12/22 Magazyn Natura

12 2022

MAGAZYN KLUBU NATURA

Wydawca: Natura sp. z o.o., 91-341 Łódź ul. Pojezierska 90A

Redakcja: 91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3, magazynnatura@drogerienatura.pl Redaktor Naczelna: Grażyna Tomala-Tylman Sekretarz redakcji: Olga Rosłonek Projekt graficzny, skład i opieka artystyczna: Studio projektowe PINKSHARK Małgorzata Grula

Zdjęcia: shutterstock.com, unsplash.com, materiały producentów, materiały studia projektowego

Reklama: Mariusz Krebs mkrebs@drogerienatura.pl

Druk:

Quad/Graphicss Europe Sp. z o.o., 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie prawo do redagowania materiałów nadesła nych. Wydawca nie ponosi odpowie dzialności za treść ogłoszeń i reklam oraz ma prawo odmowy publikacji bez podania przyczyny. Wszystkie ma teriały są objęte prawem autorskim, przedruk jest zabroniony.

„Karp będzie drogi jak nigdy”, „Ceny jaj i drobiu rosną”, „Drożyzna przed Bożym Narodzeniem”, „20-procentowa inflacja na święta” – internetowe tytuły nie pozostawiają nam złudzeń. Przed nami jeden z najtrudniejszych okresów w tym roku – nikt nie ma co do tego wątpliwości. Z badania Channel Factory wynika, że 65 proc. konsumentów w najbliższe święta ograniczy wydatki – 32 proc. na żywność oraz napoje, a 33 proc. na okołoświąteczną rozrywkę. To z jednej strony smutne statystyki, ale z drugiej niemówiące nic o tym, że dwóch milionów żyjących w skrajnym ubóstwie Polaków nie stać na jedzenie nie tylko od święta, także na co dzień...

Niech więc ta szalejąca inflacja będzie pretekstem do zmiany naszego myślenia. Rozejrzyjmy się dookoła i poszukajmy kogoś, komu można pomóc. Zatrzymajmy się na chwilę – nie w święta, bo te jeszcze przed nami – i zastanówmy się, co w tym magicznym czasie sprawia nam najwięcej radości. A może już od dawna tej radości nie dostrzegamy, gdzieś ją utraciliśmy w szaleństwie organizacji idealnych

świąt, w trakcie których stół ugina się pod przepychem dań, a święty Mikołaj musi angażować coraz więcej pomocników do noszenia wypchanych po brzegi worków z prezentami? Swoją drogą, gdzie te czasy, kiedy Mikołaj wrzucał prezenty przez komin i mieściły się one w jednej skarpecie zawieszonej na kominku… W święta postawmy na to, co jeszcze nie podrożało i czemu raczej inflacja nie grozi – bliskość drugiego człowieka, rozmowę, uważność, autentyczność. Te święta nie muszą być idealne, niech będą wystarczające. Czego życzę wszystkim Czytelnikom magazynu „Natura”, a także sobie i moim najbliższym.

Kolaż, który jest ilustracją okładki magazynu „Natura”, został wykonany przez Barbarę Olejarczyk, malarkę, projektantkę grafiki, absolwentkę łódzkiej ASP.

Co miesiąc Basia będzie tworzyła okładkową ilu strację tak, by każdy mógł zebrać kolekcję pięknych grafik. Kolaże można wy ciąć i oprawić w ramkę. Bliska jest nam idea zero waste, dlatego wspólnie z Wami szukamy pomysłów na to, jak można wykorzystać magazyn po skończonej lekturze. Szczegóły str. 81

NA ROZGRZEWKĘ

Czerwień, zieleń i złoto – te trzy kolory nieodłącznie kojarzą się wszystkim z bożonarodzeniowym klimatem. Ta symbolika nie jest jednak wymysłem współczesnego marketingu – kolory te symbolizują Boże Narodzenie już od czasów średniowiecza.

TOP 10

Kolejne skarpetki, nietrafione perfumy czy książka, na którą nie ma miejsca na regale – któż z nas nie został obdarowany nieudanym prezentem pod choinkę. Nie musi jednak tak być! Przygotowaliśmy dla Was nietypowy prezentownik.

TEMAT MIESIĄCA

Zatrucie Odry, wyciek metanu na dnie Bałtyku, coraz wyższe globalne temperatury, ale także odrodzenie się Wielkiej Rafy Koralowej. Rok 2022 był trudny dla naszej planety, jednocześnie jednak pełen bardziej lub mniej doniosłych wydarzeń dających ostrożną dawkę nadziei na przyszłość.

ŻYJ ŚWIADOMIE

Hipnotyzujące spojrzenie zagrożonego wyginięciem górskiego goryla z Rwandy – zdjęcie, które zrobiła amerykańska fotografka Michelle Kranz zdobyło główną nagrodę w konkursie Benjamin Mkapa African Wildlife Photography Awards 2022. Konkurs pokazuje piękno, różnorodność i znaczenia dzikiej przyrody w Afryce.

TRENDY

Czy ślubne obrączki zawsze muszą być zrobione ze złota, platyny czy srebra? Absolutnie nie – przekonuje Jakub Kromski-Chęćka, który robi w Łodzi biżuterię z buku, jesionu, brzozy, czereśni, dębu, orzecha włoskiego, hebanu, palisandru czy padouku.

ZOOM

Sztuczna czy prawdziwa? Świerk czy jodła? A może z drewna lub z korków do wina? Ozdoby w jednym czy w kilku kolorach? To już czas, by pomyśleć o choince.

Warto postawić na ekologię i najbardziej przyjazne naturze rozwiązania.

OKO W OKO

Dziennikarka Katarzyna Bosacka, nazywana matką Teresą polskiego spożywczaka, od lat uczy Polaków robić przemyślane zakupy i czytać składy produktów. W czasie szalejącej inflacji napisała książkę i oferuje nam 100 dań za mniej niż pięć złotych na osobę.

NATURA I DESIGN

Skorupki od jajek, sosnowe igły, papierowa pulpa, obornik koński, sfermentowane mleko, szyby z mikrofalówek. Większość z tych rzeczy postrzegamy jako odpady, tymczasem mogą być designerskimi przedmiotami gospodarstwa domowego. Londyński sklep, który je sprzedaje, edukuje i promuje projektowanie w obiegu zamkniętym.

ZDROWIE

Co piąty Polak przyznaje, że stres towarzyszy mu każdego dnia. Istnieje wiele metod radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami. Jedną z nich są rośliny nazywane adaptogenami. Poznaj ich moc.

URODA

Przed nami idealny czas, by olśnić wszystkich zjawi skowym makijażem. To także jedyna w roku okazja do bardziej odważnych eksperymentów z blaskiem i kolorem. Jakie trendy są modne w tym sezonie zdra dza Daniel Sobieśniewski, wizażysta drogerii Natura.

NATURALNIE W KUCHNI

Frapuje kształtem i intensywnie rubinową barwą. Hipokrates leczył nimi bóle żołądka, a w starożytnej Grecji, Rzymie, Indiach czy Armenii zwalczano z jego pomocą choroby pasożytnicze. Po granaty warto sięgać zimą, gdy w Polsce brakuje sezonowych owoców.

NATURA I DOM

Gwiazda betlejemska stała się symbolem Bożego Narodzenia równie uprawnionym jak choinka. Uchodzi za bardzo wymagającą roślinę, która tylko w domach entuzjastów jest w stanie przetrwać okres świąteczny. Tymczasem roślina ta ma bardziej zagadkową historię niż warunki uprawy.

czerwień, zieleń i złoto

Niezależnie od mód i inspiracji dekorato rów te trzy kolory nieodłącznie kojarzą się wszystkim z bożonarodzeniowym klimatem. Ta symbolika nie jest jednak wymysłem współczesnego marketingu – kolory te sym bolizują Boże Narodzenie już od czasów średniowiecza. Zieleń to życie i odrodzenie, kolor harmonii i natury, a także uzdrowienia, nadziei i wolności. Czerwony jest kolorem królewskim, barwą władzy. Złoto uosabia boskość, światło i dobrobyt. Jezus otrzymał między innymi złoto od trzech króli, a także nad stajenką połyskuje złota gwiazda. Duży wpływ na utrwalenie tych skojarzeń miał oczywiście producent coca-coli, który w 1931 roku zlecił ilustratorowi Haddonowi Sund blomowi wykonanie reklamy, w której głów ną rolę grałby Święty Mikołaj z butelką co ca-coli. Miało to przekonać klientów, że cola jest nie tylko orzeźwiającym napojem na lato. Powstała wtedy seria czerwono-zielo nych grafik, z Mikołajem w czerwonej czap ce, jakiego znają wszystkie dzieci na świecie. Jest to jeden z najsilniejszych komercyjnych symboli świąt Bożego Narodzenia.

magiczny ostrokrzew

Zielono-czerwony ostrokrzew, obok poinsecji i jemioły, coraz częściej stanowi element bożonarodzenio wych dekoracji. W języku angielskim ostrokrzew to holly, czyli święty. Najsłynniejsza odmiana ostrokrze wu rośnie w Glastonbury. Według podań została zasadzona przez św. Józefa z Arymatei po śmierci Jezusa. Co roku odcina się z tego krzewu gałązkę, która trafia jako świąteczna ozdoba stołu na królewski dwór. Tymczasem w Polsce od wieków jest ceniona – znana również w Anglii –jemioła, która symbolizuje szczęście, miłość, bogactwo, płodność, a także wieczność. Uważa się ją za roślinę magiczną, gdyż rozwija się oraz owo cuje w zimie. Tradycyjne całowanie się pod jemiołą zawieszoną pod sufi tem w święta zostało zapoczątkowa ne w XVIII wieku w Anglii. Całowano się pod nią, a po każdym pocałunku ściągano jedno nasionko.

święty i dobroczynny jak Mikołaj

Prawdziwy święty Mikołaj żył na przełomie III i IV wieku i był biskupem Miry, czyli obecnego Demre w południowej Turcji. Przez wieki był jednym z najbar dziej czczonych świętych w kościele katolickim i prawosławnym. Wsławił się cudami oraz pomocą potrzebującym, dlatego został pierwowzorem postaci rozdającej prezenty dzieciom. Legenda głosi, że cały majątek rozdał biednym. Według innej legendy św. Mikołaj udaremnił pewnemu człowiekowi, który po padł w nędzę, sprzedanie trzech córek do domu publicznego. Gdy biskup dowiedział się o tym, nocą wrzucił przez komin trzy sakiewki z pieniędzmi. Wpadły one do pończoch i trzewiczków, które owe córki umieściły przy kominku do wysuszenia. Stąd w krajach, w których w po wszechnym użyciu były kominki, powstał zwyczaj wystawiania przy nich bucików lub skarpet na prezenty. W 1823 roku Clement Clarke Moore napisał wiersz „Noc wigilijna”, w którym św. Mikołaj przybywa z bieguna pół nocnego saniami zaprzężonymi w renifery. Tak się przyjęło i trwa do dziś.

Szampan rozpowszechnił się jako idealny trunek do wznoszenia noworocznych toastów dopiero w 1870 roku, choć pierwsze wino musujące powstało w 1530 roku w opactwie świętego Hilarego pod Carcassonne. Wino to było dalekie od prestiżu i ideału, a bu telkowanie go nastręczało wielu kłopotów – w butelkach wytwa rzał się gaz, który powodował,

że wybuchały. Nic dziwnego, że nazywano szampana diabelskim winem (le vin du diable). Dzię ki Anglikom szampana zaczęto rozlewać do butelek z grubszego szkła, które wytrzymało wysokie ciśnienie. Tymczasem francu ski benedyktyn Pierre Pérignon przyczynił się do tego, że zaczęto selekcjonować winogrona prze znaczone do produkcji szampana

i używać dębowych korków. Mię dzynarodową sławę trunek zyskał dopiero w XVIII wieku. Wtedy stał się jednym z droższych al koholi świata. Obecnie to miano przypada szampanowi Gout de Diamants, stworzonemu przez brytyjskiego milionera Alexandra Amosu. Cenę – 1,2 mln funtów –podbija opakowanie wykonane ze złota i kryształów Swarovskiego.

diabelskie wino na salonach

Kto pierwszy przywita Nowy Rok? Nadejście Nowego Roku jako pierwsi będą świętować mieszkańcy niewielkiego państwa Kiribati na Oceanie Spokojnym. 2023 rok zacznie się u nich 13 godzin wcześniej niż w Polsce. Republika Kiribati (Ribaberikin Kiribati) to wyspiarskie państwo na Oceanie Spokojnym, położone na 33 wyspach skupionych w trzech archipelagach: The Gilbert Islands, Phoenix Islands Procetdet Area oraz Line Islands. W 1994 roku kandydat na prezydenta w tym kraju obiecał, że jak wygra wybory, spowoduje, że Kiribati pierwsze będą świętować Nowy Rok. Wygrał, a przecinającą to państwo linię zmiany daty przesunięto. Od tego czasu kraj jest podzielony na trzy strefy czasowe, a w tej najbardziej wschodniej północ wypada aż o 13 godzin wcześniej niż w Polsce. W Kiribati mieszka około 120 tysięcy osób.

OGLĄDAJĄC SERIALE ZWIĘKSZASZ EMISJĘ DWUTLENKU WĘGLA

Naukowcy wyliczyli, że oglądanie filmów lub seriali na platformie streamingowej przez 30 minut wiąże się z wyemitowaniem około 1,6 kg dwutlenku węgla, czyli tyle, ile generuje samochód na odcinku 6,5 kilometra.

Jak zaznaczają specjaliści z portalu green-news.pl, w Polsce emisje są jeszcze wyższe, gdyż ponad 70 proc. energii pocho dzi z węgla. Oznacza to, że trzeba doliczyć dwutlenek węgla, który emitują elektrownie podczas wytwarzania energii, a ten prąd jest potem wykorzystywany do zasilania telewizora i komputera. Serwis Tradingsplatforms.com przeprowadził wylicze nia dla popularnej platformy streamingowej Netflix. Według portalu każde 30 minut oglądania wiąże się z wyemitowaniem około 1,6 kilograma ekwiwalentu dwutlenku węgla (to ujedno licona wartość nie tylko dla samego dwutlenku węgla, ale i in nych gazów cieplarnianych). Specjaliści z green-news.pl przypominają, że każdy biznes związany z internetem ma istotny ślad węglowy, głównie za sprawą zużycia energii, która wciąż najczęściej pochodzi z paliw kopalnych. To z kolei sprawia, że rosną emisje w ogólnym ujęciu. Kilka lat temu, co opisywał ser wis cashless.pl, policzono, jak na emisję wpływają kryptowalu ty, a konkretnie – bitcoin. Ponieważ do ich „kopania” potrzeba dużej mocy obliczeniowej komputera, który pobiera więcej prądu, jedna transakcja bitcoinem ma wiązać się z emisją około 271 kg dwutlenku węgla. Wbrew pozorom działalność interne towa nie oznacza automatycznie, że jest ekologiczna i nie szko dzi środowisku naturalnemu.

Popularność gastronomiczna żabich udek w Unii Europejskiej doprowadziła do drastycznego zmniejszenia się populacji żab w Turcji, Albanii i Indonezji. Tak wynika z nowego raportu nie mieckiej organizacji ochrony zwierząt Pro Wildlife i francuskiej organizacji pozarządowej Robin des Bois, o czym napisał portal ekologia.pl. – W latach 80. Indie i Bangla desz początkowo dostarczały żabie udka do Europy, ale In donezja przejęła rolę najwięk szego dostawcy od lat 90. XX wieku. W kraju Azji Południo wo-Wschodniej, podobnie jak w Turcji i Albanii, duże gatunki żab znikają jeden po drugim, a wszystko to jest fatalnym efek tem domina dla ochrony gatun ków – ocenia dr Sandra Altherr, współzałożycielka Pro Wildlife. Dyrektywa siedliskowa zakazuje łapania rodzimych dzikich żab w 27 krajach członkowskich UE, ale żaden z krajów nie nakłada ograniczeń na import. Pro Wildli fe twierdzi, że 70 procent impor towanego mięsa żab trafia do Belgii, która następnie wysyła je do Francji. Siedemdziesiąt cztery proc. importu żab do UE pocho dzi z Indonezji, Wietnam do starcza 21 proc., Turcja 4 proc., a Albania 0,7 proc. UE sprowa dza rocznie od 81 do 200 milio nów żab, głównie złowionych na wolności.

Europejski start-up Paleo wy produkował wegańskie mięso mamuta włochatego. Naukowcy wykorzystują precyzyjną fermen tację do produkcji białek nieod zwierzęcych tzw. hemu, które odtwarzają smak i zapach mięsa. Hem, o czym pisze portal ekolo gia.pl, to nowatorska technologia wprowadzona po raz pierwszy na rynek przez wegańską markę mięsną Impossible Foods. Spra wia, że produkt smakuje jak mię so. Start-up zaprezentował sześć różnych białek hemu dla mięsa roślinnego: wołowiny, kurczaka, wieprzowiny, baraniny, tuńczy ka, a nawet wymarłego mamuta włochatego. Sześć szczepów hemu stworzonych przez Paleo pokrywa się z białkiem zwierzę cym, dzięki czemu smak, aromat, właściwości kulinarne i wartości odżywcze wegańskiego mięsa są niemal identyczne z prawdzi wym. Naukowcy z firmy doszli do wniosku, że białko mamuta ma wyjątkowe właściwości i zapew nia silne aromaty grillowanego mięsa. Odtworzyli je na podsta wie analizy najstarszego DNA, pochodzącego sprzed ponad mi liona lat. Firma pracuje nad wpro wadzeniem produktów na rynek.

PRZEZ NASZ APETYT JEST CORAZ MNIEJ ŻAB

DINOZAURY WOLAŁY CHŁÓD

Naukowcy z międzynarodowego zespołu doszli do wniosku, że dinozaury rozprzestrzeniły się na naszej planecie, gdy było chłodno, a nie – jak dotąd sądzono – klimat był ciepły. Dinozaury, o czym przy pomina portal Nauka w Polsce, wyginęły 66 mln lat temu wsku tek uderzenia w Ziemię dużego ciała niebieskiego. Na planecie powstały wielkie pożary i fale tsu nami. W najnowszych badaniach naukowcy zestawili wymieranie dinozaurów (kredowe) z wymie raniem, które miało miejsce 202

mln lat temu (triasowo-jurajskie).

Wówczas wymarło wiele dużych gadów, ale nie dinozaury. Dla nich kryzys okazał się szansą na ekspansję i zawładnięcie planetą.

Z najnowszych ustaleń wynika, że dinozaury triasowe zamieszkiwały regiony okołobiegunowe, gdzie okresowo były niskie temperatury.

Wygląda więc na to, że wskutek triasowo-jurajskiego ochłodze nia duże, zmiennocieplne gady wymarły, podczas gdy dinozaury, zaadaptowane do mroźnego kli matu, były w stanie przetrwać.

PASOŻYTY MOGĄ BYĆ CORAZ GROŹNIEJSZE. WINNA GLOBALIZACJA

Naukowcy z University of East Anglia przestrzegają przed zmianami, jakie obecnie zachodzą w pasożytach. Przeanalizowali oni genom Cryptosporidium parvum – pierwotniaka, który wywołuje niebezpieczne biegunki u ludzi i zwierząt.

Ich zdaniem, o czym pisze ser wis Nauka w Polsce, pasożyty najprawdopodobniej staną się bardziej niebezpieczne. Przy czyną jest coraz szybsza wy miana DNA między różnymi li niami genetycznymi tego orga nizmu, związana z globalizacją. Okazuje się, że różne linie ge netyczne tego organizmu co raz częściej wymieniają mię dzy sobą DNA, co pozwala pa sożytowi szybciej ewoluować. W ciągu minionych 200 lat pa sożyty te wymieniły więcej ge nów niż przez cały wcześniej szy okres swojego istnienia. Prawdopodobnie to skutek globalizacji, a także rosnącego kontaktu ludzi ze zwierzętami. Okazało się też, że pierwot niak, który atakuje ludzi, ma

geny pasożyta, który typowo zakaża krowy i jagnięta. – Sądzimy, że ta genetyczna wymiana pozwala pasożytowi szybciej ewoluować, a to może poskutkować lepszą adaptacją ludzkich pasożytów – podkre śla prof. Cock Van Oosterhout, jeden z badaczy.

Ten pasożyt u ludzi odpowia da za ok. 57 tys. zgonów rocz nie, z których 80 proc. dotyczy dzieci poniżej 5. roku życia. Większość z nich ma miejsce w ubogich krajach, ale ogni ska choroby pojawiają się tak że w Wielkiej Brytanii i innych państwach Europy. Zdaniem naukowca nie ma skutecznego leku ani szczepionki, więc klu czowe jest zrozumienie drogi zakażeń i ewolucji pasożyta.

TOP 10

prezentów które nie pójdą w kąt

Kolejne skarpetki, nietra fione perfumy czy książka, na którą nie ma miejsca na regale – któż z nas nie został obdarowany nieudanym prezentem pod choinkę. Nie musi jednak tak być! Przygotowaliśmy nietypo wy prezentownik.

01 Nowe umiejętności

Są osoby, które mają już wszystko albo ci, którzy na pytanie, co chcieliby dostać, odpowiadają: nic mi nie kupuj. Dla nich idealnym pomysłem może być kurs nowych umiejętności, oczywiście dostosowany do zainteresowań. Nauka robienia sushi, pieczenia serników, parzenia kawy (kurs baristyczny dla amatorów), szkolenie barmańskie, kurs somelierski – to tylko niektóre propozycje. Coś spoza kuchni? Może kurs szycia lub ceramiki?

02 Niezapomniane przeżycia

Przejażdżka ferrari na sportowym torze dla miłośnika motoryzacji? Kolacja w ciemności dla foodies? Lot w tunelu aerodynamicznym dla ama torów mocnych wrażeń? Prezent już z założenia jest czymś ekstra, czymś, na co sami może nie chcielibyśmy przeznaczać konkretnego budżetu. Ofertę właśnie takich nadprogramowych przeżyć i emocji ma platforma WyjatkowyPrezent.pl.

03 Rośliny

W prezentowniku magazynu „Natura” nie mo głoby zabraknąć propozycji na prezent naturalny i zielony! Rośliny mogą być wspaniałym pomy słem zarówno dla początkujących domowych ogrodników, jak i dla tych, którzy we własnych czterech ścianach założyli już własną dżun glę. Skrzydłokwiat, paproć, dracena, strelicja, sansewieria, monstera czy palma koralowa to propozycje roślin, które pasują do każdego rodza ju wnętrz, a dodatkowo oczyszczają powietrze i są źródłem życiodajnego tlenu.

04 Klocki LEGO

Klocki LEGO to prezent dla dużych i małych. Pobudzają wyobraźnię i pogłębiają więzi rodzinne podczas wspólnego budowania. Dzieci ucieszą się z kolejnego zestawu z serii CITY lub którejś z limitowanych edycji z ich ulubionymi bohaterami filmowymi: Harrym Potterem, Minionkami czy Star Wars. Dla dorosłych idealnym upominkiem kolek cjonerskim będzie któryś ze znanych budynków z linii LEGO Architecture.

07 Abonament na treści

Po wielu latach darmowych treści w internecie przyszedł czas, że za to, co jakościowe, trzeba zapłacić. Wiele osób wciąż nie wygospodarowało pieniędzy na e-prenumeraty swoich ulubionych tytułów. Być może roczny dostęp do treści premium ulubionego portalu znaleziony pod choinką byłby prezentem idealnym? Do wyboru mamy praktycznie wszystkie duże portale. Jeśli bliska nam osoba woli oglądać lub słuchać, warto rozważyć zakup rocznego abonamentu np. na jeden z serwisów VOD lub aplikacji z audioi e-bookami.

05 Album zdjęć lub fotoksiążka

W dobie robienia nawet kilkudziesięciu zdjęć dziennie mało kto ma czas i pamięć, by drukować jakiekolwiek zdjęcia. Nasze telefony są pełne zdjęć, do których nie wracamy. Dla bliskiej osoby, z którą łączą nas wspomnienia, album z wydruko wanymi zdjęciami lub fotoksiążka mogą okazać się wspaniałym podsumowaniem mijającego roku. Wspólny wyjazd, imprezy, spotkania? Nie daj o nich zapomnieć!

06 Planszówki

Po świętach czeka nas jeszcze wiele tygodni długich, jesiennych wieczorów i zimowe ferie, których idealnym urozmaiceniem mogą być spo tkania z bliskimi nad planszówkami. Powszechna moda na gry offline sprawia, że wybór wśród nich jest ogromny. Można wybrać gry logiczne, strategiczne, rodzinne, proste, trudne, koope racyjne. Najlepiej pójść do specjalistycznego sklepu z planszówkami, gdzie pracują prawdziwi pasjonaci, i zdać się na ich ekspercki głos.

08 Kino na wyciągnięcie ręki

Dla tych, którzy uwielbiają filmy, ale na dużym ekranie i abonament na serwisy VOD to za mało, znakomitym pomysłem może okazać się karta na nielimitowane wizyty w kinie. Na razie tę ofertę ma tylko kino Cinema City. Kartę można kupić na rok lub krócej, ale minimum 3 miesiące. Osoba obdarowana może chodzić do kina nawet co dziennie! Cinema City przekonuje, że ma w swojej ofercie nawet 200 premier w roku, więc jest co oglądać!

09 Chwila relaksu

W zabieganym świecie, gdy pędzimy za spełnia niem materialnych marzeń, często orientujemy się, że brakuje nam czasu, by się zatrzymać. Właśnie ci najbardziej zapracowani powinni docenić prezent w formie zaproszenia do spa lub na masaż. W każdym, nawet mniejszym mieście są już takie miejsca, które oferują chwilę relaksu i zapomnienia o codziennych obowiązkach. Mile widziana przypominajka w okolicach marca, że voucher niedługo straci ważność…

10 Voucher według potrzeb

Pomysłem na prezent może być też voucher albo klasyczna karta upominkowa, ale w odpowied nim kontekście! Upominkiem marzeń może być nawet bon do sklepu budowlanego, jeśli bliska osoba kończy remont i jej portfel jest wydreno wany. Młodzi rodzice nie mają czasu dla siebie? Idealnym prezentem będzie zaproszenie do restauracji i voucher na… popołudniową opiekę nad dzieckiem! Karta, voucher czy bon nie muszą być uznane za wyświechtany pomysł, wystarczy go nieco… uczłowieczyć.

