Echt Rotterdams Erfgoed deel 1/Authentic Rotterdam Heritage part 1

Echt Rotterdams Erfgoed, deel 1 55 doorzetters, aanpakkers en verbinders

Authentic Rotterdam Heritage, part 1 55 go-getters, doers and connectors

Echt Rotterdams Erfgoed, deel 1 55 doorzetters, aanpakkers en verbinders

Authentic Rotterdam Heritage, part 1 55 go-getters, doers and connectors

Voorwoord Burgemeester Aboutaleb

Er komt steeds meer aandacht voor geschie­ denis. Dat lijkt vanzelfsprekend, want we leven langer en naarmate de tijd verstrijkt komt er steeds meer geschiedenis bij.

Maar er is meer aan de hand. De samen­ leving ademt geen verzuilde hokjesgeest meer, we maken onze eigen afwegingen en keuzes. Dat heeft als consequentie dat de overzichtelijkheid is verdwenen. Er is niet langer één waarheid, één geschiedenis.

Om te weten wat ons bindt, moeten we op zoek naar persoonlijke verhalen.

Met Echt Rotterdams Erfgoed wordt Museum Rotterdam een toonaangevend stadsmuseum van de 21ste eeuw. De geschiedenis van de stad komt tot leven met de levende erfenis van alle gemeenschappen die de samen­ leving rijk is. Het antwoord op de vraag wat het betekent om een Rotterdammer te zijn, is dus te vinden in onze geschiedenis, het heden én de toekomst van de stad.

In dit boek zijn de eerste vijfenvijftig onder­ delen van de collectie Echt Rotterdams Erfgoed opgenomen. Met veel plezier presenteer ik u deze nieuwe collectie van en voor de stad.

We zien ook een versnelling van de geschie­ denis. Op de digitale snelweg wordt de tijd tussen veranderingen en vernieuwingen korter. Het heden lijkt als het ware te krimpen, terwijl het verleden groeit. Daar komt een zekere angst bij dat alles verdwijnt.

Daarom gaan mensen op zoek naar hun wortels, naar hun erfgoed. Die zoektocht verbindt, en geeft antwoord op de vraag wat het betekent om Rotterdammer te zijn.

Ahmed Aboutaleb, Burgemeester van Rotterdam

Rotterdam is een stad waar het verleden ook in rap tempo groeit. De rijke historische collectie van Museum Rotterdam laat de bezoeker ervaren hoe de stad zo’n veelzijdige metropool is geworden. Om het verhaal van de stad goed te kunnen vertellen is het nodig om actueel erfgoed te verzamelen.

Dat gebeurt nu met het innovatieve project Echt Rotterdams Erfgoed. Dat biedt de museumbezoeker de mogelijkheid om de oude en nieuwe stad als één verhaal te begrijpen. Lokale beroemdheid de Sambal­ man zien we nu in een rij van historische straatverkopers en onze innovatieve ontwerpers worden verbonden met Rotterdamse uitvinders uit het verleden.

2

Foreword Mayor Aboutaleb

We are paying more attention to history, which seems obvious because we are living longer, and, as time goes by, accumulating more history.

But there is actually more to it. Society no longer breathes compartmentalised insularity, and we make our own considerations and choices. The consequences are a loss of clarity. There is no longer one truth, one history. To understand what binds us, we need personal stories.

We also see an acceleration of history. The digi­tal highway shortens the time between innovation and change. As the present seemingly shrinks, so to speak, the past is growing. There is a fear that we shall lose everything. Therefore, people are looking for their roots and heritage. This search connects and provides answers on what it means to be a Rotterdammer.

Rotterdam is a city where the past is also growing rapidly. Museum Rotterdam’s rich historical collection enables visitors to experience how the city became such a versatile metropolis. To tell the story of the city properly, it is necessary to collect its contemporary heritage. This is what the innovative Authentic Rotterdam Heritage project does: it gives museum visitors the opportunity to understand the old and new city as one story.

We now consider local celebrity the Sambal Man as part of a history of street vendors, and connect our innovative designers to Rotterdam-based inventors from the past.

With Authentic Rotterdam Heritage, Museum Rotterdam becomes a leading city museum of the 21st century. The history of the city comes to life with the living legacy of all the communities that enrich our society. The answer to what it means to be a Rotterdammer can thus be found in our city’s history, its present, and its future.

This book contains the first fifty-five items of the Authentic Rotterdam Heritage collection. It is with great pleasure that I present you this new collection both from and for the city.

Ahmed Aboutaleb, Mayor of Rotterdam

3

Na de herdenking van Keti Koti 2018 bij het slavernijmonument, Echt Rotterdams Erfgoed #0029

Spoken word artist Y.M.P. tijdens de herdenking van Keti Koti 2018, Echt Rotterdams Erfgoed #0029

Inhoud Content

Voorwoord / Foreword

2

Inhoud / Content

5

Inleiding / Introduction

7

De Actieve Collectie van Rotterdam /

9

The Active Collection of Rotterdam

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 /

20

Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Plattegrond / Map

122

Overzicht met paginanummers en websites /

124

Overview with page numbers and websites

Colofon / Colophon

126

5

Optreden van de Rotterdamse band Gelukzoekers tijdens een verhalencafĂŠ in het museum, mei 2018

Inleiding

Introduction

Echt Rotterdams Erfgoed Stadsmusea zijn in beweging. En Museum Rotterdam zeker. Een stad gaat over verandering, dynamiek en vooral over zijn inwoners. Het is dan ook logisch dat de opvattingen over wat een museum van de stad moet zijn continu verandert. Al meer dan tien jaar trekken we er als museum op uit. Eerst met programma’s om nieuwe doelgroepen in aanraking te brengen met wat we doen. Wat betekent verzamelen bijvoorbeeld? Geleidelijk is de aandacht verschoven van kennismaken naar kennis­ deling. Geen top-down museum, maar ook niet alleen bottum-up. Geheel eigentijds een netwerkmuseum. Daarbij hebben we steeds de grenzen opgeschoven van wat een stadsmuseum moet zijn om voor de stad van waarde te zijn. Erfgoed van de stad verzamelen om mensen te kunnen verbinden.

Letterlijk het erfgoed als actief object om mensen te bewegen en te verbinden.

Populair uitgedrukt: Collect to Connect.

dat ze er toe doen en voor de stad van betekenis zijn. Hun getuigenissen leren ons dat dankzij Echt Rotterdams Erfgoed Rotterdam een betere stad wordt. En dat is ónze missie.

Paul van de Laar, directeur Museum Rotterdam Authentic Rotterdam Heritage Museums of the city are changing, and certainly Museum Rotterdam. A city is about change, dynamism, and, above all, its inhabitants. It is therefore logical that the opinions on what a museum of the city should be are continually developing. For more than ten years, we have been expanding as a museum. Firstly with programmes to bring new target groups into contact with what we do. What does collecting actually mean?

Gradually the attention shifted from introducing the audience to the museum to sharing knowledge.

Neither a top-down nor bottom-up museum, but a very contemporary network museum. In doing so, we have always shifted the boundaries of how a museum of the city can be of value to the city, gathering its heritage to connect people. Heritage here is literally an active object that moves and connects people, or more popularly expressed: Collect to Connect.

Echt Rotterdams Erfgoed draagt die bood­ schap uit. Het gaat daarbij niet primair om hedendaagse collecties in het depot op te slaan, maar om deze in de stad te volgen.

Het erfgoed als vliegwiel voor verbinding van mensen. Met deze benadering heeft Museum Rotterdam (en dat wordt zowel nationaal als internationaal erkend) zich ontpopt tot een van de innovatiefste museuminstellingen van de stad. Het is mooi dat we door onze vakgenoten zo worden gewaardeerd. Maar voor ons is het belang­ rijkste de waardering van de deelnemers aan Echt Rotterdams Erfgoed. Ze voelen zich niet alleen meer betrokken bij het museum en de stad, maar onze programma’s hebben voor hen een grote persoonlijke betekenis.

Ze voelen zich rijker, beter begrepen en dankzij Echt Rotterdams Erfgoed ervaren ze

Authentic Rotterdam Heritage conveys this message. It is not a matter of storing contemporary collections in a depot, but of tracing them through the city – heritage as a flywheel for connecting people. Through this approach, Museum Rotterdam (recognised both nationally and internationally) has become one of the city’s most innovative museums.

It is nice that our colleagues appreciate our work.

But of more importance is the appreciation of the participants of Authentic Rotterdam Heritage. Not only do they feel more involved with the museum and the city, but also our programmes have personal significance for them. They feel enriched, better understood, and, thanks to Authentic Rotterdam Heritage, they experience that they matter and are relevant to the city. Their testimonies teach us that thanks to Authentic Rotterdam Heritage, Rotterdam is becoming a better city.

And that is our mission.

Paul van de Laar, Director of Museum Rotterdam

7

De Actieve Collectie van Rotterdam The Active Collection of Rotterdam

Echt Rotterdams Erfgoed

De bus werd zo het eerste item in onze actieve collectie van de stad: Echt Rotter­ dams Erfgoed. Een nieuwe aanpak waarmee een museum kan collectioneren en verbinden.

Museum Rotterdam beheert de collectie historische objecten van de stad Rotterdam.

Ze worden bewaard in het depot en helpen in tentoonstellingen het verhaal van de stad te vertellen. Zo doen we dat al ruim een eeuw, maar de stad verandert.

Deze nieuwe manier van verzamelen verbindt het museum en gemeenschappen op een duurzame en vitale manier. Na de bus volgden meer toevoegingen aan de collectie.

Aanvankelijk pragmatisch: nieuwe onder­ delen kwamen vooral voort uit een project in Rotterdam West waar we op dat moment mee bezig waren. Na verloop van tijd hebben we het concept en de strategie verder ontwikkeld. Een belangrijk nieuw instrument is de Raad Echt Rotterdams Erfgoed.

Nieuwe Rotterdammers herkennen zich niet altijd in onze historische collectie. Het museum trekt daarom sinds 2000 de stad in om met Rotterdammers ook het hedendaagse Rotterdam te verzamelen en te presenteren.

In projecten werken we bijvoorbeeld samen met de Vrouwen van de Velden in Rotterdam Zuid, een groep Bulgaarse arbeidsmigranten of verleners van mantelzorg. Om deze nieuwe aanpak een geïntegreerde plek binnen het museum te geven, zochten we een structurele werkwijze.

In dit boek presenteren we de eerste 55 deelnemers van de collectie Echt Rotterdams Erfgoed. Ze laten zien wat nu speelt in de stad. Het verhaal achter een object uit de historische collectie verbindt ze met ons rijke verleden.

Deel 1, want natuurlijk blijven we samen met Rotterdammers op zoek naar nieuw Echt Rotterdams Erfgoed!

Een meerjarige project met Bulgaarse arbeidsmigranten in Rotterdam zette ons op het spoor van een bruikbare methode.

De Bulgaarse gemeenschap onderhoudt een sterke relatie met het thuisland.

Enkele Bulgaren reizen tussen 2010 en 2014 regelmatig op en neer tussen Rotterdam en Bulgarije in een Volkswagenbusje. Op hun toeristenvisum mogen ze maar drie aaneen­ gesloten maanden in Nederland verblijven.

Deze bus, een anoniem massaproduct, is door dit gebruik een belichaming van een veranderend Europa en Rotterdam.

Nicole van Dijk, Programmaleider Echt Rotterdams Erfgoed Authentic Rotterdam Heritage Museum Rotterdam manages the City of Rotterdam’s collection of historical objects. They are kept in a depot and help tell the city’s stories in exhibitions.

We have been doing this for more than a century, but the city is changing.

Omdat de bus nog een belangrijke rol vervulde voor de eigenaren, wilden we het niet als museumobject in het depot plaatsen.

We kozen ervoor het object te adopteren, te bestempelen als collectie en de verhalen van de gemeenschap die de bus gebruikt te blijven noteren en volgen.

New Rotterdammers do not always recognise themselves in our historical collection. For this reason, the museum has ventured into the city since 2000 to gather and present contemporary Rotterdam with Rotterdammers. We’ve worked on several projects with such diverse groups as the Vrouwen van de Velden in Rotterdam Zuid, a group of

8

Presentatie glossy tijdschrift Every Woman in de Veldenbuurt in 2011 als afsluiting van een project i.s.m. de Vrouwen van de Velden. Een voorloper van het Echt Rotterdams Erfgoed. Foto: Sanne Donders

and communities in a sustainable and vital manner.

There were more additions to the collection after the bus. Initially pragmatic: new parts mainly came from a project in Rotterdam West that we were working on at that time. Over time, we have further developed the concept and strategy. An important new instrument is the Authentic Rotterdam Heritage Council.

Bulgarian labour migrants, or providers of informal care. In order to give this new approach an integrated position within the museum, we began looking for a structural method.

A multi-year project with Bulgarian labour migrants in Rotterdam put us on the path of a practical approach. The Bulgarian community maintains a strong relationship with its home country. Between 2010 and 2014, a group of Bulgarians regularly travelled between Rotterdam and Bulgaria in a Volkswagen bus. Their tourist visa allowed them to stay in the Netherlands for only three consecutive months. Used in this way, this bus, an anonymous mass product, now embodies a changing Europe and Rotterdam.

In this book, we present the first 55 participants of the Authentic Rotterdam Heritage collection.

They illustrate some of the exciting things happening right now in the city. We’ve also connected their stories to the city’s historical collection linking them to our rich past.

This is only the beginning, the first part, because we are continuing to research with Rotterdammers to identify and recognise new Authentic Rotterdam Heritage.

Since the bus still played an important role for the owners, we didn’t want to store it as a museum object in the depot. We chose to adopt the object, label it as part of the collection, and continue to write down and follow the stories of the community that uses the bus. The bus became the first item in our active collection of the city: Authentic Rotterdam Heritage – a new way for the museum to collect and connect.

Nicole van Dijk, Programleader Authentic Rotterdam Heritage

This new way of collecting connects the museum

9

Raad Echt Rotterdams Erfgoed

De Raad Echt Rotterdams Erfgoed Hoe breiden we de collectie Echt Rotterdams Erfgoed uit? De Rotterdammers zelf weten wat en wie belangrijk is in hun omgeving.

De eerste stukken uit de collectie zijn daarom samen met bewoners gekozen. Ze maken deel uit van het netwerk dat het museum de afgelopen jaren in de stad heeft opgebouwd.

Daarnaast vragen we bezoekers van het museum en evenementen wat niet mag ontbreken als Echt Rotterdams Erfgoed.

Het levert een lange lijst kandidaten op.

Rotterdam zit vol met bijzondere mensen en initiatieven! Maar we kunnen onmogelijk alles opnemen als Echt Rotterdams Erfgoed.

Opnieuw hebben we daarom Rotterdammers opgeroepen om in een raad mee te denken over de keuzes voor deze actieve collectie.

Op dinsdag 14 oktober 2017 is vervolgens de Raad Echt Rotterdams Erfgoed opgericht.

Tijdens de eerste raadsbijeenkomst zijn de volgende beoordelingspunten voor Echt Rotterdams Erfgoed vastgelegd:

Deze werkwijze is in ontwikkeling en zal zich voegen naar het leven in en behoeften uit de stad. Ook de wijze waarop de raad werkt, de manier waarop speciale projecten ontstaan en de wijze van presenteren kunnen zich aanpassen.

The Authentic Rotterdam Heritage Council How do we expand the Authentic Rotterdam Heritage collection? Rotterdammers obviously know who and what is important in their surroundings. The first parts of the collection were therefore chosen together with residents. They are part of the network that the museum has built up in the city in recent years. We also ask visitors to the museum or events, what Authentic Rotterdam Heritage might we be missing?

The result is a long list of candidates. Rotterdam is filled with extraordinary people and initiatives!

But we cannot possibly record everything as Authentic Rotterdam Heritage. Once again, we have called upon Rotterdammers to join us in a council to think about the choices for the active collection.

On Tuesday 14 October 2017, the Authentic Rotterdam Heritage Council was formed. During the first council meeting, the following requirements for Authentic Rotterdam Heritage were agreed: - It is from Rotterdam or in Rotterdam - It is topical - It is actively working for others and/or the city - It is open to connection - It adds something to the city - It is related to a historical development or object.

­ Het is Rotterdams of in Rotterdam ­ Het is actueel ­ Het is actief bezig voor anderen en/of de stad ­ Het staat open voor verbinding ­ Het voegt iets toe aan de stad ­ Het staat in verband tot een historische ontwikkeling of object.

This method is under development and will conform to the life and needs of the city. How the council works, the way in which special projects happen, and the manner of presentation can also adapt.

10 10

Echt Rotterdams Erfgoed en dan?

Als de raad het eens is over nieuw Echt Rotterdams Erfgoed wordt dit officieel toegevoegd aan de collectie. Een interview, foto’s, filmpjes en achtergrondinformatie worden vastgelegd in een database.

Online en in het museum wordt de nieuwe deelnemer toegevoegd aan het overzicht Echt Rotterdams Erfgoed. De betrokken gemeenschap ontvangt een certificaat met het Echt Rotterdams Erfgoed stempel en het nummer in de collectie. Bovendien koppelt het museum een historische voorganger aan het nieuwe erfgoed.

But this is just the beginning. The resulting platform offers many opportunities for the participants of the collection, but also for others.

Through Authentic Rotterdam Heritage, people and communities that distinctively engage with their surroundings are brought together.

This creates new projects with even more impetus for the city. Through presentations and lectures, Museum Rotterdam regularly draws attention to this collection. This leads to further growth and development of Authentic Rotterdam Heritage.

Voor veel initiatieven en gemeenschappen is deze vorm van erkenning belangrijk, het sterkt hen in de activiteiten die zij ondernemen.

Maar eigenlijk begint het dan pas.

Het platform dat hiermee ontstaat biedt veel mogelijkheden voor de deelnemers van de collectie maar ook voor anderen. Door Echt Rotterdams Erfgoed worden gemeenschappen en mensen die op een bijzondere manier bezig zijn met hun omgeving bij elkaar gebracht. Hieruit ontstaan weer nieuwe projecten met nog meer impact voor de stad.

Museum Rotterdam vestigt regelmatig de aandacht op deze collectie, bijvoorbeeld met presentaties en lezingen. Dit leidt tot verdere groei en ontwikkeling van het Echt Rotterdams Erfgoed.

Een interview met een nieuwe deelnemer aan de collectie. Nicole van Dijk en Gerrit Roukens.

Authentic Rotterdam Heritage, and then?

If the Council agrees on new Authentic Rotterdam Heritage, this will be officially added to the collection. An interview, photos, videos, and background information are recorded in a database. The new participant is added to the overview of Authentic Rotterdam Heritage both online and in the museum. The relevant community receives a certificate with the Authentic Rotterdam Heritage stamp and the number in the collection.

Furthermore, the museum links a historical predecessor to the new heritage.

For many initiatives and communities, this form of recognition is important; it strengthens them in their activities.

Uitreiking van certificaten tijdens een bijeenkomst in de stad.

11

Verhalencafe, georganiseerd op Internationale vrouwendag, 2018

We kunnen het project in vier fases onder­ scheiden:

The project has four phases: 1. Practical search for opportunities to permanently connect communities to the museum and the collection.

2. Further developing the concept leads to a structured citywide approach to this collection.

3. Decision-making becomes participatory through the establishment of the Authentic Rotterdam Heritage Council with representatives from various Rotterdam communities.

4. The collection functions as a fertile breeding ground for new projects, knowledge exchanges, and collaborations. With Authentic Rotterdam Heritage, we build an active collection that supports the city.

1. Praktische zoektocht naar mogelijkheden om gemeenschappen duurzaam te verbinden aan het museum en de collectie.

2. Doorontwikkeling van het concept leidt tot een gestructureerde stadsbrede benadering van deze collectie.

3. Besluitvorming wordt participatief door de oprichting van de Raad Echt Rotterdams Erfgoed met vertegenwoordigers van verschillende Rotterdamse gemeen­ schappen.

4. De collectie wordt een vruchtbare voedingsbodem voor nieuwe projecten, kennisuitwisselingen en samenwerkingen.

Met Echt Rotterdams Erfgoed bouwen we aan een actieve collectie die de stad ondersteunt.

12

De impact van Echt Rotterdams Erfgoed 2016 – 2018

fulltime meegewerkt aan ons project.

Daarnaast hebben 3 studenten van erfgoed­ opleidingen stage gelopen bij het project­ team.

De collectie Echt Rotterdams Erfgoed telt op dit moment 55 deelnemers. Dit Echt Rotterdams Erfgoed vertegenwoordigt nu bij elkaar zo’n 700 Rotterdammers die op een bijzondere manier bezig zijn in onze stad. Op hun beurt betrekken ze minimaal 3000 Rotterdammers bij de collectie.

The impact of Authentic Rotterdam Heritage 2016 – 2018 The Authentic Rotterdam Heritage collection currently has 55 participants. This Authentic Rotterdam Heritage now represents about 700 Rotterdammers who are involved in our city in a special way. In turn, they involve at least 3000 Rotterdammers in the collection.

Echt Rotterdams Erfgoed werkt Onze activiteiten zorgen voor banen en ervaring op diverse niveaus:

Authentic Rotterdam Heritage works Our activities provide jobs and experience at various levels:

Projectteam Een team van 6 mensen werkt mee aan Echt Rotterdams Erfgoed. Binnen het project zijn inspirerende activiteiten op touw gezet met diverse partners, wat ook voor werk zorgt.

Project Team A team of 6 people works on Authentic Rotterdam Heritage. Within the project, inspiring activities have been set up with various partners, which also provides work:

Sociale arbeid I. Wij geloven in zinvol werk in een fijne omgeving. Verschillende vrijwilligers gaan voor ons aan de slag.

Sommigen om hun Nederlands te verbeteren, anderen om zich te bezinnen op hun toekomst na ziekte of baanverlies.

De afgelopen jaren hebben 12 vrijwilligers bij ons een plek gevonden.

Social work I. We believe in meaningful work in a pleasant environment. Several volunteers are working for us. Some to improve their Dutch, others to reflect on their future after illness or job loss.

In recent years, 12 volunteers have found a place with us.

Social work II. Various social enterprises in Rotterdam provide food and drinks for meetings, gatherings, and activities relating to Authentic Rotterdam Heritage. Through doing this catering, the companies enlarge their network. Moreover, they find recognition and inspiration in the Authentic Rotterdam Heritage stories.

Sociale arbeid II. Bij ontmoetingen, bijeen­ komsten en activiteiten rond Echt Rotterdams Erfgoed zorgen verschillende Rotterdamse sociale ondernemingen voor eten en drinken. Met deze catering vergroten de ondernemingen hun netwerk. Bovendien vinden ze herkenning en inspiratie in de verhalen vanuit het Echt Rotterdams Erfgoed.

Trainees. We underline the importance of education for the development of young people.

By involving students in special initiatives in Rotterdam, they broaden their view of the city and are consequently inspired. In the past 2 years, 14 students following the Social Work programme at Rotterdam University of Applied Sciences have been working full-time on our project. In addition, 3 students from heritage training did an internship with the project team.

Stagiairs. Wij onderstrepen het belang van onderwijs voor de ontwikkeling van jongeren.

Door studenten te betrekken bij bijzondere initiatieven in Rotterdam verruimen zij hun blik op de stad en raken ze ook zelf ge­ ïnspireerd. In de afgelopen 2 jaar hebben 14 studenten van de opleiding Social Work van de Hogeschool Rotterdam een jaar lang

13

TOS in Londen, stoepranden met bewoners

Bijeenkomst Krachtvrouwen

De impact van Echt Rotterdams Erfgoed 2016 – 2018

The impact of Authentic Rotterdam Heritage 2016 – 2018 Authentic Rotterdam Heritage connects We draw attention to the Authentic Rotterdam Heritage. We bring the groups and activities behind this contemporary heritage into contact with each other. This creates new collaborations and possibilities, such as:

Echt Rotterdams Erfgoed verbindt Wij vestigen aandacht op het Echt Rotter­ dams Erfgoed. Hierbij brengen we de groepen en activiteiten achter dit heden­ daags erfgoed met elkaar in contact.

Dit zorgt voor nieuwe samenwerkingen en mogelijkheden. Zoals:

- Boskalis and Jeugdveld playground club.

We have brought managers of the dredging company into contact with the playground’s volunteers. The meeting immediately provided a financial injection for the playground of €320,00.

This can be used to continue bingo events for a while. Boskalis will also structurally support the playground with materials and construction.

­ Boskalis en speeltuinvereniging Jeugdveld. We hebben managers van de baggermaatschappij in contact gebracht met vrijwilligers van de speeltuin.

De ontmoeting leverde direct een financiële injectie voor de speeltuin op van € 320,00. Hiermee kan weer een tijdje bingo worden gespeeld. Daarnaast gaat Boskalis de speeltuin structureel onder­ steunen met materiaal en hulp bij bouw­ werkzaamheden.

- TOS and London. TOS and the street game kerb ball are in the Authentic Rotterdam Heritage collection. Our team put the organisers of the Merge Festival in London in contact with this typically Dutch game. They have invited Authentic Rotterdam Heritage to play kerb ball with young people and residents in London. In June 2018, 10 Rotterdam youngsters had their first trip to London to play kerb ball with hundreds of Londoners.

­ TOS en Londen. Het straatspel stoep­ randen zit met TOS in de collectie Echt Rotterdams Erfgoed. Via contact met ons team is dit oer­Hollandse spel bij organi­ satoren van het Merge Festival in Londen terecht gekomen. Zij hebben Echt Rotterdams Erfgoed uitgenodigd om in Londen met jongeren en bewoners te stoepranden. In juni 2018 bezochten 10 Rotterdamse jongeren voor het eerst Londen om te stoepranden met honderden Londenaren.

- Krachtvrouwen and group dynamics.

The Krachtvrouwen (Power Women) meet weekly.

Our interns from the Social Work programme have become involved and help where they can in the empowerment of women. Meetings with 40 women were held, and 4 women were brought into contact with other relevant participants of Authentic Rotterdam Heritage.

­ Krachtvrouwen en groepsdynamiek.

De Krachtvrouwen komen iedere week samen. Onze stagiairs Social Work zijn betrokken geraakt en helpen waar ze kunnen bij de empowerment van de vrouwen. Bijeenkomsten van 40 vrouwen zijn ondersteund en 4 vrouwen zijn in contact gebracht met relevante andere deelnemers Echt Rotterdams Erfgoed.

Voordracht tijdens een verhalencafé

15

De impact van Echt Rotterdams Erfgoed 2016 – 2018

The impact of Authentic Rotterdam Heritage 2016 – 2018 - Water and greenery in the Landbouwbuurt.

Various participants of Authentic Rotterdam Heritage, Groene Groeiplekken, de Afrikaanderwijk Coöperatie, Tuinmeester Gerrit and Bas Sala’s Slimme Regenton join forces with residents to make the neighbourhood greener.

­ Water en groen in de landbouwbuurt.

Verschillende deelnemers Echt Rotterdams Erfgoed, Groene Groeiplekken, de Afrikaanderwijk Coöperatie, Tuinmeester Gerrit en de Slimme Regenton van Bas Sala, bundelen hun krachten om samen met bewoners de buurt te vergroenen.

- Mothers & Daughters. The Krachtvrouwen remind us of the importance of the relationship between mothers and daughters. With 40 mothers and daughters, we have made interviews, photo portraits, and a film to bring attention to different forms of education, emancipation, and empowerment.

­ Moeders & Dochters. De krachtvrouwen wijzen ons op het belang van de relatie tussen moeders en dochters. We hebben met 40 moeders en dochters interviews, fotoportretten en een film gemaakt om verschillende manieren van opvoeding, emancipatie en empowerment onder de aandacht te brengen.

- Loving Day. Several students from the Rotterdam University of Applied Sciences told us about the different origins of their parents and how they deal with their mixed identity. Museum Rotterdam has picked up this subject looking for more Rotterdammers with a double background.

Why do they live in Rotterdam, who do they deal with, and how do they see the future?

­ Loving Day. Diverse studenten van de Hogeschool Rotterdam vertelden ons over de verschillende afkomst van hun ouders en hoe zij met hun gemengde identiteit omgaan. Museum Rotterdam heeft dit onderwerp opgepikt en is in de stad op zoek gegaan naar meer Rotter­ dammers met een dubbele achtergrond.

Hoe leven zij in Rotterdam, met wie gaan ze om en hoe zien ze de toekomst?

Verhalencafé in het museum, juli 2018

16

Moeders & Dochters

VerhalencafĂŠ op locatie

Loving Day

Verhalencafé in het museum, juli 2018

De impact van Echt Rotterdams Erfgoed 2016 – 2018

Social Work gestart met de Verhalenwerk­ plaats Echt Rotterdams Erfgoed.

Na workshops van Stichting Formaat en bezoeken aan het Echt Rotterdams Erfgoed kunnen de deelnemers hun eigen verhaal en de verhalen van de collectie vertellen tijdens de verhalencafés.

Wij willen de weerbaarheid en veerkracht van Rotterdammers zichtbaar maken.

Met het keurmerk Echt Rotterdams Erfgoed benadrukken we de belangrijke rol die de 55 onderdelen van deze collectie spelen in onze stad. Deze erkenning geeft ze een steun in de rug die sterk gewaardeerd wordt.

The impact of Authentic Rotterdam Heritage 2016 – 2018 We want the strength and resilience of Rotterdammers to be visible. With the Authentic Rotterdam Heritage seal of excellence, we emphasise the vital role played in our city by the 55 entries in this collection. The recognition and subsequent support are much appreciated.

- Verhalencafés. Wij vinden de verhalen over Echt Rotterdams Erfgoed belangrijk ­ ze inspireren en verbinden. Daarom organiseren we in het museum en op andere plaatsen in de stad verhalencafés.

Inmiddels hebben we 7 verhalencafés georganiseerd in het museum en 2 elders in de stad.

40 verhalen over Echt Rotterdams Erfgoed zijn gedeeld met 450 deelnemers.

Zij vertellen op hun beurt de verhalen weer door.

- Story cafes. We think stories are important they inspire and connect. We organize story cafes in the museum and at other locations in the city where participants share the stories about Authentic Rotterdam Heritage. We have now organised 7 story cafes where 40 stories about Authentic Rotterdam Heritage have been shared with 450 participants. They, in turn, tell the stories again.

- Story Workshop. During the story cafés, we noticed that many Rotterdammers also want to share their own stories, especially Rotterdammers who struggle with their health, finances, and social environment. Newcomers and people looking for a new experience benefit from telling their life stories. Therefore, we started the with help from Social Work students Authentic Rotterdam Heritage Story Workshop.

After workshops by Stichting Formaat and visits to Authentic Rotterdam Heritage, there is the story café in which participants can tell stories about themselves and the collection.

­ Verhalenwerkplaats. Tijdens de verhalen­ cafés merkten we dat veel Rotterdammers ook hun eigen verhaal willen delen.

Vooral Rotterdammers die worstelen met hun gezondheid, financiën en sociale omgeving, nieuwkomers en mensen die een nieuwe ervaring zoeken hebben er baat bij hun levensverhaal te vertellen.

We zijn daarom met hulp van studenten

18

Deelnemers aan de verhalenwerkplaats mei ­ juni 2018

Van nominatie naar collectie

200 nominaties: verzameld: ­ in het museum ­ online ­ in de stad

Echt Rotterdams Erfgoed ­ interview ­ foto’s ­ database - certficaat

Raad

Echt Rotterdams Erfgoed tientallen betrokken Rotterdammers denken mee

6 criteria: ­ Rotterdams ­ actueel ­ zet zich in voor anderen/ de stad ­ staat open voor verbinding ­ inspireert/jaagt aan ­ te linken aan historisch verhaal of object

Actieve collectie ­ Verhalencafés op locatie en in het museum ­ Verhalenwerkplaatsen ­ Ontmoetingen, bijvoorbeeld week Echt Rotterdams Erfgoed ­ Speciale projecten: ­ Moeders & Dochters: Echt Rotterdams Erfgoed #0011, #0012 ­ Water in de Landbouwbuurt: Echt Rotterdams Erfgoed #0032, #0033, #0031, #0005, #0049 ­ Loving Day: Echt Rotterdams Erfgoed #0036 ­ Stoepranden in Londen: Echt Rotterdams Erfgoed #0024

19

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Volkswagenbus Transporter (1992) van Kamen Vladimirov De verhalen van de Bulgaars Rotterdamse bestuurders en passagiers van de bus zijn een nieuw hoofdstuk in het verhaal van de ontwikkeling van Rotterdam door (arbeids)migratie.

bouwt hij met opgestroopte mouwen letterlijk en figuurlijk aan de stad.

Hij is trots op zijn buurt in Rotterdam Zuid en een groot fan van Feyenoord. De kinderen van Kamen en zijn vrouw zijn in Rotterdam geboren. Zo raken ze meer en meer geworteld in de Maasstad.

“Mijn toekomst ligt in Rotterdam.”

Kamen Vladimirov komt in 2002 vanuit Montana in Bulgarije naar Rotterdam, waar zijn moeder werkt. Hij gaat aan de slag bij het Straatmagazine en brengt met het busje de verkopers naar hun verkoopplek. Als het Straatmagazine stopt, neemt hij de bus over.

The stories of the Bulgarian Rotterdam van, its drivers and passengers are a new chapter in the story of this city’s development through (labour) migration.

