng Nghymru, gwnaed yng Nghymru, ar gyfer y dyfodol

Masnacheiddio’r economi gylchol

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

“M i y p

Mae angen cynnwys camau leihau carbon a mesur y lleihad trwy gydol pob prosiect – o’r dechrau”

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Cynllun gweithredu ar gyfer y dyfodol Rydym wedi cymryd y prif bwyntiau a fynegwyd gan ein cynadleddwyr, o’r sectorau cyhoeddus a phreifat, a’u hystyried ochr yn ochr â’r heriau, yr astudiaethau achos a’r atebion posibl ar gyfer datgarboneiddio ein seilwaith a’u defnyddio i ddatblygu Cynllun Gweithredu ar gyfer y dyfodol wedi’i seilio ar bedair thema allweddol:

Cyfiawnhau cyfiawnhau buddsoddi mewn seilwaith digarbon

Caffael caffael er mwyn sicrhau dyfodol digarbon

Defnyddiau a thechnoleg rhoi defnyddiau a thechnoleg ar waith er mwyn sicrhau byd digarbon

Datblygu Busnesau cefnogi ein busnesau wrth symud at ddyfodol digarbon

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Cyfiawnhau cyfiawnhau buddsoddi mewn seilwaith digarbon Sicrhau bod perfformiad carbon wedi’i ymgorffori mewn modelau cyfiawnhau buddsoddi Gweler astudiaethau achos

1 a 2

Defnyddio egwyddorion Costio Oes Gyfan (WLC) mewn methodoleg arfarnu/cyfiawnhau prosiectau er mwyn adlewyrchu perfformiad carbon ochr yn ochr â chost adeiladu a gwerth economaidd a chymdeithasol;

Cymell cleientiaid adeiladu trwy amodau grantiau i leihau

Cyflwyno modelau caffael ar sail gwerth gan sicrhau bod gwaith

allyriadau carbon trwy eu prosiectau;

cynllunio datgarboneiddio yn cael ei werthfawrogi fel un o’r meini prawf allweddol o ran “gwerth” mewn penderfyniadau caffael;

D E

Datblygu a chymeradwyo “cyfrifiannell garbon” er mwyn mesur perfformiad, gyda chysondeb, ar draws prosiectau a chyflenwyr; Cyflwyno amlenni cyllido aml-flwyddyn, a allai gynnwys cyllideb sylfaen â “top ups” dangosol, er mwyn cefnogi proses hirdymor o leihau carbon.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Caffael caffael er mwyn sicrhau dyfodol digarbon Sicrhau bod prosesau caffael yn adlewyrchu perfformiad carbon Gweler astudiaethau achos 2 a 3

Gwneud y llif gwaith yn fwy gweladwy ac yn sicrach er mwyn

Cyflwyno mwy o gydweithio, o bosibl trwy gynnwys contractwyr/

annog cyflenwyr i fuddsoddi mewn lleihau carbon a chysylltu â phroffiliau cyllido aml-flwyddyn;

cyflenwyr yn fuan, er mwyn ymateb yn gynnar yng nghylch oes prosiectau a rhaglenni i gyfleoedd i leihau carbon a lleihau costau;

Cyflwyno modelau caffael ar sail gwerth gan sicrhau bod gwaith cynllunio datgarboneiddio yn cael ei werthfawrogi fel un o’r meini prawf allweddol o ran “gwerth” mewn penderfyniadau caffael;

Gwneud rhagor o ymchwil i “garbon a chost” (Gweler astudiaeth achos 2) a dilyn methodoleg sy’n safonol/derbyniol i’r diwydiant ar gyfer mesur carbon yn ystod y camau caffael;

Ystyried “Rhestrau Meintiau” carbon ochr yn ochr â pharamedrau

Gwobrwyo/cymell arloeswyr/perfformwyr gwell i leihau effeithiau

cost a chynlluniau lleihau carbon a gwneud lleihau carbon yn rhan o gontractau ynghyd â phris a gwerth cymdeithasol;

carbon prosiectau ar bob cam o’r gwaith, o bosibl trwy ddefnyddio amodau grantiau ar brosiectau a ariennir gan y llywodraeth.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Defnyddiau a thechnoleg rhoi defnyddiau a thechnoleg ar waith er mwyn sicrhau byd digarbon Sicrhau bod y dewis o ddefnyddiau a thechnolegau yn adlewyrchu perfformiad carbon Gweler astudiaethau achos

