ecomat dossier ecologisch bouwen 2.0

YL71NL-01 Cover dossier 07/08/14 14:47 Pagina 1

Dossier

G

meeĂŤnweg 7 3600 genk 089/51.95.95

zoersel@ genk@

.be

kmo-kwikaard 108 2980 zoersel 03/384.19.07

Z

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 2

Inhoud 4 (Bio-) Ecologisch bouwen 4 Traditioneel bouwen 5 De groene gebouwschil 10 De vloerschil met schelpen 12 Systeemintegratie

COLOFON

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

Foto voorpagina: Marc Slootmaekers Redactie en administratie VIBE vzw Grotesteenweg 91 2600 Antwerpen – Berchem tel.: 03/218.10.60 fax: 03/218.10.69 e-mail: info@vibe.be website: www.vibe.be openingsuren: elke werkdag van 9.00 uur tot 16.30 uur Dossier Dit dossier beschrijft hoe je groen kan integreren in jouw woning. En hoe je het kan combineren met andere natuurlijke materialen om een extra meerwaarde te creëren.

Foto’s Foto's: Muurtuin.be, tenzij anders vermeld Redactie Teun Depreeuw Marc Ottelé Kaderstukken Dimitri Alderweireldt Sigrid Van Leemput Eindredactie Dimitri Alderweireldt Tim Janssens Verantwoordelijk uitgever Thomas Lootvoet Grotesteenweg 91 2600 Antwerpen – Berchem

Volg ons op facebook, Twitter en linkedIn

VIBE vzw is de Belgische vertegenwoordiger van natureplus

Het dossier ‘Ecologisch bouwen 2.0’ is een uitgave van VIBE vzw en natureplus Belgium.

De inhoud van WmdN wordt autonoom door VIBE vzw bepaald.

VIBE vzw is lidorganisatie van de Bond Beter Leefmilieu VIBE vzw is lidorganisatie van het Netwerk Bewust Verbruiken VIBE vzw neemt deel aan het transitieproces duurzaam wonen en bouwen in Vlaanderen VIBE vzw is partner van de Europese projecten CAP’EM en Grow2Build Grow2Build en CAP'EM worden mee mogelijk gemaakt door het Agentschap Ondernemen en VIA VIBE vzw is door de Vlaamse Overheid erkend als gewestelijke thematische milieuvereniging De bouwsector heeft een grote invloed op de kwaliteit van onze omgeving.

VIBE promoot mens- en milieuvriendelijke bouwwijzen en woonvormen.

Hiervoor verenigt VIBE de ontwerpers, producenten, aannemers, handelaars en consumenten die deze bezorgdheid om het milieu delen.

2

Dossier Ecologisch bouwen 2.0 - 2014

VERSCHIJNT ALS KATERN BIJ

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 3

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

Ecologisch bouwen 2.0: Adem, Groen en Bouw Een bouwconcept voor 2020 met een laag K-peil, een laag EPC-cijfer en hoge diversiteit, dat is bouwen met oog voor de toekomst. Waaraan denk je als je een huis wil kopen of bouwen? Aan een laag K-peil of een laag EPC-cijfer en dus enkel aan de impact op je energierekening? En de tuin dan? Zou je dit allemaal kunnen combineren in een nieuw bio-ecologisch concept?

■

Dr.ir. M. Ottelé (Technische Universiteit Delft, faculteit Civiele Techniek, sectie Materialen en milieu).

■

T. Depreeuw (Ecologische ondernemer Ecoverbo, Schelpen, Muurtuin)

D

it artikel beschrijft een concept waarin bestaande ecologische technieken worden gecombineerd en zelfs versterkend worden toegepast. Het uitgangspunt blijft de positieve benutting van planten, het stimuleren van biodiversiteit en ecologische processen om zo een functie tussen leefbaarheid en milieu te vervullen, ten voordele van zowel mens als milieu.

In dit artikel gaan we uitgebreid in op het optimaal gebruik van natuurlijke (bouw)materialen en worden integrale combinaties van technische eigenschappen gemaakt op basis van ecologische principes. Aangezien de positieve eigenschappen van de verschillende systemen worden samengevoegd, noemen we dit ook ‘systeeminnovaties’.

Je moet niet alles zelf kennen, het is belangrijker om de kennis rond je te verzamelen.

Meer groen in de stad, ook als je wat minder ruimte hebt.

