14 Stad / Leven
NOVEMBER 2016
Jesse Holweg
Nienke Kamphuis
Rita Verdonk Geboren: Utrecht, 18 oktober 1955 Huidig beroep: Zelfstandig ondernemer, oprichter directeur CVmonitor Politieke functies: 2003-2006 Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie 2006 Minister van Justitie 2006-2007 Minister voor Integratie, Jeugdbescherming, Preventie en Reclassering 2006-2010 Lid Tweede Kamer 2008-2011 Politiek leider Trots op Nederland
RITA EN AD VERDONK OVER HERDENKING NEDERLANDS-INDIË
‘Het is niet zo dat we het altijd eens zijn o mdat we vader en dochter zijn’ In de geschiedenisboeken van Nederland is er maar mondjesmaat aandacht geweest voor de oorlog in Nederlands-Indië van 1945-1950. In Utrecht werd daarvoor de eerste herdenkingsbijeenkomst in 1999 gehouden. Een interview met voorzitter Rita Verdonk en mede-oprichter Ad Verdonk over de herdenking.
H
et is een drukte van jewelste in de aanleunwoning van Ad Verdonk en zijn vrouw in Overvecht. Oudste dochter en oud-politica Rita Verdonk is al binnen, maar ook zoon Ad Verdonk met de derde generatie Verdonk (“De enige andere militair van de familie!”) komt een verrassingsbezoek brengen. Even later komt ook de rest van het bestuur van Stichting Indië-Monument Utrecht binnen om te vergaderen. Ad Verdonk blijft er in ieder geval rustig onder: “Ik ben intussen wat minder mobiel, maar gelukkig nog gezond.” En dus blijft hij zich inzetten voor de nagedachtenis van Utrechtse soldaten tijdens de oorlog in Nederlands-Indië en Nieuw- Guinea. Op 17 december wordt de bijeenkomst voor de achttiende keer georganiseerd op begraafplaats St. Barbara. Ad en Rita Verdonk zijn uit hetzelfde hout gesneden. Vasthoudend, strijdbaar en met overtuiging in eigen ideeën. Ad Verdonk was bovendien, als een van de oprichters van Stichting Indië-Monument Utrecht, trots om zijn dochter te kunnen strikken als voorzitter. Rita met een lach: “Toen ik uit de politiek vertrok, zei mijn vader: ‘Je hebt nu toch niets meer te doen en wij hebben nog een voorzitter nodig’. Het is wel erg bijzonder om dit nog met mijn vader te kunnen
doen. Ik heb het geluk dat mijn beide ouders nog leven.” Geamuseerd vertelt Ad Verdonk soms in de clinch te liggen met zijn dochter tijdens vergaderingen. “Dat lijkt me niet meer dan normaal”, vult Rita Verdonk aan. “Het valt mee hoor, maar het is natuurlijk niet zo dat we het altijd eens zijn omdat we vader en dochter zijn. Het gaat dan over de toekomst van het monument en wanneer wat moet veranderen.” Strijden voor een herdenking Ad Verdonk deelt naast wat uiterlijke kenmerken met de bekende oud-politica, ook gelijkenissen in zijn uitingen; in zijn bewoordingen is hij standvastig en duidelijk, zoals we dat kennen van Rita Verdonk als minister van de VVD. Ad Verdonk vertegenwoordigt de belangen van veteranen met veel passie. Het was ook niet zomaar gezegd dat het monument en de herdenking er eind jaren negentig zouden komen. “Wij vonden dat onze Utrechtse jongens die daar ‘gebleven’ zijn, geëerd moesten worden, maar we hadden wel een strijd met de gemeente”, vertelt Ad Verdonk over de eerste herdenking in 1999. De veteranen waren destijds al een jaar bezig om bijna vijftig jaar na thuiskomst een herdenking te organiseren. De fractievoorzitters waren
voor, maar het werd een aantal keer geschrapt van de agenda van B&W. Verdonk nam het heft in eigen hand en belde De Telegraaf. “Dat was een hele toestand”, merkt Ad Verdonk droogjes op. “Ik werd uitgenodigd door burgemeester Brouwer om te praten, maar die was al erg kwaad vanwege de publiciteit. Toen ook nog bleek dat er zo’n veertig andere veteranen mij in vol ornaat kwamen steunen en ook naar binnen wilden, was de burgemeester overdonderd en wilde ze me wegsturen. Ik zei een demonstratie te kunnen organiseren met honderden veteranen – burgemeester Brouwer gaf niet veel later toch haar goedkeuring aan de herdenking.” Inmiddels was het al december: de eeuwwisseling kwam eraan. “We hebben gezegd dat de hele ‘Indië-toestand’ bij de