Een nieuw leven opbouwen in een nieuwe stad en een nieuw land is niet makkelijk. Je bent er niet door simpelweg in een busje te stappen en ergens te gaan werken.

Ook Kamen vindt allerlei problemen op zijn weg. “Door de Rotterdamwet kon ik niet zomaar wonen waar ik wilde. In onderhuur moest ik veel te veel betalen. Nu gaat het gelukkig beter.”

In 2002 Kamen Vladimirov came from Montana, Bulgaria, to Rotterdam, where his mother worked.

He begins working for the Straatmagazine, driving the vendors to their pitches. When the Straatmagazine stopped, he became the owner of the van.

Building a new life in a new city and new country isn’t easy. It takes more than getting into a van and going to work somewhere. Kamen has encountered all kinds of problems. “The regulations in Rotterdam meant I couldn’t just live where I wanted. I had to get sublets and paid far too much. Luckily, it’s now going better.”

“HET IS NIET ZO MAKKELIJK OM NAAR EEN ANDER LAND TE VERHUIZEN”

Since the introduction of the low-emissions zone in 2016, the van can no longer enter Rotterdam. That is why it is now in Montana. Kamen, his friends, and family occasionally use the bus when they need to transport a lot of stuff. Until they obtained a residence permit for the Netherlands, they would have to drive to Bulgaria and back every three months. Flying was too expensive, and the van was ideal because it carried many people and their luggage.

Sinds de invoering van de milieuzone in 2016 mag het busje Rotterdam niet meer in.

Daarom staat het nu in Montana. Kamen, zijn vrienden en familie gebruiken het busje nog af en toe, als ze veel spullen meenemen.

Voordat de Bulgaren een verblijfsvergunning in Nederland kregen, moesten ze elke drie maanden heen en terug rijden. Vliegen was nog duur en de bus was ideaal doordat er veel mensen en bagage in passen.

Kamen now has his own construction company.

Like a typical Rotterdammer, he contributes to the city, literally and figuratively, with rolled-up sleeves. He is proud of his neighbourhood in Rotterdam Zuid and a massive Feyenoord fan. The children of Kamen and his wife were born in Rotterdam, so the family is increasingly becoming rooted in the Maasstad.

“My future is in Rotterdam.”

Tegenwoordig heeft Kamen een eigen bouwbedrijf. Als een typische Rotterdammer

20

Kamen Vladimirov (l) voor de bus

Kaapverdiaanse ‘Tambor’, 2005

Familiebijeenkomst Bulgaarse gemeenschap met Kamen op de voorgrond

Net als de bus van Kamen is de tambor (Portugees voor trommel) gebruikt door migranten om goederen te vervoeren. De metalen drum is oorspronkelijk voor het transport van geconcentreerd vruchtensap.

De drums worden in Rotterdam opgekocht en schoongemaakt.

Vervolgens gaan ze gevuld met goederen zoals levensmiddelen per schip naar Kaapverdië.

Cape Verdean ‘Tambor’, 2005 Just like Kamen’s van, migrants also used the tambor (Portuguese for drum) for transporting goods. The metal drums are originally used to transport concentrated fruit juice. The used drums are purchased and cleaned in Rotterdam, then used for shipping goods, such as food, to Cape Verde.

Gebruikers van de bus met Kamen rechtsvoor

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Broodfonds Rotterdamsche Gilden

- 0 00

In het Broodfonds regelen Rotterdamse zelfstandigen samen een financieel vangnet gebaseerd op vertrouwen.

elkaar op ziekenbezoek. Het bestuur wil mensen die langdurig ziek zijn helpen om beter te worden.”

Een broodfonds is een sociaal alternatief voor een dure arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Een groep zzp’ers kan hiermee onder elkaar een financieel vangnet regelen. Elke maand zetten de deelnemers een bedrag op hun persoonlijke broodfondsrekening. Wie lang­ durig ziek is, krijgt vanuit het broodfonds geld om van rond te komen. Met deze relatief nieuwe manier van verzekeren houden de deelnemers grip op belangrijke zaken als inkomen, ziekte en zorg.

Jeanette: “De diversiteit aan ondernemers is heel waardevol. We hebben allemaal ons eigen netwerk en kennis. In ons broodfonds zitten mensen uit de zorg, communicatie, training en financiële dienstverlening. Nu dit werkt, is zelforganisatie op andere gebieden een kleinere stap.”

The Rotterdam Broodfonds allows the selfemployed to establish a financial safety net based on trust.

A broodfonds (bread fund) is a social alternative to expensive disability insurance. A group of selfemployed people can arrange a collective financial safety. Participants pay monthly into their broodfonds account. The broodfonds provides a sustenance income to members enduring prolonged illness.

This new form of insurance means participants keep control of important issues, such as income, illness, and healthcare.

Het concept komt uit 2006 en is in Nederland opgezet door de BroodfondsMakers. Inmiddels zijn bijna 15.000 zelfstandigen samen verzekerd in meer dan 330 broodfondsen. Rotterdam telt momenteel zo’n 12 broodfondsen.

Het Broodfonds Rotterdamsche Gilden is in oktober 2016 opgericht in Museum Rotterdam.

BroodfondsMakers established the concept, originating in 2006, in the Netherlands. Currently, about 330 broodfonds insure almost 15,000 self-employed people. The Rotterdam Broodfonds Guild was formed in October 2016 at the Museum Rotterdam.

Dit Broodfonds heeft nu circa 48 leden.

Vertrouwen is de basis. Als iemand ziek is, wordt iedereen op de hoogte gesteld. Wie aanspraak maakt op een gift, moet minstens twee jaar verbonden blijven aan het fonds.

It has approximately 48 members and is based on trust. When a member is ill, everyone is informed.

Those claiming a donation must remain associated with the fund for at least another two years.

“NU DIT WERKT, IS ZELFORGANISATIE OP ANDERE GEBIEDEN EEN KLEINERE STAP”

The participants find the personal contact a big plus.

Jeanette Kapic of the Rotterdam Broodfonds guild: “It’s nice getting to know the people in your safety net. Working on a project basis can be precarious.

We have a strong sense of commitment, and we visit our members when they are unwell. Our board wants to help those with a prolonged illness to get better.”

De deelnemers vinden het persoonlijk contact een groot pluspunt. Jeanette Kapic van het Broodfonds Rotterdamsche Gilden: “Het is extra fijn dat je de mensen met wie je samen een vangnet regelt ook leert kennen. Werken op projectbasis is een onzeker bestaan.

De betrokkenheid is groot; we gaan ook bij

Jeanette: “Our diverse entrepreneurial skills are invaluable. We all have a network and knowledge.

Our broodfonds includes people from care work, communications, training, and financial services.

Now that this is working, other forms of selforganisation are a smaller step.”

22

2

Jeanette Kapic (l) tekent de oprichtingsakte in Museum Rotterdam met rechts Nicole van Dijk

Zilveren schild van het broodpastei- en koekebakkersgilde, 1796

Silver shield of the bread, pastry, and biscuit bakers guild, 1796

Vanaf de middeleeuwen beschermen gilden de belangen van een bepaalde beroepsgroep. Dit zilveren schildje was ooit eigendom van het Rotterdamse “Brood pasteij, en Koekebakkersgilde”. De decoratie verwijst naar het beroep van de bakkers: korenaren, een oven, twee broodscheppen en een pastei met een liggend hert als deksel.

Originating in the Medival Period, guilds protect the interests of particular professional groups. This silver shield once belonged to the Rotterdam “Bread, pastry, and biscuit bakers guild”. The decoration refers to the baking professions: corn ears, an oven, two bread shovels, and a pastry with a laying deer as the lid.

Leden van het Broodfonds Rotterdamsche Gilden in Museum Rotterdam

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Burgemeester Aboutaleb

- 0 00

De visie van Aboutaleb gaat verder dan de klassieke rol van een burgemeester.

Hij trekt regelmatig de stad in om met bewoners en ondernemers te spreken over wat er speelt in hun wijk.

In overleg met de gemeente hebben ze dit gedaan en het is vervolgens deels uitgevoerd. Deze aanpak bevordert betrokkenheid van burgers en dat is goed voor Rotterdam.”

Sinds 2009 is Aboutaleb burgemeester van onze stad met meer dan 170 nationaliteiten.

In 2015 is hij door ongeveer 6.000 bestuurders en een vakjury verkozen tot beste lokale bestuurder van Nederland. “Volgens be­ stuurders doe ik het dus goed, maar ik vind het minstens zo belangrijk dat de Rotterdam­ mers dat ook vinden.”

Aboutaleb’s vision goes beyond the conventional role of a mayor. He regularly talks with the city’s residents and entrepreneurs about what is happening in their neighbourhoods.

Aboutaleb has been the Mayor of our city, with its more than 170 nationalities, since 2009. In 2015, 6000 managers and a professional jury voted him the Best Local Government Official in the Netherlands.

“According to the jury, I do it well, but it’s equally important that Rotterdammers think this too.”

Aboutaleb groeit op in Beni Sidel, Marokko.

Op zijn vijftiende komt hij met zijn moeder en zusjes naar Nederland, waar ze verenigd worden met hun echtgenoot en vader die jaren eerder als gastarbeider in Den Haag kwam wonen. Hij doorloopt achtereenvolgens de lts, mts en hts en studeert in 1987 af in telecommunicatie. Hij werkt o.a. als journalist en ambtenaar en wordt begin deze eeuw politiek actief bij de PvdA. In 2009 wordt hij burgemeester van Rotterdam.

Aboutaleb grew up in Beni Sidel, Morocco. He came to the Netherlands aged 15 with his mother and sisters to be with his father, who came to The Hague years earlier as a migrant worker. He progresses through junior, intermediate, and higher technical schools in succession, graduating in Telecommunications in 1987. Among other jobs, he was a journalist and civil servant. He became politically active in the PvdA at the turn of the century and became Rotterdam’s Mayor in 2009.

Aboutaleb believes that we should work together for peace in the city. Especially in our diverse city, with its many outlooks and cultures. “We don’t have to agree on everything, but we should be able to be honest with each other and reach out when necessary.”

Aboutaleb vindt dat we met elkaar moeten werken aan vrede in de stad. Zeker in onze diverse stad met zo’n verscheidenheid aan meningen en culturen. “We hoeven het niet over alles eens te zijn, maar we moeten elkaar wel recht in de ogen kunnen kijken en de hand reiken als dat nodig is.”

The Mayor also believes in people taking responsibility. “In conversations with Middelland residents, it turned out they were dissatisfied with the approach to the drugs nuisance. At the same time, there were problems with subsidence due to groundwater levels falling. I invited the residents to draw up a plan, which they did in consultation with the municipality, and it was partially implemented.

This approach promotes citizen involvement, which is good for Rotterdam.”

De burgemeester gelooft ook in de eigen verantwoordelijkheid van mensen. “Neem bijvoorbeeld mijn gesprekken met bewoners van Middelland. De bewoners waren ontevreden over de aanpak van drugs­ overlast. Tegelijkertijd speelden problemen met bodemverzakking door een dalend grondwaterpeil. Ik heb de bewoners uit­ genodigd zelf een plan op stellen.

“DEZE AANPAK BEVORDERT BETROKKENHEID VAN BURGERS EN DAT IS GOED VOOR ROTTERDAM”

24

3

Installatiekostuum burgemeester André van der Louw, Kostuum Mc Gregor, 1974 Burgemeester Ahmed Aboutaleb

De PvdA­er André van der Louw werd in 1974 burgemeester van Rotterdam.

Hij werd gezien als de burgemeester van de gewone, werkende Rotter­ dammer. Bij zijn installatie droeg hij dit ribfluwelen kostuum. Ribfluweel is traditioneel een stof voor werkmans­ kleding. Hiermee leek Van der Louw zijn verbondenheid met de arbeiders te onderstrepen.

Inauguration costume Mayor André van der Louw, Kostuum Mc Gregor, 1974 André van der Louw, a member of the PvdA, became Rotterdam’s Mayor in 1974. He was seen as the mayor of the ordinary, working Rotterdammer. Van der Louw seemed to underscore his solidarity with the workers by wearing corduroy, traditionally a workwear fabric, for his inauguration.

Burgemeester Aboutaleb tussen Echt Rotterdams Erfgoed Khalid #0006 (links) en Tuinmeester Gerrit #0005 (rechts)

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Dr. Mau, de Sambalman De sambalman is een begrip in de stad.

Hij toont veerkracht door kennis uit zijn Surinaamse achtergrond te gebruiken in moeilijke tijden.

gemeente een ventverbod in­­­gesteld. Eigenlijk mag ik dus niks meer verkopen op straat. Het is even afwachten of ik er wel mee door ga.”

Maurice Declerq is als Dr. Mau de Sambalman een bekende Rotterdammer. Hij is geboren en opgegroeid in Suriname. “Ik leerde handelen van mijn vader en koken van de vrouwen in de familie.”

Als onderdeel van de actieve collectie heeft de Sambalman in het museum de Kracht­ vrouwen (#0011|) leren kennen. Ze hebben een klik en wie weet kunnen ze in de toekomst samenwerken. Het museum volgt de ontwikkelingen en helpt waar nodig.

In 1980 komt Maurice naar Nederland om te studeren, maar het loopt anders. “Ik heb allerlei banen gehad; beveiliger op de tram, heftruckchauffeur en verzekeringsagent.

Door onhandigheid raakte ik in de schulden en een 9 tot 5 baan ligt mij niet.”

The Sambal Man is a household name in Rotterdam.

He has stayed resilient through difficult times using knowledge from his Surinamese background.

As Dr. Mau the Sambal Man, Maurice Declerq is a well-known Rotterdammer. He was born and raised in Suriname. “My father taught me how to do business, and the women of the family taught me how to cook.” In 1980 Maurice came to the Netherlands to study, but things turned out differently. “I’ve had many jobs: tram guard, forklift driver, and insurance agent. I fell into debt from carelessness, and a 9-to5 job doesn’t suit me.”

“DE RECEPTEN EN SMAKEN ZITTEN IN MIJN HOOFD”

His dream, his own sambal factory, isn’t so simple: “Permits, Chamber of Commerce, taxes, training.

It’s complicated and not for me. I knew the first Sambal Man. He also sold on terraces and in cafes.

When he stopped, I took over.”

Zijn droom, een eigen sambalfabriekje, blijkt niet zo eenvoudig: “Vergunningen, Kamer van Koophandel, belastingen, opleidingen.

Ingewikkeld en niks voor mij. Ik kende de eerste sambalman. Hij verkocht zijn waar gewoon op terrassen en in cafés. Toen hij stopte ben ik dat gaan doen.”

Maurice makes the sambal at home in his kitchen.

“The recipes and flavours are in my head and inspired by sambals from Suriname: sambal manis, garlic sambal, mango sambal, sambal with apple, everything. One jar costs five euros.”

De sambal maakt Maurice thuis in zijn keuken. “De recepten en smaken zitten in mijn hoofd, natuurlijk geïnspireerd door de sambal uit Suriname; sambal manis, knoflook sambal, mango sambal, sambal met appel, alles. Elk potje verkoop ik voor 5 euro per stuk.”

“It’s hard work. A crate full of pots is heavy, and I am already over 65! Fortunately, I get some help; printing labels, for example. A while back the city banned street vending. Technically I can’t sell anything on the street anymore. We’ll have to see whether I’ll continue.”

As part of the active collection, the Sambal Man got to know the Krachtvrouwen (#0011) while at the museum. They’ve connected well, and maybe they’ll work together in the future. The museum monitors such developments and helps where necessary.

“Het is hard werken hoor. Een krat met potten is zwaar en ik ben ook al ruim 65!

Gelukkig heb ik wat hulp, bijvoorbeeld met etiketten printen. Een tijdje terug heeft de

26

Zilverkleurige pindatrommel met katoenen draagband, 1930-1939 In de jaren ´30 zorgt de economische crisis voor grote werkeloosheid onder Chinese zeelieden op Katendrecht.

Vindingrijke Chinezen proberen wat te verdienen als straatventer van pinda­ koeken. De ‘pindachinees’ wordt een fenomeen, maar verdwijnt langzamer­ hand uit het straatbeeld nadat de verkoop als bedelarij wordt bestempeld.

Sambalman Maurice Declerq

Silver-coloured peanut vending tray with cotton strap, 1930–1939 The economic crisis in the 1930s caused severe unemployment among Chinese sailors in Katendrecht. Ever resourceful, many Chinese people became street vendors of peanut cakes.

The “pindachinees” became a phenomenon but gradually disappeared from the streets after their trade was ruled as begging.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Tuinmeester Gerrit en Groene Groeiplekken Bewoners en professionals pakken de verantwoordelijkheid voor een groenere en gezondere stad samen op.

- 003

‘groen‘ Rotterdam kwam kijken.

Gerrit is nu met pensioen, maar nog steeds druk met groen in de stad. “Met hulp van verschillende organisaties zoals Freehouse en Havensteder geef ik kinderen les op de natuurschool in de landbouwbuurt. Goed zijn voor de natuur en voor elkaar gaat hand in hand.”

In de tuin-filosofie van tuinmeester Gerrit Roukens (#0005) kan de natuur zoveel mogelijk haar gang gaan. Hij volgt de uitgangspunten van permacultuur: kleinschalige, duurzame tuinbouw, geïnspireerd op natuurlijke eco­ systemen. Gerrit past zijn filosofie toe in groene wijk­projecten op Zuid.

Together, residents and professionals tackle the responsibility for a greener and healthier city.

Garden master Gerrit Roukens (#0005) gardening philosophy works with and not against nature.

He follows the principles of permaculture: smallscale, sustainable horticulture based on natural eco­systems. Gerrit applies his philosophy to green neighbourhood projects in the south of Rotterdam.

Volgens Gerrit zou een groene plek van 1 tot 2 hectare per 10.000 bewoners ideaal zijn.

Continuïteit is een voorwaarde om zo’n groene plek goed te ontwikkelen. Dit kan bereikt worden met inspraak en invulling door bewo­ ners onder begeleiding van een professional.

According to Gerrit, a green area of one to two hectares per 10,000 residents would be ideal.

Continuity is a prerequisite for developing such a green space. Under professional guidance, residents can achieve this through participation and inter­ pretation.

Om dit mogelijk te maken, werken stads­ tuinders en -landbouwers samen onder de naam Groene Groeiplekken (#0031). “Het idee om ons te verenigen is ontstaan tijdens een stadslandbouwbijeenkomst in Museum Rotterdam. Met Botanische Tuin Afrikaander­ wijk, Educatieve tuin De Enk, GroenGoed, Hefpark, Moestuinman, Planetcare, Rotterdamse Munt en Wollefoppengroen&co werken we nu samen aan een groenere stad.”

To make this possible, other city gardeners and farmers worked together and formed Groene Groeiplekken (#0031) (green growing locations).

“The idea to unite came about during a city agri‑ culture meeting at Museum Rotterdam. Together with Botanische Tuin Afrikaanderwijk, Educatieve tuin De Enk, GroenGoed, Hefpark, Moestuinman, Planetcare, Rotterdamse Munt, and Wollefoppengroen&co, we are trying to make the city greener.

“GOED ZIJN VOOR DE NATUUR EN VOOR ELKAAR GAAT HAND IN HAND”

Max de Corte of Moestuinman introduced perma­ culture to Rotterdam and Gerrit started to work with it in De Enk garden in Vreewijk. The approach became an example for other urban farmers. Rotterdamse Munt, De Ghandituin, Wollefoppengroen&co, Eetbaar Rotterdam, Uit je eigen stad – all of ‘green’ Rotterdam came to see.

Max de Corte van Moestuinman bracht de permacultuur naar Rotterdam en Gerrit ging er mee aan de slag in Tuin De Enk in Vreewijk.

De aanpak was een inspiratie voor andere stadslandbouwers. Rotterdamse Munt, De Ghandituin, Wollefoppengroen&co, Eetbaar Rotterdam, Uit je eigen stad; heel

Gerrit is now retired but still busy with green aspects of the city. “With help from various organisations, such as Freehouse and Havensteder, I give lessons to children at nature school in the landbouw neighbourhood. Being good to nature and each other go hand in hand.”

28

1

Tuinmeester Gerrit

Medewerkers Groene Groeiplekken in de Vredestuin

Medewerkers Botanische Tuin Afrikaanderwijk

De groentemarkt, door Hendrick Sorgh, ca. 1662 In de 17e eeuw werd de Rotterdamse groentemarkt achter de Laurenskerk gehouden, langs het water van de Binnenrotte. De Rotte stroomde toen nog tot aan de dam bij de Hoogstraat door de binnenstad. Langs de kade meerden de marktschuiten aan met verse groenten uit het achterland van Rotterdam.

The Vegetable Market,

by Hendrick Sorgh, ca.1662 In the 17th century, the Rotterdam vegetable market was behind the Laurenskerk, along the bank of the Binnenrotte. Then, the Rotte flowed through the city centre to a dam on the Hoogstraat. The market boats docked along the quayside with fresh vegetables from the farmland outside of Rotterdam.

Medewerkers Botanische Tuin Afrikaanderwijk

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55 - 00

06

Khalid Chennouf en Giovanni Van Bronckhorst Foundation

Sport is belangrijk in Rotterdam.

Topsporters zijn een voorbeeld voor jongeren. Zij zetten de kracht van sport in voor de ontwikkeling en ondersteuning van jonge Rotterdammers.

- 00

“Bijna een kwart van de kinderen in Rotterdam begint als laaggeletterde aan het VMBO. Toen we dat hoorden, wisten we dat we daar iets aan wilden doen. Dan is het logisch om je passie en kennis te gebruiken.”

Het leidt tot de sport en leerclub S.V. GIO voor kinderen met een leerachterstand.

Khalid (#0006) Khalid Chennouf groeit op in Marokko.

Zijn sportleraar herkent en stimuleert zijn talent.

Khalid bereikt het hoogste niveau in karate en ontwikkelt zich als bokser. Hij combineert de geleerde vaardigheden in Thaiboksen.

Sport is vital to Rotterdam. Top athletes are an example to young people. They use the power of sport for the development and support of young Rotterdammers.

Khalid (#0006) Khalid Chennouf grew up in Morocco. His sports teacher spotted and encouraged his talent. Khalid has attained the highest levels in karate and boxing and combines these skills for Thai boxing.

De oud-wereldkampioen komt via een uitwisselingsprogramma in 2004 naar Thai­ boksschool Oude Westen. Khalid is duidelijk, streng en consequent. “Sport is een krachtige manier om mensen te verbinden en de samenleving te verbeteren.”

The former world champion came to the Thaiboksschool Oude Westen through an exchange programme in 2004. Khalid is clear, strict, and consistent. “Sport is a powerful way to connect people and improve society.”

“HET IS LOGISCH OM JE PASSIE EN KENNIS TE GEBRUIKEN”

Entrepreneurs are struck by how well Khalid deals with the sometimes-difficult neighbourhood youth.

Through the “Vrienden van de thaiboksschool” foundation, they have managed to keep him in Rotterdam. The sports teacher is regularly in the newspapers, and in 2017 Khalid received the Paul Nijgh medal in recognition of his work.

Het valt ondernemers op hoe goed Khalid omgaat met de vaak lastige wijkjeugd. Met de stichting ‘Vrienden van de thaiboksschool’ weten ze hem in Rotterdam te houden.

Ook de pers besteedt regelmatig aandacht aan de sportleraar en in 2017 ontvangt Khalid de Paul Nijgh penning voor zijn inzet.

Giovannni (#0043) Coach and former Feyenoord player Giovanni van Bronckhorst is well respected in Rotterdam, especially after winning the 2017 championship and the cup in 2018. With the Giovanni van Bronckhorst Foundation, Giovanni and Marieke van Bronckhorst want to give back to their city.

Giovannni (#0043) Trainer en oud-speler van Feyenoord Giovanni van Bronckhorst heeft veel aanzien in Rotter­ dam. Helemaal na het behalen van de kampioens­titel in 2017 en de beker in 2018.

Giovanni en Marieke van Bronckhorst willen met de Giovanni van Bronckhorst Foundation iets terugdoen voor hun stad.

“Nearly a quarter of the children in Rotterdam start their secondary education with low literacy levels.

When we learnt this, we knew we wanted to do something about it. It makes sense to combine your passion and knowledge.” The result is the S.V. GIO sports and learning club for children with learning difficulties.

30

43

Giovanni van Bronckhorst

Vlag Arend en de Zeemeeuw, ca. 1955 Tijdens de wederopbouwjaren zijn veel arbeiderskinderen lichamelijk verzwakt, hebben ze moeite met leren en gaan ze soms zelfs niet naar school. Vanuit de clubhuizen van De Arend en De Zeemeeuw wordt de oplossing gezocht in een verbetering van de lichamelijk conditie.

Sport en goede voeding moeten ook de schoolprestaties verbeteren.

Flag Arend en de Zeemeeuw, ca. 1955

Leerlingen van S.V. GIO tijdens de sportdag in 2017

Khalid Chennouf en leerlingen in de Thaiboksschool

During the post-war reconstruction years, many workers’ children were physically weaker, had difficulty learning, and sometimes didn’t even go to school. The clubhouses of De Arend and De Zeemeeuw saw improving their physical condition as a solution. Sport and proper nutrition are also needed to improve school performance.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Richard Shoes Richard de Boer zet zich als ondernemer in voor zijn straat. Hij biedt buurtjongeren mogelijk­heden en weet ze zo te inspireren.

we hebben op­gericht. Ik ben trots op onze samenwerking hier. We kunnen echt iets betekenen voor de buurt.”

Sinds 1989 runt Richard schoenenwinkel Richard Shoes aan de West-Kruiskade.

Als echte ondernemer ziet hij overal kansen, momenteel kijkt hij of een koffiebar in de zaak aanslaat. Daarnaast is Richard betrokken bij het leven in de straat. Hij is voorzitter van de ondernemersvereniging en de Bedrijven Investeringszone (BIZ).

De samenwerking én diversiteit is de kracht van de West-Kruiskade. “Toen ik begon waren hier veel Chinezen, Portugezen en Surinamers. Daarna kwamen er Marokkanen.

Je moet opletten dat de straat van iedereen blijft. Vanuit de BIZ proberen we de boel in evenwicht te houden.”

As an entrepreneur, Richard de Boer is committed to his street. He offers opportunities to the neighbourhood’s youth and knows how to inspire them.

Richard heeft oog voor de buurtjongeren.

Hij ziet hun problemen, maar ook hun mogelijkheden. “Problemen op de Kade raken ons allemaal. Ik help daarom iedereen die daar voor open staat, maar ben wel hard.

Recht is recht en krom is krom bij mij, als ik chocola eet moet ik niet zeuren dat ik dik word.”

Richard has run Richard Shoes on the WestKruiskade since 1989. A genuine entrepreneur, he sees opportunities everywhere and is currently trying out an in-store coffee bar. Richard is also involved in the street’s well being. He is the chairperson of the Association of Entrepreneurs and the Business Investment Zone (BIZ).

“IK HELP IEDEREEN DIE DAAR VOOR OPEN STAAT, MAAR BEN WEL HARD: RECHT IS RECHT EN KROM IS KROM BIJ MIJ”

Richard has a keen eye for the neighbourhood’s talented youth. He sees their problems but also their possibilities. “Problems on this street affect us all. I help anyone who is open to it, but I tell it like it is. With me, right is right and crooked is crooked; if I eat chocolate, I shouldn’t whine about getting fat.”

Richard emphasises the importance of always listening. “I also talk to those who come into money the wrong way. For them it’s survival because they think they don’t have any opportunities.

Others just hang around on the street. Rather than judge them, I ask what they want from life.

By regularly talking to them, something can change.”

Tegelijk benadrukt Richard het belang van blijven luisteren. “Ik praat ook met gasten die op een verkeerde manier aan geld komen.

Zij zien dat als overleven omdat ze denken dat ze toch geen kansen krijgen. Anderen hangen rond op straat. Ik veroordeel ze niet, maar vraag bijvoorbeeld wat ze willen met het leven. Door regelmatig met ze te praten, kan er iets veranderen.”

But the street’s entrepreneurs do more than talk.

“We established an internship alliance to support those looking for work. I am proud of how we cooperate here. We can really mean something for the neighbourhood.“ West-Kruiskade’s cooperation and diversity is its strength. “When I started, there were many people from China, Portugal, and Suriname. Then came the people from Morocco. It’s important the street remains for everyone. With the BIZ, we try to maintain a balance.”

De ondernemers van de kade doen ook meer dan praten: “Willen ze werk, dan gaan we dat regelen. Bijvoorbeeld via de stage­alliantie die

32

Een paar herenschoenen van goud leer, Corbeau, 2008 Constant van Dijk dreef jarenlang de exclusieve schoenenzaak Corbeau aan de West­Kruiskade 2A. Toen de wijk veranderde, paste hij zijn collectie aan naar de wensen van zijn nieuwe klanten: felle kleuren en kekke modellen.

Net als Richard zag Van Dijk zijn winkel als een huiskamer waar hij iedereen verwelkomde met een gezellige babbel.

A pair of men’s gold leather shoes, Corbeau, 2008 For many years, Constant van Dijk ran the exclusive Corbeau shoe store at WestKruiskade 2A. When the neighbourhood changed, he adapted his collection to his new customers’ wishes: bright colours and vibrant styles. Just like Richard, Van Dijk saw his store as a living room, where he welcomed everyone with a friendly chat.

Richard Shoes aan de West­Kruiskade

Richard de Boer

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55 - 00

08

Rini de Otter & Stichting Humanitas

Stichting Humanitas (#0023) is er voor de meest kwetsbaren in de regio Rotterdam, van 0 tot 100+.

- 002

Rini de Otter (#0008) begeleidt hier de vrijwilligers tot hij plotseling overlijdt op 24 oktober 2017. Zijn optredens als tante Leeuwina waren razend populair. Zijn alter ego maakte in praatshows serieuze zaken met een grap en een grol bespreekbaar. Rini was erg geliefd in de Leeuwenhoek en in de wijk.

Humanitas is actief in heel Nederland, maar is ooit begonnen in Rotterdam. Het heeft tegenwoordig 38 verpleeghuizen en helpt meer en meer mensen thuis. Gijsbert van Herk is voorzitter van de Raad van Bestuur van Stichting Humanitas: ”Nog steeds verlenen wij juist zorg aan mensen die buiten de boot vallen. Op dit moment zijn we in Rotterdam bijvoorbeeld bezig met de opvang en begeleiding van slachtoffers van mensenhandel of mensen die vanwege geweld in de thuis­ situatie nergens terecht kunnen met hun kinderen.”

The Humanitas Foundation (#0023) is there for the Rotterdam region’s most vulnerable, from 0 to 100+.

Humanitas started in Rotterdam and is active through­out the Netherlands. Today it has 38 nursing homes and increasingly helps people at home.

Gijsbert van Herk is the chair of the Humanitas Foundation’s board of directors: “We still provide care for those who fall by the wayside. We are currently engaged in the care and supervision of victims of human trafficking or people who can not go anywhere with their children because of domestic violence.”

“TEGEN DE STROOM IN ANDERS DURVEN ZIJN”

In the society of participation, it is expected that everyone can quickly take care of themselves.

“That’s not how it always works. In the past, where one might have spent 25 days in hospital, nowadays it’s 5. The demand for home care has increased enormously, but we are not yet equipped for this in the Netherlands. Nursing homes suddenly become pseudo-hospitals that have to comply with many standards.”

In de participatie samenleving wordt verwacht dat iedereen snel voor zichzelf kan zorgen.

“Dat lukt niet altijd. Vroeger lag iemand 25 dagen in het ziekenhuis, tegenwoordig is dat 5 dagen. De vraag naar zorg aan huis is enorm toegenomen, terwijl we daar in Nederland nog niet goed voor ingericht zijn.

Verpleeghuizen worden zo ineens een soort semi-ziekenhuizen die aan allerlei normen moeten voldoen.”

De Leeuwenhoek is a Humanitas nursing home on the West-Kruiskade and is very popular with the people who stay there. The freedom residents and employees enjoy, in cooperation with the neighbourhood, is an example for many. “This runs sometimes contrary to the bureaucratic rules of care. When it’s better for the clients, we put their well being first, not the rules. We dare to do things differently.”

Humanitas verpleeglocatie De Leeuwenhoek aan de West-Kruiskade is erg geliefd bij mensen die er verblijven. De vrijheid die bewoners en medewerkers voelen in samen­ werking met de wijk is een voorbeeld voor velen. “Dit botst nog wel eens met de bureaucratische regels van de zorg. Maar als het beter is voor de cliënten zetten we hun welzijn voorop en niet de bijhorende regels: tegen de stroom in anders durven zijn.”

Rini de Otter (#0008) guided the volunteers here until he suddenly died on 24 October 2017.

His performances as Auntie Leeuwina were extremely popular. His alter ego’s talk shows used humour to discuss serious issues. Rini was very popular in the Leeuwenhoek and the neighbourhood.

34

3

Gevelsteen hofje met daarin het wapen van Johan van der Veeken, 1609

Bestuursvoorzitter Gijsbert van Herk (met stempel), medewerkers en bewoners in de hal van Humanitas Akropolis

Rotterdam kende ooit vijf hofjes voor armenzorg. Het oudste is in 1609 gesticht door Johan van der Veeken, toen de rijkste man van Rotterdam.

Zijn hofje biedt onderdak aan weduwen tussen de 45 en 65 jaar. Bijzonder voor die tijd is dat er geen voorwaarden aan hun religieuze achtergrond worden gesteld.