Nauczyłaś Polaków czytać etykiety i zwracać uwagę na to, co się kupuje, marudzić w sklepie, nazywają Cię matką Teresą polskiego spożywczaka. Teraz masz kolejną misję – w najnow szej książce pokazujesz, jak gotować oszczędnie. Przez cały rok ścigałaś się z czasem i rosnącą inflacją, żeby zawarta w tytule obietnica – obiad za mniej niż 5 złotych na osobę - była możliwa do spełnienia. Udało się? Rzeczywiście nazywają mnie matką Teresą polskiego spożywczaka, ale nie ja jedna przyczyniłam się do tego, że zaczęliśmy czytać etykiety. Może byłam jedną z pierw szych, która dała impuls, potem stało się to po prostu modne. Gromadzę jednak na moich profilach społecznościowych bardzo dużo zaangażowanych osób, od których otrzymuję paragony grozy. Ceny najróżniej szych produktów poszybowały w górę. Od roku obserwuję, że ludzie szukają coraz in tensywniej pomysłów na tańsze, ale nadal zdrowe zakupy i gotowanie w domu. Tak zrodził się pomysł na książkę kulinarną, która ma 100 przepisów na tanie obiadowe dania. Tanie, ale nienudne. Nie chodziło mi o przepisy, które wszyscy znamy z przed szkola, typu kartoflanka czy ryż z jabłkami. Chciałam, żeby były to przepisy zaskakują ce, zabierające nas w kulinarną podróż po świecie, ale podróż w klasie ekonomicznej. I to się udało. Opracowywałam przepisy karmiąc swoich przyjaciół oraz rodzinę. Wszystkie przepisy były przepracowane w mojej kuchni i… wiele z nich wyleciało ze spisu.

Wyleciały ze względów smakowych czy dlatego, że nie udało się utrzymać tych 5 złotych na jedną osobę? Raczej ze względów smakowych, bo wszystko było obliczone z ołówkiem w ręku. Starałam się uczciwie konstruować przepisy. Jeśli podaję przepis na makaron z krewetkami, to są tam najwyżej  3-4 kre wetki. Oczywiście, jeśli kogoś stać w da nym momencie, może krewetek dołożyć więcej. Szukałam inspiracji w różnych języ kach i znalazłam ich wiele, bo biedna kuch nia jest obecna w największych kuchniach świata – francuskiej, włoskiej, chińskiej. Tam wiele klasycznych dziś przepisów wzięło się z biedy. Właśnie dlatego w kuch ni chińskiej zjada się całe zwierzę, prawie

Szkoła kulinarnego przetrwania na czas kryzysu

Wracajmy do starych metod, sprawdzonych w kuchniach naszych babć – róbmy przetwory, wymieniajmy się jedzeniem z sąsiadami i przyjaciółmi, gotujmy na dwa dni, zakupy róbmy z głową, czyli przemyślaną listą produktów, i po prostu kupujmy mniej jedzenia – radzi Katarzyna Bosacka, dziennikarka, mama czwórki dzieci, która w najnowszej książce radzi, jak ugotować smaczne i nienudne obiady za mniej niż pięć złotych na osobę.

nic nie marnując. Kuchnia azjatycka jest zresztą bardzo ekonomiczna, mięso i wa rzywa są tylko dodatkami. Mamy na przy kład w książce przepis na pyszne burrito, które jest pełne warzyw, a mięsa jest tam niewiele. Jeśli mięso się pojawia w recepturach, to nie w formie polędwicy wołowej czy kiełbasy chorizo, która kosztuje 100 zł za kilogram, ale na przykład jako mus z wątróbki.

Pokazujesz, że tanio nie znaczy gorzej czy niezdrowo, czasem wręcz przeciwnie.

W książce jest zdecydowanie najwięcej przepisów polskich, ale odchudzonych i czasem zdrowszych niż oryginały. Moim

autorskim pomysłem są na przykład ko tlety mielone z dodatkiem ugotowanego kalafiora, który został mi z poprzedniego dnia z obiadu. Pomyślałam, że dlaczego nie połączyć kalafiora z mielonym mięsem, tak jak łączy się burgery z indyka z soczewicą. W ten sposób wyszły pyszne, soczyste ko tlety. Moje dzieci nie zauważyły, że w środ ku jest kalafior. Zysk jest więc taki: jemy mniej mięsa, mamy tani, pyszny obiad, nic się nie marnuje i – co ważne – jemy warzy wa, a dla naszych dzieci w sprytny sposób je przemycamy. Takich odkryć było bardzo wiele.

Co jeszcze było odkryciem? Hitem tegorocznych wakacji był makaron

po koreańsku ze smażonym zielonym ogór kiem. Mogłoby się wydawać, że kompozycja jest dziwna, ale okazała się fantastyczna. Zielony ogórek smażymy razem ze skórą, dodajemy imbir, sos sojowy, miód, czo snek. Powstaje z tego cudowny sos. Śmieję się, że gdyby posmarować nim dyktę, to też by smakowała. Można dodać tofu, choć w przepisie za 5 złotych się nie zmieściło, bo było za drogie. Można dodać kurczaka, garść orzechów, posypać sezamem. W trak cie tegorocznych wakacji nad morzem,

które jak zwykle spędzaliśmy w dużym gro nie znajomych i przyjaciół, gotowałam to danie w domku kempingowym na maleń kiej kuchence turystycznej. Przyjaciele tylko donosili mi ogórki i makaron, a ja ugotowa łam w sumie 16 porcji. To był hit tego wy jazdu, w wielu rodzinach moich znajomych ten przepis zagościł na stałe.

Bazowałaś  na rodzinnych tradycjach kulinarnych pisząc książkę? Jedna trzecia książki zawiera przepisy

kuchni polskiej, jest tu rozdział, który ko cham najbardziej, czyli „Lato w Polsce”. Są cudowne fasolki, szparagi, truskawki, mnóstwo prostych, domowych przepisów na młode ziemniaki z jajkiem sadzonym i gzikiem. Są tutaj warszawskie pyzy ziem niaczane nadziewane mięsem, a także pyzy drożdżowe, które jada się w Poznaniu – ro dzinnych stronach mojego męża. W książce znajdziemy, także obecne w poznańskiej tradycji, szare kluski, jest gęsta zupa dynio wa. Generalnie zupy, które proponuję, to pełnowartościowe dania obiadowe. U mnie w domu też tak bywało, że na obiad była tylko zupa, czasem z kawałkiem mięsa, z ja kąś okrasą, czasem tylko z ziemniakami, makaronem czy kawałkiem chleba. Wielu zwolenników ma już przepis na bardzo ko lorową, meksykańską zupę pozole, z mnó stwem warzyw, w tym rzodkiewką, kuku rydzą, marchewką. Jest świetna toskańska zupa ribollita, bardzo pożywna, do której dodaje się fasolę i czerstwy chleb.

Oprócz 100 przepisów proponujesz Czytelnikowi także 100 porad, jak nie marnować jedzenia. Ten czerstwy chleb to jedna z propozycji. Co ciekawego tam jeszcze znajdziemy?

Wiele z tych porad także dla mnie było odkryciem. W książce jest dużo przepi sów wykorzystujących stary chleb, na ba zie którego można zrobić tartę lub spód do pizzy. Radzę wykorzystywać stare sery, które mamy w lodówce. Wysuszone, ale niespleśniałe można moczyć przez kilka minut w mleku, po czym zetrzeć i dodać do zapiekanki. Ostatnio znalazłam w lodówce mocno wysuszone kabanosy, były dobrej jakości, ale bardzo twarde. Wrzuciłam je do wody, po pięciu minutach odzyskały sprężystość i można je było ze smakiem zjeść. Pomarszczone warzywa, takie jak papryka czy rzodkiewka, mogą odzyskać swój kształt i jędrność, jeśli wrzucimy je do zimnej wody.

W opisie Twojej książki czytamy „To drogowskaz kulinarny w czasach dro żyzny, wojny i pandemii. To tarcza antyinflacyjna dla każdego konsumenta”. Jakie są Twoje triki na radzenie sobie z rosnącymi cenami? Jestem zwolenniczką sezonowości. Zimą w sklepie wybieram warzywa korzeniowe,

cudowne kiszonki, cytrusy, na które mamy właśnie sezon. Nie kupuję pomidorów, bo są horrendalnie drogie, wodniste i nie dobre. Moje dzieci już wiedzą, że w tym czasie jemy pieczone buraki, które można położyć na kanapce z kozim czy żółtym se rem. I smakują wyśmienicie. Naturalnym wyborem są teraz mrożonki, często tańsze niż świeże warzywa. Chętnie kupuję mrożo ny zielony groszek, nie ma żadnych dodat ków, można go przyrządzić na różne sposo by, ugotować al dente, zrobić z niego zupę, dodać do sałatki. To zdrowsza i tańsza wersja niż groszek w puszce, do którego dodaje się często sól, cukier oraz błękit bry lantowy, żeby nie tracił koloru. Dodatkowo im mniejsza puszka, tym więcej kosztuje. Po drugie jemy prosto i po polsku – zupy, dużo warzyw, cudowne strączki, które dają siłę i rozgrzewają. Nie kupujemy produk tów, jeśli mamy chociaż cień wątpliwości, że nasza rodzina ich nie zje. Musimy być czujni jako konsumenci, bo nagminnie są pomniejszane opakowania, pojawia się na przykład masło w 100-gramowej kostce. Sprawdzajmy zatem nie tylko skład, ale także cenę za kilogram i gramaturę. Wra cajmy do metod naszych babć i róbmy wę dliny, przetwory, pieczmy chleb. Mój mąż

podczas wakacji zrobił konfitury z owoców, które mamy na działce, ja jesienią zaweko wałam pomidorową passatę. No i róbmy plan, nawet minimalny. Pamiętajmy o liście zakupów, a także starajmy się gotować na dwa dni. Zanim jednak pójdziemy na za kupy, sprawdźmy, co mamy w szafkach, w spiżarni, lodówce, zamrażarce. Tam jest mnóstwo rzeczy, o których zapominamy, a potem je wyrzucamy.

Polacy generalnie nie potrafią właściwie zinterpretować daty przydatności. Dobrze robi to jedynie 36 procent. A to jest bardzo proste. Dzielimy produkty na mokre, takie jak wędliny, jogurty, cały na biał, na opakowaniach których znajduje się informacja „należy spożyć do….”.  I ta data jest rzeczywiście ostatnim terminem spo życia. Chociaż są wyjątki, bo na przykład zgliwiały twaróg w wielu miejscach w Pol sce przetapia się na ser. Czyli są sposoby na to, żeby niektóre produkty po dacie spo życia uratować przed wyrzuceniem. Drugą grupą produktów jest żywność sucha, którą zjadamy nawet wiele lat po dacie przydat ności do spożycia. Pod warunkiem, że nor malnie pachnie, wygląda i nic się w niej nie zalęgło. Jest jeszcze cała grupa produktów,

które nigdy się nie psują – mocne alkohole, cukier, octy, sól, miód.

I jeszcze ważna rada – starajmy się kupo wać mniej. To oznacza lepszą kontrolę nad tym, co mamy w lodówce. Kiedy jest ona wypchana po brzegi, musi zużyć więcej energii do chłodzenia, a produkty częściej się psują.

Warto o tym pomyśleć zwłaszcza teraz, gdy idą święta. Ten nasz polski zwyczaj zastaw się, a postaw się powoduje, że marnujemy ogromne ilości jedzenia. Choć inflacja spowodowała, że w te święta 32 proc. Polaków zamierza ograniczyć wydatki na żywność oraz napoje. Ilekroć myślę o świętach, mam przed oczami samą siebie. Jesteśmy umęczone w kuchni na własne życzenie, wymyślamy kolejne dania, a potem wkurzone, głodne i zmęczone siadamy do wigilijnej kolacji. Ten rok wymusza oszczędności, ale potrak tujmy to jako szansę na uwolnienie wielu kobiet od obowiązku przygotowania całej listy dań. Odpuśćmy, podzielmy się zada niami i nie róbmy na zapas. To mogą być święta, kiedy po raz pierwszy odetchnie my. Możemy podzielić się potrawami. Mój

szwagier robi najlepszego karpia, nasza rodzina – w związku z tym, że jest nas  szóstka – lepi pierogi. Na ten czas stwo rzyłam e-booka, w którym radzę, co zrobić z nadmiarem jedzenia. Będzie on darmowy dla tych, którzy kupią moją książkę. Oka zuje się, że z ryby po grecku czy sałatki jarzynowej można zrobić bardzo smaczne zupy. Z sałatki jarzynowej można upiec tartę na spodzie z czerstwego chleba. Bu raczki z powodzeniem wykorzystamy do przyrządzenia świątecznej sałatki do mięsa, wystarczy doprawić ją przyprawą do pier nika i dodać lekką zasmażkę. Pyszne będą grzanki z czerstwego pieczywa z burakami, kozim serem i rozmarynem. Można też zrobić tartę z burakami, tatara z tych wa rzyw i położyć na nim śledzia. Im więcej pomysłów, tym więcej pieniędzy zostanie nam w kieszeni.

A bez jakich dań nie wyobrażasz sobie świąt Bożego Narodzenia?

W naszej rodzinie wszyscy kochamy barszcz, to jest zupa, która nas łączy. W Wi gilię jest u nas czasem 20 osób, wszyscy – dorośli i dzieci – jedzą tę zupę. Drugie obowiązkowe danie to pierogi z kapustą i grzybami. Moim sekretem jest mak do dawany w ostatniej chwili do ciasta. Dla dzieci muszą być zielone pierogi ruskie. To jest danie, które nie marnuje się nigdy – ile bym nie zrobiła, zostaną zjedzone. Robię też bardzo dobrą kapustę z grzybami, do daję do niej śliwki i wino. Na wigilijnym stole zawsze musi też być czarny sernik mojej teściowej. To idealny przepis dla zapracowanych kobiet. Na kruszonkę z ka kao wlewamy ubite jajka z serkami homo genizowanymi i budyniem śmietankowym bez cukru. Ten sernik można zrobić trzy dni wcześniej, bo im starszy, tym lepszy. Nie wyobrażam sobie Bożego Narodzenia bez makiełek czy poznańskich klusek kła dzionych z masą makową. Masę robimy sami – można już kupić mak dwukrotnie mielony, zalać go mlekiem lub wodą, dodać bakalie, miód i zagotować. Gotowej masy makowej nie kupujemy, ponieważ zawiera bułkę tartą, dużo wody i często tylko do 20 procent maku. W e-booku jest przepis na tartę z makiem – spód robimy ze starych, zeszłorocznych pierników i masła, na to

kładziemy masę makową, na nią kwaśne jabłka i całość przykrywamy bezą. Z tych białek, których mnóstwo zostaje w trakcie świątecznych przygotowań, można też zro bić ciasteczka amaretti, dodając do białek mąkę migdałową.

Mówisz o tym wszystkim z taką pasją. Twoje życie od zawsze koncentrowało się wokół stołu? Zawsze. Mamy czwórkę dzieci, więc ciągle słyszę: „ Co na obiad”, „Mamo, głodny(a) jestem” albo „Nic nie ma do jedzenia” (śmiech). My wszyscy jesteśmy smakosza mi, mój mąż uwielbia dobrze zjeść, tak jak wszystkie nasze dzieci, choć mają różne preferencje kulinarne. Nasi synowie bar dzo lubią mięso, córki potrawy wege, my z mężem jesteśmy podzieleni, ale raczej wolimy ryby. Łączy nas to, że wszyscy lubi my razem pichcić. Najmłodszy Franek na krywa do stołu, potrafi zrobić proste sosy, dziewczyny pieką pyszne ciasta, najstarszy Janek też potrafi nas zaskoczyć, robiąc na przykład burrito. Kiedy mieszkaliśmy w Sta nach Zjednoczonych, zobaczyłam, że Ame rykanie mają silny imperatyw wspólnego jedzenia posiłku wieczorem. Nawet, jeśli na tym stole pojawiają się odgrzewane fast foody, to sama idea jest świetna. Kiedyś Makłowicz pięknie powiedział, że w życiu człowieka liczą się dwa sprzęty – łóżko, gdzie człowiek się rodzi, często w bólach, potem przeżywa w nim parę miłych chwil, które szybko mijają i najczęściej w bólach w tym łóżku umiera. Drugim sprzętem jest stół, wokół którego dzieją się wszyst kie najpiękniejsze rzeczy. W jedzeniu jest wszystko – troska, miłość, przyjaźń, może być seks. Dlatego ten stół jest dla mnie tak ważny. Nie wyobrażam sobie, żebym nie gotowała, nie przyjmowała gości. Są takie wstrząsające japońskie badania, pokazują ce zależność między niejedzeniem śniadań i wczesną inicjacją seksualną. Okazuje się, że tam, gdzie nie ma miłości, nie ma śniadania, ciepłego posiłku na stole, nasto latki szukają tego w seksie. Pamiętam, jak przychodziłam do domu i mama mówiła: „Jest ciepła zupa na stole”, „Zjedz kotleci ka, ziemniaki możesz zostawić” – wszyscy to pamiętamy. Te ciasta, którymi pachnia ło w całym domu. Placuszek babci Irenki,

który do tej pory moje dzieci potrafią zrobić wykorzystując jajko, trzy łyżki mąki, trzy łyżki mleka i trochę proszku do pieczenia. Takie wspomnienia wynosi się z domu. Je śli tej miłości i  troski nie ma, to zginiemy. Tu nie chodzi tylko o jedzenie. Przy tym stole rozmawiamy, opowiadamy sobie, co wydarzyło się w ciągu dnia, gramy w gry, od grzybków po brydża, przyjmujemy gości z różnych stron świata. Ten stół jest dla nas bardzo ważny. rozmawiała Grażyna Tomala-Tylman

Katarzyna Bosacka jest autorką wielu książek, m.in.: „Cuda w kuchni’’, „ Cudnie chudnie. Żegnaj pulpecie”, „Bosacka po polsku’’, „Czy wiesz, co jesz?’’, „Wiem co kupuję’’. Najnowsza książka „Obiad za mniej niż 5 złotych na osobę” została zilu strowana przez hiszpańskiego fotografa kulinarnego Juliana Redondo Bueno.

Śmierć tysięcy ryb w Odrze, wyciek metanu na dnie Bałtyku, coraz wyższe globalne temperatury... Rok 2022 był już tradycyjnie trudny dla naszej planety, jednocześnie jednak pełen bardziej lub mniej doniosłych wydarzeń dających ostrożną dawkę nadziei na przyszłość. Oto nasze subiektywne podsumowanie rzeczy ważnych, przełomowych lub po prostu frapujących, które miały miejsce w minionych 12 miesiącach.

rok 2022 pod znakiem globalnego ocieplenia i... nadziei

w świadomości Europejczyków zakiełkowało poczucie zupeł nie nowego zagrożenia zwią zanego z realną perspektywą tego typu aktów terroryzmu energetyczno-ekologicznego.

Jednak najnowszy i szeroko komentowany raport Między rządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) otwiera przed ludzkością nową perspektywę – co będzie, gdy temperatu ra wzrośnie nie o 2, lecz o 3 stopnie? Ten jeden dodatkowy stopień robi, zdaniem naukow ców, ogromną różnicę.

1ZATRUCIE ODRY

Pierwsze martwe ryby zaobser wowano w Odrze pod koniec lipca. Były ich tysiące. Na Dol nym Śląsku, w Lubuskiem, na Pomorzu Zachodnim. W krót kim czasie pomór osiągnął rozmiary katastrofy ekologicz nej na wielką skalę. Począt kowo przypuszczano, że do zatrucia doszło na skutek nie legalnego zrzutu toksycznych ścieków poprzemysłowych do rzeki. Rząd wyznaczył nawet nagrodę za wskazanie sprawcy. Szybko jednak okazało się, że przyczyna jest dużo bardziej złożona. Bezpośrednio za śmierć ryb najprawdopodob niej odpowiadają toksyny wy dzielane przez tzw. złote algi. Nie uzasadnia to bynajmniej tezy o naturalnym charakterze katastrofy. Przyczyną zakwitu i gromadzenia się śmiercio nośnych glonów było bowiem znaczne zasolenie Odry zwią zane z działalnością przemy słową, a także wybetonowanie wielu odcinków jej nabrzeża. Pośrednio więc nieszczęście zostało sprokurowane przez

działalność człowieka – orzekli naukowcy. Co więcej, wiadomo już w związku z tym, że sytu acja z lipca 2022 r. może się powtórzyć w przyszłości.

2

USZKODZENIE GAZOCIĄGU NORD STREAM

Nie jest jeszcze pewne, czy do wybuchów na dnie Bałtyku doszło samoistnie, czy też były to akty terroru związane z roz szerzeniem wojny rozpoczętej przez Rosję o nowy, zupełnie nieoczywisty front. Tak czy ina czej eksplozje uszkodziły ruro ciągi i doprowadziły do silnego wycieku metanu, gazu oddzia łującego na klimat w znacznie większym zakresie niż dwu tlenek węgla. Stacje badawcze szybko zaobserwowały wzrost jego stężenia, a specjaliści z miejsca orzekli, iż należy się spodziewać natychmiastowe go efektu ocieplenia powietrza oraz pogorszenia jego jako ści. Po kilku dniach sytuacja ustabilizowała się, a skutki in cydentu globalnie nie okazały się aż tak znaczące. Niemniej

REKORD CIEPŁA NA

GRENLANDII

3 5

Wskutek globalnego ocieple nia, największa wyspa świata od lat traci pokrywę lodową, co w znaczący sposób przyczy nia się do globalnego wzrostu poziomu mórz. Tylko w latach 1992-2017 wyparowało 6,4 biliona ton lodu i można się spodziewać, że proces ten będzie tylko przyspieszać. Na Grenlandii robi się bowiem coraz cieplej. Jak podaje portal ecoreporters.pl, we wrześniu 2022 roku temperatury na wy spie osiągały rekordowe warto ści, miejscami przewyższając miesięczną średnią nawet o 8 stopni Celsjusza.

DRAMATYCZNA PROGNOZA W SPRAWIE GLOBALNEGO OCIEPLENIA

O tym, że na Ziemi jest co raz cieplej, wiadomo od lat. Znane są też wszystkie tego konsekwencje. W 2022 roku okazało się jednak, że perspek tywa dla naszej planety jest jeszcze gorsza, niż zwykło się sądzić. Jeszcze kilka lat temu naukowcy snuli rozważania, jak zmieni się życie na globie, gdy średnia temperatura podniesie się o 1,5-2 stopnie Celsjusza.

KONIEC SPRZEDAŻY AUT SPALINOWYCH W 2035

ROKU

To nie są dobre wieści dla kochających zapach benzyny o poranku. Dla klimatu jednak – wręcz przeciwnie. W 2022 roku Parlament Europejski i Rada UE zgodnie i w porozu mieniu ustaliły, że od połowy przyszłej dekady każdy nowy samochód rejestrowany w Unii będzie musiał posiadać napęd elektryczny. W salonach nie uświadczymy ani benzyniaków, ani diesli, ani nawet hybryd, które są wprawdzie eko, ale niewystarczająco, by sprostać ambitnym planom dotyczącym zeroemisyjności transportu w UE. Jak łatwo się domyślić, zachwyt nad tym rewolucyj nym rozwiązaniem nie jest powszechny. Z jednej strony podkreśla się konieczność wdrażania podobnych rozwią zań, z drugiej wciąż bardzo wiele do zrobienia pozostaje w kwestii tego, by codzienne użytkowanie aut na prąd stało się bardziej praktyczne.

SUPERBILET W NIEMCZECH

Niemcy od dawna uchodzą za kraj przyjazny zmotoryzo wanym – wszak tylu tysięcy kilometrów całkowicie dar mowych autostrad nie oferuje nikt inny w Europie. Lato 2022

przyniosło jednak rozwiąza nie zgoła odmienne – może nie darmowy, ale bardzo tani transport publiczny dla wszystkich. Za jedyne 9 euro miesięcznie każdy Niemiec mógł wsiąść do dowolnego au tobusu lub tramwaju, a nawet pociągu, podróżując środkami masowego transportu dokąd kolwiek i do woli. Skorzystało z tego udogodnienia aż 50 mi lionów osób, co w krótkim cza sie przyniosło wymierne efekty ekologiczne oraz finansowe. Skutkiem ubocznym było jed nak pogorszenie jakości komu nikacji – innymi słowy zrobiło się tłoczno. Niemcy będą kon tynuować eksperyment, ale na mniej korzystnych zasadach. Po zaledwie kilku miesiącach cena biletu wzrosła o 500 pro cent, do 49 euro.

EKONAWIGACJA

GOOGLE MAPS

W 2022 roku gigant z Mounta in View udostępnił całkowicie nową funkcjonalność jednej ze swoich sztandarowych aplika cji. Kierowcy posługujący się Google Maps mogą od teraz wybrać trasę, która jest nie tyl ko najszybsza i najwygodniej sza, ale też najbardziej ekolo giczna ze względu na redukcję zużycia paliwa (w związku z optymalizacją średnich pręd kości, ale też ze zminimalizo waniem liczby przeszkód ge nerujących konieczność zatrzy mywania się i paliwożernego ruszania oraz przyspieszania). Oszacowano, że tylko w czasie testów w kilku krajach świata udało się dzięki temu rozwią zaniu ograniczyć emisję pół miliona ton dwutlenku węgla, co obrazowo porównuje się z „wyparowaniem” 100 tysięcy samochodów napędzanych benzyną.

w ostatnim czasie zawrotną karierę. Pod hasłem tym kryją się chwyty marketingowe bazu jące na rzekomo ekologicznej działalności danej organizacji. Dotyczy to zarówno jawnej nie prawdy, jak i różnego rodzaju półprawd oraz przemilczeń. Coraz częściej traktuje się tego typu narrację jako nieetyczną, a zatem godną piętnowania. Przekonał się o tym bank HSBC. Dwie z jego reklam, traktujące o wkładzie instytucji w przeciwdziałanie zmianom klimatycznym (m.in. sadze nie drzew), zostały uznane za greenwashing przez brytyjską organizację nadzorującą rynek reklamy. W efekcie Advertising Standards Authority zakazał ich stosowania. Wyjaśnienie? Reklamując swoją proekolo giczną działalność, bank nie in formował jednocześnie o tym, w jakim stopniu sam emituje gazy cieplarniane. Podobne problemy w związku z zarzu tem stosowania greenwashin gu miały w Holandii marki H&M oraz Decathlon. Tamtej szy Urząd ds. Konsumentów i Rynków nakazał im usunięcie ze stron internetowych oraz z produktów informacji o zrów noważonym rozwoju jako niejasnych i niewystarczająco uzasadnionych.

energii, takich jak wiatr czy woda, ale także przybliża mate rializację planów budowy elek trowni atomowych. Pod koniec października rząd ogłosił, że pierwszy zakład będzie oparty na technologii dostarczonej przez Amerykanów, zadeklaro wano też, że przewidziany jest również drugi projekt jądrowy.

w szkołach, ale wyłącznie bezmięsnych.

