DOZ Magazyn 09-2022

dobry

mnie jest szkoda lata… – chciałoby się zanucić. Na szczęście wrzesień w naszym kraju zazwyczaj jest ciepły i słoneczny.

A jesień także ma sporo uroku, choć dla zdrowia bywa trudna. Dlatego warto już teraz się na nią przygotować.

Jak co roku rozpoczynamy cykl artykułów „Twój jesienny niezbędnik”, w którym będziemy publikować informacje i porady, jak przetrwać ten niełatwy czas. W tym wydaniu budujemy odporność. Zadbajmy też o swoją kondycję psychiczną. Czy wiecie, że duży wpływ na to, jak się czujemy, ma sposób oddychania? Warto się więc nauczyć, jak to robić pra widłowo – zajrzyjcie na s. 56 57. O tym, że to ważne, przekonuje też nasza okładkowa gwiazda Maria Pakulnis. Ciekawy wywiad z Panią Marią znajdziecie na s. 10 13.

Miłej

Porady i inspiracje dla Ciebie

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

Zobacz, co

numerze...

mam pytanie

dbam o zdrowie

Droga Redakcjo!

Bardzo cenię sobie Wasz magazyn i uważam, że o zdrowie należy dbać zawsze. A o to może zadbać każdy człowiek niezależnie od wieku, płci itp. W każdych okolicznościach można wyszukać ciekawe aspekty związane ze zdrowiem i to zarówno fizycznym, jak i psychicznym, o którym większość zapomina. Relaks, odpoczynek uśmiech ułatwia nam podejście do wielu spraw. Polecam wszystkim ruch, ćwiczenia, spacery, zdrową żywność, a przede wszystkim korzystanie z uroków życia. I zarażajmy wszystkich, ale optymizmem, uśmiechem, radością i aktywnością wewnętrzną, i zewnętrzną!

Agnieszka z Giżycka

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

34 Ważne badanie

Czy to już menopauza?

36 Rozmowa ze specjalistą

Tak teraz leczy się astmę

38 Zdrowie rodziny

Nowoczesne leczenie ran i oparzeń

42 Zdrowie rodziny

Niechciane pamiątki z wakacji

44 Zapytaj farmaceutkę

46 Domowa klinika

Sposoby na problemy z dziąsłami

50 Felieton

żyję zdrowo

52 Zoom na...

Czas na superfood

56 W dobrej formie Weź głęboki oddech

jem zdrowo

60 Zoom na...

Jedzmy ten zdrowy chleb

64 Sezon na... Wyjątkowy czarny bez

66 Dieta Nakarm mózg, aby pamiętał

70 Przepisy Pyszności na dobrą pamięć

wieści z apteki

72 Porady zza pierwszego stołu

jestem eko

74 Zoom na... Mikrorozmiar, wielkie szkody

78 Mam patent na...

Dorota Gardias: Wychowuję córkę w zgodzie z naturą

dbam o urodę

80 Zoom na... Jak pozbyć się poszerzonych naczynek

84 Mam patent na… Łamliwe paznokcie

to jest mój czas

86 Zoom na...

Sukces rodzi się z porażki

90 Seksuolog radzi

To może trwać dłużej

92 Prawo

Błąd lekarski a prawa pacjenta

94 Podróże

Szczawnica słynie z leczniczych wód

98 Krzyżówka

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl

Poznajcie naszych ekspertów

Drodzy Czytelnicy,

MGR FARMACJI KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW

MGR FARMACJI MAGDALENA JUREK

AUTORKA TEKSTÓW Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

MGR FARMACJI JOANNA NACZYŃSKA

Wydawca Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca Karolina Banasiak

Redaktor kontentu Urszula Zubczyńska

Sekretarze redakcji

Alicja Daszkiewicz, Magdalena Bauman

Korekta Marika Heldwein

Zespół redakcyjny

Ewa Adamiak, Marzena Bartoszuk, Magdalena Bauman, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Magdalena Kozińska, Barbara Lasota, Diana Ożarowska-Sady,Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja

Współpraca Cezary Kubaszewski, Magda Maciejczyk, Marta Stachura

Projekt graficzny Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny Wojciech Badowski, Natalia Gąsiorowska, Barbara Pacholska, Renata Szwarc, Katarzyna Rawska (grafik prowadzący)

Fotoedycja

MGR FARMACJI ZUZANNA KRĘCISZ

PODEJMUJE TEMATYKĘ PROFILAKTYKI I FITOTERAPII

MGR FARMACJI EWA DEMBOWSKA

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

DR N. FARMACEUTYCZNYCH MAGDALENA JACHORSKA

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

Asystentka redakcji Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce Tamara Pieńko

Zdjęcia w magazynie 123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

KUPRYŚ-LIPIŃSKA

SPECJALISTKA CHORÓB WEWNĘTRZ NYCH

ALERGOLOGII, CZŁONKINI

TOWARZYSTWA

BARBARA LASOTA

ŻYWIENIA CZŁOWIEKA, ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

Reklama no-pharma Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl Druk Quad/Graphics Europe Sp. z o.o. 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska

papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

OKSANA LEVYTSKA-BILOUSOVA

KOSMETOLOG KLINIKA L'EXPERTA, WARSZAWA

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl.

PODEJMUJE TEMATYKĘ ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I RECEPTUR APTECZNYCH

Na grzyby Dla zdrowia i smaku

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

rzybobranie dla większości z nas to duża przyjemność. Spędzamy czas aktywnie, na łonie natury. Wokół cisza, spokój, zapach lasu… Chodzenie wśród drzew i szuka nie grzybów pozwala odpocząć, wyciszyć się i dotlenić organizm. Wypatrywanie kolejnych okazów wymaga skupienia i uważności, co jest świetnym sposobem, aby przestać myśleć o codziennych problemach. Dodatkowo znalezienie grzyba sprawia ogromną frajdę. Jeśli uda się nam zapełnić nimi koszyk, warto je ususzyć, aby później dodawać do najróżniejszych potraw. Możemy je również zamrozić czy zamarynować. Przez długi czas uważano, że grzyby oprócz walorów smakowych nie posiadają wartości odżywczych. Jednak badania z ostatnich lat wykazały, że to nieprawda. W zależności od gatunku i podłoża, na jakim rosną, mogą być dobrym źródłem potasu, żelaza, cynku czy fosforu. Dostarczają także kwasu foliowego, witaminy D oraz z grupy B. Wykazują działanie przeciwzapalne i antybakteryjne. Pamiętajmy, aby zbierać grzyby wyłącznie te, które znamy. I wrzucajmy je do koszyka, a nie do torebki foliowej.

25 września Światowy

Dzień Farmaceuty

To zawód z tradycjami, do tego bardzo odpo wiedzialny i wymagający ogromnej wiedzy, którą należy nieustannie rozwijać. Od farmaceuty otrzymamy nie tylko odpowiedni lek przepisany przez lekarza, ale także uzyskamy profesjonalną poradę. Również farmaceuta, ale pracujący w aptece (bo może być też zatrudniony np. w laboratorium, hurtowni leków), ma prawo wy stawić receptę farmaceutyczną w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta.

29 września Światowy

Dzień Serca

Ma na celu promocję zdrowego stylu życia i zapobieganie chorobom układu krążenia. To ważne, bo od pracy i kondycji serca zależy też to, jak działa każdy inny narząd czy tkanka na szego ciała. Warto obserwować swój organizm i robić badania profilaktyczne, aby nie przeoczyć sygnałów, które mogą świadczyć o problemach z sercem (piszemy o tym na s. 28 31).

km/h

Z taką prędkością czasami wyrzucamy z nosa powietrze, gdy kichamy, zwykle to jednak ok. 50 km/h. Nie powstrzymujmy tego odruchu. To reakcja organizmu, aby oczyścić śluzówkę nosa z wirusów, alergenów i zanieczyszczeń. Zawsze kichajmy w chusteczkę lub w zgięcie łokciowe.

Potrafię cieszyć się

Nie podąża ślepo za trendami i nie chce być perfekcyjna. we wszystkim. A jednak doskonale odnajduje się w każdej z dotychczasowych ról. Także tych nieaktorskich.

ROZMAWIAŁA MAGDA MACIEJCZYK

Maria Pakulnis

Ukończyła Akademię Teatralną w Warsza wie. Wcześniej uczyła się pielęgniarstwa w Giżycku. Nigdy nie zaznała gładkiego życia, lecz uwa ża, że wszystko jest po coś. Dlatego tryska energią i optymizmem bez względu na okoliczności. Zachwyca klasą i szykiem. Chociaż nie wy obraża sobie, że mogłaby nie być aktorką, szczęście odnajduje w roz mowach z synem, spotkaniach z przyjaciółmi, w kuchni i zaciszu ogrodu, gdzie czeka na nią syberyj ski kot Fioduś.

Młoda pielęgniarka z Giżycka jedzie do stolicy na egzamin do szkoły teatralnej. Skąd taka fantazja? Moja najbliższa rodzina pochodzi z Litwy, skąd musiała uciekać, zostawiając wszystko. Rodzice poturbowani przez wojnę nie umieli odnaleźć się w codziennym

życiu w nowym miejscu. Często zmagaliśmy się z biedą, głodem. Poszłam do liceum pielęgniar skiego, żeby szybko zdobyć zawód, iść na swoje. Ale w szkole trafiłam na polonistkę Krystynę Drab, która namówiła mnie na zajęcia w kółku recytatorskim, potem zasugerowała, żebym zdawała do szkoły teatralnej. I dostałam się za pierwszym razem.

Wiedza i doświadczenie ze szkoły pielęgniarskiej nie poszły jednak na marne. Zaliczyłam 5 lat ciężkiej nauki, lek cji dyscypliny, praktyk w szpitalu. Przeszłam przez każdy oddział, przy człowieku robiłam wszystko. Nadal wiele pamiętam, potrafię pomóc. Ale dzięki tej szkole nauczyłam się, że trzeba dostrzegać drugiego człowieka, umieć być przy nim, zrozumieć. To była prze ogromna lekcja wrażliwości. Przy dała się w aktorstwie.

Teatr czy plan filmowy? Co jest dziś pani bliższe?

W obu tych światach czuję się dobrze. I to jest najważniejsze. Gdy za długo nie gram w filmie, bardzo tęsknię za kamerą i atmosferą tej pracy. W teatrze można widza wzruszyć, prezentując różne stany emocjonalne, za to kamera jest bardziej intymna, zagląda w duszę człowieka. Tak samo radio, bo ze słówek powstaje świat. Nie jakiś, a ten konkretny, z tekstu.

Skąd energia, aby te światy wciąż łączyć?

ZDJĘCIA: IZA GRZYBOWSKA (2) drobiazgami

To normalne, że z biegiem lat wię cej nas taki wysiłek kosztuje, ale ja na szczęście szybko się regene ruję. Może nie tak błyskawicznie jak kiedyś, ale gdy muszę odpo cząć, robię to, czego nauczył mnie syn, który medytuje. Chodzi o to, żeby człowiek położył się nawet na 20 minut, zamknął oczy i starając się o niczym nie myśleć,

warszawskichWystępujenadeskachteatrów,gdzie stworzyławieleniezapomnianychkreacji.Znamyjąteż tazfilmów,najnowszeto„Planesingli3”,„Jakzostaćgwiaz-orazdą”czy„Powiedztak”, śmyseriali.Ostatniooglądaliijąm.in.w„Osieckiej” „Leśniczówce”.

równo oddychał. Głęboki oddech jest piekielnie ważny przy odpoczynku, relaksie. Wstaje się wtedy z zupełnie nowymi siłami. Co ciekawe, od czasu, kiedy wykonuję ćwiczenia oddechowe, przestałam się aż tak wszystkim przejmować.

Syn mówi, że jesteście ze sobą zaprzyjaźnieni. Ma pani receptę, jak stworzyć z dzieckiem taką relację? Żadnych na to patentów nie miałam, bo sama miałam trudne dzieciństwo, nie byłam przytulana, chwalona, nie czułam się kochana. Nie byłam niczego uczona, do wszystkiego dochodziłam sama, popełniając oczywiście wiele błędów. Kiedy uro dził się Jasiek, wydawało mi się, że wychowanie dziecka to najtrudniej sza rzecz na świecie, ale zdałam się na intuicję. Uważałam, że najważ niejsze to kochać i tę miłość okazy wać. Powiedzenie „Dzieci i ryby głosu nie mają” zawsze było i jest dla mnie obrzydliwe. Dlatego z mężem stawialiśmy na rozmowę i wyjaśnianie, a nie straszenie i zakazy. Niewyobrażalne dla mnie jest, że ludzie stosują kary cielesne albo nie rozmawiają z synami czy córkami. Wydaje mi się, że Jasiek zawsze dostawał od nas odpowiedź na każde pytanie. Nigdy nie było głu pich. Po prostu ważne było, aby czuł się swobodnie, żeby nie niszczyć tego, co w dziecku najpiękniejsze. Jego radości, spontaniczności, ciekawości.

To prawda, że chcąc towarzyszyć synowi na stoku,  w wieku 40 lat nauczyła się pani jeździć na nartach?  Oczywiście, i śmigałam z nim po górach jeszcze wiele lat. Raz w Alpach z kolegami zrobili taki numer, że zabrali mnie na stok, skąd trzeba było zjechać czarną trasą. Na jednym z odcinków spotkaliśmy niemal pionową ścianę. Chłopcy pomknęli błyskawicznie, zatrzymali się na dole i czekali, co zrobię. Zje chałam zakosami. Gigantycznymi. Bałam się jak cholera, ale nie spani kowałam. Zjeżdżałam uważnie i ani razu się nie wywróciłam. Do dziś śmieję się, że mnie tak wrobili.

Przyznam, byłam zaskoczona, gdy w butiku w Katowicach zobaczyłam sandałki sygnowane pani nazwiskiem. Projekt z butami to przygoda na nie wielką skalę. Moja przyjaciółka z Białegostoku, która działa w branży obuwniczej i zawsze ceniła sobie moje poczucie estetyki, zapropono wała współpracę przy damskich butach robionych we włoskiej manu fakturze. Wspólnie uzgadniamy wygląd obcasów, szerokość i kształt podeszwy, sposób wykończenia. Zależy mi, aby były to buty, które może założyć kobieta w każdym wieku, a przede wszystkim 50+, by czuła się w nich wygodnie. I pięknie.

A co ostatnio zrobiła pani tylko dla siebie?

Wydaje mi się, że każdego dnia robię dla siebie coś dobrego. Ważne jest, jak zaczyna się dzień. Nie lubię się spieszyć, a często się tak zdarza, więc walczę z tym. Na przykład wychodzę do ogródka podotykać rośliny, poroz mawiać z nimi, napatrzę się na uko chane drzewa, kwiaty, które posadziłam. Przyroda koi umysł i zmysły. To są dobre chwile, proste, zwy czajne, ale dla mnie istotne i ważne. Lubię cieszyć się drobiazgami.

Moje miejsce mocy to mój ogród. Patrzę na kwiaty, przytulam się do drzew, które sama posadziłam.

I tylko tyle?

Bardzo lubię też prace w ogrodzie. Staram się również otaczać się ład nymi rzeczami w domu, by tu też wszystko na co patrzę, sprawiało mi radość. Jestem bardzo szczęśliwa, bo po 22 latach nareszcie zrobiłam remont kuchni, żeby dopasować ją do reszty domu. Teraz jest naprawdę pięknie wymyślona, na moje spe cjalne życzenie trochę nietypowa. Powiedziałam projektantom, że nie chcę żadnych wiszących szafek. W zamian teraz na ścianach mam małą galerię sztuki.

Mówi się, że gdy przyjmuje pani gości, gotuje pani wszystko sama, nawet gdy jest ich kilkudziesięciu...

To prawda. Odkąd pamiętam, mia łam w sobie wielką pasję do gotowa nia. Kiedy jeszcze żył mój mąż, było normalne, że ciągle do nas przycho dzili goście. Uwielbiałam ich wszyst kich karmić. Wyczarowywałam na szybko różne dania, które natych miast znikały ze stołu i to była naj większa przyjemność, gdy widzia łam, że wszystko im smakuje.

Wydała też pani książkę „Sceny kuchenne”. Przeczytałam ją i odkryłam nowe klimaty kulinarne.

O to w niej chodziło. Żeby nie było tylko receptur, popisywania się zbiorem dań, a wręcz nama wiam: zabaw się tym, co masz w kuchni i lodówce. Do pisania namówił mnie mój kolega Janusz Mizera, kucharz z zamiłowania. Przegadaliśmy wiele godzin i postanowiliśmy stworzyć razem coś, co będzie połączeniem naszych różnych opowieści o miejscach, zmysło wych chwilach, sytuacjach, jakie się nam wydarzyły i prostych przepisów, które nie wymagają wielkiej liczby składników i pracy.

Ma pani fantastyczną figurę. Czy stosuje pani jakąś szczególną dietę? Kocham gotować, bardzo lubię pójść do restauracji, dobrze zjeść i raczej się nie ograniczam.

Jednak nie lubię dużo nakładać na talerz. Myślę, że samo smako wanie czegoś jest przyjemniejsze. Mówię uczciwie. Latem, gdy jest ciepło, śniadanie przestaje być dla mnie rytuałem. Najchętniej kawa i coś słodkiego: kawałeczek tarty czy grzanka z konfiturami z moreli. Natomiast gdy nadcho dzą chłody, lubię posiedzieć, zjeść śniadanie na spokojnie. I w zależności od tego, co mi w duszy zagra, może to być dobry jogurt, do którego dodaję baka lie, orzechy, owoce, a czasem granola. Lubię też zrobić jajko sadzone z górą grubego szczy pioru, posypane dobrą solą.

A kiedy w życiu jest niefajnie, co pani robi? Gotuje czy dzwoni do przyjaciółki?  Daję sobie pozwolenie na smutek. Dla mnie to rodzaj refleksji.

Zwyczajnie poddaję się temu. Potrafię położyć się i poryczeć. Potrzebuję też w ten sposób rozładować emocje. I uważam, że nie jest to żaden wstyd, jeśli mamy takie chwile słabości. Przecież na niebie nie świeci cały czas słońce, nie jest ono non stop błękitne. Nostalgia czy niepokój każdego nachodzą. I trzeba się nad tym pochylić. Na spokojnie zastanowić: jaka jest przyczyna

i co mogę zrobić. Natomiast pod żadnym pozorem nie wolno wpa dać w panikę, bo wtedy traci się racjonalność myślenia. Nie mia łam łatwego życia, gładkiego, radosnego. Ale nawet gdy było mi bardzo źle, tłumaczyłam sobie: wszystko wydarza się po coś

i za chwilę złe minie, bo tak jest w życiu. Trzeba umieć też takich rzeczy doświadczać. Wtedy jest się pełniejszym człowiekiem.