Gable stone shelter with the coat of arms of Johan van der Veeken, 1609 Rotterdam once had five shelters for poor relief. The oldest, founded in 1609 by Johan van der Veeken, then Rotterdam’s wealthiest man, offered refuge to widows aged between 45 and 65. Exceptional for that time is it sets no conditions based on religious background.

Rini de Otter en bewoners van de Leeuwenhoek in 2016

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Leeszaal Rotterdam West De leeszaal is een laagdrempelige ontmoetingsplek rondom taal en participatie en een plek waar je boeken kunt halen en brengen.

De Leeszaal speelt als ongesubsidieerde zelf­ organisatie een belangrijke rol in de buurt. “De omgang met instanties en de gemeente blijft soms lastig.

Als vrijwilligersorganisatie voel je je niet altijd serieus genomen. Als we bijvoorbeeld merken dat een bezoeker dringend hulp nodig heeft en instanties niet reageren, moeten we ons eigen netwerk aanspreken om te helpen.”

Maurice Specht en Joke van der Zwaard zijn de initiatiefnemers van Leeszaal Rotterdam West. “De Leeszaal is begonnen als reactie op de sluiting van de bibliotheekfilialen in Rotterdam West. Dit ging ons allebei aan het hart zodat we samen op zoek zijn gegaan naar een alternatief.”

The Leeszaal (reading room) is an easily accessible meeting place set up around language and participation and a place where you can get and bring books.

Maurice en Joke spraken met mensen uit de buurt om uit te vinden waar behoefte aan was en wat ze zelf bij wilden dragen. “De uitkomst: een plek om (voor) te lezen, te leren, elkaar te ontmoeten en initiatieven op te starten.

We hebben vervolgens de Leeszaal ingericht aan het Rijnhoutplein en een festival ge­ organiseerd om inhoud en betrokkenheid te testen. Iedereen vond dat het moest blijven.

Nu bezoeken 30.000 mensen per jaar de Leeszaal voor een boek, een activiteit of een ontmoeting.”

Maurice Specht and Joke van der Zwaard are the initiators of Leeszaal Rotterdam West. “The Leeszaal started in response to library closures in Rotterdam West. This really got to us both, so we started looking for an alternative.”

Maurice and Joke spoke with local people to find out what was needed and what they wanted to contribute. “The outcome is a place for reading, learning, meeting, and starting initiatives. We opened the Leeszaal on the Rijnhoutplein and organised a festival to test content and involvement. Everyone thought it should stay. Now, 30,000 people visit the Leeszaal every year for a book, an activity, or a meeting.”

Ongeveer 100 vrijwilligers houden de Leeszaal open. “Ze zorgen voor koffie en thee, maken de programma’s en staan mensen te woord. Elke maand worden ongeveer 1000 boeken gebracht en gaan er 750 uit. De boeken worden gesorteerd en overzichtelijk aangeboden. Bezoekers kunnen boeken meenemen en terugbrengen, maar ook houden. We houden dit verder niet bij, dat is alleen maar extra werk.”

About 100 volunteers keep the Leeszaal running .

“They provide coffee and tea, make the programmes, and assist people. Approximately 1,000 books are delivered per month, and about 750 go out.

The books are sorted and arranged in a clear manner.

Visitors can borrow books but also keep them.

We don’t keep track any further, that’s just extra work.”

The Leeszaal plays an important role in the neighbourhood as an unsubsidised independent organisation. “Dealing with authorities and the municipality is difficult sometimes. As a volunteer organisation, you don’t always feel taken seriously.

For example, if we discover that a visitor needs urgent help and the authorities do not respond, we need to use our own network for help.”

“WIJ MAKEN EEN GASTVRIJE PLEK, DAT IS IETS WAAR JE VEEL AANDACHT AAN MOET BESTEDEN”

36

Bezoekers van de Leeszaal

Gebeden- en getijdenboek, 1400-1425 Boeken bevatten de kennis, gedachten en gevoelens van anderen. De eerste boeken, zoals dit prachtige getijden­ boek, worden met de hand geschreven en geïllustreerd. Ze zijn uiterst kost­ baar. De uitvinding van de boekdruk­ kunst rond 1450 maakt boeken bereikbaar voor gewone mensen.

Nieuwe ideeën kunnen zich nu veel makkelijker verspreiden. Het verandert de wereld.

Book of Hours, 1400–1425 Books contain the knowledge, thoughts, and the feelings of others. The first books, such as this beautiful Book of Hours, were handwritten and illustrated. They are extremely expensive. The invention of the printing press around 1450 made books available to ordinary people. New ideas could spread much easier. It changed the world.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

West-Kruiskade Door samenwerking in de Alliantie West-Kruiskade is de West-Kruiskade en het gebied eromheen met succes uit het slop getrokken.

- 00 1

de Chinese ondernemingen hebben ze een specifieke klantenkring die elkaar en de onder­nemer vaak kennen. Verderop in de straat vind je Mediterrane en Nederlandse onder­ nemingen en winkels deels met en deels zonder uitgesproken culturele achtergrond.

Naast diversiteit is de grote onderlinge hulpvaardigheid hét kenmerk van de straat.

“Het is net een dorp.”

In 2009 staat de West-Kruiskade slecht bekend.

Alice Fortes van de Alliantie West-Kruiskade weet nog waarom: “Louche cafés waren het toneel van drugshandel, in donkere hoekjes werd prostitutie bedreven en ’s avonds waren hangjongeren de baas.” Woonstad Rotterdam, de gemeente, deelgemeente en de onder­ nemingsvereniging besluiten de problemen samen aan te pakken in de Alliantie West-Kruis­ kade.

Working together in the West-Kruiskade Alliance has successfully improved the West-Kruiskade and its surroundings.

In 2009 the West-Kruiskade was infamous. Alice Fortes of the West-Kruiskade Alliance remembers why: “Shady cafés, drug trafficking, prostitution, and youngsters took over at night.” Woonstad Rotterdam, the municipality, the borough, and local business groups decided to tackle the problems together as the West-Kruiskade Alliance.

Alice: “We hebben veel voor elkaar gekregen.

In 2015 zijn bijna alle bedrijfspanden van Woonstad Rotterdam opgeknapt. Het Tiend­ plein en het Kruisplein hebben een heel andere uitstraling gekregen en nieuwe publieks­ vriendelijke horeca.

Alice: “We’ve achieved a lot. In 2015 almost all of Woonstad Rotterdam’s business premises were refurbished. The Tiendplein and the Kruisplein have a completely new look and new, public-friendly cafes and restaurants.

Nu de straat weer bloeit is de Alliantie West-Kruiskade langzaam afgebouwd.

De activiteiten worden overgedragen aan de ondernemers en pandeigenaren die zijn verenigd in een Bedrijven Investeringszone (BIZ).

Now the street is flourishing again the West-Kruiskade Alliance has slowly been phased out. The activities have transferred to the entrepreneurs and property owners who are united in a Business Investment Zone (BIZ).

As more inner cities in the Netherlands start to look alike, the West-Kruiskade offers a unique shopping area, showing Rotterdam’s diversity in a microcosm.

The first impression when approaching from the centre is ‘China Town’. Hence, this is the place where Rotterdam celebrates Chinese New Year.

“HET IS NET EEN DORP” Terwijl steeds meer Nederlandse binnensteden op elkaar beginnen te lijken, biedt de West-Kruiskade een uniek winkelgebied met de diversiteit van Rotterdam in het klein.

De eerste indruk vanaf het centrum is simpel­ weg ‘China Town’. Dit is dan ook de plek waar Rotterdam Chinees Nieuwjaar viert.

Dotted in between are many Surinamese stores with their Indian, Indonesian, Chinese, and Arabic backgrounds. Just like the Chinese enterprises, they have a specific clientele that often knows each other and the owner. Further down the street are Mediterranean and Dutch businesses and shops, many with strong cultural backgrounds. In addition to its diversity, the street’s hallmark is its abundance of mutual support. “It’s like a village.”

Daartussen zijn ook veel Surinaamse winkels zichtbaar, compleet met hun Indische, Indiase, Chinese en Arabische achtergronden. Net als

38

0

Gele neon letters van poppodium ‘NIGHTTOWN’, West-Kruiskade, 1992 Van 1988 tot 2006 is Nighttown ‘the place to be’. Het poppodium is continu in beweging en een plek waar, net als op de West­Kruiskade, Rotterdammers, stijlen en (sub)culturen samenkomen.

Hier wordt dance groot, gieren gitaren en vloeien de rhymes. Klinkende namen en aanstormend talent laten het pand aan de West­Kruiskade trillen op zijn grondvesten.

Yellow neon letters for the popular music venue ‘NIGHTTOWN’, West-Kruiskade, 1992 From 1988 to 2006, Nighttown was ‘the place to be’. The popular music venue was constantly adapting. It was a place where, like the West-Kruiskade, Rotterdammers, styles, and (sub) cultures came together.

Dancing, live music, and rhythm and rhyme were all popular here. Big names and upcoming talent had this building on the West-Kruiskade shaking to its foundations.

Alice Fortes, Alliantie West­Kruiskade

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Krachtvrouwen Oude Westen

- 00 1

Deze groep vrouwen laat zien hoe mensen met verschillende achtergronden samenwerken om elkaar en de stad te versterken.

een cateringservice met eten uit alle culturen.

“Culturen praten via hun pannen. Als mensen samen koken komt het gesprek vanzelf”.

Voor vrouwen die hier niet zijn opgegroeid is het vaak moeilijk om in Nederland een nieuw leven op te bouwen. De stichting Kracht­ vrouwen Oude Westen zet zich in zodat vrouwen in de wijk de controle over hun eigen leven nemen, de straat op gaan en elkaar leren kennen.

This group of women demonstrates how people from different backgrounds can work together to strengthen each other and the city.

For women who didn’t grow up here, it is often difficult to build a new life in the Netherlands.

The Kracht­vrouwen (power women) Oude Westen foundation is committed to helping the neighbourhood’s women take control of their lives, be on the streets, and get to know each other.

Amina Ali Hussein, oprichter van de Kracht­ vrouwen, spreekt uit ervaring: “Ik ben hier als vluchteling uit Somalië gekomen en sprak de taal niet. In Somalië is iedereen als familie, hier niet en dat voelde moeilijk en eenzaam.

Als mijn dochters op school waren, ging ik naar buiten, de West-Kruiskade op. Hier raakte ik met andere vrouwen aan de praat.”

Amina Ali Hussein, Krachtvrouwen’s founder, speaks from experience: “I came here as a refugee from Somalia and didn’t speak the language. In Somalia, everyone is like family, but not here, and that felt difficult and lonely. When my daughters were at school, I’d go outside, to the West-Kruiskade, where I got talking to other women.”

The conversations are often about problems. Many women struggle with poverty, domestic violence, and education. Amina believes shared activities would support eachother. She put her idea into practice and formed the Krachtvrouwen. The Krachtvrouwen offer a weekly programme of activities, such as clothes making, cooking, having breakfast together, and language lessons. “Our motto is that we have to be open every day to learn.”

De gesprekken gaan vaak over problemen.

Veel vrouwen worstelen met armoede, huiselijk geweld en opvoeding. Amina bedenkt dat ze samen activiteiten moeten ondernemen.

Ze maakt werk van haar idee en begint de Krachtvrouwen. Iedere week bieden de Krachtvrouwen een vast programma zoals kleding maken, koken, samen ontbijten en taallessen. “Ons motto is dat we iedere dag open moeten staan om te leren.”

The Krachtvrouwen Oude Westen foundation is now supported by a steering committee and some funding bodies, and she works together with all kinds of people and organisations, including Radar, the municipality, Cultuurscouts, Humanitas, the Aktiegroep, Museum Rotterdam – the network grows.

De stichting Krachtvrouwen Oude Westen wordt nu ondersteund door een stuurgroep en een aantal fondsen. Ze werkt bovendien samen met allerlei mensen en organisaties. Radar, de gemeente, Cultuurscouts, Humanitas, de Aktiegroep, Museum Rotterdam, het netwerk blijft groeien.

Since 2015, the women rent a headquarters from Woonstad housing association. After getting some help, they can now pay the rent themselves with proceeds from clothing sales. The women have also developed a catering service with food from around the world. “Cultures talk through their pans.

When people cook together, the conversation flows naturally.”

“CULTUREN PRATEN VIA HUN PANNEN”

Sinds 2015 huren de vrouwen een hoofd­ kwartier van Woonstad. Na wat hulp betalen ze de huur tegenwoordig zelf uit de opbrengst van kledingverkoop. De vrouwen ontwikkelden ook

40

1

Krachtvrouwen voor hun atelier

Krachtvrouwen in hun atelier

Amina Ali Hussein

Vaandel Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht Afdeling Rotterdam, ca. 1900

Banner Society for Women’s Suffrage, Rotterdam department, ca. 1900

De Vereeniging voor Vrouwen­ kiesrecht werd in 1894 opgericht.

In 1917 kregen vrouwen het passief kiesrecht.

De Rotterdamse Suze Groeneweg werd in 1918 als eerste vrouw in de Tweede Kamer gekozen.

In 1919 krijgen vrouwen ook actief stemrecht. De vereniging heeft zijn doel bereikt en krijgt een nieuwe naam: Vereeniging voor Staatsburgeressen.

The Society for Women’s Suffrage was founded in 1894. In 1917, women could run as candidates. Rotterdam’s Suze Groeneweg was the first woman elected to the Lower House in 1918.

In 1919 women also gain voting rights. The association, having achieved its goal, is given a new name: The Female Citizens Society.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Speeltuinvereniging Jeugdveld - 00 1

2

Speeltuinvereniging Jeugdveld in Zuidwijk organiseert met beperkte middelen en veel inzet van het bestuur activiteiten voor alle wijkbewoners, jong en oud.

vaak eenzaam en komen hier graag. In de toekomst willen we hiervoor meer geld en ondersteuning zoeken.”

Speeltuinvereniging Jeugdveld in Zuidwijk bestaat al 55 jaar. De speeltuin is populair bij buurtkinderen, maar ook een belangrijke ontmoetingsplaats voor ouderen.

Voorzitter Joyce de Lima is trots op de speeltuin en haar vrijwilligers. “Het bestuur bestaat uit een aantal vrouwen die onder­ steund wordt door vrijwilligers. Met elkaar organiseren we activiteiten voor jong en oud.

Met succes: In de zomer spelen hier wel 60 kinderen per dag, in de winter zijn dat er wat minder. Verder bezoeken wekelijks tientallen ouderen de koffieochtenden en andere activiteiten.”

With limited resources and through its board’s dedication, speeltuinvereniging Jeugdveld organises activities for Zuidwijk’s residents, both young and old.

The Jeugdveld playground club has been in Zuidwijk for 55 years. The playground club is popular with the neighbourhood’s children and is an important meeting place for its elderly. The club’s leader, Joyce de Lima, is proud of the playground and its volunteers. “The board consists of women who are supported by volunteers. Together we successfully organise activities for the young and old. In the summer, 60 children a day play here, but not so many in the winter. Also, every week dozens of elderly people attend the coffee mornings and other activities.”

Like many Zuidwijk residents, Joyce’s roots are outside of the Netherlands: “I came from the Antilles, where I worked as a healthcare worker for 31 years. Here too, I feel the need to care.

My work for the playground club is a good example.

Taking care of others comes naturally. I get this from the church too.”

Zoals veel inwoners van Zuidwijk heeft Joyce wortels buiten Nederland: “Ik kom van de Antillen. Daar heb ik 31 jaar lang in de zorg gewerkt. Ook hier blijft het zorgen in mijn bloed zitten. Mijn werk voor de speeltuin­ vereniging is een mooi voorbeeld. Voor mij is het logisch om voor anderen te zorgen, dat krijg ik ook in de kerk mee.”

Jeugdveld is socially active. “Local residents know that they can come to us. We help with form filling and problems related to poverty or domestic violence. Sometimes we see children having problems at home. We can then refer to the organisations with which we work.”

De speeltuinvereniging is maatschappelijk betrokken. “Buurtbewoners weten dat ze bij ons terecht kunnen. We helpen met het invullen van formulieren, maar ook bij problemen door armoede of huiselijk geweld.

Soms zien we aan kinderen dat ze thuis moeilijk­heden hebben. We verwijzen dan door naar instanties waarmee we samenwerken.”

The playground club is facing challenges. “Savings have to be made because subsidy has been cut.

This mainly affects the elderly because the money is for the kids and fixed costs. This is difficult because they are often lonely and like to come here. In the future, we want to find more money and support for them.”

“ZORGEN VOOR ANDEREN ZIT IN MIJN BLOED, DAT DEED IK OP DE ANTILLEN EN DAT DOE IK HIER OOK”

De speeltuin staat voor een uitdaging.

“Door korting op de subsidie voor speeltuinen moeten we bezuinigen. Dat gaat vooral ten koste van de ouderen, omdat het geld in eerste instantie bedoeld is voor de kinderen en vaste lasten. Dat is moeilijk, want ze zijn

42

Vierkante wit katoenen kinderzakdoek, 1952 “Toen was geluk nog heel gewoon.”

Blije kinderen en blije ouders in het overzichtelijke aangeharkte Nederland.

Ook in de stad willen kinderen buiten spelen. Daar zorgt de speeltuin voor.

Maar spelen is niet zonder risico waarschuwt deze zakdoek. Op de wip heb je zo een tand door de lip.

White cotton children’s handkerchief, 1952 “Happiness was still normal then.”

Joyful children and happy parents in the well-organised and stifling Netherlands of yesteryear. City children also want to play outside, and the playground enables this.

But, warns this handkerchief, playing isn’t without risk: you can easily have an accident on the seesaw.

Voorzitter Joyce de Lima (l) met een aantal buurtbewoners

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Stadsmariniers Stadsmariniers zijn ‘superambtenaren’ die door samenwerking de hardnekkige veilig­ heidsproblemen in bepaalde gebieden oplossen.

- 00 1

De Stadsmariniers willen Rotterdam sterker maken. “Handhaving en toezicht zijn nodig, maar we willen vooral buurten zo krachtig maken dat ze voor zichzelf kunnen zorgen.

Het is eigenlijk heel simpel, bij een probleem vragen we bewoners om mee te helpen.

Dat inspireert. De steun van de burgemeester is ook belangrijk. Als we hem nodig hebben is hij er.”

Rien van der Steenoven, Daniëlle van den Heuvel, Marcel Dela Haije en Arwin Siermans zijn 4 van de 8 Stadsmariniers. “In 2002 zijn de Stadsmariniers opgezet als een vernieuwende aanpak voor de verbetering van de veiligheid.

Vroeger werkten gemeentelijke afdelingen en instanties vaak langs elkaar heen. Ze waren bezig binnen hun werkveld en wisten vaak niet hoe het op straat werkte. De stadsmariniers kennen de straat en brengen uitvoerings­ organisaties zoals politie, stadsbeheer en woningbouwcorporaties samen.”

Stadsmariniers (City Marines) are “super civil servants” who solve, through cooperation, the persistent safety problems in certain areas.

Rien van der Steenoven, Daniëlle van den Heuvel, Marcel Dela Haije, and Arwin Siermans are four of the eight Stadsmariniers (City Marines). “In 2002, the Stads­mariniers were set up as an innovative approach to improving safety. Previously, municipal departments and agencies frequently didn’t cooperate. They were active within their field but often didn’t know what was happening at street level. The Stadsmariniers know the street and bring together executive organisations such as the police, city management, and housing associations.”

“DOEN IS DE BESTE MANIER VAN DENKEN” De stadsmariniers gaan op zijn Rotterdams te werk: geen woorden maar daden.

“De stads­mariniers kunnen het verschil maken. We hebben een bepaalde onaf­ hankelijkheid ten opzichte van de gevestigde instanties. Hierdoor kunnen we onbevangen en met een frisse blik samenwerken.

Zo krijgen we dingen voor elkaar die eerder niet lukten.”

The Stadsmariniers use the Rotterdam approach: deeds, not words. “The Stadsmariniers can make a difference. We have a certain independence from the established institutions. Therefore, we can openly work together and provide a fresh perspective. That way, we get things going that previously didn’t work.”

The Stadsmariniers’ focus has shifted. “In the beginning, we were fighting with visible nuisances and crime. We had to deal drug dealers; now we want to ensure that, via the mothers, there will be no drug dealers in 20 years. We work from the bottom up, with residents and entrepreneurs, on a brighter future. This has more effect than clearing away a few dealers.”

De focus van de Stadsmariniers is verschoven.

“In het begin waren we in gevecht met zichtbare overlast en criminaliteit. We waren toen bezig met drugsdealers vangen, nu willen we via de moeders zorgen dat er over 20 jaar geen drugsdealers meer zijn.

We werken van onderaf met bewoners en ondernemers aan een mooie toekomst.

Dat heeft meer effect dan het even weg­ poetsen van een paar dealers.”

The Stadsmariniers want to make Rotterdam stronger. “Maintenance and supervision are necessary, but we especially want to make neighbourhoods powerful enough to take care of themselves. It’s very simple; we ask residents to help with a problem. This inspires. The mayor’s support is also important. If we need him, he’s there.”

44

3

Ordonnantie op de inwoning van vreemdelingen, en op het wykmeesterschap, 1803

Stadsmariniers Rien van der Steenoven en DaniĂŤlle van den Heuvel

Rotterdam houdt graag in de gaten wat er allemaal in de wijken gebeurt.

Vanaf eind zeventiende eeuw werden wijkmeesters met het toezicht op arme vreemdelingen belast. Want wie betaalde de armenzorg? De wijkmeesters bepaalden of iemand tijdelijk of permanent mocht blijven.

Ze hadden de bevoegdheid te visiteren: mannen van gezag dus.

Decree on district masters and the lodgings of unknown persons, 1803 Rotterdam likes to keep an eye on what is happening in its neighbourhoods.

From the end of the seventeenth century, district masters were charged with the supervision of poor strangers. After all, who pays for poor relief? The district masters determined whether someone could stay temporarily or permanently.

They were men of authority with powers to search.

Stadsmariniers Arwin Siermans (l) en Marcel Dela Haije (r)

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Huiswerkklas Oude Westen Met de huiswerkklas nemen inwoners verantwoordelijkheid voor de kinderen uit de wijk.

- 00 1

Jeugd­veld (#0012) kijkt bijvoorbeeld met veel interesse naar de werkwijze van de huiswerk­ klas. Museum Rotterdam brengt binnen het Echt Rotterdams Erfgoed beiden initiatieven met elkaar in contact.

De Aktiegroep Oude Westen is een fenomeen.

Al sinds 1970 zet ze zich op allerlei gebieden in voor de wijk en de bewoners. Een mooi voorbeeld is de huiswerkklas.

Van maandag tot en met donderdag kunnen buurtkinderen hier vanaf 16 uur terecht.

Elk jaar maken zo’n 40 tot 50 kinderen in het voortgezet onderwijs gebruik van de huiswerk­ klas. Voor hulp, vragen of gewoon een rustige leerplek.

“GOED ONDERWIJS IS DE BASIS VOOR ZELFREDZAAMHEID” In the homework class, residents take responsibility for the neighbourhood’s children.

The Oude Westen Aktiegroep (Action Group) is a phenomenon, helping the neighbourhood and its residents since 1970, and the homework class is typical of what it does. From Monday to Thursday, neighbourhood children can go there from 4 pm.

About 40 to 50 secondary education students per-year use the homework class for help, questions, or as a quiet learning spot.

De huiswerkklas is eind jaren ’70 opgezet door de Aktiegroep. Het uitgangspunt is onveranderd: goed onderwijs is de basis voor zelf­redzaamheid. Door buurtjongeren te begeleiden bij hun huiswerk verbeteren de school­prestaties. Tegelijk ontstaat een veilige omgeving waar ze terecht kunnen met hun problemen.

The Aktiegroep started the homework class in the late 1970s. Its ethos remains unchanged: good education underscores self-reliance. Helping local youth with their homework improves school performance and creates a safe environment where the young people can discuss their problems.

De huiswerkklas bestaat inmiddels 40 jaar.

Het laat zien dat de bewoners van het Oude Westen het belangrijk vinden om elkaar te helpen. Veel jongeren hebben baat gehad bij de ondersteuning door de huiswerkklas.

Een aantal is hier zelf maatschappelijk actief geworden.

The homework class has run for 40 years and demonstrates how vital helping each other is to the Ouden Westen’s residents. Many young people have benefited from the homework class’s support, and some have become socially active too.

The Aktiegroep’s broad involvement and experience ensure a well-organised approach.

The homework class’s steering committee and two part-time employees determine future strategy, arrange financial support, and provide good working conditions for the volunteers.

De brede betrokkenheid en ervaring binnen de Aktiegroep zorgt voor een goed georgani­ seerde aanpak. De stuurgroep van de huiswerkklas bepaalt samen met twee parttime medewerkers de strategie voor de komende jaren, regelt financiële onder­ steuning en andere zaken om het de vrij­willigers zo makkelijk mogelijk te maken.

It’s an inspiring example for other neighbourhood organisations. The Jeugdveld playground club (#0012), for example, is very interested in the homework class’s approach. Through Authentic Rotterdam Heritage, Museum Rotterdam has brought these initiatives in contact.

Het is een inspirerend voorbeeld voor andere buurtorganisaties. Speeltuinvereniging

46

4

Voorzitter Christof Wielemaker en beroepskracht Ilina Fernandes

Geboetseerd model van een handwerkklas, bronskleurig geschilderd, 1900-1920 Aan het begin van de 20e eeuw maakte de kunstenaar Simon Miedema dit beeldje voor Ida Heyermans, directrice van de Huishoudschool.

Het werk vangt precies de sfeer van een huiswerkklas. Een aantal leerlingen luistert aandachtig naar de onderwijzer, terwijl achterin de klas wordt gekletst.

Clay model depicting a craft class, bronze-coloured, 1900–1920 Artist Simon Miedema moulded this sculpture for Ida Heyermans, the Huishoudschool’s director, in the early 20th century. The work accurately captures the atmosphere of a homework class. Some pupils are listening carefully to the teacher while the rest of the class is chatting.

Leerlingen Huiswerkklas Oude Westen

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Dick de Mooij, Best West Flowers - 00 1

In Dick’s bloemenzaak komen allerlei culturen over de vloer. Hij heeft voor iedereen de bloemen die ze zoeken.

5

Dick onthoudt het allemaal en kan met iedereen overweg.

“Iemand zien stralen is zo fijn en met bloemen maak je mensen blij: eten, drinken en een bloemetje erbij!

Wat mij betreft gaan alle ondernemers hier nog beter samenwerken. We zijn op de goede weg, vooral door de Alliantie, maar het kan nog beter.”

Op de West-Kruiskade geven veelkleurige winkels een indruk van de diversiteit van onze wereldstad. Dick de Mooij fleurt de boel nog eens verder op met zijn zaak Best West Flowers. “Ik kom uit een echt bloemen­ geslacht. Opa zat 80 jaar geleden al in de business en mijn vader was grossier in bloemen. Hij ging met een afgeladen vracht­ wagen langs de bloemisten.”

Many cultures pass through Dick’s flower shop, and he ensures he has the flowers his clients want.

The multi-coloured stores on the West-Kruiskade demonstrate the diversity of our metropolis. Dick de Mooij adds to this with his shop, Best West Flowers.

“I’m from a family of flower traders. My grandfather started in the business 80 years ago, and my father was a flower wholesaler. He loaded his truck and delivered to florists.”

De appel valt dus niet ver van de boom.

“Ik begon als bloemist in Blijdorp, inmiddels zit ik al weer 17 jaar op de West-Kruiskade.

Het leuke is dat je echt met alle nationaliteiten te maken hebt. Moslims, Christenen, Hindoe­­­s­tanen, Chinezen, rijke mensen, gewone mensen, alles komt hier. Iedere gemeenschap en geloof heeft weer bijzondere feesten waar vaak bepaalde bloemen bij horen.”

So the apple stayed close to the tree. “I started out as a florist in Blijdorp, and I’ve been on the West-Kruiskade for 17 years. The nice thing is that you get to deal with all nationalities: Muslims, Christians, Hindus, Chinese, rich people, ordinary people, they all come here. Every community and faith has special celebrations that often include specific flowers.”

“IEMAND ZIEN STRALEN IS ZO FIJN EN MET BLOEMEN MAAK JE MENSEN BLIJ!”

A florist is well aware that certain colours or flowers can take on specific meanings. “Hindus like Chrysanthemums for the altar at home.

The Surinamese use red roses for cleaning rituals.

International Women’s Day is big in the Balkans, which means red roses with gypsophila. Moroccans love bouquets. Mother’s day is a madhouse for all cultures. The Surinamese can be extravagant on Valentine’s Day, but not the Dutch. Chinese people like pink shades and only use white flowers in death.”

De bloemist is goed op de hoogte van de betekenis die bepaalde kleuren of specifieke bloemen hebben. “Chrysanten voor het altaar bij Hindoestanen thuis. Rode rozen voor de reinigingsrituelen van Surinamers. Inter­ nationale vrouwendag is groot in de Balkan, dat betekent rode rozen met gipskruid.

Marokkanen houden van boeketten. Moeder­ dag is een gekkenhuis voor alle culturen.

Op Valentijnsdag gaan de Surinamers los, Nederlanders amper. Chinezen houden van roze tinten, en willen alleen bij een sterfgeval witte bloemen.”

Dick remembers it all and can oblige everyone.

“It’s so nice to see someone shine and flowers make people happy: food, drink, and flowers! As far as I’m concerned, all entrepreneurs are going to work even better together here. We’re on the right track, especially through the alliance, but there’s still room for improvement.”

48

Tegeltableau van een vaas met bloemen, 1620-1630 Tegeltableaus met bloemen worden vanaf het begin van de 17e eeuw populair.

De tegelschilders gebruiken een prent als voorbeeld, bloemen zijn zeer kostbaar en niet makkelijk te krijgen. Dit tableau is afkomstig uit de hal van een huis aan de zuidzijde van de Hoogstraat even ten oosten van de Pottebakkerssteeg.

Tile panel depicting a vase of owers, 1620–1630 Tile panels with flowers became popular at the beginning of the 17th century. The tile painters would copy from prints because flowers were costly and difficult to obtain. This panel comes from the hall of a house on the south side of the Hoogstraat just east of the Pottebakkerssteeg.

Dick de Mooij

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Fred Kulturu Shop Institute De Fred Kulturu Shop draagt de spirituele waarden van de Winti cultuur uit.

Bezoekers met verschillende achtergronden worden geadviseerd bij grote en kleine levensvragen.

- 00 1

maar gewoon hulpmiddelen. Geluk zit tussen je oren, niet in een potje en ik speel ook geen dokter of apotheek.”

Fred en zijn winkel zijn een begrip. Hij is een pionier die veel navolging heeft. “Ik weet dat ik veel gekopieerd wordt. Daar heb ik geen moeite mee. Wat ik hier heb neergezet komt uit mijzelf. Het is hetzelfde met zingen: iedereen kan André Hazes nadoen maar er is maar één André Hazes.”

Fred Fitz-James is 70 jaar oud en geboren in Paramaribo. “Ik ben altijd intensief bezig geweest met de Surinaamse cultuur.

Bijvoorbeeld theater, maar ook de spirituele kant van de Afro-Surinaamse cultuur. Dat is de basis van mijn winkel. Ik zit al 13 jaar op de West-Kruiskade en heb sinds 4 jaar de Fred Kulturu Shop. Als mensen op de kade vragen naar de winkel van Fred weten ze me direct te vinden.”

The Fred Kulturu Shop promotes the spiritual values of the Winti culture. Customers from different backgrounds can get advice on life’s big and small questions.

Fred Fitz-James is 70 years old and born in Paramaribo. “I’ve always been heavily involved in Surinamese culture – theatre, for example, and the spiritual aspects of Afro-Surinamese culture.

This is what I built my store on. I’ve been on the West-Kruiskade for 13 years now, and I’ve had the Fred Kulturu Shop for four years. When people on the West-Kruiskade ask for Fred’s, they’re immediately sent to me.”

Fred heeft zowel geneeskrachtige als spiri­tuele kruiden. “Ze worden vaak al eeuwen gebruikt.

Onze voorouders hadden geen apotheek en dokter, maar gebruikten kruiden. Het is de

“KULTURU SHOP IS MEER DAN EEN WINKEL. JE KUNT HIER OVER ALLES PRATEN EN NATUURLIJK OOK VRAGEN STELLEN”

Fred has both medicinal and spiritual herbs.

“Many have been used for centuries. Our ancestors didn’t have a pharmacy or a doctor; they used herbs instead. They are the foundation of all medicines.”

Fred’s knowledge of Surinamese culture is also used to help young people. “Knowledge of your background helps you find your way. Sometimes I introduce people; there are different ways of discovering your roots. In the end, everything comes from yourself.”

basis van alle geneesmiddelen.” Met zijn kennis van de Surinaamse cultuur helpt Fred ook jongeren. “Als je meer weet van je achtergrond kun je beter je weg vinden.

Soms verwijs ik door, er zijn verschillende manieren om je roots te ontdekken.

Uiteindelijk komt het uit jezelf.”

A Rotterdam mentality pervades the Kulturu Shop.

“Everyone is welcome. It’s more than a store; I see it as a platform. You can talk about everything here and ask questions, of course. We don’t offer miracles, only tools. Happiness is between your ears and not in a jar, and I don’t pretend to be a doctor or a pharmacy.”