WIELKIE ODRODZENIE RAFY

KARA ZA GREENWASHING, CZYLI EKOŚCIEMĘ

Pojęcie greenwashing robi

BĘDZIE POLSKA

ELEKTROWNIA JĄDROWA

Rok 2022 upłynął pod znakiem kluczowych decyzji w wielu sfe rach dotyczących energetyki, na co znaczący wpływ miała wojna w Ukrainie. Dla większo ści państw Europy bardzo waż ne stało się uniezależnienie od rosyjskich źródeł energii. Do raźnie łagodzono rozmaite roz wiązania dotyczące opalania węglem – długofalowo będzie to jednak oznaczać przyspie szenie transformacji w tej dzie dzinie. W polskiej perspektywie nie tylko przekłada się to na dalszy rozwój elektrowni opar tych na odnawialnych źródłach

ZAKAZ REKLAMY MIĘSA W HOLANDII

Położone nieopodal Amsterda mu miasto Haarlem ogłosiło zakaz reklamy mięsa i wszel kich jego wyrobów. Nowator ska inicjatywa, która odbiła się szerokim echem na całym świecie, ma stanowić nie tylko promocję zdrowego stylu ży wienia, ale przede wszystkim ma być lokalnym wkładem w globalną walkę z ocieple niem. Tamtejsi radni podkre ślają, że hodowla mięsa stano wi jedno z największych źródeł emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, w tym zwłaszcza szczególnie szkodliwego me tanu. Producenci i operatorzy rynku reklamowego otrzymali dwa lata na przystosowanie się do nowej rzeczywistości.

Latem tego roku naukowcy z Australijskiego Instytutu Nauk o Morzu ogłosili sensa cyjną informację – jesteśmy świadkami wielkiego odrodze nia się Wielkiej Rafy Koralowej, obejmującego 2/3 powierzchni rafy. Badacze monitorujący rafę od sierpnia 2021 do maja 2022 roku zaobserwowali największy od 36 lat przyrost koralowców. Według ich diagnozy stało się tak dzięki chłodnej fazie ESNO na Pacyfiku (La Niña). Woda morska ochłodziła się w tym miejscu, mimo postępującego wzrostu temperatury oceanów. Jako drugą przyczynę naukow cy wskazali słabą aktywność cyklonów tropikalnych w ba danym okresie. Silne cyklony często uszkadzają rosnące w płytkich wodach oceanu rafy. W 2021 i 2022 roku odnotowa no także mniejszy niż zwykle rozwój rozgwiazd, które żywią się koralowcami.

OBOWIĄZKOWE DZIURKI

DLA PSZCZÓŁ W ANGLII

WEGETARIAŃSKA

REWOLUCJA W NORWEGII

Jak donosi portal green-news. pl, na początku 2022 roku władze Oslo zdecydowały, że wszelkie gminne wydarzenia będą z założenia wolne od mięsa. Domyślne menu ma być komponowane wyłącznie z produktów wege. Wprawdzie gościom mięsolubnym zosta wiono furtkę, jednak teraz to oni muszą przed imprezą zgło sić nietypowe preferencje, tak jak wcześniej robili to wegeta rianie. Jest to kolejny tego typu krok poczyniony przez samo rząd norweskiej stolicy. Już trzy lata wcześniej mięso zniknęło ze świątecznego jadłospisu ra tusza, w 2021 roku zaś zapadła decyzja o dotowaniu posiłków

Dość niespodziewanie skrzy dlate owady weszły w poczet najlepszych przyjaciół człowie ka wielkomiejskiego. Powsta jące na dachach biurowców, apartamentowców czy obiek tów użyteczności publicznej pasieki stają się typowym ele mentem pejzażu europejskich metropolii, tracąc status eko fanaberii. Okazuje się jednak, że można w tej materii zrobić jeszcze więcej, czego dowodzi angielskie Brighton. Postano wiono tam, że wszystkie nowe budynki o wysokości ponad 5 metrów muszą być stawiane z użyciem specjalnych dziurko wanych cegieł. Po co otwory?

Dla pszczół – żeby miały gdzie zakładać gniazda. Piotr Brzózka

zdrowy make-up piękna skóra

PRODUKT WEGAŃSKI KOCHAMY ZWIERZĘTA WŁASNE LABORATORIUM WYPRODUKOWANO W POLSCE

spójrz mi w oczy

Zdjęcie hipnotyzującego spojrzenia zagrożonego wyginięciem górskiego goryla z Rwandy, które zrobiła amery kańska fotografka Michelle Kranz, zdobyło główną nagrodę w konkursie Benjamin Mkapa African Wildlife Photography Awards 2022. Konkurs pokazuje piękno, różnorodność i znaczenie dzikiej przyrody w Afryce.

zwycięzca w kategorii African Wildlife At Risk ▲ zwycięzca w kategorii Mobile ⊲

Michelle Kranz od 15 lat fotografuje przyrodę, zwłaszcza Afryki, była wielokrotnie w Rwandzie, Ugandzie, Botswanie, Tanzanii i Zambii. – Kluczem do tego, by oglądać dzikie zwierzęta w przyszłości, jest ich ochrona dzisiaj – mówi laureatka głównej nagrody. Jej praca, wraz z 76 innymi fotografiami i czterema wideo, będzie wystawiana przez rok w różnych krajach świata.

zwycięzca w kategorii African Conservation Heroes

Konkurs, zapoczątkowany rok temu przez powstałą w 1961 roku Fundację African Wildlife (AWF), nosi imię zmarłego prezydenta Tanzanii, dla którego misją była edukacja i ochrona afrykańskiej przyrody. – Jestem pod ogromnym wrażeniem tego, jak bardzo konkurs rozrósł się od czasu jego pierwszej edycji, otrzymaliśmy prawie 10 tysięcy zgłoszeń z około 60 krajów. Jury wytypowało zwycięzców w 12 kategoriach, w tym nagrodę główną – mówił Kaddu Sebunya, dyrektor generalny AWF, podczas ceremonii wręczenia nagród Mkapa w Muzeum Narodowym Nairobi. Ambasador USA Meg Whitman dodał podczas inauguracji wystawy, że sztuka, podobnie jak prezentowane zdjęcia, ma moc przetransportowania nas czy to na równiny Kenii, czy Północnej Dakoty i pomaga zobaczyć naszą planetę w nowy, interesujący sposób.

zwycięzca w kategorii Coexistence & Conflict

zwycięzca w kategorii Youth In Africa

zwycięzca w kategorii African Creative Digital ▼ zwycięzca w kategorii Backyard Wildlife ▼

zwycięzca w kategorii African Wildlife Behavior ▼

Wśród dwunastu wyróżnionych kategorii można zobaczyć między innymi zdjęcia 3-miesięcznego osieroconego łuskowca na ręce opiekuna, stado flamingów brodzących w jeziorze Solai w Kenii, słonia, który okazuje uczucia człowiekowi, pojedynkujące się oryksy, ścierające się rogami o wschodzie słońca, dzikiego karakala pijącego wodę, matkę szympansa tulącą swoje dziecko. W kategorii „Fragile Wilderness” nagrodzony został Tomasz Szpila, fotograf amator z Podbeskidzia, za zdjęcie stada strusi w Namibii.

zwycięzca w kategorii Art In Nature ▼ zwycięzca w kategorii Video „Living with elephants” ▼

zwycięzca w kategorii Fragile Wilderness ▼

zwycięzca w kategorii Portraits ▲ zwycięzca w kategorii Youth International ⊲

czekolada, tapiry i samotne matki

Co wspólnego mają ze sobą czekolada, tapir i problemy samotnych matek w Wenezueli? Odpowiedź na to pytanie zna dr Izabela Stachowicz z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. Biolożka na co dzień bada narażone na wyginięcie ssaki, ale podczas swojego ośmioletniego pobytu i badań w Wenezueli zaangażowała się także w działalność na rzecz lokalnej społeczności.

est z nami na dobre i na złe. Kiedy świętujemy czy ocieramy łzy. Choć jej najbliższa plantacja znajduje się aż 6000 kilometrów od Pol ski, nie przeszkadza to, abyśmy byli czwartym eksporterem tego produktu na świecie (za Niemcami, Belgią i Włochami). Kakaowiec i czekolada. War tość jej sprzedaży za granicę wynosi prawie 2,1 mld dolarów, co stanowi 7,3 proc. udziału w eksporcie globalnym (źró dło: raport Euromonitor 2021). Kiedyś produkt luksusowy, dziś się w nim kąpiemy podczas pobytów w SPA. Jednak koszt jego produkcji rośnie. Co się dzieje na tym drugim końcu świata, gdy my przegryzamy narodowego wafelka oblanego czekoladą? Kakao do produkcji czekolady importowane jest przede wszystkim z Afryki (Wy brzeże Kości Słoniowej, Gha na, Nigeria), Indonezji, a także z Ameryki Południowej (Brazy lia czy Ekwador). – Jako konsumenci coraz czę ściej zastanawiamy się, skąd pochodzi kupowane przez nas mięso, mleko czy jaja. Robiąc zakupy staramy się zwracać uwagę na to, czy produkowane są we właściwy sposób. Tak samo jest z czekoladą, kawą czy herbatą. Dokonując zaku pów warto zwrócić uwagę na to, czy mają certyfikaty świad czące o tym, że produkowane są w zrównoważony sposób i z poszanowaniem praw pra cowników zatrudnionych na plantacjach – mówi dr Izabela Stachowicz. Często słyszymy o zrównowa żonych uprawach, rodzimych czy egzotycznych, jednak co to naprawdę oznacza? Taka pro dukcja to kompleksowe i trud ne zadanie, w którym równie ważny jest zarówno element produkcji oraz pracujących przy niej ludzi, jak i ochrony środowiska.

– Aby chronić ekosystemy lub gatunki, kluczowe jest wzmoc nienie społeczności lokalnych. To właśnie ludzie mieszkający wśród dzikiej przyrody powinni kierować i zarządzać tym pro cesem. Aby międzynarodowe konwencje i traktaty mogły być skuteczne, lokalne społecz ności muszą mieć środki na godne życie i utrzymanie swo ich rodzin. Inaczej, aby móc przeżyć, muszą eksploatować nawet najcenniejsze przyrod niczo obszary. Co powiedzieć człowiekowi, który musi iść do lasu i zabrać z niego wszystko, co da się sprzedać i wyciąć, aby nakarmić i wyleczyć naj bliższych? Dla głodnych nie ma znaczenia, czy dany gatunek jest chroniony, czy nie i ile pu blikacji zostało stworzonych na jego temat – dodaje dr Stacho wicz. Certyfikaty typu fair trade potwierdzają, że pracownicy są godnie wynagradzani, mają odpowiednie warunki pracy i pakiety socjalne.

– Na plantacji pracują lokalni mieszkańcy, którzy są bardzo zaangażowani w produkcję kakao, dla wielu z nich to jest całe życie – opowiada dr Sta chowicz. – To ważny trend, bo dzięki certyfikatom to konsu ment decyduje czy chce zapła cić za produkt ze świadomo ścią, że przy produkcji naszych ulubionych słodyczy nie są wy korzystywani ludzie.

WARSZTATY Z PRODUKCJI CZEKOLADY NA PLANTACJI

LA GUAQUIRA

– Kolejnym elementem zrów noważonej produkcji jest wzrost kakaowca w cieniu ko ron wysokich drzew, co zdarza się tylko na niektórych plan tacjach, ale ma niebagatelne znaczenie zarówno dla jakości kakao, jak i dla zachowania bioróżnorodności ekosystemu na plantacji oraz w jej oko licy – mówi dr Stachowicz.

– Plantacje, które są organizo wane w ten sposób, dają także schronienie wielu gatunkom zwierząt. Podczas mojego wie loletniego pobytu w Wenezueli mogłam zaobserwować, jak oceloty, pancerniki, aguti i róż ne gatunki małp oraz wielkie bogactwo ptaków doskonale czują się na plantacji La Gu aquira, z którą współpracuję i jakie ma to znaczenie dla ro ślin oraz zwierząt. Na terenie tej plantacji nie używa się też

żadnych sztucznych nawozów ani innych środków syntetycz nych. To również ma wpływ na ciągłość ekosystemu, ale także na mniejszą produkcję – to świadoma decyzja zarządzają cych plantacją.

TAPIR – DOBRO NARODOWE?

– Nieopodal plantacji kaka owca, po wiecznie zielonym lesie majestatycznie spaceruje największy ssak obu Ameryk

– tapir amerykański (Tapirus terrestris), nazywany po hisz pańsku danta. To osobliwe zwierzę uważane jest za „ar chitekta ekosystemu”, jednak nigdy nie widzimy tapira, a je dynie jego arcydzieło – las. Odgrywa on kluczową rolę jako rozsiewacz nasion, nawet na duże odległości. Ściśle zależy od zasobów wodnych i można go zaobserwować w pobliżu rzek, gdzie sprawnie pływa i nurkuje jak na 200 kg wagi(!). W odchodach pozostawia na siona, które przemieszczają się wzdłuż rzeki, aby dotrzeć do nowego miejsca i rozpocząć kiełkowanie – mówi dr Stacho wicz. – Niestety, kryzys ekono miczny sprawił, że mieszkańcy Wenezueli coraz częściej polu ją na tapiry. To duży problem w tej części świata. Moim zdaniem nie wystarczy zabro nić polowań, trzeba uczyć od podstaw, że to zwierzę jest jed nym ze skarbów narodowych. W budowaniu tej świadomości może pomóc wykorzystanie wi zerunku tapira w tworzeniu rę kodzieła dla turystów. To jeden ze sposobów dotarcia do lokal nej społeczności z informacją, że polowanie na tapiry jest złe. Nie uda się tego zrobić, nie da jąc głodnym ludziom niczego w zamian.

MOŻEMY POMÓC

W Wenezueli 70 procent kobiet samotnie wychowuje jedno lub więcej dzieci. To ogromny problem społeczny, który ma wpływ na bardzo niski status ekonomiczny kobiet. – Podczas swoich badań w We nezueli zetknęłam się z wie loma kobietami, które żyją na granicy ubóstwa nie dlatego, że nie chcą pracować, ale dlatego, że mając małe dzieci nie mogą sobie pozwolić na dojazdy do odległych miast, gdzie mogły by znaleźć pracę – mówi dr Stachowicz. – Niektóre z nich

znalazły zatrudnienie na plan tacji kakao, ale w najbliższej okolicy plantacji mieszka około sto kobiet w niezwykle trudnej sytuacji i nie wszystkie mogą być tam zatrudnione. Samotne matki mieszkające w okolicy rezerwatu La Gu aquira w stanie Yaracuy starają się radzić sobie na wiele spo sobów. Ponieważ mają dostęp do czekolady z plantacji, wy konują własnoręcznie praliny, które mogą później sprzedać na lokalnym rynku. Angażują się też w rękodzieło tworząc z trzciny elementy dekoracyjne w kształcie zwierząt. – Mój pomysł na pomoc tym kobietom polega na tym, żeby kupić dla nich formy do wy twarzania pralin i dać im nie zbędny warsztat, żeby z trzciny tworzyły tapiry dla turystów odwiedzających rezerwat La Guaquira. Uruchamiamy zbiór kę na ten cel. Dzięki udziałowi w akcji można nie tylko pomóc wenezuelskim kobietom, ale także mieć wpływ na ratowa nie populacji tapirów – mówi łódzka badaczka. Dr Izabela Stachowicz i ambasador We nezueli Luis Gomez Urdane ta wspólnie promowali akcję pomocy ludziom i tapirom w łódzkim Orientarium. Fun dacja Open Science Conserva tion, która jest organizatorem zbiórki, chce zebrać 25 tys. zł, co pozwoliłoby na wsparcie około 70 kobiet.

Kilka filmów z tapirami z La Guaquiry można obejrzeć na kanale YT dr Stachowicz.

Teraz obrączki z łódzkiej dzielnicy Dąbrowa, któ re wyrabia Jakub Krom ski-Chęćka, noszą małżonko wie m.in. w USA. Początkowo niewiele na to wskazywało. – W internecie zacząłem zgłę biać tajniki produkcji, jak zro bić obrączkę z drewna, by się nie psuła – wspomina łodzia nin. – Posługuję się techniką giętego drewna. Obrączki skła dają się z kilku warstw drewna giętego na gorąco. Warstwy zapewniają wytrzymałość oraz elastyczność. Tak jak mocna lina składa się z cienkich ni tek, tak drewniane obrączki mają warstwy, by mogły służyć latami. Zyskałem dużą wpra wę, ale początki były trudne. Spędzałem przy tym całe dnie, dopiero za dwudziestą próbą udało mi się stworzyć ładną obrączkę, dziewiętnaście było nieudanych.

Jakub Kromski-Chęćka szyb ko doszedł do takiego pozio mu, że zaczął robić obrączki i pierścionki na zamówienie. Komplet robi w dwa-trzy dni, a najważniejsze jest spotkanie z klientem. Te dwie godziny pozwalają poznać oczekiwania przyszłych użytkowników drew nianej biżuterii.

Łodzianin robi obrączki z drzew polskich i egzotycz nych. Biżuteria powstaje m.in. z buku, jesionu, brzozy, czere śni, dębu, orzecha włoskiego, hebanu, palisandru, padouku, cedru. Ulubione tworzywo to m.in. palisander, buk, jesion, brzoza, dąb. Wśród klientów dominują osoby w przedziale wiekowym od 25 do 35 lat, któ re – jak zauważa artysta – mają nieco inne podejście do rzeczy materialnych i symboli. Nie oczekują, że jeden komplet obrączek będzie im służyć aż

I ślubuję Ci miłość hebanem, bukiem, cedrem, dębem…

Trzy pokolenia stolarzy w rodzinie musiały zrobić swoje – gdy Jakub Kromski-Chęćka z łódzkiej firmy Oak`n`roll postanowił się oświadczyć swojej narzeczonej Alicji, nie spodobały mu się pierścionki (ani obrączki) ze złota czy srebra. A ponieważ w rodzinie Alicji od trzech pokoleń pracuje się w drewnie, to przyszły mąż i zięć podjął wyzwanie i po nie sięgnął. Tak powstał pierwszy pierścionek, a w zasadzie obrączka z orzecha amerykańskiego.

po grobową deskę. – Obrączki są odporne na uszkodzenia mechaniczne, nie łamią się, nie pękają pod wpływem nacisku – mówi arty sta. – Nie są natomiast wytrzy małe na chemikalia, nie należy ich też nosić np. na siłowni podczas dźwigania sztangi. Mogą się wówczas porysować, zniszczyć się może warstwa lakieru, ale da się to poprawić. Do tej pory trafiły do mnie trzy obrączki do renowacji, jeśli bę dzie się o nie dbało lub odna wiało co jakiś czas, to napraw dę długo posłużą. Ceny tradycyjnych obrączek ze złota czy srebra są bardzo zróżnicowane – można ku pić jedną za kilkaset złotych lub kilka tysięcy. W przypadku biżuterii drewnianej takiego rozstrzału nie ma – ceny zaczy nają się od 500 zł i dochodzą do 700 zł, choć górny limit mógłby się znacznie zwięk szyć, gdyby panu Jakubowi przyszło wykonać nietypowy

i skomplikowany projekt. Po obrączki z drewna nie się gają tylko młodzi ludzie, ale też osoby, dla których znaczenie mają ekologia i ekologiczny styl życia. – W trakcie rozmów z klientami na targach ślub nych okazało się, że szukają czegoś przyjaznego środowi sku, a niektórym złoto kojarzy się z konsumpcją albo zwy czajnie się nie podoba – mówi Alicja Kromska-Chęćka, żona Jakuba i właścicielka pierwszej zrobionej przez niego obrączki. Część zaobrączkowanych drew nem sięga po wyroby z tego tworzywa, gdyż chcą być blisko natury, lubią np. wędrować po górach, a drewno im się z nimi kojarzy. Jeszcze inni przypisują konkretnym materiałom spe cjalne właściwości. – Wybierają obrączki z dębu, gdyż to symbol siły, kojarzy się z ostoją – mówi Jakub Krom ski-Chęćka. – Cedr natomiast oznacza cierpliwość, a heban uchodzi za drzewo prestiżowe,

za czarne złoto. Niezależnie od wybranego drewna i tego, co symbolizuje, nietypowe obrączki z Łodzi wy różnia silna personalizacja. – To nie jest produkcja maso wa, nie ma dwóch takich sa mych obrączek, mimo iż tech nologia jest ta sama – mówi łodzianin. – To jest rękodzieło, więc każdy projekt jest inny. Część klientów ma bardzo sprecyzowane oczekiwania

biżuterii. Ta metoda z reguły się sprawdza, tylko raz trzeba było poprawiać obrączkę, gdyż rozmiar nie do końca pasował. Pan Jakub dlatego nie przyjmu je zleceń na ostatnią chwilę, choć – jak od każdej regu ły – zdarzył się wyjątek. Była nim para artystów cyrkowych z Łodzi, którzy chcieli się po brać, a obrączki zamawiali zaledwie kilka dni przed ce remonią. Twórca się zgodził,

Zaproponowałem klientowi inne rozwiązanie, pierścień z kamieniem na kształt sygne tu – mówi twórca. Łodzianin już planuje kolej ne projekty. Starsza klientka poprosiła o pierścionek, który łączy drewno z kamieniem. Biżuteria się udała, a na rynku nie ma podobnych akcesoriów. Wygląda więc na to, że artysta znalazł swoją niszę. Biżuteria powstaje w małym warsztacie,

to taka manufaktura przydo mowa. Jest to jednak zajęcie poboczne, pan Jakub – podob nie jak żona -– jest fotografem i na tym skupia się jego głów na działalność zawodowa. Wi dać to choćby po katalogach z obrączkami czy na stronie in ternetowej firmy. Niewykluczo ne jednak, że przygotowanie biżuterii będzie zajmować wię cej czasu i stanie się większą niż dotychczas częścią pracy.

co do wyglądu pierścionka czy obrączki, inni zdają się na twórcę. Pan Jakub pamięta klienta, który zamówił pierścio nek dla żony. Nie wiedział na wet, z jakiego drewna ma być wykonany, jakiego koloru. Ło dzianin musiał zadać całą serię pytań uzupełniających i dopie ro wówczas udało się nieco do precyzować projekt. Nie ze wszystkimi klientami można się spotkać, czasem musi wystarczyć konsultacja telefoniczna. W takiej sytuacji klienta czeka wycieczka do jubilera: chodzi o dokładny po miar palca, by dobrać rozmiar

choć – jak twierdzi – było to duże wyzwanie. Zabrakłoby bowiem czasu na ewentualne poprawki. Z tego powodu nie było też możliwości wysłania obrączek, narzeczeni musieli odebrać je osobiście i od razu przymierzyć. Na szczęście nie było konieczności wprowadza nia zmian.

Nie wszystko jednak się udaje. Łodzianin musiał odmówić mężczyźnie, który poprosił go o zrobienie pierścienia Atlan tów. – Nie udało mi się wyko nać tego pierścionka w sposób satysfakcjonujący mnie ze względu na specyfikę drewna.

fotografie: Alicja Kromska-Chęćka, Jakub Kromski-Chęćka

Co roku kupujemy w Pol sce około 6 milionów żywych lub sztucznych choinek. Eksperci są jedno myślni – bardziej ekologiczne są choinki żywe. Jeśli wybiera my sztuczne drzewko, musimy go używać przez co najmniej 10 lat, aby jego wpływ na śro dowisko był taki sam jak natu ralnego drzewka.

ZE SZKÓŁKI, NIE Z LASU

Prawdziwe choinki nie wyma gają żadnego procesu produk cyjnego. Drzewka po prostu rosną, a potem w 100 procen tach nadają się do recyklingu. Oczywiście nie wolno ścinać przypadkowych drzew w lesie. To nie jest ani etyczne, ani eko logiczne. Nie wybierajmy też drzewka, które zostało do nas przywiezione z daleka. Choinkę warto kupić w certyfikowanej i odpowiedzialnej ekologicznie pobliskiej plantacji. Takie zaku py pomagają lokalnemu bizne sowi i gospodarce. Wspieramy w ten sposób też krótkie łańcu chy dostaw. W szkółce, po ścię ciu drzewka, sadzi się w jego miejsce nowe. Wszystko dzieje się według określonych reguł, które są przyjazne środowisku. Warto zaznaczyć, że żywa cho inka rosnąca 10 lat absorbuje 25 kg dwutlenku węgla. Stuhek tarowa plantacja pochłania rocznie ponad 1500 ton dwu tlenku węgla.

AROMATOTERAPIA

CHOINKOWA

Naturalna choinka to zapach. I nie chodzi tu tylko o świątecz ną atmosferę. Warto zwrócić uwagę na prozdrowotne wła ściwości aromatoterapeutycz ne, które są ukryte w drzewach iglastych. Olejek świerkowy działa odprężająco. Łagodzi napięcie mięśni i wycisza. Olejek jodłowy stosowany jest na przykład w aerozolach

Sztuczna czy prawdziwa? Świerk czy jodła?

A może z drewna lub z korków do wina?

Ozdoby w jednym czy w kilku kolorach?

To już czas, by pomyśleć o choince. Warto postawić na ekologię i najbardziej przyjazne naturze rozwiązania. fot. unsplash.com/freestocks

czas na choinkę

odkażających gardło oraz w rozgrzewających maściach i balsamach. Z jodły syberyj skiej pozyskiwany jest olejek pichtowy. Zwalcza on grzyby, bakterie i wirusy. Pomaga w leczeniu kataru oraz nawra cających infekcji górnych dróg oddechowych. Łagodzi migre nowe bóle głowy.

NAJLEPIEJ W DONICZCE

I DALEKO OD KALORYFERA

Pamiętajmy, że nie musimy kupować ściętego drzewka. Możemy wybrać choinkę w do niczce. Takie drzewko powinno mieć nienaruszone korzenie. Dzięki temu po świętach mo żemy je zasadzić w ogrodzie, a potem przynieść do domu w kolejne Boże Narodzenie. Żywych drzewek nie należy trzymać w pomieszczeniu dłu żej niż 10 dni. W tym czasie na leży je podlać tylko cztery razy

i tak, by woda z doniczki wypły nęła na podstawkę. To ważne. Drzewko w doniczce powinno stać jak najdalej od kaloryfera. Nie odcinajmy korzeni, gałęzi, igieł ani pędów. Wybierzmy delikatne i lekkie ozdoby. Nie używajmy nabłyszczających sprejów i sztucznego śniegu. Jeżeli zdecydujemy się wyrzu cić żywą choinkę, nie wrzucaj my jej do śmietnika. Drzewko można poddać recyklingowi. Zajmują się tym lokalne władze podczas specjalnych zbiórek. Można też oddać choinkę do ogrodu zoologicznego. Zwie rzęta ją zjedzą lub będzie dla nich zabawką. Jeśli drzewko jest w złym stanie, będzie od powiednie na kompost.

WYPOŻYCZ I UWAŻAJ NA ALERGIĘ

Nową i coraz popularniej szą opcją jest wypożyczenie

choinki na czas świąt. Takie żywe drzewka rosną przez cały rok. Na Boże Narodze nie wsadza się je do doniczek i wypożycza do domów. A po świętach są zwracane i po nownie wsadzane do ziemi. Żywe drzewko ma jeden mi nus. Zawiera zarodniki grzy bów pleśniowych, które szybko namnażają się po wniesieniu do ciepłego pokoju. Mogą wy wołać objawy alergii u osób uczulonych. Jeśli mamy alergię na pleśnie lub zaprosiliśmy do domu kogoś uczulonego, zrezygnujmy z prawdziwej cho inki albo wnieśmy ją do domu w ostatniej chwili. Możemy też wcześniej spłukać drzewko wodą – pozbędziemy się wów czas części alergenów.