REKLAMA

SKÓRY TR Ą DZIKOWEJ

TEMAT miesiąca

Matka natura wyposażyła nas w trój stopniowy system chroniący nasz or ganizm przed zarazkami. Pierwszą barierą są skóra i błony śluzowe. Skó ra ma kwaśny odczyn, którego drob noustroje nie lubią i często w nim giną. Śluzówki zaś wytwarzają śluz, którego zadaniem jest unierucha mianie i neutralizowanie zarazków. Drugi stopień ochrony to komórki żerne, czyli fagocyty, zgroma dzone w węzłach chłonnych. Otaczają one zarazki,

7 wchłaniają je i trawią. Trzecim poziomem są limfo cyty, które produkują przeciwciała do walki z drob noustrojami. To tacy nasi wewnętrzni wyspecjalizo wani zabójcy zarazków. Wszystkie te elementy są składowymi układu odpornościowego. Ich efektyw ność w znacznym stopniu zależy od naszego stylu życia. Na co warto zwrócić uwagę, aby mieć lepszą kondycję? Dowiesz się tego z kolejnych stron. Zgromadziliśmy na nich najczęściej pojawiające się pytania o odporność.

miesiąca

rzeczywiście dietama tak duży wpływna działanie układu odpornościowego?

Tak. Z badań wynika, że nasze menu ma kluczowe znaczenie, je śli chodzi o odporność organizmu. Składniki odżywcze, których dostarczamy z jedze niem, oddziałują bowiem na funkcjonowanie błony śluzowej jelit, odpowiedź przeciwzapalną i aktywność komórek obronnych organizmu. Jak zatem należy się odżywiać, by skutecznie pod nosić odporność? W diecie wzmacniającej układ immunologiczny powinny się znaleźć przede wszystkim warzywa i owoce, które obfitują głów nie w witaminy A, C i E, m.in. marchew, szpinak, brokuły, pomidory, papryka (zwłaszcza czerwo na), cytrusy, truskawki (także mrożone). Pamię taj również o kiszonkach (np. ogórkach, kapu ście) oraz fermentowanych napojach mlecznych (np. jogurtach, kefirze), bo zawierają natural ne probiotyki, które uszczelniają ściany jelit. Dla wzmocnienia odporności ogromne znaczenie mają jeszcze dwa pierwiastki: cynk i miedź. Dzię ki nim powstaje więcej białych krwinek i są one sprawniejsze. Miedź i cynk znajdziesz m.in. w ry bach i owocach morza, wątróbce cielęcej, rośli nach strączkowych, pestkach dyni, jajkach i soi. Nie można zapominać również o nienasyconych kwasach tłuszczowych, które zmniejszają reakcję zapalną w organizmie. Występują m.in. w rybach morskich, olejach roślinnych oraz orzechach. A czy wiedziałaś, że cukier hamuje funkcjonowa nie układu odpornościowego? Z badań wynika, że obniża aktywność komórek pochłaniających bakterie. Staraj się więc go ograniczać.

LECZ CHOROBY PRZEWLEKŁE

Trudno znaleźć osobę po czterdziestce, która byłaby całkowicie zdrowa. Niemal każdy się z czymś boryka, jak nie z nadciśnieniem, to cukrzycą lub kłopotami z tarczycą, alergią. A każda choroba przewlekła osłabia organizm i obniża jego naturalną odporność. Sprawa nie jest jednak przegrana. Można pomóc organizmowi na powrót wskoczyć na ścieżkę zdrowia. Konieczne jest tylko kontrolowanie chorób przewlekłych. Gdy są one dobrze leczone, ich wpływ na nasze ciało jest minimalny.

•Sezon jesienny należy zacząć od wizyty u swojego lekarza prowadzącego Warto sprawdzić, czy twoja choroba przewlekła jest pod kontrolą.

•Jeśli od ostatniej wizyty u stomatologa minęło już ponad pół roku, umów się także do niego Stan zapalny w jamie ustnej może poważnie zaburzyć działanie całego organizmu, w tym znacząco obniżyć odporność. Warto więc walczyć z próchnicą na bieżąco. Pamiętaj! Okołozębowe stany zapalne znacząco zwiększają ryzyko infekcji bakteryjnych w obrębie gardła i zatok.

PO CZTERDZIESTCE TRZEBA SZCZEGÓLNIE DBAĆ O ODPORNOŚĆ, Z WIEKIEM BOWIEM ODPOWIEDŹ IMMUNO LOGICZNA ORGANIZMU MOŻE SIĘ ZMNIEJSZAĆ.

2Odporność mamy

zapisaną w genach?

Od kilkunastu lat wiemy, że podat ność na choroby infekcyjne jest fak tycznie uwarunkowana genetycznie.

Specjaliści często jednak mówią, że nasze predyspozycje genetyczne są jak naładowany pistolet i w zasadzie od tego, jak żyjemy, zależy, czy on wystrzeli, czy nie. Oznacza to, że w ogromnym stopniu to właśnie od ciebie zależy podatność na choroby. Jeśli będziesz źle się odżywiać, słabo sypiać i pracować w kółko, nawet najlepsze geny nie pomogą. Potwierdzają to bada nia na bliźniętach jednojajowych choć mają nie mal ten sam potencjał genetyczny, ich odporność może się różnić w zależności od stylu życia, który wiodą. Osoby, które dbają o zdrowie, są po prostu silniejsze i lepiej radzą sobie z chorobami.

Szczepionki tosprawdzony sposób

na podniesienie odporności. Obecnie szczególnie ważne są dwie: przeciw koronawirusowi i grypie. Tę drugą należy powtarzać każdego roku. Trzeba wiedzieć, że grypa to poważna choroba, która m.in. może mieć negatywny wpływ na glikemię i ciśnienie krwi.

3Które

zioła wzmacniająnajlepiejorganizm?

Niektóre poradniki zielarskie wymie niają niemal wszystkie zioła jako leki na infekcje. Tymczasem działanie po twierdzone badaniami mają tylko nie liczne rośliny. Należą do nich m.in.: Ashwagandha wzmaga aktywność komórek NK (ang. Natural Killers – naturalni zabójcy), które od powiadają za niszczenie m.in. wirusów i bakterii. Czosnek – zawiera allicynę, która działa bakterio bójczo, i związki siarki zwalczające wirusy. Czarny bez – ma w składzie białka aktywujące ryboso my, którym przypisuje się działanie przeciwwirusowe. Jeżówka purpurowa zwiększa wydzielanie przez organizm interferonu, substancji działającej przeciwwirusowo. Aloes zawiera składniki, które mają właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Aronia – ma w składzie przeciwutleniacze, które chronią organizm przed bakteriami i wirusami. Żeń-szeń – za jego właściwości immunostymulują ce odpowiadają ginsenozydy, które pobudzają układ odpornościowy do niszczenia wirusów i bakterii wywołujących choroby.

SKŁADNIKI EKSTRAKTU Z JEŻÓWKI PURPUROWEJ STYMULUJĄ UKŁAD ODPOR NOŚCIOWY, MAJĄ WŁAŚCIWO ŚCI PRZECIWBAKTERYJNE, PRZECIWWIRUSOWE I PRZECIWGRZYBICZE.

pomocniczą produktu leczniczego; choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy czynna lub w wywiadzie, perforacja lub krwawienie (dwa lub więcej odrębne epizody potwierdzonego owrzodzenia lub krwawienia), również te występujące po zastosowaniu innych NLPZ; krwawienie lub perforacja przewodu pokarmowego w wywiadzie, ciężkie zapalenie jelita grubego, zaburzenia krwotoczne lub dotyczące wytwarzania krwi, związane z wcześniejszym leczeniem przy użyciu NLPZ; ciężka niewydolność serca, wątroby lub nerek; ostatni trymestr ciąży; wiek poniżej 12 lat; przyjmowanie innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym COX-2; objawy alergii w przeszłości ( pokrzywka, astma oskrzelowa, obrzęk naczynioruchowy, nieżyt błony śluzowej nosa lub skurcz oskrzeli) po przyjęciu ibuprofenu, kwasu acetylosalicylowego lub innych NLPZ. Podmiot odpowiedzialny: Reckitt Benckiser (Poland) S. A. RB-M-51816

NISKĄ ODPORNOŚĆ WIDAĆ

OD RAZU

Najważniejszym sygnałem świadczącym o spadku odporności są nawracające infekcje. Ale nie tylko. Ostrzeżenia wysyła także twoja skóra oraz śluzówki. O słabej odporności świadczą m.in.:

• Afty i pleśniawki w jamie ustnej. Występują zwykle po obu stronach policzków i warg, na dziąsłach i języku.

• Nawracające opryszczki na nosie, ustach.

• Trudno gojące się rany ‒ zaburzenia układu immunologicznego sprawiają, że nawet najmniejsza rana może goić się przez wiele tygodni. Łatwo też tworzą się blizny.

• Wypadanie włosów. Gdy odporność jest niska, włosy stają się suche, matowe, przerzedzają się.

• Wysypki skórne. Mogą pojawić się na twarzy i przypominać trądzik. Skóra staje się wtedy też bardziej wrażliwa na ból.

4Człowiek

łapie infekcje

również od wychłodzenia?

Nie można zachorować na grypę czy przeziębienie tylko od przemarznięcia. Zimno jednak im sprzyja na różne spo soby. Wirus grypy oraz wirusy wywołu jące tzw. przeziębienie najlepiej czują się w niskich temperaturach. Dlatego szczyt zachorowań na te infekcje przypada właśnie jesienią i zimą. Ponadto przemarznięcie drastycznie zmniejsza naszą odporność. A to ułatwia wnikanie zarazków do organizmu. Dlatego w chłodne miesiące warto dbać szczególnie o swój kom fort termiczny, nosić ciepłe buty, czapkę, szalik. Nie na leży jednak przegrzewać się. Spocone ciało to także ide alne miejsce dla wirusów! Trzeba po prostu zachowywać umiar. I koniecznie wietrzyć pomieszczenia zamknięte, zwłaszcza jeśli przebywa w nich kilka osób. Zaduch stano wi idealne warunki dla wirusów, które łatwo przenoszą się z jednego człowieka na drugiego.

to prawda, że osoby niewyspane, przemęczone sąbardziej podatne na choroby? Faktycznie tak jest. Udowodniono, że oso by, które śpią krótko, przeziębiają się pra wie trzy razy częściej niż te, które prze sypiają osiem lub więcej godzin. Dlatego absolutnie nie wolno nie dosypiać. Kiedy śpisz napraw dę głęboko i nic cię nie wybudza, w organizmie wzrasta liczba limfocytów, które skutecznie chronią przed zaraz kami. Staraj się też wypoczywać w całkowitej ciemno ści i ciszy, bo tylko wtedy w szyszynce wydziela się mela tonina, która zapewnia m.in. prawidłowy rytm dobowy i poprawia działanie układu odpornościowego. Koniecz nie dbaj też o swoją psychikę. Napięcie nerwowe fatalnie wpływa na odporność organizmu. Dlatego w okresie in fekcji staraj się, w miarę możliwości, mieć dystans do sy tuacji stresowych. Pomoże ci w tym też m.in. aktywność fizyczna. Z badań wynika, że regularny ruch na świeżym powietrzu zmniejsza ryzyko infekcji nawet o 30 proc. Ćwiczenia zwiększają skuteczność limfocytów i wspoma gają proces termoregulacji, który trenujemy także w cza sie hartowania. Żeby jednak ruch miał działanie proz drowotne, musi trwać co najmniej 40 minut dziennie. Dobre efekty przynosi marsz na świeżym powietrzu. Pa miętaj jednak, że nie wolno ci się forsować. Gdy wysiłek jest zbyt duży, w mięśniach powstaje sporo kwasu mle kowego powodującego m.in. zakwasy. Badania pokazują, że taka sytuacja wpływa fatalnie także na odporność.

formule

eNTitis to JeDYNY W PolSce produkt zawierający szczep

Streptococcus salivarius K12 w formule Bactoblis®

– efekt ponad 30 lat badań naukowców.

Na podstawie badania

ENTitis?

odpowiedziało

2015

udziałem 10 532 osób. Na pytanie: „Jak konsumenci ocenili ogólny efekt działania

dobrze” lub „dobrze”.

substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety. Należy pamiętać, że zrównoważony sposób żywienia i zdrowy tryb życia mają istotne znaczenie. Oświadczenia zdrowotne oraz piśmiennictwo dostępne na entitis.pl

mogą

Bactoblis® jest zarejestrowanym znakiem towarowym Pharmaextracta S.P.A. i licencjonowanym wyłącznie przez Bluestone Pharma GmbH.

Dystrybutor: "P O l SKI lEK" Sp. z o.o.

UWAŻAJ

NA UŻYWKI!

Fatalnie wpływają nie tylko na układ nerwowy i krwionośny, ale również na immunologiczny.

• Alkohol – zaburza podziały i dojrzewanie komórek odpornościowych. Sprzyja szczególnie infekcjom płuc. Jeśli więc chcesz mieć mocny układ odpornościowy, koniecznie ogranicz trunki. Okazjonalnie sięgaj tylko po czerwone wino i to w niewielkich ilościach.

• Papierosy razem z dymem tytoniowym, który wdychamy do naszych płuc, do organizmu dostaje się 4000 substancji toksycznych, m.in. niszczą one witaminy A, C, E i B oraz selen, cynk i inne mikroelementy, po magające zwalczać groźne dla układu immunologicznego wol ne rodniki.

ALERGIA NA SIERŚĆ, PLEŚNIE CZY PYŁ KI ROŚLIN MOŻE UJAWNIĆ SIĘ W KAŻ DYM WIEKU. NAWET PO PIĘĆDZIESIĄTCE.

TRZEBA O TYM PAMIĘTAĆ.

Czasem za obniżoną odporność na wirusy odpowiada alergia np. na sierść. Jeśli więc masz w domu pupila i ciągle chorujesz, sprawdź, czy nie jesteś przypadkiem uczuleniowcem.

JEŚLI ZAŻYWASZ JA KIEŚ LEKI NA STAŁE, KONIECZNIE SKON SULTUJ STOSOWANIE PREPARATÓW WITAMI NOWYCH Z LEKARZEM.

wzmocnić odporność,warto zażywać jakieś

witaminy?

Na własną rękę należy regularnie sięgać po witaminę D3. W naszej szerokości geograficznej wszyscy mamy jej za mało. Dlatego każda dorosła osoba powinna codziennie przyjmować 2000 IU witaminy D3 na dobę. W przypadku osób otyłych ta dawka wynosi 4000 IU. Dodatkowo dobrze jest również zażywać cynk. Z badań wynika, że ma on znaczący wpływ na naszą odporność. Jego niski poziom sprawia, że znacznie gorzej radzimy sobie z infekcją, m.in. koronawirusową. Dlatego war to po niego sięgać w sezonie infekcyjnym. A jeśli twoja dieta jest monotonna, możesz zażywać także preparat multiwitaminowy (wówczas sprawdź, czy ma on w składzie witaminę D i ewentualnie pomniejsz o tę ilość swoją dobową dawkę). Pamiętaj! Żeby organizm odczuł pierwsze efekty suplementacji, musisz przyjmo wać dany preparat co najmniej 3 tygodnie.

hartowanie jest dobredla każdego?

Choć zabieg ten kojarzy nam się głównie z dziećmi, prawda jest taka, że równie skutecznie pomaga doro słym. Hartowanie to doskonały tre ning dla komórek odpornościowych. Dzięki niemu ciało uczy się reagować na zmiany temperatury i łatwiej znosi przemarznięcia i prze moczenia (o które nietrudno jesienią i zimą). Jako zabieg hartujący świetnie sprawdza się np. brodze nie w zimnej wodzie. Napełnij wannę tak, by woda sięgała do połowy łydek. Po kilkunastu minutach osusz stopy i wetrzyj w nie balsam rozgrzewają cy (np. z dodatkiem kapsaicyny). Możesz też zdecy dować się na dwuminutowy naprzemienny natrysk. Najpierw polej ciało ciepłą wodą (20 30 sekund), a potem chłodną (2 3 sekundy). Różnice tempe ratur zwiększaj stopniowo i zawsze kończ natrysk wodą o temperaturze ciała. Zabiegi hartujące po wtarzaj przez 5 dni w tygodniu, potem zrób sobie 2 dni przerwy. I jeszcze jedno: jeśli masz możliwość, 3 razy w tygodniu korzystaj z sauny. Udowodniono, że regularne seanse w saunie sprawiają, że mniej się przeziębiamy. Zyskuje na tym także nasz wygląd, oczyszczona z toksyn skóra jest gładsza i wygląda znacznie młodziej.

Bańki można stawiać również pro-filaktycznie, nie tylko podczas infekcji. Według medycyny naturalnej, poprawiają one krążenie krwi i usprawniają działanie układu odpornościowego. Warto to sprawdzić!

pytamyeksperta

MGR FARM. MAGDALENA JUREK

Jakie apteczne środki bez recepty dobrze wypływają na odporność?

Do skutecznych środków poprawiają cych odporność możemy zaliczyć wita minę C, D3, cynk oraz oleje rybie. Stosowanie preparatów zawierających witaminę C, stymulując układ odporno ściowy, łagodzi objawy i skraca czas trwania przeziębienia. Często w prepara tach złożonych spotyka się jej połącze nie z rutyną, która uszczelniając naczy nia krwionośne, wspomaga jej działanie. Istotne jest również, aby zadbać o prawi dłowy poziom witaminy D3, gdyż jej nie dobór skutkuje osłabieniem funkcjono wania komórek odpornościowych. Cynk zaś ma wpływ na modulowanie odpor ności przeciwbakteryjnej oraz prze ciwwirusowej, a także reguluje odpo wiedź przeciwzapalną. Przy budowaniu odporności warto stosować olej z dor sza atlantyckiego lub innych ryb dorszo watych, które stanowią źródło kwasów omega-3 (w tym DHA i EPA) oraz wita min rozpuszczalnych w tłuszczach.

Czas na

odporność!

2

Torebki, 20 szt.

Suplement diety. Herbatka ziołowa w torebkach do zaparzania. Zawarte w produkcie: kwiat czarne go bzu oraz kłącze imbiru wspierają siły obronne organizmu. Dodatkowo kłącze imbiru wspiera odporność i prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego.

2. DOZ PRODUCT

Neorutin

Tabletki powlekane, 210 szt.

Suplement diety. Zawiera witaminę C i rutynę, czyli składniki wspomagające układ odpornościo wy. Produkt przeznaczony dla dzieci powyżej 3. roku życia oraz dla osób dorosłych.

3. DOZ PRODUCT

Acerola Extra Tabletki do żucia, 60 szt.

Suplement diety. Tabletki do żucia o smaku anana sowym z naturalną witaminą C z ekstraktu z owo ców aceroli oraz z bioflawonoidami cytrusowymi. Witamina C wspomaga w prawidłowym funkcjono

waniu układu odpornościowego oraz w prawidłowej produkcji kolagenu w celu zapewnienia prawidło wego funkcjonowania naczyń krwionośnych, kości, chrząstki, dziąseł, skóry oraz zębów. Produkt przeznaczony dla dzieci powyżej 4. roku życia oraz osób dorosłych.

4. DOZ PRODUCT Cegrin

Proszek, saszetki, 10 szt.

Suplement diety. Zawiera ekstrakt z owocu bzu czarnego, z kwiatostanu lipy, z aceroli, cynk oraz koncentrat soku z maliny i czarnej porzeczki. Cynk i witamina C przyczyniają się do prawidłowego funk cjonowania układu odpornościowego oraz chronią komórki przed stresem oksydacyjnym.