Fred and his store are a household name. He is a pioneer who has many followers. “I know that I am copied a lot. It doesn’t bother me. Everything in here comes from me. It is the same with singing: everyone can imitate André Hazes, but there is only one André Hazes.”

In de Kulturu Shop heerst een Rotterdamse mentaliteit. “Iedereen is welkom. Het is meer dan een winkel, ik zie het als een platform.

Je kunt hier over alles praten en natuurlijk ook vragen stellen. We bieden geen wonderen,

50

6

Winti priesteres Josephine Watson, foto Tamar de Kemp, 2003

Fred Fitz­James

Rotterdam telt talloze geloofsgemeen­ schappen waaronder het Surinaamse Winti. Om die lappendeken van religies een gezicht te geven liet Museum Rotterdam in 2003 een aantal van hun leiders fotograferen.

Winti priesteres Josephine Watson was een van de weinige vrouwen; ze koos er voor om in niet religieuze kledij te worden geportretteerd.

Winti Priestess Josephine Watson, photo Tamar de Kemp, 2003 Rotterdam has countless religious communities, including Surinamese Winti. To give a face to this patchwork of religions, Museum Rotterdam photographed some of its leaders in 2003.

Winti priestess Josephine Watson was one of the few women. She chose to be portrayed in non-religious clothes.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Jinai Looi - Het Zesde Geluk Passie voor eten is de drijfveer van Jinai Looi. In de smeltkroes van de WestKruiskade brengt ze in haar kookworkshops verschillende culturen samen.

- 00 1

ook echt voor elkaar. Je hoeft maar te gillen en de buren staan voor je klaar.”

In deze smeltkroes van culturen voelt Jinai zich thuis. “In mijn kookworkshops probeer ik altijd verschillende achtergronden bij elkaar te brengen. Zo kan iedereen elkaar gerechten van verschillende culturen laten proeven.”

Jinai is geboren in Singapore, maar op­ gegroeid in Rotterdam. Passie voor eten speelt een grote rol in haar leven.

“Op de West-Kruiskade heb ik mijn eigen kookstudio: Het Zesde Geluk. Hier geven we kook­workshops voor de buurt, maar iedereen is welkom. Bovendien verkopen we handige kookspullen en producten. Bijvoorbeeld Spicy, hét kookboek van de buurt, met de favoriete recepten van ondernemers op de West-Kruiskade.”

Passion for food drives Jinai Looi. In the melting pot of the West-Kruiskade, her cooking workshops combine different cultures.

Born in Singapore and raised in Rotterdam, Jinai’s enthusiasm for food plays a major role in her life.

“I have a cooking studio, Het Zesde Geluk (the sixth happiness), on the West-Kruiskade. Here we give cooking workshops for the neighbourhood, but everyone is welcome. We also sell handy cooking utensils and products. Spicy is a cookbook about the neighbourhood featuring the favourite recipes of the West-Kruiskade’s entrepreneurs.”

Het Zesde Geluk is net zo veelzijdig als de West-Kruiskade. “Als we merken dat we iets kunnen betekenen voor de buurt pakken we dat op. Zolang het maar te maken heeft met eten, koken en verschillende culturen.

Door catering voor verhalenhuis Belvédère heb ik bijvoorbeeld gemerkt dat mensen verhalen uit mijn Chinese achtergrond leuk vinden. Verhalen bij het eten geven een extra dimensie aan de maaltijden. Die authenticiteit willen we verder ont­wikkelen.”

Het Zesde Geluk is as diverse as the West-Kruiskade.

“If there’s something we can do for the neighbourhood, we’ll pick up on it. As long as it has to do with food, cooking, and different cultures. Through catering at the Belvédère story house, I noticed that people enjoy the stories from my Chinese background. Stories about food give an extra dimension to the meals. We want to develop this authenticity further.”

As well as being a shop and lunchroom, Het Zesde Geluk is also a de facto community centre. “People often drop in for a chat. It’s just like a big village here, more so than other neighbourhoods. Complete with gossip! If you say something at one end of the street, you’ll hear about it by the time you’ve got to the other. People talk a lot here, but they genuinely care for each other. If you give a yell, the neighbours are there to help.”

”JE HOEFT MAAR TE GILLEN EN DE BUREN STAAN VOOR JE KLAAR” Naast een winkel en lunchroom is Het Zesde Geluk ook een soort buurthuis. “Veel mensen lopen even binnen voor een praatje. Het is hier net een groot dorp, meer dan andere wijken. Compleet met geroddel!

Als je voor aan de Kade iets vertelt en je loopt naar achter weten ze het daar al.

De mensen praten hier wel veel, maar zorgen

Jinai feels at home in this cultural melting pot.

“My cooking workshops try to mix cultures so that we can experience each other’s culture and cuisine.”

52

7

Een gemêleerd gezelschap aan tafel, onbekende schilder, ca. 1770 Een gezelschap zit aan een gedekte tafel. Hierop staat een schaal met vis die op bordjes wordt uitgeserveerd.

Naast servies en bestek staan er flessen wijn en glazen. Helemaal rechts zit een zwarte man. Hij is niet als een bediende afgebeeld ­ wat gebruikelijk was in die tijd ­ maar als tafelgenoot.

A table with mixed company, ca. 1770 A group sits at a table set with cutlery and a fish dish served onto plates, glasses, and bottles of wine. On the right is a black man.

He is not depicted as a servant – customary in those times – but as a guest.

Jinai Looi in haar kookstudio

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Esdra Dierenspeciaalzaak De Rimboe is een plek met veel aandacht voor de jongeren uit de buurt.

- 00 1

Samen met andere ondernemers uit de straat houdt Esdra de jongeren een beetje in de gaten. “Met zakgeldklusjes en stages bieden we een alternatief voor het rond­hangen op straat. Soms begrijpen mensen niet wat al die jongeren bij mijn winkel moeten. Dan helpt het dat ik Echt Rotterdams Erfgoed ben, met een sticker en een certificaat. Het laat zien dat mijn aandacht voor jongeren gewaar­ deerd wordt en belangrijk is.”

Esdra Baris neemt 17 jaar geleden dieren­ winkel de Rimboe over. “De West-Kruiskade was toen nog crimineel en iedereen verklaarde me voor gek. Nu is het een prachtige straat waar mensen graag komen.”

De Rimboe is meer dan zomaar een dieren­ winkel. “Iedereen komt hier. Voor de dieren, voor een gezellig praatje of voor een serieus gesprek. Ik help ook buurtbewoners die niet zo goed Nederlands spreken met het invullen van formulieren. Dat wordt gewaardeerd, want voor mij wordt ook gezorgd. Dan komen mensen wat langsbrengen, bijvoorbeeld mandarijntjes.”

The Rimboe pet store is a place that pays specific attention to the neighbourhood’s young.

Esdra Baris took over the Rimboe pet store 17 years ago. “Back then, the West-Kruiskade had a lot of crime, and everyone thought I was crazy. Now it is a beautiful street that people like to visit.”

The Rimboe is more than just a pet store.

“Everyone comes here. For the animals, a friendly chat, or thoughtful conversation. I help with form filling for residents who don’t speak Dutch so well.

I can see it’s appreciated because I’m taken care of too. People will drop by with a little something like a mandarin.”

Esdra vindt het belangrijk dat kinderen met dieren om leren gaan. ”Jaren geleden wilden wat jonge kinderen graag de konijnen aaien.

In ruil hielpen ze met het schoon­maken van de hokken. Dat verspreidde zich onder de jeugd als een lopend vuurtje.”

Esdra thinks it’s important for children to learn about handling animals. “Years ago some young children wanted to pet the rabbits. In return, they helped clean the hutches. That spread among the kids like a wildfire.”

Nog steeds komen er veel jongeren over de vloer. “Voor de buurtjeugd is het hier een soort clubhuis. Ze helpen een handje of doen hun verhaal. Gewone jongens en meisjes, waarvan sommigen ergens anders als probleemjongeren zouden worden weggezet.

Ik leer ze liever wat structuur: hoe het voelt om te helpen en waardevol te zijn.”

Many young people help out. “It’s like a clubhouse for the neighbourhood’s youth. They help a little or tell their stories. They’re ordinary boys and girls that some might forsake as problematic youngsters.

I prefer to teach them some structure: how it feels to help and to be valuable.”

Together with other local entrepreneurs, Esdra keeps a close eye on the young people. “The pocketmoney chores and internships are an alternative to hanging out on the street. Sometimes people don’t understand what all these young people are doing in my store. It helps that I’m Authentic Rotterdam Heritage, with a sticker and a certificate. It shows that my concern for young people is valued and important.”

“IEDEREEN KOMT HIER. VOOR DE DIEREN, VOOR EEN GEZELLIG PRAATJE OF VOOR EEN SERIEUS GESPREK.”

54

8

Penning van de Wereldjamboree te Vogelenzang, 1937

A medal from the World Jamboree in Vogelenzang, 1937

Robert Baden­Powell (1857­1941) leert in het Britse leger hoe verkenners zich redden op onbekend terrein. Hij schrijft hier een boekje over dat populair wordt onder jongeren.

Het leidt, ook in Rotterdam, tot de oprichting van de scoutingbeweging. Hier leert de jeugd naast spoorzoeken, kamperen en touwknopen ook het belang van hulpvaardigheid, discipline en improvisatievermogen.

Robert Baden-Powell (1857–1941) taught British army scouts how to survive in unknown territory.

He wrote a book about this, which became popular with young people and lead, also in Rotterdam, to the creation of the Scout Movement.

In addition to tracking, camping, and knotting, Scouts learn the importance of helpfulness, discipline, and how to improvise.

Esdra in zijn dierenwinkel

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Verhalenhuis Belvédère Verhalenhuis Belvédère maakt mensen en gemeenschappen in de stad zichtbaar met verhalen, kunst en cultuur. Door zo te verbinden, wil het Verhalenhuis ieders geluk vergroten.

- 00 1

geschiedenis van Rotterdam. Onze aanpak werkt, toen we begonnen had ik nooit gedacht dat zoveel mensen mee zouden doen.”

Verhalenhuis Belvédère reveals the special character of the city’s people and neighbourhoods, through stories, art, and culture.

By connecting in this way, Belvédère wants to increase everyone’s happiness.

Linda Malherbe is de bedenker van Verhalen­ huis Belvédère op Katendrecht. “Het werken met verhalen is mijn passie. Op Katendrecht gaat het vaak over migratie. Vroeger noemden ze het wel Chinatown en klein Athene, alles en iedereen kwam hier samen. Een vroeg voorbeeld van onze migratiestad Rotterdam, waar nu 176 nationaliteiten wonen.”

Linda Malherbe is the creator of Verhalenhuis Belvédère in Katendrecht. “Working with stories is my passion; in Katendrecht they are often about migration. It was once known as Chinatown, then Little Athens; everything and everyone mixed here.

An early example of our Rotterdam: a migration city, where 176 nationalities now live.”

In de Volkskeuken vertellen Rotterdammers onder het koken hun levensverhaal. “Het was het eerste dat we hier deden. Nu organiseren we ook tentoonstellingen, debatten, voor­ stellingen, boekpresentaties, feesten en ga zo maar door. Hierin komen altijd verschillende gemeenschappen en hun keuken samen, want eten verbroedert. Dat maakt ons uniek, anders kun je net zo goed naar het theater gaan.”

In the Volkskeuken, people from Rotterdam tell their life stories while cooking. “It was the first thing we did here. Now, we also organise exhibitions, debates, performances, book presentations, and parties. Different communities join in to prepare and serve their own specialties because food connects. It’s what makes us unique; otherwise, you might as well go to the theatre.”

Belvédère wants to make the world a better place through storytelling. “The more you know about someone, the more fun the city becomes.

We want to bring the city’s communities and people together. Our activities with various communities – Syrians, Bulgarians, Chinese, Greeks, Cape Verdeans, and Moluccans – mean we have a large network. Thus, we’ll invite members of the Greek community to a project about the Chinese.”

Door verhalen te vertellen wil Belvédère de wereld een stukje beter maken. “Als je meer weet van een ander wordt de stad een stuk leuker. We willen allerlei partijen en mensen uit de stad bij elkaar brengen. We hebben door onze activiteiten met diverse gemeenschappen, zoals Syriërs, Bulgaren, Chinezen, Grieken, Kaapverdianen en Molukkers, een groot netwerk. Bij een project over de Chinezen nodigen we dan een aantal Grieken uit.”

Belvédère is active throughout Rotterdam. “We do projects on topics relevant to Rotterdam, within its neighbourhoods and communities. Despite always being about our contemporary city, a connection to the past adds to the project’s meaning. This can be through a country of origin or a moment in Rotterdam’s history. Our approach works; when we started, I never expected so many people would join.”

Het Verhalenhuis is in heel Rotterdam actief.

“We doen niet alleen projecten binnen wijken maar ook binnen gemeenschappen en over Rotterdamse onderwerpen. Het gaat altijd over onze hedendaagse stad en we maken altijd de koppeling met het verleden omdat dat betekenis geeft. Dat kan gaan over een land van oorsprong of een moment uit de

“ALS JE MEER WEET VAN EEN ANDER WORDT DE STAD EEN STUK LEUKER”

56

9

Een Rotterdamse straatzanger door I.T. van der Vooren, ca. 1850 Verhalen vertellen is van alle tijden.

Op dit 19de­eeuwse schilderijtje wordt een groep mensen naast het standbeeld van Erasmus vermaakt door een straatzanger. Hij heeft een groot doek met een soort stripverhaal op een standaard uitgerold. Terwijl hij de afbeeldingen aanwijst, vertelt hij al zingend het verhaal over de lotgevallen van een soldaat.

A Rotterdam street singer

by I.T. van der Vooren, ca. 1850 The telling of stories is timeless. In this 19th-century painting, a street singer entertains a group of people sitting next to the statue of Erasmus. On a stand, the singer has rolled out a large canvas with a kind of comic strip on it. While pointing out the pictures, he sings a story about the fate of a soldier.

Linda Malherbe

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55 - 00

20

Fenmei, Space 010 en Mijnheer Pang

De Chinese Rotterdammers dhr. Pang en Fenmei zijn van verschillende generaties.

Dhr. Pang heeft het klassieke Chinese migratieproces doorlopen en helpt nu anderen die zich in Rotterdam willen vestigen. Fenmei zet haar diverse roots in om verbindingen tussen ondernemers, kunstenaars en andere Rotterdammers te leggen.

- 00 2

1

projecten waarin ik mijn Chinese roots een verbinding laat aangaan met de hedendaagse stad en de Rotterdammers.”

The Chinese Rotterdammers Mr Pang and Fenmei are from different generations. Mr Pang went through the customary Chinese migration process and now helps others wanting to settle in Rotterdam. Fenmei uses her various roots to develop connections between entrepreneurs, artists, and other Rotterdammers.

Mijnheer Pang komt in 1973 met een broer vanuit Hong Kong naar Nederland om in het restaurant van een zus te werken. In 2000 opent hij met zijn vrouw een winkel aan de West-Kruis­ kade. Als iets verderop een grote Chinese supermarkt opent, stapt hij over op de verkoop van (levende) vis.

Mr Pang and his brother came to the Netherlands from Hong Kong in 1973 to work in his sister’s restaurant. In 2000 he and his wife opened a store on the West-Kruiskade. When a large Chinese supermarket opened nearby, he switched to selling (live) fish.

Above his fish shop, Tai Yik, is the “Stichting Pang Overzee in de Nederland”. Through his work for this foundation, Mr Pang helps (distant) family members and other Chinese people who want to come to Rotterdam. “I tell them to learn Dutch, explain how to apply for a residence permit, and warn that they should behave properly. Many Chinese people listen to me.”

Boven zijn viswinkel Tai Yik zit de ‘Stichting Pang Overzee in Nederland’. Met zijn werk voor de stichting helpt mijnheer Pang (verre) familieleden en andere Chinezen die naar Rotterdam komen. “Ik vertel dat ze Nederlands moeten leren, leg uit hoe ze een verblijfs­ vergunning moeten aanvragen en waarschuw dat ze zich netjes moeten gedragen.

Veel Chinezen luisteren naar mij.”

Fenmei’s grandparents raised her in China. In 1989, aged nine, she came to the Netherlands where her parents worked in catering. Her Chinese culture runs deep, but Fen Mei is also a Rotterdammer now.

She studied at art school and now works in Rotterdam West at the Studio ZI artists collective. Together with the Verhalenhuis Belvedere, she set up Space 101, a Chinese arts and culture centre on the Diergaardesingel, where people can learn about Chinese culture.

Fenmei is opgevoed door haar grootouders in China. In 1989 komt ze als 9-jarige naar Nederland, waar haar ouders in de horeca werken. De Chinese cultuur zit diep, maar Fenmei is ook Rotterdams geworden. Na een kunstopleiding is zij nu actief in Rotterdam West met kunstenaarscollectief Studio ZI. Samen met Verhalenhuis Belvédère heeft ze aan de Diergaardesingel het Chinese Kunst en Cultuurcentrum Space 101 opgezet, waar bezoekers op een laagdrempelige manier de Chinese cultuur leren kennen.

Fenmei is from a different generation, but, like Mr Pang, she has also worked in her family’s Chinese restaurants. “As an artist I use this experience for projects in which I connect my Chinese roots to the contemporary city and Rotterdammers.”

“IK WIL MET INVLOEDEN UIT DE CHINESE CULTUUR KUNSTPROJECTEN OPZETTEN WAAR MENSEN BETER VAN WORDEN”

Net als dhr. Pang heeft Fenmei in Chinese restaurants van haar familie gewerkt.

“Als kunstenaar gebruik ik deze ervaring bij

Fenmei

58

Mijnheer Pang

Veelkleurige fantastische kop van een Chinese draak, 1990 Ter gelegenheid van het 650­jarig bestaan van de Stad Rotterdam in 1990 schonk zusterstad Shanghai een traditioneel danskostuum in de vorm van een draak. Tien jaar lang heeft het drakenkostuum dienst gedaan tijdens de viering van het Chinees Nieuwjaar in Rotterdam. De draak verdrijft net zoals het lawaai van vuurwerk boze geesten.

Multicoloured, fantastical head of a Chinese dragon, 1990 To mark Rotterdam’s 650th anniversary in 1990, sister city Shanghai donated a traditional dragon dance costume. For ten years, the costume featured in the Chinese New Year celebrations in Rotterdam.

Like the noise of fireworks, the dragon drives out evil spirits.

Fenmei

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Slagerij Schell Een slagerij met een lange traditie.

Schell is een stabiele factor aan de West-Kruiskade en een ontmoetingsplek voor een grote en diverse klantengroep.

- 002

Daarom hebben we een koffiezetapparaat neergezet met wat stoelen.”

A butcher’s shop steeped in tradition. Schell is a long-established part of the West-Kruiskade and a meeting place for its large and diverse group of customers.

Sinds 1940 is slagerij Schell gevestigd aan de West-Kruiskade. De familie Schell verkoopt al vanaf 1796 vlees in Rotterdam. De stad is veranderd, maar slagerij Schell is nog steeds populair. Freek Schell verklapt het geheim: “Goede kwaliteit vlees voor een goede prijs.

We maken alles zelf van kop tot staart en luisteren goed naar de wensen van onze klanten.”

The Schell butcher’s shop has been located on the West-Kruiskade since 1940. The Schell family has been selling meat in Rotterdam since 1796.

Despite the city’s changes, Schell’s butchery remains popular. Freek Schell reveals the secret: “good quality meat for a good price. We make everything ourselves, from head to tail, and listen carefully to our customers’ needs.”

The customer is king at Schell. “A man wanted a certain type of Argentine sausages and gave us the recipe. We called them Máxima sausages and still sell them.” The butcher also listens to the employees.

“That makes everyone happier. For example, Roza Lopez has been working at the counter for 30 years; some customers only want help from her. We have a lot of employees with different backgrounds.

Thanks to their knowledge, we can quickly respond to all kinds of requests.”

De klant is koning bij Schell. “Een man wilde bepaalde Argentijnse worstjes en gaf ons zelf het recept. We hebben ze Máxima-worstjes genoemd en verkopen ze nog steeds.”

De slager luistert ook naar de medewerkers.

“Daar wordt iedereen gelukkiger van. Roza Lopez werkt bijvoorbeeld al 30 jaar achter de balie, sommige klanten willen alleen door haar geholpen worden. We hebben sowieso veel aan onze medewerkers met verschillende achtergronden. Door hun kennis kunnen we snel inspelen op allerlei wensen.”

The butcher keeps an eye on what is important to every community. “Monday, for example, is the Chinese community’s day off. They eat a lot of offal and pork offcuts, so we make sure they’re available.

Antilleans also like to eat spareribs and diced beef.

At Christmas, we make Ham di Pasku for them.”

De slager houdt in de gaten wat elke gemeen­ schap belangrijk vindt. “Maandag is bijvoor­ beeld de vrije dag van de Chinezen.

Zij eten veel orgaanvlees en krabbetjes, dus dat hebben we dan ruim beschikbaar.

Antillianen eten weer graag spareribs en blokjes rundvlees. Met kerst maken we natuurlijk Ham di Pasku voor ze.”

Schell’s quality is known far beyond Rotterdam.

“About 20% of our customers are from the local neighbourhood, the rest from elsewhere. But we remain a local butcher. We had a lot of problems in the bad times, but luckily that’s over. People meet each other here and like to chat. That’s why we set up a coffee machine and some chairs.”

“ONS GEHEIM: GOED LUISTEREN NAAR JE KLANTEN EN MEDEWERKERS, JE MOET GEEN HANDEL LATEN LIGGEN”

De kwaliteit van Schell is tot ver buiten Rotterdam bekend. “Zo’n 20% van de klanten komt uit de wijk, de rest van elders. Maar we blijven buurtslager. We hebben veel last gehad van de slechte tijden, maar dat is gelukkig voorbij. Mensen komen elkaar hier tegen en willen even in gesprek.

60

2

Gevelsteen van de vleeshal, 1619 In 1619 wordt aan de Botersloot een bijna vijftig meter lange vleeshal gebouwd. Hier wordt het vlees voor de stad gekeurd en verkocht. De gevel­ steen laat niets te raden over: een man vat een koe bij de horens, een ander staat klaar om het dier te slachten.

Gable stone of the meat hall, 1619 In 1619 a meat hall, almost fifty-metreslong, was built at the Botersloot.

Here the meat was inspected and sold to the city. The building’s plaque leaves nothing to the imagination: a man grabs a cow by the horns while another stands ready to slaughter the animal.

Roza Lopez en Freek Schell

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Thuis Op Straat Thuis Op Straat zorgt met sport en spel voor beweging in de Rotterdamse straten.

Zo ontdekken en ontwikkelen (jonge) Rotterdammers met plezier hun talenten.

- 002

Peter kent de uitdagingen in Rotterdam uit de praktijk. “De stad is opgebouwd uit allerlei mensen en groepen die niet altijd door één deur kunnen. Ze voelen zich vaak Rotterdammer, maar zijn ook nog van een ander clubje. Dat maakt het werk soms lastig maar ook interessant. Wij gaan dan op zoek naar wat ze beweegt en wat ze verbindt en van daar kun je echt verder.”

Peter Steenbergen is gebiedsondernemer Thuis Op Straat (TOS). Hij is al bij TOS sinds het begin in 1996. “Samen met buurt­ bewoners en wijkorganisaties werken we aan een prettig en veilig leef- en speel­klimaat in de wijken. Toen we begonnen richtten we ons speciaal op jonge Rotterdammers die nooit naar een buurthuis of sportclub gingen.

Die groep en hun opvoeders waren bijna onzichtbaar.”

Thuis Op Straat (togetherness on squares) provides sport and play to promote movement activities on Rotterdam’s streets. This is how (young) Rotterdammers enjoy discovering and developing their talents.

Peter Steenbergen is a Thuis Op Straat (TOS) area entrepreneur. He has been working with TOS since it began in 1996. “Together with local residents and neighbourhood organisations, we are working towards local living and playing environments that are safe and pleasant. When we started, we focused on young Rotterdammers who never went to a community centre or sports club. This group and their guardians were almost invisible.”

“AL ONZE ACTIVITEITEN ZIJN HET MIDDEL OM SAMEN AAN EEN LEUKER ROTTERDAM MET NOG LEUKERE ROTTERDAMMERS TE BOUWEN”

Play and fun are central to TOS’s activities, with guidelines and consideration for everyone.

“We always try to teach the young people something.

Through the kids, we get to meet their families.

These are often nice people, most of whom want to make it together. This gives us a sense of a neighbourhood, what it needs and what we can do.”

Bij de activiteiten van TOS staat spel- en speelplezier centraal, mét regels en aandacht voor iedereen. “We proberen de jongeren altijd iets te leren. Daarnaast krijgen we via de kinderen het hele gezin mee. Dat zijn vaak leuke mensen waarvan de meesten het met elkaar willen maken.

Zo krijgen we een beeld van een buurt, waar behoefte aan is en waar we eventueel iets kunnen betekenen.”

TOS doesn’t stop at games. “We also offer local youth part-time work. We employ them to make their neighbourhoods nicer. They can improve their CV and learn about being good employees. They’re allowed to make mistakes because you learn from these.”

Peter knows Rotterdam’s challenges from experience.

“All kinds make up the city: people and groups that don’t always get along. They feel like Rotterdammers, but they’re part of another community too, which makes our work difficult but also interesting. We make significant progress through trying to find out what motivates and connects them.”

TOS houdt het namelijk niet bij spel alleen.

“Jongeren uit de wijken bieden we ook een bijbaan. We zetten ze in om hun eigen buurt een beetje leuker te maken. Zo bouwen ze aan het eigen CV en ontwikkelen zij zichzelf als goed werknemer. Daarbij mogen ze fouten maken, want daar leer je van.”

62

4

Het NK Stoepranden aan het 3e Katendrechtse Hoofd voor het ss Rotterdam op 17 september 2017

Groene step met witte luchtbanden, 1955-1970 In de jaren zestig was het leven voor een kind nog overzichtelijk. Je ging naar school en speelde soms binnen, maar vaak buiten. Verantwoord speelgoed, de wekelijkse Donald Duck of een spannend boek waren thuis de enige afleiding. Met fiets, step of rolschaatsen werd de buurt en stad verkend.

Green scooter with white tyres, 1955-1970 In the sixties, being a child was straightforward. You went to school, sometimes played indoors, but you were mostly outdoors. The only distractions at home were simple toys, a weekly Donald Duck comic, or an exciting book. Kids explored the neighbourhood and city by bike or scooter or on roller skates.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Theater Walhalla Het intieme karakter van dit kleine theater verrijkt het culturele aanbod in de stad en helpt bij de ontwikkeling van Katendrecht en het Deliplein tot een bruisende en vitale plek.

- 002

kunnen we de kosten laag houden. We zijn geen wijktheater maar er komen wel veel wijkbewoners kijken.”

“WE HOUDEN OOK VAN DE DIRECTHEID VAN ONS ROTTERDAMSE PUBLIEK”

Theater Walhalla is een initiatief van programma­maakster Rachèl van Olm en cabaretier Harry-Jan Bus. Het kleine theater is in 2008 aan de Sumatraweg op Katendrecht geopend. Walhalla is vernoemd naar het roemruchte vooroorlogse danspaleis Dancing Walhalla dat op hetzelfde adres zat.

Although small, this theatre’s intimate character adds to the city’s cultural offerings and supports the development of Katendrecht and the Deliplein making it a vibrant and lively area.

Theater Walhalla is an initiative by programme maker Rachèl van Olm and comedian Harry-Jan Bus. This small theatre opened on the Sumatraweg, Katendrecht, in 2008. Walhalla is named after Dancing Walhalla, the famous dance hall that occupied the same address before the war.

Het kleine theater is inmiddels uitgebreid met een grotere zaal in de voormalige Steinweg­ kantine. Op de begane grond van deze Kantine Walhalla zit café-restaurant FC (Foyer-Café) Walhalla. Voorjaar 2018 is aan de Tolhuisstraat ook Werkplaats Walhalla geopend.

Dit kleinschalige productiehuis biedt talentvolle net-afgestudeerde theatermakers ruimte om te experimenteren, te groeien en mooie producties te ontwikkelen. Daarnaast wordt hier met de MBO-theaterschool een leer­ werkplaats opgezet.

The small theatre has expanded, with a larger space in the former Steinweg canteen named Kantine Walhalla. On the ground floor is café-restaurant FC (Foyer-Café) Walhalla. Werkplaats Walhalla also opened in 2018 at the Tolhuisstraat. This small-scale production house offers talented, recently graduated theatre makers the space to experiment, grow, and develop striking productions. A workshop will also be set up here with the MBO theatre school.

Harry-Jan benadrukt het Rotterdamse karakter van Walhalla. “We werken met jonge Rotter­ damse theatermakers én bieden plaats voor gevestigde Rotterdamse namen. Bovendien hebben onze programma’s vaak Rotterdamse thema’s, zoals Feyenoord de Opera, café de Kapenees en een voorstelling over de oorlog in Rotterdam. We houden ook van de direct­ heid van ons Rotterdamse publiek.”

Harry-Jan stresses Walhalla’s Rotterdam character.

“We are working with young Rotterdam theatremakers and providing space for established Rotterdam names. Moreover, our programmes often address Rotterdam themes, such as Feyenoord the Opera, Café de Kapenees, and a performance about the war in Rotterdam. We appreciate the directness of our Rotterdam audience.”

Rachel and Harry-Jan also organise festivals, such as De Nacht van de Kaap, Het Welkom Thuis Festival, De Ronde van Katendrecht, and the Kid Dynamite Jazz Festival. “Walhalla is high-level theatre in an inclusive, low-threshold style. Working with volunteers keep costs low. We’re not a neighbourhood theatre, but we entertain many local residents.”

Rachel en Harry-Jan zijn ook de initiatiefnemers van festivals als De Nacht van de Kaap, Het Welkom Thuis Festival, De Ronde van Katendrecht en het Kid Dynamite Jazz Festival.

“Met Walhalla brengen we theater van hoog niveau op een inclusieve, laagdrempelige manier. Door veel met vrijwilligers te werken,

64

5

Accordeon van Jaap Valkhoff, in koffer, met leren draagriem en lijst met liedjes, 1963-1967 “Ik heb mijn hart in Katendrecht verloren”, een Rotterdamse klassieker, geschreven door Drs. P en uitgevoerd door de Rotterdamse rasartiest Jaap Valkhoff. Drs. P kwam regelmatig in de Oase Bar van de gebroeders Valkhoff en zo werd de basis gelegd voor het nog altijd populaire lied over Katendrecht.

Jaap Valkhoff’s accordion, in its case, with leather strap and song list, 1963–1967 “Ik heb mijn hart in Katendrecht verloren” (I lost my heart in Katendrecht) is a Rotterdam classic, written by Drs. P and performed by the local variety artist Jaap Valkhoff. Drs. P regularly visited the Valkhoff brothers’ Oase Bar, which led to this song about Katendrecht, still popular today.

Harry­Jan Bus

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Rotterzwam Rotterzwam inspireert met het geloof in een samenleving die kringlopen sluit, grondstoffen maximaal benut en meer plantaardige dan dierlijke eiwitten consumeert.

- 002

Volgens Siemen en Mark is samenwerken het nieuwe concurreren. “Wereldwijd kunnen ondernemers nu onderdeel worden van Rotter­zwam, maar dan toegespitst op hun lokale situatie met de lokale mogelijkheden.

Door samen te werken, word je samen sterker.

Door kennis te delen, krijg je kennis terug.

Zo kom je sneller tot innovatie en grotere impact.”

Mark Slegers en Siemen Cox kweken sinds 2013 met Rotterzwam paddenstoelen in Tropicana, het oude tropische zwemparadijs aan de Maas. “We kweken grijze oester­ zwammen op Rotterdams koffiedik. Het is een prima vleesvervanger, met een stevige structuur en veel voedingswaarde.”

Rotterzwam has inspired with its belief in a society that closes cycles, maximises its use of raw materials, and consumes more plant than animal proteins.

“DOEN IS DE SLIMME MANIER VAN DENKEN, DE ROTTERDAMSE MANIER”

Mark Slegers and Siemen Cox have been growing mushrooms with Rotterzwam since 2013 in the Tropicana, a former swimming paradise on the Maas.

“We grow grey oyster mushrooms using Rotterdam’s coffee grounds. It’s an excellent meat substitute, with a solid structure and a lot of nutritional value.”

Siemen and Mark come from the business world.

“We both wanted to be more sustainable. The book ‘The Blue Economy’ by Gunter Pauli from Belgium inspired us. From this book, we developed a case for growing mushrooms in Rotterdam. After nine months of research, we’d figured out how to use the waste stream of used coffee grounds to bring a viable product to the market.”

Siemen en Mark komen uit het bedrijfsleven.

“We wilden allebei duurzamer ondernemen.

Het boek ‘De Blauwe Economie’ van de Belg Gunter Pauli heeft ons hierbij geïnspireerd.

We hebben een case met paddenstoelen uit dit boek helemaal uitgewerkt voor de situatie in Rotterdam. Na negen maanden onderzoek wisten we hoe je hier een afvalstroom als koffiedik kan gebruiken om een levensvatbaar product op de markt te brengen.”

The entrepreneurs feel at home in Rotterdam.