SZTUCZNA CHOINKA

TYLKO NA DŁUGIE LATA Zwolennicy sztucznych choinek argumentują swój wybór m.in. bałaganem. Żywe drzewko zrzu ca igły i brudzi podłogę. Jednak plastikowa choinka zaśmieca środowisko. Produkcja sztucz nego drzewka wymaga użycia nieodnawialnych bogactw na turalnych jak gaz i ropa oraz powoduje zwiększanie emisji dwutlenku węgla. Choć takie drzewko posłuży nam przez kil ka świąt, to gdy trafi na wysypi sko śmieci, będzie się rozkładać 500 lat zatruwając wodę, ziemię i powietrze. A jeżeli chcieliby śmy je spalić, to podczas tego procesu powstaną toksyny i związki rakotwórcze. Jeśli już mamy sztuczną choinkę, to używajmy jej najdłużej jak się da. Jeżeli chcemy się jej pozbyć, to przekażmy dalej. Możemy dać ogłoszenie w internecie lub przekazać drzewko rodzinie albo znajomym. Jeśli jednak już nie nadaje się do użytku, mo żemy odciąć jej gałęzie i zrobić z nich świąteczne girlandy do dekoracji domu.

NIE TYLKO DRZEWKO MOŻE BYĆ CHOINKĄ

Pamiętajmy, że nie musimy wy bierać tylko pomiędzy drzew kiem sztucznym a żywym. Pojawia się coraz więcej świą tecznych pomysłów. Możemy wybrać na przykład choinkę z drewna. Do jej budowy po trzebna nam będzie sklejka, z której wycinamy odpowiedni kształt wyrzynarką. Drewniane listewki poprzybijamy gwoź dziami na wzór gałęzi. Takie drzewko możemy postawić lub przymocować do ściany i ozdobić. Nie musimy go też wykonywać samodzielnie. W sklepach pojawia się coraz więcej gotowych drewnianych choinek. Oryginalną opcją jest choinka z lampek. Do jej stworzenia potrzebny będzie łańcuch światełek choinkowych oraz gwoździe. Trzeba przybić je do ściany tak, aby zawiesić na nich światełka, które utworzą kształt choinki. Dodatkowo można na nich powiesić bombki i łań cuchy. Choinkę można zrobić z prezentów. Wystarczy ułożyć je w wieżę. Na górze umiesz czamy stroik z gałązek i szy szek. Bombki możemy ułożyć na kolejnych stopniach, które utworzyły paczki. Kolejną pro pozycją jest choinka z gałęzi. To bardzo ekologiczne rozwią zanie. Ładne i grube gałęzie przybijamy do ściany. Zaczyna my od najdłuższej na samym dole, do najkrótszej na górze. Dekorujemy wszystko lampka mi i łańcuchami. Choinkę mo żemy przygotować z materiału lub papieru czy kartonu. Może my tu wykorzystać na przykład opakowanie po meblach lub te lewizorze. Malujemy i ozdabia my według własnego pomysłu. Choinkę też możemy uszyć, na przykład z filcu. Świątecznym drzewkiem mogą stać się na wet korki do wina. Wystarczy

przykleić je do siebie tak, aby utworzyły kształt choinki.

OZDOBY TEŻ MOGĄ BYĆ PRZYJAZNE NATURZE

Jeśli mamy ekologiczną cho inkę, warto pomyśleć o odpo wiednich ozdobach. One też mogą być przyjazne naturze. Ozdoby przygotujemy na przy kład z plasterków suszonych pomarańczy, a bombki ze skórek mandarynki. Jeśli do damy do tego laski cynamonu lub gwiazdki anyżu, w domu uniesie się cudowny zapach świąt. Jako dekoracje możemy wykorzystać orzechy i rajskie jabłuszka. Działamy proekolo gicznie i wykorzystujemy tylko to, co natura sama stworzyła. Nie przyczyniamy się do two rzenia zalegających na wysy piskach kilogramów plastiku. Szyszki możemy ozdobić np. brokatem, a gałązki bukszpanu

– wstążkami. Piękną, pachnącą i smaczną ozdobą na choinkę będą pierniczki. Trzeba tylko pamiętać, aby przed piecze niem zrobić w nich otwory do przymocowania wstążki. Ładne ozdoby przygotujemy z papieru. Nie musi być de koracyjny, ani kolorowy. Szary karton podkreśli klimat zero waste. Możemy go pomalo wać we wzorki lub na jeden kolor. Wykorzystać możemy też rolki po papierze toaletowym lub ręcznikach papierowych. Powstaną z nich renifery i bał wanki. Wystarczy pomalować i dodać kawałki materiału. Przygotowując się do świąt, za chowajmy umiar. Zastanówmy się czy naprawdę potrzebujemy ogromnej choinki. Czy może wystarczy nam sama iglasta gałązka z samodzielnie przy gotowanymi, ekologicznymi ozdobami?

JEŚLI CHCESZ PRZESADZIĆ CHOINKĘ DO GRUNTU,

TO:

Nie trzymaj jej w domu dłużej niż 7 dni.

Nie używaj brokatu ani sztucznego śniegu.

Przed wystawieniem drzewka na mróz, wstaw je na kilka dni do garażu, by przyzwyczaiło się do chłodu.

Osłoń doniczkę słomą lub włókniną.

Przy temperaturze powyżej zera podlewaj drzewko.

Przesadź choinkę do gruntu wiosną.

sprawdź, co ma w worku święty Mikołaj

Ftalany, zbyt wysoki poziom pierwiastków ciężkich, takich jak bor i kadm oraz rakotwórcze barwniki azotowe… A wszystko to w lalkach, piłkach, łukach, puzzlach, procach, grzechotkach i pluszakach. Sprawdźmy więc dokładnie, co pakujemy do worka świętego Mikołaja. Pod choinką coraz częściej możemy znaleźć zabawki, które są zagrożeniem dla życia i zdrowia dzieci, choć można stworzyć ekologiczną i naturalną alternatywę dla sklepowej oferty.

NIE KUPUJ POCHOPNIE

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zapewnia, że za bawki, które stwarzają zagroże nie dla zdrowia i życia dzieci są natychmiast wycofywane ze skle pów. Jednak w ich miejsce wciąż pojawiają się nowe. Dlatego eks perci radzą, by przed zakupem prezentu dla dziecka dokładnie sprawdzić, czy produkt spełnia wymagania i nie jest dla niego zagrożeniem. Ważne, by miał od powiedni certyfikat. Zabawkę, do której mamy zastrzeżenia mo żemy zgłosić do Państwowej In spekcji Handlowej albo UOKiK.

NATURALNA ALTERNATYWA

P

roblem doskonale znają inspektorzy handlowi, którzy regularnie spraw dzają bezpieczeństwo zabawek i – niestety – nie mają dla nas dobrych wiadomości. Tylko podczas jednej z kontroli aż 19 z ponad 200 rzeczy zawierało niedozwolone stężenia ftalanów, a 20 miało zbyt wysoki poziom pierwiastków ciężkich. Do tego prawie połowa zabawek była źle oznakowana.

FTALANY I SZKODLIWE

BARWNIKI

Ftalany to substancje, które zmiękczają materiały plastiko we. Mogą jednak w przyszłości przyczynić się do problemów z płodnością. Inspektorzy stwier dzili, że ich dopuszczalny po ziom został przekroczony na przykład w lalkach z miękkimi głowami, figurkach koników i ku cyków, skakankach oraz piłkach. W jednej z lalek inspektorzy odkryli przekroczoną zawartość rakotwórczych barwników azo towych. Kontrolerzy znaleźli też spacerówkę do zabawy, która

nie miała mechanizmów blo kujących składanie, co groziło skaleczeniem lub zmiażdżeniem palców dziecka. Była grzechotka, z której wypadały małe, rucho me części. Zdarzały się pękające szwy w pluszakach albo zbyt długie nitki w maskotkach. Za strzeżenia budziły też huśtawki, które miały zbyt cienkie liny lub nieodpowiednio przymocowa ne siedzisko. Groziło to upad kiem lub zakleszczeniem głowy dziecka między elementami zabezpieczającymi.

UWAŻAJ NA SLIMY

I

MAGNESY

Skala nieprawidłowości w skon trolowanych przedmiotach była różna. W zależności od rodzaju zabawki wahała się pomiędzy 35 a aż 80 proc. W wyniku badań laboratoryjnych okazało się, że niektóre zabawki były szczegól nie niebezpieczne, bo zostały nieprawidłowo skonstruowane. Jedne miały zbyt dużą siłę ude rzenia, u innych mogły odłączyć się małe elementy, w wyniku cze go dziecko mogło się zadławić.

Część zabawek była niebezpiecz na pod względem chemicznym – występowało w nich zbyt duże stężenie szkodliwych substancji. Inspektorzy handlowi mieli naj więcej zastrzeżeń do zabawek typu slime. To niezwykle po pularne ostatnio wśród dzieci i młodzieży tzw. gluty. Niestety, stwierdzono w nich przekrocze nia dopuszczalnej migracji pier wiastków ciężkich. Niebezpieczne okazały się także magnesy neodymowe. Wytwa rzają one bardzo silne pole ma gnetyczne, a to powoduje dużą siłę przyciągania. Połknięte przez dziecko mogą doprowadzić do tragedii. Podczas jednej z ope racji lekarze usunęli z brzucha malucha aż 50 magnesów neo dymowych. Medycy przestrzega ją, że tego typu elementy trudno oddzielić od siebie i dlatego są poważnym zagrożeniem. Kul ki mogą zwierać się nawzajem przez ściany przewodu pokarmo wego, powodować niedrożność, odleżyny i przetoki wewnątrzje litowe. Nie da się w takim przy padku uniknąć operacji.

Świetną alternatywą dla niebez piecznych zabawek ze sklepu są zabawki ekologiczne. Są orygi nalne i zdecydowanie tańsze od sklepowych, co w czasach rosną cej inflacji ma ogromne znacze nie. No i powstają w duchu zero waste. I tak do zrobienia figurek do zabawy mogą posłużyć nam na przykład żołędzie, butelki z plastiku i zakrętki. Przyda się też folia, ozdoby choinkowe oraz ścinki z bloków rysunkowych i bi buły. Z odpadów bez problemu przygotujemy samochody, lalki, zwierzątka, kuchenki, wózki, domki, roboty i samoloty. Ogra nicza nas tylko wyobraźnia. Do przygotowania robota po trzebne nam będą butelki po napojach, pudełka po herbacie lub kosmetykach oraz liście, gałęzie i kora drzew. Domki dla lalek można zrobić z kartonów, pudełek i starych desek. Innym rozwiązaniem jest pudełko po proszku do prania – wyjdzie z niego minidomek, który mo żemy przyozdobić. W takim pu dełku wycinamy okna oraz drzwi i wstawiamy do niego laleczki. Ogromny potencjał drzemie w starych meblach. Możemy przerobić niepotrzebny regał na piętrowy domek dla lalek, a kre dens na kuchnię do zabawy.

Do wykonania zwierzątka po trzebna będzie butelka, do której dokleimy oczy z papieru, uszy z folii i ogon z szalika. Z tek turowego pojemnika do jajek wyjdzie nam aligator lub smok. Z małego opakowania robimy głowę zwierzęcia, z dużego – tu łów. Zęby i oczy przygotowujemy z kolorowego papieru.

Z PUDEŁEK, BUTELEK

I PATYKÓW POWSTAJĄ

CUDA

Kuchenkę do zabawy możemy przygotować z plastikowych bu telek, które będą podstawą. War to wypełnić je piaskiem, by się nie przewracały. Z pudełka zrobi my płytę grzewczą, a karton bę dzie ścianą. Wszystko obklejamy lub malujemy farbą. Z pudełek po butach możemy zrobić garaż dla samochodzików. Wystarczy wyciąć otwory na wjazd auta, pomalować, wyznaczyć miejsca parkingowe. Dwukondygnacyjny parking wyjdzie nam z górnej klapy pudełka, którą łączymy ze sztywnym materiałem służącym do wjazdu. Tor dla samochodów bez problemu powstanie z po ciętego kartonu, który pomaluje my farbami, zjeżdżalnie dla reso raków możemy zaś przygotować z długiego kawałka styropianu lub połączonych i przeciętych na pół butelek.

Z kartonowego pudełka, bam busowych patyków i spinaczy do bielizny można wykonać grę piłkarzyki. Wystarczy wyciąć dziury, przełożyć przez nie patyki i przypiąć do nich drewniane lub plastikowe spinacze. Ze sklejki możemy zrobić tablicę, prawie taką jak w szkole. Malujemy ją po prostu tzw. tablicówką, czyli czarną farbą, po której można pisać kredą.

ZRÓB TO SAM, ALE UWAŻAJ NA TOKSYNY

W domu bez problemu przygo tujemy też ciastolinę. Potrzebu jemy 2,5 szklanki mąki pszennej,

czubatą szklankę soli, trzy łyżki oleju roślinnego, 1,5 szklanki wrzącej wody oraz barwnik spo żywczy. Z tej masy możemy też przygotować figurki lub ozdoby na choinkę. Aby je utrwalić, trze ba upiec je w piekarniku. Samodzielnie możemy przygoto wać tzw. gniotki. Potrzebny jest do tego balon oraz ryż. To banal nie proste. Wystarczy wsypać ryż do balonu, zawiązać końcówkę i pomalować.

Bez problemu skonstruujemy procę. Do patyka wystarczy przy czepić kawałek gumki pasmante ryjnej. Nabojami mogą być kulki z filcu lub z papieru. Świetnym pomysłem są domowe puzzle. Potrzebujemy do nich patyczków po lodach i mazaków. Na złączonych ze sobą patycz kach rysujemy ulubionego boha tera dziecka. Rozłączamy wszyst ko, a zadaniem dziecka jest zło żenie ich ponownie w całość.

Zabawki samodzielne przygoto wane są unikalne i wyjątkowe. Nie kupimy drugiej takiej samej rzeczy w sklepie. Trzeba tylko dopilnować, by samodzielnie zrobiona zabawka była staran nie wykonana, nie miała ostrych krawędzi oraz małych, łatwych do połknięcia elementów. War to zwrócić uwagę na materiały, których używamy. Nie powinny być toksyczne i szkodliwe dla malucha.

Fajerwerki zanieczyszczają powietrze uwalniając do atmosfery ogromne ilo ści szkodliwego dla środowiska i zdrowia człowieka drobnego pyłu. Emisja ta odpowiada 15 proc. rocznej emisji pyłu z sa mochodów osobowych i ciężaro wych. Toksyny uwalniane podczas wybuchu petard to często metale ciężkie, niebezpieczne związki chemiczne i dym, który długo unosi się w powietrzu. Zdarza się, że cząsteczki nie rozkładają się od razu i zatruwają środowi sko. Wdychanie zadymionego od fajerwerków powietrza może po wodować kaszel, świszczący od dech, duszności i ataki astmy. Jest ono szczególnie niebez pieczne dla osób chorych, se niorów i dzieci, u których szko dliwe substancje pochodzące z fajerwerków mogą podrażniać drogi oddechowe oraz prowa dzić do chorób płuc i serca. Cząsteczki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, czyli PM10, wnikają do jamy nosowej i tcha wicy, a jeszcze mniejsze, czyli PM2,5, mogą osadzać się nawet w oskrzelach i oskrzelikach. We dług Światowej Organizacji Zdro wia szkodliwe cząsteczki w po wietrzu odpowiadają za 25 proc. zgonów z powodu nowotworu płuc oraz za 15 proc. zawałów serca. Do tego fajerwerki zawie rają jeszcze substancje wybucho we, odpowiedzialne za wrażenia dźwiękowe i wizualne podczas wybuchów. To azotan potasu, siarka i węgiel drzewny oraz związki strontu, miedzi i baru. Podczas eksplozji fajerwerków na ziemię spadają cząsteczki. Często są to gaz pędny i barwni ki. Wnikają one w glebę, a potem przedostają się do wody i zatru wają organizmy w niej żyjące. Pamiętajmy też, że pozyskanie surowca do produkcji fajerwer ków wiąże się z wycinaniem la sów. Poza tym resztki surowców pozyskiwanych do produkcji sztucznych ogni wyrzuca się do rzek, co blokuje i zanieczyszcza swobodny przepływ strumienia.

NIEMCY

Zanieczyszczenie powietrza przez fajerwerki to problem

fot. unsplash.com/clement m

powiedz STOP fajerwerkom

31 grudnia pożegnamy stary rok. Czy jednak musimy żegnać go wystrzałowo? Jeśli zrezygnujemy z pokazów sztucznych ogni, wdzięczna będzie nam nie tylko natura, ale także mieszkające w miastach zwierzęta, dla których sylwester jest najgorszym dniem w roku. Nasze zdrowie też na tym zyska.

światowy. W Niemczech w noc sylwestrową do atmosfery do stało się ok. 4 tys. ton drobnego pyłu. W Nowy Rok tamtejsze sta cje pomiarowe odnotowały po ziomy stężenia szkodliwych czą steczek w powietrzu wielokrotnie

przekraczające średniodobową unijną normę 50 mikrogramów na metr sześcienny. Na przykład w śródmieściu Monachium stę żenie wynosiło 1346 mikrogra mów, a we Frankfurcie 385. Sytu ację pogorszyły: niesprzyjająca

pogoda, czyli brak opadów i wia tru, oraz niskie temperatury, co spowodowało, że chłodne powietrze utrzymywało się przy ziemi. Niemiecka organizacja ekologiczna proponuje utworze nie w miastach stref wolnych od

fajerwerków i wyznaczanie spe cjalnych miejsc do ich puszcza nia. Chce też zakazać ich odpala nia w centrach miast. Proponuje, by wyeliminować prywatne po kazy fajerwerków i zostawić tylko te organizowane przez władze. Specjaliści stosują lepsze środki pirotechniczne, które wyrządzają mniej szkody środowisku.

STANY ZJEDNOCZONE

Problemowi fajerwerków przy glądają się coraz uważniej Stany Zjednoczone. Przeprowadzo no tam badania sprawdzające stan powietrza w ponad trzystu miejscach, mierzono ilości szko dliwych cząsteczek stałych w at mosferze (cząsteczki te mogą przeniknąć przez bariery ochron ne organizmu oraz przedostać się z krwią na przykład do mó zgu). Największe stężenie czą steczek stałych w ciągu roku od notowano 4 lipca, czyli w Święto Niepodległości. Między godziną 21 a 22 w powietrzu znajdowało się średnio o 21 mikrogramów na metr sześcienny więcej cząste czek stałych niż przewiduje nor ma. W stanie Utah zarejestrowa no na przykład wzrost stężenia cząsteczek stałych aż o 370 proc.

INDIE

Podobne smutne wnioski płyną z badań w Indiach. Przeprowa dzono je podczas hinduistycz nego święta świateł Diwali. Wystrzeliwuje się podczas niego setki sztucznych ogni. W samej stolicy Indii normy zanieczysz czenia powietrza zostały wtedy przekroczone 66 razy. Gęstość cząsteczek stałych w powietrzu była na tyle duża, że okolicę po krył gęsty smog. Święto to zaczę ło się więc kojarzyć nie ze świa tłami, ale z trującą mgłą.

AUSTRALIA

W Sydney pokaz fajerwerków jest w stu procentach neutralny pod względem emisji dwutlenku węgla. Zamiast nieekologicznych petard wykorzystuje się wysokiej klasy sztuczne ognie zrobione z biodegradowalnego papieru, żadne chemiczne substancje nie trafiają więc ani do atmosfery, ani do ziemi. W Polsce także

można już kupić sztuczne ognie, w których trujące substancje za stąpione są nieszkodliwym bery lem, magnezem albo wapniem.

DLA ZWIERZĄT TO KOSZMAR Jednak lepiej nie kupować fa jerwerków wcale. Sylwester to bardzo trudny czas dla zwierząt domowych oraz mieszkających w podmiejskich lasach jeleni, łosi, saren, wiewiórek i ptaków. Pokazy sztucznych ogni mają negatywny wpływ na ich zdrowie i bezpieczeństwo. Podczas sylwestra w Holandii przeprowadzono obserwację ornitologiczną i okazało się, że ptaki na skutek huku natych miast wzbijają się w powietrze. Fundacja Szklane Pułapki dwa lata temu zrobiła pierwszy ra port dotyczący wpływu fajerwer ków i petard na ptaki w Polsce. Ochotnicy po nocy sylwestrowej znaleźli ponad 80 martwych go łębi, czyży i sikorek. W raporcie czytamy: „Wstępne wyniki badań sugerują wzrost liczby martwych ptaków po nocy sylwestrowej w porównaniu z terminami kontrolnymi. Ptaki znajdowane były w różnych miejscach (pod budynkami, na trawnikach) i śro dowiskach (centra miast, tereny zielone). Respondenci opisywali również bezpośrednie obserwa cje reakcji ptaków na wystrzały petard (ptaki zrywały się do lotu i uciekały z dużą prędkością)”. Koty i psy, są bardzo wrażliwe na hałas i błyski. Warto zgłosić się wcześniej do weterynarza, który przepisze środki uspokajające. W domu natomiast można przy gotować dla nich bezpieczne schronienie – pokój lub łazienkę bez okien dodatkowo wygłuszą powieszone na ścianach koce. Najlepiej też nie zostawiać na szych pupili samych w tę trudną dla nich noc. Nasza bliskość bę dzie dla nich bardzo ważna. Pamiętajmy, że po pięknym pokazie w atmosferze zostają nie tylko chmury pyłów i gazów groźne dla nas i środowiska, ale także plastikowe i papierowe śmieci. Natura nie lubi fajerwer ków. Może w tym roku warto jej posłuchać?

znikające lodowce

Lodowiec Marmolada w Dolomitach topnieje w oczach i może zniknąć w ciągu najbliższych 25 lat. Nie jest wyjątkiem. Lodowiec Presena w północnych Włoszech przykrywany jest plandekami, by nie topił się zbyt szybko. Szacuje się, że do 2100 roku zniknie 93 proc. dzisiejszego lodu w Alpach. W ciągu mniej niż stu lat szwajcarskie lodowce straciły ponad połowę objętości.

iestety, ostatnie wakacje były upalne na całym świecie. W szwajcarskiej części Alp, w wiosce Zarmatt, po raz pierwszy w historii za mknięto letnie trasy narciarskie. Co dalej z jazdą na nartach? Ośrodki narciarskie w Alpach starają się ratować lodowce i nie stracić turystów. Dbają też o na turę w niższych partiach gór. Włoskie Trentino zainwestowało

w ekologiczny system naśnie żania, dzięki czemu sztucznym śniegiem można dziś pokryć po nad 90 proc. tras.

BIAŁA PLANDEKA JAK LUSTRO

Lodowce topnieją w wyniku zmiany klimatu. Lodowiec Mar molada w Dolomitach na półno cy Włoch w ciągu dekady zmniej szył się o jedną trzecią. Teraz jest podzielony na fragmenty,

a niektóre z nich stają się źró dłem wewnętrznego ciepła dla niego samego, co powoduje, że topnieje jeszcze szybciej. Jeśli sytuacja nie poprawi się, to za ćwierć wieku Marmolada zniknie. Zostaną po niej tylko niewielkie warstwy lodu i śniegu, zasilane przez lawiny i osłaniane przez cień wysokich fragmentów skalnych. Niestety, prognozy klimatyczne nie są optymistycz ne. Temperatury będą rosnąć z dekady na dekadę. Obserwu jąc wciąż kurczący się lodowiec Presena w północnych Włoszech naukowcy zdecydowali się go przykryć. W ten sposób chronią go przed roztopieniem. Każdego lata zakrywają Presenę ogromny mi, odbijającymi światło, białymi plandekami, które działają jak lustro. Od 1993 roku lodowiec ten stracił ponad jedną trzecią objętości. Presena jest przykry wana natychmiast po zakończe niu sezonu narciarskiego. Z roku na rok plandeki rozkładane są na coraz większej powierzchni. W 2008 roku przykryte było ok. 30 tys. metrów kwadratowych lo dowca. Teraz jest to już 100 tys. metrów kwadratowych. Materiał rozwijany jest na granicy między Lombardią a Trentino Alto Adige. Układany jest w długie pasy na wysokości około 3000 m n.p.m. Przykrycie lodowca pomaga ograniczyć topnienie o kilka me trów grubości rocznie.

SKAŁY ZAMIAST LODU

W Szwajcarii, na wysokości 3 tys. metrów nad poziomem morza, powinien leżeć lód.

Coraz częściej są tam jednak tyl ko nagie skały. W lipcu tego roku lodu było tak mało, że pomiary wyszły poza wykresem. Odwilż szkodzi gospodarce Szwajcarii. Zimą brakuje śniegu i na lodow cach pojawia się dużo szczelin. Szwajcarzy boją się, że będą musieli zamykać kurorty narciar skie. Konsekwencje utraty lodu mogą być jednak poważniejsze. Szwajcarskie lodowce są nazy wane wieżami ciśnień Europy. Przechowują one zimowy śnieg, a latem osuwają go i dostarczają wodę do europejskich rzek i je zior oraz chłodzą elektrownie jądrowe. Niemieckie lodowce alpejskie też mogą zniknąć, i to w ciągu 50 lat. Latem łańcuch dostaw wzdłuż Renu został prze rwany, ponieważ poziom wody był zbyt niski dla załadowanych statków transportowych. Francu skie elektrownie jądrowe musiały natomiast zmniejszyć moc, gdyż brakowało wody, która miała je chłodzić. Obecne prognozy su gerują, że do końca stulecia je dyny lód, jaki pozostanie, będzie znajdował się wysoko w górach, powyżej 3500 m. Z szacunków ONZ wynika, że do 2100 roku lo dowce w Alpach stracą ponad 80 proc. swojej masy.

NIE MA JUŻ RATUNKU

Każdy lodowiec inaczej reagu je na ocieplenie. Zależy to od wielu czynników, m.in. od jego kształtu oraz dolin, bilansu masy, dynamiki ruchu, kontak tu z wodą morską. Lodowcami rządzi klimat. Trzeba sobie to uświadomić. Dlatego możemy

je ochronić tylko przez ochronę klimatu. Musimy przede wszyst kim ograniczyć spalanie paliw kopalnych, by nie emitować tyle dwutlenku węgla. Niestety, nawet gdyby udało nam się cał kowicie zatrzymać ocieplenie klimatu, to wiele lodowców i tak zniknie. Jest zbyt gorąco, by osiągnęły równowagę. Lodow ce na norweskim Svalbardzie tracą na przykład około 8 mi liardów ton lodu rocznie. Taka ilość wody wypełniłaby niemal 2000 stadionów narodowych. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku lodowce traciły średnio 20 cm grubości rocz nie. Pół wieku później był to już jeden metr. Jeśli proces będzie przyspieszać w tym tempie, to za kolejne 50 lat lodowce będą tracić 2 lub 3 metry grubości na rok.