5. DOZ PRODUCT

Witamina C 1000 Proszek, 200 g Suplement diety. Witamina C pomaga w prawidło wym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

6. DOZ PRODUCT Cynk Kapsułki, 60 szt.

Suplement diety. Cynk wspiera skórę, włosy i paznokcie, pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i utrzymaniu zdrowych kości.

7. DOZ PRODUCT

Czosnek bezzapachowy forte Kapsułki, 90 szt.

Suplement diety. Zawiera bezzapachowy ekstrakt z czosnku oraz witaminę D. Czosnek i witamina D wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

8. DOZ PRODUCT

Witamina D3 4000 j.m. MAX

Kapsułki miękkie, 60 szt.

Suplement diety. Zawiera witaminę D. Witamina D pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i mięśni oraz w utrzymaniu zdrowych kości i zębów.

9. DOZ PRODUCT

Tran na odporność

Kapsułki, 60 szt.

Suplement diety. Zawiera olej z wątroby dorsza, witaminę D, witaminę A. Witamina A pomaga za chować zdrową skórę i wspomaga prawidłowe funk cjonowanie układu odpornościowego. Witamina D pomaga w utrzymaniu zdrowych kości i zębów.

Niewydolność serca

To stan, w którym serce nie może dostarczyć odpowiedniej ilości krwi do wszystkich narządów. Przyczyną jest uszkodzenie mięśnia lub zastawek. Podpowiadamy, jak rozpoznać ten problem.

Gdy pacjent, przychodzi do lekarza i sły szy, że ma niewydolność serca, często jest zaskoczony i nie dowierza specjali ście. Owszem, nie czuje się najlepiej, ma jakieś objawy, które przeszkadzają mu w aktywnym życiu, ale żeby od razu taka diagno za. Tymczasem kardiolodzy podkreślają, że stan serca pogarsza się zwykle stopniowo (za wyjątkiem sytuacji,

Zmęczenie

Uczucie wyczerpania i braku sił to jeden z takich objawów, których zwykle w ogóle nie wiążemy z niewydolnością ser ca, gdyż przyczyn tego stanu upatrujemy przede wszystkim w naszym stylu życia. Tymczasem może to być właśnie sygnał, że serce nie daje rady pompować wystar czającej ilości krwi do wszystkich narzą dów, w tym mięśni. Stąd brak energii i ochota na drzemkę w ciągu dnia. ● W bardziej zaawansowanej chorobie zdarzają się nagłe zasłabnięcia i omdlenia.

gdy przyczyną uszkodzenia tego narządu jest zawał lub infekcja wirusowa, np. grypa), dlatego niełatwo dostrzec pierwsze oznaki tej choroby. A jeszcze trud niej powiązać je ze sobą. Na kolejnych stronach opi sujemy najważniejsze wysyłane przez niewydolne ser ce sygnały, które powinny skłonić do wizyty u lekarza i zrobienia przynajmniej kilku badań. Wczesne rozpoznanie może znacznie poprawić rokowania. Szacuje się, że w Polsce na

600 do 800

wie!

TEKST MARZENA BARTOSZUK

Obrzęki

Powstają, gdy płyny gromadzą się w tkankach poza naczyniami krwionośnymi. Ich przyczyną może być, związane z chorobą serca, zatrzy mywanie wody i sodu w organizmie.

● Najbardziej charakterystyczne to te, które pojawiają się na kończynach dolnych. Najpierw nogi puchną pod wieczór, potem, gdy niewydolność serca staje się poważniejsza, już od rana. Po czątkowo obrzęki pojawiają się tylko na kostkach i grzbietach stóp, ponie waż tkanka jest tam najbardziej wiotka i łatwo wypełnia się płynem. Następnie można je zauważyć na łydkach i przedniej powierzchni kości piszczelowej, a ich granica stopniowo przesuwa się w górę, na kolana i uda. ● W późniejszych etapach choroby ty powe jest powiększenie się też obwodu brzucha i masy ciała, związane z za trzymywaniem płynów w organizmie.

Zadbaj

o serce

Podpowiadamy, na jakie pozycje warto zwrócić uwagę, szukając preparatów wspierających zdrowie serca, tętnic i żył.

1. ZIELNIK DOZ

Głóg Torebki, 30 szt.

Suplement diety. Zioła w torebkach do zaparzania. Zawiera kwiat głogu jednoszyj kowego. Głóg wspomaga funkcjonowanie serca i układu krążenia.

2. DOZ PRODUCT

Magnez Cardio

Tabletki powlekane, 50 szt.

Suplement diety. Produkt zawiera magnez i potas. Magnez pomaga w utrzymaniu równowagi elektrolitowej. Potas pomaga w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi.

3. DOZ PRODUCT

DOZVital

Płyn, 1000 ml

Suplement diety. Składniki aktywne korzyst nie wpływają na: serce, kości, odporność. Zawiera ekstrakt z owoców głogu, tiaminę, witaminy i minerały. Tiamina pomaga w pra widłowym funkcjonowaniu serca. Nie zawie ra barwników.

4. ZIELNIK DOZ

Serce

Torebki, 20 szt.

Suplement diety. Herbatka ziołowa w toreb kach do zaparzania z kwiatem i owocem głogu, owocem kardamonu oraz zielem ser decznika. Zawarte w produkcie: kwiat głogu jednoszyjkowego, owoc głogu strzępiasto

listnego, kardamon malabarski oraz ziele serdecznika wspierają prawidłową pracę serca i układu krążenia.

5. DOZ PRODUCT

Ciśnieniomierz

Premium, automatyczny Wyrób medyczny. Prosty w obsłudze ciśnieniomierz automatyczny. Posiada wygodny mankiet i duży, czytelny wyświetlacz. Technologia AFIB wykrywa migotanie przedsionków podczas pomiaru ciśnienia krwi w warunkach domowych.

6. DOZ PRODUCT

Hepacardin

Tabletki powlekane, 60 szt. Suplement diety. Zawiera 6 ekstraktów roślinnych: ekstrakt z liści karczocha, ekstrakt z liści zielonej herbaty, ekstrakt z kłącza ostryżu długiego, ekstrakt z liści ostrokrzewu paragwajskiego, eks trakt z korzenia cykorii oraz ekstrakt z owoców głogu dwuszyjkowego. Ponadto produkt zawiera cholinę oraz L-asparaginian L-ornityny.

7. DOZ PRODUCT

Aspargium Magnez + Potas Tabletki, 50 szt. Suplement diety. Zawiera kwas L-asparagi nowy, potas i magnez. Potas pomaga w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi.

Duszność

To subiektywne odczucie braku powietrza, kojarzy się najczęściej z chorobami płuc. Tymczasem może to być także jeden z pierwszych objawów niewydolności mięśnia sercowego.

● Początkowo pojawia się podczas wysiłku fizycz nego, nawet tak niewielkiego, jak powolny spacer.

Potem jednak, w miarę rozwoju choroby, odczuwane może być również w spoczynku.

● Charakterystyczna dla tego schorzenia jest dusz ność, która zaczyna się po 1 2 minutach od po łożenia się do łóżka (fachowa nazwa tej przypadło ści to orthopnoë). Znika ona po kilku minutach lub po zmianie pozycji (wystarczy usiąść lub wstać).

● Innym objawem może być też napadowa duszność nocna. Pojawia się po 2–3 godzinach od położenia się, budzi ze snu, mija po przyjęciu pozycji siedzącej lub wstaniu.

JAK SPRAWDZIĆ STAN SERCA?

Aby rozpoznać niewydolność serca i ustalić najlepszy sposób leczenia, konieczne jest ustalenie przyczyny i stopnia zaawansowania choroby. Najpierw wywiad lekarski. Specjalista zapyta, w jakich okolicznościach i jak często nasilają się objawy (np. duszności, kołatanie itp). Badania krwi. Zlecana jest morfologia i oznaczenie stężenia charakterystycznych dla niewydolności serca substancji, np. peptydów natriuretycznych. Badania obrazowe. Najczęściej potrzebne są: EKG, RTG klatki piersiowej i echo (USG) serca. Jeśli to nie wystarczy do postawienia diagnozy, czasem trzeba wykonać także próbę wysiłkową czy rezonans magnetyczny.

pytamyeksperta

MGR FARM. MAGDALENA JUREK

Jakie dostępne bez recepty leki lub suplementy diety można przyjmować, aby wzmocnić serce?

Pracę serca i układu krążenia można wesprzeć poprzez stosowanie preparatów z głogiem, które poprawiają ukrwienie mięśnia sercowego oraz zwiększają przepływ wieńcowy krwi. Innym składnikiem, często pojawiającym się w suplementach na serce, jest koenzym Q-10. Poprzez swoje działanie antyoksydacyjne zmniejsza ilość wolnych rodników, które uszkadzają składniki komórek serca i zaburzają przewodzenie sygnałów w mięśniu sercowym, doprowadzając do arytmii. Preparaty wzmacniające serce mogą zawierać także kwasy omega-3, które odpowiadają za prawidłową pracę układu krążenia i obniżają poziom tzw. złego cholesterolu. Warto również zadbać o odpowiednie stężenie potasu, magnezu oraz wapnia, ponieważ te składniki mineralne odpowiadają za prawidło wą, regularną pracę serca. Jednak przed rozpoczęciem takiej suplementacji należy wykonać badanie krwi, aby sprawdzić, czy jest ona konieczna.

GDY ZDARZA SIE, ŻE ZABRAKNIE CI POWIETRZA PODCZAS POWOLNEGO SPACERU ZPUPILEM, WYBIERZ SIĘ DO KARDIOLOGA.

Zaburzenia rytmu

Są odczuwane jako kołatanie, nierówne bicie serca lub nagłe przeskoki (zatrzymanie się i start). Co ważne, arytmia to zarówno jeden z objawów niewydolności serca, jak i częsta przyczyna pojawienia się tej choroby (specjaliści szacują, że za burzenia rytmu występują u mniej więcej 80 90 proc. pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca).

● Zbyt szybkie bicie serca (tachykardia, czyli częstoskurcz) potrafi pojawić się nawet po niewiel kim wysiłku i prowadzić do zawrotów głowy, a czasem również omdleń.

● Opisanym objawom może (ale nie musi) towarzyszyć ból w klatce piersiowej.

● Zaburzenia rytmu to jeden z objawów alarmo wych. Nie wolno ich lekceważyć, gdyż mogą prowadzić do zawału mięśnia sercowego.

Nocny kaszel

Jest zazwyczaj suchy i męczący, budzi ze snu. Jego przyczyną może być ucisk po większonego serca na oskrzela lub przekrwie nie (obrzęk) płuc związane z zatrzymywaniem wody w organizmie.

● Napadom kaszlu potrafi towarzyszyć świszczący oddech.

● W czasie zaostrzenia niewydolności serca może być połączony z odkrztuszaniem różowo podbarwionej wydzieliny

Niedawno odkryto, że jeśli duszność pojawia się podczas schylania się (np. przy zawiązywaniu butów), także może świadczyć o niewydolności serca.

PIĘTA ACHILLESOWA

RAKA JAJNIKA

Naukowcy z Massachusetts Institute of Technology i Harvard Medi cal School odkryli słaby punkt raka jajnika – gen kodujący białko XPR1. Okazało się, że dzięki zablokowaniu go w komórce rakowej gromadzi się tam nadmiar fosforanów, który jest dla niej zabójczy.

To odkrycie może być przełomem w leczeniu tego nowotworu. W Polsce co rok zapada na niego 3,5 tys. kobiet, jest on czwartą przyczyną zgonów na nowotwory złośliwe występujące u pań.

DZie je si ę

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

ZAWAŁ WYCZYTANY Z KROPLI KRWI

Wystaczy pobrać krew i przyjrzeć się zawartym w niej 27 wyselek cjonowanym białkom. To sposób na określenie prawdopodobień stwa wystąpienia zawału i nie wydolności serca, udaru mózgu oraz śmierci z powodu tych cho rób w ciągu najbliższych czterech lat. Ten najczulszy z istniejących testów jest już dostępny w Sta nach Zjednoczonych. Czekamy, aż dotrze do Polski.

Amerykańscy naukowcy skonstu owali układ scalony, który zbu dowany jest z połączonych ludz kich tkanek: serca, kości, wątroby i skóry. Zostały one połączone przepływem naczyniowym tak, by imitować działanie układu od pornościowego. W ten sposób cały ludzki organizm mieści się w chipie wielkości szkiełka labo ratoryjnego. Dzięki przygotowaniu takiego chipa dla konkretnego pacjenta, będzie można opraco wywać celowaną terapię specjal nie dla niego.

NA BÓL?

JAGODY MATALAFI

Zamiast sięgać po tabletkę z ibuprofenem, można skubnąć jagodę. Okazuje się, że jagody matalafi (Psychotria insularum), które rosną wzdłuż wybrzeży Samoa, są równie skuteczne w łagodzeniu stanu zapalne go jak ibuprofen. A to dzięki za wartej w nich rutynie, która ma wpływ na zwiększenie reakcji przeciwzapalnych zachodzących w komórkach odpornościowych organizmu. Naukowcy odkryli także inne właściwości tej rośliny – okazuje się, że może być też skuteczna w leczeniu cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych czy nowotworowych.

Czymenopauza? to już

Badania w tym

kierunku nie należą do obowiązkowych. Jednak warto je zrobić, by mieć pewność, że ewentualne dolegliwości są normalne, a organizm jest w dobrej formie.

Statystycznie Polki prze chodzą menopauzę ok. 51. roku życia. Ale zakres normy jest szer szy. Ostatnia miesiączka (czyli właśnie menopauza) równie dobrze może wystąpić, gdy mamy 44 lata, jak i 56 lat. Wiek, w któ rym przekwitamy, zależy bowiem m.in. od naszego stylu życia (np. nadużywanie alkoholu i palenie papierosów przyspieszają prze kwitanie), stanu zdrowia i skłon ności dziedzicznych.

PRZEKWITANIE TO PROCES

O menopauzie mówimy, gdy od ostatniego okresu upłynął już rok. Ale związane z tym dolegliwości możemy odczuwać już kilka lat wcześniej (to tzw. premenopauza) oraz przez kilka lat po tym, jak skończymy miesiączko wać (postmenopauza). To rezultat zmian hormonalnych, które zachodzą i do których organizm musi się dostosować. „Rewolucja” ta ma wpływ nie tylko na płodność, ale też np. na układ kostny, układ krążenia oraz przemianę materii.

Dla kobiet w okresie menopauzy

Suplement diety. Herbatka ziołowa w torebkach do zaparzania z melisą, szałwią, borówką brusznicą i szyszkami chmielu. Kompozycja ziół wspomagająca łagodzenie objawów menopauzy. Szałwia i chmiel zmniejszają pocenie się. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Torebki, 20 szt.

WYWIAD MEDYCZNY

TO PODSTAWA. DOBRZE SIĘ DO NIEGO PRZYGOTUJ

• Przed wizytą zanotuj, kiedy miałaś ostatnio okres. A jeśli nadal miesiączkujesz, spisz początek i koniec kilku poprzednich krwawień. Nieregularne, wydłużające się lub skrócone cykle to objawy przekwitania, podobnie jak zmia na obfitości krwawienia (bardzo skąpe albo nasilone).

• Powiedz lekarzowi o wszystkich innych zmianach, które zauważyłaś. Przekwitanie mogą sygnalizować: uderzenia go rąca i nocne poty, ogólne osłabienie i zmęczenie, drażliwość i kłopoty ze snem, zwiększona tendencja do tycia i odkłada nie się tkanki tłuszczowej na brzuchu, spadek libido, kłopoty z pamięcią i koncentracją.

BADANIA Z KRWI

WARTO SPRAWDZIĆ NIE TYLKO POZIOM KOBIECYCH HORMONÓW

• Typowym objawem menopauzy jest huśtawka hormonalna, a konkret nie spadek poziomu estradiolu (należy do estrogenów) i progesteronu oraz duży wzrost hormonu FSH i LH. Dlate go lekarz zleca właśnie oznaczenie ich stężeń we krwi. Jeżeli od jakiegoś cza su nie miesiączkujesz, możesz bada nie zrobić w dowolnym dniu. Jeżeli na dal masz okres, na zbadanie FSH, LH i estradiolu przyjdź w 3. 5. dniu cyklu, a progesteronu ok. 21. dnia.

• Ogólny przegląd – spadek pozio mu estrogenów rzutuje na funkcjono wanie całego organizmu. Z tego po wodu warto w okresie przekwitania

Climelle Intense

Suplement diety zawierający ekstrakt z czerwonej koniczyny, który wspomaga łagodzenie objawów menopauzy takich jak uderzenia gorąca, niepokój oraz drażliwość. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Kapsułki, 30 szt.

OMÓWIENIE WYNIKÓW

NIE CHODZI TYLKO O ZAKRES!

zrobić kompleksowe badania i spraw dzić także morfologię, lipidogram (ze względu na rosnące ryzyko cho rób układu krążenia), poziom glukozy we krwi (zagrożenie cukrzycą), TSH (żeby wstępnie ocenić pracę tarczycy) oraz stężenie witaminy D (ważna m.in. dla układu kostnego, a po menopau zie rośnie prawdopodobieństwo osteoporozy).

• Jeśli jesteś w okresie przedmenopauzalnym i rozważasz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, lekarz zleci ci też badania z krwi, które po zwolą ocenić kondycję wątroby (tzw. próby wątrobowe).

• Normy mogą się różnić zależ nie od metody badania, jaką sto suje dane laboratorium. Ale istotne jest nie tylko to, czy mieścisz się (lub nie) w podanych na wynikach widełkach. Lekarz oceni stan zdro wia kompleksowo, biorąc pod uwagę także twój wiek, skłonności dziedziczne i wcze śniej zdiagnozowa ne dolegliwości. Umów się zatem na ponowną konsultację po odebraniu wyników.

REKLAMA

pytamy eksperta

DR N. MED. IZABELA KUPRYŚ-LIPIŃSKA specjalistka chorób wewnętrznych i alergologii członkini Polskiego Towarzystwa Alergologicznego

Uwaga!

Używanie 3 razy w tygodniu tzw. niebieskiego inhalatora (czyli leku doraź nego) oznacza, że astma jest źle leczona.

Tak teraz leczy się astmę

Na świecie cierpi na nią 300 mln ludzi. To poważne schorzenie uważane jest obecnie za nieuleczalne. Dzięki doskonałym lekom można je jednak skutecznie kontrolować. Jak wygląda nowoczesna terapia astmy, mówi dr n. med. Izabela Kupryś-Lipińska, specjalistka chorób wewnętrznych i alergologii, członkini Polskiego Towarzystwa Alergologicznego będącego liderem Koalicji na rzecz Leczenia Astmy.

Wszyscy kojarzymy astmę z dusznościami, a astmatyk wielu z nas jawi się jako ktoś otoczony inhalatorami. Jak jest naprawdę?