“We weren’t born and raised here, but we strongly identify with this city. Entrepreneurship through doing is the smart way of thinking; the Rotterdam way of thinking.”

De ondernemers voelen zich thuis in de Maas­stad. “We zijn hier niet geboren en getogen, maar we voelen ons wel echt Rotterdams. Wij ondernemen door te doen en dat is de slimme manier van denken, de Rotterdamse manier van denken.”

This approach was central from the start. After a fire destroyed the mushroom farm in 2017, we began to rethink our future development. So instead of selling mushrooms, we decided to sell mobile mushroom farms, supported with training.”

According to Siemen and Mark, cooperation is the new competition. “Worldwide, entrepreneurs can become part of Rotterzwam, but then focus on their local situation and local possibilities. By working together, you become stronger together. By sharing knowledge, you get knowledge in return, making for faster innovation and greater impact.”

Nadat de kwekerij in 2017 bij een brand werd verwoest, zijn we gaan nadenken over verdere ontwikkeling. We hebben toen besloten geen paddenstoelen, maar mobiele paddenstoelen­ kwekerijen te verkopen, ondersteund met opleidingen.”

66

6

Toiletpot “Rotterdam”, 1890-1904

Mark Slegers (l) en Siemen Cox (r)

In 1863 besluit Rotterdam tot de invoer van het moderne spoeltoilet.

De aanleg van riolen en waterleiding kost echter veel tijd. Vanaf 1877 wordt de Rotterdamse poep daarom via een tonnenstelsel verzameld en aan boeren verkocht. Het nieuwe spoelsysteem maakt rond 1900 definitief een einde aan het hergebruik van deze ‘stadsmest’.

Toilet bowl “Rotterdam”, 1890-1904 In 1863, Rotterdam decided to introduce the modern flush toilet. However, the construction of sewers and water pipes is a lengthy process.

From 1877, Rotterdam’s sanitary waste was collected via a barrel system and sold to farmers. The new drainage system was completed around 1900 and put a definitive end to this reuse of “urban manure”.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Dam, Rotterdams Geld Dam is een betaalmiddel én netwerk van rekeninghouders dat producten en diensten ruilt.

Dam is a payment system and network of account holders that exchanges products and services.

- 002 7 a

Dam, Rotterdam money, is an online trading platform, offering enterprising Rotterdammers and local entrepreneurs a sustainable alternative to the euro. Harry te Riele and Klaas van der Burg are on Dam’s board. “Dam proves that things can be done differently. The alternative currency provides more independence, turnover, and prosperity. Dam’s users grant each other interest-free credit and consequently have more to spend.”

Dam, Rotterdams geld, is een online handels­ platform en biedt ondernemende Rotterdam­ mers en Rotterdamse onder­nemers een duurzaam alternatief voor de euro. Harry te Riele en Klaas van der Burg zitten in het bestuur van Dam. “Dam is hét signaal dat het anders kan. Deze alternatieve munt zorgt voor meer zelfstandigheid, omzet en welvaart. Dam’­ mers verlenen elkaar in feite renteloos krediet en hebben daardoor meer te besteden.”

Harry and seven Rotterdam entrepreneurs established Dam in 2013; Klaas joined in 2014.

“We wanted a payment system that makes life and collaboration easier and better. We don’t pay interest. Thus, doing nothing with your Dam lowers its value. We want Dam to be in constant use because it means people are working together.”

Dam is in 2013 opgezet door Harry en zeven Rotterdamse ondernemers; Klaas kwam er in 2014 bij. “We wilden een betaalsysteem dat het leven en samenwerken makkelijker en beter maakt. We keren ook geen rente uit.

Als je niks met je Dam doet, wordt het juist minder. We willen namelijk dat Dam voort­ durend gebruikt worden, want dat betekent dat mensen samenwerken.”

The Rotterdam currency is growing slowly but surely.

“There are currently 502 Damholders, almost all Rotterdammers. Cooperation is the cornerstone of Dam. That’s why we organise small-scale meetings for Dammers and others all over the city, growing Dam’s network and making it more active.”

“I give a Dam” is their slogan. “It reflects the Rotterdam mentality. We know what’s going on in the world and we want to do something about it at a local level. We are working on Dam’s reputation in Rotterdam. Once people know what we are doing, things can go fast. You can open a Dam account in two minutes.”

De Rotterdamse munt groeit langzaam maar zeker. “De teller staat momenteel op 502 Damhouders, bijna allemaal Rotterdammers.

Samenwerking is de basis van Dam. Daarom organiseren we overal in de stad kleinschalige bijeenkomsten voor Dam’mers en anderen.

Zo kan het Dam netwerk groter en actiever worden.”

“WE WETEN WAT ER SPEELT IN DE WERELD EN WILLEN DAAR OP LOKAAL NIVEAU WAT AAN DOEN, I GIVE A DAM”

“I give a Dam” is de slogan van de Rotter­ damse munt. “Dat raakt de Rotterdamse mentaliteit. We weten wat er speelt in de wereld en willen daar op lokaal niveau wat aan doen. We werken aan de bekendheid van Dam onder de Rotterdammers. Als mensen eenmaal weten wat we doen kan het snel gaan. Binnen twee minuten heb je een Dam-rekening geopend.

68

Boordgeld Willem Ruys, Koninklijke Rotterdamsche Lloyd, 5 cents, 1957 Het bestuur met v.l.n.r. Andreas van Rooijen, Harry te Riele, Christine Gardner, Arie Smitskamp, Mirjam Fondse en Klaas van der Burg

Na de Tweede Wereldoorlog is het verboden geld uit te voeren.

Aan boord van passagiersschepen wordt daarom eigen scheepsgeld gebruikt. Hiermee kunnen tijdens de tocht consumpties en andere aankopen gedaan worden. Het boordgeld dat na afloop niet wordt ingewisseld geldt als een financiële meevaller voor de rederijen.

Ship’s currency Willem Ruys, Koninklijke Rotterdamsche Lloyd, 5 cents, 1957 After the Second World War, it was forbidden to export money. Therefore, passenger ships used the ship’s currency for all on-board purchases made during the trip. Any on-board currency that was not exchanged back counted as a financial windfall for the shipping companies.

Bestuursvergadering Dam

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Kapsalon Door het samengaan van de vele culturen in Rotterdam ontstaan nieuwe creaties, zoals het wereldberoemde gerecht Kapsalon.

- 002

bestellingen uit heel Rotterdam, terwijl Kapsalon bijna overal verkocht wordt.”

Ook Nataniël is trots op het succes van Kapsalon. “Het is net als ik een echt Rotterdamse mix. Mensen vragen wel of ik me Nederlander of Kaapverdiaan voel.

Ik antwoord dan altijd dat ik KAASverdiaans ben: in Rotterdam geboren met m’n roots op de Kaapverdische eilanden.”

Kapsalon is ontstaan in Delfshaven.

De inmiddels wereldberoemde caloriebom is het resultaat van een speciale bestelling door personeel van Kapsalon Tati bij snackbar El Aviva.

Nataniël Gomes, de Kaapverdiaanse eigenaar van Kapsalon Tati, weet nog wel hoe het begon: “Ik zat op m’n kappersstoel en had trek. Ik belde toen naar de shoarmazaak op de hoek, El Aviva. Of zij iets met patat, shoarma en salade in een bakje konden maken.”

Rotterdam’s mix of many cultures leads to new creations, such as the world famous Kapsalon (hairdresser’s) dish.

The Kapsalon originated in Delfshaven. This now world famous calorie bomb is the result of a special order made at the El Aviva snack bar by the staff at Tati hairdresser’s (in Dutch: kapsalon).

Ook Derwis Bengu, van Turks Eethuis El Aviva, kan het zich nog herinneren: “Op een gegeven moment wilde personeel van Kapsalon Tati iets met patat en shoarma.

We hebben toen patat met vlees, kaas, sauzen en salade gemaakt.”

Nataniël Gomes, Tati Cape Verdean owner, still remembers how it started: “I was sat on my barber’s chair, hungry, so I called El Aviva, the shawarma shop on the corner, and asked for fries, shawarma and salad in a tray.”

Derwis Bengu, from Turkish Eatery El Aviva, also remembers: “At one point, the Tati people wanted something with fries and shawarma. We’d make them fries with meat, cheese, sauces, and salad.”

Nataniël vervolgt: “De creatie beviel en ons personeel bestelde het vaak. De jonge klanten die zich hier lieten knippen, vroegen wat we aan het eten waren. Dan stuurden wij ze naar hiernaast om ‘een Kapsalon’ te bestellen. Dat was in 2003 en daarna verspreidde het zich snel.”

Nataniël continues: “It was an instant hit, so our staff always ordered it. The younger customers would ask about what we were eating, and we’d send them next door to get a ‘Kapsalon’. That was in 2003, then overnight they were everywhere.”

Derwis is proud that his business is the Rotterdam super snack’s birthplace. “Many people know this is where the Kapsalon started. Some people cycle here from North to get theirs. We also get orders from all over Rotterdam despite Kapsalon being sold everywhere.”

“HET IS NET ALS IK EEN ECHT ROTTERDAMSE MIX”

Nataniël is also proud of the Kapsalon’s success.

“Like me, it is an authentic Rotterdam mix. People ask me do I feel Dutch or Cape Verdean. I always answer that I am KAASverdean [kaas: cheese] born in Rotterdam with my roots in the Cape Verde islands.”

Derwis is trots dat zijn zaak de geboorteplaats van de Rotterdamse supersnack is.

“Veel mensen weten dat Kapsalon hier vandaan komt. Sommigen komen speciaal vanuit Noord hier naar toe gefietst om een Kapsalon te halen. We krijgen ook bezorg­

70

8

Derwis Bengu (l) en Nataniël Gomes (r) met het gerecht Kapsalon

Reclamebord, Atelier Leo Mineur, ca. 1980 Het is wereldberoemd en het komt uit Rotterdam: de Kapsalon, een calorierijke mix van shoarma, patat, kaas, knoflooksaus en salade in een aluminiumbakje. Een andere snackgigant komt in 1974 naar Rotterdam.

De eerste McDonald’s van de stad opent aan de Coolsingel en introduceert de Big Mac. Op het reclamebord is deze hamburger geschilderd.

Advertising board Atelier Leo Mineur, ca. 1980 It’s world famous and from Rotterdam: the Kapsalon (hairdresser’s), a high-calorie mix of shawarma, fries, cheese, garlic sauce and salad in an aluminium tray. Another snack giant came to Rotterdam in 1974: the city’s first McDonald’s opened at the Coolsingel and introduced the Big Mac, painted on this advertising board.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Keti Koti Rotterdam Kennis en inzicht in elkaars verleden en wederzijdse erkenning van een gedeelde geschiedenis is noodzakelijk om succesvol te kunnen samenleven.

- 002

De aanpak is Rotterdams. “Je kan wel allerlei leuzen roepen, maar we moeten het hier samen doen. We maken een gevoelig onderwerp bespreekbaar en onze verschillen overbruggen we. Samenwerking is onze kracht. Dat is Rotterdam.”

Keti Koti (Ketenen Gebroken) viert dat op 1 juli 1863 de slavernij is afgeschaft door Nederland. Het huidige Keti Koti Rotterdam bestaat uit drie pijlers: educatie, een her­denking op 30 juni en de viering op 1 juli.

Knowledge and insight into each other’s past and a mutual recognition of shared history are necessary for successfully living together.

Keti Koti (broken chains) marks the day, 1 July 1863, when slavery was abolished by the Netherlands.

Keti Koti Rotterdam currently consists of three pillars: education, a commemoration on 30 June, and the celebration on 1 July.

Wim Reijnierse en Harlow Brammerloo van de Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst (GVGT) verzorgen respectievelijk de educatie en de herdenking rond Keti Koti.

Guno Zwakke organiseert vanuit KetiKoti­ Connect het festival. ”Keti Koti is belangrijk.

We mogen niet vergeten dat de Nederlandse rijkdom deels voortkomt uit koloniale over­ heersing en slavernij. Daarnaast bestaan slavernij en mensenhandel nog steeds.”

Wim Reijnierse and Harlow Brammerloo of the Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst (Shared Past Communal Future Foundation) (GVGT) provide the education and the commemoration around Keti Koti. Guno Zwakke from KetiKoti­ Connect organises the festival. “Keti Koti is important. We must not forget that Dutch wealth partly comes from colonial rule and slavery and that slavery and trafficking still exist.”

“WE MOETEN HET SAMEN DOEN EN VERSCHILLEN OVERBRUGGEN. DAT IS ROTTERDAM.”

The combination of education, commemoration, and festival makes Keti Koti Rotterdam unique.

“This approach is appreciated by young, old, white, and black Rotterdammers. Keti Koti is more than a festivity here; it has become a movement.”

The education pillar is active throughout the year.

“The challenge is that people understand that it is a history we all share. Then they want to know more.

Ultimately, they understand what makes Rotterdam so diverse and how we are connected to each other.”

De combinatie van educatie, herdenking en festival maakt Keti Koti Rotterdam uniek.

“Deze opzet wordt gewaardeerd door jonge, oude, witte en zwarte Rotterdammers.

Keti Koti is hier meer dan een feestje, het is een movement geworden.“

It is a Rotterdam approach. “You can shout all sorts of slogans, but we have to do it together here.

We discuss a sensitive issue, and we bridge our differences. Cooperation is our strength.

That’s Rotterdam.”

De educatiepijler is het hele jaar actief.

“De uitdaging is dat mensen doorkrijgen dat het een geschiedenis is die we allemaal delen.

Dan willen ze meer weten. Uiteindelijk begrijpen ze wat Rotterdam zo divers maakt en hoe we met elkaar verbonden zijn.”

72

9

Betrokkenen Keti Koti Rotterdam met Wim Reijnierse (staand 2e van links), Guno Zwakke (staand 6e van rechts) en Harlow Brammerloo (zittend 2e van rechts)

Grote vierkante hoofddoek of angisa, 1963 In 1963 was het 100 jaar geleden dat Nederland de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen afschafte. In het midden is een vijfpuntige ster te zien die verwijst naar de continenten waar de inwoners van Suriname vandaan komen: Afrika, Amerika, Australië, Azië, Europa. Bij de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 is dit heraldische wapen officieel in gebruik genomen.

Large headscarf, or angisa (1963) The 100th anniversary of slavery’s abolition by the Netherlands in Suriname and the Netherlands Antilles was in 1963. In the middle of this scarf is a five-pointed star, referring to the continents the Surinamese population come from: Africa, America, Australia, Asia, Europe.

In 1975, this heraldic weapon was officially taken into use during independence.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Heilige Boontjes De Rotterdamse koffiebar Heilige Boontjes begeleidt jongeren van de straat naar betaald werk.

- 003

Inmiddels is Heilige Boontjes een begrip in de stad. “Dit kan eigenlijk ook alleen in Rotterdam. We weten hier snel door te pakken. Toen we met het idee kwamen, haakten politie en stadsmariniers meteen aan en na 3 maanden was het geregeld.”

Rodney van den Hengel is directeur van Stichting Heilige Boontjes en medeoprichter van Heilige Boontjes Koffie bv. “Na 25 jaar jongerenwerk zag ik keer op keer dezelfde kids de lik ingaan. Wijkagent Marco den Dunnen en ik hebben in 2015 een nieuwe aanpak bedacht met koffiebar Heilige Boontjes. Een jaar later zijn we officieel begonnen met de re-integratie van jongeren.

We hebben inmiddels twee zaken en leveren koffie aan grote en kleine klanten. De branderij zit nu op 110.000 kilo koffie per jaar.”

The Rotterdam coffee bar Heilige Boontjes (holy beans) helps to get young people off the streets into paid employment.

Rodney van den Hengel is director of Heilige Boontjes Foundation and co-founder of Heilige Boontjes Koffie Ltd.” After 25 years of youth work, I saw the same kids getting locked up again and again. Neighbourhood policeman Marco den Dunnen and I devised a new approach in 2015 with Heilige Boontjes coffee bar. A year later, we officially started working on the reintegration of young people. We have two businesses and deliver coffee to large and small clients. We now roast 110,000 kilos of coffee annually.”

Heilige Boontjes biedt werk voor jongeren die moeilijk aan een baan komen. ”Naast jongeren die met justitie in aanraking zijn gekomen, zijn dit ook alleenstaande moeders en jongeren met een licht verstan­ delijke beperking. Ze werken in de koffie­ zaken en de koffiebranderij. Een traject duurt 10 maanden en daarna begeleiden we de jongeren naar betaald werk. We blijven contact houden en iedereen die ons traject heeft afgerond staat nog fatsoenlijk in de wereld. Het bewijst dat onze aanpak een goede kans in de maatschappij geeft.”

Heilige Boontjes offers work to young people having difficulties finding employment. “In addition to those who’ve met the law, these are also single mothers and young people with a mild intellectual disability.

They work in the cafes and the roasting house.

The programme lasts ten months and then we guide the youngsters to paid work. We keep in touch and everyone who has completed our programme stays well behaved. Proof that our approach gives people a chance in society. “ Heilige Boontjes is not a charity. “We want a high turnover because it shows what you can achieve with those who’ve been ‘written off’. My entire executive team is street youth and everyone is positive about that. The service is excellent and the coffee is the best.”

Heilige Boontjes is geen liefdadigheid.

“Ons doel is een hoge omzet want dat laat zien dat je met ‘afgeschreven’ mensen veel kan bereiken. Mijn hele uitvoerende team bestaat uit straatjeugd en iedereen is daar positief over. Het serviceniveau is hoog en de koffie is de absolute top.”

Heilige Boontjes is now a well-known idea in Rotterdam. “We could only do this in Rotterdam.

We know how to achieve it quickly. Once we’d thought of the idea, the police and Stadsmariniers (City Marines) immediately got involved, and after 3 months it was all settled.”

“DE KRACHT VAN VERANDERING ZIT IN DE MENSEN ZELF”

74

0

Tegeltableau koffiebranderij IJsendijk aan de Leuvehaven, 1930

Een deel van het team met Rodney van den Hengel (staand 3e van links)

Zo langzamerhand is Rotterdam een echte koffiestad. Elke soort is hier te vinden in alle prijscategorieën.

Van Nelle was ooit het bekendste merk, maar Rotterdam telde diverse koffieproducenten. Zoals stoomkoffiebranderij Van IJsendijk aan de Leuvehaven. Het trotse personeel schonk dit tegeltableau bij het 75­jarige bestaan.

Tile panel, coffee roasting company IJsendijk at the Leuvehaven, 1930 Rotterdam is slowly becoming a coffee city, offering many kinds at all prices. Van Nelle was once Rotterdam’s most famous brand, but the city had several other coffee producers, such as Van IJsendijk steam coffee roasters at the Leuvehaven.

The proud staff presented this tile tableau for the company’s 75th anniversary.

Heilige Boontjes aan het Eendrachtsplein

Twee medewerkers van Heilige Boontjes

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

De Slimme Regenton De Slimme Regenton is een Rotterdamse innovatie die automatisch de enorme hoeveelheden regenwater in de stad verwerkt.

- 003

steeds meer aandacht, waardoor budget vrijkomt voor dit soort ontwikkelingen.”

Bas en zijn regenton zijn niet alleen slim maar ook Rotterdams. “Ik denk over dingen na, maar ben vooral een doener. De slimme regen­ ton was er nooit gekomen als ik het niet gewoon was gaan doen. Doen is misschien wel het Rotterdamse model voor innovatie.”

Studio Bas Sala ontwikkelde de Slimme Regenton, waarmee wijken klimaatbestendiger worden gemaakt. Volgens Bas bittere nood­ zaak. “Het weer wordt steeds extremer, met grotere hoeveelheden neerslag. Bovendien kan de stadsbodem door asfalt en betegelde tuinen het regenwater niet meer goed opnemen.

De riolering kan extreme buien regelmatig niet meer aan.”

The Slimme Regenton (smart rainbarrel) is an innovation from Rotterdam that automatically processes the City’s enormous amounts of rainwater.

Studio Bas Sala developed the Slimme Regenton to make neighbourhoods more climate resilient. It’s a bitter necessity, says Bas. “The weather is getting more extreme with increasing amounts of rain.

Moreover, the city floor can no longer absorb the rainwater through asphalt and paved gardens.

The sewer system can’t handle extreme showers on a regular basis.”

De Slimme Regenton vangt de gevolgen van extreem weer op. “Gemeenschappelijke en particuliere tonnen vormen een netwerk dat via een volautomatisch systeem gekoppeld wordt aan de weersvoorspelling. Als een piekbui dreigt, daalt het niveau in de ton om neerslag op te vangen. In droge periodes wordt de watervoorraad gebruikt voor tuinen en open­ baar groen. Via een app zijn buurtbewoners onderdeel van de watercommunity. Ze zien hoeveel ze samen hebben opgevangen en gebruiken. Het is een simpele en leuke manier om bewuster om te gaan met regenwater.”

The Slimme Regenton tries to mitigate the effects of extreme weather. “Communal and individual “barrels” form a network that is linked to the weather forecast via a fully automated system. If a peak in rainfall is forecast, the level in the barrels decreases to absorb the extra precipitation. In dry periods, the water supply is used for gardens and parks. Local residents are connected to the water community via an app. They see how much they have collected and used together. It is a simple and fun way to deal with rainwater more consciously.”

“DOEN IS HET ROTTERDAMSE MODEL VOOR INNOVATIE”

Studio Bas Sala began working on the Slimme Regenton in 2013.” We’ve now made at least 50 kinds. As with any innovation, the barrel is constantly improving. Money is our biggest obstacle.

Barrels in public space must pass a vandalism test, which is costly. Fortunately, the idea of a climateresilient city is gaining traction, so funding is being made available for these kinds of developments.”

Sinds 2013 werkt Studio Bas Sala aan de Slimme Regenton. “We hebben inmiddels zeker 50 varianten gemaakt. Zoals bij elke innovatie wordt de ton steeds verbeterd.

Onze grootste uitdaging is de financiering.

Tonnen in de openbare ruimte moeten hufterproef zijn, dat kost wel wat.

Gelukkig krijgt een klimaatbestendige stad

Bas and his barrels are not only smart: they’re typically Rotterdam. “I think about things, but I’m more of a doer. The Slimme Regenton wouldn’t have happened without doing something. Rotterdam innovates through doing.”

76

2

Fragmenten van houten uitwateringssluis in de Nauwe Kerkstraat, 1270-1330 Het middeleeuwse Rotterdam werd met een serie ingenieuze sluisdeuren beschermd tegen het water van de Maas en de Rotte. De dagelijkse hoogwaterstand van de Maas drukte de klep van de sluis vanzelf dicht en bij laagwater viel de sluisdeur weer grotendeels open, waardoor het water van de Rotte kon wegstromen.

Fragments of wooden drainage sluice in the Nauwe Kerkstraat, 1270–1330 Medieval Rotterdam was protected from the water of the Maas and the Rotte by a system of ingenious valves on the lock gates, which automatically closed at high tide and opened again at low tide, allowing the Rotte’s water to flow out again.

Slimme Regenton Diamant

Bas Sala

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Water Sensitive Rotterdam Water Sensitive Rotterdam grijpt een bedreiging voor de stad aan als mogelijkheid voor het maken van nieuwe samenwerkingen en verbindingen.

- 003

“KLIMAATVERANDERING IS EEN GROOT, ZWART, HARIG MONSTER DAT OP ONS AF KOMT”

Volgens John Jacobs, de bedenker van Water Sensitive Rotterdam, is klimaatverandering een groot, zwart, harig monster dat op ons af komt.

“En dat nog sneller en erger dan je denkt.

Daar moet je niet bang voor zijn, daar moet je iets mee. Door Rotterdams aan te pakken, kunnen we de stad beter maken. Het gaat niet alleen om technische oplossingen voor wateroverlast. Het is ook een kans om de stad socialer en fijner te maken.”

Water Sensitive Rotterdam seizes a threat to the city as a possibility for new collaborations and connections.

According to John Jacobs, the creator of Water Sensitive Rotterdam, climate change is a big, black, hairy monster waiting on our doorsteps. “It’ll be faster and worse than you think. You should not be afraid of this; you have to do something with it.

By tackling this in a Rotterdam way, we can make the city better. It’s not only about technical solutions for flooding; it’s also an opportunity to make the city more social and enjoyable.”

Water Sensitive Rotterdam is een initiatief van de gemeente en opgezet als een community van gemeente, waterschappen, woningcorpo­ raties, architecten, stadmakers en bewoners.

“Je wil mensen vinden die zich willen inzetten voor hun wijk. Daarna ga je samen kijken hoe klimaatadaptatie in hun manier van werken past. Zo wordt het iets van iedereen.”

Water Sensitive Rotterdam is an initiative of the municipality and is set up as a community of the municipality, water boards, housing corporations, architects, city makers, and citizens. “You want people willing to work for their neighbourhood.

Together, you look at how climate adaptation fits within their way of working. That’s how it becomes something for everyone.“

Rotterdam staat inmiddels wereldwijd bekend als klimaatstad. “Internationale delegaties komen kijken hoe wij omgaan met klimaat­ adaptatie. Participatie is het sleutelwoord.

Wij gaan met iedereen aan de slag om de stad toekomstbestendig te maken.”

Rotterdam is now known worldwide as a climate city.

“International delegations come to see how we deal with climate adaptation. Participation is the keyword.

We are going to work with everyone to make the city future-proof.”

De diversiteit van de stad speelt ook een rol.

“Aan ideeën geen gebrek. De echte uitdaging is een plan waar alle partijen achter staan en waarin het beheer op de lange termijn is geregeld. Als een groepje betrokken bewoners toevallig verhuist, moet het beheer door­ lopen. In sommige wijken zijn bewoners vooral bezig met overleven. Dan nemen professionals het voortouw en worden bewoners actief meegenomen.”

The diversity of the city also plays a role. “There’s no lack of ideas. The real challenge is long-term management and a plan that all parties support.

If a group of affected residents happens to move, the management must continue. Also, in some neighbourhoods, the residents are more concerned with day to day survival. Then professionals take the lead and residents are actively taken along.”

78

3

Kruiend ijs in Delfshaven, Cornelis Jacobsz van Culemborch, Olieverf op paneel, 1565 We hebben eerder klimaatverandering gehad.

Van de 15e tot in de 19de eeuw lag de temperatuur hier 1 à 2 graden lager dan nu.

We noemen deze periode de Kleine IJstijd.

In dit schilderij is te zien hoe in 1565 ijs­ schotsen bij Delfshaven tot een enorme berg zijn opgestuwd.

Werkdiner Water Sensitive Rotterdam in Museum Rotterdam 19 april 2018

Drift Ice in Delfshaven, Cornelis Jacobsz van Culemborch, Oil on panel, 1565 We’ve had climate change before. From the 15th to the 19th century, the temperature here was one to two degrees lower than today. We call this period the Little Ice Age. This painting from 1565 shows Delfshaven with ice floes that have piled up into a mountain.

Betrokkenen Water Sensitive Rotterdam in Museum Rotterdam. In het midden met stempel en certificaat John Jacobs.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Living Light

- 003

4

Met Living Light wordt de droom van een groene en gezonde stad bereikbaarder gemaakt.

je heen die reageert op jouw aanwezigheid, mogelijk gemaakt door de kracht van de natuur.”

Ermi van Oers raakte tijdens haar studie aan de Willem de Kooning Academie gefasci­ neerd door levende energie. “Ik ontdekte dat energie in allerlei onverwachte plaatsen verstopt zit. Het ‘oogsten’ van die energie voor alledaagse toepassingen is een grote uitdaging voor ontwerpers. Plant-e uit Wageningen heeft een techniek ontwikkeld die energie uit planten haalt. Door samen te werken is het gelukt om voor mijn afstuderen Living Light te ontwerpen.”

Living Light is een boodschap voor de toekomst waarin biodiversiteit en economische ontwikkeling hand in hand kunnen gaan.

“Als we natuur een grotere economische waarde kunnen geven, krijgt het meer ruimte.

Wij dromen van een stad waarin lantaarn­ palen verbonden zijn met bomen en huizen in het groen staan voor hun energie. Een groene stad is de stad van de toekomst.”

“SPROOKJESACHTIGE VERLICHTING OM JE HEEN DIE REAGEERT OP JOUW AANWEZIGHEID, MOGELIJK GEMAAKT DOOR DE KRACHT VAN DE NATUUR”

During her studies at the Willem de Kooning Academy, Ermi van Oers became fascinated by living energy. “I discovered that energy is hidden in all sorts of unexpected places. ‘Harvesting’ that energy for everyday applications is a big challenge for designers. Plant-e from Wageningen has developed a technique for extracting energy from plants.

With their help, I managed to design Living Light for my graduation project.”

Living Light brings the dream of a green and healthy city closer.

Living Light is a lamp that draws its energy from bacteria in the soil around plant roots. “These bacteria live on residue from the plant’s photo­ synthesis process. The light comes on when the plant is stroked. Sunlight is thus converted into lamplight via microorganisms! The better you care for the plant, the more energy you get in return.”

Living Light is een lamp die zijn energie haalt uit bacteriën in de aarde rond plantenwortels.

“Deze bacteriën leven van reststoffen uit het fotosyntheseproces van de plant. Bij een aai over de plant gaat het licht branden. Zonlicht wordt zo via micro-organismen omgezet in lamplicht! Hoe beter je voor de plant zorgt, hoe meer energie je er voor terug krijgt.”

A six-person team is further developing Living Light: Ermi van Oers, Eva Coosje van der Velde, Nick de Ronde, Frank Fondse, Karlijn Arts, and Marco van Noord. “We are now also giving lectures and presentations to inspire others.” The team’s next step is the development of a Living Park. “Fairy-like lighting around you that responds to your presence, made possible by the power of nature.”

Living Light wordt door het 6-koppige team verder ontwikkeld: Ermi van Oers, Eva Coosje van der Velde, Nick de Ronde, Frank Fondse, Karlijn Arts en Marco van Noord. “Inmiddels geven we ook lezingen en presentaties om anderen te inspireren.” De volgende stap voor het team is de ontwikkeling van een Living Park. “Sprookjesachtige verlichting om

Living Light is a message for the future, where biodiversity and economic development can go hand in hand. “If we can give nature a greater economic value, it will get more space. Our dream is a city where lampposts are connected to trees and houses are surrounded by greenery providing them with energy. A green city is a city of the future.”

80

Marco van Noord

Ermi van Oers

Kooldraadlamp De Khotinsky, ca. 1890 De Electriciteitsmaatschappij Systeem DE KHOTINSKY was in 1884 de eerste gloeilampenfabriek in Nederland.

De fabriek op het Noordereiland werd geleid door de Russische uitvinder Achilles de Khotinsky. Hij kreeg tegenwerking van de gemeente die juist had geïnvesteerd in gaslamp­ verlichting in de stad. De Khotinsky vertrok daarom in 1892 naar Duitsland.

Carbon filament lamp De Khotinsky, ca. 1890 In 1884, Electriciteitsmaatschappij Systeem DE KHOTINSKY (De Khotinsky Electricity Company) became the first light bulb factory in the Netherlands.

The Russian inventor Achilles de Khotinsky ran the factory on the Noordereiland.

The municipality worked against him because they had just invested in gas lamp lighting in the city. De Khotinsky subsequently moved to Germany in 1892.

Living Light

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Stichting Vogelklas Karel Schot De Vogelklas is een uniek instituut dat van een Rotterdams initiatief is uitgegroeid tot een internationaal expertisecentrum voor vogelopvang.

- 003

De Vogelklas is een van de weinige plekken in Nederland die zich ontfermen over zieke vogels. “Omdat steeds meer dieren­ opvangcentra sluiten, wordt ons werkgebied steeds groter. We adviseren ook wereldwijd als vogels besmeurd zijn geraakt met olie. Vanuit de Rotterdamse haven kregen we wekelijks zulke ‘olievogels’ binnen, dus we hebben op dit gebied veel expertise. Van een Rotterdams instituut zijn we een steeds grotere nationale en zelfs internationale speler geworden.”

Jan van der Mussele en Koos van Donk, oprichters van de Stichting, waren als jongens lid van de Vogelklas. “Karel Schot (1927) was biologieleraar. In 1952 richtte hij een natuur­ studieclub op voor kinderen. Op onze vrije woensdagmiddag trokken we met z’n allen de natuur in. Hierbij kwamen we wel eens zieke of gewonde vogels tegen, die we verzorgden in het klaslokaal. Deze ‘vogelklas’ werd al snel de plek waar iedereen zieke dieren naartoe bracht.”

The Vogelklas (bird class) is a unique institute that has grown from a Rotterdam initiative into an international centre for bird care expertise.

This foundation’s founders, Jan van der Mussele and Koos van Donk, were members of the Vogelklas (Bird Class) as boys. “Karel Schot (1927) was a biology teacher. In 1952 he established a nature study club for children. On our free Wednesday afternoon, we all went into nature. We sometimes encountered sick or injured birds, which we took care of in the classroom. This ‘vogelklas’ quickly became the place where everyone brought sick animals.”

“DIE KRACHT VAN KAREL SCHOT, DIE ZAT ZO IN ONS DUS WILDEN WE ZIJN WERK VOORTZETTEN”

After Karel Schot’s death in 1980, his Vogelklas was taken over by former students from the nature study club. “We wanted to continue Karel Schot’s work.

We established the foundation with some volunteers, which professionalised slowly but surely. We now have 100 to 150 employees and volunteers.