Właśnie z powodu topnienia lodowców poziom Bałtyku pod nosi się od 2 do 4 cm na 10 lat. To poważny problem, bo każdy centymetr wzrostu poziomu morza oznacza większy zasięg fal sztormowych. Dlatego nieba wem niezbędna będzie przebu dowa infrastruktury brzegowej.

TOPI SIĘ LÓD, UWALNIA SIĘ METAN I WIRUSY

Topniejąca wieloletnia zmarzlina na Syberii uwalnia nie tylko me tan, ale też groźne wirusy, które są w niej ukryte od wieków. Tak stało się już z wąglikiem. Zabił on tysiące reniferów i jednego człowieka. Eksperci ostrzegają, że przez topnienie lodowca na Syberii może powrócić też wirus ospy prawdziwej. Wskaźnikiem, który pokazuje, w jakim stanie są lodowce, jest tzw. bilans masy, czyli różnica między tym, co zasila lodowiec zimą (to znaczy ilością śniegu) a tym, co latem topnieje. Niestety, nie ma tu dobrych wiadomości. Ten wskaź nik dla większości lodowców na świecie jest ujemny. Lodu ubywa szybciej niż dotychczas myśleli naukowcy. Lodowce są przede wszystkim doskonałymi stabilizatorami i regulatorami przepływu wody w ekosystemie. Latem topnieją i dają wodę rzekom oraz rolnic twu. Zimą zamarzają, przecho wując wodę. Bez nich rolnictwo i przemysł będą musiały opierać się tylko na wodzie opadowej, a deszcze w zmieniającym się

klimacie są niepewne. Lodow ce chłodzą powietrze, działają niczym klimatyzacja. Jeśli stop nieją, stracimy chłodzenie, co doprowadzi do kolejnych zmian klimatu. Poza tym w każdej war stwie lodowca setki tysięcy lat temu uwięzione zostały małe bąbelki z prastarym powietrzem. Analizując ich skład, możemy dowiedzieć się, jaka była atmos fera w danych epokach: jakie było stężenie dwutlenku węgla, metanu i innych gazów oraz za nieczyszczeń. Dzięki temu wie my, jaki był klimat na przestrzeni miliona lat.

CO DALEJ Z NARCIARZAMI?

Z powodu zmian klimatycznych roztopił się lodowiec Chacal taya w Boliwii, niegdyś najwyżej położony ośrodek narciarski na świecie. Niedługo także w Eu ropie będziemy musieli zapo mnieć o szusowaniu w takich miejscach. Jednak ośrodki nar ciarskie w Alpach robią wiele, by przyciągnąć do siebie turystów nie tylko na lodowce. Wprowa dzają coraz więcej ekologicz nych rozwiązań i jak tylko mogą, chronią naturę. W San Martino

di Castrozza w Trentino dbają na przykład o zrównoważony rozwój oraz oszczędne gospoda rowanie zasobami naturalnymi. Wyciągi napędzane są energią pochodzącą z elektrowni wod nych, co znacząco wpływa na redukcję dwutlenku węgla. Zain westowano tam w ekologiczny system naśnieżania. Dzięki temu sztucznym śniegiem można pokryć ponad 90 proc. tras. Sys temy naśnieżania wykorzystują tylko powietrze i pochodzącą z deszczówki wodę. Gdy śnieg topnieje, niemal cała woda gro madzona jest w rezerwuarach, a następnie wykorzystywana do ponownej jego produkcji. Ponad 30 proc. terenu Trenti no objęte jest ochroną. Aż 74,8 proc. nieczystości miejskich podlega segregacji. Na stoku Pejo 3000 w dolinie Val di Pejo całkowicie zakazano na przykład używania naczyń jednorazo wych produkowanych z tworzyw sztucznych. Wszyscy zdają sobie sprawę z problemu. Tylko jeśli wybierzemy życie w zgodzie z naturą, nadal będziemy mogli szusować na stokach, choć nie bawem już nie na lodowcach.

REKLAMA

wolennicy budowy elek trowni jądrowych wska zują na to, że nie tylko zapewniają one bezpieczeń stwo energetyczne, dostarczają tańszy prąd, ale także korzyst nie wpływają na środowisko. – Blok jądrowy zużywa rocznie średnio cztery ciężarówki pa liwa, natomiast elektrownia węglowa cztery wagony węgla na godzinę – zaznacza dr inż. Paweł Gajda z Wydziału Ener getyki i Paliw Akademii Górni czo-Hutniczej w Krakowie. A Ministerstwo Klimatu i Śro dowiska w swoich materiałach obrazuje to następująco: całe paliwo wypalone przez ostatnie 50 lat przez wszystkie elek trownie jądrowe na świecie, ułożone na płycie Stadionu Narodowego, utworzyłoby stos o powierzchni boiska piłkar skiego i wysokości 10 metrów, zajmując zaledwie 14 proc. ob jętości całego stadionu. Przeciwnicy bądź niezdecydo wani wskazują zaś na przewa gę odnawialnych źródeł ener gii, np. energii wiatrowej, pa neli słonecznych. Okazuje się jednak, że przewagę ma atom. – Odnawialne źródła energii są uzależnione m.in. od słońca, wiatru, stanu rzek – mówi Ma ciej Lipka z Narodowego Cen trum Badań Jądrowych. – Jeśli słońce nie świeci, wiatr nie wieje, to energia nie jest produkowana. Natomiast atom jest niezależny od pogody. Jak zaznacza Urszula Kuczyń ska, autorka książki „Atom dla klimatu”, zmiany klimatu oznaczają, że anomalie pogo dowe będą się zdarzać coraz częściej i to wszędzie. Przy wołuje przykład Teksasu, który w lutym 2021 roku nawiedziła fala zimna, a jest to przecież stan wiecznego lata i trudnych do zniesienia upałów.

atomem w zmiany klimatu

Polska będzie miała elektrownię atomową, w zasadzie elektrownie atomowe. Pierwsza ma powstać na Pomorzu – w Lubiatowie-Kopalinie, a partnerem strategicznym została amerykańska firma Westinghouse. Kolejna ma działać w Pątnowie koło Konina, gdzie ma zostać wykorzystana technologia koreańska. Ciągle w grze jest Bełchatów, Polska jest na tyle dużym krajem, że jest tu miejsce dla więcej niż dwóch elektrowni atomowych.

– A zima 2021 roku przyniosła obfite opady śniegu i mróz, słupek rtęci w niektórych miejscach spadł do -18 stopni Celsjusza – pisze Kuczyńska. – Zapotrzebowanie na energię elektryczną gwałtownie skoczy ło, bo większość teksańskich domów i mieszkań jest ogrze wana z jej wykorzystaniem. Zawiodła jednak infrastruktura energetyczna – kłopoty miały wszystkie źródła wytwórcze, jakimi jest zasilana teksańska sieć: gazociągi pozamarza ły, stanęły turbiny wiatrowe, w obiektach opalanych węglem zaczęła szwankować aparatu ra, produkcja z paneli PV nie wystarczała nawet na waciki, a w jednym z czterech reak torów jądrowych, pracujących w dwóch elektrowniach jądro wych na terenie stanu, zamarzł czujnik poboru wody chłodzą cej, prowadząc do jego auto matycznego, bezpiecznego wyłączenia. System energetyczny Teksasu, który był obliczony na utrzy manie możliwie najmniejszych marginesów bezpieczeństwa, został pozbawiony możliwości importu energii – po prostu się załamał.

Groźne jest jednak nie tylko nagłe zimno, ale i ekstremalnie wysokie temperatury, z który mi także mamy do czynienia. Urszula Kuczyńska wspomina o rekordowych upałach w Kali fornii, które wzmogły zapotrze bowanie na klimatyzację. Stan nie mógł już importować ener gii od sąsiadów, gdyż oni rów nież potrzebowali jej więcej. Doszło też do paradoksu. – Spadła sprawność zainstalo wanych w Kalifornii paneli fo towoltaicznych, a tym samym także ilość produkowanej przez nie energii – pisze Kuczyń ska. – Moment szczytowego

zapotrzebowania nie pokrywał się z czasem, kiedy panele wy twarzały prąd. Większość ludzi przecież wraca z pracy do do mów, gdy słońce chyli się już tu zachodowi. To wówczas włą czają i energochłonną klima tyzację, i sprzęty AGD. Upały unieruchomiły też wiatraki. Po godowe układy wyżowe, które niosą ze sobą fale upałów, naj częściej wiążą się z tym, że… przestaje wiać. Okazuje się zresztą, że wbrew pozorom elektrownie atomo we emitują mniej dwutlenku węgla niż odnawialne źródła. W przypadku atomu jest to 12 gramów na kilowatogodzinę prądu, w przypadku zaś paneli fotowoltaicznych – 40 gramów na kilowatogodzinę. Turbiny wiatrowe natomiast emitują natomiast 11 gramów dwutlen ku węgla na kilowatogodzinę. – Energetyka jądrowa to rady kalne obniżenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery z sektora elektroenergetyczne go oraz niskie środowiskowe koszty zewnętrzne – przeko nuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska. – Energetyka ją drowa wytwarza około 10 proc. światowej energii elektrycznej, jest obecnie największym źró dłem niskoemisyjnej energii elektrycznej w gospodarkach rozwiniętych. Przykłady du żych, uprzemysłowionych i wysoko rozwiniętych państw oraz regionów, takich jak Fran cja, Szwecja czy kanadyjska prowincja Ontario dowodzą, że energetyka jądrowa przy czynia się do skutecznej, szyb kiej i głębokiej dekarbonizacji elektroenergetyki. We wszystkich tych przypad kach radykalnie zredukowano emisje do poziomu znacznie poniżej 100 kg dwutlenku węgla na megawatogodzinę,

opierając się głównie na ener getyce jądrowej (Francja) lub na kombinacji energetyki jądro wej i dużej energetyki wodnej (Szwecja, Ontario). Globalnie wykorzystanie energetyki jądro wej pozwoliło uniknąć emisji 64 gigaton dwutlenku węgla, co – jak wyliczył klimatolog James Hansen w magazynie „Nature” – uratowało życie 1,84 miliona ludzi na całym świecie.

To jeszcze nie wszystko – ener gia jądrowa to także mniejsze użytkowanie gruntów, a przez to ochrona bioróżnorodno ści i zachowanie krajobrazu, ochrona ziemi, lasów i ekosys temów. Różnica jest ogromna – do wyprodukowania energii o tej samej mocy potrzeba turbin wiatrowych, które zaj mą powierzchnię 437 km² lub paneli fotowoltaicznych zain stalowanych na 56 km² albo działającej elektrowni jądrowej, która zajmie 4 km². Energetyka jądrowa jest bezemisyjna, ma najmniejsze wykorzystanie po wierzchni oraz najmniejsze zu życie betonu i stali na jednost kę wyprodukowanej energii, a także zapewnia oszczędność cennych surowców: metali ziem rzadkich i srebra, a obec na technologia umożliwia recykling wypalonego paliwa jądrowego. Przekonuje o tym m.in. Peter Suker z czeskiego przedsię biorstwa CEZ Group, do które go należy elektrownia jądrowa w Temelinie. W niebieskich i żółtych pojemnikach ochron nych składowane jest paliwo do reaktorów, a ponad 90 proc. paliwa jest odzyskiwane do po nownego wykorzystania. Nie bez znaczenia są rów nież argumenty ekonomicz ne – atom to tańszy prąd. Jak podkreśla Maciej Lipka,

Podczas tegorocznego festiwalu filmowego w Wenecji premierę miał film „Nuclear” amerykańskiego reżysera Oliviera Stone’a. – Ta energia nie tylko ocali naszą planetę, ale pozwoli nam się na niej rozwijać. I choć od dawna jest uzna wana za niebezpieczną, w rzeczywistości jest bez pieczniejsza od ropy, gazu i węgla – mówi Olivier Stone. Stone pracował przy „Nuclear” przez prawie dwa lata z naukowcem Joshuą Goldsteinem. Producentką dokumentu jest Roksana Ciurysek- Gedir, z którą rozmawialiśmy o ochronie klimatu w paź dziernikowym wydaniu magazynu „Natura”. Cały wywiad można przeczytać na stronie www.klubnatura.pl.

w Bełchatowie megawatogo dzina energii jest produkowana za 530 zł, natomiast w fińskiej elektrowni jądrowej w Olkuilo to – za 202 zł.

Budowa pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce ma się roz począć w 2026 roku, a w 2033 roku pierwszy blok ma być gotowy do eksploatacji. Sześć reaktorów ma w Polsce dzia łać w roku 2043. Jeśli te plany się sprawdzą, to zyskają nasze portfele, a także środowisko.

circular design, czyli śmieci zyskują na wartości

Skorupki od jajek, sosnowe igły, papierowa pulpa, obornik koński, sfermentowane mleko, szyby z mikrofalówek. Większość z tych rzeczy postrzegamy jako odpady, część może wzbudzić obrzydzenie. Łatwo jednak pozbyć się tych skojarzeń, gdy widzimy pięknie zaprojektowane przedmioty, wykonane właśnie z tych materiałów. The Home of Sustainable Things to niezwykły sklep z artykułami gospodarstwa domowego w londyńskiej dzielnicy Islington, w którym znajdziemy designerskie przedmioty z recyklingu. Właściciele sklepu Desislava Vangelova i Petko Tashev starają się wykorzystać bezpowrotnie tracone surowce i odciążyć środowisko. Co oferują? Klamki do drzwi zrobione z odpadów spożywczych, kapcie filcowane z przetworzonego plastiku, dmuchane wazony ze szkła mikrofalowego, podstawki wykonane z herbaty Rooibos i rzeźbiarskie lampki z końskiego obornika, torby i portfele uszyte z tkaniny, którą stworzono z włókna bananowego i mleka kokosowego, talerze z kory drzew. I wiele innych zaskakujących przedmiotów, które łączy jedno – circular design, czyli projektowanie w obiegu zamkniętym.

Jaki jest Wasz ulubiony przedmiot w sklepie?

Mamy kilka ulubionych, ale świetnym przykładem jest seria COMMON SANDS, stworzo na przez naszych przyjaciół ze Studio Plastique. Do wyko nania kolekcji wykorzystano odpady szklane z domowych sprzętów AGD, takich jak pralki, lodówki i zamrażarki. Dopracowanie procesu zajęło im lata, ale wreszcie możemy podziwiać rezultaty. Biorąc pod uwagę, że przy tradycyjnym recyklingu prawie wcale nie wykorzystuje się tego rodzaju szkła, to niewyobrażalne, jak wiele ma zastosowań. Zarów no obecna kolekcja, jak i przy szłe projekty niosą za sobą wielki potencjał.

Bardzo podoba mi się pomysł wykonania kieliszków

do jajek ze skorupek – są zmyślnie zaprojektowane i niosą za sobą jasny prze kaz. Jakie są Wasze kryte ria doboru produktów do sklepu?

Trafiłeś w sedno. Ten produkt jest uosobieniem wartości sto jących za większością naszych działań. Źródło materiału i proces twórczy to początek drogi. Gdy spełnimy te kryte ria, przyglądamy się wszystkim szczegółom procesu tworze nia projektu. Oprócz obiegu zamkniętego, naszymi wymo gami są: przemyślana estetyka i przystępna cena. Nie intere sują nas projekty przeznaczone

do galerii. Wierzymy, że design obiegu zamkniętego powinien być towarem integrującym, a nie wykluczającym – w takiej sytuacji każdy jest zaproszony do udziału, a nawet każdy jest potrzebny.

Skąd sprowadzacie przedmioty? Czy pochodzą w większości z Wielkiej Brytanii?

Pracujemy z projektantami z całego świata, ale w większo ści z Unii Europejskiej i Wiel kiej Brytanii. Logistyka jest jednak dla nas kluczowa. Czę sto korzystamy z prac utalen towanych lokalnych twórców,

dzięki czemu możemy zmini malizować wpływ transportu na środowisko i jednocześnie wykorzystać lokalne odpady. Jak radzicie sobie z wytrzy małością przedmiotów z recyklingu? Klienci mają jakieś wątpliwości? Pytania o wytrzymałość to te raz najczęstsze wątpliwości. Klienci mają obawy, jak przed mioty zachowają się w nor malnym użytkowaniu. Niektó rych produktów nie można jednak ocenić bez upływu lat, więc informujemy klientów o tym, co już wiemy, a cze go jeszcze nie. Przykładowo

współpracowaliśmy z projek tantem z Londynu nad zastawą stołową wykonaną ze złomu, w szczególności ze stali nie rdzewnej. Wachlarz możliwości jest niesamowity, ale możemy zagwarantować jakość przed miotów jedynie na 10 lat, są bowiem wykonane z mieszanki metali. Co prawda przewiduje my, że spokojnie moglibyśmy przedłużyć czas gwarancji, ale nie mamy całkowitej pewności. To może nastręczać nam pew nych trudności, bo produkty o podobnych właściwościach mają zazwyczaj 25 lat gwarancji i więcej. Ale zrozumienie ogra niczeń, które pojawiają się przy korzystaniu z wtórnych ma teriałów, jest częścią procesu edukacji. Jasno prezentujemy źródło surowców i staramy się, by było to oczywiste – dzięki temu klienci czują związek między produktem a materia łem, z jakiego został wykonany. To także ważny krok, bo pozwa la dostrzec, że nie wszystko jest odpadem – nawet, jeśli tak to postrzegamy. Patrząc na to z perspektywy wspólnoty, bę dzie nam dużo łatwiej, jeśli za akceptujemy fakt, że większość odpadów to po prostu surowce do przetworzenia. Mamy ich mnóstwo, więc warto znaleźć dla nich jak najwięcej nowych zastosowań – szkoda tego nie wykorzystać i właśnie to poka zujemy w naszym sklepie.

Wasz sklep mieści się w starym zakładzie rzeźniczym. To także wpisuje się w ogólną filozofię, jaką pro mujecie. Zresztą w architekturze kwestia renowacji i nadawania nowych funkcji budynkom zyskuje na popularności.

W tej kwestii jest pole do dłu gich dyskusji, bo bywa różnie. Mówiąc szczerze wiele firm architektonicznych wolało by budować nowe budynki, bo dzięki temu mają większe

zyski. To jednak ogromny cię żar dla środowiska, dlatego jesteśmy zwolennikami reno wacji i wykorzystywania starych budynków. Warto przyjrzeć się również materiałom syn tetycznym wykorzystywanym w budownictwie, które fatalnie wpływają na środowisko. Po winniśmy promować naturalne materiały i wprowadzić zmiany w prawie, które umożliwią recy kling materiałów budowlanych na większą skalę.

Wracając do początku Waszej działalności, opowiedz cie, co Was doprowadziło do tego miejsca, w którym teraz jesteście? Oboje pracowaliśmy w branży eventowej – dokładnie w ho telarskiej i reklamowej. Zaczę liśmy współpracować w 2010 roku. Sześć lat później uru chomiliśmy interaktywną prze strzeń reklamującą różne mar ki. Prawdę mówiąc, na tym eta pie byliśmy już nieco zmęczeni oglądaniem drogich przedmio tów i uczestniczeniem w ciągle takich samych wydarzeniach. W 2018 roku stworzyliśmy THE HOME OF SUSTAINA

BLE THINGS (HOST), który miał być źródłem zrównowa żonych rozwiązań dla branży

eventowej. Nasz pierwotny po mysł szybko się zmienił i stwo rzyliśmy pop-up (sklep tymcza sowy – przyp. red), który jako pierwszy oferował design obie gu zamkniętego. To było ekscy tujące, ale jednocześnie zanie pokoił nas fakt, że jesteśmy pio nierami, biorąc pod uwagę jak ważna jest konieczność wpro wadzenia w życie zrównoważo nego rozwoju. Pojęcie obiegu zamkniętego prawie nie istniało w przestrzeni publicznej. To

było pierwsze duże wyzwa nie, z którym musieliśmy się zmierzyć. Spędziliśmy wiele godzin starając się jak najlepiej przedstawić zasadność designu obiegu zamkniętego i pokazać procesy projektowania mądrych twórców. Powoli zaczynamy do strzegać rezultat tych działań. Odwiedzają nas wykładowcy różnych uczelni, oglądają pro dukty „na żywo” i szukają in spiracji do zajęć ze studentami o zrównoważonym rozwoju.

Na świecie zwiększa się świa domość zmian klimatycznych, z którymi wszyscy się mierzy my – dlatego nasze działania spotykają się z coraz większym zrozumieniem.

Czyli widzicie przyszłość w obiegu zamkniętym. To nie jest niszowa, chwilowa moda?

Zdecydowanie widzimy. Za częliśmy od skromnej kolekcji siedmiu projektantów i w krót kim, przerywanym pandemią czasie HOST stał się central nym punktem designu obiegu zamkniętego, reprezentującym ponad 40 twórców. Mamy zaproszenia do współpracy z całego świata, więc kto wie, co stanie się za 10, 15 czy 20 lat. Z pewnością stanowimy innowacyjny filar designu, który odzwierciedla najbardziej aktu alne potrzeby. HOST zapewnia miejsce postępowo myślącym twórcom, ale najwyższy czas, by również rządy dołączyły do naszych działań. Działania na szczeblu krajowym pozwolą przyspieszyć zmiany, które są naprawdę nieuniknione nie tylko dla londyńczyków, ale dla każdego z nas.

Rozmawiał Aleksander Tylman, zdjęcia Facundo Bustamante

mów otwarcie o tym, co Cię boli

Dążenie do perfekcyjnego życia sprawia, że w relacjach z innymi nakładamy maski. W szczególności kobiety mają tendencję do tego, by tak robić. Bez słowa sprzeciwu bierzemy na siebie zbyt wiele spraw, których nie jesteśmy w stanie udźwignąć. Robiąc to zaniedbujemy siebie i swoje potrzeby. Sama byłam jedną z takich kobiet, przyjmując na siebie rolę siłaczki – mówi Karolina Łącka, dyplomowany Life & Business Coach, ekspertka ds.marketingu i PR.

Co sprawia, że w dzisiejszym świecie czujemy się coraz bardziej samotni? Jedną z głównych przyczyn jest to, że w poszukiwaniu bliskości uciekamy w świat online. Odczuwanie samotności pogłębia komunikacja z innymi bez kon taktu wzrokowego, ze wzrokiem utkwio nym w ekranie komórki. Niestety jest tak, że telefon jest pierwszą rzeczą, którą bierzemy do ręki zaraz po przebudzeniu. Podobnie gdy kładziemy się spać jest ostatnią rzeczą, którą odkładamy. Jeste śmy uzależnieni od kontaktu ze światem online, który próbuje zaprzątnąć w pełni naszą uwagę. Warto pracować nad sobą, nad złymi nawykami, zatrzymać się na chwilę i przeprowadzić krótką kontrolę dnia. Warto uzmysłowić sobie, czy wzrok znad telefonu podnosimy na dziecko, czy na innego domownika? Niestety, bardzo często nie kontrolujemy tego zachowania i dzieląc uwagę między komórkę a bliską nam osobę komunikujemy jej, że nie jest dla nas ważna.

Samotność emocjonalna to już zjawisko powszechne?

Od kilkunastu lat samotność emocjonalna z roku na rok dotyka coraz więcej osób. Problem jest tak poważny, że w Wielkiej Brytanii utworzono nawet stanowisko ministra do spraw przeciwdziałania sa motności. Prawda jest taka, że żyjemy w czasach, gdy wszechobecna technologia bardzo ułatwia nam nawiązywanie komu nikacji. Służą nam do tego różne kanały w internecie – rozmowy z użyciem nie tylko audio, ale i wideo, media społecz nościowe. Te wszystkie narzędzia w teorii zostały zaprojektowane po to, by pomóc nam w skracaniu dystansu między nami a drugim człowiekiem i pozwolić na bli skość. To jest właśnie złudne, bo mimo iż z pozoru mamy innych na wyciągnięcie ręki, jednak paradoksalnie relacje, które budujemy za pomocą kanałów online, mocno odbiegają od tego, czego prawdzi wie pragniemy. Niejednokrotnie tego typu znajomości odbierane są przez nas jako powierzchowne.

Co poradziłabyś osobom, które czują się samotne emocjonalnie? Będąc w tym trudnym stanie warto by śmy pamiętali, że nie jesteśmy sami. Świat internetu buduje, niestety, złudną wizję, w której ludzie są zawsze piękni,

zadowoleni, uśmiechnięci. Osoby, które śledzimy w internecie pokazują swoją wymuskaną rzeczywistość. Zetknięcie z takim obrazem idealnego świata potę guje w nas przekonanie, że tylko my jeste śmy w trudnym momencie. Samotność emocjonalna i wychodzenie z niej to nie jest „zupka instant”. To jest proces, który polega na stopniowym otwieraniu się. Po trzebujemy na to czasu, ale jeśli faktycznie mamy zmienić coś na lepsze, nie zwle kajmy, zacznijmy dzisiaj, zacznijmy teraz. Zadzwońmy do kogoś, kogo od dawna nie widzieliśmy, z kim chcielibyśmy po prostu porozmawiać. Zróbmy ten pierw szy krok. Nie czekajmy, aż ktoś do nas zadzwoni. Zawsze pojawia się obwinianie, mówimy: „A ty do mnie nie dzwonisz”. Dużo w samotności jest tego obwiniania siebie i tego obwiniania innych, czyli zno wu przerzucamy tę odpowiedzialność, bo sytuacja nam nie odpowiada, a z drugiej strony sami niewiele zrobiliśmy, żeby się coś zmieniło.

Jest jakiś moment w życiu, wiek, gdy częściej pojawia się samotność emocjonalna?

Nie ma na to reguły. Każdy z nas w pew nym okresie swojego życia przechodzi

przez samotność emocjonalną. Jest to jednak zawsze doświadczenie subiektyw ne. Co ważne, często dotyka osób, po któ rych byśmy się tego zupełnie nie spodzie wali, postrzegając ich jako typowe dusze towarzystwa. Z jednej strony osoby te na zewnątrz uśmiechają się i sprawiają wra żenie zadowolonych z życia. Natomiast

w tym samym czasie, w środku, mogą doznawać uczucia pustki, braku relacji z innymi. Z tej pustki bierze się ból, który możemy porównać do bólu fizycznego. Istotne jest, by zauważyć, że ten ból od grywa też określoną rolę – jest bodźcem do zmiany, do tego, byśmy ruszyli z miej sca. Możemy posłużyć się tutaj metaforą

gorącego garnka – gdy go dotkniemy ręką, oparzymy się i już pamiętamy, żeby na stępnym razem tak nie zrobić. I tak samo przy tym bólu emocjonalnym pojawia się nie tylko ból duszy, ale też ból ciała po to, abyśmy bliżej przyjrzeli się relacjom, ja kie mamy z innymi ludźmi i próbowali je uzdrowić, poprawić lub zmienić. Chodzi

o znalezienie motywacji do poszukiwań dróg i rozwiązań, które mają nam pozwo lić na poprawę sytuacji oraz wyjście ze strefy dyskomfortu.