Wat fantasie, kennis en ervaring kan geven als je twee gepassioneerde mensen bij elkaar zet...

Dossier WonenEcologisch met de Natuur bouwen • nr.2.0 XX - 2014

3

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 4

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

(Bio-) Ecologisch bouwen

E

cologisch bouwen is een manier van beheren (bijvoorbeeld renovatie) en bouwen waarbij de gevolgen voor het milieu zo beperkt mogelijk blijven en de bewoner in een zo gezond als mogelijk klimaat (zal) leven. Die wijze van bouwen is op de langere termijn voor de bewoner ook economisch aantrekkelijk (door energiebesparing, het reduceren van de onderhoudskosten, enzovoort). Zo kan je een duur-

zame woning realiseren met energie- en waterbesparende maatregelen, gekoppeld aan het gebruik van natuurlijke materialen zoals schelpen, FSC- en PEFC-gelabeld hout of zelfs planten aan de gevel of op het dak. Het ambitieniveau van de na te streven maatregelen hangt samen met de grootte van het bouwproject, particuliere of bedrijfsmatige bouw, enzovoort. Toch blijkt dit alles niet zo moeilijk en zijn de kosten niet zo hoog als je zou denken.

Traditioneel bouwen

D

e bekendste hernieuwbare grondstof is hout. Een van de voordelen van houtskeletbouw is dat je vaak met een lichtere fundering kan werken dan bij traditionele bouw. Indien dit het geval is, zal er meestal minder beton nodig zijn, een materiaal dat door de aanwezigheid van de (portland)klinker zorgt voor een hoge milieubelasting.

Maar kan het ook anders? Jazeker. Bij een draagkrachtige ondergrond kan je ook gebruikmaken van een laag schelpen als fundering. Door gebroken materiaal te gebruiken, bereik je voldoende dichtheid en sterkte.

Op de laag schelpen kan de vloerisolatie en/of opbouw doorgezet worden met niet-rottende platen, kalk-hennep of kalkchape. Uiteraard speelt de

TECHNISCHE EIGENSCHAPPEN VAN SCHELPEN • poreus • niet capillair • de druksterkte is afhankelijk van de geblazen afstand van de schelpen: tussen 65 kp en 88 kp • warmtegeleidingscoëfficiënt: tussen 0,106 en 0.144 W/mK * *Zie kaderstuk op het einde van dit artikel voor verdere duiding.

4

Wonen met Dossier Ecologisch de Natuur bouwen • nr. XX 2.0- -2014 2014

vochtbufferende en isolerende werking van de vloeropbouw een essentiële rol vanuit duurzaamheid en gezondheid. Schelpen blijken op dat vlak een uitermate doeltreffend materiaal te zijn.

In het verleden zijn stro of hennep op verschillende manieren gebruikt als bouwmateriaal. Zo kunnen strobalen worden gestapeld tot een muur.

De voordelen van strobouw behoeven hier geen verdere toelichting. Belangrijk is wel dat zowel de binnen- als de buitenzijde wordt afgewerkt met een pleisterlaag die bestand is tegen brand, weersinvloeden en mechanische beschadiging. Ook hier kan een verdere systeemintegratie doorgevoerd worden: strobouw in combinatie met een fundering uit schelpen en een kalkchape. De schelpen zijn vochtregulerend, voldoende sterk en weren ongedierte. Traditioneel worden strobalenwanden afgewerkt met leemstuc aan de binnenzijde en een kalkpleister (traskalk, schelpkalk) aan de buitenzijde om voldoende weerstand te bieden aan weersinvloeden. Maar heb je al eens gedacht aan een afwerking op basis van planten, in de vorm van klimplanten of prefabgroeimodules?

Het groen dient dan als een jas voor het gebouw. De planten weren directe regen en zonneschijn. Prefabgroeimodules functioneren ook als membraam, zodat een hoge efficiëntie mogelijk is: regen-, wind- en zonwering in één systeem.

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 5

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

De combinatie kalk-hennep en schelpen is ideaal in oude woningen door het aanpakken van het potentiële vochtprobleem en de flexibiliteit van gegoten kalk-hennep.

Foto Ecoverbo

De groene gebouwschil

E

en vergaande groene technologische ontwikkeling op constructie- en gebouwniveau is het gebruik van dak- en gevelgroen. Zoals eerder aangegeven, zal dit artikel enkele voorbeelden van een integrale duurzame benadering op gebouwniveau beschrijven.