Astma to zapalna choroba dróg oddechowych. Stanu zapalnego nie wywołują jednak wirusy czy bakterie, ale najczęściej alergeny. Podczas napadu choroby docho dzi do niekontrolowanego skurczu mięśni budujących oskrzela, co zwęża ich światło i ogranicza bądź wręcz uniemożliwia przepływ powietrza.

Czy osoby, które w dzieciństwie nie zachorowały na astmę, mogą zakładać, że ta choroba nigdy już ich nie dotknie?

Najczęściej astmę diagnozuje się faktycznie u dzieci, zwykle w 1. 3. roku życia. Najczęściej nie oznacza jednak zawsze. Choroba może objawić się na każdym etapie życia, nawet po czterdziestce i później.

Jak przebiega leczenie astmy?

Jego istotą jest łagodzenie stanu zapalnego. Skutecz nie robią to wziewne glikokortykosteroidy, które działa-

ją miejscowo i nie mają znaczących działań ubocznych. Gdy mamy do czynienia z cięższą postacią astmy, ko nieczne jest włączenie dodatkowych leków. Zwykle, na szczęście, nie oznacza to stosowania kolejnego leku wziewnego. Nowoczesne inhalatory dla astmatyków łączą w sobie bowiem steryd i dodatkowy lek lub nawet dwa leki poprawiające komfort oddychania (tj. beta2-mi metyk i cholinolityk). To, że pacjent może stosować tylko jeden inhalator, sprawia, że czuje się mniej chory i łatwiej dostosowuje się do poleceń lekarza. W bardzo ciężkich przypadkach astmy natomiast konieczne może być czę ste stosowanie środków działających doraźnie, a także doustnych sterydów. Leki te, choć ratują życie, rujnują zdrowie, gdy często się po nie sięga. Mogą być przyczy ną m.in. cukrzycy posteroidowej, osteoporozy, złamań, zaćmy, jaskry, nadciśnienia, miażdżycy, sepsy itp.

Czy pacjentów z ciężką postacią astmy można leczyć inaczej niż sterydami doustnymi? W przypadku astmy o wyjątkowo ciężkim przebiegu za stosowanie może mieć terapia biologiczna. Zmniejsza ona nasilenia objawów astmy, a tym samym ogranicza używa nie innych leków. Ten rodzaj terapii prowadzą tylko niektó re ośrodki w Polsce i jest on zarezerwowany dla wąskiej grupy pacjentów, w ramach programów lekowych.

Calcium + Kwercetyna

Suplement diety w postaci tabletek musujących zawiera kwercetynę. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych jako uzupełnienie diety w wapń. Wapń pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu mięśni oraz jest potrzebny do utrzymywania zdrowych kości i zębów. Tabletki musujące, 20 szt.

Czy większość astmatyków skazanych jest do końca życia na stosowanie inhalatorów? Niekoniecznie. W przypadku łagodnej astmy inhalatory można stosować tylko w okresach zaostrzenia się choro by. U alergików skuteczna jest immunoterapia alergenowa, która łagodzi objawy, a nawet prowadzi do remisji astmy. rozmawiała Agnieszka Czechowska

Specjalne opatrunki nie tylko chronią uszkodzoną skórę przed bakteriami, ale również zapewniają szybsze jej gojenie. Dodatkowy plus mniej bólu, ponieważ można je zmieniać co kilka dni.

Nowoczesne leczenie

ran i oparzeń

Era zsuwających się plastrów i przecieka jących bandaży dobiega końca. W apte kach dostaniemy opatrunki, które nie tylko zabezpieczają rany przed wnika niem bakterii, ale także są aktywnym uczestnikiem procesu gojenia się oparzeń, odleżyn czy blizn. Opisujemy kilka z nich wraz z zasadami postępowania przy poszczególnych problemach.

Rozcięcia i uszkodzenia skóry Podstawa w tym przypadku to ochrona przed otar ciami (np. przez odzież) oraz zapobieganie zainfe kowaniu rany przez bakterie.

Co najlepiej pomoże?

Błony poliuretanowe. To folie, które nakleja się na miejsce uszkodzenia skóry. Są półprzepusz czalne umożliwiają oddychanie rany, ale chronią ją przed czynnikami zewnętrznymi (bakteriami, wodą). Z takim opatrunkiem można się myć, a zmienia się go raz na kilka dni. Dzięki temu, że jest przezroczy sty, można obserwować, czy rana dobrze się goi.

Oparzenia

Niezależnie od tego, czy powstały po polaniu się wrzątkiem czy dotknięciu gorącego żelazka, zasady postępowania są takie same. Najważniejsze jest jak

TEKST MARZENA BARTOSZUK

najszybsze schłodzenie skóry po to, by wysoka tem peratura nie uszkadzała coraz to głębszych tkanek. Choć wiele osób doskonale o tym wie, niestety mało kto robi to poprawnie. Warto zapamiętać zasadę 3x15, czyli przez 15 minut polewamy poparzone miej sce lekkim strumieniem wody o temp. ok. 15 st. C, z wysokości 15 cm. Potem, nawet jeżeli uszkodzenia nie są głębokie, trzeba zabezpieczyć skórę. Co najlepiej pomoże?

Opatrunki hydrożelowe w formie plastrów lub żelu. Lekarze mówią, że ich pojawienie się to ogromny postęp, jeśli chodzi o pierwszy etap leczenia oparzeń. Nawilżają skórę, doskonale wpły wają na gojenie się ran, a także ewentualne później sze leczenie poważniejszych uszkodzeń. Warto je stosować przez pierwsze 2 3 godziny (gdy prze schną, należy je zwilżać). Przy głębszych oparze niach powinny pozostać na skórze aż do uzyskania fachowej pomocy (taki opatrunek zdejmuje dopiero chirurg).

SUPERTERAPIA - ZABIEGI W KOMORZE HIPERBARYCZNEJ

Leczenie polega na dostarczaniu do organizmu tlenu w warunkach zwiększonego ciśnienia. Ułatwia to dotlenienie chorych tkanek, dzięki czemu przyspiesza się proces gojenia. Metoda skuteczna w przypadku oparzeń (także dróg oddechowych), odmrożeń, odleżyn i innych trudno gojących się ran. W ten sposób można też zapobiec amputacjom stóp u osób z powikłaniami cukrzycy (tzw. stopa cukrzyco wa). Zabiegi odbywają się w specjalnej komo rze, pacjenci przebywają w niej ok.1,5 godziny. Zwykłe potrzeba minimum 10 seansów (o ilości decyduje lekarz). Dla osób ubezpieczonych i ze skierowaniem są one bezpłatne.

Uwaga! Gdy poparzony obszar przekracza 3 proc. powierzchni ciała, trzeba jechać do lekarza. Jak to zmierzyć? Należy przyjąć, że dłoń to 1 proc.

Odleżyny

Powstają w miejscach, w których skóra osoby leżą cej jest cienka i ma mało podściółki tłuszczowej (na łokciach, piętach i kostkach, a także w okolicy kości krzyżowej i ogonowej czy barków). Ich przyczyna to długotrwały ucisk z jednej strony przez podłoże (materac), a z drugiej przez kości. U seniorów w podeszłym wieku, z cukrzycą, problemami z krą żeniem mogą pojawić się już po kilku godzinach spędzonych w jednej pozycji. Odpowiedni opatru nek dobiera się w zależności od rozległości i głębo kości zmian ‒ przy większych uszkodzeniach ko niecznie trzeba poradzić się lekarza lub pielęgniarki. Co najlepiej pomoże?

Na niewielkie odleżyny opatrunek hydrokoloidowy. Przepuszcza on powietrze (rana może oddychać), ale chroni przed bakteriami. Składa się z folii poliuretanowej z hydrokoloidem, w kontakcie z raną pęcznieje i uwalnia specjalny żel wiążący wysięk i obumarłą skórę. Dostosowuje się do struktury rany i przyspiesza jej regenerację.

Na poważniejsze rany (z wysiękiem) opatrunek alginianowy. Zawiera on sole wap niowo-sodowe kwasu alginianowego i polimer z wo dorostów. Co to daje? Wytwarza się wilgotne środo wisko, które sprzyja autolizie, czyli rozpuszczaniu martwiczych tkanek (co jest warunkiem gojenia się). Taki opatrunek wiąże też bakterie, pochłania wysięk i przyspiesza krzepnięcie.

Blizny po operacji

Rana po zabiegu chirurgicznym zwykle szybko się goi, a w miejscu zrośnięcia się przeciętych tkanek powstaje blizna. Początkowo jest ona mocno czerwo

DIETA NA DOBRE GOJENIE

Odpowiednie odżywia nie się może znacznie przyspieszyć gojenie ran i oparzeń. Oto składniki, które powinny znaleźć się w jedzeniu, aby wspomóc ten proces. Białko. Pełni rolę budulcową i odpowiada za regenerację tkanek. Osoby z ranami po winny otrzymywać w posiłkach nawet dwa razy więcej białka niż zdrowe.

Witaminy C, E i A. Mają właściwości antyoksyda cyjne, zapobiegają zaka żeniom ran. Cynk. Jest odpowiedzialny za utrzymanie stabilności błon komór kowych, wzmacnia układ immunologiczny i pomaga w walce z bakteriami.

na i obrzęknięta, wówczas warto zabezpieczać ją spe cjalnym opatrunkiem (w spreju lub maści) zawiera jącym maleńkie cząsteczki srebra. Takie preparaty dobrze chronią ranę przed drobnoustrojami, a jed nocześnie przyspieszają regenerację tkanek. Zawie rają często także kwas hialuronowy, który utrzymuje właściwą wilgotność, dzięki czemu proces gojenia zachodzi prawidłowo. Po całkowitym zagojeniu się skóry (mniej więcej 3 tygodnie po zdjęciu szwów lub 6 tygodni od operacji) można już zacząć dbać o to, aby blizna była w przyszłości jak najmniej widoczna. Co najlepiej pomoże?

Blisilum

Silikonowy żel na blizny

Wyrób medyczny. Przeznaczony jest do stosowania wspomagająco przy leczeniu blizn różnego pochodzenia. Żel należy aplikować na blizny po całkowitym wyleczeniu rany. Wyrób ma działanie wygładza jące i rozluźniające tkankę blizny, przez co zmiękcza i uelastycznia bliznę, poprawiając jej wygląd, blizny stają się mniej przebarwione. Stosowanie wyrobu redukuje świąd i uczucie napięcia. 20 ml

Silikonowe żele. Smaruje się nimi skórę mini mum 3 razy dziennie, aż do momentu osiągnięcia pożądanego efektu. Uelastycznia to bliznę, zmniej sza jej grubość, a dodatkowo zapobiega powstawa niu nieprawidłowości (np. bliznowców).

Silikonowe plastry. Jeśli miejsce po operacji znajduje się pod ubraniem, można przyklejać na skórę silikonowe plastry. Są wygodne w użyciu, gdyż zmienia się je co kilka dni.

Niechciane pamiątki

wakacji

TEKST mgr MARTA STACHURA

Charakterystyczną cechą tych powszechnie występujących pasożytów jest ich szybkie rozprzestrzenianie się. Wystarczy jedno zakażone wszami dziecko w grupie w przedszkolu czy na kolonii, by zaraziły się pozostałe, a po powrocie do domu również ich rodzice. W przypadku owsików do zakażenia docho dzi na drodze pokarmowej. Osoba zakażona, która nie dba o higienę rąk, pozostawia jaja pasożytów na wszystkim, czego dotknie: na klamkach, desce sede

sowej, wannie, wspólnych zabawkach, naczyniach, a także na pościeli i ręcznikach. Stąd trafiają na skó rę dłoni, a następnie do ust i jelit kolejnych osób. Objawem zarażenia się wszami jest uporczywy świąd skóry głowy, owsikami – swędzenie okolic krocza i odbytu. Pod wpływem drapania się dochodzi do uszkodzeń skóry, pojawiają się stany zapalne. Skutkiem owsicy są też zaburzenia snu i koncentra cji, często zapalenie żeńskich narządów płciowych, a nawet jelita gubego i wyrostka robaczkowego.

DOBRY ZWYCZAJ: NIE POŻYCZAJ!

JAK SIĘ CHRONIĆ

Najlepszą metodą jest konse kwentne przestrzeganie higieny. W przypadku wszy trzeba regu larnie czyścić grzebień i szczotkę do włosów, i absolutnie nikomu ich nie pożyczać. To samo doty czy spinek, opasek, a nawet okularów przeciwsłonecznych (wszy najbardziej lubią okolice za uszami!). Można również sto sować specjalne spreje do wło sów, odstraszające wszy. Przy

zapobieganiu zakażeniu owsi kami podstawą jest mycie rąk: po skorzystaniu z toalety, przed przygotowaniem posiłku, po zabawie w piaskownicy. Należy dokładne myć warzywa i owoce oraz zabawki używane na zewnątrz. Tych nawyków trzeba uczyć dzieci od najmłod szych lat, najlepiej dając im dobry przykład własnym postę powaniem.

STAŁO SIĘ, OD RAZU DZIAŁAJ! SKUTECZNE SPOSOBY

Owsiki i wszy można z powo dzeniem zwalczyć środkami dostępnymi w aptece bez recepty. Przyjmuje się jedną dawkę leku na owsicę i powtarza po 2 tygo dniach. Koniecznie trzeba to zro bić całą rodziną w tym samym czasie. W dniu rozpoczęcia lecze nia należy też zmienienić pościel, nocną bieliznę i ręczniki, wyprać wszystko w bardzo wysokiej tem peraturze i wyprasować gorą

Przy podej-rzeniu owsicy badaniewykonaj kału na obecność pasożytów.

Uwaga! Aby wynik był wiarygodny, trzeba to zrobić minimum dwa razy.

cym żelazkiem. Codziennie trzeba dokładnie odkurzać mieszkanie, szczególnie materace (jaja znaj dują się też w kurzu), i myć dzie cięce zabawki. Przy wszawicy myjemy głowę szamponem lub płynem leczniczym i wyczesu jemy włosy grzebieniem o gęstych i krótkich zębach. Szczotki i grze bienie trzeba zdezynfekować, a nakrycia głowy uprać. Warto też przemrozić je w zamrażarce.

Ograniczenie prozapalnych węglowodanów i zwiększe nie ilości błonnika (kasze, razowe pieczywo, rośliny strączkowe) zapewni regularne wypróżnienia i ułatwi pozbycie się larw owsików bytujących w jelitach. Do codzien nego menu warto włączyć odkażające rośliny: czosnek, cebulę, napar z piołunu i wro tycza (nie dla kobiet w ciąży!). Warto też na co dzień pogry zać pestki dyni, znane ze swoich antypasożytniczych właściwości.

Zapytaj

farmaceutkę

pytanie

?Mam uporczywy łupież, ktoś poradził mi szampon na łuszczycę. Czy to bezpieczne?

Beata M. z Kazimierza Dolnego

pytanie

?Jakie krople do oczu można stosować bez obaw?

Marek C. z Ełku

Bez porozumienia z lekarzem nie należy stosować kropli do oczu zawierających antybiotyki, sterydy, preparaty przeciwjaskrowe czy niektóre leki przeciwhistaminowe. Uważajmy na wyroby medyczne, dostępne w sprzedaży internetowej, zawierające antybiotyki w znikomej ilości – nie stosujmy ich przez długi czas bez konsultacji. Ostrożność jest wskazana przy preparatach zawie rających konserwanty – co prawda nie tracą swoich właściwości przez kilka tygodni, ale mogą być przyczy ną reakcji alergicznych czy podraż nień. Istnieje cała gama bezpiecz nych środków bez konserwantów dla osób stosujących soczewki kon taktowe, odczuwających potrzebę nawilżania oka czy przyjmujących przewlekle inne leki okulistyczne.

Szampony na łuszczycę wydaje się na receptę po konsultacji z dermatologiem. Nie ma żadnej rekomendacji medycznej, by me dykamenty przeznaczone do le czenia łuszczycy przynosiły efekty lecznicze przy łupieżu. To przypa dłości chorobowe o różnym podłożu, leczy się je innymi meto dami. Łuszczyca jest dużym pro blemem dermatologicznym, o nie

do końca wyjaśnionej przyczynie i tylko lekarz może zadecydować o sposobie jej leczenia. Natomiast łupież rozwija się na skórze pod wpływem grzyba drożdżopodobne go. Skóra jest wrażliwa na jego rozwój, co może prowadzić do stanu zapalnego. Przyczyną dolegliwości może też być stosowanie kosmety ków do stylizacji: pianek, żeli, farb. Najlepsza metoda na pozbycie się łupieżu to stosowanie odpowiednich szamponów, których skład pozwala na eliminację łojotoku – pożywki dla drożdżaków. W aptekach jest mnóstwo szamponów przeciwłupie żowych, których skład zawiera środki ograniczające kolonie drożdżaka na głowie, a także kwas salicylowy wspomagający wchłanianie leczni czych substancji. Takie preparaty zwykle stosuje się okresowo, np. co trzy mycia przez 3 4 tygodnie. W międzyczasie można stosować delikatne szampony przeciwłupieżo we do częstego mycia. Pamiętajmy jednak, że przy powracających dole gliwościach i wtedy, gdy łuszczenie przebiega intensywnie, jest widoczne we włosach i na ubraniu w formie żółtawej łuski, należy skonsultować się z dermatologiem.

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie? Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

Sposoby na

Choć możemy nie zdawać sobie z tego sprawy, zdrowe dziąsła dodają nam urody. Ale to też bezpieczniejsze serce, stawy, układ nerwowy.

TEKST ANNA SKOCZEŃ

Delikatnie różowe, twarde i spoiste podkreślają biel zębów, są też dla nich nie zawodnym rusztowaniem. Możemy bez obaw uśmie chać się i śmiać, a także cieszyć podnie bienie smakiem twardych pokarmów. Jednak nie zawsze stać nas na taki luksus. Coraz więcej osób ma zapalenie dziąseł, paradontozę, kieszonki dziąsłowe. Ból, obrzęk i krwawienie tkanek wokół zębów, odsłonięte korzenie to sygnały, że trze ba jak najszybciej zadbać o zdrowie dzią seł. Pamiętajmy, że te same bakterie, któ re szkodzą dziąsłom, mogą zaatakować np. układ krążenia. Podstawą jest wizy ta u stomatologa i usunięcie nalotu oraz kamienia. Przy okazji upewnijmy się, czy wiemy, jak szczotkować i nitkować zęby, by jak najmniej drobnoustrojów groma dziło się na szkliwie. To w gabinecie. A poza nim? Bardzo pomogą naturalne kuracje i odpowiednio zmieniona dieta.

problemy z dziąsłami

Najlepsze

płukanki

to te o działaniu przeciwzapalnym i antybakteryjnym. Królową wśród ziół o takich właściwościach jest szałwia. Tuż za nią plasuje się tymia nek. Aby wydobyć z nich jak najwię cej cennych składników, stosuje się wyciągi ziołowe i napary. Bazą płukanki może też być ocet jabłkowy – pod warunkiem, że wiemy jak go stosować.