A czy samotność emocjonalna nie wiąże się z rolą siłaczki? Dążenie do perfekcyjnego życia sprawia, że na zewnątrz i w relacjach z innymi na kładamy maski. W szczególności kobiety mają tendencję do tego, by tak robić. Bez słowa sprzeciwu bierzemy na siebie zbyt wiele spraw, których nie jesteśmy w stanie udźwignąć. Robiąc to zaniedbujemy siebie i swoje potrzeby. Osoby, które tak właśnie postępują, często nie mają odwagi, by pójść do koleżanki i zwierzyć się, że jest im źle. Za wszelką cenę zachowują twarz. Sama byłam jedną z takich kobiet, przyj mując na siebie rolę siłaczki. Trwając tak w przekonaniu, że „daję radę”, w pewnym momencie przestałam czuć jakiekolwiek emocje. Oczywiście było to dla mnie bar dzo bolesne doświadczenie. Zdarzyło się to 12 lat temu. W tym czasie rozwodziłam się mając malutkie dzieci – 4 i 2 latka. Był to okres, w którym szukałam siebie, bo wiedziałam, że potrzebuję zmiany. W czasie gdy to się działo, internet dopie ro raczkował i nie było takiej dostępności informacji. Dziś w każdej chwili możemy sobie wygooglować, co to jest samotność, jak sobie z nią poradzić, gdzie szukać po mocy. Nie było też poradników, których obecnie jest bardzo dużo i do których można sięgnąć, poszukując wsparcia. Moje poszukiwania w pewnym momencie zaowocowały przyjazdem do Warszawy na warsztaty Katarzyny Miller. Podczas spo tkania z innymi kobietami pani Kasia za uważyła moje odcięcie od emocji. Ostrze gła mnie również, że dopóki nie puszczę emocji, nic się nie zmieni.

Co jest najtrudniejsze w pokonywaniu samotności?

Na początku swojej drogi uczyłam się nazywać swoje emocje i je komuniko wać. Natomiast w praktyce nadal miałam pewne blokady, które wyszły w okresie pandemii. Jak każdy z nas borykałam się wtedy z lękiem i potrzebowałam wsparcia, rozmowy z przyjaciółką. Niestety, sama z tego zrezygnowałam myśląc, że ona nie udźwignie mojego bólu i lęku. Wtedy wła śnie podczas jednego ze szkoleń dowie działam się, że nie wolno nam decydować za innych, czy są gotowi udzielić nam

wsparcia. To wydarzenie uświadomiło mi, że wielu z nas niemal automatycznie próbuje chronić innych. Od klientów czę sto słyszę, że nie chcą obciążać swoimi problemami innych, że sami dadzą radę. W moim przypadku dodatkową rolę ode grał fakt, że z zawodu jestem coachem i miałam poczucie, że nie powinnam się „tak” czuć. Nie dawałam sobie pozwo lenia na przeżywanie całego spektrum emocji. W rzeczywistości każdy z nas ma gorsze dni. Gdy prowadzimy zwykłą rozmowę, w której ktoś nas pyta „Jak się czujesz?”, postarajmy się nie odpowiadać z automatu „OK dobrze”, tylko bądźmy sobą, pozwólmy sobie na prawdziwe stwierdzenie, że „Bywało lepiej”, albo „Źle się czuję”.

Czy znanym, często uwielbianym przez tłumy osobom też zdarza się cierpieć na samotność emocjonalną? Zdecydowanie tak. Niedawno byłam na evencie, na którym Martyna Wojciechow ska, Olga Kozierowska, Joanna Chmura, czyli bardzo znane osoby, szczerze opo wiedziały o sobie oraz o swoich przeży ciach i emocjach. Wysłuchanie ich było otwierające i pozwalało zrozumieć, że bez względu na status społeczny, popularność lub jej brak przechodzimy przez różne stany emocjonalne. Ta wiedza pozwala na czułość i zrozumienie siebie. Łatwiej jest stwierdzić: „Jednak nie jest ze mną tak źle, jak mi się wydaje”.

Co wzmacnia poczucie samotności emocjonalnej?

To, że opiekujemy się wszystkim, tylko nie emocjami. W pogoni za różnymi spra wami nie znajdujemy czasu na bliskość, relacje, budowanie przywiązania. Czy z ręką na sercu możemy przyznać, że nadal rozmawiamy ze swoimi dziećmi? Czy przypadkiem nie jest tak, że wielu z nas wydaje tylko polecenia: „Odrobiłeś lekcje?”, „Zjedz kolację”, „Zrób to”. Roz liczamy nasze dzieci zamiast z nimi roz mawiać. Jak wielu z nas pyta bliską osobę o to, jak się dzisiaj czuje? Brakuje nam też czasu, uwagi i czułości w stosunku do nas samych. Jest takie powiedzenie, że to nie słabi ludzie chorują na depresję, ale ci, którzy są silni za długo. Często zgłaszają się do mnie osoby skrajnie wyczerpane, których zdrowie psychiczne wisi na wło sku. Rozmawiając z nimi zauważam, że resztkami sił sięgają po pomoc. Dlatego

tak ważne jest, żeby jednak poświęcić sobie czas, przyglądać się sobie i w odpo wiednim momencie zauważyć pilną po trzebę zmiany.

W jaki sposób coaching pomaga w zwalczaniu samotności emocjonalnej?

Generalnie często uciekamy od trudnych pytań. I właśnie od tego jest coaching, od zadawania pytań, których sami sobie nie zadamy, ze strachu, ze wstydu, bo jest nam niewygodnie. Właśnie one pozwalają zauważyć, który obszar wymaga zaopie kowania i poprawy. Życzę wszystkim Czy telnikom, którzy odczuwają samotność, by mieli odwagę zauważyć te rzeczy, które do tej pory były pomijane i uznane za nieistotne. Żeby ruszyć z samotnością emocjonalną, musimy zacząć dostrzegać to, co jest dookoła nas i to, co w danym momencie jest dla nas ważne. By pokonać samotność, trzeba odłożyć telefon, wrócić do siebie, wrócić do korzeni. Tylko w ten sposób możemy przywrócić utraconą har monię, również tę emocjonalną.

Podcast „Stawiam na naturę” powstał pod patronatem Klubu Natura i jest dostępny na stronie www.klubnatura.pl Serdecznie zapraszamy.

Dla każdego „szczyt” może oznaczać coś innego – czasem może to być banalna nauka pływania w dorosłym życiu, czasem upragnione stanowisko w pracy. Czym jest on dla Ciebie, autorki książki „Zdobądź swój szczyt”? Szczyt to metafora. To nasze plany, cele, marzenia. Dla każdego z nas może być czymś innym. Różnimy się nie tylko wizu alnie, ale przede wszystkim emocjonalnie. Inne doświadczenia nas budują i właśnie dlatego jest on różny. Jest on umowny i może się zmieniać, w zależności od na szych emocji. Ja mam i szczyty te fizyczne w sercu, jak góry, przede wszystkim Tatry, i te umowne, które każdy z nas pokonuje niemal codziennie, jak np. pokochanie siebie. Obecnie moim szczytem jest po wrót do samodzielności po wypadku, w skutek którego złamałam nogę.

Co dla Ciebie jest ważne w życiu, co chciałabyś przekazać innym przyjmu jąc zaproszenie do kampanii „Dobra dla Ciebie, idealna dla siebie”? Co dla Ciebie kryje się pod tym hasłem? Marta, przede wszystkim dziękuję za zaproszenie. Bardzo mnie ujęłaś tym hasłem, bo ono jest o tym, o czym ja naj częściej mówię. Bądź sobą. Kochaj siebie i spełniaj marzenia. Życie jest tak ulotne, że naprawdę nie warto udawać kogoś, kim się nie jest, grać w spektaklu zwanym życiem. Dlatego to tak ważne, żeby być i robić to, co czujemy w sercu. Ryzykować tym sercem, by go nie stracić. Ważne jest dla mnie odpowiedzenie sobie szczerze: jakie mam wartości. A później podążanie i życie zgodnie z nimi. Jeśli na przykład moją wartością jest zdrowie, to nie jem śmieciowego jedzenia, jeśli tą wartością jest prawda, to mówię i czynię ją, nieza leżnie od opinii innych. To bardzo uwal niające, kiedy żyjemy zgodnie ze sobą. Chciałabym przekazać kobietom, żeby się nie bały być sobą.

Ty się uwolniłaś od tego strachu, stereotypowego postrzegania, że osoby takie jak Ty, jeżdżące na wózku, nie uprawiają sportu, nie są mobilne?

Ty jesteś zaprzeczeniem tych stereo typów – prowadzisz auto, jeździsz

rowerem, nurkujesz, zdobywasz gór skie szczyty, piszesz książki. Jak pokonać przeszkody i ograniczenia, które mamy w głowie?

To bardzo obszerny i złożony temat. Za czyna się jak u każdego z nas, kto mierzy się z poczuciem niskiej samooceny w wy niku choroby czy inności, od akceptacji i wyboru. Zawsze on jest. Mam wybór jak będę sama siebie postrzegać i czy będę próbować spełniać marzenia, czy nie. Ograniczenia mamy w głowie – zawsze. Cokolwiek robimy. Warto, naprawdę warto

robić choć mały krok do przodu i zoba czyć co dalej. A dalej jest zawsze cieka wie, zawsze rozwijająco, nie twierdzę, że łatwo, ale nie jest nudno. Właśnie tym pierwszym krokiem przełamuję ograni czenia w głowie i na przykład wsiadłam za kierownicę samochodu. I to dało mi wolność!

Jak długo byłaś „dobrą dla kogoś”, zanim zaczęłaś zwracać uwagę na siebie? Co takiego sprawiło, że dostrze głaś samą siebie?

Robie to, co czuje w sercu

Angelika Chrapkiewicz-Gądek jest podróżniczką, pasjonatką podwodnego świata i górskich wyzwań. Występuje jako mówczyni motywacyjna, inspirując ludzi do odważnego działania i poszukiwania przygód. To kobieta, która spełnia swoje marzenia, choć od 3. roku życia towarzyszy jej rdzeniowy zanik mięśni. Mimo to uczestniczyła w wyprawach górskich na Kilimandżaro, Rysy, Mnicha, jako pierwsza osoba na świecie z taką niepełnosprawnością zdobyła najwyższy szczyt Tatr, Gerlach. Podróżowała po Afryce i Azji. Do tego jest finalistką I Wyborów Miss Polski na Wózku oraz ambasadorką kampanii „Dobra dla Ciebie? Idealna dla siebie”. Z jej twórczynią, Martą Banaszek, rozmawia o stereotypach i łamaniu barier.

Z tym jest różnie. Ta „dobroć dla siebie” jest paradoksalnie bardzo trudna, a w ży ciu mamy różne momenty. Czasem zapo minamy o sobie, dlatego to robota na całe życie. Myślę, że przełomowym dla mnie momentem było to, jak miałam bardzo ciężki czas i rozsypałam się na miliony kawałków. Zostałam bardzo zraniona. Wówczas zdałam sobie sprawę z dwóch rzeczy: że jeśli nie będę dobra, czuła dla siebie, to będzie mi trudniej dać to moim bliskim oraz to, że w ostatecznym rozra chunku zostajemy ze sobą i dlatego warto być dla siebie dobrym.

Czy inne kobiety są dla Ciebie źródłem inspiracji? Kto z Twojego naj bliższego otoczenia miał wpływ na rozwój Twojej kobiecości, czy może sama odnalazłaś siebie?

Oczywiście. U mnie na pierwszym miej scu w rozwoju mojej kobiecości była moja mama. A teraz inspiruje mnie wiele kobiet.

Jakimi wartościami należy kierować się w życiu?

Każdy z nas ma inne wartości. Moimi są: miłość, rodzina, zaufanie, odwaga, praw da, wytrwałość. Gdy nimi podążam i o nie dbam, wówczas jestem szczęśliwa.

Jakie cechy łączą kobiety kampanii? Siła, odwaga, wytrwałość, ciekawość.

W mojej kampanii swego rodzaju manifest zaprezentowały dotychczas kobiety, uważam jednak, że często wspierająca rola mężczyzn jest pomijana. Z tego powodu planuję rozszerzyć kampanię zapraszając do uczestnictwa również Panów – czy myślisz, że to dobry krok? Absolutnie! Płeć nie ma znaczenia w mi łości do siebie, we wsparciu, w spełnianiu marzeń. Każdy człowiek powinien być dla siebie czuły i wspierający. Bardzo się cie szę z tego pomysłu!

Na koniec proszę, jeśli możesz zdradź, nad czym teraz pracujesz? Jestem teraz na etapie myślenia, co mogę zrobić najlepszego z tym, co mam, jak mogę działać dalej. Dlatego postano wiłam rzucić się w wir pisania drugiej książki. Marzy mi się, aby rozbudzała ona odwagę, by sięgnąć po to, co dla nas naj ważniejsze, dawała spokój i nadzieję. Aby w trudnych momentach, kiedy chcemy się już poddać, kiedy przestajemy widzieć horyzont, była świadectwem, że to chwi la, która mija. Będzie więc o wartościach i drogowskazach.

MARTA BANASZEK

Projektantka mody, autorka kampanii społecznej „Dobra dla Ciebie? Idealna dla siebie”.

fot. materiały prasowe

FINANSE NA CO DZIEŃ

Czy jestem już przekredytowana(y)? Pojęcie przekredytowania (ang. overdebt), choć znane już od bardzo dawna, nie doczekało się jeszcze jednoznacznej defi nicji. Zazwyczaj określa się w ten sposób sytuację, w której miesięczne koszty spłaty zadłużenia przekraczają połowę dochodów netto, czyli wskaźnik DTI wynosi powyżej 50%. Przekredytowanie wiąże się więc ze znacznym obciążeniem domowego bu dżetu, co może w konsekwencji doprowa dzić do kłopotów z regulowaniem innych płatności, tzw. pozakredytowych, w tym rachunków za media, czynsz, internet czy telefon. Według BIG Infomonitor obecnie w Polsce ok. 2,2 mln osób ma zobowiąza nia pozakredytowe, przeterminowane po wyżej 30 dni, na kwotę 200 zł. Zazwyczaj do takiego stanu doprowadza zaciąganie wielu zobowiązań finansowych – kredytów i pożyczek. Wysokość poszczególnych po życzek i kredytów nie ma przy tym większe go znaczenia, raczej chodzi o ich liczbę. Często przez przekredytowanie rozumiemy sytuację, gdy dana osoba ma 10 i więcej zobowiązań do spłaty w tym samym cza sie. Mogą być to pożyczki pozabankowe, pożyczki BNPL, kredyty mieszkaniowe, kredyty gotówkowe, kredyty ratalne, limity kredytowe w kartach kredytowych czy w ra chunku osobistym. Według danych Biura Informacji Kredytowej obecnie w Polsce takich osób jest około 100 tys. Przekredy towanie przekłada się na spadek poziomu życia. Osoby zmagające się z tym proble mem niestety zwykle korzystają z doraź nych rozwiązań, takich jak kolejna pożycz ka lub kredyt, które przeznaczają na spłatę zaległych rat, rachunków bądź na bieżące potrzeby, czyli dokonują rolowania zadłu żenia. Takie postępowanie często prowadzi do kolejnego negatywnego zjawiska – spi rali zadłużenia.

w kolejne długi. Osoby uwikłane w pętlę zadłużenia bardzo często zaciągają kolejne pożyczki czy kredyty na sfinansowanie pier wotnych zadłużeń. Tracą przy tym kontrolę nad własnymi wydatkami, a wciąż rosnący dług przerasta możliwość jego spłaty. Nie mogą wydostać się z błędnego koła, jakie tworzą ich własne zobowiązania. Ma to ne gatywne konsekwencje psychiczne. Osoby takie wpadają często w depresję i mają ob niżoną samoocenę.

3Co to jest rolowanie długu? Rolowanie długu (zadłużenia) to nega tywny mechanizm, który sprowadza się do zaciągania kredytów i pożyczek w celu uregulowania istniejących już zobowiązań. Zagrożeniem jest moment, gdy instytucje finansowe uznają, że nie chcą dalej po życzać na spłatę istniejącego zadłużenia. W takim przypadku, nie mogąc spłacić starych długów nowymi długami, przesta jemy je regulować i stajemy się osobami ze złą historią kredytową, co w praktyce prowadzi do wykluczenia nas z możliwości korzystania z kredytów i pożyczek w przy szłości. Nasz dług zaczyna być windyko wany, co może prowadzić do upadłości konsumenckiej.

WALDEMAR ROGOWSKI

dr hab. nauk ekonomicznych w dyscyplinie finanse, profesor SGH. Wicedyrektor Instytutu Finansów Kor poracji i Inwestycji. Wieloletni praktyk gospodarczy – dyrektor departamentów ryzyka i klientów korporacyjnych wiodących instytucji finansowych, obecnie główny analityk w biurze kredytowym. Komentator gospodarczy m.in. w Radiu Zet, Radiu RMF FM, Radiu TOK FM, Radiu ESKA, Radiu 357, Radiu Nowy Świat, w Polsacie, Polsat News, TVN, TVN24, TV Biznes 24 oraz w prasie fachowej, m.in. w Rzeczpospolitej, Gazecie Inwestorów Parkiet, Gazecie Prawnej, Pulsie Biznesu i tygodnikach: Polityka oraz Newsweek. Przez wiele lat ekspert ONZ i konsultant Banku Świa towego. Autor lub współautor ponad 130 publikacji z dziedziny finansów przedsiębiorstwa.

Co to jest spirala zadłużenia? Pętla zadłużenia, inaczej nazywana spiralą zadłużenia, to negatywne zjawisko coraz głębszego i niekończącego się wpadania

Na koniec coś optymistycznego. Można i warto często zaciągać kredyty czy pożycz ki, ale tylko wówczas, gdy robimy to w spo sób odpowiedzialny – gdy mamy odpo wiednie dochody, a nasze kompetencje są na tyle wysokie, że również w przyszłości będziemy w stanie terminowo regulować zaciągnięte zobowiązania kredytowe bez względu na to, czy będzie to kredyt banko wy, pożyczka pozabankowa czy odroczona płatność w e-commerce, zwana BNPL. Korzystając z okazji chciałbym złożyć moim Czytelniczkom i Czytelnikom najser deczniejsze życzenia z okazji świąt Bożego Narodzenia, dużo zdrowia, odpowiedzial ności i racjonalności w podejmowaniu decyzji finansowych oraz rozwijania wiedzy w zakresie finansów osobistych.

Grudzień to miesiąc wzmożonych zakupów związanych ze świętami Bożego Narodzenia. Jednak aby po świętach nie mieć problemów finansowych, musimy nie tylko racjonalnie planować zakupy, ale również odpowiedzialnie sięgać po kredyty i pożyczki. Nie należy ulegać staropolskiemu przysłowiu „Zastaw się a postaw się”. Dlatego w grud niowym poradniku zebrałem pytania Czytelniczek i Czytelników związane z negatywnymi skutkami nieodpo wiedzialnego zadłużania się.

Chcesz zadać pytanie naszemu ekspertowi? Napisz do nas na adres: magazynnatura@drogerienatura.pl

zaadaptuj się do stresujących sytuacji

e stresem żyjemy na co dzień. Z doświadczenia zna go każdy z nas, ale niewielu potrafi wyjaśnić, czym jest. Nic dziwnego, ponieważ do tej pory nie udało się go ująć w ramy jednoznacznej definicji. Stres ujmowany jest w znaczeniu psychologicznym, medycznym, socjologicznym. Można go zdefiniować jako złożoną reakcję organizmu na różnorodne czynniki, zwane stresorami, która prowadzi do zaburzenia homeostazy, nazy wanej przez medyków stanem równowagi wewnętrznej całego organizmu. Najczęściej stres pojawia się na skutek zagrożenia lub nie możności realizowania waż nych celów. Zwykle kojarzony jest z czymś negatywnym, tymczasem ma także pozytyw ny wpływ na człowieka. Krót kotrwały działa mobilizująco, stymuluje do życia. Bez niego popadlibyśmy w marazm. Z ko lei długotrwały działa na orga nizm destrukcyjnie, prowadząc do wielu chorób: nadciśnienia tętniczego, zawału serca, obni żonej odporności, bezsenno ści, depresji.

Z badań wynika, że Polacy są bardzo zestresowanym narodem. Co piąty mieszka niec Polski przyznaje, że stres

Co piąty Polak przyznaje, że stres towarzyszy mu każdego dnia. Zdecydowana większość nie potrafi sobie z nim radzić. Istnieje wiele metod radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami.

Jedną z nich są rośliny nazywane adaptogenami, które obecnie przeżywają swój renesans.

towarzyszy mu każdego dnia. Zdecydowana większość nie wie, jak sobie z nim poradzić. Istnieje wiele metod radzenia sobie ze stresorami – sport, masaż, medytacja, relaksująca muzyka, sen. Obecnie swój renesans przeżywają roślinne adaptogeny, które w medycynie Dalekiego Wschodu znane są od tysięcy lat jako panaceum na napięcie nerwowe, a w Eu ropie zaczynają rozkwitać na tym polu.

KRÓTKA HISTORIA ADAPTOGENÓW

Z roślinnych adaptogenów, ułatwiających przystosowanie się do niekorzystnych warun ków środowiskowych, ludzie korzystali od tysięcy lat. Sam Czyngis-chan miał nakazać żoł nierzom jedzenie roślin ada ptogennych, aby byli bardziej wytrzymali w walce. Jednakże dopiero w latach 40. ubiegłego wieku temu zagadnieniu za częli się przyglądać naukowcy.

Terminu adaptogen po raz pierwszy użył rosyjski nauko wiec Nikolai Lazarev w 1947 roku. Natomiast w latach 50. farmaceuta i lekarz medycyny holistycznej Israel Breckham, także pochodzący z Rosji, podał jego definicję. Adapto geny stały się substancjami pochodzenia roślinnego, któ re są nieszkodliwe i wykazują normalizujący wpływ na ustrój człowieka. Przede wszystkim wzmacniają organizm w walce

ze stresem, a w efekcie poma gają zachować wewnętrzną równowagę.

W latach 70. ubiegłego wieku rośliny adaptogenne zaczęto wykorzystywać w sporcie. Zaży wali je rosyjscy sportowcy szy kujący się na olimpiadę w Mo nachium, a w latach 90. zaczęli z nich korzystać także olimpij czycy z USA oraz Chin. Mimo upływu 70 lat mecha nizm działania adaptogenów na człowieka nie jest jeszcze dokładnie poznany. Stres ma bowiem różne źródła, a dodat kowo może wpływać na niemal każdy układ narządów – nerwo wy, immunologiczny, hormo nalny, sercowo-naczyniowy, po karmowy itd. Co więcej, także reakcja na stres pozostaje kwe stią indywidualną. Naukowcy są jednak przekonani, że ada ptogeny działają na organizm na poziomie komórkowym (poprzez enzymy) oraz narzą dowym (poprzez hormony). W ten sposób przyczyniają się nie tylko do łatwiejszego przy stosowania się do stresujących sytuacji, ale także wzmacniają odporność, redukują poziom lęku, zwiększają energię oraz poprawiają koncentrację.

KOJĄCA ASHWAGANDHA Wyróżnia się co najmniej 20 roślin o właściwościach adaptogennych. Jedną z po pularniejszych w Europie jest ashwagandha (Withania somni fera), nazywana też witanią ospałą. Roślina wywodzi się z Indii, Pakistanu i Sri Lanki. Zaliczana jest do adaptogenów uspokajających, polecanych na bezsenność, zwłaszcza spo wodowaną stresem, a także stany depresyjne oraz lękowe. Zawiera dużą ilość żelaza, dlatego jest polecana jako środek wspomagający lecze nie anemii. Ashwagandha jest także uważana za skuteczną

w leczeniu niedoczynności tarczycy, ponieważ reguluje funkcje dokrewne organizmu. Uważa się ponadto, że wywiera korzystny wpływ na odporność. Co ciekawe, w Indiach witania ospała jest wykorzystywana w badaniach klinicznych z dzie dziny onkologii.

POBUDZAJĄCY ŻEŃ-SZEŃ

Żeń-szeń azjatycki (Panax gin seng) cieszy się największym zainteresowaniem naukowców badających adaptogeny i jest także zaliczany do najstarszych roślin leczniczych medycyny dalekowschodniej. Bylina ro śnie naturalnie w północno -wschodnich Chinach, Japonii i na wschodzie Rosji. Korzeń żeń-szenia od najdawniejszych lat był wykorzystywany jako środek dostarczający energii witalnej, a także wspierający potencję. Ponadto uważa się, że Panax ginseng wykazuje ko rzystne działanie przeciwmiaż dżycowe poprzez obniżanie złego cholesterolu (LDL), a podnoszenie dobrego (HDL). Do tego ma zwiększać odpor ność organizmu na zakażenia bakteryjne i wirusowe.

REGENERUJĄCY RÓŻENIEC

Do rosnących naturalnie w Polsce adaptogenów za liczany jest różeniec górski (Rhodiola rosea), który wystę puje w Bieszczadach, Tatrach i Sudetach, ale w pojedynczych skupiskach, dlatego jest objęty ochroną. Roślina rośnie jed nak w wielu innych rejonach świata, przede wszystkim w Ameryce Północnej i Azji. Korzeń różeńca górskiego to surowiec zielarski, stosowany na zmęczenie zarówno fizycz ne, jak i psychiczne, a także na migrenę. Dodatkowo jest wykorzystywany jako środek poprawiający koncentrację, pa mięć i refleks.

REKLAMA

czas na zmianę

Grudzień to wyjątkowy miesiąc, przepełniony magią świąt Boże go Narodzenia. To czas podsumowań, refleksji i nowych planów. Gdy zasiądziemy z bliskimi przy wigilijnym stole, porozmawiajmy i zaplanujmy, jak zmienić nasze życie tak, aby poprawić zdrowie.

DLACZEGO TO TAKIE WAŻNE?

Niezdrowy styl życia prowadzi do wzrostu masy ciała i rozwoju chorób cywilizacyjnych. Właści wa dieta i aktywność fizyczna to filary profilak tyki oraz walki z otyłością, która jest nie tyle problemem estetycznym co chorobą. Prowadzi ona do szeregu powikłań: zaburzeń gospo darki węglowodanowej (od insulinooporności, poprzez stany przedcukrzycowe, po cukrzycę), lipidowej, chorób układu sercowo-naczynio wego, układu ruchu, stłuszczenia wątroby czy kamicy pęcherzyka żółciowego. Otyłość może mieć również związek z niepłodnością i sprzy jać rozwojowi nowotworów.