Hierbij komen de fundering, de gebouwschil en de daarbij bijbehorende meervoudige voordelen van natuurlijke materialen aan bod. De essentiële elementen die een rol spelen voor de groene gebouwschil zijn gebouwen en planten(systemen).

Er zijn twee manieren om je muur te vergroenen: grondgebonden en niet-grondgebonden.

Van grondgebonden groene gevels spreken we wanneer gevels worden bedekt met klimplanten (vb. klimop), wortelend vanuit de ondergrond (grondgebonden). Dit kan rechtstreek op de gevel of op afstand met klimhulp gebeuren.

Een grondgebonden groengevel. Als er genoeg wortelruimte en later ook nog genoeg infiltratie van regenwater is, dan zal de plant vanzelf groeien.

Je moet enkel nog tijdig snoeien.

Foto Marc Slootmaekers

Dossier WonenEcologisch met de Natuur bouwen • nr.2.0 XX - 2014

5

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 6

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

Het verticale modulaire systeem heeft als voordeel dat het niet grondgebonden is. Je kan het dus bijvoorbeeld ook op plekken gebruiken waar geen of weinig aarde aanwezig is zoals een dakterras, terrasmuur, enzovoort. Er is wel bewatering nodig om de planten goed te laten groeien.

Het ‘Living Wall’-systeem of Verticaal groen is het niet-grondgebonden systeem, waarbij planten geplaatst worden in een verticale structuur. Die structuren zijn op basis van kunststofsubstraat of natuurlijke substraat. Kenmerkend voor die laatste groep zijn de prefabpanelen en/of –modules met heel wat diversiteit op een beperkte oppervlakte, zowel op ecologisch als visueel niveau. Een watergeefsysteem, aangevuld met voedingsstoffen, is in dit laatste geval onontbeerlijk.

Van groene daken spreken we wanneer daken worden voorzien van een groeisubstraat. We maken een onderscheid tussen een extensief groendak tot 150 mm substraat (het is een niet-begaanbaar groendak) en een intensief groendak waarbij de dikte van het substraat varieert van 150 tot 1000 mm. Deze tweede variant kan je eigenlijk ook zien als een daktuin waarop ongeveer alles mogelijk is.

Natuurlijk moet je hier zeker rekening houden met de draagkracht van je dak.

Een groene gebouwschil kent vele voordelen.

Ze verbeteren ecosystemen in steden. Planten zijn

De planten in de bakjes op dit schaduwterras groeien al na twee maanden over de bakjes heen, zodat je een gevulde groene gevel krijgt.

6

Wonen met Dossier Ecologisch de Natuur bouwen • nr. XX 2.0- -2014 2014

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 7

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

GROEN IN DE STEDELIJKE OMGEVING OP GEBOUW NIVEAU GROENE GEVEL Directe begroeiing Bestaat uit zelfhechtende klimplanten (hechtschijfjes of hechtwortels).

GROEN DAK Indirecte begroeiing Bestaat uit planten die een klimhulp nodig hebben (winders, rankers of enteraars).

Muurvegetatie Bestaat uit planten die op muren wortelen en daar ook hun voedingsstoffen verkrijgen.

Verticaal groen Verticaal groen is een tuin tegen de gevel van het huis, met hoofdzakelijk laagblijvende beplanting.

immers niet alleen goed voor de mens, maar ook voor de dieren. Groen trekt vlinders en andere kleine insecten aan, maar ook vogels en eventueel vleermuizen. Daarbovenop biedt de groene gebouwschil een ideale mogelijkheid om nestkasten in het ontwerp te integreren.

Een ander effect van het gebruik van groen is de verbetering van de luchtkwaliteit, want planten zijn in staat om veel luchtvervuilende stoffen op te nemen. Zo worden onder meer gasvormige verontreinigingen (CO2, NOx, etc.) omgezet in voedingsstoffen voor de plant en zuurstof voor mens en dier.

Daarnaast leidt ook de adsorptie van fijn stof door het oppervlaktevergrotend vermogen van bladeren tot een verbetering van de luchtkwaliteit. De fijne stofdeeltjes worden hierbij op het blad en/of op alle andere bovengrondse plantendelen afgezet.