Nalewka z tymianku Pachnące listki są skarbnicą antybakteryjnego tymolu i przeciwzapalnych flawo noidów. 50 g (ok. 20 łyżek stołowych) suszonego ziela zalewamy 1/2 l czystej wódki 40-proc., szczel nie zakręcamy naczynie i odstawiamy na 24 godzi ny. Przecedzamy, wyciskając zioła. Aby przygotować płukankę, rozcieńczamy nalewkę wodą w proporcji 1:2 – np. na 2 łyżki nalewki bierzemy 4 łyżki wody. Stosujemy 2 razy w tygodniu.

Winko jeżynowe Kłują ce krzaczki to bogate źródło zwalczającego bakterie kwasu galusowego. Są w nich też przeciwzapalne triterpeny. Sporą garść liści i niedojrzałych owoców za lewamy butelką czerwone go wytrawnego wina. Od stawiamy do ciemnego, chłodnego miejsca na 10 dni. Po upływie tego czasu stosujemy do płuka nia ust, bierzemy łyk i trzymamy w ustach nawet 5 minut.

Płukanka z szałwii Podgrzewamy 100 ml (mniej niż połowę szklanki) wody. Gdy zacznie się gotować, szybko gasimy ogień i wrzucamy 2 łyżeczki suszonych liści szałwii. Mieszamy, przykrywamy spodeczkiem i odstawiamy na 10 minut. Płuczemy gardło letnim roztworem wiele razy w ciągu dnia. Najlepiej robić to po umyciu i wynitkowaniu zębów.

Ziółko w paście

Płukanka z octu jabłkowego Kwas octowy i jabłkowy pomagają w walce z patogenami w jamie ustnej, kamieniem nazębnym, nie świeżym oddechem. Nie wolno jednak z nimi przesadzać, w nadmiarze mogą podrażniać śluzówkę i zwiększać nadwrażliwość zębów. Łyżeczkę ekologicznego octu jabłkowego roz puszczamy w szklance wody. Płuczemy jamę ustną octowym rozworem 1 2 razy w tygodniu.

Szałwia

Zioła w torebkach do zaparzania. Każda torebka zawiera 1,2 g wysuszonych i rozdrobnionych liści szałwii (Salvia officinalis). 30 torebek

Do mycia zębów używajmy pasty, która oprócz fluoru zawiera ekstrakt z tymianku.

Herbatki

ziołowe

i owocowe. Ich picie to świetny sposób, by zadziałać od środka i dostarczyć dziąsłom składników zwiększających odporność na choroby. Taką pożądaną substancją jest witamina C, w którą szcze gólnie zasobne są owoce dzikiej róży, jarzębiny, gło gu, a także liście czarnej porzeczki. Warto popijać też rumianek, zawiera uodparniające flawonoidy i kumaryny, a także przeciwbakteryjny chamazulen.

Witaminowa superherbatka według przepisu o. Andrzeja Klimuszko. Odmierzamy po 50 g: suszo nych owoców róży, jarzębiny, głogu, liści porzeczki czarnej, pokrzywy, mięty pieprzowej, korzeni mnisz ka lekarskiego, ziela krwawnika, kłączy tataraku i dokładnie mieszamy ze sobą wszystkie zioła. Nabie ramy kopiastą łyżkę i zalewamy szklanką wrzątku, przykrywamy spodeczkiem i odstawiamy na 3 godzi ny, przecedzamy i lekko podgrzewamy. Pijemy 3 razy dziennie po szklance, 30 minut po posiłku.

Napar z rumianku. 2 łyżeczki suszonych koszycz ków zalewamy 1/2 l gorącej wody i gotujemy pod przykryciem na małym ogniu minutę. Odstawiamy na 5 minut. Przecedzamy. Pijemy w 2 porcjach, np. rano i wieczorem.

Z ogródka dofiliżanki Możemy zaparzyć świeże kwiatki –łyżkę ich zalewamy szklanką gorącej wody. Po 10 minutach odcedzamy i pijemy.

(Nie)zwykła czarna. To może być dla nas miła niespodzianka – za każdym razem, gdy pijemy czarną herbatę, ma to korzystny wpływ na zdrowie naszej jamy ustnej. Zawiera ona dużo przeciwzapalnych polifenoli, a do tego fluor. Tylko jej nie słodźmy!

Rumianek

Zioła w torebkach do zaparzania. Każda torebka zawiera 1,5 g wysuszonego i rozdrobnionego kwiatu rumianku pospolitego (Matricaria chamomilla). Rumianek pozytywnie wpływa na organizm, wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. 30 torebek

Dobre

nawyki w łazience

Uwaga! Zaczynamy od niktowania. Takie są najnowsze zalecenia stomatologów. Urywa my ok. 50 cm nici, nawijamy na palce wska zujące i napinamy za pomocą kciuków – tak by długość nitki skróciła się do kilku centy metrów. Wprowadzamy nić między zęby i przesuwamy od góry w dół po powierzchniach stycznych. Następnie myjemy zęby średnio twardą szczoteczką przez co najmniej 2 minuty. Na ko niec stosujemy płyn przeciwzapalny do płukania jamy ustnej.

pytamyeksperta

MGR FARM. JOANNA NACZYŃSKA

Co pomoże przy paradontozie?

Aby zmniejszyć krwawienia dziąseł i stan zapal ny przyzębia oraz złagodzić objawy paradonto zy, warto wybierać pasty do mycia zębów z dodatkiem wyciągów z ziół m.in. z rumianku, kłącza pięciornika, szałwii lekarskiej o działaniu przeciwzapalnym i ściągającym. Dobrze spraw dzą się też pasty zawierające dodatek olejków, które ograniczają rozwój bakterii. Pomocniczo można sięgnąć po płyn do płukania jamy ust nej z chlorheksydyną o działaniu antyseptycz nym. Używamy go przez 15 dni, a po tym cza sie można kontynuować stosowanie płynu przeznaczonego do codziennej higieny jamy ustnej. Duże znaczenie ma też dobór szczo teczki, która powinna zapewnić dokładne czyszczenie wszystkich powierzchni zębów. Bardzo miękka może nie zapewnić odpowied niego czyszczenia, lepiej sprawdzi się ta o średniej grubości lub nowoczesna, bezpiecz na dla szkliwa szczoteczka soniczna.

Zielone

dieta

Również to, co je

Ważna

my, ma ogromny wpływ na zdrowie naszych dziąseł. Oto dobre wybory: Awokado zawiera wzmacniające miejscową odporność i gojące tkanki kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. Żółty ser, jajka to pokaźna daw ka witaminy B12, która zmniejsza kieszonki dziąsłowe. Warzywa strączkowe to kwas foliowy leczący stany zapalne i przeciwdziałający krwawieniu dziąseł.

warzywa to witamina K, która zapobiega krwawieniu dziąseł.

Pionowo od góry w dół – to właściwy kierunek szczotkowania.

Zamień samochód

na

TEKST KAROLINA BANASIAK

Ceny paliwa, problemy z parkowaniem i korki, troska o ekosystem, ale i o własne zdrowie... Zobacz, jak wiele przemawia za tym, aby zamienić auto na rower! Wrzesień to idealny miesiąc, aby to zrobić, bo pogoda nadal dopisuje, a nie ma już męczących upałów. Jeśli do tej pory nie byłaś zapaloną cyklistką, zacznij od krótkich wypadów w umiarkowanym tempie. 30 minut – już tyle wystarczy, by twój organizm odczuł pozytywne skutki aktywności. Jeśli zaplanujesz sobie takie przejażdżki 3 5 razy w tygodniu, szybko poczujesz, że twoje mięśnie stają się silniejsze, a stawy sprawniejsze. Bonusem będzie też lepsza pamięć (dzięki dotlenieniu organi zmu), zastrzyk energii i poprawa nastroju (za spra wą wzrostu poziomu endorfin) i coraz zgrabniejsza, wysportowana sylwetka, ładne nogi. Nic dziwnego, bo przy tempie 15 20 km/h spalasz w ciągu pół godziny nawet 300 kcal! A że przy okazji poprawia się krążenie krwi, znikają również problemy z opuchniętymi kostkami. To szczególnie ważne, gdy masz siedzącą lub stojąca pracę. Tak na marginesie, właśnie dojazd do pracy i póź niejszy z niej powrót to właśnie doskonała okazja, żeby wpleść rowerowe eskapady do codziennego grafiku. Oczywiście, pamiętaj, by ruszając w trasę, zadbać o swoje bezpieczeństwo. Kask, odblaski i odpowiednie oświetlenie to podstawa. Do zobaczenia na ścieżkach rowerowych:))

Karolina Banasiak

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

Robby Cyron (1)

Czas na

superfood

Nie mają egzotycznych nazw, niektóre zostały nieco zapomniane, ale wszystkie są nasze, smaczne i do tego tak samo zdrowe, jak te ze światowej listy superproduktów. Często bywają także tańsze.

TEKST BARBARA TULEJA

Superżywność (superfood) to naturalne, nieprzetworzone produkty, które zawierają mnó stwo cennych składników od żywczych i dzięki temu mają dobroczynny wpływ na nasz or ganizm. Na rynku dostępnych i reklamo wanych jest wiele egzotycznych superpro duktów, m.in. jagody goji, nasiona chia, komosa ryżowa, miód manuka, herbata matcha czy spirulina. Okazuje się jednak, że zdrowej żywności nie musimy daleko szukać, bo znajdziemy ją także na naszym podwórku. Zobacz, jakie mniej i bardziej znane produkty zaliczane są do polskiej superżywności i sięgaj po nie jak najczę ściej. Warto, bo to samo zdrowie.

ŻYJĘ ZDROWO zoom na... Dawne angielskie powiedzenie mówi: „Zjedz jedno jabłko dziennie, a lekarz nie będzie ci potrzebny”. Już przed wie kami Polacy docenili smak antonówki, szarej renety czy koszteli. Warto po nie sięgać, bo – w odróżnieniu od od mian przemysłowych – tradycyjne jabłka są bardziej aro matyczne i soczyste oraz odporniejsze na mróz i choroby. Właściwości zdrowotne Stare odmiany mają więcej cennych antyoksydantów – witaminy C i flawonoidów. Zawierają również poprawiającą wzrok witaminę A oraz K, która wpływa pozytywnie na krzepliwość krwi. Dzięki zawartości potasu wspomagają pracę serca. Dostarczają też wapń, fosfor i kojący nerwy magnez.

Jabłka

spożywaną w wielu krajach, szczególnie w Skandy nawii. W Polsce przez jakiś czas był zapomniany i wykorzystywany częściej do ozdabiania półmisków niż do jedzenia. Obecnie zdecydowanie wraca do łask ze względu na zawarte w nim cenne składniki odżywcze i właściwości prozdrowotne. Przyrządza się z niego koktajle, sałatki oraz dania z ryżem i makaronem. Aby jego liście były miękkie, należy zanurzyć je we wrzątku. Właściwości zdrowotne Jarmuż zawiera przede wszystkim dużo witaminy C, która razem z potasem działa korzystnie na naczynia krwionośne. Inne prozdrowotne substancje to witamina K m.in. re guluje gospodarkę wapniową w organizmie; sulfora fan ‒ hamuje rozwój bakterii Helicobakter pylori; chlorofil ‒ opóźnia proces starzenia się organizmu.

Kasza krakowska

Wygląda jak perłowa, jest jasna i drobna. Jej delikatny smak doceniała Anna Jagiellonka, która po przeprowadzce na Mazowsze sprowadzała ją aż z Krakowa. Królewscy kucharze zacierali ka szę białkiem jajka, a dopiero potem ją gotowali. Dziś można ją kupić w sklepach z ekożywnością pod nazwą: kasza gryczana krakowska niepalona. Właściwości zdrowotne Jest źródłem witamin z grupy B, minerałów (wapń, magnez) i błonnika. Dobra dla chorych na nadciśnienie i osób, które nie jedzą mięsa (dostarcza białko roślinne). Nie zawiera glutenu.

Skorzonera

Ludwik XVI leczył nią swój zniszczony żołądek. W medycynie ludowej stosowa no ją także jako antidotum na jad żmii. Z wyglądu przypomina korzeń pietruszki, ale ma czarną skórkę. Po obraniu nale ży ją gotować 25 30 minut w lekko słonej i słodkiej wodzie. Korzonki szybko ciemnieją, warto więc spryskać je sokiem z cytryny. Miąższ jest delikatny, smakuje podobnie jak szparagi. Właściwości zdrowotne Poza skrobią i inuliną, która pomaga regulować poziom cukru, zawiera magnez, fosfor, wapń, żelazo i witaminy: C, E i z grupy B. Wzmacnia odpor ność, przyspiesza trawienie, a dzięki potasowi wyrównuje ciśnienie krwi.

KASZA KRAKOWSKA ŚWIETNIE SPRAWDZA SIĘ NIE TYLKO W DANIACH SŁODKICH. JEST DOBRYM DODATKIEM DO ZUP I POTRAW MIĘSNYCH.

Olej rydzowy

Inaczej olej z lnianki. Tłoczy się go z nasion lnicznika siewnego, najstar szej uprawianej w Polsce rośliny oleistej. Ma charakterystyczny, lekko orzechowy smak. Jemy go tylko na zimno. Właściwości zdrowotne Jest boga ty w kwasy omega-3 i omega-6, wita minę E oraz związki fenolowe. Wspo maga pracę układu krążenia, łagodzi objawy artretyzmu i reumatyzmu.

Czarna rzepa

Kiedyś uważano, że najzdrowsze są produkty ostre w smaku, dlatego czarna rzepa, obok cebuli i czosnku, często gościła na staropolskich stołach. Dziś zazwyczaj dodaje się ją do surówek. Właściwości zdrowotne Wyjątkowe połączenie witamin: A, C i z grupy B, fitosteroli, antocyjanów i błonnika oraz magnezu, siarki i cynku działa żółciopędnie i odkażająco. Systematyczne jedzenie potraw z rzepą usprawnia pracę wątroby.

Topinambur

Nazywany także słonecznikiem bulwiastym. Przed wojną był przysmakiem, ale przegrał konkurencję z ziemniakiem, do którego jest podobny. Cienkiej skórki nie trzeba obierać. Przyrządzony w postaci purée ma lekko orzechowy smak. Właściwości zdrowotne Jest dobrym źródłem inuliny, która reguluje poziom cukru we krwi, może przeciwdziałać insulinooporności.

Żywność bogataw substancje bioaktywne wzmacnia

infekcji.

BIO Aronia

Sok z aronii z acerolą. Wyprodukowany z soku NFC z owoców aronii, nie z koncentratu. Sok można rozcieńczyć z wodą w dowolnej proporcji. 500 ml

Aronia

Do celów leczniczych wykorzystuje się czarne, doj rzałe owoce. Przygotowuje się z nich sok i konfitury. Wcześniej, aby złagodzić smak, warto je włożyć do zamrażalnika na mniej więcej 48 godzin. Cennym surowcem jest susz z owoców, który zalewa się wrzątkiem. Właściwości zdrowotne Zawiera dużo związków polifenolowych (najwięcej ze wszystkich owoców jagodowych), które wzmacniają organizm, uszczelnia ją ściany naczyń i poprawiają wzrok. Picie soku z aronii zaleca się osobom starszym, natomiast po winni go unikać cierpiący na zgagę i wrzody żołądka.

ARONIĘ MOŻEMY HODOWAĆ WE WŁASNYM OGRÓDKU. KRZEW PIĘKNIE KWITNIE W MAJU. OWOCE MAJĄ CZARNO-FIOLETOWY KOLOR. ZBIERA SIĘ JE WCZESNĄ JESIENIĄ.

Pasternak

Na polskich stołach królował do XVI wieku. Później został zapomniany, a dziś przeżywa renesans.

Właściwości zdrowotne Zawiera witaminę C, która wspomaga odporność i gojenie ran. Witaminy: B1, B3 i B6 odpowiadają kolejno za przemiany metaboliczne, poziom cholesterolu i syntezę białek. Fosfor wspomaga sygnały międzykomórkowe, magnez układ nerwowy i mięśniowy, a potas obniża ciśnienie i reguluje krążenie.

SMOOTHIE o smaku malina, burak, truskawka

Napój owocowo-warzywny na bazie soków NFS (nie z koncentratu), przecierów owocowych z dodatkiem siemienia lnianego i witaminy C. 300 ml

Śliwki węgierki

Przywędrowały do nas z Węgier, stąd polska nazwa. Ich zdrowotne właściwości znane są od XIX wieku. Już wówczas uważano, że owoce te działają przeciwbólowo, np. posypane pieprzem polecano m.in. w leczeniu bólu zębów. Najlepsze są świeże, ale też jako powidła. Właściwości zdrowotne Doskonałe źródło witamin:

A, C, E, B6 i K. Owoce te bogate są również w polifeno le, które zapobiegają miażdżycy, a także w wapń, po tas, fosfor, magnez i żelazo. Zawierają pektyny, które korzystnie wpływają na układ pokarmowy i regulują trawienie.

stężenie

wzmaga perystaltykę

nasienna

Dzięki

zmiękczenie

objętości masy jelitowej. Uciskając na ściany jelit wzmaga ich perystaltykę i ułatwia wypróżnianie, zmniejszając ryzyko zaparć.

Składniki: Łupina nasienna babki jajowatej (plantaginis ovatae seminis tegumentum)

Porcja produktu zalecana do spożycia w ciągu dnia:

Porcja jednorazowa: 1 łyżka/saszetka (5 g) preparatu. Zalać wodą lub sokiem (100 ml) i natychmiast wypić. Dodatkowo popić szklanką płynu.

Porcja dzienna: do 4 łyżek/saszetek, co odpowiada 20 g łupiny nasiennej babki jajowatej.

Dostępne opakowania:

– Jeliton duża paczka, starczy na dłużej, opakowanie 180 g

– Jeliton w saszetkach, zawsze pod ręką, 5 g x 18 saszetek

REKLAMA

Ważne!

Podczas ćwiczeń wyobraź sobie powietrze, które płynie przez twoje ciało.

oddech Weź głęboki

Zazwyczaj nie za stanawiamy się nad tym, czy to, w jaki sposób oddychamy, wpływa na nasze codzienne funkcjonowanie. Badania pokazały, że tak faktycznie jest i ma to klu czowe znaczenie dla nasze go zdrowia i samopoczucia. Świadome oddychanie przywraca równowagę emocjonalną, wspomaga kondycję fizyczną i psy chiczną, wydłuża życie. Podczas spokojnego, głębo kiego oddechu organizm pobiera do 10 razy więcej powietrza niż przy płytkim, czyli wszystkie komórki cia

ła zostają lepiej dotlenione. Taki sposób oddychania usprawnia pracę układu limfatycznego, a dzięki temu ponad 70 proc. zbęd nych dla organizmu sub stancji i toksyn zostaje usunięta. Synchronizuje pracę obydwu półkul mó zgu i wzmacnia układ od pornościowy, umożliwia też dobry sen. Żeby nauczyć się prawidłowo oddychać, war to robić ćwiczenia oddecho we przynajmniej 2 razy w ciągu dnia, najlepiej przed jedzeniem lub godzi nę po posiłku. Trening sprawi, że dobry sposób oddychania stanie się naszym nawykiem.

Każdy oddycha, ale mało kto robi to prawidłowo. A to bardzo ważne, bo odpowiedni oddech zmniejsza zmęczenie, pozwala kontrolować stres i poprawia pojemność płuc.