4 a 5

Hwyluso treialu defnyddiau, technolegau newydd a

Annog a gwobrwyo cynlluniau amgen gan y sector preifat i

Galluogi datblygiad economi gylchol ym maes adeiladu trwy

manylebau newydd;

leihau effeithiau carbon;

ddefnyddio amodau grantiau a meini prawf caffael i gymell defnyddio manylebau carbon isel a defnyddiau wedi’u hailgylchu neu rai ailddefnyddiadwy;

Edrych i mewn i wneud mwy o ddefnydd o Gynhyrchu Oddi

Datblygu a hyrwyddo rhaglenni hyfforddi ac

ar y Safle (OSM) a Dulliau Adeiladu Modern (MMC) yn y sector seilwaith;

ymwybyddiaeth trwy’r diwydiant cyfan ar gyfer technolegau adeiladu a manylebau defnyddiau carbon is (gweler y camau “datblygu busnesau”).

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Datblygu Busnesau cefnogi ein busnesau wrth symud at ddyfodol digarbon Sicrhau bod perfformiad carbon yn cael ei adlewyrchu mewn camau i ddatblygu busnesau Gweler astudiaeth achos 3

Sefydlu canolfan ragoriaeth ar gyfer cynyddu gallu a chapasiti ym maes seilwaith carbon isel, yn gysylltiedig o bosib â gwelliannau ym meysydd caffael a chyflenwi prosiectau;

Datblygu rhaglen hyfforddi a arweinir gan y diwydiant a’i chefnogi gan y llywodraeth, yn gysylltiedig â’r ganolfan ragoriaeth o bosib, i ddatblygu ymwybyddiaeth a gallu ar draws y sector;

Sicrhau cefnogaeth y llywodraeth a’r diwydiant i fusnesau bach a chanolig i ddatblygu a gweithredu cynlluniau lleihau carbon ar gyfer eu busnesau;

Defnyddio amodau grantiau a’r broses gaffael i gymell a gwobrwyo busnesau sy’n perfformio’n dda.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Symud ymlaen Os ydym am symud ymlaen â’r cynllun gweithredu hwn bydd angen llawer mwy o gydweithredu ar draws y sectorau cyhoeddus a phreifat. Mae gan bawb ran i’w chwarae wrth symud ymlaen â’r camau hyn a bydd angen arweiniad ar draws pob sefydliad. Mae Fforwm Adeiladu Cymru, a sefydlwyd yn 2019 i ymateb i bandemig Covid19 a chynyddu cydweithredu rhwng y sectorau cyhoeddus a phreifat ar draws y sector adeiladu, yn cynnig llwyfan i symud ymlaen â’r camau hyn.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Astudiaethau Achos

Ailystyried yr achos dros ddatgarboneiddio seilwaith

Pam y mae angen ailystyried? Er mwyn mynd ati mewn ffordd systematig i ddatgarboneiddio ein seilwaith, rhaid i ni edrych ar fanteision datgarboneiddio mewn ffordd fwy cyfannol yn hytrach na chyfiawnhau’r buddsoddiad o safbwynt economaidd yn unig. Trwy ystyried cyd-fanteision cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol ehangach seilwaith carbon isel gallwn adeiladu achos cryfach dros ddatgarboneiddio. Dyma lle mae WELLIE yn dod i mewn iddi.

Beth yw WELLIE? Rhannodd Alexandra Egge o Mott MacDonald ei phecyn cymorth WELLIE (Wellbeing Impact Evaluation) a seilir ar weithlyfr byw i’ch arwain i feddwl am fanteision ehangach buddsoddi trwy gydol gwaith datblygu prosiectau seilwaith. Mae’r teclyn hwn yn gwneud i dimau prosiectau a chleientiaid seilwaith feddwl am effeithiau cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol prosiectau o’r cychwyn cyntaf ac mae’n cynnig cofnod trylwyr ac archwiliadwy o’r ffordd yr integreiddir Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol i brosiectau seilwaith.