Ook energetisch is een groene gebouwschil interessant. De groene schil zal immers op twee verschillende manieren zorgen voor (ver)koeling: • De vergroende oppervlakten absorberen minder zonnewarmte. Niet-begroende gevel- en dakoppervlakken warmen overdag op door de zon. Deze warmte komt voornamelijk ‘s nachts vrij en is zo mee verantwoordelijk voor stedelijke opwarming.

• Groene gevels en daken koelen de verwarmde lucht door water te verdampen (evapotranspiratie).

Tussen de gevel en het aangebrachte groen bevindt zich ‘stilstaande’ lucht in de vorm van een natuurlijk gecreëerde spouw, in het geval van een ‘living wallsysteem’ zal er nog een extra spouw aanwezig zijn om vochtdoorslag naar het isolatiemateriaal te voorkomen.Het voordeel van stilstaande lucht is dat het een isolerende werking

Extensieve begroeiing Bestaat uit begroeiing met gras, kruiden, mos en/of sedum als vegetatie.

Intensieve begroeiing De vegetatie bestaat uit gras en lage beplanting (struiken en heesters).

Daktuin Toegankelijk, begroeid dak met bomen en struiken.

Groen in de stad versterkt de biodiversiteit. Zeker bijen kunnen tegenwoordig extra hulp gebruiken.

Dossier WonenEcologisch met de Natuur bouwen • nr.2.0 XX - 2014

7

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 8

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

heeft. De begroeiing kan op die manier dienen als ‘extra isolatie’ van de gevel. Het gebruik van groeimodules is een zeer geschikte techniek voor het renoveren en opknappen van (bestaande) gebouwen. Zo kan je, snel en eenvoudig, op het aan de buitenzijde aangebrachte isolatiemateriaal (naisoleren) groeimodules plaatsen (of laten plaatsen).

Voor nieuwbouwconstructies kan je nog verder gaan: een meer doorgedreven systeemintegratie

EIGEN GROEN EERST Je kan bij meerdere bedrijven terecht voor groen op je gevel of je dak. En de verscheidenheid in de plantenkeuze is enorm. Toch is niet iedere plant even geschikt.

Een aantal klimopsoorten (voor de gevel) groeien overdadig en moeten zeer vaak gesnoeid worden.

Dat snoeiafval komt in de praktijk zeer vaak terecht op plaatsen waar het niet bedoeld is en begint daar spontaan alles te overwoekeren.

Ook de exoten (zowel bij gevels als op daken) kunnen problemen opleveren. Natuurpunt Antwerpen-stad omschrijft het als volgt: “Het introduceren van uitheemse organismen heeft tal van aangetoonde nadelen voor inheemse ecosystemen. Het verdringen van inheemse fauna en flora, met een zware ecologische tol, is er één van.”

Wil jij meer groen op en rond je woning? Ga dan goed na welke planten het best geschikt zijn!

8

Wonen met Dossier Ecologisch de Natuur bouwen • nr. XX 2.0- -2014 2014

van het groensysteem en de constructie door het weglaten van het buitenspouwblad. Op die manier maak je gebruik van een doordacht ontwerp waarbij je de totale constructiedikte aanzienlijk kan reduceren (denk aan het voordeel bij raam- en deuropeningen), zowel op bouwtijd als op kosten kan besparen (materiaalgebruik) en ook de milieubelasting van het gebouw kan verlagen (minder sloopafval bij einde levensduur). En dit alles zonder dat je moet inboeten op bouwfysisch vlak.

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 9

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

VOORDELEN VAN EEN GROENE GEBOUWENSCHIL • Luchtkwaliteitsverbetering • Ecologische kwaliteitsverbetering

RECENSIE GROEN IN DE HOOGTE NIEUWE IDEEËN VOOR EEN GROENERE STAD

• Stimuleren van biodiversiteit

In Groen in de hoogte beschrijft

• Verkoelende werking

Jean Vanhoof (bekend als tv-

• Gunstige werking op de waterbalans op

tuinman in het VTM-programma

gebouwniveau

‘Groene vingers’) de voordelen van meer groen in de stad. Wat is er mogelijk met groen? En kan dat ook op jouw beperkte

Bosrank, hop en inheemse

plekje in de stad?

kamperfoelie (dus niet de

In de stad is er jarenlang

tuinkamperfoelie of andere

gewoekerd met ruimte. Het is

exotische varianten) zijn

dan ook niet verwonderlijk dat

inheemse planten die zeer

juist in die stedelijke

geschikt zijn voor het

omgevingen het verticale

vergroenen van gevels. En ze

groen sterk ontwikkelt, in al

geven zeker een even mooi

zijn variëteiten. De ‘ontharding’ van de

resultaat.

steden is ingezet, en de inwoner van de stad draagt daar zelf aan bij.