TEKST BARBARA TULEJA

Oddychanie brzuchem

Połóż się na plecach. Podłóż po duszkę pod głowę/lędźwie. Stopy i ręce ugnij, rozłóż luźno na boki. Zrób wdech nosem i unieś dolną część brzucha. Powoli wydychaj powietrze na wpół otwartymi usta mi. Ćwiczenie pozwala rozluźnić ciało i maksymalnie wykorzystać pojemność płuc.

Oddychanie klatką piersiową

Połóż się, ręce wzdłuż boków. Nogi lekko rozstaw. Zrób głęboki wdech tak, by poczuć unoszący się brzuch. Powoli przenieś ręce za głowę, to pogłębi wdech. Poczujesz, jak żebra unoszą się i „otwiera ją”. Robiąc wydech, unieś ramiona ku górze. Poczujesz, jak klatka piersiowa się kurczy. Przy ćwiczeniu możesz sobie pomóc, wywołując westchnienie lub ziewanie.

Takie oddychanie poprawia krążenie limfy i przyspiesza pozbywanie się dwutlenku węgla.

Oddychanie przeponą

Ręce połóż na brzu chu tak, aby czubki środkowych palców się stykały. Zrób głę boki wdech przez nos, tak by palce się roz dzieliły, a brzuch był jak napompowany balon. Szeroko otwórz usta i powoli zrób wy dech – palce znów powinny się dotykać. Przy wydechu posta raj się napiąć mięśnie brzucha. Ćwiczenie możesz wykonywać leżąc, stojąc lub sie dząc, jak ci wygodniej. Podczas oddechu przeponą tlen dobrze wypełnia płuca w dolnej części i poprawia się dotlenienie organizmu.

Oddychanie i „koci grzbiet”

Uklęknij na podłodze w pozycji na czworakach. Dłonie postaw pod ramionami, a kolana lekko roz stawione pod miednicą. Wdychając wolno powietrze przez nos, unieś głowę tak, aby spojrzeć na sufit. Jednocześnie mocno ugnij kręgosłup, aby zrobił się wklęsły. Wytrzymaj kilka sekund. Następnie zrób powoli wydech przez usta, przyciskając podbródek do klatki piersiowej, jakbyś chciała schować głowę w ramiona. Przy wydechu plecy powinny być zaokrą glone, a brzuch mocno napięty. To ćwiczenie dotlenia i uaktywnia mięśnie brzucha. Pomaga też odciążyć i wzmocnić kręgosłup.

Herbatka ziołowa Relaks

Herbatka ziołowa w torebkach do zaparzania. Kompozycja ziołowa z melisy, mirtu i trawy cytrynowej. 20 torebek

tenJedzmy zdrowy

NasZ ekspert

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Na początku XXI wieku media informowały, że w Brukseli, przed pierwszą polską piekarnią, jaką tam wtedy otworzono, stoją kolejki. Belgowie przyznali, że zdarzyło się to pierwszy raz od czasów II wojny światowej. Wtedy chleba brakowło, teraz ludzie stoją, aby kupić smaczny.

W ystarczy mieć tylko mąkę, wodę oraz szczyptę soli, aby upiec dobry chleb. Mimo tak niewyrafinowa nych składników, nie jest to jednak zwykłe jedzenie. Do niedawna bowiem chleb, poza tym że sycił, miał również znacze nie symboliczne i traktowano go niemal z czcią. Zachował się jeszcze zwyczaj witania nowożeńców specjalnie upieczonym na tę okazję okrągłym bochenkiem i solą. Dopiero w ciągu ostatnich trzydziestu lat pieczywo nam spowszedniało. Nawet zaczęto je lekceważąco nazywać zapychaczem. Osoby, które jadły grubą kromkę chleba z cienkim plasterkiem wędliny, uważano za biedne i źle się odżywia jące. Namnożyło się także diet, które wyklu czają albo ograniczają do minimum pieczywo. Jedyne, co usprawiedliwia teorię o chlebie jako pokarmie mało wartościowym, jest gwałtowne pogorszenie się jego jakości. Piekarze zaczęli bowiem garściami dosypywać do mąki najróż

NAS Z C Y K L Kupuj głową z

niejsze polepszacze, żeby ich wyroby były pięknie wyrośnięte i miały apetyczną skórkę. Zaczęto również preferować białą mąkę, otrzymywaną z ziaren po usunięciu z nich łuski lub stosować gotowe mieszanki, na ogół kiepskiej jakości.

Bochny prababci

Wypiek chleba wymaga wiedzy i doświadczenia. Dawniej piekły go kobiety biegłe w sztuce kulinar nej. Te młode zawsze pod czujnym okiem mamy lub babci. Technologia stosowana w domach była podobna do tej, jaką posługiwali się piekarze rze mieślnicy w swoich małych zakładach. Ci ostatni dysponowali lepszymi narzędziami i piecami, ale zarówno w domu, jak i piekarni najważniejsze było, aby zrobić dobry, żywy zakwas, czyli prawidłowo ukisić mąkę, najczęściej żytnią. Potem wyrabiało się ciasto w drewnianej dzieży i czekało wiele godzin, aż urośnie. Wymagało to ciszy, spokoju i cierpliwości. Domownicy rozchodzili się do innych zajęć i tylko gospodyni zostawała sam na sam z cia

Co jest mitem a co faktem

NA TEMAT CHLEBA KRĄŻY WIELE OPINII, NIE ZAWSZE PRAWDZIWYCH.

Tuczy. MIT. Gdy jemy 1 2 kromki na śniadanie i kolację, nie przytyjemy od tego.

Chrupki jest dietetyczny. MIT. 100 g to 360 kcal, a 100 g zwykłego ‒ 250 kcal.

Ten z mrożonego ciasta jest gorszy. FAKT. Najzdrowszy jest świeży, ale mrożenie nie psuje zbytnio chleba.

Jest za słony. FAKT. Dlatego osobom z nadciśnieniem zaleca się niskosodowy.

stem na chleb. Na koniec z czeluści gorącego pieca wyjmowała 7 8 bochenków, każdy jak koło u wozu, co mistrzowsko opisał Wiesław Myśliwski w powieści „Widnokrąg”. Czasem skórkę zdobiły ziarenka maku, a czasem kminek lub czarnuszka. Miąższ był lekko kwaskowy, z maleńkimi dziurka mi i zachowywał świeżość do 7 dni. Lekko czer stwiał, ale nie pleśniał i nie tracił smaku. Bywało, że żytnią mąkę mieszano z pszenną, czasem doda wano gryczanej, owsianej lub trochę ugotowanych ziemniaków. Wzbogacano również chleb serwatką lub mlekiem.

Biały jak śnieg, lekki jak piórko

W miarę jak stopa życiowa zaczynała nam się podnosić, zaczęliśmy gustować w białym pieczy wie. Ani trochę podobnym do tego tradycyjnego. Uznaliśmy je za bardziej luksusowe. Duże, prze mysłowe piekarnie zaczęły piec głównie chleb pszenny. To nowoczesne pieczywo najpierw spulchniano drożdżami, a z czasem, dzięki polepszaczom, stawało się coraz lżejsze i bardziej sztucznie „nadmuchane”.

Miękisz zaczął nieco przypominać watę. Taki chleb, gdy jest świeży i ciepły, bywa pyszny. Ale już następnego dnia zaczyna się kruszyć i traci smak. Jego wadą jest również to, że będąc pro duktem z mąki pozbawionej okrywy ziarna, nie dostarcza nam witamin, składników mineral

nych ani błonnika. Może także zawierać mniej biał ka niż wypiek z mąki razowej. Chociaż kaloryczny, nie daje uczucia sytości. Za to zawiera sztuczne do datki, które w nadmiarze nie służą naszemu zdro wiu. Mogą nawet zaburzać pracę przewodu pokar mowego, działać kwasotwórczo lub nasilać objawy astmy. Takie wyroby są tylko czymś w rodzaju na miastki prawdziwego chleba.

Idzie ku lepszemu

DOMOWY CHLEB NA ZAKWASIE

Na zakwas: mąka żytnia typ 2000 lub wyższy, woda Na chleb: 1 kg mąki żytniej razowej lub mieszanki różnych mąk, łyżka soli

Nastaw zakwas. Do li trowego słoika wsyp 3 łyżki mąki, wymieszaj z 3 łyżkami letniej wo dy. Przykryj gazą, zo staw na blacie. Co

dziennie dokarmiaj zakwas 2 łyżkami mąki i 2 łyżkami wody, mieszaj. Po 5 dniach wstaw do lodówki na 2 dni. Mieszaj od czasu do czasu. Goto wy dodaj do posolonej mąki i wyrób dość luź ne ciasto, dodając po trochu wodę. Włóż do 2 keksówek. Gdy wyro śnie (ok. 6 godzin), upiecz chleb.

Na szczęście, po latach zachwytu żywnością mocno przetworzoną, stajemy się świadomymi konsumen tami i poszukujemy zdrowej żywności. Także zdro wego chleba, upieczonego tylko z naturalnych składników. Coraz więcej osób zaczęło hodować w domu zakwas i piec pieczywo dla siebie i rodziny. Piekarze dostrzegli tę zmianę żywieniowych tren dów i poza jasnym, nienaturalnie wyrośniętym chlebem oferują coraz więcej pełnoziarnistego, żytniego razowego, grahama i wiele innych. Do nie których rodzajów pieczywa dodają drożdże, a nie które pieką na zakwasie, co stanowi dodatkowy plus. Taki chleb absolutnie nie jest zapychaczem. Poza kaloriami, pochodzącymi głównie z węglowo danów i białka zbóż, wzbogaca nasz codzienny ja dłospis w wiele cennych składników (np. błonnik).

Pyszne chleby regionalne

Udało się ocalić od zapomnienia wiele starych, war tościowych przepisów na pieczywo, które zostały wpisane na listę Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako produkty tradycyjne. Są piekarze pasjonaci, którzy te receptury wykorzystują i pieką chleby z certyfikatem„Bio” lub „Gwarantowana Tradycyjna Specjalność”. Do takich wyrobów należy np. chleb prądnicki pieczony od XV wieku we wsiach nad rze ką Prądnik w Małopolsce, a teraz w Krakowie. Rów

Zobacz, czym się różnią

Na sklepowych półkach przybywa chlebów, różniących się składem i technologią produkcji. Starajmy się wybierać te najwartościowsze, bez polepszaczy.

WEGAŃSKI

• Na ogół jest pieczony z mąki owsianej, na drożdżach. Czasem dodawane są płatki, banany, siemię i olej. Zmniejsza ryzyko chorób serca, zapobiega zaparciom.

Kromka (30 g) to ok. 60 kcal.

CHRUPKIE PIECZYWO

• W upieczonym z jasnej mąki prawie nie ma składników mineral nych, witamin i błonnika. Zawiera sporo dodatków chemicznych. Sięgajmy po nie sporadycznie. Kromka (7 g) dostarcza 25 kcal.

Z ZIARNAMI

• Jest bardzo dobrym źródłem wi tamin, minerałów i błonnika. Rzad ko zawiera polepszacze. Doskonały dla diabetyków. Spulchnia się go drożdżami i zakwasem. Kromka (35 g) ma ok. 69 kcal.

KUKURYDZIANY

• Czasem dodaje się też mąkę ryżo wą. Warto go polecić przy alergii na gluten, ale powinien mieć certyfikat: przekreślony kłos. Kromka (25 g) zawiera ok. 60 kcal.

ŻYTNI

• Piecze się go z mąki razowej lub jasnej. Najczęściej jest spulchniany zakwasem. Smaczny, wartościowy, dobrze trawiony. Kromka (35 g) dostarcza ok. 70 kcal.

GRYCZANY

• Piekarze mieszają mąkę gryczaną z żytnią i pszenną lub z kukury dzianą. Jest bogaty w magnez i błonnik. Na ogół na zakwasie. Kromka (30 g) to ok. 65 kcal.

nie dobry jest chleb bodzentyński z woj. świętokrzy skiego czy gryczany z woj. lubelskiego. Warto poszukać tego typu wypieków, gdy podróżujemy po kraju. W każdym województwie jest ich co najmniej kilka.

Bezcenny zakwas

Chociaż używanie przez piekarzy drożdży do spulch niania chleba nie jest niczym złym, to jednak ten na zakwasie słusznie uchodzi za najzdrowszy. Właśnie taki kupujmy najczęściej. Zakwas powstaje

z ukiszenia mąki razowej wymieszanej z wodą. Rozwijają się wtedy dzikie drożdże oraz bakterie kwasu mlekowego, podobne do tych w jogurtach. Zakwas sprawia, że chleb wyrasta i jest pulchny, ale to nie wszystko. Zwiększa również biodostęp ność pierwiastków zawartych w dobrej mące, a szczególnie żelaza. Zawiera więcej kwasu foliowe go, beta-glukanów obniżających cholesterol i spra wia, że chleb nie powoduje gwałtownego skoku cukru we krwi.

Krzewy tej rośliny, nazywanej też dzikim bzem, bez trudu znajdziemy na skraju lasów i przy starych domostwach. Kwiaty i owoce mgą być oryginalnym przysmakiem i lekiem.

TEKST BARBARA LASOTA

Wyjątkowy

czarny bez

Dawniej wierzono, że w rozłożystych gałęziach tego bzu, który poza nazwą nie ma nic wspólnego z popularnym lilakiem, mieszkają przyjazne duchy. Dbano więc o te krzewy, chętnie sadzono i wyko rzystywano właściwości lecznicze. Kremowe kwiaty czarnego bzu, pojawiające się późną wiosną, można smażyć w cieście, robić z nich nalewki i suszyć. Równie cenne, a może nawet bardziej, bo bogate w antocyjany, okazują się drobne owoce. Zbieramy je właśnie teraz, u progu jesieni, w pełni już dojarzałe, niemal czarne. Zielone są szkodliwe.

JAK WYKORZYSTAĆ

Z owoców warto zrobić przede wszystkim sok (w sokowniku lub wyciskając) i zapasteryzo wać go, dodając odrobinę cukru. To najlepszy sposób na wykorzystanie tego leczni czego surowca. Czarny bez nadaje się także do przygoto wania powideł, galaretek i musów, w połączeniu z innymi owocami. Można go również dodawać do jaglanki, musli i robić z niego nalewki.

CO KRYJĄ OWOCE?

Pod względem zawartości witamin nie ustępują porzeczkom ani mali nom. Ponadto obfitują: w potas, żelazo, wapń, glin, sód, a przede wszystkim w bezcenne antocyjany i flawonoidy, czyli substancje zapobiegające szkodliwemu działa niu wolnych rodników. Zawierają też pektyny, które ułatwiają robie nie powideł i obniżają poziom cholesterolu we krwi.

BIO Czarny Bez

Sok z czarnego bzu. Wyprodukowany z soku NFC z owoców czarnego bzu, nie z koncentratu. Sok można rozcieńczyć z wodą w dowolnej proporcji. 500 ml

Na co pomaga?

NA PRZEZIĘBIENIE I GRYPĘ

•Chorzy na grypę lub z objawami grypopodobnymi, którzy stosują łyżkę soku z tej rośliny 3 4 razy dziennie, zdrowieją często już po 3 4 dniach. Co ciekawe, wirusy nie uodparniają się na to ziołowe lekarstwo.

DZIAŁA MOCZOPĘDNIE

• Warto stosować przetwory z czarnego bzu w choro bach układu moczowego, przy obrzękach i po to, aby oczyścić organizm z toksyn. Działanie moczopędne to zasługa znajdujących się w owocach antocyjanów.

pytamy eksperta

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka Wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Mózg jest swoistym centrum dowodze nia, ponieważ zawiaduje całym naszym organizmem. Nic dziwnego, że bardzo często porównuje się go do supernowoczesnego komputera lub gigantycznej fabryki chemicznej. Wiemy, że składa się z mniej więcej 100 miliardów komórek zwanych neu ronami. Między ich zakończeniami są malutkie szcze liny, a w nich neuroprzekaźniki, umożliwiające prze noszenie impulsów z jednej komórki na inne. Każdy neuron może tworzyć połączenia z tysiącami innych. Im więcej połączeń, tym lepiej. Neuroprzekaźniki mogą być różne. Od tego, które dominują, zależy nie tylko nasz nastrój, ale także zdolność uczenia się i ko jarzenia. Mała ilość acetylocholiny przyczynia się np. do kłopotów z pamięcią. Jej produkcję może wspo móc odpowiednia dieta, która wpływa na jakość ko mórek nerwowych i tworzenie nowych. Warto zatem wiedzieć co jeść, aby mieć głowę nie od parady.

Mózg potrzebuje tłuszczu

Oczywiście niezbędne mu jest też białko, ale tego zazwyczaj w diecie nie brakuje. Natomiast dobrych tłuszczów tak. Już od 6. tygodnia ciąży, kiedy to ko mórki nerwowe rozwijają się bardzo szybko, aż do późnej starości trzeba dbać o to, by mózg miał kwa

Śniadanie to podstawa

Zrób pierwszy krok, aby wspomóc swoje szare komórki. Codziennie, nie później niż godzinę po wstaniu z łóżka, zjedz śniadanie składają ce się z płatków zbożowych, orze chów i owoców. Możesz je wzbo gacić o jogurt lub mleko. Jeśli nie lubisz płatków, wybierz ka napkę z razowcem.

sy tłuszczowe omega-3, zwane DHA i EPA. Płód po biera je od mamy, która powinna mieć zgromadzo ny zapas w tkance tłuszczowej wokół bioder i na brzuchu. W tym celu należy jeść ryby morskie, orze chy, nasiona i dobre oleje, np. lniany, rzepakowy z pierwszego tłoczenia, czy oliwę extra virgin. Bada nia wykazały, że dzieci kobiet, które jadły te produk ty, są inteligentniejsze i mają lepszą pamięć niż te, których mamy źle się odżywiały. Dobrych tłuszczów nie może też zabraknąć w diecie dziecka po urodze niu. Dzięki temu między neuronami tworzą się licz

Przyprawiaj kozieradką

Ograniczaj te produkty

Niezdrowa dieta szybko odbija się na kondycji mózgu.

WFast food. Zawiera szkodliwe utwardzone oleje, w których są znaczne ilości tłuszczów trans.

WSłodycze. Działają negatywnie z powodu cukru i tłuszczów trans.

WSmalec i tłuste mięsa. Jest w nich dużo tłuszczów nasyco nych, które osłabiają pamięć.

dbam o zdrowie 67 Jej nasiona warto dodawać do sałatek, zup, sosów, serów i dań mięsnych. Można też przyrządać z nich napary. Kozieradka, tak jak żeń-szeń, czarnuszka i miłorząb japoński wspomaga powstawanie nowych połączeń nerwowych między neuronami.

Usprawniają nasz mózg

ORZECHY WŁOSKIE

•To źródło m.in. kwasów ome ga-3, antyoksydantów i witaminy E. Poprawiają koncentrację.

PESTKI DYNI

•To bogactwo silnych antyoksydan tów i składników mineralnych (cynk, żelazo, potas). Chronią układ nerwo wy przed zmianami degeneracyjnymi.