A manteision ehangac

Yn ogystal â chyfiawnhau bu

ystyr fwy cyfannol, mae’r pe

cynnig fframwaith ar gyfer y

chymunedau er mwyn ennill

yn ystod y broses ddatblygu

sicrhau na fydd prosiectau s

i fynd i drafferthion a methu

“Trwy wneud y gorau o gyd-fanteision datblygiadau carbon isel, rydych yn creu achos cryfach dros fuddsoddi ac yn sicrhau canlyniadau cadarnach i gymunedau”

ch WELLIE?

uddsoddiadau mewn

ecyn cymorth hefyd yn

ymgysylltu’n well â phobl a

l “calonnau a meddyliau”

u – sy’n hanfodol er mwyn

seilwaith yn y dyfodol yn dal

Alexandra Egge Uwch-gynllunydd Trefol gyda Mott MacDonald Ltd

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Astudiaethau Achos

Rheoli Cost Carbon a “Phwynt Tyngedfennol Carbon/Cost”

Carbon a Chost Mae’r berthynas rhwng carbon a chost yn un gref ond mae’r potensial i leihau carbon yn mynd yn llai wrth i linell amser prosiect symud ymlaen. Mae hyn yn golygu bod yr “enillion mawr” o ran lleihau carbon yn dod yng nghyfnod cynnar prosiect ac felly po gyntaf y gall tîm

“Ni fyddwn yn sero-net heb f y tu hwnt i bw tyngedfennol

cyfan y prosiect, gan gynnwys cyflenwyr, ddod ynghyd gorau yn y byd fydd y canlyniadau tebygol. Mae gan hyn oblygiadau amlwg i brosesau caffael, a ffefrir cydweithredu ar ôl i bawb ddod at ei gilydd yn fuan.

Y “Pwynt Tyngedfennol” Mae Lewis Barlow yn Law yn llaw â hyn mae’r cysyniad o “bwynt

Technegol (Carbon a C

tyngedfennol” carbon/cost, h.y. y pwynt lle mae’n

gyda Sweco UK Ltd a

dechrau costio mwy i leihau carbon ymhellach. Gall

mae’n cydweithio â Lly

ymyriadau buan leihau cost a charbon ond er mwyn

i reoli effaith ei rhaglen

cyrraedd carbon sero-net go iawn, mae’n anochel y

Regional Growth Deals

bydd cynnydd yng nghost prosiect, yn enwedig yn

o ran allyriadau carbon

ystod y cyfnod adeiladu.

n cyrraedd fynd wynt l carbon/cost”

Gyfarwyddwr

Chynaliadwyedd)

ac, ar hyn o bryd,

ywodraeth yr Alban

n City Region &

s, gwerth £5 biliwn,

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Astudiaethau Achos

Taith contractwr tuag at fod yn ddigarbon

Cychwyn y daith

Sut beth fydd bod yn

Esboniodd Lara Young o Costain bwysigrwydd dod â’r

Eu nod yw y bydd eu holl we

cysyniad o garbon “yn fyw” i bawb a’r angen i ddeall

net oes gyfan erbyn 2035 fa

ôl troed sefydliad dros ei oes gyfan, yn cynnwys

cynnig opsiynau carbon isel

allyriadau corfforedig, gan fesur ei allyriadau yn

ar gyfer eu holl anghenion s

effeithiol, lleoli ardaloedd problemus yn fanwl, a lleihau’r

Fel rhan o’r datblygiadau hyn

allyriadau.