We cared for 10,060 birds in 2017.”

Na het overlijden van Karel Schot in 1980 werd zijn Vogelklas overgenomen door oudleerlingen van de natuurstudieclub.

“We wilden het werk van Karel Schot voort­ zetten. Met een aantal vrijwilligers hebben we de Stichting opgericht die langzaam maar zeker is geprofessionaliseerd. We hebben nu 100 tot 150 medewerkers en vrijwilligers.

In 2017 zijn 10.060 vogels opgevangen.“

Caring for the animals is time-consuming. “Young birds have to be fed almost every half hour.

That’s nonstop, seven days a week. The amount of animals brought in determines demand. The less polluting and animal unfriendly the world is, the less need for the Vogelklas.”

De verzorging van de dieren kost veel tijd.

“Jonge vogels moeten bijna elk half uur gevoerd worden. Dat werk gaat almaar door, zeven dagen in de week. De hoeveelheid binnengebrachte dieren bepaalt natuurlijk de drukte. Hoe minder vervuilend en dier­ onvriendelijk de wereld wordt, hoe minder de Vogelklas nodig is.”

The Vogelklas is one of the few places in the Netherlands that takes care of sick birds. “With more animal shelter closures, our scope is increasing too.

We give advice worldwide for when birds are contaminated with oil. Weekly, we receive ‘oil birds’ from the Rotterdam harbour, so we have a lot of expertise in this area. From being a Rotterdam institute, we have become an increasingly national and even international player.”

82

5

Penning van de Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Dieren, 1921

De ‘vogelklas’ in 1956

De Dierenbescherming Rotterdam is in december 1865 opgericht. In de loop van de jaren ’50 verzorgt de vogelklas van meester Karel Schot steeds meer dieren. De dieren­ bescherming helpt mee om de stijgende kosten te betalen. Zo wordt De Vogelklas de ‘Vogelafdeling Dierenbescherming afdeling Rotterdam’.

Medal from the Dutch Society for the Protection of Animals, 1921 The Dierenbescherming Rotterdam (Rotterdam Animal Protection Agency) was founded in December 1865. During the 1950s, the bird class of teacher Karel Schot cared for more and more animals.

The animal protection agency helped to pay the rising costs. Thus the Vogelklas became the “Vogelafdeling Dierenbescherming afdeling Rotterdam” (Rotterdam Animal Protection Agency Bird Department).

Koos van Donk (l) en Jan van der Mussele (met stempel) met medewerkers Vogelklas

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Hogeschool Rotterdam Op de Hogeschool komt een nieuwe generatie Rotterdammers samen die wordt opgeleid om de toekomstige stad te vormen.

- 003

6

De stad heeft invloed op de opleidingen. “Steeds minder beroepen hebben 1 op 1 een relatie met een opleiding. Bovendien bestaat onze stad uit diversiteit binnen de diversiteit. Je kunt jonge mensen moeilijk op de toekomst voor­bereiden met één star curriculum. We moeten ze weerbaarheid meegeven: de hogeschool als oefenplek voor de stad.”

Ron Bormans is voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool Rotterdam.

“Onze Hogeschool is verbonden met de stad, wij zijn een ‘Stadshogeschool’. Alles ademt hier Rotterdam, zelfs de gebouwen.

We geven les in een vooroorlogs bank­ gebouw, het oude hoofdkantoor van Unilever en in de oude Zeevaartschool.

At the Rotterdam University of Applied Sciences, a new generation of Rotterdammers is learning to make the city of the future.

Ron Bormans is Chair of the Board for Rotterdam University of Applied Sciences. “Our school is connected to the city; we are a ‘city school’.

Everything here breathes Rotterdam, even the buildings. We are based in a pre-war bank building, Unilever’s old headquarters and in the former Maritime School.

We richten ons onderwijs en onderzoek op de grote vraagstukken in de stad zoals de transitie van de haven en de maatschappelijke ont­wikkeling op Zuid. Ons onderwijs is gericht op ondernemen. Met zo’n 40.000 studenten- en docenten vormt de Hoge­ school bovendien een gemeenschap in Rotterdam. Een dorp in de stad.”

Our training and research focus on the city’s major issues, such as the port’s transition and social development in the city’s south. Our education is focused on entrepreneurship. With more than 40,000 students and teachers, the University of Applied Sciences also makes up a community in Rotterdam.

It’s a village within the city.”

Hogeschool Rotterdam bestaat 30 jaar, maar veel van de opleidingen zijn ruim 100 jaar oud. “De Hogeschool is ontstaan uit een samen­voeging van opleidingen, zoals civiele techniek, de kunstacademie en de opleiding voor verloskundigen. Wij leveren de professio­nals van deze stad, ik ben daar heel erg trots op.”

Rotterdam University of Applied Sciences is 30 years old, but many courses have a more than 100 years old history in the city. “This school originated from a combination of programmes, such as civil engineering, the art academy, and midwifery. We supply the city with its professionals, and I’m very proud of that.”

Het MBO en HBO spelen ook sociaal een belangrijke rol in Rotterdam. “De opleidingen zijn altijd een soort emancipatie-machine geweest. Vroeger voor vrouwen en wie niet tot de elite behoorde. De laatste 20 jaar ook voor mensen met een migratie-achtergrond.”

MBO vocational studies and HBO also play an important social role in Rotterdam. “The training has always been a mechanism for liberation. Formerly, this meant women and those who were not part of the elite. In the last 20 years, it’s for people from migrant backgrounds.”

The city influences education. “Fewer and fewer professions have a one on one relationship with education. Moreover, our city consists of diversity within diversity. You can hardly prepare young people for the future with a one-star curriculum. We have to provide them with resilience: this school is a practice site for the city.”

“WIJ LEVEREN DE PROFESSIONALS VAN DEZE STAD”

84

Ron Bormans (met stempel) tussen studenten Hogeschool Rotterdam

Prijspenning ‘Hierdoor tot Hooger’, 1851 Onderwijs is van levensbelang voor een stad.

Iedereen met talent moet in staat zijn daarvan te profiteren. Rotterdam is vaak proeftuin voor vernieuwend onderwijs; praktisch en op de toekomst gericht. Deze ambitie is verbeeld in de prijspenning ‘Hierdoor tot Hooger’ uit 1851 van de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Weten­ schappen.

Prize medal ‘Hierdoor tot Hooger’, 1851 Education is vitally important to the city. One should benefit from their talents. Rotterdam is often a testing ground for innovative teaching that is practical and forward-looking. This ambition is reflected in the ‘Hierdoor tot Hooger’ (Onwards from Here) medal, awarded since 1851 by the Academy of Fine Arts and Technical Sciences.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

BlueCity

- 003

Koploper op het gebied van duurzaam ondernemen en daarmee grote inspirator voor anderen in de stad.

houden. BlueCity kan zo de motor worden voor de ontwikkeling van een duurzame samenleving.”

Sabine Biesheuvel is algemeen directeur en mede-initiatiefnemer van BlueCity in het voormalig zwemparadijs Tropicana. “Wij zijn een ondernemerscollectief en broedplaats voor innovatieve bedrijven die hun rest­ stromen koppelen. Binnen ons ecosysteem is afval een waardevolle bouwsteen; de output van de één is de input voor de andere ondernemer. Samen zijn we een voorbeeld van de circulaire economie.”

A leader in sustainable entrepreneurship and an inspiration to the city.

Sabine Biesheuvel is managing director and co-initiator of BlueCity in the former Tropicana swimming paradise. “We are an entrepreneurial collective and breeding ground for innovative companies that link their residual flows. Within our ecosystem, waste is a valuable building block; one entrepreneur’s output is the input for another.

Together, we are an example of the circular economy.”

Tropicana is now a swimming pool full of possibilities.

“We are gradually giving the old swimming paradise a new life. After the feasibility study comes the funding, design, and eventually, a complete circular conversion will follow. We succeed in this for 90% at the moment. For example, the lamps are from the Erasmus Hospital, the frames from a demolished building, and the cable channels from another building.”

Tropicana is nu een zwembad vol mogelijk­ heden. “We geven het oude zwemparadijs stukje bij beetje een nieuw leven. Na een haalbaarheidsonderzoek volgt financiering, ontwerp en uiteindelijk een zo volledig mogelijke circulaire verbouwing. Dat lukt ons voor 90%. De lampen komen bijvoorbeeld uit het Erasmus MC, de kozijnen uit een sloop­ pand en de kabelgoten weer uit een ander gebouw.”

This approach reduces carbon emissions, but not costs. “What we’re doing here is much more expensive than new build, which seems unusual because raw materials are becoming scarcer.

It’s because labour is taxed more than material.

It should be the other way around so that materials become more expensive and labour gets cheaper.

This incentivises being efficient with raw materials.”

Deze aanpak bespaart CO2 uitstoot, maar geen geld. “Wat wij hier doen is veel duurder dan nieuwbouw. Dat lijkt vreemd want grondstoffen worden steeds schaarser.

Het komt doordat arbeid zwaarder wordt belast dan materiaal. Dat zou andersom moeten, zodat materialen duurder worden en arbeid juist goedkoper. Dan krijg je auto­ matisch een prikkel om efficiënter om te gaan met grondstoffen.”

BlueCity wants to show that circular construction and living is possible. “Very Rotterdam: we’re just doing it. It’s Tropicana’s challenges as a building that shows our approach can work anywhere. We also want to hold large conferences and events on sustainability and innovation. BlueCity can become the driver for the development of a sustainable society.”

“TEGENSLAGEN ZIJN GEEN PROBLEMEN MAAR IETS WAAR JE WAT MEE MOET; WIJ NOEMEN DAT ORGANISCH REAGEREN”

BlueCity wil laten zien dat circulair bouwen en leven mogelijk is. “Heel Rotterdams: we zijn het gewoon gaan doen. Juist omdat Tropicana zo’n ongunstig gebouw is, laten we zien dat onze aanpak overal kan werken. We willen hier ook grote congressen en evenementen over duurzaamheid en innovatie gaan

86

7

Panorama Rotterdam door Leslie Gabriëlse, ca. 1998

Kantoorunits na de verbouwing

De Maasboulevard is meer dan een snelweg door de stad. Tropicana, rechterzijde, werd gebouwd in een periode dat Rotterdam volop werkte aan zijn stadsbeleving. Het subtropisch zwemparadijs was een grote attractie aan de Maas. Het golfslagbad staat droog, maar het pand zorgt voor een golf aan creatieve ideeën waar Rotterdam grote behoefte aan heeft.

Panorama Rotterdam by Leslie Gabriëlse, ca. 1998 The Maasboulevard is more than just a fast road through the city. Tropicana, right hand side, was built when Rotterdam was working hard on its urban experience. The subtropical swimming paradise was a major attraction on the Maas. The wave pool might be dry now, but the building is providing a wave of creative ideas that Rotterdam desperately needs.

Medewerkers BlueCity

Schoenen van fruitleer van FruitLeather Rotterdam, gevestigd in BlueCity

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Ted Langenbach - 003

Party-organisator Ted Langenbach mixt nieuwe muzikale vormen en stijlen met andere kunstdisciplines voor een super divers publiek.

De jaren ‘90 zijn weer terug als inspiratie voor jongeren. “Samen met Museum Rotterdam werk ik aan een expositie over deze periode. Het laat zien hoe kunst van iedereen is geworden en overal wordt ingezet. Tegenwoordig is zwarte muziek zoals hiphop populair onder witte jongeren, terwijl zwarte mensen weer naar techno luisteren. Ik ben erg benieuwd wat dit creatief allemaal op gaat leveren.”

In 2000 opent Ted Langenbach de legen­ darische club Now&Wow. Het zet Rotterdam in één klap op de kaart als hippe uitgaansstad.

“Het was niet alleen dansen op lekkere muziek, maar ook erg artistiek. We creëerden een artistieke versie van de samenleving.

Dat maakte het extra interessant.”

Party organiser Ted Langenbach mixes new musical forms and styles with other art disciplines for a very diverse audience.

De feesten van Ted weerspiegelen zijn kijk op de wereld. “Alles wat ik doe is intercultureel en gaat over vrede en liefde. Clubcultuur moet een nieuwe norm neerzetten, wat vanzelf bijdraagt aan de emancipatie van minder­ heden.”

In 2000, Ted Langenbach opened the legendary nightclub Now & Wow. In an instant, it put Rotterdam on the map as a hip nightlife city.

“It wasn’t just dancing to great music, it was artistic too. We created an artistic version of society, which made it all the more interesting.”

Ted’s parties reflect his worldview. “Everything I do is intercultural and is about peace and love.

Club culture must set new standards, which in turn contributes to the emancipation of minorities.”

Ted ziet een danceparty als hét bindmiddel tussen verschillende culturen. “Rotterdam is een mix net als onze feesten. De artiesten zijn benaderbaar en het publiek kan het podium op. Typisch Rotterdams, mensen hebben hier geen ego’s. Breng ze samen en ze vinden een manier om te binden.”

Ted sees a dance party as something that binds different cultures. “Just like our parties, Rotterdam is a mix. The artists are approachable, and the audience will get on stage. People don’t have egos here, which is typical of Rotterdam. Bring them together and they’ll find ways to connect.”

Rotterdam staat nu bekend als trendy hotspot.

“Het is moeilijk voor te stellen, maar we hebben in de jaren ’90 enorm moeten vechten om Rotterdam kunstzinnig en creatief te maken. Ik kijk altijd vooruit en ben vaak te vroeg met mijn ideeën.”

Rotterdam is now known as a trendy hotspot.

“It is hard to imagine, but in the 90s we had to fight doggedly to make Rotterdam artful and creative. I like looking forward, so I’m often too early with my ideas.”

The 1990s period is currently an inspiration for young people. “I am working with Museum Rotterdam on an exhibition about this period.

It shows how art is now for everyone and is used everywhere. Nowadays, hip-hop is popular among white kids, while black people are listening to techno again. I’m very curious, in a creative sense, about how these things will pan out.”

“ONZE FEESTEN ZIJN ALTIJD INTERCULTUREEL EN GAAN OVER VREDE EN LIEFDE”

88

8

Reclamewaaier Pschorr, ontwerp A. Bruyer, ca. 1930 Gedurende het interbellum was Dancing Pschorr aan de Coolsingel het middelpunt van het Rotterdamse uitgaansleven. Nieuwe swingende muziek zorgde voor de ene na de andere dansrage: de Shimmy, de Charleston, de Black Bottom. In de laatste mode zwierden meisjes met korte coupes over de verlichte glazen dansvloer van Pschorr.

Advertising fan Pschorr, design A. Bruyer, ca. 1930 During the interwar period, Dancing Pschorr on the Coolsingel was the centre of Rotterdam’s nightlife. With one dance craze emerging after another – the Shimmy, the Charleston, the Black Bottom – the dancing kept going. Shorthaired girls following the latest fashions, glided over Pschorr’s illuminated, glass dance floor.

Ted Langenbach

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

ss Rotterdam Vrijwilligers zorgen ervoor dat het schip mooier en beter wordt zodat het een onvergetelijke plek blijft voor de stad.

Het ss Rotterdam doet nog meer voor de stad. “Samen met TOS geven wij jongeren die het niet breed hebben al jaren een bijzondere vakantiebeleving. Compleet met galadiner, gala-avond en overnachting. Ook onder­ steunen we ouderen door het organiseren van koffieochtenden op het schip.”

Ton Wesselink is general manager van het ss Rotterdam. “Dit schip is een icoon van de stad waar het naar vernoemd is.

Zoveel mensen in Rotterdam zijn op de één of andere manier verbonden aan dit schip.”

Volunteers help with maintaining and improving this ship’s splendour, making sure it remains an unforgettable location for the city.

Het ss Rotterdam heeft een bewogen verleden en ook de terugkeer naar de thuishaven is spannend geweest. “Het schip kiest de mensen die ervoor zorgen.

De turbulente tijden van renovatie en nieuw leven zijn overgegaan in de huidige bloei van het ss Rotterdam. Eigenaar Westcord begrijpt het schip en de belangrijke waarde voor de stad.”

Ton Wesselink is the ss Rotterdam’s general manager. “This ship is an icon of the city it is named after. So many Rotterdam people are connected to this ship, in one way or another.”

The ss Rotterdam had a turbulent past, and its return home has been exciting. “The ship chooses the people who take care of it. The turbulent renovation resulted in a new lease of life that has led to the ss Rotterdam’s current popularity.

The owner, Westcord, understands the ship and its importance to the city.”

“OP HET SS ROTTERDAM HEB IK DE MOOISTE TIJD VAN MIJN LEVEN”

This floating palace has a unique effect on Rotter­ dammers. “It’s a community builder: 180 volunteers support this ship, all with a maritime past or a bond to the boat. Dries Poot, for example, now 81 years old, worked for many years on the ss Rotterdam and can still be found on the front deck. People like Dries keep the ship and its history alive.”

Het zeekasteel heeft een bijzondere uitwerking op Rotterdammers. “Het is een community builder: 180 vrijwilligers zijn verbonden aan dit schip. Allemaal met een maritiem verleden of een band met de boot. Neem Dries Poot, nu 81 jaar. Hij heeft lang op het ss Rotterdam gewerkt en is nu nog steeds op het voordek te vinden. Mensen als Dries houden het schip en haar historie levend.”

The ship also offers a future to the youth of Rotterdam South. “Catering students from Rotterdam’s Albeda college train here. The selection is strict because the work is intense, but the possibilities and experience of working in this environment are invaluable.”

The ss Rotterdam does even more for the city.

“For years, together with TOS, we’ve been providing underprivileged youngsters with a special holiday experience, complete with a gala evening and dinner and an overnight stay. We also support the elderly by organizing coffee mornings on the ship.”

Daarnaast biedt het schip jongeren van Zuid een toekomst. “Samen met Albeda Rotterdam worden hier horeca-leerlingen opgeleid.

De selectie is streng want het werk is zwaar, maar de mogelijkheden en de ervaring van het werken in deze omgeving zijn van onschatbare waarde.”

90

Matrozenschool HAL, 1950 Veel Rotterdamse jongens voelden de aantrekkingskracht van de zee.

Als 15­jarige konden ze zich aan­ melden voor de Matrozenschool van de Holland­Amerika Lijn. Na een opleiding van 3 maanden mochten ze als bootsman­jongen mee op de schepen. In dienst van de HAL konden ze vervolgens lichtmatroos worden en uiteindelijk volmatroos.

General Manager Ton Wesselink tussen vrijwilligers Jan van Pijkeren (l) en Frans Donkers (r)

Matrozenschool HAL, 1950 Many of Rotterdam’s youngsters felt the pull of the sea. At 15-years old, they could register for the Matrozenschool (Sailors School) of the Holland-America Line (HAL).

After three months of training, they could join a ship’s crew as a boatswain’s assistant.

Working for the HAL, they could progress to light-seaman and eventually full-sailor.

Vrijwilliger Dries Poot

Leerlingen van Albeda Rotterdam met hun chef in de keuken van het ss Rotterdam

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Rotterdams Wijktheater Het Rotterdams Wijktheater (RWT) maakt producties mét, dóór en vóór mensen die niet vanzelfsprekend met theater in aanraking komen.

- 004

groepen presenteren we in een intieme setting een monoloog en geven we workshops.

We werken altijd lokaal en zoeken aansluiting bij Rotterdamse initiatieven en organisaties zoals House of Hope, Stichting Dock, Opzoomermee en Pluspunt.”

“IEDEREEN MOET DE KANS KRIJGEN OM OP EEN VOLWAARDIGE MANIER DEEL TE NEMEN AAN HET MAATSCHAPPELIJKE LEVEN, THEATER KAN DAAR BIJ HELPEN”

Het RWT zoekt de balans tussen groot- en kleinschalige projecten: van een jongeren­ voorstelling in de klas tot een megaproductie als ‘Feyenoord de Opera’ in en rond De Kuip.

The Rotterdams Wijktheater (RWT) makes productions with, by, and for people who do not normally come into contact with theatre.

Heleen Hameete is director of the Rotterdams Wijktheater (RWT). “The RWT was established 26 years ago. During this time, we have worked with different groups of Rotterdammers from many generations and backgrounds. Together, we make theatre about their lives.”

Heleen Hameete is directeur van het Rotter­ dams Wijktheater (RWT). ”Het RWT is 26 jaar geleden opgericht. Al die tijd werken we met steeds andere groepen Rotterdammers van allerlei generaties en achtergronden. Samen met hen maken we theater over hun leven.”

They are often groups that have not grown up with theatre. “It means that we have to be creative in reaching and inviting this new audience. We also have a solidarity fund for the less fortunate visitor because we do not want money to be an obstacle for theatre visits.”

Het zijn vaak groepen die niet zijn opgegroeid met theater. “Het betekent dat we creatief moeten zijn in het bereiken en uitnodigen van dit nieuwe publiek. We hebben ook een solidariteitsfonds voor de minder draag­ krachtige bezoeker omdat we niet willen dat geld een drempel is voor theaterbezoek.”

The RWT is working at several locations in the city.

“Our base is Islemunda, Podium van IJsselmonde.

Also, we are always in different neighbourhoods, where we rehearse and play and seek cooperation with community organisations. We subsequently create a performance with around 50 to 100 residents at several neighbourhood locations.”

Het RWT is op diverse plekken in de stad actief. “Onze uitvalsbasis is Islemunda, Podium van IJsselmonde. Daarnaast zitten we steeds in verschillende wijken waar we repeteren en spelen en samenwerking zoeken met wijkorganisaties. Vervolgens maken we met zo’n 50 tot 100 wijkbewoners een voorstelling op een aantal locaties in hun buurt.”

There is also room for small forms of theatre.

“During coffee mornings for women’s groups, we present a monologue in an intimate setting and give workshops. We always work locally and look for connections with Rotterdam initiatives and organisations, such as House of Hope, Stichting Dock, Opzoomermee and Pluspunt.”

The RWT seeks a balance between large and small-scale projects: from youth performances in the classroom to mega-productions such as “Feyenoord de Opera” in and around De Kuip.

Ook voor kleine vormen van theater is ruimte.

“Tijdens koffie-ochtenden voor vrouwen­

92

0

Repetitie voorstelling OudFit, muziektheater voor senioren door RWT in Islemunda

Blauw fluwelen vaandel van de toneelvereniging (Vrede en Vriendschap Rotterdam, 1867) Rotterdam is altijd rijk geweest aan toneelgezelschappen. Geïnspireerd door de Rotterdamse Hendrik Tollens gingen vele bewoners zelf de planken op. Het was een teken van beschaving.

Toneelspelers waren maar wat trots op hun vaandel dat het gedachte­ goed van het gezelschap naar buiten uitdroeg.

Blue velvet banner for the Vrede en Vriendschap (Peace and Friendship) theatre association, Rotterdam, 1867 Rotterdam has always been rich in theatre companies. Inspired by Hendrik Tollens from Rotterdam, many residents started performing. It was a sign of civilisation.

The players were proud of their banner expressing the company’s ideals.

Heleen Hameete, directeur RWT

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Dogparade010 Dogparade010 brengt de meest uiteen­ lopende mensen bij elkaar via hun hond en schept zo de mogelijkheid tot verbinding.

- 004

Humor is de kracht van Dogparade010.

“Het is een beetje kitsch en camp en iedereen snapt dat. Tijdens de Dogparade vorig jaar op de West-Kruiskade zag je echt alles door elkaar. Steeds meer Rotterdammers met uiteenlopende achtergronden nemen een hondje. Die nemen ook weer hun eigen groep mee naar onze Dogparade010 activiteiten.

Dat is de verbinding.”

Mieke van der Linden is initiatiefnemer van Dogparade010. “In 2015 ben ik begonnen met de Dogparade en een jaar later volgde de Poolparty in het van Maanenbad. De mensen en de honden hebben meteen een bijzondere klik, echt een club. Door hun honden raken mensen aan de praat en dan blijkt die gast in dat trainingspak heel aardig te zijn.”

Dogparade010 brings a wide range of people together through their dogs, creating an opportunity to connect.

“IK HOU GEWOON HEEL ERG VAN ROTTERDAM DUS WAAROM ZOU IK HET ERGENS ANDERS DOEN”

Mieke van der Linden initiated Dogparade010.

“I started the Dogparade in 2015, followed a year later by the Poolparty at the Van Maanenbad.

The people and the dogs immediately click. It’s like a club. Through the dogs, people get talking, and it’ll turn out the person in the tracksuit is actually very nice.”

Dogparade010 is more than just a dog parade.

“We had a DogFunDay, a DogsDinner event at the open-air cinema, and at the end of 2017 we did The Museum of Dogs for the reprise of Woef Side Story at the Rotterdamse Schouwburg. We showed about 30 works by established artists, amateurs, and people from De Leeuwenhoek, all, of course, with the dog as the subject.”

Dogparade010 omvat meer dan alleen de Dogparade. “We hadden een DogFunDay, een DogsDinner bij de Pleinbioscoop en eind 2017 The Museum of Dogs bij de reprise van Woef Side Story in de Rotterdamse Schouw­ burg. In de hal hingen zo’n 30 werken van gevestigde kunstenaars, amateurs en mensen uit De Leeuwenhoek. Uiteraard allemaal met de hond als onderwerp.”

The dog activities keep on coming. “In April we were with some 50 dogs and owners at the pre-premiere of the film Isle of Dogs at LantarenVenster, and for OPEN Rotterdam we made a television series about working dogs, ‘Dogs with Jobs’. Other cities are also interested in the Dogparade. But I really like Rotterdam, so why should I do it elsewhere?”

De hondse activiteiten blijven komen.

“In april waren we met zo’n 50 honden en baasjes bij de voorpremière van de film Isle of Dogs in LantarenVenster en voor OPEN Rotterdam maken we een serie over werkende honden, ‘Dogs with Jobs’. Andere steden hebben ook in interesse in een dogparade.

Maar ik hou gewoon heel erg van Rotterdam dus waarom zou ik het ergens anders doen?”

The power of Dogparade010 is its humour.

“Everyone understands it’s a bit kitsch and camp.

Last year’s Dogparade on the West-Kruiskade was one big mix of everything. Antilleans all seem to have dogs now, the Surinamese too. Nowadays more and more people from Rotterdam with various backgrounds have a dog. Participants also bring their people to the Dogparade010 activities, and this creates connections.”

94

1

Honden op de rode loper tijdens de voorpremière van Isle of Dogs

Schilderij Kasteel van IJsselmonde, Johannes Last, 1983 De trekhond: het paard van de armen. Voor de muur van een kasteel ligt een hond ingespannen voor een kar waarop twee melkbussen staan.

Niet alleen de melkboer maar ook de bakker, de groenteboer en de petroleumventer maakten gebruik van een trekhond. Vanaf 1963 werd het gebruik van een trekhond verboden.

Honden en hun baasjes in LantarenVenster

Painting of Castle (IJsselmonde, Johannes Last, 1983) The cart dog: a poor man’s horse. In front of a castle wall, a dog pulls a cart with two milk cans. It wasn’t only the milkman who used a dog and cart, but also the baker, the greengrocer, and the petrol seller.

In 1963 the use of cart dogs was prohibited.

Mieke van der Linden

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Rotterdamse Boks Vereniging Crooswijk - 004 2 De boksschool is een af­ spiegeling van de wijk met oude en nieuwe Crooswijkers.

“Dat botst wel eens en dan sturen we dat bij, hoe oud ze ook zijn en altijd met een lolletje. Tegenwoordig hebben we hier ook 30 vrouwen, iedereen is hier welkom en voelt zich al snel thuis. Boksen verbindt al deze mensen met elkaar.”

De Rotterdamse Boks Vereniging Crooswijk draait volledig op vrijwilligers en is één grote familie.

Stan van den Driessche en Flavio Andrade zitten in het bestuur van de Rotterdamse Boks Vereniging Crooswijk. “De vereniging wordt onderhouden door de leden en voelt als familie. Het is een vriendenploeg waar iedereen elkaar helpt. Natuurlijk is er wel eens mot maar voor de vereniging doen de leden alles.”

The RBV Crooswijk is entirely run by volunteers and is one big family.

Stan van den Driessche and Flavio Andrade are on the board of the Rotterdam Boxing Association Crooswijk. “The association is run by its members and has a family feel. It’s a team of friends who help each other. Sometimes there’s friction, but the members are loyal to the association.”

De groep de Dutch Windmills is helemaal speciaal. “Onder deze legendarische bijnaam van Bep van Klaveren trainen de oudere leden van RBV Crooswijk twee maal per week in de Pootstraat. Oud-bokser en tevens goede vriend van Bep, Aad Veerman, heeft nog steeds contact met de familie Van Klaveren. Door hem zijn alle oud-boksers hier terecht gekomen. Er lopen er hier die zijn dik in de 80. Ze wisselen ervaringen uit en helpen elkaar.”

The Dutch Windmills group is exceptional.

“They train under Bep van Klaveren’s boxing nickname. The RBV Crooswijk senior members train twice weekly at the Pootstraat. Former boxer and also good friend of Bep, Aad Veerman, still has contact with the family Van Klaveren. Because of him all former boxers ended up here. There are guys here well into their 80s. They exchange experiences and support one another.”

De Dutch Windmills is een soort clubhuis voor sterke oude kerels. “Trainen met deze groep ouderen is hartstikke leuk.

Altijd lachen, geinen, als er één jarig is een gebakje erbij, ouwehoeren na de training, bakkie doen. Maar het is ook serieus, we houden het gedachtengoed altijd in ere.

In de kantine hebben we een hoekje voor de boksers die zijn heengegaan. Elke dag denk je zo aan ze.”

The Dutch Windmills is a kind of clubhouse for strong old men. “Training with this group of seniors is great fun – always laughing and joking. We celebrate birthdays with a cake, chat after training, have a coffee. But it’s also important to maintain the mindset and traditions. In the canteen, we have a corner for the boxers who have passed away so that you can remember them.”

The boxing school is a reflection of the neighbourhood; Crooswijk’s old and new. “Sometimes they clash, but we make things right, no matter their age, and always with a joke. There are now 30 female members too. Everyone is welcome and feels right at home. Boxing is what connects these people.”

“ER ZIJN HEEL VEEL MENSEN DIE EEN BINDING HEBBEN MET DE VERENIGING”

96

Schilderij van boksers in de open lucht, Herman Bieling, 1939 Op een grasveldje langs een van de Rotterdamse plassen is een aantal boksers aan het trainen. Een van hen zou Bep van Klaveren (1907­1992) zijn, de legendarische bokskampioen alias The Dutch Windmills.

Van Klaveren kwam uit Crooswijk, een wijk met maar liefst drie boks­ scholen waar jong en oud trainen.

Painting of boxers outdoors, Herman Bieling, 1939 Some boxers are training on a green berm alongside a Rotterdam lake.

One of them would be Bep van Klaveren (1907–1992), the legendary boxing champion aka The Dutch Windmills.

Van Klaveren came from Crooswijk, a neighbourhood with no less than three boxing schools, where young and old train.

Training de Dutch Windmills

De Dutch Windmills met voorzitter Flavio Andrade (zittend 1e van links), Aad Veerman (2e van links), kantinedame Sjaan (zittend met stempel) en bestuurslid Stan van den Driessche (staand 3e van links)

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Opzoomeren Tijdens Opzoomeren ondernemen bewoners activiteiten en initiatieven om hun straat op te knappen.

- 004

4

During Opzoomeren, residents undertake activities and initiatives to brighten up their streets.

Johan Janssens is the director of Opzoomeren.

“At the end of the 1980s, the residents of the Opzoomerstraat in Delfshaven rolled up their sleeves and refurbished their street. In the context of social renewal policies, the municipality subsequently used Opzoomeren as a term to promote self-initiative, cooperation, and interaction on the streets.”

Johan Janssens is de directeur van Op­zoomeren. “Eind jaren ‘80 hebben de bewoners van de Opzoomerstraat in Delfs­ haven samen de handen uit de mouwen gestoken en hun straat opgeknapt.

De gemeente heeft vervolgens, in het kader van Sociale Vernieuwing, Opzoomeren als term gebruikt om eigen initiatief, samenwerken en contact in straten te bevorderen.”

Opzoomeren is now an independent foundation.

“Opzoomeren is about strengthening relationships with your neighbours and how to deal with each other. We try to get residents together in a fun way, activities in which a neighbourhood can meet up, such as the Opzoomer Mee construction trailers.”

Opzoomeren is nu een zelfstandige stichting.

“Opzoomeren gaat over het versterken van relaties met je buren, hoe je met elkaar omgaat. We proberen bewoners op een leuke manier bij elkaar te krijgen. Bijvoorbeeld met activiteiten waarbij een buurt kan aanhaken zoals de keetjes van Opzoomer Mee.”

Eventually, the residents have to do it themselves.

“We give little nudges to help people to independently make their street or neighbourhood liveable again. It’s more sustainable than a municipality cleaning operation.”

The organisation has a Rotterdam mentality.

“Opzoomeren is rolling your sleeves up and working together for the street. People really want to do something for each other. Nowadays 1900 streets are active with about 100,000 Rotterdammers.”

Uiteindelijk moeten de bewoners het zelf oppakken. “We geven kleine zetjes. Zo helpen we mensen op eigen kracht hun straat of buurt weer leefbaar te maken. Hierdoor is het veel duurzamer dan wanneer de gemeente een schoonmaakactie doet.”

You can see them everywhere in Rotterdam.

“We purchase many pages in the Havenloods free newspaper. We have 80,000 Facebook followers.