ŻÓŁTKA JAJ

•Są źródłem choliny, z której powstaje acetylocholina. Poprawiają pamięć krótkoi długotrwałą.

GORZKA CZEKOLADA

•Jest bogata we flawonoidy, teobrominę i magnez. Poprawia ukrwienie mózgu i usprawnia procesy myślowe.

ne połączenia, co wpływa na IQ. Gdyby w mózgu nie było tłuszczu, impulsy z informacjami nie dotarłyby do celu, a wytworzona przez nie energia elektryczna mogłaby uszkodzić tkankę mózgową. Do trzeciego roku życia włącznie nie powinno się także ograniczać dzieciom cholesterolu. Bierze on bowiem udział w budowie układu nerwowego, a tak że w biosyntezie hormonów. Pożądanym składni

Ginkgo Biloba Intense

Suplement diety przeznaczony dla osób dorosłych. Zawiera ekstrakt z liści miłorzębu dwuklapowego, lecytynę rzepakową, magnez, witaminę B6, kwas pantotenowy, ryboflawinę oraz tiaminę. Miłorząb dwuklapowy pomaga w utrzymaniu prawidłowej pracy mózgu oraz w zachowaniu prawidłowych funkcji poznawczych, które spadają wraz z wiekiem. Kapsułki, 60 szt.

SIEMIĘ LNIANE

•Zawiera niemal wszystko, czego po trzebują szare komór ki. Poza tłuszczem tak że minerały i witaminy. Poprawia pamięć, usuwa apatię, dodaje twórczej energii.

kiem diety są zatem masło i jajka (w rozsądnych ilo ściach). Starsze dzieci, osoby dorosłe i seniorzy po winni głównie czerpać dobre tłuszcze dla mózgu z tych produktów co kobiety w ciąży. Trzeba jednak uważać, by dieta nie była zbyt kaloryczna. Wystrze gajmy się twardych margaryn, herbatników, kraker sów i żywności wysokoprzetworzonej. Jedzone czę sto, sieją w mózgu spustoszenie.

Najlepsze paliwo

Nasze centrum dowodzenia czerpie energię z gluko zy. Można by więc pomyśleć, że cukierek, słodki na pój czy batonik to dla mózgu rarytasy. Nic bardziej mylnego. Produkty zawierające cukry proste dają niesamowity zastrzyk energii, ale na bardzo krótko. Później mózg głoduje i traci zdolność do pracy. Naj lepszymi produktami zapewniajacymi mu stały do pływ energii i koncentrację są te bogate w węglowo dany złożone i błonnik. To płatki zbóż, grube kasze (szczególnie gryczana i pęczak), razowe makarony, ciemny ryż i razowe pieczywo. Porcja któregoś z tych produktów powinna się znaleźć w każdym posiłku.

dodatkowo znajduje się ma gnez. To pierwiastek, który wpływa na przewodnictwo nerwowe, usprawnia pracę szarych komórek i chroni je przed szkodliwymi metala mi ciężkimi. Dotlenienie mózgu i przewodnictwo nerwowe poprawia także potas, znajdujący się np. w pomidorach i bananach.

Bezcenna woda

Mózg ma strukturę galare towatą i aż ok. 80 proc. jego masy stanowi woda. Nawet niewielkie odwod nienie mocno zaburza pro cesy poznawcze i wydłuża czas reakcji. Duży łyk wody mineralnej co godzinę sprawi, że nie będziemy rozkojarzeni.

Pysznościpamięć

na dobrą

Chcesz, aby mózg jak najdłużej pracował na pełnych obrotach? Zrób mały remanent w kuchni i zacznij przyrządzać posiłki z tego, co jest dla niego najwartościowsze.

Zartykułu na poprzednich stronach już wiesz, jak bardzo cenne dla naszych szarych komórek są m.in. orze chy, migdały, kolorowe owoce i warzywa bogate w przeciwutle niacze (np. antocyjany), ryby zawierające kwasy omega-3 oraz jajka, które dostarczają lecytyny, Postaraj się mieć zapas tych pro duktów i jedz je codziennie. Potrawy, które można z nich przyrządzić, świetnie smakują. Wypróbuj chociażby te przepisy.

WYJĄTKOWY DESER

Sernik z borówkami

Ciasto: 25 dag mąki pszennej razowej, 2 żółt ka, 1/4 kostki masła, 2 łyżki śmietany, łyżka cukru, łyżeczka proszku do pieczenia

Nadzienie: 1 kg sera twarogowego półtłuste go, 3 jajka, 2 łyżki mąki ziemniaczanej, 50 dag borówek, 3 łyżki cukru

Z podanych składników zagnieć kruche ciasto i włóż do lodówki na 30 minut. Ser przepuść przez maszynkę. Żółtka utrzyj z cukrem na puszy stą masę. Połowę umy tych i osuszonych boró wek zmiksuj blenderem i dodaj do sera razem z kremem z żółtek. Wsyp

mąkę ziemniaczaną i wy mieszaj. Z białek ubij pia nę. Połącz ostrożnie z masą serową. Ciastem wylep blaszkę wyłożoną papierem do pieczenia. Rozsmaruj na nim masę serową. Piecz ok. 45 mi nut w temp. 170 st. C. Na gotowym cieście ułóż surowe borówki.

Taki sernik, który ma spód z mąki razowej, nie powoduje gwałtownego skoku poziomu glukozy i równie gwałtownego spadku. Borówki są bombą cennych antocyjanów.

Owoce borówki amerykańskiej z powodzeniem można mrozić i dodawać do deserów oraz koktajli także zimą, aby wspierały mózg.

TEKST BARBARA LASOTA

Granola z jogurtem

4 łyżki płatków owsia nych, po łyżce suszonej żurawiny, rodzynków, nasion słonecznika, mieszanki posiekanych orzechów z migdałami, łyżeczka miodu, łyżecz ka oleju, kubek jogurtu naturalnego, jabłko lub inne owoce.

W brytfannie lub szero kim płaskim naczyniu żaroodpornym wymie szaj płatki owsiane z orzechami, suszonymi owocami i słoneczni kiem. Polej miodem i olejem. Wstaw do pie karnika nagrzanego do temp. ok. 160 st. C.

Piecz ok. 10 minut. Je śli od razu przygotowu jesz kilka porcji granoli, zwiększ czas pieczenia do 20 minut. Gotową granolę można jeść z jogurtem lub twaroż kiem i świeżym jabł kiem albo innymi ulu bionymi owocami.

312 kcal 4 porcje po: 22 g białka 21 g tłuszczu Domowa granola to jedno z najlepszych śniadań dla mózgu. Można uprażyć jej więcej i przechowywać w szczelnie zamykanym szklanym pojemniku.

Ryba z piekarnika

40 dag ryby (np. filetu z halibuta, dorsza, mi runy, pstrąga, łososia), 2 marchewki, 2 małe cukinie, średni pomi dor, 2 małe cebule, ka wałek cytryny, 2 ząbki czosnku, 3 plasterki imbiru, 3 gałązki ko perku, natka pietrusz ki, 2 łyżki oliwy, sól, pieprz.

Filet podziel na 4 por cje, oprósz pieprzem, solą i skrop oliwą. Ob raną marchewkę pokrój w kostkę lub na talarki i obsmaż na oliwie. Do daj posiekany czosnek, plasterki imbiru i skórkę z cytryny. Cukinię po krój w paseczki, cebulę w piórka, pomidor w cząstki. Połącz wszy-

stkie warzywa oprócz pomidora, dodaj do nich posiekany kope rek i chwilę razem smaż. Na 4 arkuszach papieru do pieczenia rozłóż podsmażone wa rzywa i cząstki pomido ra, a na nich porcje ry by. Zawiń i piecz mniej więcej15 minut w temp. 180 st. C.

Chciaż najwięcej kwasów omega-3 zawiera łosoś, śledź i makrela, to warto jeść też inne gatunki ryb. One także nie są pozbawione tego cennego składnika.

Sałatka z orzechami

Po dużej garści róż nych sałat (np. masło wej, roszponki, lollo rosso), 20 dag sera z niebieską pleśnią, 3 pomidory, 2 garście orzechów włoskich, kilkanaście jagód czer wonych winogron, 4 łyżki domowego sosu winegret, sól, pieprz

Umyte i osuszone sałaty porwij na kawał ki, wymieszaj z rosz ponką i rozłóż w sala terce. Delikatnie posól i oprósz pieprzem. Pomidory umyj, wytrzyj, pokrój na małe cząstki. Ser pleśniowy pokrój w kostkę, a umyte wino grona na połówki. Roz

łóż na sałacie kawałki pomidora, ser, winogro na i znów oprósz pie przem. Polej sosem wi negret, który przygotuj z 3 łyżek oliwy extra vir gin, dodając łyżeczkę miodu, łyżkę soku z cy tryny, łyżeczkę musztar dy i zmiażdżony ząbek czosnku.

Orzechy pasują do bardzo wielu sałatek, a szczególnie do tych przygotowywa nych z sałaty z dodatkiem serów i owoców.

ZDROWY OBIAD

Porady zza

PIERWSZEGO STOŁU*

LECZNICZY „MANICURE”

dr n. farmaceutycznych MAGDALENA JACHORSKA ekspert farmaceutyczny

NA GRZYBICĘ PAZNOKCI

Grzybica paznokci to wstydli wy, choć powszechnie wystę pujący problem. Na szczęście chorobę można wyleczyć w warunkach domowych, wymaga to jednak czasu, cierpliwości i systematyczności. Ważne, by rozpocząć leczenie jak najszybciej, najlepiej od razu po po jawieniu się pierwszych objawów. W aptece dostępne są preparaty bez recepty, najczęściej w postaci lakieru do paznok ci. Mają w składzie cyklopi roks lub amorolfinę, substan cje o działaniu przeciwgrzybiczym. Po przygotowa niu paznokcia, lakier aplikuje się 1‒2 razy w tygodniu przez 6‒12 miesięcy. Pamię tajmy, że nieleczona grzybica bardzo szybko się rozprze strzenia i może prowadzić do poważniejszych dolegliwości skórnych.

HIGIENA INTYMNA W CZASIE MENOPAUZY

W okresie menopauzy odczyn pH okolic intymnych zmienia się z kwaśnego na zasadowy, który sprzyja infekcjom. Może my temu przeciwdziałać, stosując płyny i emulsje o niskim pH (4,5‒5,5), zawiera jące kwas mlekowy. Pomoże to przywró cić kwaśny odczyn i pożądany skład flory bakteryjnej, powstrzyma namnażanie się drobnoustrojów chorobotwórczych. Doda tek wyciągów ziołowych (z nagietka, kory dębu, lipy) ułatwi wyleczenie drobnych uszkodzeń śluzówki. W aptece jest szero ki wybór produktów do higieny intymnej, warto wybierać te przeznaczone dla ko biet dojrzałych.

JAK PRZYWRÓCIĆ SKÓRZE NAWILŻENIE PO LECIE

Skóra po wakacyjnych upałach jest często przesuszona i mniej elastyczna. W celu przywrócenia jej optymalnego nawilżenia, polecam kosmetyki wiążące wodę w głębszych partiach. Kremy i bal samy powinny zawierać np. kwas hialu ronowy, masło shea, aloes. Chcąc zwiększyć efektywność stosowanych kosmetyków, warto połączyć ich aplika cję z masażem – pobudzone mięśnie i usprawniony przepływ krwi pomogą na dłużej utrzymać jędrność i elastyczność skóry. Dodatkowo można włączyć suple mentację – witaminy: A, E, C, B2, niacy na, biotyna i cynk doskonale wspoma gają utrzymanie zdrowego wyglądu skóry, przy okazji poprawią także kondy cję włosów i paznokci.

NATURALNE WSPARCIE W DEPRESJI SEZONOWEJ

Powoli zbliża się jesień, a wraz z nią mniej światła słonecznego. Dla wielu osób może to oznaczać depresję sezonową. Objawy przypominają klasyczną postać zaburzeń depresyjnych, leczenie także jest podobne, ale na pierwszym etapie stosuje się zazwyczaj fototerapię. Po mocne mogą też być pre paraty na bazie dziuraw ca, zioło wchodzi jednak w liczne interakcje z lekami, dlatego warto wcześniej poradzić się farmaceuty.

* „Pierwszy stół” w języku zawodowym osób związanych z farmacją to nic innego, jak lada w aptece, przy której pacjent spotyka się z farmaceutą.

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

nasZ

Choć plastik pochodzi z natury, bo do jego wytworzenia używa się ropy naftowej i gazu czerpanych z ziemi, stał się przekleństwem planety. Jego odpady, zwłaszcza te, które zamieniają się w plastikowy pył, zaśmiecają cały świat.

ŚWIGOŃ

Pierwszym masowo wytwarza nym tworzywem sztucznym był bakelit, który okazał się świet nym izolatorem. Wkrótce za częły dołączać do niego kolejne przydatne produkty z plastiku. Dziś trudno policzyć rzeczy, do produkcji których uży wa się tego surowca. To nieprawda, że pla stik się nie rozkłada. Istnieje kilka grup tworzyw syntetycznych. Są wśród nich za równo dobrze biodegradowalne, jak i takie, które pozostaną z nami przez setki i tysiące lat. Cząsteczki o średnicy 0,1 μm do 5 mm to mikroplastik. Używa się go m.in. do pro dukcji brokatu, kosmetyków, farb. Powsta je również na skutek degeneracji i rozpadu tworzyw sztucznych. To właśnie głównie mikroplastik stwarza śmiertelne zagroże nie dla całej fauny morskiej, bo woda w morzach i oceanach go konserwuje.

PODSTĘPNY

I WSZECHOBECNY

Wykrywany jest niemal wszędzie. Przenoszony przez wiatr dociera do najbardziej odludnych miejsc na kuli ziemskiej. Nie brakuje go w pyłach i zanieczyszczeniach miejskich, obecny jest w kosmetykach (pastach do zębów, peelingach, szamponach), ubra niach. Naukowcy wyróżniają dwa rodzaje mikroplastiku: pierwotny – produkowany od początku w mikrorozmiarze, oraz wtórny, który powstaje z rozpadu więk szych kawałków. Ten drugi naj częściej pochodzi z rozwarstwie nia sieci rybackich, butelek, toreb foliowych, tekstyliów pranych w pralkach (trafia do wody wraz ze ściekami). Źródłem jego uwal niania są również opony, które ścierają się podczas jazdy samo chodami. To właśnie ten rodzaj mikroplastiku stanowi prawie 80 proc. tworzyw pływających w morzach i oceanach. Znajduje się także w piasku, zarówno na dnie akwenów, jak i na plaży.

NADZIEWANE PLASTIKIEM

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Nierealne jest byśmy z plastiku całkowicie zrezygnowali, bo jest potrzebny w wielu dziedzinach życia. Ważne, aby mi nimalizować jego ilość, szczególnie tego, którego jest najwięcej, a jego przydat ność jednorazowa. Już dawno zrezygno wałam z tzw. reklamówek, wybieram tylko te napoje, które są w szklanych bu telkach. Nie korzystam z plastikowych słomek, jednorazowych kubeczków, itp. Tam, gdzie to możliwe, kupuję warzywa i owoce na wagę, i proszę o zapakowanie do moich bawełnianych woreczków.

Mikroplastik stanowi śmiertelne zagrożenie dla ryb, ssaków i in nych organizmów morskich, a także ptaków. Nie ulega strawieniu, a prze chodząc przez przewód pokar mowy, uszkadza delikatne tkanki. To sprawia, że zwierzęta źle wchłaniają pokarm, stają się niedożywione i słab sze. Ale to nie koniec zagro żeń. Do plastiku dodawane są toksyczne substancje barwiące i zwiększające elastyczność. Pozostają w organizmach ryb, które potem trafiają na nasz stół. Nie wiadomo do końca, jaki wpływ ma mikroplastik na nasze zdrowie. Nieznane są

długoterminowe skutki jego działania. Sam plastik jest sub stancją obojętną, ale zawarte w nim chemikalia – już nie. Wiadomo, że świetnie namna żają się na jego powierzchni różne mikroorganizmy, również groźne dla człowieka drobno ustroje.

LICZBA PLASTIKOWYCH NAKRĘTEK, KTÓRE CZĘSTO GROMADZIMY, BY PRZEKAZAĆ JE NA CELE CHARYTATYWNE, NAJLEPIEJ POKAZUJE, JAK WIELE KUPUJEMY PLASTIKOWYCH BUTELEK, A ONE W 80% SĄ ŹRÓDŁEM MIKROPLASTIKU .

ROBBY CYRON

MNIEJ PLASTIKU W KUCHNI, ŁAZIENCE I PRANIU

Staraj się używać przedmiotów wielokrotnego użytku, zrobio nych z naturalnych materiałów. Przyprawy i produkty sypkie przechowuj w szklanych po jemnikach, deski z plastiku zastąp drewnianymi, wodę mineralną kupuj w szklanych butelkach albo zainwestuj w syfon lub urządzenie soda stream, które pozwolą ci robić wodę gazowaną z kranówki. Zrezygnuj z jednorazowych reklamówek. Miej zawsze przy sobie siatkę z materiału. Plasti kowe szczoteczki do zębów

(jeśli nie korzystasz z elektrycznych) zastąp bambuso wymi, a szampon w butelce – szamponem w kostce. Ważny jest też sposób, w jaki pierzesz. Ponad jedna trze cia zalegającego w oceanie mi kroplastiku to syntetyczne włókna, które podczas prania odrywają się od ubrań. Nastawiaj możliwie niską temperaturę, wybieraj krótki program prania. Ubrania synte tyczne pierz osobno, wybierając program o najniższej liczbie obro

Czytaj etykiety

*Sprawdzaj, czy produkty, które kupujesz, są z naturalnych materiałów, kompostowalne lub biodegradowalne.

I takie przede wszystkim wybieraj.

One ulegną rozpadowi i będą zniszczone przez mikroorganizmy.

SPRZĄTAJ I WIETRZ, BO FRUWA W POWIETRZU

Naukowcy szacują, że w atmosferze krążą tysiące ton mikrocząsteczek, a wiatr sprawia, że trafiają nawet na Antarktydę. Najwięcej jest ich w miastach. Pochodzą głównie z pyłu drogowego, ale zawiera je też pył unoszący się nad uprawami rolnymi. Wdychamy je codziennie. Ciekawe, że wskaźnik zanieczyszczenia mikro plastikiem w domach jest nawet więk szy niż na zewnątrz, bo gdy drobinki przedostaną się już do pomieszczeń, wiatr ich nie przegoni. Uwalniają się także z przedmiotów codziennego

tów. Można też za opatrzyć się w spe cjalny worek do prania ubrań (tzw. guppy friend), który zatrzymuje mikrowłókna. Proszki (czasami zawierają także mikrogranulki) zastąp płynami, najlepiej ekologicznymi.

cząsteczek mikroplastiku codziennie wdychamy i zjadamy. Daje to 9 000 miesięcznie!

użytku, które się ścierają podczas użytkowania, także z zabawek. Co ro bić? Zadbać o właściwą wentylację, codziennie wietrzyć mieszkanie, o ile poziom smogu nie przekracza norm (trzeba słuchać komunikatów). Zrezy gnować z puszystych dywanów i wy kładzin gromadzących kurz, stoso wać wysokowydajne oczyszczacze powietrza, które pochłaniają też naj mniejsze cząsteczki wielkości 1 µ, oraz regularnie odkurzać mieszkanie (ważne, by odkurzacz był wyposażo ny w dobry filtr HEPA).