allyriadau sero-net erbyn 20 Effeithlonrwydd Adnoddau,

Sicrhau bod busnes yn cyrraedd sefyllfa ddigarbon

dileu dros 1.9MtCO2 mewn a

gweithredol ac wedi arbed d

gweithredu a chostau cyfala

Mae cynlluniau gweithredu newid hinsawdd yn hanfodol i unrhyw fusnes sydd o ddifrif ynghylch lleihau ei effaith – ond mae angen i’r rhain fod yn berthnasol i fannau problemus mwyaf y cwmnïau hyd yn oed os nad ydynt yn dod o fewn eu hôl troed uniongyrchol nhw ond o fewn ôl troed eu Cleientiaid neu eu Partneriaid yn y Gadwyn Gyflenwi. Fel un o sefydliadau peirianneg sifil mwyaf y Deyrnas Unedig, esboniodd Lara sut mae Costain yn defnyddio data i gyfrannu at eu cynlluniau a’u targedau. Wrth fynd i’r afael ag ôl troed oes gyfan y sefydliad, mae Costain wedi penderfynu ar y rhan fwyaf o dargedau’r Grŵp. Bydd hyn yn helpu eu cleientiaid a’u cyflenwyr, llawer ohonynt yn fusnesau bach a chanolig, i gyflawni’r amcanion hyn gyda’i gilydd.

Lara Young yw Cyfar

Hinsawdd y Grŵp gyd

mae wrthi’n gweithio y

Gweithredu Newid Hin

ddigarbon?

eithgareddau yn rhai sero-

an bellaf ac y byddant yn i’w cleientiaid adeiladu

seilwaith erbyn 2023.

n bydd gan eu fflyd geir

030 a, thrwy eu Matrics maent eisoes wedi

allyriadau corfforedig a

dros £51M mewn costau

af ar hyd y gadwyn werth.

rwyddwr Newid

da Costain Ltd ac

yn rhoi eu Cynllun

nsawdd ar waith.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Astudiaethau Achos

The PowerPort – Cynlluniwyd yng N gwnaed yng Nghymru, ar gyfer y d

Beth yw’r PowerPort? Man gwefru cerbydau trydan (EV) yw’r PowerPort. Mae iddo gynllun modiwlaidd, hyblyg, heb fod angen llawer o waith cynnal a chadw. Mae ei ôl troed yn fach iawn ac fe’i cysylltir â ffynonellau ynni clyfar, integredig, adnewyddadwy. Mae’r cynnig gwasanaeth gwefru cyfan sy’n ateb anghenion modurwyr ac yn dod ag incwm da i sefydliadau. Datblygwyd ef trwy gydweithrediad rhwng gweithgynhyrchwyr, academia a’r llywodraeth.

Beth yw’r achos busnes? Mae Cerbydau Masnachol Ysgafn (LCVs) yn y Deyrnas

werthu ynni sydd heb ei dde

Unedig yn teithio 12,811 milltir y flwyddyn ar gyfartaledd

trydan atodol i berchennog y

ac yn allyrru tua 6.6 tunnell o garbon deuocsid i’r

newid mawr i fynd â sefydlia

amgylchedd. Gan fod dros bedair miliwn o LCVs ar

hynny’n gynt o lawer.

ffyrdd y Deyrnas Unedig, gellid atal mwy na 26.4m tunnell o CO2 rhag mynd i’r atmosffer, trwy gyflwyno

A’r canlyniadau?

cerbydau trydan (Ffynhonnell: Yr Adran Drafnidiaeth) sy’n ddefnyddio ynni adnewyddadwy. Mae’r milltiroedd

Cynllun a wnaed yng Nghym

blynyddol cyfartalog hyn yn golygu bil disel o £ 3,700 y

lleihau allyriadau carbon i we

cerbyd. Tua £650 yw bil trydan blynyddol cerbyd trydan

defnyddio sgiliau ac arbenig

cyfatebol, sy’n dangos faint o arian y gellid ei arbed. Os

busnesau lleol a chynnig ate

ychwanegwch bŵer solar gwyrdd di-dâl at hyn, mae’r

cyhoeddus a’r gymuned eha

bil tanwydd blynyddol yn gostwng eto, gyda’r cyfle i

cyllido wedi’u teilwra’n arben

Nghymru, dyfodol

efnyddio yn ôl i’r grid a/neu ddarparu

yr ased. Mae PowerPort yn gyfle am

adau yn nes o lawer at fod yn sero-net, a

mru, gan hybu newid i gerbydau trydan,

ella iechyd, lles a’r amgylchedd,

gedd yng Nghymru, cefnogi swyddi a

eb yr oedd mawr ei angen i awdurdodau

Shaun Thompson yw Cyfarwyddwr Datblygu Busnes Centregreat Ltd ac ef sy’n gyfrifol am gynllun cynaliadwyedd y cwmni. Andrew Lynch yw’r Rheolwr Datblygu Prosiectau ac ef sydd wedi arwain datblygiad technegol PowerPort.

angach, ledled Cymru gydag chynlluniau

nnig.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

Astudiaethau Achos

Masnacheiddio’r economi gylchol

Beth yw’r economi gylchol?