ZASTANAWIASZ SIĘ, CZY PROBLEM OTYŁOŚCI DOTYCZY TAKŻE CIEBIE?

Oblicz swój wskaźnik masy ciała [BMI = masa ciała (kg)/wzrost (m)2]. BMI w zakresie 18,5-24,9 to wynik prawidłowy. Wartość tego wskaźnika pomiędzy 25,0 a 29,9 świadczy o nadwadze, a powyżej 30,0 o otyłości. Jeżeli chorujesz na otyłość, wykonaj pomiary obwodu talii, bioder i wylicz wskaźnik talia-biodro [WHR = obwód ta lii (cm)/obwód bioder (cm)]. Pozwala to na okre ślenie typu otyłości. Szczególnie niebezpieczna jest otyłość typu brzusznego, czyli tzw. jabłko. Rozpoznajemy ją, jeżeli obwód talii wynosi u mężczyzn powyżej 94 cm, a u kobiet powyżej 80 cm i/lub WHR wynosi powyżej 0,85 u kobiet i 0,9 u mężczyzn. W przypadku, gdy BMI wska zuje na otyłość, a WHR wynosi poniżej 0,85 u kobiet i 0,9 u mężczyzn, to rozpoznajemy oty łość pośladkowo-udową (typu gruszka). Jeżeli rozpoznajesz u siebie otyłość lub nadwagę, nie bagatelizuj jej. Zmień swój styl życia i zredukuj masę ciała. Przez kolejny rok, co miesiąc pomo gę Ci w tym, pisząc artykuły dotyczące nadwagi i otyłości, ich powikłań oraz możliwości walki z tymi problemami zdrowotnymi.

CO OSIĄGNIESZ REDUKUJĄC MASĘ CIAŁA?

Przede wszystkim poprawę samopoczucia oraz wyników badań (spadek stężenia glukozy czy cholesterolu), obniżenie ciśnienia tętniczego, zmniejszenie dolegliwości stawowych i ryzyka rozwoju powikłań nadmiernej masy ciała. Jeżeli otyłość wywołała już u Ciebie insulinooporność czy stan przedcukrzycowy, to redukcja masy ciała może odwrócić te procesy i zapobiec rozwojowi cukrzycy. U osób z cukrzycą nor malizacja masy ciała wpłynie na poprawę wy równania tej choroby czy zmniejszenie dawek leków. Po dużej redukcji masy ciała, opisywa ne są nawet przypadki remisji cukrzycy typu 2. U pacjentów z nadciśnieniem obniżą się jego wartości i spadnie zapotrzebowanie na leki. Kolejne korzyści to zredukowanie stężenia cho lesterolu i zmniejszenie nasilenia stłuszczenia wątroby. Finalnie wraz z redukcją masy ciała zmniejszy się ryzyko sercowo-naczyniowe, czyli zagrożenie zawałem serca czy udarem mózgu. U kobiet z zespołem policystycznych jajników poprawa wskaźnika BMI może się przełożyć na przywrócenie regularnego cyklu, powrót owu lacji i związane z tym zwiększenie płodności. U mężczyzn obniżenie masy ciała będzie się wiązało z podniesieniem się stężenia testoste ronu i poprawą funkcji seksualnych. Normaliza cja masy ciała wpłynie również na zmniejszenie nasilenia takich dolegliwości jak: choroba re fluksowa, dolegliwości stawowe i ból kręgosłu pa, obturacyjny bezdech senny czy wysiłkowe nietrzymanie moczu u kobiet. Wszystko to po twierdzają liczne doniesienia naukowe.

Redukując masę ciała zyskujesz większą sprawność fizyczną i lepszy nastrój. Nagrodą jest dłuższe życie bez uciążliwych chorób i terapii.

EWA BIENIEK

Dr n. med., specjalista chorób we wnętrznych, diabetologii, endokrynolo gii. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Ma bogate doświadczenie zawodowe, zdobyte podczas pracy w poradniach ambulatoryjnych i leczeniu szpitalnym, m.in. w Klinice Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. Zajmuje się diagnostyką oraz leczeniem schorzeń endokrynologicznych, prowadzeniem pacjentów z cukrzycą (w tym kobiet z cukrzycą ciążową) oraz leczeniem otyłości.

Chcesz zadać pytanie naszej ekspertce? Napisz do nas na adres: magazynnatura@drogerienatura.pl

Nowa kolekcja jubileuszowa

Dostępne tylko w drogeriach natura

świąteczno-sylwestrowe inspiracje makijażowe

Święta i nadchodzący karnawał to idealny czas, by olśnić wszystkich zjawiskowym makijażem. To także jedyna w roku okazja do bardziej odważnych eksperymentów z blaskiem i kolorem. Jakie trendy są modne w tym sezonie? Jak wykonać idealny świąteczno-sylwestrowy makijaż? Sprawdź makijażowe propozycje Daniela Sobieśniewskiego, wizażysty drogerii Natura.

Dyplomowany mistrz w zawodzie wizażysta-stylista. Uhonorowany tytułem ARTYSTA ROKU 2014 przez magazyn Make Up Trendy. Oficjalny makijażysta marki KOBO Professional. Wizaż to jego praca, powołanie i życiowa pasja. Twarz traktuje jak malarskie płótno, a kosmetyki jak paletę barw – to po zwala mu tworzyć osobiste, subtelne i kobiece makijaże. Daniel od wielu lat maluje osoby publiczne, uczestniczy w licznych sesjach zdjęciowych, poka zach mody oraz programach TV.

KOBO PROFESSIONAL

Zestaw świąteczny tusz do rzęs + bronzer

Paleta cieni HOLO PALETTE

Paleta do makijażu Merry Cherry

Klej do pigmentów Glitter Fixer

Pomadka w płynie KOBO Miss Polonia

MY SECRET

Sypki cień do powiek MAGIC DUST

Dostępne w drogeriach Natura i na www.drogerienatura.pl

DANIEL SOBIEŚNIEWSKI

W DROGERIACH

Odkryj magię kobiecego piękna

Rose Collection

CZERWONE USTA

Święta Bożego Narodzenia to czas, w którym tradycyjnie spotykamy się z rodziną i zna jomymi. Warto wtedy pokazać się z jak najlepszej strony. Pamiętajcie jednak, że świą teczny makijaż powinien pre zentować się raczej klasycznie

i gustownie. Idealnym wybo rem będą czerwone usta i kre ska, które zwykliśmy nazywać klasycznym makijażem. Jest on ponadczasowy, szykowny, bije z niego elegancja i uniwersal ność, czerwone usta bowiem świetnie pasują praktycznie do każdego stroju. Tego typu ma kijaż ma jeszcze jedną zaletę, która w trakcie przedświątecz nej gorączki może okazać się niezwykle istotna – do jego przygotowania nie trzeba dużo czasu.

ISKRZĄCE OCZY

W trakcie wigilijnej kolacji mo żesz olśnić gości rozświetlo nym makijażem oczu! Przed gwiazdką zaaplikuj, na spe cjalny „klej”, sypki cień z mi goczącymi drobinkami, dzięki którym Twoje oczy będą mienić się w blasku świec. Uzupełnie niem takiego looku będą usta pociągnięte satynową lub ma tową pomadką.

MAKE-UP NO MAKE-UP

No make-up to najdelikatniej sza propozycja z prezentowa nych przeze mnie sposobów na świąteczny makijaż. To do skonała propozycja, zwłaszcza ze względu na jego wszech stronność – delikatny makijaż na święta idealnie dopasuje się do każdej sytuacji. Niezbędne będą więc standardowe pro dukty: rozświetlający podkład, odrobina naturalnie wyglądają cego różu na policzki, bronzer, tusz do rzęs oraz delikatny, na wilżający błyszczyk.

SYLWESTROWE SZALEŃSTWO

Sylwester jest tylko raz w roku i wszyscy czekamy na niego z niecierpliwością. Sylwestrowa kreacja i makijaż to podstawa sukcesu, choć udana zabawa zależy także w dużej mierze od towarzystwa. Już w grudniu, a nawet wcześniej, wiele z Was szykuje sylwestrowe stroje

i zastanawia się nad tym, jaki makijaż będzie do nich najod powiedniejszy. Pamiętajcie, że sylwester i Nowy Rok to czas zabawy, niezależnie od tego, czy spędzacie go na wielkim balu, czy na kameralnej, domo wej imprezie. To także niepo wtarzalna okazja, by nieco za szaleć z makijażem i kolorami oraz poeksperymentować w tej kwestii.

Na sylwestrową zabawę ide alne będą brokaty i makijaż w stylu glamour. Można użyć dowolnych odcieni z całej pale ty barw, także tych najbardziej odważnych, których nie mia łyście śmiałości zastosować na co dzień. Możesz wybrać między przydymionymi ocza mi z cyrkoniami lub mocnymi ustami z drobinkami brokatu. Modne będą również błysz czące kreski wykonane broka towym eyelinerem. Do odważ nych świat należy, zatem nie bójcie się eksperymentować!

DOSTĘPNE

Bez dobrej kondycji skóry głowy nie ma szans na piękne, zdrowe włosy. Stan skóry głowy jest bardzo istotny, ponieważ wpływa bezpośrednio na kondycję włosów. Niestety, zdarza się, że borykamy się z różnymi dolegliwościami skalpu, odbijającymi się na zdrowiu i wyglądzie naszych kosmyków. Jedną z nich może być także sucha skóra głowy, powiązana z nieprzyjemnymi objawami w postaci swędzenia czy podrażnienia. Jak rozwiązać ten problem i nawilżyć skórę głowy podpowiada trycholog.

dbasz o włosy, a co ze skórą głowy?

fot. unsplash.com/taisiia stupak

Na głowie, podobnie jak na skórze całego ludzkiego cia ła, umieszczone są gruczoły łojowe produkujące sebum. Jego rola polega na natłuszczaniu skóry i jej ochronie przed szkodliwymi czynni kami zewnętrznymi – dotyczy to za równo skóry głowy, jak i samych wło sów, aby nie były suche i łamliwe. – Efektem zaburzeń w wydzielaniu sebum może być sucha skóra na gło wie. Jest ona zazwyczaj bardziej po datna na podrażnienia, które mogą skutkować na przykład swędzeniem, zaczerwienieniem czy uczuciem napięcia oraz pojawiającym się łuszczeniem. Za suchą skórę głowy może być odpowiedzialnych wie le różnych czynników, na przykład nieodpowiednia dieta uboga w wi taminy i składniki mineralne oraz tłuszcze nienasycone, nieprawidłowa pielęgnacja z błędami w doborze produktów do skóry głowy, niewła ściwa stylizacja włosów i zbyt częste ich farbowanie, a także zaburzenia hormonalne, niektóre choroby oraz czynniki zewnętrzne w postaci choć by promieniowania UV – wyjaśnia Anna Mackojć, trycholog z Instytutu Trychologii.

Gdy skóra głowy jest niedosta tecznie nawilżona i zbyt szybko traci wodę, możemy odczu wać zwiększony dyskomfort związany z jej wysuszeniem i podrażnieniem.

– Sucha skóra głowy może do datkowo powodować spowol niony wzrost włosów, nieko rzystnie wpływać na kondycję łodygi włosa, a nawet być przy czyną nadmiernego ich wypa dania. Dlatego bardzo istotne jest dbanie o dobry stan skóry głowy i niebagatelizowanie sy gnałów, które mogą świadczyć o jakichkolwiek nieprawidłowo ściach. Jeśli mamy wątpliwości dotyczące kondycji skóry głowy, warto zasięgnąć konsultacji trychologa i wykonać badanie trichoskopowe – dodaje Anna Mackojć.

JAK NAWILŻYĆ SKÓRĘ GŁOWY?

Skuteczne nawilżenie skóry głowy wymaga działań w kil ku obszarach. Jeśli borykamy

się z suchą skórą głowy, to powinniśmy skupić się na pra widłowej jej pielęgnacji i wyro bieniu w sobie odpowiednich nawyków dbania o nią. Sucha skóra głowy jest bardziej wy magająca, dlatego dobierając kosmetyki powinniśmy zwrócić uwagę na obecność w nich składników, które nie będą do datkowo jej podrażniały, lecz będą działały kojąco i nawilża jąco. Na przykład wybierając szampon do suchej skóry gło wy należy zwrócić uwagę, czy zawiera on emolienty, które działają nawilżająco i odżywia jąco, ale także chronią skórę przed wpływem czynników zewnętrznych i utratą wody z naskórka. Sucha skóra głowy jest wrażliwa i bardziej podat na na podrażnienia, dlatego do jej pielęgnacji nie należy używać produktów zawiera jących silne detergenty, które mogą dodatkowo powodować jej wysuszanie. Do pielęgnacji warto wykorzystać także raz

w tygodniu peeling do skóry głowy, który pozwoli złusz czyć zrogowaciały naskórek, odblokować ujścia mieszków włosowych oraz pozbyć się zanieczyszczeń. Oczyszczona skóra głowy będzie lepiej ab sorbowała składniki aktywne na kolejnym etapie jej pielę gnacji. Aby utrzymywać w do brej kondycji skórę głowy, po winniśmy dostarczać jej m.in. witamin i aminokwasów, zapo biegających nadmiernej utracie wody z naskórka i pozytywnie wpływających na wzmacnianie bariery ochronnej skóry. Jeśli mamy wątpliwości, jak pra widłowo dobrać produkty do skóry głowy, możemy skonsul tować się z trychologiem. Przyczynami suchej skóry gło wy może być zarówno zbyt częste farbowanie włosów, zwłaszcza gdy w procesie far bowania wykorzystywane są produkty z amoniakiem, jak i nieprawidłowa stylizacja po legająca na nadużywaniu na

przykład gorącego nawiewu suszarki. Są to działania, na które możemy mieć wpływ, je śli zmienimy nasze nawyki. Suchą skórę głowy należy, podobnie jak cały organizm, prawidłowo nawadniać od we wnątrz, gdyż problemy z jej kondycją mogą także wynikać ze źle zbilansowanej diety i z picia zbyt małej ilości pły nów. Według zaleceń należy wypijać osiem szklanek wody dziennie, aby wspierać procesy metaboliczne, sprzyjać regulo waniu trawienia i wpływać po zytywnie na stan skóry.

Konsekwencjami suchej skóry głowy mogą być m.in. proble my z łupieżem, przetłuszcza niem się i wypadanie włosów. Dlatego istotne jest prawi dłowe dbanie o jej nawilża nie, odpowiednia pielęgnacja i świadomy wybór odpowied nich produktów oraz właściwa dieta z niezbędną ilością pły nów i wartościowych dla wło sów składników.

piękno czerpiące z natury

Natura jest pełna owoców i nasion, któ re nie tylko słodko pachną, wyglądają czy pysznie smakują, ale także stanowią prawdziwe bomby witaminowe oraz mi kro- i makroelementów. Składniki w nich zawarte mają jakże dobroczynny wpływ na pielęgnację skóry i włosów, nic dziwne go, że wykorzystywane są w kosmetykach od bardzo dawna. Dziś chcieliśmy przy bliżyć Wam działanie niektórych z nich, tych najbardziej popularnych i najczęściej stosowanych.

ARNIKA GÓRSKA

Ekstrakty i olejki z arniki znaj dziemy głównie w kosmetykach do cery dojrzałej, naczynkowej oraz trądzikowej. Ziele jest wykorzystywane jako składnik aktywny preparatów na żylaki oraz pękające naczynka, czyli tzw. pajączki. Występuje w że lach, emulsjach i tonikach przeciwtrądzikowych, a także w produktach na cienie i obrzę ki pod oczami. Można ją spo tkać w recepturach kremów na zmarszczki i przebarwienia. Jest stosowana w produktach antycellulitowych (wspomaga drenaż limfatyczny). Wykazuje także korzystny wpływ na wło sy. Pobudza mikrocyrkulację krwi w mieszkach włosowych,

dzięki czemu sprzyja ich lepszemu odżywieniu oraz dotlenieniu. Chroni przed nadmiernym wypadaniem włosów i stymuluje porost. Jej działanie przeciwgrzybicze jest wykorzystywane w kosme tykach przeznaczonych do walki z łupieżem. Ze względu na właściwości antyseptyczne występuje w preparatach do przetłuszczających się włosów. To cenny składnik szamponów, maseczek oraz odżywek.

ROKITNIK

Nazywany rosyjskim anana sem, jest jedną z najbardziej wartościowych roślin na świe cie. W kosmetologii wykorzy stuje się jego owoce do tworze nia kremów, mających na celu opóźnianie procesu starzenia i redukcję pierwszych zmarsz czek. Regularne stosowanie naturalnego kremu z rokitnika pozwala nie tylko odmłodzić

skórę, ale również odpo wiednio ją nawilżyć, odżywić i przywrócić jej blask. Ma też zastosowanie w kosmetykach do pielęgnacji włosów (wzmac nia je, zapobiega wypadaniu, regeneruje, przywraca elastycz ność i gładkość), w kremach i balsamach chroniących skórę przed promieniowaniem UV oraz w kosmetykach łagodzą cych podrażnienia, odmroże nia i oparzenia. A pijąc sok z rokitnika wzmocnisz swoją odporność i będziesz cieszyć się zdrowiem.

DRZEWO CEDROWE

Wyciągi z tego drzewa są składnikami m.in. odżywek, balsamów, szamponów do włosów, a także płynów do hi gieny intymnej i wielu innych specyfików. Wykorzystuje się go w preparatach przeznaczo nych do pielęgnacji twarzy, wło sów, paznokci oraz rąk. Olejek cedrowy wykazuje właściwości odżywiające i głęboko nawilża jące. Zaleca się go aplikować zwłaszcza na skórę przesuszo ną, łuszczącą się, wiotką i ze zmarszczkami. Regularne sto sowanie go normalizuje stan skóry, poprawiając jej ogólną kondycję i nadając zdrowy wygląd. Sprawdzi się także

w pielęgnacji skóry tłustej ze względu na to, że hamuje wy dzielanie łoju. Wspaniale pielę gnuje włosy, szczególnie z ten dencją do przetłuszczania, eli minuje łupież oraz wzmacnia je, dzięki czemu sprawia, że stają się grubsze i mniej łamli we. Warto sięgnąć po olejek ce drowy w przypadku problemu z łamliwymi paznokciami – nie tylko odżywi je, wzmocni, ale także pozytywnie wpłynie na ich kondycję.

RÓŻA

Intensywnie nawilża, naprawia i pielęgnuje skórę. Działa anty bakteryjnie, łagodząco, pobu dza wytwarzanie kolagenu i od świeża skórę. Delikatnie ją li ftinguje, poprawia sprężystość i wygładza drobne zmarszczki. Obkurcza naczynia krwiono śne i zmniejsza zaczerwienie nia. Róża w kosmetykach do włosów znacznie poprawia ich kondycję oraz zmiękcza i wygładza. To także wdzięczny składnik kosmetyków przezna czonych do pielęgnacji skóry trądzikowej. Ekstrakt z róży działa przeciwzapalnie, dzięki czemu nie tylko koi, ale rów nież zmniejsza zaczerwienie nia. Róża jest cennym źródłem przeciwutleniaczy, neutralizuje

działanie wolnych rodników, odmładza i chroni przed stre sem oksydacyjnym. Ponadto zapewnia ochronę przed popa rzeniami słonecznymi. Zapach róży ma właściwości kojące i uspokajające, dzięki czemu kosmetyki o różanym zapachu nie tylko relaksują skórę, ale również koją zmysły.

GLINKA BILBOA Z dodatkiem wody lub ziół wykorzystywana jest jako ma seczka do pielęgnacji włosów, twarzy, a nawet skóry całego ciała. Biała glinka w kosmetyce stanowi główny składnik pu drów, zasypek, cieni do powiek, talku kosmetycznego oraz kre mów. Odżywia skórę, regene ruje i nawilża – jest idealnym kosmetykiem do skóry suchej. Jednocześnie sprzyja gojeniu się stanów zapalnych, zwęża pory, zmniejsza widoczność blizn. Zapobiega też powsta waniu zaskórników, pozosta wia cerę świeżą i odtłuszczoną. Ze względu na swoje właściwo ści rozgrzewające i pobudza jące krążenie, okłady z glinki są wykorzystywane do kuracji antycellulitowych. Zwiększa ją przepływ krwi i pomagają pozbyć się pomarańczowej skórki.

ŻEŃ-SZEŃ

Macerat z żeń-szenia bardzo często można spotkać głównie w kosmetykach przeciwstarze niowych, do skóry dojrzałej, suchej i zniszczonej, a także w produktach antycellulito wych. Ponadto bardzo często jest składnikiem naturalnych wcierek, szamponów, masek i odżywek do włosów, szcze gólnie przeznaczonych do włosów wypadających, osłabio nych, farbowanych, suchych i zniszczonych.

W kosmetologii bardzo często wykorzystywane są dodatkowo: rumianek (na przebarwienia i zaczerwienienia), miód (na podrażnienia), arbuz (dla toni zowania i odświeżania), rojnik (walczący z niedoskonałościa mi), ekstrakt z owsa (łączy działanie bakteriobójcze i prze ciwzapalne z kojącym nawilże niem i głębokim odżywieniem), czarny kawior (zatrzymuje wodę oraz pomaga zachować młodość i jędrność skóry), oli wa z oliwek (bogata w witami ny A, C, F i E oraz kwasy tłusz czowe, doskonale nawilża oraz chroni przed szybszym starze niem), masło shea (goi drobne rany i regeneruje przesuszo ny naskórek), miód manuka (zwalcza trądzik, przyspiesza gojenie się ran potrądzikowych oraz zapobiega powstawaniu blizn) i wiele innych. Królowe ogrodów, niepozorne skarby łąk, oleje i masła – stosowane w kosmetykach – zagośćcie w naszych toaletkach.

Marzena Czerwińska-Murgan

NATURA EKO

Olejkowe mydło w płynie z dziką różą i rokitnikiem Wegańskie mydło w płynie z różą i miłorzębem japońskim Wegański żel pod prysznic z różą i miłorzębem japońskim Olejkowy żel pod prysznic z dziką różą i rokitnikiem Regenerujący krem do rąk z olejem kokosowym i różą Dostępne w drogeriach Natura i na www.drogerienatura.pl

WSZYSTKO O BOTOKSIE

CZY BOTOKS JEST BEZPIECZNY?

Toksyna botulinowa to toksyna wytwarzana przez bakterie z rodzaju Clostridium botuli num – jad kiełbasiany. Jest kilka rodzajów toksyny, które oznacza się literami od A do G, w medycynie stosuje się jedynie typ A toksyny. Jej działanie polega na blokowaniu impulsów nerwowych, które prowadzą do napinania mięśni, co skutkuje ich tymczasową (odwra calną) relaksacją. Tę właściwość odkryto już w latach 70. ubiegłego stulecia, kiedy to po raz pierwszy wykorzystano botoks do leczenia zeza. Jego powszechnie znane właściwości przeciwzmarszczkowe odkryto w latach 90. ubiegłego wieku. W medycynie estetycznej toksyna botulinowa stosowana jest od ponad 20 lat, mimo to wciąż budzi kontrowersje i cieszy się nie najlepszą sławą. Rzeczywiście – niewłaściwie wyko nany zabieg może spowodować nadmierne wyłączenie mimiki i wywołać groteskowy efekt maski na twarzy. Dlatego właśnie tak ważna jest znajomość anatomii i zasad stosowania botoksu w medycynie estetycznej. Nie zapomi najmy, że jest to lek – certyfikowane produkty toksyny botulinowej może kupić tylko lekarz i tylko lekarz może ją podawać.

CZY BOTOKS SŁUŻY DO WYPEŁNIENIA ZMARSZCZEK?

Często za wszelkie nieudane efekty, takie jak przerysowane usta czy policzki, obwiniany jest właśnie botoks. Raz na zawsze wyjaśnijmy –nie ma czegoś takiego jak „usta wypełnione botoksem”. Do wypełnienia ust, policzków czy fałdów nosowo-wargowych używa się prepa ratów na bazie kwasu hialuronowego. Toksyna botulinowa ma za zadanie rozluźnienie określonych mięśni, w efekcie zapobieganie powstawaniu lub pogłębianiu się zmarszczek mimicznych.

CZY TO PRAWDA, ŻE JEŻELI RAZ ZDECY DUJĘ SIĘ NA BOTOKS, BĘDĘ MUSIAŁA POWTARZAĆ ZABIEG DO KOŃCA ŻYCIA? Działanie botoksu utrzymuje się od 3 do 6 miesięcy. Najczęściej zabieg powtarza się po

powrocie pełnej mimiki twarzy, gdy ponownie pojawią się zmarszczki. Oczywiście nie jest to konieczne! Jeśli ponownie nie wykonamy zabiegu botoksem, twarz po prostu wróci do wcześniejszego wyglądu. Ponieważ jednak przez kilka miesięcy przyzwyczailiśmy się do efektu działania toksyny botulinowej, możemy odnosić mylne wrażenie, że nasza twarz wyglą da gorzej niż wcześniej.

CZY ZABIEGI Z TOKSYNĄ BOTULINOWĄ PRZEZNACZONE SĄ TYLKO DLA OSÓB

STARSZYCH?

To kolejny mit. Głównym celem zabiegu jest profilaktyka powstawania głębokich zmarsz czek, dlatego najlepsze efekty uzyskujemy u osób młodszych, u których zmarszczki dopiero powstają. Przy głębokich, utrwalo nych zmianach sama toksyna botulinowa nie wystarcza i konieczne może być dodatkowe wypełnienie kwasem hialuronowym.

JAKIE SĄ INNE ZASTOSOWANIA TOKSYNY BOTULINOWEJ?

Ostrzykiwanie przerostowych blizn prowadzi do rozluźnienia otaczających tkanek, dzię ki czemu stają się mniej widoczne. Innym zastosowaniem jest leczenie nadpotliwości miejscowej (pachy, dłonie, stopy). W neurologii toksyna botulinowa ma wiele zastosowań, m.in. w wielu chorobach przebiegających z nadmiernym napięciem mięśniowym (pora żenie mózgowe czy po udarach) lub chociażby pomocniczo w leczeniu migrenowych bólów głowy. Działanie leku utrzymuje się 4 do 6 miesięcy. Wspomagająco botoks wykorzysty wany jest w leczeniu bruksizmu, czyli mimo wolnej i nadmiernej aktywności mięśni żwaczy, objawiającej się zaciskaniem i zgrzytaniem zębami podczas snu. Urolodzy stosują toksynę botulinową w leczeniu naglącego nietrzymania moczu (tzw. nadreaktywny pęcherz). Natomiast w okulistyce od wielu lat z powodzeniem stosowana jest w leczeniu zeza. W dużym skrócie: nie taki botoks straszny, jak go malują.

DR KATARZYNA PŁUŻAŃSKASREBRZYŃSKA

Specjalista dermatologii i wenerologii. Mieszka i pracuje w Łodzi, jest współ twórcą SILVER CLINIC.