Dit rijkelijke geïllustreerde boek toont je wat zoal mogelijk is en biedt je inspiratie aan de hand van vele voorbeelden. Heeft je huis geen voortuin, probeer dan eens ‘stoeptuinen’. Heb je enkel een balkonnetje, dan is ‘balkonieren’ waarschijnlijk iets voor jou.

Maar ook de grotere projecten komen aan bod: wat is een groendak, en welk type groendak is geschikt voor jouw dak? Hoe ver kunnen we gaan: kunnen we hele kantoren bekleden?

Groen in de hoogte is zo’n boek dat je de veelheid aan mogelijkheden toont aan de hand van interessante voorbeelden. Het boek moedigt aan om zelf te beginnen en zelf te onderzoeken wat jij op jouw hoogsteigen plekje kan doen om ook jouw buurt wat groener te maken.

Dossier WonenEcologisch met de Natuur bouwen • nr.2.0 XX - 2014

9

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:38 Pagina 10

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

De vloerschil met schelpen

H

et effect van schelpen op de isolerende werking is al uitgebreid onderwerp van studie geweest (Fraanje, 1999-2002). Schelpen sluiten de vochtige bodem af en houden de lucht erboven droog.

Het voordeel daarvan is dat de muffe grondlucht verdwijnt, wat niet gebeurt als je enkel een dampremmende folie als bodemafsluiter gebruikt.

Ook de draagkrachtige werking van schelpen valt niet te onderschatten. Zoals eerder aangege-

Schelpen worden als vochtbuffer gestort in vochtige ruimtes zoals kelders. Bij voldoende dikte (min. 30 cm) hebben ze ook een thermisch isolerende werking.

Foto Studio Verne

10

Wonen met Dossier Ecologisch de Natuur bouwen • nr. XX 2.0- -2014 2014

ven, kan een verdichte schelpenlaag dienst doen als (lichte) fundering voor houtskeletbouw of strobalenbouw. Bijkomend voordeel is dat ratten en muizen niet van de scherpe schelpjes houden en dus wegblijven. Schelpen als bouw- en isolatiemateriaal moeten als een (multifunctionele) toepassing gezien worden en kunnen we daarmee beschouwen als zeer duurzaam.

Energiebesparende maatregelen zijn inherent aan het concept duurzaam bouwen. EĂŠn manier is

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:39 Pagina 11

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

het verhogen van de isolerende eigenschappen van de woning. Door het slim kiezen van materialen (in casu de groene gebouwschil) kan je niet alleen op energie besparen, maar kan je ook op andere vlakken winst boeken (esthetica, biodiversiteit, luchtzuivering, etc.).

In de huidige bouwregelgeving (Bouwbesluit voor Nederland, EPB, STS of WTCB-richtlijnen voor België) bestaan een aantal minimumeisen omtrent warmte-isolatie voor het (ver)bouwen van woningen en andere gebouwen. In woningen en de meeste utiliteitsgebouwen wordt voor constructies zoals gevels en daken bijvoorbeeld een warm-

teweerstand van ten minste 3,5 m2K/W geëist. De R-waarde is de warmteweerstandscoëfficiënt van een materiaallaag en wordt bepaald door de isolatiewaarde (lambdawaarde (λ)) en de dikte van het materiaal. Hoe hoger de R-waarde, hoe beter een materiaallaag isoleert. De lambdawaarde van schelpen bedraagt bijvoorbeeld 0,106 to 0,144 W/mK, zodat je bij een R-waarde-eis van 3,5 m2K/W een minimale laagdikte van 37 cm nodig hebt.

Een goede R-waarde resulteert ook in een laag K-peil en een laag E-peil op gebouwniveau, wat aangeeft dat het gebouw energiezuinig is.