Het monument op Begraafplaats St. Barbara in Utrecht steeds. Rita Verdonk zegt dat er veel oud zeer zit bij de Indië- veteranen. “Het grootste deel van de 140.000 mannen en vrouwen die daar naartoe gingen waren uitgezonden. In feite gingen we met de pest in ons lijf daarheen en was de oorlog politiek gezien al verkocht”, zegt Ad Verdonk. “Er was ons toegezegd dat we een huis, werk en duizend gulden zouden krijgen bij terugkomst, maar uiteindelijk kregen we zes weken vrij vervoer op de spoorwegen om werk te zoeken, en 35 jaar later pas het geld”, aldus Ad Verdonk die inmiddels is geridderd als Lid in de Orde van Oranje Nassau. “Gelukkig hebben ze van ons geleerd en worden veteranen nu veel beter ontvangen.” Volgens Rita Verdonk is de
‘Toen ik uit de politiek vertrok, zei mijn vader: ‘Je hebt niets meer te doen en wij hebben nog een voorzitter nodig’’ twintigste eeuw hoorde en dat de eerste herdenking dus meteen in die maand zou moeten plaats vinden. Dat is gelukt.” Burgemeester Brouwer was vervolgens wel elk jaar op de herdenking en sindsdien is er bij elke editie een burgemeester aanwezig geweest. Waardering De oorlog om het behoud van de Nederlandse kolonie komt maar mondjesmaat terug in de geschiedenisboeken. Nederland wilde het wingewest na de Tweede Wereldoorlog niet kwijt, maar de oorlog beschadigde de Nederlands reputatie. De manier waarop terug gekeerde militairen werden ontvangen, steekt Ad Verdonk nog
reden van de slechte ontvangst niet helemaal duidelijk. “Als oud-politicus zou ik zeggen: dat moet je aan de politiek vragen. We laten het er maar bij dat de reden voor uitzending een politieke beslissing was.” Ad Verdonk heeft nooit veel verteld over zijn periode als militair in Nederlands-Indië. Rita Verdonk zegt, terwijl ze naar haar vader kijkt: “Ik ben al heel lang uw dochter en kan getuigen dat het een gesloten boek is. Wat u er al die jaren over verteld hebt, is minimaal. Dat hoor je overigens vaker van kinderen van veteranen.” Ad Verdonk reageert: “Als we als veteranen op een reünie samen zijn, dan hebben we natuurlijk wel verhalen. Maar de
jongere generatie begrijpt niet wat we hebben meegemaakt.” De herdenking De herdenking is een bijzondere dag voor beiden, maar Ad Verdonk geeft ook toe het een pijnlijke dag te vinden: “Dat geldt ook voor mijn medeveteranen, maar er hangt wel een bepaalde sfeer die de ons bij elkaar houdt.” Rita vult aan: “Die band tussen de veteranen is sterk, maar ook nabestaanden en familieleden leven mee.” Wel zou de Stichting Indië-Monument Utrecht wat meer aansluiting willen met jongere veteranen. Rita Verdonk: “We zijn in gesprek met de gemeente om ze op de een of andere manier te koppelen. Het zou mooi zijn als er wat jongeren bij komen. Momenteel is er elk jaar een afvaardiging van de Studentenweerbaarheid Wageningen en die geven toch een nieuw elan.” Ook wordt er bij de Stichting gesproken over een veteranenmonument in Utrecht, zoals dat in Roermond al wel bestaat. Het programma van de herdenking op 17 december begint altijd met een kop koffie. “Iedereen wordt verwelkomd. Dan wordt de erewacht neergezet, bestaande uit de studentenweerbaarheid uit Wageningen, de Wapenbroeders en aangevuld met mariniers”, aldus Rita Verdonk. “Daar staan 52 kaarsjes te branden voor de 52 jongens. Kleinkinderen dragen de kransen aan en dit jaar zullen de burgemeester, de dochter van een veteraan en Luitenant-Generaal Ted Meines spreken. Daarna gaan we naar het monument en roept mijn vader de namen op. Na drie namen roept er iemand present. Dat vind ik altijd een heel mooi moment. Daarna gaan we naar binnen om allemaal even bij te komen.” Ad Verdonk: “En dan drinken we ook een neut met z’n allen.”