3.2 MEREWE NA TEMPERATURATA Temperaturata e fizi~ka veli~ina koja{to ja karak terizira vnatre{nata kineti~ka energija na ~esticite na supstancijata. Bidej}i kineti~kata energija zavisi od brzinata na dvi`eweto na ~esticite i temperaturata zavisi od brzinata na nivnoto dvi`ewe. Zna~i, koga ~esticite se dvi`at pobrzo, temperaturata e pogolema. Kakva e temperaturata na teloto ako brzinata na ~esticite se namaluva (opa|a)? Dali temperaturata e povrzana so koli~estvoto na supstancijata? Ne. Bidej}i ~ovekot ne mo`e so svoite setila precizno da ja opredeli temperaturata, se koristat instrumenti nare~eni termometri. Da ja ispitame gradbata i rabotata na termometrite. Zemete eden termometar, stavete go prvo vo ~a{a so topla voda, a potoa vo ~a{a so ladna voda. Nabquduvajte {to se slu~uva. Koe svojstvo na telata e upotrebeno kaj termo metarot? Termometarot naj~esto e ispolnet so `iva ili so alkohol. Za ovie termometri e va`no te~nostite pri zagrevawe ramnomerno da se {irat vo dovolno golem raspon na temperaturi. @ivata e metal vo te~na sostojba. Bidej}i e otrovna, so nea treba vnimatelno da se odnesuvame. Termometarot so te~nost se sostoi od mnogu tenka (skoro kapilarna cevka) koja na edniot kraj e pro{irena vo top~est ili cilindri~en del. Cevkata na gorniot kraj e zatvorena i nad nea nema vozduh. Pri zagrevawe `ivata se iska~uva nagore po cevkata, a pri ladewe se vra}a vo top~estiot sad. Za da mo`e da ja merime temperaturata, mora da imame edinica merka i temperaturna skala. Za taa cel se opredeluva polo`bata na `ivata vo cevkata za dve osnovni temperaturi: ednata polo`ba odgovara na temperaturata koga vodata po~nuva da se smrznuva, odnosno mrazot po~nuva da se topi (smesa od mraz i voda ); a drugata polo`ba odgovara na temperaturata koga vodata vrie. Nulata se stava vo polo`bata na `ivata koga cevkata e stavena vo smesa na voda i mraz pri koja vodata po~nuva da zamrznuva, a mrazot da se topi. Vtorata to~ka se odbele`uva koga vodata vrie. Pritoa treba da se ima predvid cevkata so `iva da se nao|a nad vodata {to vrie i se ozna~uva mestoto do kade e iska~ena `ivata.
110
Vnatre{na energija i toplina