Dossier WonenEcologisch met de Natuur bouwen • nr.2.0 XX - 2014

11

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:39 Pagina 12

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

Systeemintegratie

H

et gebruik van hernieuwbare grondstoffen staat voorop in een duurzaam ontwerp. Bij het integreren van groensystemen in de gebouwenschil maken we waar nodig gebruik van waterdichte dampopen membranen om het systeem zo te laten functioneren. Ter illustratie bespreken we een concreet voorbeeld waarbij een aantal systeemintegraties plaatsvinden:

1. Kalk-hennepvloeropbouw Deze vloeropbouw wordt gerealiseerd door gebruik te maken van een schelpenpakket. Het voordeel van schelpen is dat ze ervoor zorgen dat capillair vocht niet kan doordringen in de vloerafwerking. Daarnaast is de drukvastheid uitstekend, net als de isolerende eigenschappen die veroorzaakt worden door de ingesloten lucht tussen de schelpen. Op de schelpen wordt een met hennep verstevigde kalkvloer geplaatst. Karakteristiek hiervoor is dat de vloer ademend is, maar ook thermisch gezien prima functioneert. Uiteindelijk wordt de vloer afgewerkt met een kalkchape om

zo bijvoorbeeld het gebruik van parket mogelijk te maken.

2. Integrale groene houtskeletopbouw van de gevel Verschillende voordelen komen in dit concept tot uiting. Dankzij het prefab bouwen kunnen de houtskeletelementen snel geplaatst worden. De opbouw is relatief licht, zodat ook de fundering lichter kan zijn. Door gebruik te maken van FSC-gelabeld hout, opgevuld met papiercellulose, ontstaat een uiterst milieutechnisch interessant ontwerp met hoge isolatiewaarden.

Bijkomend voordeel is dat het pakket ademend is en dat de goede vochtregulerende eigenschappen van de materialen zorgen voor een prettig en gezond leefklimaat. De afwerking van het houtskelet is essentieel om een duurzame constructie te verkrijgen. In dit concept wordt ervoor geopteerd om het houten oppervlak af te werken met planten in groeimodules. Dit kan in principe ook door middel van klimplanten, maar dan moet de opbouw aangepast worden om goed met vocht te kunnen omgaan. Het voordeel van een gevelafwerking met planten is dat je een buitenhuid creëert met meerdere functies, wat je bijvoorbeeld met een klassieke gevelsteen niet kan realiseren. Het creëren van nestmogelijkheden voor insecten en vogels, maar ook het creëren van ruimte om horizontaal groenten te verbouwen aan de gevel, zijn enkele andere voorbeelden. Andere meerwaarden zijn het opvangen van fijn stof, het verdampen van vocht op warme dagen (zodat een koelere omgeving ontstaat) en de isolerende eigenschappen. Op deze wijze integreer je de natuur op je gebouw, niet alleen als bouwmateriaal, maar ook als functioneel element. Ook voor de omgeving creëer je een meerwaarde: je geeft het ‘groen’ opnieuw een plek in de verstedelijkte omgeving.

3. Extensief groendak Bij Bouwen 2.0 combineer je natuurlijke bouwmaterialen met groen op de gevel en het dak en waterrecuperatie voor een goede waterhuishouding.

12

Wonen met Dossier Ecologisch de Natuur bouwen • nr. XX 2.0- -2014 2014

Door het dak uit te rusten met een substraatlaag ontstaat ook hier de integratie met de natuur en zijn omgeving. Regenwater wordt niet afgevoerd naar de riolering, maar vastgehouden en gebruikt

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:39 Pagina 13

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

Het extensieve groendak op het EcoHuis in een zwaar versteende omgeving als Borgerhout.

door het groendak. In de stad draagt dit bij aan een stukje waterhuishouding en verkoeling door verdamping. Ook in huis zal dit type groendak ervoor zorgen dat de woning niet te snel opwarmt op zomerse dagen. Voorts werkt de vegetatielaag luchtzuiverend en bevordert ze de biodiversiteit. Unieke

stukjes natuur kunnen zo ontstaan. In de stedelijke omgeving van Zeist (Nederland) zijn zo op een extensief groendak bijvoorbeeld spontaan orchideeën gaan groeien! De dakopbouw bestaat voorts uit een houtskelet, geïsoleerd met cellulose en aan de binnenzijde afgewerkt met gips.