Chcesz zadać pytanie naszej ekspertce? Napisz do nas na adres: magazynnatura@drogerienatura.pl

siła granatu

Hipnotyzuje intensywnie rubinową barwą i frapuje swoim kształtem. Po granaty warto sięgać szczególnie zimą, gdy w Polsce brakuje świeżych, sezonowych owoców. Hipokrates leczył granatem bóle żołądka, a w starożytnej Grecji, Rzymie, Indiach czy Armenii zwalczano z jego pomocą choroby pasożytnicze.

fot. unsplash.com/monika grabkowska

Granat właściwy, granatowiec właściwy – należy do rodziny krwawnicowatych. Pochodzi z obszarów Azji Zachodniej, Kaukazu i Półwyspu Indyjskiego (państwa: Afganistan, Iran, Irak, Turcja, Dagestan, Tadżykistan, Turkiestan, Indie), ale rozprzestrzenia się poza tymi regio nami. Na Bliskim Wschodzie granaty uprawiane były od kilku tysięcy lat. Najstarsze wzmian ki o nich są zapisane pismem klinowym na glinianych tablicz kach znalezionych w Mezopo tamii i datowanych na połowę trzeciego tysiąclecia p.n.e.

1 2 3 4 5

CO JEST W ŚRODKU? 100 gramów owocu dostarcza 78 kalorii, jego indeks glikemiczny wynosi 54. Owoc zawiera aż 70 proc. wody, od 10 do 20 proc. cukrów oraz 1,5 proc. białek. Jest źródłem witamin: B1, B2, B6, B12, kwasu foliowego, kwasu pantotenowego, witaminy A, C, E i beta-karotenu. W granacie znajdują się składniki mineralne: wapń, potas, cynk, miedź i selen oraz związki fenolowe i flawonoidy, w tym niezwykle ważne antocyjany.

DLA DŁUGOWIECZNOŚCI. Szwajcarscy naukowcy zidentyfiko wali związek, dzięki któremu granat spowalnia procesy starzenia. Zawarta w granatach urolityna A przywraca komórkom zdolność do pozbywania się wadliwych mitochondriów i do ich recyklingu. Proces ten nazywany jest mitofagią. Badania przeprowadzano na nicieniach, bezkręgowcach często wykorzystywanych podczas badań nad pro cesami starzenia. Po zastosowaniu urolityny A długość życia nicieni wydłużyła się aż o 45 proc. Zdaniem badaczy urolityna A będzie działała w podobny sposób na ludzi.

PRZECIW DEMENCJI. Punikalagina, naturalny przeciwutleniacz za warty w granatach, pomaga spowolnić rozwój demencji i złagodzić stany zapalne towarzyszące chorobie stawów oraz chorobie Parkin sona. Wniosek ten jest wynikiem dwuletniego projektu badawczego prowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu Huddersfield w Wielkiej Brytanii i Uniwersytetu we Fryburgu w Niemczech. „Choć nie wiadomo, ile granatów powinniśmy spożywać, by ich działanie było skuteczne, jasne jest, że ich regularna konsumpcja niesie za sobą wiele korzyści dla zdrowia” – mówią badacze.

NA PASOŻYTY. W medycynie śródziemnomorskiej i azjatyckiej wykorzystywana jest kora jako środek przeciwrobaczy. Odwar z kory zawiera alkaloidy: peletierynę i izopeletryninę, które działają parali żująco na tasiemce.

DLA URODY. Owoc i skórka granatu są wykorzystywane w przemy śle kosmetycznym. Granat korzystnie wpływa na skórę ze względu na działanie przeciwzapalne, zapobiega też powstawaniu przebar wień skóry i opóźnia jej starzenie się dzięki zawartości polifenoli. Ko smetyki, które mają w swoim składzie olej tłoczony z pestek granatu sprawiają, że skóra jest lepiej nawilżona, odżywiona, odświeżona i szybciej się regeneruje. Olej jest też dodatkiem do preparatów przeznaczonych do cery trądzikowej, pomaga w oparzeniach sło necznych oraz zranieniach skóry. Stosowany jest również w leczeniu trądziku różowatego. Ma działanie przeciwzmarszczkowe.

JAK JEŚĆ OWOCE GRANATU? Jak dostać się do środka owocu? Większość z nas ma z tym problem, a patent na to jest prosty, Najpierw odcinamy „koronę”, potem przecinamy skórkę w taki sposób, żeby owoc był podzielony na ćwiartki, które umieszczamy w naczyniu z wodą. Po 10 minutach wystarczy odgiąć kawałki skórki i oddzielić je od nasion – kiedy te opadną na dno, pozostaje już tylko je przecedzić i osuszyć. Pestki można dodawać do sałatek, deserów, ciast, owsianki, koktajli, a nawet zup. Można też wycisnąć sok i pić go samodzielnie lub zmieszać z sokiem pomarańczowym czy jabłkowym.

NIE TYLKO W KUCHNI. Kora, liście i drewno granatowca zawierają do 32 procent garbników, które są wykorzystywane do garbowania cienkich, szlachetnych skór, produkcji farb i barwienia jedwabiu.

Świątecznypiernik

Piernik, miodownik, stefanka. W zależności od regionu Polski zmienia się nazwa, ale nie doskonały smak tego tradycyjnego ciasta, bez którego wielu nie wyobraża sobie świąt.

CIASTO: 300 g mąki pszennej • 300 g mąki krupczatki • 200 g zimnego masła • 180 g cukru pudru • 1 jajko • 1 żółtko • 4 łyżki miodu • 4 łyżki śmietany 18% • łyżeczka przyprawy do piernika • łyżeczka sody

KREM: 2 szklanki mleka • 1 szklanka kaszy manny • 1 szklanka cukru pudru • 2 łyżeczki pasty waniliowej • 200 g masła PONADTO: słoik niskosłodzonej konfitury porzeczkowej dobrej jakości

Przygotować tortownicę o średni cy 26 cm. Piekarnik rozgrzać do temperatury 175 stopni Celsjusza. Mąkę posiekać na stolnicy z ma słem i cukrem pudrem, dodać po zostałe składniki i szybko zagnieść ciasto. Podzielić na trzy części. Pierwszą część ciasta rozwałkować mniej więcej na średnicę tortowni cy i przełożyć na blaszkę wyłożoną papierem do pieczenia. Umieścić obręcz tortownicy na rozwałkowa nym cieście i wyciąć nożem koło po wewnętrznej stronie. Odcięte ciasto usunąć. Piec 12-15 minut (w zależ ności od grubości ciasta), aż będzie miało złoty kolor. Powtórzyć z pozo stałymi dwoma częściami ciasta. Kaszę namoczyć na kilka minut w szklance mleka. Drugą szklankę mleka zagotować, dodać namoczo

ną kaszę i gotować kilka minut na wolnym ogniu. Przełożyć do miski i odstawić do wystygnięcia. Masło utrzeć z cukrem i wanilią na puszystą masę. Dodawać kaszę małymi porcjami aż do uzyskania kremu o jednolitej konsystencji.

Tortownicę wyłożyć papierem do pieczenia. Dwa upieczone i przestu dzone placki posmarować konfiturą porzeczkową, 2-3 łyżki na placek. Ułożyć pierwszy posmarowany pla cek w tortownicy, wyłożyć połowę kremu i przykryć drugim posmaro wanym plackiem. Wyłożyć pozosta ły krem, przykryć trzecim plackiem i lekko docisnąć. Formę z ciastem owinąć szczelnie folią spożywczą i odstawić na 12 godzin w chłodne miejsce. Gdy ciasto zmięknie, prze chowywać w lodówce.

wegańska wigilia: seleryba i tofurnik

rudzień 2017. Dwa dni przed Wigilią – nigdzie nie ma boczniaków.

Wojtek objechał wszystkie możliwe markety, dyskonty, małe sklepiki, warzywniaki i ry neczki. Nie ma. Sprzedawcy dziwią się, bo może gdyby cho dziło o kiszoną kapustę, śle dzie albo karpia, to takie braki przed świętami byłyby uza sadnione, ale dlaczego przed Wigilią zabrakło akurat bocz niaków? Wojtek zna odpowiedź na to pytanie. Kilka dni wcze śniej w swoich social mediach Marta Dymek, czyli Jadłono mia, przypomniała przepisy na wegańską wigilię. Wśród nich: bigos z boczniakami, boczniaki korzenne lub boczniaki po ka szubsku, zastępujące klasycz ne, świąteczne śledzie. Polacy ruszyli na zakupy, by postawić na wigilijnym stole roślinną przekąskę.

TRADYCJA, ALE Z TWISTEM

Pokochaliśmy Martę Dymek za pokazanie pysznej strony kuchni wegańskiej – swoimi przepisami udowodniła, że roślinna kuchnia to nie tylko rozgotowane papki z soczewi cy, ale pełne smaku, aromatów

i struktur dania, które niekiedy łudząco przypominają mięsne lub rybne oryginały. Jednym z hitowych przepisów jest se leryba po grecku, czyli wigilijny klasyk, w którym seler zastępu je dorsza pod pierzynką z czer wonych warzyw. Jej wegańskie bigosy, warzyw ne pasztety, a nawet roślinne sosy pieczeniowe goszczą na polskich stołach nawet w ro dzinach, które nie są na diecie wegańskiej. – Gdy rozmawiam z ludźmi, coraz częściej sły szę, że tradycyjna kuchnia wi gilijna jest dla nich za ciężka albo po prostu nie smakuje im. Przez wiele lat znosili to menu w imię dobrych relacji ze starszym pokoleniem. Ale dziś, kiedy mogą świętować tak, jak chcą, szukają innego menu. Bardzo często nie chcą całkowicie zrywać z tradycją, więc wybierają zmodyfikowane dania wigilijne, np. w wersji fit lub wegańskiej – tłumaczy Iza bella Borowska, konsultantka gastronomiczna, założycielka portalu JemywLodzi.pl.

CO NA DESER?

Choć Wigilia sama w sobie jest jarska, to pamiętajmy, że we ganie nie jedzą nie tylko mięsa

i ryb, ale także produktów odzwierzęcych, zwłaszcza na biału. Jak więc przeżyć święta bez rozkosznie aksamitnego sernika? Tu też weganie zna leźli odpowiedź na to pytanie –tofurnik, czyli sernik z tofu. Są też wegańskie bezserniki np. z orzechów nerkowca. Przepi sów na wegańskie odpowied niki klasycznych, świątecznych dań nie brakuje w internecie. Może to właśnie ten moment, by poeksperymentować i za skoczyć domowników i gości nowym, roślinnym deserem?

STRUDZONY WĘDROWIEC NA DIECIE ROŚLINNEJ

Wiele osób na postawione pytanie odpowie: „niestety nie, bo nie mam na to czasu”. Z pomocą idą restauracje we gańskie, które oferują oryginal ny, wegański catering świątecz ny. Dla tych, którym brakuje czasu lub umiejętności, mają duży wybór dań, które urozma icą klasyczny, wigilijny stół. Wegańskie cateringi świą teczne są też „ratunkiem” dla osób, które mają w rodzi nie jedną lub kilka osób na diecie wegańskiej. – To dość powszechny scenariusz. Przy chodzą osoby, które mówią, że szukają niewielkich ilości świątecznego cateringu ro ślinnego. Mają np. zięcia lub synową na diecie wegańskiej i chcą, by ta osoba czuła się tak samo ugoszczona jak po zostali. Rzeczywiście, zrobienie kilku dań wegańskich dla jed nej osoby może być uciążliwe,

dlatego my przychodzimy z pomocą – tłumaczy Gabriela Skonieczna, współwłaścicielka restauracji Zielona w łódzkiej Manufakturze. Roślinne dania wigilijne Zie lona ma w ofercie już od 2016 roku. Z podpowiedzią dla pol skich rodzin przychodzi Izabela Bis-Niedzielska, szefowa kuch ni lokalu. Co roku przygotowu je catering świąteczny, w któ rym jest np. sałatka jarzynowa z pieczarkami, wędzonym tofu, zielonym groszkiem, natką pietruszki i wegańskim majo nezem, nie mogło zabraknąć też pierogów – tutaj z farszem z czarnej soczewicy, jarmużu, cebuli i czosnku. Są też roślin ne pasztety (z białej fasoli ze śliwką oraz z kaszy gryczanej i pieczonych warzyw), klasycz ne pierogi z kapustą i grzybami oraz pierożki na słodko z ma kiem i bakaliami, seler a’la ryba po grecku i grzybowa pieczeń z tofu. – Bardzo mnie to cieszy, że Polacy otwierają się na takie urozmaicenia, nie obrażają się i szanują czyjeś poglądy żywie niowe. Takie rozwiązanie spra wia, że nikt nikogo do niczego nie zmusza – ani weganie nie oczekują, że cała rodzina przejdzie na dietę roślinną, ani mięsożercy nie będą wmuszać rodzinie pieczonego indyka na świątecznym obiedzie. To sytu acja win-win – podsumowuje Iza Borowska.

Większość wegańskich dań smakuje jeszcze lepiej po kilku dniach w lodówce, warto za tem poeksperymentować przed świętami i spróbować swoich sił w wegańskiej kuchni wigilij nej. A jak nic z tego nie wyjdzie – zdać się na specjalistów.

ZGODNIE Z PRAWEM

2 1

Czy mogę zwrócić do sklepu stacjonar nego przedmiot, który dostałam w prezencie tylko dlatego, że nie spełnia moich oczekiwań? Zastanawiam się co roku nad tym problemem, gdy zbliżają się święta Bożego Narodzenia? Zanim odpowiem na to pytanie, przypo mnę o ważnej zasadzie zwrotów czy rekla macji towarów – zawsze musimy posiadać paragon lub możliwość udowodnienia, że kupiliśmy towar w tym konkretnym skle pie (na przykład potwierdzenie transakcji z konta bankowego lub wyciąg z terminala sklepu). I to już rodzi pierwsze problemy, potrzebujemy bowiem takich informacji od osoby, która nas obdarowała prezen tem. Problematykę zwrotów towarów do sklepu należy podzielić na dwie części, w zależności od tego, czy zakup był doko nany w sklepie stacjonarnym, czy interne towym. W przypadku zakupów w sklepach stacjonarnych przepisy prawa cywilnego jasno określają, iż zwrot towaru nie jest możliwy tylko dlatego, że prezent nam nie odpowiada. Te regulacje prawne dotyczą wielu takich sytuacji, jak chęć oddania to waru tylko dlatego, że zakupy zrobiliśmy pod wpływem emocji, bez przemyślenia (inaczej jest w przypadku produktów wa dliwych – tutaj obowiązek przyjęcia jest obligatoryjny, zgodnie z art. 560 §1 Kodek su cywilnego). Wiele sklepów, mimo ta kich uregulowań, stara się jednak ułatwiać życie klientom i stwarza możliwość zwro tu, choć nie mają takiego obowiązku – to tylko dobra wola właściciela sklepu. Warto zatem dowiedzieć się, jaki termin zwro tu jest dopuszczalny w tym konkretnym sklepie – najczęściej jest to 14 lub 30 dni. Sklepy w takich sytuacjach same określają zasady zwrotu i najprościej jest po prostu pytać o nie sprzedawców..

Usłyszałam, że prezent zakupiony przez inną osobę w sklepie internetowym mogę zwrócić zawsze, bez żadnych warunków. Czy to prawda? Zakupy na odległość, czyli przez internet, stwarzają większe możliwości zwrotów niż zakupy w sklepach stacjonarnych, ale nie są z pewnością bezwarunkowe. W przy padku zakupów internetowych klient ma 14 dni na zwrot towaru. Te kwestie regu luje ustawa o prawach konsumenta, któ ra w takich przypadkach daje prawo do odstąpienia od umowy, bez konieczności podawania przyczyn rezygnacji. Jest to podyktowane koniecznością zakupu bez możliwości obejrzenia towaru „na żywo”. Zwrot musi być jednak zawsze dokonany na warunkach, które określa ten konkretny sprzedawca. Przy takich zwrotach koniecz ne jest pokrycie kosztów związanych ze zwrotem towaru, chyba że sklep przewidu je inne warunki (właściciel sklepu pokrywa sam koszty lub umożliwia zwrot do sklepu stacjonarnego tej konkretnej firmy). Oczy wiście należy przedłożyć dowód zakupu, którym jest nie tylko paragon, ale także wyciąg z rachunku bankowego czy mail potwierdzający opłacenie zamówienia. Wiele sklepów (stacjonarnych lub inter netowych) stwarza klientom możliwości wymiany zakupionego towaru. Myślę, że większość z nas choć raz do stała za mały sweter lub koszulę w innym rozmiarze. Musimy jednak zawsze pamię tać, że prawo do wymiany towaru zależy w głównej mierze od dobrej woli sprze dawcy. I tutaj rada dla kupujących prezen ty – warto zawsze spytać w sklepie, czy taka możliwość jest dostępna. Podsumo wując te wszystkie informacje nasuwa się jeden wniosek – nie unikniemy kontaktu z darczyńcą prezentu i musimy szczerze przedstawić mu chęć zwrotu nietrafione go produktu. Myślę, że łagodna i szcze ra rozmowa pozwoli nam łatwo przejść przez „zawiłości” prawne tego zakresu.

JOLANTA WOŹNIAK

Ukończyła studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. Od lat związana jest z tematyką spółdzielczości mieszkaniowej i spraw z zakresu procedury cy wilnej. Regularnie współpracuje z kancelariami notarialnymi.

Masz pytania z zakresu prawa konsumenckiego, cywilnego, chcesz wiedzieć co kryje się za różnego rodzaju certyfikatami i normami? Na Twoje pytania czeka nasza ekspertka.

jak zostałam gwiazdą

Gwiazda betlejemska stała się symbolem Bożego Narodzenia równie uprawnionym jak choinka. Poinsecja uchodzi za bardzo wymagającą roślinę, która tylko w domach entuzjastów jest w stanie przetrwać okres świąteczny. Tymczasem gwiazda betlejemska ma bardziej zagadkową historię niż warunki uprawy.

oinsecja, nazywana po tocznie gwiazdą betle jemską, zasłużyła już na miano symbolu świąt Bożego Narodzenia. Jej żywoczerwo ne liście zdobią stoły wigilijne milionów Polaków. Potoczna nazwa poinsecji przywodzi na myśl Betlejem. Okazuje się jednak, że roślina ma niewiele wspólnego z miejscem naro dzin Jezusa, ponieważ przy wędrowała do nas z Meksyku, gdzie jest nazywana Flor de Nochebuena, czyli kwiatem wigilijnym. Już Aztekowie znali i wyko rzystywali tę roślinę na różne sposoby. Liście służyły im jako barwnik, a sok stanowił popu larny składnik leków. Aztekowie doceniali także urodę poinse cji, ponieważ dekorowali nią świątynie. Mieli ją nazywać Cuetlaxóchitl, co można prze tłumaczyć jako skórzany kwiat. Z licznych meksykańskich legend wynika, że Flor de No chebuena swoje żywoczerwo ne liście zawdzięcza azteckiej bogini, która zabarwiła je wła sną krwią po tym, jak pękło jej serce z powodu nieszczęśliwej miłości. Inna legenda głosi, że roślina powstała za sprawą cudu. W Meksyku mawia się, że biedna dziewczynka o imie niu Pepita, pragnąć ofiarować coś Jezusowi, nazbierała przy drożnych kwiatków, żeby przy stroić nimi szopkę. W trakcie dekorowania liście nagle zmie niły kolor na czerwony. W ten sposób skórzany kwiat został symbolem Bożego Narodzenia w Meksyku.

Z MEKSYKU DO POLSKI

Zanim poinsecja trafiła do Europy, stała się gwiazdą w USA. Rozsławił ją pierwszy ambasador Stanów Zjednoczo nych w Meksyku Joel Roberts

Poinsett. Jak łatwo się domy ślić, to właśnie jemu roślina zawdzięcza swoją nazwę. Poinsett po raz pierwszy miał ją ujrzeć w Taxco de Alarcón, a ponieważ był botanikiem, niezwłocznie przesłał próbki do Stanów Zjednoczonych. Od 1836 roku Flor de Nochebuena jest powszechnie znana jako poinsecja. Gwiazda betlejem ska ma nawet w Stanach Zjednoczonych swoje święto. 12 grudnia obchodzi się Naro dowy Dzień Poinsecji. W pierwszej połowie XX wieku roślina była już znana w całej Europie. W Polsce występuje także pod nazwami: wilczo mlecz nadobny, wilczomlecz piękny i gwiazda betlejemska. Pod względem gospodarczym jest uznawana za najważniej szą roślinę doniczkową na świecie. O jej niezwykłej popu larności można się przekonać w okresie Bożego Narodzenia. Trudno wskazać inny kwiat do niczkowy, po który ustawiają się kolejki.

KAPRYŚNY, SKÓRZANY

KWIAT Poinsecja, jak na gwiazdę przy stało, uchodzi za piękną, lecz kapryśną. W dodatku niebez pieczną, ponieważ mówi się, że jest trująca. Specjaliści nie zalecają jedzenia Flor de No chebuena, jednakże uspokaja ją, że w najgorszym wypadku można się nabawić rozstroju żołądka. W Polsce mamy do czynienia z małymi krzewami uprawny mi, ale w naturalnym środo wisku wilczomlecz przybiera postać niewielkiego drzewa, które może osiągnąć 4 metry wysokości. Cechą charaktery styczną poinsecji są zielone liście i czerwone przysadki, zebrane w rozetę. Przysadki są niekiedy błędnie utożsamiane

z kwiatami, które w przypadku tej rośliny są drobne, niepo zorne i zebrane w tzw. cyjacja, przypominające niewielkie miseczki z wypustkami. W ich centrum znajduje się bezpłat kowy kwiat słupkowy z poje dynczym słupkiem otoczonym pręcikami. Obecnie poinsecja ma oko ło 100 odmian uprawnych, różniących się barwą pod sadek. Oprócz klasycznych, czerwonych, można wymienić białe, różowe, koralowe, kre mowe, a także wielobarwne, marmurkowe.

GWIAZDORSKIE WYMAGANIA

W pierwszej połowie XX wieku gwiazda betlejemska była upra wiana jedynie przez hobby stów. Dopiero później powstały odmiany, które można z powo dzeniem hodować w domach. Wilczomlecz nadobny jest ro śliną wieloletnią, która kwitnie od połowy listopada do stycz nia. Do corocznego kwitnienia potrzebuje przejścia w czas spoczynku, o czym nie każdy wie. Żeby zainicjować kwitnie nie, musi przebywać w warun kach dnia krótkiego. W ciągu dwóch miesięcy poprzedzają cych kwitnienie powinien być oświetlony krócej niż przez 12 godzin w ciągu doby. Jednakże czas naświetlania jest uzależ niony od konkretnej odmiany.

Po uformowaniu się kwiatów roślina powinna być dobrze oświetlona, jednakże nie tole ruje bezpośredniego światła słonecznego, zwłaszcza zimą. Kapryśność gwiazdy betlejem skiej polega także na jej wrażli wości na zmiany temperatury. Za najlepszą uchodzi tempera tura pokojowa, czyli około 20 stopni Celsjusza. Zimą poinse cje są uprawiane w szklarniach

zwykle w temperaturze 12 stopni Celsjusza, a następnie w marcu są przenoszone do pomieszczeń o temperaturze 20-22 stopnie Celsjusza. Nale ży wiedzieć, że źle znoszą na głe różnice temperatur. Roślina kupiona w okresie zimowym i narażona na tem peraturę poniżej 12 stopni Celsjusza może szybko zgubić liście. Dlatego zaleca się, aby nie kupować gwiazd betlejem skich na ulicznych stoiskach, a w transporcie należy je otulić, aby nie przemarzły. Ważne jest także umiejętne podlewanie. Poinsecja nie znosi przesuszonej ziemi, ale także stale mokrego podłoża. W pierwszym przypadku liście będą się odbarwiać, a w dru gim opadać. Ziemia powinna przysychać pomiędzy podlewa niem. Niektórzy hodowcy zale cają, by podlewać ją niewielką ilością wody co drugi dzień lub zanurzać bryłę korzeniową w wodzie raz w tygodniu. Co bardzo ważne, także przy pod lewaniu należy mieć na uwa dze, że roślina jest wrażliwa na zmiany temperatury. Należy ją podlewać letnią wodą. Proble matyczna jest także zbyt niska wilgotność powietrza, z którą mamy do czynienia w sezonie grzewczym. Z tego powodu nie powinno się jej trzymać blisko kaloryfera. Po przekwitnieniu gwiazda be tlejemska przechodzi w stan spoczynku. Wówczas pędy przycina się i ogranicza podle wanie do maja. W warunkach domowych mało komu udaje się doprowadzić roślinę do powtórnego kwitnienia. Z tego powodu traktowana jest przez większość osób jako jednora zowa roślina ozdoba, która cie szy swoim pięknem przez 2-3 miesiące.

Już dziś zapisz się na prenumeratę i otrzymuj miesięcznik bezpośrednio do domu!

Szczegóły oraz formularz rejestracyjny na stronie Klubnatura.pl/prenumerata

JESTEŚMY Z WAMI JUŻ ROK!

Dzięki Waszym głosom magazyn „Natura” został laureatem plebiscytu Wydawnictwa Agora „The Best of New Beauty” w kategorii Marka zaangażowana. Dziękujemy!

To jeszcze nie koniec!

Jeśli jesteś już po lekturze wszystkich artykułów w gazecie, możesz przekazać ją dalej lub wykorzystać ponownie.

1. STWÓRZ SWÓJ PAPIER PAKOWY

Nie musisz mieć zdolności plastycznych, żeby wykonać swój autorski papier pakowy na prezenty. Wystarczy kolorowy lub szary papier, mazaki i odrobina wyobraźni. Świetnym po mysłem jest na takim papierze napisać ręcznie spersonalizowane życzenia lub wiersz.

2. WYKORZYSTAJ NATURĘ

Do pakowania prezentów możesz wykorzystać różne elementy, do wstążek czy sznurków doklej szyszki, suszoną pomarańczę lub kwiaty, a jako dopełnienie dodaj świerkową gałązkę.

3. ZAPAKUJ PREZENT W SŁOIK

Jeśli szykujesz niewielki prezent, możesz spa kować go do dekoracyjnego słoika lub naczynia vintage kupionego na pchlim targu. Dodatkowy efekt zaskoczenia gwarantowany!

Krzyżówka + Barbara Olejarczyk www.krzyzowka.studio www.instagram.com/krzyzowka.studio b.olejarczyk@krzyzowka.studio

Prosimy o nadsyłanie rozwiązań krzyżówki wraz z pomysłem na artykuł o tematyce ekologicznej do magazynu „Natura”. Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami do nordic walking. Termin nadsyłania rozwiązań to 31.12.2022 r. Regulamin dostępny jest na stronie www.klubnatura.pl. Rozwiązania prosimy przysyłać za pośrednictwem formularza na stronie www.klubnatura.pl/krzyzowka lub listownie na adres redakcji: ul. Zbąszyńska 3, 91-342 Łódź.