Opzoomeren has its own ‘dictionary’, and Arie van der Krogt also wrote a song about it. It’s a community in itself.”

De organisatie past bij de Rotterdamse mentaliteit. “Opzoomeren is handen uit de mouwen en samen aan de slag voor de straat.

Mensen willen heus wel iets voor elkaar doen.

Tegenwoordig zijn 1900 straten actief met zo’n 100.000 Rotterdammers.”

“WIJ HELPEN MENSEN OP EIGEN KRACHT HUN STRAAT WEER LEEFBAAR TE MAKEN”

Opzoomeren kom je overal tegen. “In de Havenloods kopen we grote hoeveelheden pagina’s op. Op Facebook hebben we 80.000 volgers. Arie van der Krogt schreef ook een Opzoomerlied en Opzoomeren heeft inmiddels een eigen ‘woordenboek’. Het is een gemeen­ schap op zich.”

98

Fietsveegwagen met drie cilindrische bakken en twee bezems, zogeheten ‘driepijper’, 1927

Klusdag 2e Schansstraat met op de achtergrond een kluskeetje

Schoon, heel en veilig; dat was de slogan in Rotterdam na 2000. Bewoners die weer gezamenlijk hun stoep schrobden of zorgden voor een fleurige buurt. Vegen voor de buurt?

Veel oudere Rotterdammers herinneren zich de befaamde ‘driepijper’ nog. Oorspronkelijk uit 1927, maar de stoere bakfiets bleef in gebruik tot 1975.

Bicycle cleaning wagon with three cylindrical bins and two brooms, a so-called “triple pipe”, 1927 Clean, whole, and safe was Rotterdam’s slogan after 2000. Residents scrubbed their pavements together, or made neighbourhood’s colourful with flowerbeds.

Sweeping for the neighbourhood? Many older Rotterdammers still remember the famous driepijper (triple pipe). Originally from 1927, these sturdy tricycles remained in service until 1975.

Paasviering 2018 in de Brussestraat

Paasviering 2018 in de Brussestraat

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

FSV De Feijenoorder - 004

FSV De Feijenoorder zorgt met specta­culaire sfeeracties voor extra saamhorigheid tussen Feyenoord supporters en hun club.

5

Bij het sfeerteam gaat het om Feyenoord en elkaar. “Andere clubs willen een strijd aangaan om het mooiste spandoek. Wij vinden het gewoon leuk om samen iets moois te maken met eer en gevoel. Ik vind het bijzonder dat iedereen vrijwillig meewerkt. Dat zegt veel over de club Feyenoord en wat voor mensen dit aantrekt.”

Alwin van den Hoven is lid van het sfeerteam FSV De Feijenoorder. “Supporters helpen graag bij onze sfeeracties voor Feyenoord.

We hebben een vaste groep van 10 man en daarnaast staan er zo’n 100 man klaar om bij te springen. Iedereen vindt het een eer om mee te helpen. Je werkt samen aan iets wat je belangrijk vindt.”

FSV De Feijenoorder creates spectacular atmospheres, creating a bond between the Feyenoord club and its supporters.

Vroeger zat er een hele organisatie achter de grote spandoeken. “Nu is dat anders geregeld. Het belangrijkste is dat het leuk moet zijn. De beste ideeën komen spontaan op, dus soms moeten we in 5 dagen een spandoek in elkaar draaien. Eigenlijk is dat niet haalbaar. Het is onze kracht dat we dat toch voor elkaar krijgen.”

Alwin van den Hoven is a member of the FSV De Feijenoorder atmosphere team.

“Supporters like to help with our atmosphere actions for Feyenoord. We have a fixed group of 10 men and a 100 additional people ready to assist. Everyone is honoured to help. You’re all working on something that you care about.”

The big banners once required a lot of organisation.

“It’s different now. The priority is having fun.

The best ideas are spontaneous, so sometimes we have five days to make a banner. It’s not really feasible, but our collective strength makes it possible nonetheless.”

Rotterdammers vinden elkaar in hun liefde voor Feyenoord. “De club is absoluut een verbindende factor in de stad. Onder de supporters heb je allerlei soorten mensen.

Dat is leuk en soms ook lastig, maar voetbal brengt iedereen samen.”

Rotterdammers share a love for Feyenoord.

“The club connects the city. There are all kinds of supporters. It’s fun, difficult too, but football brings everyone together.”

“IEDEREEN VINDT HET EEN EER OM MEE TE HELPEN”

The city, the club, and its supporters are inextricably linked. “For Feyenoord, and especially its supporters, it is about ‘actions speaking louder than words’ and ‘strength in adversity’. It’s like a religion; if you’re committed, it becomes your life.”

Stad, club en supporters zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. “Feyenoord is dé belichaming van ‘geen woorden maar daden’ en ‘sterker door strijd’. Niet alleen de club Feyenoord maar vooral de supporters. Het is als religie; als je fanatiek bent, is het gewoon je leven.”

The atmosphere team is about Feyenoord and each other. “Other clubs compete to have the most beautiful banner. We just want to make something beautiful together, with sincerity and feeling. I think it’s special that everyone collaborates voluntarily.

It says a lot about the club and the people it attracts.”

100

Leden van het sfeerteam na montage van het spandoek op het Hofplein

Plaquette van de openingswedstrijd in het Feyenoord stadion, 1937

Spuiten van een spandoek

In 1908 richten een aantal Rotterdamse jongens een voetbalvereniging op.

Onder de naam Feyenoord schrijft de club voetbalgeschiedenis.

Binnen 30 jaar is knollenveld de Put ingeruild voor de Kuip, het hyper­ moderne Stadion Feyenoord.

Het Feyenoordgevoel laat zich moeilijk beschrijven, maar omvat een onvoorwaardelijke liefde voor de club van Rotterdam­Zuid.

Plaque commemorating the Feyenoord stadium’s opening match, 1937 In 1908, some Rotterdam youngsters

formed a football club. The club writes football history under the name Feyenoord.

Within 30 years, the simple field of the Put became the Kuip, Feyenoord’s hypermodern Stadium. It’s difficult to describe the Feyenoord feeling, but it involves an unconditional love for the club from Rotterdam-South.

Mega spandoek gemaakt door het sfeerteam voor de bekerfinale 2017 op het Hofplein

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Stichting Diaconaal Centrum Pauluskerk Stichting Diaconaal Centrum Pauluskerk helpt mensen in nood en probeert hun situatie structureel te verbeteren.

- 004

In uitzichtloze situaties is het belangrijk om vooruit te kijken. “We stimuleren mensen met zinvolle dagbesteding en het bouwen aan waardigheid. Door kunst en cultuur bijvoor­ beeld, of taallessen. In het initiatief Warm Rotterdam pakken we samen met andere organisaties de schuldenlast aan waar veel Rotterdammers onder gebukt gaan.

Zo proberen we de situatie van mensen in nood structureler te verbeteren. We willen een betere stad volgens het motto van Paulus: overwin het kwade door het goede.

Dick Couvée is sinds 2008 de dominee van de Pauluskerk. “Onze kerk is geopend in 1960 als een gewone wijkgemeente van de Neder­ lands-Hervormde kerk. Na de komst van dominee Visser in 1979 is de wijk­gemeente ondergebracht bij de Laurenskerk en werd de Pauluskerk een bijzondere plek voor iedereen die hulp nodig heeft.”

The Diaconal Center Pauluskerk helps people in need and provides structure to help improve their situation.

De kerk helpt waar geen helper is. “Op dit moment komen wekelijks gemiddeld 1600 mensen naar de Pauluskerk voor maatschap­ pelijke of medische hulp, een maaltijd, dagbesteding of een overnachting. We staan klaar voor álle mensen in Rotterdam en omgeving die het zonder hulp niet redden; dak- en thuislozen, verslaafden, psychiatrische patiënten, mensen zonder verblijfsvergunning.

Maar ook Rotterdammers die in armoede leven, jongeren die hun richting kwijt zijn en kwetsbare ouderen.”

Dick Couvée has been the Pauluskerk’s pastor since 2008.”Our church opened as a congregation of the Dutch Reformed Church in 1960. After Reverend Visser’s arrival in 1979, the congregation was accommodated at the Laurenskerk and the Pauluskerk became a special place for everyone needing help.”

The church helps when no one else will. “An average of 1600 people currently visit the Pauluskerk every week, for social or medical assistance, a meal, daytime activities, or an overnight stay. We’re here for everyone in Rotterdam and the surrounding areas. Those who can’t survive without help: homeless people, addicts, psychiatric patients, people without residence permits, Rotterdammers in poverty, young people who’ve lost their direction, and the vulnerable elderly.”

De Pauluskerk helpt in noodsituaties.

“Mensen zonder ziektekostenverzekering kunnen hier terecht voor de huisarts. Dat kan doordat we samenwerken met de GGD, het Erasmus Medisch Centrum en de Straatdokter (ERE #0051). Daarnaast bieden we ook andere noodhulp zoals maatschappelijke en juridische dienstverlening voor ongedocumenteerden.

Ook verzorgen we tijdelijke opvang voor vrouwen en alleenstaande moeders.”

The Pauluskerk helps in emergency situations.

“People without health insurance can see a GP here.

This is possible because we cooperate with the GGD, the Erasmus Medical Center, and the Straatdokter (ERE #0051). We also offer other emergency assistance, such as social and legal services for undocumented migrants. We also provide temporary shelter for women and single mothers.”

In hopeless situations, it is essential to look ahead.

“We encourage people through building dignity with meaningful daytime activities, such as art and culture or language classes. As part of the Warm Rotterdam initiative, together with other organisations, we tackle the debt burden weighing down on many Rotterdammers. We try to structurally improve the situation of people in need. We want to improve the city according to St Paul’s maxim: overcome evil with good.”

“WIJ HELPEN WAAR GEEN HELPER IS EN ZIJN ER VOOR DE ARMEN EN UITGESTOTENEN”

102

6

Methadonkoffer, 1980-1990 In de jaren ’80 raken wereldwijd grote aantallen mensen verslaafd aan heroïne. In Rotterdam worden junks gedoogd op het beruchte Perron Nul, een opvangproject van de Pauluskerk.

Deze koffer wordt door medewerkers van de Gemeenteapotheek aan de Schiedamsedijk gebruikt om methadon te vervoeren. In opvang­ centra wordt de methadon verstrekt aan verslaafden.

Methadone case, 1980-1990 In the 1980s, worldwide, many people became addicted to heroin. In Rotterdam, addicts were supported at the infamous Perron Nul, a relief project run by the Pauluskerk. This suitcase was used by employees of the Municipal Pharmacy on the Schiedamsedijk to transport methadone for addicts at reception centres.

De Pauluskerk aan de Mauritsweg

Dick Couvée

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

HipHopHuis Het HipHopHuis bevordert de Rotterdamse hiphop cultuur en brengt mensen samen voor plezier en passie.

- 004

De lessen zijn meer dan een cursusje.

“Het gaat er om dat je de waarden en veiligheid van thuis voelt. Je moet gezien en gehoord worden om je te ontwikkelen.

Deze plek bestaat voor jou. Bij Hiphop stel je je eigen grenzen, die bereik je en daar ga je vervolgens overheen. Jezelf overtreffen is een enorme verrijking.”

Aruna Vermeulen is algemeen directeur van het HipHopHuis, Leal van Herwaarden coördineert het lesprogramma. “Het HipHop­ Huis is 15 jaar geleden ontstaan uit een behoefte. De Hiphop cultuur werd groot in Rotterdam en in de gevestigde instellingen bleef het bij proeven en incidenten. Het werd tijd voor een vaste plek.”

The HipHopHuis promotes Rotterdam’s hip-hop culture, bringing people together for fun, enthusiasm and improvement.

Aruna Vermeulen is managing director of HipHopHuis; Leal van Herwaarden coordinates its curriculum.

“The HipHopHuis started from a need 15 years ago.

Despite hip-hop culture’s popularity in Rotterdam, it was only incidental to the city’s established institutions, and it was time for a dedicated space.”

Het HipHopHuis is geen star instituut.

“We zijn begonnen vanuit de vier basis­ elementen van hiphop: graffiti, dj-ing, breakdance en rap. Inmiddels is ons aanbod breder gegroeid naar meerdere cultuur uitingen met wortels in de zwarte muziek­ cultuur. Wij bestaan voor de jeugd en daar luisteren we goed naar.”

The HipHopHuis is not a rigid institute. “We started from hip-hop’s four basic elements: graffiti, DJ’ing, breakdance, and rap. In the meantime, our scope has widened into many cultural expressions with roots in black music culture. We’re here for the youth, and we listen carefully to them.”

Het HipHopHuis beweegt sowieso mee met de straatcultuur. “We zijn geen toeschouwers, maar onderdeel van de community. De scene draait om battles, jam sessies, feesten.

Daar merken we wat er leeft. We volgen geen trend, we zitten er middenin.”

HipHopHuis keeps in step with street culture.

“We are not spectators, but part of the community.

The scene revolves around battles, jam sessions, and parties. That’s where we see what’s happening.

We are not following a trend, we’re in the middle of it all.”

The hip-hop scene is close and versatile. “Every artist, whether you are a dancer, rapper, poet, or DJ, is committed to the scene. That scene is very diverse, with lots of larger and smaller parties.

The communities move in different scenes and meet here. They are our partners.”

De hiphop scene is hecht en veelzijdig.

“Iedere kunstenaar, of je nou een danser, rapper, dichter of dj bent, maakt zich hard voor de scene. Die scene is super divers, met ontzettend veel grotere en kleinere partijen.

De communities bewegen in verschillende scenes en ontmoeten elkaar hier. Het zijn onze partners.

The lessons are more than a course. “It’s about understanding the values and safety of what you consider as home. To develop, you need to be seen and heard. This place exists for you. You set your own limits with hip-hop, and then you reach and surpass them. Surpassing yourself is enormously enriching.”

“BIJ HIPHOP OVERTREF JE JEZELF EN DAT IS EEN ENORME VERRIJKING”

104

7

Medewerkers HipHopHuis met Leal van Herwaarden (zittend op rode kussen) en Aruna Vermeulen (zittend bovenste rij 3e van links)

Tegel met twee acrobaten voor een gebouw met uithangbord Magito, Aalmis, 1730-1760 In het Rotterdam van de 18e eeuw zijn verschillende generaties van de familie Magito kunstenmakers en artiesten. Ze treden op tijdens Nederlandse kermissen en jaarmarkten. Het meest bekend is koorddanser Pieter Magito met zijn Nieuwe Franse Troep “van koordedansers en springers.”

Tile with two acrobats in front of the building with the signboard Magito, Aalmis, 1730–1760 In 18th-century Rotterdam, several generations of the Magito family were acrobats and performers.

They performed at Dutch fairs and annual markets.

The most famous was tightrope walker Pieter Magito and his New French Troop “of tightrope dancers and acrobats.”

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Zomercarnaval Zomercarnaval Rotterdam is een festival met gemiddeld 2.000 Nederlandse carnavalisten uit zo’n 25 verschillende tropische carnavalstradities.

- 004

Het Zomercarnaval heeft 7 onderdelen: Queen Election, Warming-Up, Battle of Drums, Mercado, Straatparade, Podium programme­ ring en Prijsuitreiking. “Zo’n twee weken voor de straatparade wordt de koningin gekozen.

Zij opent de straatparade en vertegenwoordigt het hele jaar het Zomercarnaval.” Na een editie start de voorbereiding van het volgende Zomer­carnaval. “Hetzelfde geldt voor de deelnemers. Zij kiezen hun thema, zoeken mensen, verzamelen geld en maken kostuums.

We geven diverse workshops om hierbij te helpen.“

Karel Willems en Judith Donata zitten in het bestuur van de Stichting Zomercarnaval Nederland. ”In Nederland is in 1983 voor het eerst het Zomercarnaval gevierd in Utrecht.

Het jaar daarop kwam het al naar Rotterdam en trok 32.000 bezoekers. Tegenwoordig zijn dat er bijna een miljoen.”

“HET ZOMERCARNAVAL IS ÉÉN GROOT FEEST WAAR DEELNEMERS TROTS HUN EIGEN CARNAVALS­ CULTUUR UITDRAGEN”

The Rotterdam Zomercarnaval has an average of 2,000 carnival participants from about 25 different tropical carnival traditions.

Karel Willems and Judith Donata are on the board of the Dutch Zomercarnaval Foundation. “In 1983 the Zomercarnaval was celebrated for the first time in the Netherlands in Utrecht. It came to Rotterdam the following year and attracted 32,000 visitors. Today it’s closer to a million.”

Het Zomercarnaval wil mensen op een positieve manier samenbrengen. “Deel­ nemers komen vanuit het hele land. Samen bouwen ze in een loods hun kunstzinnige praalwagens. Maximaal 25 teams met minimaal 45 mensen leveren tijdens de parade een vrolijke stoet van tweeënhalve kilometer op.”

The Zomercarnaval brings people together in a positive way. “The participants come from all over the country.

They build their imaginative floats together in a warehouse. During the parade, a maximum of 25 teams, each with a minimum 45 people, put on a festive two-and-a-half-kilometre procession.”

This colourful event is culturally diverse. “It’s not only Antilleans and Arubans participating, but also people from Brazil, Cape Verde, Suriname, Bolivia, Colombia, Peru, Dominican Republic, Mexico, Windward Islands, Spain, England, Trinidad, Jamaica, France, Germany, Belgium, Angola, and the Netherlands. The Zomer­ carnaval gives the participants a stage to proudly present their own carnival culture to a massive audience.

It’s one big party.”

Het kleurrijke evenement is bij uitstek divers.

“Niet alleen Antillianen en Arubanen, maar ook mensen uit Brazilië, Kaapverdië, Suriname, Bolivia, Colombia, Peru, Dominicaanse Republiek, Mexico, Bovenwindse Eilanden, Spanje, Engeland, Trinidad, Jamaica, Frank­ rijk, Duitsland, België, Angola, Nederland en andere landen doen mee in Rotterdam.

Het Zomercarnaval geeft deelnemers een podium waar ze trots hun eigen carnavals­ cultuur kunnen uitdragen voor een enorm publiek. Dat is één groot feest.”

The Zomercarnaval has seven parts: Queen Election, Warming-Up, Battle of the Drums, Mercado, Street Parade, Stage Programme, and Award Ceremony.

“We choose the Carnival Queen about two weeks before the street parade. She opens the street parade and represents the Zomercarnaval throughout the year.

When it ends, the whole Zomercarnaval process starts all over again.”

106

8

Deelnemer Zomercarnaval 2018

Kaapverdiaanse boot voor São João, ca. 2002

Cape Verdean boat for São João, ca. 2002

In de derde week van juni nemen duizenden Rotterdamse Kaapverdianen het Heemraads­ plein in bezit voor de traditionele São João­ viering (Sint Johannes). Het is een van de feesten waarin de diversiteit van Rotterdam tot uiting komt. In de processie voeren oudere Kaapverdianen een boot mee, een belangrijk symbool in de Kaapverdiaanse cultuur.

In the third week of June, thousands of Rotterdam’s Cape Verdean residents take over the Heemraadsplein for the traditional São João (Saint John) celebrations. It is a party that expresses Rotterdam’s rich diversity. In the procession, older Cape Verdeans carry a boat, an important symbol in Cape Verdean culture.

Bestuur Zomercarnaval

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Afrikaanderwijk Coöperatie

- 004

De Afrikaanderwijk Coöperatie brengt netwerken bij elkaar om de wijk beter te maken.

een betaalde baan uit. “Zo houden we werk en geld in de wijk en worden bewoners veerkrachtiger.”

Annet van Otterloo is projectleider Afrikaander­ wijk Coöperatie. ”De Afrikaanderwijk Coöperatie komt voort uit Stichting Freehouse, opgericht door kunstenaar Jeanne van Heeswijk. Samen met bewoners en ondernemers werken we aan de versterking van de wijkeconomie. Hiervoor zetten we culturele projecten op en ontwikkelen we op allerlei vlakken economische activiteiten.

De Afrikaanderwijk Coöperatie bestaat op dit moment uit 56 partners, waaronder veel ondernemers. “De Coöperatie is de verbinding tussen alle netwerken in de wijk en de netwerken daarbuiten. Langzaam maar zeker beginnen mensen de waarde in te zien.”

The Afrikaanderwijk Cooperative brings networks together to improve the neighbourhood.

Annet van Otterloo is the Afrikaanderwijk Cooperative’s project leader. “The Afrikaanderwijk Cooperative stems from the Freehouse Foundation, formed by artist Jeanne van Heeswijk. Together with residents and entrepreneurs, we work to strengthen the neighbourhood’s economy. We set up cultural projects and develop economic activities in all kinds of areas.

We doen nu bijvoorbeeld de schoonmaak van de portieken in de wijk, hebben een Wijkatelier waarin we kleding produceren voor ontwerpers en een Wijkkeuken die catering verzorgt. Met de ‘Right to Challenge’ van de gemeente Rotterdam heeft de Coöperatie de afvalinzameling van de Afrikaandermarkt op zich genomen.

Dit levert banen op, maar ook een duur­ zamere en schonere markt en wijk.

For example, we are currently cleaning up the neighbourhood’s porches; we have a Wijkatelier (neighbourhood studio), where we produce clothing for designers, and a Wijkkeuken (neighbourhood kitchen) that provides catering. With the Rotterdam municipality’s ‘Right to Challenge’, our cooperative has taken on the waste collection of the Afrikaander­markt. This produces jobs and makes the market and neighbourhood more sustainable and cleaner. We provide separate waste collection, which makes reuse possible. We collect waste throughout the day and not just at the end, thus fewer plastic bags drift through the neighbourhood.”

“OP EEN DAG WORD JE WAKKER EN BEN JE EIGENAAR VAN 27 KUUB AFVAL” We zorgen voor gescheiden afvalinzameling waardoor hergebruik mogelijk is. Daarnaast halen we het afval niet alleen aan het einde van de dag op, maar de hele dag door, zodat er minder plastic tasjes door de wijk waaien.”

“It was daunting to take over the responsibility for cleaning the market. You suddenly own 27 cubic metres of rubbish.” The municipality pays the cooperative for this, thus creating paid work for locals. “By keeping work and money in the neighbourhood, the residents become more resilient.”

“Het was best eng om de verantwoordelijk­ heid voor het schoonmaken van de markt over te nemen. Opeens ben je eigenaar van 27 kuub afval.” De gemeente betaalt de Coöperatie hiervoor en bewoners halen er

The Afrikaanderwijk Cooperative currently consists of 56 partners, including many entrepreneurs. ”The Cooperative connects all the neighbourhood’s networks, both internal and external. Slowly but surely, people are beginning to appreciate our value.”

108

9

De Wijkkeuken in het Gemaal op Zuid

Gesneden houten gevelkop van Paul Kruger, president van Transvaal, 1902 De Afrikaanderwijk (1900) op Zuid dankt zijn naam aan de tweede Boerenoorlog tussen de Zuid­ Afrikaanse boeren van Nederlandse afkomst (Afrikaanders) en de Britten.

Kopstukken uit die strijd werden geëerd met straatnamen en beeldhouwwerk op sommige gebouwen.

Deze gevelkop is afkomstig van een inmiddels afgebroken pand, hoek Paul Krugerstraat/Bloemfonteinstraat.

De markt op het Afrikaanderplein

Carved wooden architectural relief of Paul Kruger, President of the Transvaal, 1902 The Afrikaanderwijk (1900, wijk is Dutch for neighbourhood) in the south of Rotterdam owes its name to the second Boer War between South African farmers of Dutch origin (the Afrikaanders) and the British. The battle’s leaders were honoured with street names and statues on buildings.

This relief originates from a now demolished shopbuilding, corner Paul Krugerstraat/ Bloemfonteinstraat.

Afvalinzameling van de Afrikaandermarkt

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Café De Schouw - 005

Café de Schouw is de huiskamer voor literair minnend Rotterdam.

Tineke Speksnijder is 5 jaar eigenaar van De Schouw. “In september 1940, een paar maanden na het bombardement, opent de chique Bodega de Schouw aan de Witte de Withstraat. In de buurt zitten op een gegeven moment 7 krantenredacties en De Schouw wordt een journalistencafé.”

De afgelopen 50 jaar lijkt er niks veranderd.

“Ook toen posters aan de muren en jour­ nalisten aan de bar. De kranten zijn vertrokken, maar het zijn nu schrijvers van online magazine Vers Beton en ander literair talent. Iedere eerste woensdag van de maand kunnen de dichters zich uitleven in onze Poetsclub.”

“IK WIL NIET HIP GAAN DOEN, MAAR DAT BLIJKT JUIST HIP TE ZIJN” Toch heeft Tineke veel aangepakt. “Als eerste de wc’s, die konden echt niet meer. De vaste klanten protesteerden, maar als ze een oude stortbak erfgoed vinden, mogen ze hem van mij zelf mee naar huis nemen. Je moet met je tijd meegaan, want als je publiek niet verjongt houdt het gewoon op. De sfeer heb ik gehouden, want die is belangrijk. Ik wil niet hip gaan doen, maar dat blijkt juist hip te zijn.”

De Schouw wordt veel bezocht door kunste­ naars. “We programmeren hier zelfs.

We hebben al ruim 17 jaar een vitrinegalerie met curatoren: De Aanschouw. Ook wordt elke 5 weken het schilderij van Daan van Houten overgeschilderd door een andere kunstenaar.

De Witte de Withstraat is een hot-spot geworden.”

“Je ziet steeds meer toeristen, maar dat is niet erg. De Rotterdamse toeristen zijn toch veel leuker dan de Amsterdamse. Ze komen niet voor een coffee­ shop, maar voor de stad en de architectuur.”

Café de Schouw is the living room for literatureloving Rotterdam.

Tineke Speksnijder has owned De Schouw for five years. “In September 1940, a few months after the bombing of the city, the chic Bodega de Schouw opened on the Witte de Withstraat. Then, there were seven newspapers in the area, so at one point De Schouw was a journalist’s café.

Little seems to have changed in the last 50 years.

“There were journalists at the bar, and it also had posters on the wall. The newspapers have gone, but now there are writers of online magazine Vers Beton and other literary talents. Every first Wednesday of the month, the poets can enjoy themselves in our Poetsclub.” (poets is also Dutch for cleaning) Even so, Tineke has had a lot to do. “Firstly, the toilets were worn out. The regular customers protested, but if they can find heritage in an old cistern, I’m happy for them to take it home. You have to go with the times because if your audience doesn’t rejuvenate, it’ll simply stop. I kept the atmosphere because that’s important. I don’t want to be hip, but it turns out that’s quite hip.”

Artists often frequent De Schouw. “We even make a programme. We’ve had a curated window display, De Aanschouw, for more than 17 years. Also, every five weeks, a painting by Daan van Houten is painted over by another artist.”

The Witte de Withstraat has become a hot spot.

“You see more and more tourists, but that’s not bad.

The Rotterdam tourists seem to be more fun than those in Amsterdam. They don’t come for the coffee shops, but for the city and its architecture.”

110

0

Tineke Speksnijder

Gevelsteen met in basreliëf hond met tekstlint “INT BONTE HONTIE”, 1756 Jenever is al honderden jaren de nationale sterke drank van de Nederlanden. In Havenstad Rotterdam groeit het aantal jeneverbranders vanaf de 17e eeuw snel. Het geestrijke nat inspireert het gedicht op deze gevelsteen van ´Int Bonte Hontie´ in de Prinsenstraat.

Waarschijnlijk zat er een herberg in het pand, een voorloper van kroegen als De Schouw.

Bas-relief gable stone with a dog and text ribbon inscribed “INT BONTE HONTIE”, 1756 Jenever has been the national liquor of the Netherlands for hundreds of years. Since the 17th century, the number of gin distilleries in the port city of Rotterdam had been growing rapidly. This strong spirit inspired the poem on this plaque from ‘Int Bonte Hontie’ in the Prinsenstraat. The building was probably once an inn, a forerunner of bars such as De Schouw.

Poetsclub in de Schouw

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

De Straatdokters en Verpleegafdeling Dak- en Thuislozen CVD De Straatdokters en Straatverpleeg­ kundigen verlenen medische zorg aan dak- en thuislozen.

De maatschappij is zo sterk als de zwakste schakel. Rotterdam heeft gekozen om sociaal te investeren.

Daar zijn we trots op.”

Marcel Slockers is sinds 1983 Straatdokter.

Andrea van der Gevel werkt op de Verpleegafdeling van CVD Havenzicht.

“Tegenwoordig hebben we 7 Straatdokters en een groot aantal Straatverpleegkundigen voor dak- en thuislozen in Rotterdam. Iedere dag van de week is een huisarts bereikbaar en op diverse locaties wordt 24 uur per dag verpleeg­ kundige zorg geboden.”

- 005

“ZORGEN VOOR DEZE MENSEN IS ZORGEN VOOR IEDEREEN” The street doctors and street nurses provide medical care for homeless people.

Veel Rotterdammers hebben geen zorg­ verzekering. “Deze groep is zeer kwetsbaar.

Doordat ze nauwelijks zorg krijgen, gaan ze bij een medisch probleem snel achteruit. Onze doelgroep heeft vaak meerdere problemen.

Bijvoorbeeld slechte voeding, ongezonde leefgewoontes, moeizaam gedrag of een IQ beperking. Wie oog voor ze heeft, ziet dat het mensen met hele creatieve geesten zijn.”

Marcel Slockers became a street doctor in 1983.

Andrea van der Gevel works in the nursing department at CVD Havenzicht. “We have 7 street doctors and many street nurses for homeless people in Rotterdam. A general practitioner is available every day of the week, and nursing care is provided 24 hours a day at various locations.”

Many people in Rotterdam don’t have health insurance. “This group is very vulnerable. Since they hardly receive any care, medical problems can quickly worsen. Our target group often has several problems. Poor diet, unhealthy lifestyle, difficult behaviour, or learning difficulties. Whoever engages with them, quickly sees they have very creative minds.”

Onze maatschappij is steeds ingewikkelder door het hokjesdenken. “De groep die daar niet inpast, wordt steeds groter. Om te voorkomen dat zij bij ons terechtkomen moet eerder worden ingegrepen. Alles wat niet goed gaat in deze stad, zien we hier. Wij zijn het noodzakelijke rioolputje van de Rotterdamse zorg. Het liefst zien wij een samenleving waarbij professionals uitzonderingen maken en zorg bieden aan mensen die buiten de boot vallen.”

Compartmentalisation is making our society increasingly complex. “The group containing those that don’t fit in is getting bigger. To prevent them from ending up with us, we must intervene sooner.

We see everything that goes wrong in this city.

We are the emergency safety net of Rotterdam’s care network. We’d prefer to see a society where professionals make exceptions and provide care to people who fall by the wayside.”

De Straatverpleegkundigen en –dokters gebruiken de Rotterdamse aanpak. “Gewoon doen, niet lullen maar poetsen en kan niet bestaat niet. Als iets niet goed geregeld is, gaan we dat veranderen. Met de zorg voor onze doelgroep, zorg je voor iedereen.

The street nurses and doctors use the Rotterdam approach. “Just do it, stop talking and act, and ‘can’t do’ doesn’t exist. If something isn’t arranged, we arrange it. The care we provide for our target group takes care of everyone. Society is as strong as its weakest link. Rotterdam has chosen to invest socially. We are very proud of this.”

112

1

Schat der armen, of huismedicyn boekje, 1749 In de 18e eeuw lieten rijke zieken zich aan huis verplegen. Wie arm was kon terecht bij het gasthuis, maar de kans op genezing was hier klein. Wie het aandurfde, kon ook zelf zijn geluk beproeven met de wijsheden, gezond­ heidstips en huismiddeltjes in dit boekje.

Treasure of the Poor, or Home Medicine Book, 1749 In the 18th century, rich people were nursed at home. Those who were poor could go to the hospice, but there was slim chance of a cure. Those who dared could try their luck with this booklet’s wisdom, health tips, and home remedies.

Marcel Slockers en Andrea van der Gevel

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Chantal Arts, Star TV Rotterdam Chantal Arts filmt alle optredens en evenementen in Rotterdam in haar eigen stijl en brengt dit bij de Rotterdammers thuis.

- 005

afspraken of zo. Ik volg ook rapgroepen zoals De Likt. Het gaat mij niet om het geld maar om de gezelligheid en de sfeer.”

Chantal zorgt dat ze overal bij is. “Als ik ergens niet kan filmen, zoek ik een manier om toch een opname te maken. Dat is gewoon een sport. Ik wil goede registraties maken van evenementen. Iedereen kent me, daarom hoef ik ook geen reclame te maken. Zolang mijn lichaam het toelaat, wil ik doorgaan.”

Chantal Arts legt alles vast wat in de stad gebeurt. ”Op mijn 14e ben ik begonnen met fotograferen, maar in film kan ik meer kwijt.

Ik film nu zo’n 20 jaar grote evenementen.

Tegenwoordig werk ik ook voor talkshows, dan interview ik bijvoorbeeld mensen op de West-Kruiskade.”

Chantal Arts documents, in her own style, all of Rotterdam’s performances and events, bringing them to the city’s people.

Chantal heeft een eigen kanaal. “Sinds 10 jaar plaats ik alles op YouTube, tegenwoordig onder de naam Star TV Rotterdam. Dat is gewoon mijn achternaam achterstevoren en binnenstebuiten. Ik zie mijzelf als de beeld­ bank van Rotterdam. Als je beeldmateriaal zoekt, kun je bij mij aankloppen. Ik heb het allemaal.”