Beth yw’r rhwystrau?

Bu’r syniad o economïau cylchol gyda ni ers cryn

Un o’r rhwystrau mwyaf i gae

amser ac mae’r sector seilwaith yn addas iawn ar

i ddefnyddio agregau wedi’u

gyfer cynlluniau i ailddefnyddio ac ailgylchu adnoddau

amharodrwydd cleientiaid a

sylfaenol gwerthfawr, yn enwedig agregau. Mae

i dderbyn defnyddiau a man

Alun Griffiths (Contractors) Ltd, y Fenni, fel llawer o

hyn yn llesteirio arloesi mew

gontractwyr, wedi bod yn ailddefnyddio ac yn ailgylchu

yn golygu bod llai o gyfle i le

defnyddiau yn lleol i leihau costau ac, fel sgil-gynnyrch,

ddefnyddiau’n mynd i safleo

effeithiau carbon. Fodd bynnag, mae’r potensial i ehangu a masnacheiddio’r gwasanaethau hyn yn cynyddu.

Beth yw’r ffordd orau ymlaen? Er mwyn gwneud yr economi gylchol yn rhan hanfodol o’r gwaith o ddarparu seilwaith, mae arnom angen: • Cyfleoedd i dreialu defnyddiau “amgen” er mwyn gweld pa mor dda ydynt yn weithredol ac o ran carbon • Gwell dealltwriaeth o’r opsiynau ar gyfer defnyddiau carbon isel • Dylunwyr a manylebwyr sy’n fwy ymwybodol o fanteision defnyddiau “amgen” o safbwynt carbon • Safleoedd sy’n fwy ymwybodol o sut i drafod defnyddiau sy’n cael eu hailddefnyddio e.e. peidio â’u symud fwy nag sydd raid, eu storio yn y ffordd iawn a sicrhau’r amodau cywir wrth gloddio • Strategaethau profi addas ar gyfer eu defnyddio

el rhagor o bobl

u hailgylchu yw dylunwyr ym maes adeiladu

nylebau “gwahanol”. Mae

wn cadwyni cyflenwi, ac

eihau carbon a bod mwy o

Emma Thomas yw Rheolwr Cenedlaethau’r Dyfodol gydag Alun Griffiths (Contractors) Ltd a Daniel Kinch yw’r Rheolwr Ailgylchu

oedd tirlenwi yn ddiangen.

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

“Ni fyddwn yn cyrraedd sero-net heb fynd y tu hwnt i bwynt tyngedfennol carbon/cost”

CECA Cymru - Datgarboneiddio Ein Seilwaith

“Cynrychioli busne

Cymru ym maes co

sifil. Ein haelodau n

seilwaith y mae ei a er mwyn ffynnu.”

Ed Evans

Ed.Evans@c

Director Civil Engineering Contractors Association (CECA) Wales

07717 687088

Cyfarwyddwr, Cymdeithas Contractwyr Peirianneg Sifil (CECA) Cymru

www.ceca.co.uk

Click below to watch our video

esau mwyaf a lleiaf

“Representing Wales’ largest and

ontractwyr peirianneg

smallest civil engineering contractor

ni sy’n adeiladu’r

businesses. Our members build the

angen ar ein cenedl

infrastructure that our nation needs to prosper.”

cecawales.co.uk

8 • 029 2081 1116

@ceca_wales

“Representing professional consultancies

“Cynrychioli ymgyngoriaethau

and engineering companies, large and

proffesiynol a chwmnïau peirianyddol,

small, operating within the built and

bach a mawr, sy’n gweithio mewn

natural environment.”

amgylcheddau adeiledig a naturiol.”

“Improving key strategic infrastructure

“Gwella’r seilwaith strategol allweddol a

whilst promoting a safe, enhanced and

hybu amgylchedd sy’n ddiogel, yn well

sustainable environment for Wales”

ac yn gynaliadwy yng Nghymru”