SAMENVATTING VAN HET SYSTEEMINNOVATIECONCEPT GEBOUWSCHIL Kalkhennepvloer Integrale groene houtskeletgevel Extensief groendak

VOORDELEN Lichte fundering, gebruik natuurlijke materialen, vochtregulerend Multifunctioneel, luchtzuiverend, verhoogt biodiversiteit, temperatuur- en vochtregulerend, voedselproductie Multifunctioneel, luchtzuiverend, verhoogt biodiversiteit, temperatuurregulerend, waterbergend vermogen

RICHTWAARDE RC 9 m2K/W 10 m2K/W 8 m2K/W

Traditioneel, ecologisch en bio-ecologisch bouwen, bestaand, renovatie en/of nieuwbouw: het past in elk van deze types en het is goed voor stad, milieu, jezelf en je portefeuille.

BETER DAN DE GEMETEN WAARDEN? De testen die op schelpen werden uitgevoerd geven

bepaalde dikte (kleiner dan 10cm) wordt gemeten.

aan dat het niet zo eenvoudig is om bio-ecologische

Men gaat ervan uit dat materialen zich homogeen

materialen te meten en hun karakteristieken en

gedragen ten opzichte van een éénrichtingsstroom.

eigenschappen voldoende naar waarde te schatten.

Een schelpenlaag van 10 cm of kleiner gedraagd zich

Uit recente, in België uitgevoerde proeven is

juist niet homogeen, terwijl in de praktijk pakket

gebleken dat de warmtegeleidingscoëfficiënt hoger

diktes van 30 à 40 centimeter worden

uitvalt dan de gemeten waarde bij onze

toegepast, wat de bouwfysische eigenschappen

noorderburen. Een gevolg van de toegepaste

positief beinvloed. Ecologische bouwproducten laten

meetmethode?

zich niet gemakkelijk kwantificeren volgens de

Om de isolatiewaarde van materialen te meten

standaard testmethoden voor abiotische

gebruikt men standaardmeetmethoden waarbij het

(bouw)materialen.

warmtetransport door een isolatielaag van een

Schelpen hebben naast goede warmte-isolerende

Dossier WonenEcologisch met de Natuur bouwen • nr.2.0 XX - 2014

13

YL71NL-02-16 Dossier_Dossier 07/08/14 14:39 Pagina 14

ECOLOGISCH BOUWEN 2.0

eigenschappen ook goede vochtregulerende en

A 2005- en ENTPE). De unieke karakteristieken van

vochtbufferende eigenschappen, wat maakt dat ze in

kalkhennep en zijn exceptionele performantie trekt

ook in vochtige omstandigheden hun isolatiewaarde

wetenschappers aan om het materiaal te

behouden. Die maken het materiaal uniek. Het

onderzoeken. Meer specifiek focusten ze op de rol

spijtige is dat deze ‘unieke’ eigenschappen niet

van water en vocht in het materiaal. De

vertaald worden in een betere lambdawaarde of een

hennepvezels zorgen ervoor dat het materiaal vocht

ander getal dat aantoont dat het materiaal goed

kan absorberen en bufferen en dat het in staat is om

scoort, simpelweg omdat het met de toegepaste

terug uit te drogen. Een wand in kalkhennep heeft

meetmethoden niet te meten valt. Men krijgt op die

een ‘ademend vermogen’, waardoor het de relatieve

manier een vertekend beeld. De praktijk wijst echter

vochtigheid in de lucht kan regelen en het de

al vele jaren uit dat schelpen uitstekende, natuurlijke

binnenluchtkwaliteit kan verbeteren. Dit alles heeft

bodemafsluiters met isolerende eigenschappen zijn.

te maken met het hygroscopische karakter van

Hetzelfde verhaal doet zich voor bij kalkhennep, ook

kalkhennep. Er werd vastgesteld dat kalkhennep

een uniek materiaal met goede vochtregulerende

warmte kan opslaan en afstaan wanneer vocht

eigenschappen. De kennis van het materiaal breidt

afgegeven of opgeslaan wordt. Hoe en wat precies

uit als resultaat van een aantal wetenschappelijke

het verband is tussen warmtegeleiding en

studies, uitgevoerd in Groot-Brittannië, Frankrijk en

wateropslag in kalkhennep is voorwerp van verder

België (Universiteit van Bath-Hammond G, Jones C,

onderzoek, maar het vast staat dat het materiaal net

2006 - Centre for Alternative Technology, KUL-Evrard

zoals schelpen unieke eigenschappen bezit.

* Advertentie