Chantal Arts records everything that happens in the city. “On my 14th, I started photography, but I’m more articulate with film. I’ve been filming large events for about 20 years now. Nowadays I also work for talk shows, interviewing people at the WestKruiskade, for example.”

Chantal has her own channel. “Ten years ago, I started putting everything on YouTube, nowadays under the name Star TV Rotterdam. That’s just my last name backwards and inside out. I see myself as Rotterdam’s image bank. If you are looking for footage, you can knock on my door. I’ve got it all.“

“ALLES WAT IK DOE HEB IK MEZELF AANGELEERD, ER IS GEEN SCHOOL VOOR, ALLES LEER JE GEWOON IN DE PRAKTIJK”

Chantal works alone. “I film everything myself, and now I also do the sound. I lug around enough stuff for four people. I’m sure it’d fill two shopping carts.

But it keeps everything in-house. It costs a lot, but it’s worth it.”

Chantal werkt alleen. “Ik film alles zelf en tegenwoordig doe ik ook het geluid. In mijn uppie sjouw ik materiaal voor 4 man mee.

Ik zorg dat het in twee boodschappen­ wagentjes past. Zo blijft alles in eigen beheer.

Het kost wat, maar is het allemaal waard.”

Star TV Rotterdam is just as versatile as the city.

“I’m hired for talk shows, but at events, everyone knows that I’m just doing my thing. I don’t make appointments or anything like that. I also follow rap groups such as De Likt. I’m not interested in the money. It’s more the company and atmosphere.”

Chantal makes sure she is everywhere. “If I can’t film somewhere, I’ll try to find a way of making a recording. That’s the sport of it. I just want to make good recordings of events. Everyone knows me; that’s why I don’t need to advertise. I want to continue for as long as my body will let me.”

Star TV Rotterdam is net zo veelzijdig als de stad. “Voor talkshows word ik ingehuurd, maar bij evenementen weet iedereen dat ik er gewoon ben. Hiervoor maak ik geen

114

2

Figuurtegel stadsomroeper, ca. 1650 Hoe raakte het publiek vroeger op de hoogte van ditjes en datjes in de stad?

Door de stadsomroeper! Dat was iemand van betekenis. De stads­ omroeper riep op de hoeken van de straten bewoners bij elkaar en verkon­ digde allerlei wetenswaardigheden.

Bijvoorbeeld verloren of gevonden zaken, openbare verkopingen of belangrijk stadsnieuws.

Chantal Arts

Tile figure of town crier, ca. 1650 How did the public inform themselves of the city’s news in the past? Through the town crier! The town crier was essential to society and would call residents to street corners and announce all sorts of facts – lost and found items, for example, or public sales and important city news.

Mike van Beveren

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Winne - 005

Winne zet zijn talenten als rapartiest en eigenaar van een platenlabel in om jongeren te begeleiden.

probeer ik anderen te helpen.

Niet alleen op muzikaal gebied, maar ook bij persoonlijke zaken.”

Winston Bergwijn ( Winne) is een Rotterdamse rapartiest. “Ik schrijf Nederlandstalige rapteksten en werk bij het label TopNotch.

Daarnaast heb ik een eigen label met andere jonge Rotterdamse artiesten: Couture 33.

Ik begeleid die jongeren, adviseer ze en help waar nodig.”

Winne zet zich ook in voor Rotterdam.

“Ongeveer een jaar geleden ben ik gevraagd als mediator bij een conflict tussen wat jongens en oudere buurtbewoners in de Middellandstraat. Ik ben daar gaan praten, heb geluisterd, pijnpunten benoemd en een dialoog op gang gebracht. Soms is iemand van buitenaf nodig en in dit geval was ik dat.“

“ANDEREN INSPIREREN EN MOTIVEREN DAT IS EIGENLIJK WAAR HET ALLEMAAL OM DRAAIT”

Winne uses his talents as a rap artist and owner of a record label to coach young people.

Winston Bergwijn (Winne) is a rap artist from Rotterdam. “I write Dutch rap text and work with the TopNotch label. I also have my own label, Couture 33, for other young Rotterdam artists. I coach these young people, advise them, and help where necessary.”

Winne is relatief laat doorgebroken als rapper. “In 2005 was ik 28 en gewoon salesmanager. Voor de grap had ik een demo online gezet. Niet veel later werd ik gebeld door Kees de Koning van TopNotch.

Zij hebben me laten zien dat je je dromen kunt waarmaken.”

Winne broke through relatively late as a rapper.

“In 2005, I was 28 and a sales manager. For a laugh, I put a demo online. Not much later Kees de Koning from TopNotch called me. They showed me that you can make your dreams come true.”

Dutch hip-hop was not played anywhere yet.

“We knew that MP3 players were full of our music, but the charts didn’t reflect this. It was only through YouTube and streaming services that the popularity of Dutch hip-hop became visible. We planted the seeds for popular artists such as Boef, Lil Kleine and Broederliefde.”

Nederlandstalige rapmuziek werd toen nog nergens gedraaid. “Wij wisten dat mp3spelers vol stonden met onze muziek, maar dat zag je niet terug in de hitlijsten. Pas met YouTube en de streamingdiensten werd de populariteit van Nederlandse rapmuziek zichtbaar. Wij hebben de zaadjes geplant voor populaire artiesten als Boef, Lil Kleine en Broederliefde.”

Winne is currently working on his second solo album, and he teaches at the Herman Brood Academy.

“Inspiring and motivating others is what it’s all about.

That’s why I make music, teach, and try to help others; not only in the musical field but also in personal matters.”

Winne is helping Rotterdam too. “About a year ago, I was asked to mediate in a conflict between some boys and older residents in the Middellandstraat.

I started talking to people there, listened, pointed out pain points, and initiated dialogue. Sometimes someone from outside is needed; in this case, it was me.”

Op het moment werkt Winne aan zijn tweede soloalbum en geeft hij les aan de Herman Brood Academie. “Anderen inspireren en motiveren is waar het allemaal om draait.

Daarom maak ik muziek, geef ik les en

116

3

Winne met op de achtergrond street art door Judith de Leeuw/ JDL street art, geïnitieerd door Rotterdam Street Art Museum, een initiatief van Stichting Cretopia Rotterdam

Spaanse gitaar van Koos Speenhoff, 1920-1929 Aan het begin van de twintigste eeuw kende de Rotterdamse Zandstraatbuurt een levendig uitgaansleven. Het was de favoriete plek van variété artiest Koos Speenhoff en andere artiesten, kunstenaars en bohemiens. Met deze gitaar vertolkte Speenhoff zijn liedjes over het volksleven dat zich afspeelde in de achterbuurten van de stad.

Spanish guitar of Koos Speenhoff, 1920-1929 At the beginning of the 20th century, the Zandstraat neighbourhood in Rotterdam had a lively nightlife.

It was the favourite place of variety artist Koos Speenhoff and other performers, artists, and bohemians.

With this guitar, Speenhoff sang his songs about working-class life in the city’s slums.

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Touzani Foundation De Touzani Foundation leert kinderen van Rotterdam-Zuid met sport hun talenten te ontwikkelen, doelen na te streven en kansen te grijpen.

- 005

4

Touzani is Rotterdammer in hart en nieren. “Ik ben heel rijk opgevoed.

Daarmee bedoel ik dat de Marokkaanse én de Hollandse cultuur heb meegekregen.

Bloemhof is een echte volksbuurt. Toen wij hier kwamen wonen, stonden tante Bep en ome Jan klaar voor mijn moeder. Ik kan daardoor een lezing geven voor een zeer divers publiek.

Met de Touzani Foundation willen we ook de verbinding maken tussen allerlei Rotterdammers.”

Soufiane Touzani is een wereldberoemd straatvoetballer en initiatiefnemer van de Touzani Foundation. “In mijn jeugd had ik veel rolmodellen. Toen ik zelf dat stempel kreeg, dacht ik: nu komt het op mij aan.

Ik kan niet zorgen voor wereldvrede, maar ik kan wel wat terugdoen voor de wijk waar ik ben opgegroeid.”

Through sport, the Touzani Foundation teaches children of Rotterdam-Zuid to develop their talents, pursue goals, and seize opportunities.

De Touzani Foundation is actief in de wijk Bloemhof op Zuid. “Ons motto is: als kinderen kunnen ontsporen, kunnen ze ook sporen.

Concreet zorgen wij dat iedere zondag 180 kinderen gaan sporten. Sport geeft zelf­ vertrouwen en met meer zelfvertrouwen word je kansrijker. Dat is ons hoofddoel. Hoe goed of slecht je bent maakt niet uit, het gaat erom dat je met elkaar samenspeelt.”

Soufiane Touzani is a world famous street footballer and initiator of the Touzani Foundation. “In my youth, I had many role models. When I became one myself, I thought: now it’s up to me. I can’t bring world peace, but I can do something for the neighbourhood where I grew up.”

The Touzani Foundation is active in the Bloemhof neighbourhood in the city’s south. “Our motto is: kids can lose their way but can always get back on track. We ensure that 180 children train every Sunday. Sport gives you confidence, which offers more chances. That’s our main objective. Ability doesn’t matter; it’s about playing together.”

Rolmodellen zijn belangrijk. “Alle kinderen willen profvoetballer worden, maar die kans is natuurlijk klein. Ik ben geen profvoetballer geworden, maar wel succesvol. Dat maakt indruk, omdat het dichtbij is. Daarom ben ik altijd aanwezig bij de trainingen op zondag.

Onze trainers zijn begonnen als leerling en ook rolmodellen. Ze zitten op de HAVO, het Atheneum, het Gymnasium en de kinderen krijgen dat mee.”

Role models are important. “All children want to become professional footballers, but that chance is small. I’m not a professional football player, but I am successful. This makes an impression because it’s tangible. That’s why I’m always at the Sunday training sessions. Our trainers started as apprentices and are now role models. They attended HAVO, Atheneum, Gymnasium, and the kids learn from this.”

Touzani is a Rotterdammer in heart and soul. “I was raised very wealthy. By that, I mean that I was raised within both Moroccan and Dutch cultures. Bloemhof is very much a people’s neighbourhood. When we came to live here, Aunt Bep and Uncle Jan were always ready to help my mother. Therefore, my lectures can appeal to a very diverse audience.

Through the Touzani Foundation, we also want to connect all kinds of Rotterdammers.”

“ALS KINDEREN KUNNEN ONTSPOREN, KUNNEN ZE OOK SPOREN”

118

Lantaarnplaatje, ca. 1900 Op dit lantaarnplaatje zijn kinderen afgebeeld die buiten spelen of een sport beoefenen.

Van links naar rechts zien we hoogspringen, voetbal, tennis, bokspringen en diabolo.

De glazen plaatjes gingen in een toverlantaarn waarmee je lichtbeelden kon projecteren.

De lantaarn was bedoeld als vermaak, maar ook educatief.

Lantern plate, ca. 1900 This lantern plate depicts children playing outside and practising sport.

From left to right, we see the high jump, football, tennis, boxing, and diabolo. The glass plates went into a magic lantern with which you could project images. The lantern was meant for entertainment and education.

Soufiane Touzani op het veldje waar hij heeft leren voetballen

Deelnemers aan de 5e Fatih Cup in 2018, op de voorgrond in het midden Fatih met Boef (l) en Soufiane Touzani (r)

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55

Stichting Ketelbinkie Stichting Ketelbinkie reikt jaarlijks de Rotterdamse Ketelbinkieprijs uit voor een originele, innovatieve onderneming met een duidelijk Rotterdams karakter.

- 005

5

in herinnering houden. “Dat mannetje is het symbool van een doorzetter. Een knaap die op jonge leeftijd al weet wat hij wil en zijn handen uit de mouwen steekt. Typisch Rotterdams dus.”

Naast de prijs wordt Ketelbinkie o.a. geëerd met een beeld op Katendrecht, gemaakt door Huib Noorlander en natuurlijk het beroemde lied.

Winnaars van de laatste Ketelbinkieprijs zijn Mothership, Suitehotel Pincoffs, LokalHeroz , NRC Café, Schorem, Groos, Mascolori, BlueCity010.

Bestuurslid Peter Egge is medeoprichter van de Stichting Ketelbinkie. “We zijn in 1982 begonnen met Ketelbinkie om Rotterdam positief onder de aandacht te brengen.

De stad werd in die tijd vaak samengevat als een waslijst van negatieve punten, waaronder slechte koffie.”

The Ketelbinkie Foundation annually awards the Rotterdam Ketelbinkie Prize to a typically Rotterdam company that is original and innovative.

“DAT MANNETJE IS HET SYMBOOL VAN EEN DOORZETTER”

Board member Peter Egge is a co-founder of the Ketelbinkie Foundation. “We started Ketelbinkie in 1982 to draw positive attention to Rotterdam.

In those days, the city was often summarised with a list of negative points, including bad coffee.”

Dat aspect sprong eruit. “Als je de stad bezoekt en je hebt naast slecht weer ook nog eens slechte koffie, is je hele dag verziekt.

Dus we dachten, het weer veranderen is nogal wat, maar laten we in ieder geval wat aan het imago van de stad en die koffie gaan doen.”

This aspect stood out. “When you visit the city and you have bad weather and bad coffee, well, it ruins your day. Changing the weather was perhaps too ambitious, so we thought let’s at least do something about the city’s image – and that coffee.”

The result was two prizes: the Kettlebinkie Prize and the Kettlebinkie Coffee Trophy. “In 2017, we awarded the Coffee Trophy for the 36th and final time. The quality of coffee in Rotterdam is now quite high; mission accomplished in that respect.”

Het resulteert in twee prijzen: de Ketelbinkie­ prijs en de Ketelbinkie Koffietrofee. “In 2017 hebben we de Koffietrofee voor de 36e en laatste keer uitgereikt. Het niveau van de Rotterdamse koffie is tegenwoordig behoorlijk hoog, we hebben wat dat betreft onze taak volbracht.”

The foundation continues to award the annual Ketelbinkie Prize. “The prize is an incentive for young Rotterdam companies. The recipients must have profiled themself originally and innovatively in the past year. Their Rotterdam character is essential in this.”

De stichting blijft wel de jaarlijkse Ketelbinkie­ prijs uitreiken. “Dit is een aanmoedigingsprijs voor jonge Rotterdamse ondernemingen.

De ontvanger moet zich dat afgelopen jaar op een originele en innovatieve wijze hebben geprofileerd. Het Rotterdamse karakter is daarbij erg belangrijk.”

The figure of the ketelbinkie, the boy who starts at the bottom of the ship’s ladder, inspires the foundation. “He is a symbol of perseverance.

He knows what he wants from an early age and rolls up his sleeves. A real Rotterdammer.” Ketelbinkie is also commemorated with a statue by Huib Noorlander on Katendrecht and, of course, a famous song.

Previous winners of the Ketelbinkie Prize are Mothership, Suitehotel Pincoffs, LokalHeroz, NRC Café, Schorem, Groos, Mascolori, and BlueCity010.

De Stichting wil het Ketelbinkie, de jongen die op zoveel schepen onderaan de ladder begon,

120

Vleessnijmachine Van Berkel, ca. 1935 Rotterdam heeft altijd ingenieuze inwoners gehad. Wilhelm van Berkel (Rotterdam, 5 februari 1868) vond de snijmachine met beweegbaar onderstel uit. De machine werd een groot succes, met internationale klanten.

Italiaanse restauratieateliers kopen deze klassieke snijmachines op: de kostbaarste Parmaham snijd je het best met een Van Berkel uit Rotterdam.

Meat slicer Van Berkel, ca.1935 Rotterdam has always had ingenious residents.

Wilhelm van Berkel (Rotterdam, 5 February 1868) invented the cutting machine with a movable stand, which was a great success internationally.

Italian restoration workshops buy these classic cutting machines: the most valuable Parma ham is best cut using a Van Berkel from Rotterdam.

Bestuurslid Peter Egge bij het beeld van Ketelbinkie op Katendrecht

Onthulling beeld Ketelbinkie op het Koninginnehoofd door Mies Bouwman en Jhr. Feith tijdens de viering van het 100­jarig bestaan van de HAL, 1973

de

o

R

W

ild

M

er

se

se

ka

de

ole

ka

nw

de

Hoge

eg

Oud-Rodenrijs

Lage Bergsche Bos

g rwe laa nde

23 Hillegersberg-Noord

e

ad

nk

e Do

Terbregge

Hillegersberg-Schiebroek B ov en

Bergse

24

Zestienhoven

Noord Kethel

P

Schiebroek

Berkel en Rodenrijs

Terbregseplein

Bergse

Achterplas

Voorplas

Rotterdam-Overschie Bedrijvenpark

Hillegersberg-Zuid

Rotterdam Noord-West

Kralingse Bos

Centrum

Pr.Alexander

31

anaal

Noorderk

31

e

Overschie

Pe

n

ve

a telh

n

Ga

Schiedam

n

ve

ha

se

rnis

Bo

ie ch

Blijdorpsepolder

a

h las

Spaanse Polder

Noord

Alb

32

Provenierswijk

-S

hie

Sc

n ve

3131 31

27

Blijdorp

l aa

n

ka

hie

n

ve

ha

ge

Lin

Sc

Schieda

ns

ve

en

av

rth lse

Kleinpolderplein

Overschie

ha

Spaanse Polder

Bergpolder

Schieplein

31

47 C.S.Kwartier

OudMathenesse

Middelland

l

Erasmusbrug

Heijplaat

Ee

emh

ave

mh

Bun

n

sch

oterw

n ave

eg

Pr.J

oha

n Fr

isoh

eatr

Eemhaven Von de

linge

n

Den

Pr.B

aven

Alex.h Pr.Willem

Carnisse

weg

Zuiderpark

ven

nwe

Waalhaven-Zuid

g

F

i

1 54

43 45

Feijenoord

Zuidplein

31

5

Charlois

Ham

ixha

52

Van Brienenoord

Zuidd

Tarwewijk

Oud-Charlois

Waalhaven

ave

M

.

1e E

n ave alh Wa

ven

is

38

en

av aash

sh

en

ha

yse Eem av hav en enw eg

Katendrecht

on

n

shav St.Job

39

de Esch

33

3531 49 4

n

have

Rijn

19 25

Maastunnel

He

Wer kh

31

Kop van Zuid

have

s

ven

ieha

Sch

Feijenoord rso

Coo

48

e Maa

aven Spuih

Vreewijk

IJsse

31 Zuiderpark

Pendrecht Zuidwijk

Pernis

12

Maeterlinckweg Vrijenb

Charlois Zuidrand

ardij

k

n

Statio

Carnisser

122

t straa

Rhoon

a Zuidplein

urgweg

Charlois Zwa

Charloisse Lagedijk

Baan

haven

Nieuw

31

haven

en

av

elh

IJs

Delfshaven

n

ve

a Noorder- - h s eiland ing n Ko

Dijkzigt

Riv

29

Pe

en

av

kh

Le

ndijk

50 44

Park

K

Have

36

ard

Willemsbrug

aven

ven

ha

e eil

34

30

sauh

rwe

Me

en

v ha

46

31 Kralingen-Crooswijk 51 37Maa26 s bo 31 ule v

2

3

Nas

9

28 Nieuw Mathenesse

De Gorzen

a

Nieuwe Westen

zie Oude kader Westen

42 31 31

Leuvehaven

Mathenesse

Spangen

Kralingse Plas Oud Crooswijk

ingel

Broersvest

Centrum

G

Cools

G

Nieuw Crooswijk

e

lfs

mse Sc

De

hie

's-Graveland

Kleinpolder

Rott

Overschie

EDAM

g

ek

Schieveen

ndersbuurt

s

Ho

G

eg

w

se

ij nr

an

Ba

Vaanplein nri

He

Dunantlaan

BARENDRECHT Voordijk

Nieuwerkerk a/d IJssel

polder ss

e Bergsche Bos r Eu

an

laa las idp Zu

w eg

n lla Ho

en ier

tav

Ba

Lage Weg

el ss IJ ijk e ed ch oen ds Gr

an

Pr.Alexander

laa

ala

Ommoord

G n

p ro Eu

Blijdorp

an

d

oor

ten

Kor

land

rkla

Map

Sch ie

Ke

Zevenkamp

Noord we g

ijn

ste

re

jk

Be rm

ldi se

Be

Bu

IJ s

Locaties Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55. Op de volgende pagina’s een overzicht met paginanummer en website. an rg. v

Prins Alexander

n

laa

Locations Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55. On the following pages an overview with page number and website.

Schollevaar

Provenierswijk

Oosterflank

440

CAPELLE A/D IJSSEL Oostgaarde

Prinsenland

Ouderkerk a/d IJssel

G

g

in rkr

we

rk g

G

l

se

Js

C.S.Kwartier Middelwatering

lla

Ho

eI

ch

s nd

Boveneind

KRIMPENERWAARD

KRIMPEN A/D IJSSEL

's-Gravenland Oost

Kortland Noord

C.

G

Oud

Kralingseveer

.R

Krimpen

e Ni

g

g

we

nd

e uw

oo G sw e

e Ti

G

Langeland

Kortland Zuid

Zuid-West

Nieu

Ind

we M

dbrug

Oud-IJsselmonde

Feijenoord

iepje

IJsselmonde

Oude Westen

Beverwaard

13

435

l

16 53 18 22 21 7 8 15 6 11 17 Tiendweg 14

aas

singe

41 20 10

Lansingh-Zuid eg

iew

tr us

Cool

Capelle West

Breekade

's-Gravenland

's-Gravenland

IJs

k

seld

dij

ijk

ne

oe

Gr

55

eg

dw

en Ti

Ke

e

Ke

vium

Krimpen a/d Lek

at

ra

Hoofd

st

MiddelBolnes land

uwe 40 ten elmonde

Lek Lekdijk

n ole t M traa s

Slikkerveer

Nieuw-Lekkerland

Kinderdijk

MOLENWAARD

Ri

tK amse weg

eg

Rotterd

g

Oosterparkw

Dijkzigt de

rd

ijk

N

g

in

l le

123

tK

we

oo

g

we

os

ge

O

Vlietlaan

al

at

ReyerswaardStrevelshoek

RIDDERKERK

t

r Pa

tra Zeeuw s

eg

twe

w at

ach

Handels-

ra

st

mb

jks

Ri

nA

Diere

n

stein

g we

Centrum

Von del laa n

De

Verbindingsweg

ALBLASSERDAM

aa

nta

aa Po

.

rg

pu

lie re

nl

nstr

G

Bu

IJsselmonde

Gebied Oude Westen

Rij

rd

Pla

W n

Ridderkerk

k

eg

dij er

iew

ind

r ust

Ind

es W

ille

m

st

ra

at

ng dij

k

Groot-IJsselmonde

e Ver

T

la

n

31

el

's-G rav enw eg

Oud Verlaat

n

laa

a op

Nieuwerkerk a/d IJssel

Plattegrond IJ

eg

Zevenhuizerplas

La ge w

Gr

Schieplein

G

Ra

nd

we

g

las

Alb

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55 #0001 Volkswagenbus Transporter (1992) van Kamen Vladimirov www.museumrotterdam.nl/ontdek/volkswagenbus-van-kamen #0002 Broodfonds Rotterdamsche Gilden www.rotterdamschegilden.nl/introductie/ #0003 Burgemeester Aboutaleb www.rotterdam.nl/bestuur-organisatie/burgemeester-aboutaleb/ #0004 Dr. Mau, de Sambalman www.museumrotterdam.nl/ontdek/dr-mau-de-sambalman #0005 Tuinmeester Gerrit Roukens www.planetcare.nl/ #0006 Khalid Chennouf www.facebook.com/khalidsgym #0007 Richard Shoes www.richardshoesrotterdam.nl/ #0008 Rini de Otter www.stichtinghumanitas.nl/home/homepage/locaties/leeuwenhoek/ #0009 Leeszaal Rotterdam West www.leeszaalrotterdamwest.nl/ #0010 West-Kruiskade www.museumrotterdam.nl/ontdek/de-west-kruiskade #0011 Krachtvrouwen Oude Westen www.museumrotterdam.nl/ontdek/krachtvrouwen #0012 Speeltuinvereniging Jeugdveld www.facebook.com/speeltuin.jeugdveld/ #0013 Stadsmariniers www.rotterdam.nl/bestuur-organisatie/stadsmariniers/ #0014 Huiswerkklas Oude Westen www.aktiegroepoudewesten.nl/huiswerkklas/ #0015 Dick de Mooi – Best West Flowers

www.bestwestflowers.wixsite.com/bestwestflowers #0016 Kulturu Shop www.fredkulturushop.com/ #0017 Jinai Looi – Het Zesde Geluk www.hetzesdegeluk.com/ #0018 Esdra www.museumrotterdam.nl/ontdek/esdra-baris #0019 Verhalenhuis Belvédère www.belvedererotterdam.nl/ #0020 Fenmei – Space 101 www.fenmei.nl/ #0021 Mijnheer Pang www.museumrotterdam.nl/ontdek/mijnheer-pang #0022 Slagerij Schell www.slagerij-schell.nl/ #0023 Stichting Humanitas www.stichtinghumanitas.nl/home/homepage/over-humanitas/ #0024 Thuis op Straat www.thuisopstraat.nl/ #0025 Theater Walhalla www.theaterwalhalla.nl/ #0026 Rotterzwam www.rotterzwam.nl #0027 Dam, Rotterdams Geld www.rotter-dam.nl/ #0028 Kapsalon www.museumrotterdam.nl/ontdek/kapsalon

124

pag. 20 pag. 22 pag. 24 pag. 26 pag. 28 pag. 30 pag. 32 pag. 34 pag. 36 pag. 38 pag. 40 pag. 42 pag. 44 pag. 46 pag. 48 pag. 50 pag. 52 pag. 54 pag. 56 pag. 58 pag. 58 pag. 60 pag. 34 pag. 62 pag. 64 pag. 66 pag. 68 pag. 70

Echt Rotterdams Erfgoed 1 t/m 55 / Authentic Rotterdam Heritage 1 to 55 #0029 Keti Koti Rotterdam

www.ketikotirotterdam.nl/cms/ #0030 Stichting Heilige Boontjes www.heiligeboontjes.com/ #0031 Groene Groeiplekken www.groenegroeiplekken.nl/ #0032 De Slimme Regenton

www.slimmeregenton.nl/ #0033 Water Sensitive Rotterdam www.watersensitiverotterdam.nl/ #0034 Living Light www.livinglight.info/ #0035 Stichting Vogelklas Karel Schot www.vogelklas.nl/ #0036 Hogeschool Rotterdam www.hogeschoolrotterdam.nl/ #0037 BlueCity www.bluecity.nl/ #0038 Ted Langenbach www.superwowagency.com/ #0039 ss Rotterdam www.ssrotterdam.nl/wie-zijn-wij/ #0040 Rotterdams Wijktheater www.rotterdamswijktheater.nl/ #0041 Dogparade010 www.dogparade010.tumblr.com/dogparade010 #0042 RBV Crooswijk www.rbvcrooswijk.nl/ #0043 Giovanni van Bronckhorst Foundation www.svgio.nl/ #0044 Opzoomeren www.opzoomermee.nl/nieuws-opzoomeren/opzoomeren.html #0045 FSV de Feijenoorder

www.defeijenoorder.nl/sfeeracties/ #0046 Pauluskerk Rotterdam www.pauluskerkrotterdam.nl/ #0047 HipHopHuis www.hiphophuis.nl/ #0048 Zomercarnaval www.zomercarnaval.org/#overons #0049 Afrikaanderwijk Coöperatie www.wijkcooperatie.org/ #0050 Café de Schouw www.facebook.com/cafedeschouw/?locale2=nl_nl #0051 Straatdokters en de Verpleegafdeling Dak- en Thuislozen Cvd www.straatdokter.nl/?page_id=1049 www.cvd.nl/opvang-wonen-en-verplegen/verpleegafdeling/ #0052 Chantal Arts www.youtube.com/channel/ucmc0abammsxltejdczelhlq/videos?disable_polymer=1 #0053 Winne www.couture33music.com/ #0054 Touzani Foundation www.touzanifoundation.nl/ #0055 Stichting Ketelbinkie www.ketelbinkie.nl/

125

pag. 72 pag. 74 pag. 28 pag. 76 pag. 78 pag. 80 pag. 82 pag. 84 pag. 86 pag. 88 pag. 90 pag. 92 pag. 94 pag. 96 pag. 30 pag. 98 pag. 100 pag. 102 pag. 104 pag.106 pag. 108 pag. 110 pag. 112

pag. 114 pag. 116 pag. 118 pag. 120

Colofon

Colophon

programmaleiding Echt Rotterdams Erfgoed / program manager Authentic Rotterdam Heritage Nicole van Dijk

Opzoomeren: 99 rb FSV de Feijenoorder: 101 onder, Jeannette Melsen 101 boven, Mandy Horstink 101 midden Touzani Foundation: 119 onder Holland-Amerika Lijn (HAL): 121 onder

coördinatie / coordination Mariette van der Elburg

vertaling / translation Jason Coburn

redactie / editing Nicole van Dijk, Mariette van der Elburg, Rob Noordhoek

grafisch ontwerp / graphic design Esther Anakotta

beeldredactie / image editing Nicole van Dijk, Mariette van der Elburg, Dolf Ruesink, Ernie Ruigrok van der Werven

drukker / printer Veenman+

tekstbijdragen / contributions by Ahmed Aboutaleb, Nicole van Dijk, Incisu Dilem Uzum, Mariette van der Elburg, Sjouk Hoitsma, Joël Ibraahim, Ingrid de Jager, Paul van de Laar, Rob Noordhoek, Romy Pricken, Liesbeth van der Zeeuw

oplage / circulation 1500 programmamedewerkers Echt Rotterdams Erfgoed / program staff Authentic Rotterdam Heritage Erik van den Akker, Mariette van der Elburg, Marc Groeneveld, Rob Hilz, Sjouk Hoitsma, Joël Ibraahim, Rob Noordhoek, Doriene Reitsma, Leonie Roukens en de LWG Hogeschool Rotterdam, Social Work: Noëlla Awasai, Martine Bosma, Juliette van Eijk, Marijke Gips, Iris Hellemons, Kekellie Kwami-Agyarko, Esme Lauran, Elco Lafour, Bianca Tanis, Eveliene Tiebosch, Beatrijs Timmermans, Tomas van de Velde en Wilfried van Aubel

fotografie / photography Collectie Museum Rotterdam: foto’s historische objecten Museum Rotterdam, Erik van den Akker, Rob Hilz m.u.v.: gemeente Rotterdam: 2 Salih Kiliç: 21 boven Stacii Samidin:25 lb en lo, 33 onder, 35 onder, 35 boven, 39 onder, 49 Desirée Schippers: 31 lb, 31 lo, 33 boven, 55, 77 rb Rijksmuseum Amsterdam: 29 rm Fernando Barrientos: 39 lb Joop Reijngoud: 41 boven Vera Duivenvoorden: 77 onder Living Light: 81 lb en rb Vogelklas Karel Schot: 83 lb Leslie Gabriëlse: 87 lb Vereniging de Lijn, A. van Niekerk: 91 lb Herman Bieling: 97 rb

Raad Echt Rotterdams Erfgoed / The Authentic Rotterdam Heritage Council Dyonna Bennett, Martine Bosma, Klaas van der Burg, Jesse van Dijk, Nicole van Dijk, Incisu Dilem Uzum, Joël Ibraahim, Esther Janssen, Wilma Kruger, Kekellie Kwami-Agyarko, Takpin Lam, Esme Lauran, Romy Pricken, Mich Simon (Y.M.P.), Peter Steenbergen, Eveliene Tiebosh, Thomas van de Velde

126

verhalenvertellers / storytellers Peter den Hartog, Han Meijer, Gerard Molenaar, Caroline Peters, Jacqueline Sterenborg met dank aan / thanks to alle deelnemers en betrokkenen Echt Rotterdams Erfgoed Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. / All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means without the prior written permission of the publisher.

Echt Rotterdams Erfgoed is een concept van Museum Rotterdam en wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting Bevordering van Volkskracht en het BankGiro Loterij Fonds / Authentic Rotterdam Heritage is a concept of Museum Rotterdam and is made possible by Stichting Bevordering van Volkskracht and the BankGiro Loterij Fonds Echt Rotterdams Erfgoed, deel 1; 55 doorzetters, aanpakkers en verbinders / Authentic Rotterdam Heritage, part 1; 55 go-getters, doers and connectors ISBN 978-90-828926-0-4 Š Museum Rotterdam, 2018

127

Luchtpark, onderdeel van GroenGoed, Groene Groeiplekken, Echt Rotterdams Erfgoed #0031

In dit boek presenteren we de eerste 55 deelnemers van de collectie Echt Rotterdams Erfgoed. Ze laten zien wat nu speelt in de stad. Het verhaal achter een object uit de historische collectie verbindt de deelnemers met ons rijke verleden.

Deel 1, want natuurlijk blijven we samen met Rotterdammers op zoek naar nieuw Echt Rotterdams Erfgoed!

In this book, we present the first 55 participants of the Authentic Rotterdam Heritage collection.

They illustrate some of the exciting things happening right now in the city. Their stories are also connected to the city’s historical collection linking them to our rich past.

This is only the beginning, the first part , because we are continuing to research with Rotterdammers to identify and recognise new Authentic Rotterdam Heritage.