Dorota Gardias

Dziewięcioletnia Hania jest miłością i oczkiem w głowie ulubionej prezenterki pogody kanałów TVN. Obie kochają przyrodę i chętnie spędzają czas na świeżym powietrzu – czy to na rodzinnym Roztoczu, czy też najbliżej warszawskiego domu, w Lesie Kabackim, gdzie jeżdżą na wycieczki rowerowe.

Wychowuję w zgodzie z naturą córkę

Na co dzień mieszkamy z córcią w bloku, więc kiedy jest pogoda, z przyjemnością wyruszamy na leśną wycieczkę rowerami. To nasz rytuał i fajnie spędzony czas. Hania ciągle coś opowiada, mamy ze sobą świetny kontakt. Telefony komórkowe są pochowane, więc nikt nas nie niepokoi.

CHĘTNIE WRACAM W RODZINNE STRONY Pochodzę z Tomaszowa Lubelskiego i często tam jeżdżę, zwłaszcza latem. U mojej mamy, która ma dom z dużym podwórkiem, rozkładamy namiot i basen dmuchany. Córka jest w swoim żywiole: bawi się i zażywa ruchu. Niedawno spełniłam swoje wielkie marzenie i kupiłam kawałek ziemi na Roztoczu, nad rzecz ką, wśród łąk, blisko lasu. To nasz azyl. Myślę, że w tym miejscu Hania czuje się tak szczęśliwa, jak ja sama przed laty, gdy jako dziecko spędza łam u babci na wsi radosne, beztroskie chwile.

EDUKUJĘ HANIĘ EKOLOGICZNIE Przede wszystkim oszczędzamy wodę. Zdarza się, że podczas mycia zębów, kiedy zapomnę zakręcić kran, Hania mnie upomina i delikatnie strofuje: „Mama!”, a ja odpowiadam: „Oj, przepraszam!”. Do kąpieli używamy ekologicznych środków. Wpadłyśmy na pomysł, aby wodą z wanny podlewać kwiaty na balkonie. Mamy nawet specjalne konewki. W kuchni nie marnujemy jedzenia. Zamiast słodkich i gazowanych napojów pijemy herbatę z pokrzywy i melisy. Używamy też dużo imbiru – dla zdrowia i odporności.

Zdjęcie: materiały prasowe TVN wysłuchał Cezary Kubaszewski

„Pajączki” to problem, który dotyczy kobiet w różnym wieku. Pomoże zmiana stylu życia i odpowiednia pielęgnacja.

TEKST EWA ADAMIAK

Przyczyną pojawiania się „pajączków” (na twarzy, rękach i no gach) jest kruchość na czynek krwionośnych. Pod wpływem ciśnienia krwi roz szerzają się, a ponieważ ich ścian kom brak elastyczności, nie ob kurczają się i prześwitują przez skórę. Powodem problemu mogą być skłonności genetyczne, zabu rzenia układu krążenia lub hor monalnego (winne są estrogeny, stąd to kłopot głównie kobiecy), a także przyjmowanie niektórych leków (np. sterydów). Inne przy czyny to nadwrażliwość skóry (np. na wahania temperatury, wiatr, promienie UV), jak również dłu gotrwały stres, źle zbilansowana dieta czy niewłaściwa pielęgnacja.

Jak pozbyć się poszerzonych naczynek

TEGO UNIKAJ

Czy wiesz, co zmienić w stylu życia i pielęgnacji, aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się „pajączków”? Zasada ogólna: wystrzegaj się tego, co może powodować nagłe rozszerzanie się naczynek krwionośnych. Czego naj bardziej nie lubi skóra naczynkowa? Przede wszystkim to:

•Nadmierne opalanie, gorące kąpiele, sauna − wysokie temperatury są zgubne dla naczynek o słabych ściankach.

•Rozgrzewające kosmetyki, gruboziar niste scruby, preparaty z alkoholem i stężonymi kwasami AHA − podrażnia ją nadreaktywną skórę naczynkową.

•Gorące, ostre potrawy i napoje, alkohol oraz papierosy − substancje smoli ste z dymu bardzo szkodzą cerze.

ODPOWIEDNIA

DIETA

•W twoim jadłospisie powinny się znaleźć świeże i nieprzetworzone produkty. Jakie? Na przykład: jeżyny, żurawina, cytrusy, owoce granatu oraz kasza gryczana ‒ zawierają ru tynę, która uszczelnia ścianki naczy nek. Bioflawonoidy poprawiające ich elastyczność znajdziemy w zielonych warzywach i winogronach. Warto również sięgać po orzechy, pestki dyni i słonecznika, ponieważ zawie rają cynk łagodzący stany zapalne i podrażnienia skóry.

•Pomogą napary ziołowe z głogu (liście i kwiaty), arniki, skrzypu polnego, pokrzywy, owoców czarnego bzu.

Żel arnikowy

PANTONE 360

Delikatny żel przeznaczony do pielęgnacji skóry naczynkowej ze skłonnością do obrzmienia. Zmniejsza uczucie napięcia naskórka i skłonność do podrażnień. Dodatkowo forma żelu delikatnie chłodzi, przynosząc ulgę problematycznej skórze. 75 ml

NATURALNE UKOJENIE

Domowe kuracje złagodzą podrażnienia i zmniejszą rumień

•Nawilżająco-wzmacniająca

2 łyżeczki ziela arniki zaparz szklanką wrzątku, przecedź. Ostudzony napar połącz z glinką (np. zieloną ‒ kupisz sypką w każdej zielarni) w takiej proporcji, aby powstała emulsja. Nałóż ją na twarz, omija jąc okolice oczu (lub na ciało, tam gdzie występują poszerzone na czynka). Spłucz, nim zastygnie, inaczej podrażni skórę. •Kojąca. 3 łyżki mielonego siemie nia lnianego połącz z mocnym naparem ze skrzypu (użyj herbatki ekspresowej zalanej połową szklanki wrzątku). Nałóż na skórę i zostaw na kwadrans.

Ciclo3vena

Suplement diety zawiera w swoim składzie wyciąg z owoców pomarańczy gorzkiej standaryzowany na hesperydynę, wyciąg z korzenia ruszczyka kolczastego oraz witaminę C. Ruszczyk kolczasty wspiera krążenie żylne. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Kapsułki, 60 szt.

REKLAMA

Co jeść, aby wzmocnić słabe naczynka krwionośne?

ŁAGODNE OCZYSZCZANIE

Staraj się nie podrażniać skóry

•Do codziennego oczyszczania używaj deli katnych żeli lub emulsji bez mydła. Tego typu preparaty zawierają łagodne środki myjące. Nie zmieniają fizjologicznego od czynu skóry i nie naruszają jej naturalnej ochronnej bariery lipidowej.

•Peeling? Tak, ale tylko raz na 5‒7 dni. Do twarzy wybieraj kosmetyki enzyma tyczne zawierające roślinne substancje o działaniu złuszczającym, jak papaina (z owocu papai) czy bromelaina (z anana sa), które rozpuszczają przesuszony naskórek. Ciało ‒ zrezygnuj z gruboziarni stych scrubów. Tu też postaw na łagodne peelingi z enzymami lub zawierające bar dzo drobny cukier trzcinowy lub mieloną kawę.

Chlorowana i twarda woda szkodzą wrażliwej cerze naczynkowej. Jeśli masz w kranie właśnie taką, do mycia twarzy używaj letniej przegotowanej wody, mleczka lub płynu micelarnego.

PIELĘGNACJA wzmacniająca naczynka

Najważniejsze składniki, które po winny się znaleźć w kosmetykach do skóry naczynkowej to:

NATURALNE BOOSTERY

Stosuj preparaty z substancjami bioaktywnymi

•Arnika – najcenniejszą substancją czynną w jej ekstrakcie jest helenalina, która zwalcza stany zapalne i obkurcza poszerzone naczynka krwionośne.

•Miłorząb – zawiera flawonoidy korzystnie wpływające na mikrokrążenie w skórze oraz witaminy C i E, które uszczelniają ścianki naczynek krwionośnych.

•Kasztanowiec – jest w nim escyna, która zmniejsza ru mień. Działa przeciwzapalnie, usprawnia mikrokrążenie.

•Wysokie filtry UV (SPF 30‒50) − chronią twarz i ciało przed pro mieniami słońca i zapobiegają powstawaniu „pajączków” . •Wit. C i K, które uszczelniają ścianki naczynek krwionośnych i przeciwdziałają ich pękaniu; wit. E − przyspiesza wchłanianie podskórnych wysięków krwi; wit. PP łagodzi stany zapalne skó ry i usprawnia mikrokrążenie krwi.

•Wyciągi roślinne z kasztanowca, oczaru, arniki, miłorzębu, kawy (kofeina) − zawierają m.in. wit. C i E, które wzmacniają naczynka. Są w nich także substancje prze ciwzapalne i łagodzące.

pytamyeksperta

Skuteczne zabiegi

•Termoliza (elektrokoagulacja) wykorzystu je prąd zmienny o wysokiej częstotliwości i niskim napięciu. Przepływa on przez specjalną igłę (rozgrzewa ją do temp. ok. 200 st. C), którą kosmetolog przykłada do skóry i uszkadza poszerzone naczynko. Po kilku dniach ulega ono wchłonięciu. Zabieg jest bezbolesny. Większe naczynka (np. na nogach) wymagają 2‒3 wizyt. Ce na zabiegu 50‒150 zł za jedno naczynko. •Laser trwale likwiduje „pajączki” precyzyj ną wiązką światła (bezboleśnie) o dobranej przez lekarza częstotliwości fali. Energia, w postaci kilku błysków, kumuluje się w rozszerzonym (pękniętym) naczynku i likwiduje je. Cena zabiegu 150–200 zł za jedno naczynko, skrzydełka nosa ok. 360‒500 zł, twarz od 800 zł, nogi od 1000‒1200 zł.

MGR FARM. MAGDALENA JUREK

Odpowiednio dobrana suplementacja składni ków odżywczych uzupeł nia pielęgnację. Jednymi z najskuteczniejszych substancji są związki flawonoidowe, takie jak diosmina, rutozyd i he sperydyna, które hamują reakcje zapalne i zmniej szają przepuszczalność naczyń włosowatych. Suplementacja powinna być wzbogacona rów nież o witaminę C, która chroni komórki przed wolnymi rodnikami. Jej niedobór wywołuje za

kłócenia w procesie syn tezy kolagenu, co przy czynia się do zmniejszenia jędrności skóry i zwiększenia kruchości naczynek. W sprzedaży są preparaty złożone (wieloskładnikowe) prze znaczone bezpośrednio do cery naczynkowej. Stosowanie suplemen tów wymaga cierpliwo ści. Zmniejszenie ilości pojawiających się naczy nek można zauważyć dopiero w wyniku długo trwałej, wielotygodniowej suplementacji.

paznokcie ...łamliwe

Jeśli chcemy cieszyć się mocnymi płytkami, warto je odpowiednio pielęgnować i dostarczać witamin oraz soli mineralnych.

Dobra pielęgnacja

Na kondycję paznokci wpływ ma ich właściwe piło wanie. Używamy tekturowego lub szklanego pilnika zamiast metalowego, który mocno nadweręża płytki. Przesuwamy go w jednym kierunku, co pomaga uniknąć rozwarstwienia paznokci. Jeśli je przycina my, to nie nożyczkami, a cążkami i dopiero po ką pieli, gdy stają się miękkie. Z kolei piłujemy je tylko wtedy, gdy są suche. Paznokcie wzmocnimy, mo cząc je w 1/3 szklanki oliwy z łyżką skrzypu polne go (trzeba zagotować i wystudzić płyn). Równie skuteczna jest mieszanka octu jabłkowego z wodą w proporcji 1:1 czy regenerujący kleik z siemienia lnianego (łyżka ziaren na szklankę wody). Wystarczy stosować kąpiele przez 5–10 minut dziennie, a po kilku tygodniach paznokcie będą mocne i zdrowe.

Skoncentrowana odżywka Kosmetyk do regeneracji paznokci i skórek zawierający kompleks 5 olejków naturalnych (olej arganowy, awokado, rycynowy, sezamowy oraz oliwę z oliwek). Wzmacnia i regeneruje płytkę paznokcia, chroniąc ją przed łamaniem i rozdwajaniem. Powoduje, że paznokcie stają się mocne, gładkie oraz błyszczące. 15 ml

pytamyeksperta

Oksana Levytska-Bilousova kosmetolog

Klinika L'experta, Warszawa (www.lexperta.pl)

Jakie zabiegi wzmocnią paznokcie?

Proponuję parafinę, która ogrzewając paznok cie, sprawia, że składniki odżywcze z nakłada nych w trakcie zabiegu preparatów lepiej się w nie wchłaniają i płytki stają się mocniejsze. Dobry jest także manikiur japoński. Polega on m.in. na wcieraniu w pa znokcie specjalnej pasty, składają cej się z alg, cynku i krzemu, które wpływają na ich szybszy wzrost i twardszą strukturę. Efekt utrwala puder ryżowy. Ponadto podczas wykonywania profesjonalnego ma nikiuru można poprosić o nałoże nie odżywki keratynowej, dzięki której płytka paznokciowa staje się mocniejsza i bardziej twarda.

TO JEST

mój czas

Mawiamy, że nie od razu Rzym zbudowano, ale od siebie wymagamy tylko osiągnięć, nie rozumiejąc, że droga do celu prowadzi zarówno przez kwietne łąki, jak i kamieniste zbocza.

też są potrzebne Rozczarowania

pytamyeksperta

i odejdzie z firmy, a ktoś inny potraktuje to jako rozwijające doświadczenie. Będzie dumny z siebie, że odważył się i spróbował czegoś nowego, zobaczył, nad czym powinien popracować, jeśli chce osiągnąć więcej w swoim zawodzie. Porażka i sukces to efekt rozcią gniętego w czasie działania, a nie jednorazowa sytuacja, trzeba tylko umieć dostrzec tę różnicę.

o wspomnianym wcześniej dziecku, albo jako matka czegoś nie dopilnowałam i dlatego ono zdało maturę z niskim wynikiem. Może syn czy córka spróbują swo ich sił za rok lub za rok będzie już w zupełnie innym miejscu w życiu?

Istnieje wiele definicji poraż ki, podobnie jak jej synoni mów, ale najważniejsze w tym, często trudnym do świadczeniu, jest to, jak do niego podchodzimy. Możemy to porównać do przysłowiowej szklanki z wodą. Czy widzimy ją do połowy pustą – symbol naszych niepowodzeń. Czy dostrzegamy wypełnioną połowę – wykorzysta ne okazje i zdobyte umiejętności. W tym sensie to od nas zależy, czy wyjdziemy z kryzysowej sytuacji wzmocnione, świadome błędów i tego, jak ich uniknąć w przyszło ści, czy utkniemy w poczuciu winy, rozczarowaniu i wstydzie. Wszyst kiego można się nauczyć, także wyciągania wniosków z lekcji da wanych przez życie i dostrzegania pozytywnych stron niepowodzeń, a to pierwsze kroki do sukcesu. Dlatego warto trenować otwarte podejście i być szczerą ze sobą.

Porażką nazywamy często zarówno brak awansu czy zmiany statusu materialnego, jak i problemy naszych dzieci. Czy nie nadużywamy tego określenia?

To kwestia indywidualna, która zależy od naszego systemu wartości, wzorców wyniesionych z domu i podejścia do życia, rodziny, zawodu czy kariery. Dla kogoś przegrana w konkursie na wyższe stanowisko będzie porażką, po której złoży wypowiedzenie

A to coś zmieni? Bardzo dużo, bo skupiając się jedynie na efekcie końcowym, a właściwie jego braku, nie dostrzegamy całej reszty. Przykła dowo, nasze dziecko nie zdało matury z odpowiednio wysokim wynikiem i nie dostało się na stu dia, więc jako rodzice martwimy się jego niepowodzeniem, czujemy żal, że przydarzyło się to akurat jemu, może nawet pojawia się złość czy wstyd. Skupiając się tylko na tym fragmencie, nie potrafimy dostrzec całej wykonanej wcześniej pracy, a przecież mimo niezadowa lającego efektu, dziecko czegoś się w tym czasie nauczyło, może poko nało własne słabości, a na pewno zrozumiało, że musi więcej z siebie dać, żeby osiągać wyznaczone cele.

Może zrozumiało, że w ogóle nie chce studiować?

Albo nie chce iść na studia wybrane przez rodziców, bo i tak bywa. Proszę zobaczyć, ile pojawia się możliwości, gdy tylko przestaniemy trzymać się kurczowo myślenia o porażce. Jeśli spojrzymy na daną sytuację, jak na pewien etap w życiu, proces, to łatwiej wycią gniemy wnioski i ruszymy dalej. Zrozumiemy, że to jedno doświad czenie nas nie definiuje i nie przekreśla wcześniejszych czy później szych dokonań. Nie oznacza, że niczego nie potrafię, np. nie nadaję się na studia, jeśli już mówimy

Łatwo powiedzieć, jeśli sytuacja się poprawia i możemy zamknąć za sobą zły rozdział. Tylko co zrobić, gdy mimo prób nic się nie zmienia, np. nie znajdujemy tego jedynego, ogłaszamy bankructwo kolejnej firmy albo znowu jesteśmy na bezrobociu? Wtedy warto zadać sobie pytanie, za czym tak naprawdę gonimy? Czego potrzebujemy, żeby czuć się spełnione i zadowolone ze swojego życia? W pytaniu poruszyła pani kilka kwestii. Zacznijmy od przy kładu rozwodu i próby budowania nowego związku. Jeśli podejdzie my do rozstania z otwartą głową, mówię o chwili, gdy opadną już emocje, i na spokojnie zastanowi my się nad tym, jakie byłyśmy w tej relacji, co zrobiłyśmy, a czego nie albo czego nie otrzymałyśmy, to możemy zmienić swoje zacho wanie i oczekiwania, a tym samym zwiększyć szanse na stworzenie nowego trwałego związku. A może w ogóle nie chcemy wchodzić w nową relację? Może potrzebuje my czasu na odzyskanie równowa gi, bo w poprzednim związku były śmy ofiarami przemocy albo nie czułyśmy się dobrze,a szukamy kogoś tylko dlatego, że tak trzeba? Jeśli zdamy sobie sprawę ze swo ich predyspozycji, mamy szansę żyć w zgodzie ze sobą, a tego trud no nie nazwać sukcesem.

Co ma pani na myśli, mówiąc o predyspozycjach? Możemy marzyć o dużej zżytej rodzinie, ale stawiając na karierę,

MONIKA SROKA-OSSOWSKA psycholog, mediator sądowy, udziela wsparcia psychologicznego osobom w kryzysie oraz poradnictwa z zakresu psychoedukacji

angażując się w pracę zawodową po 10 godzin dziennie, trudno będzie to osiągnąć. Możemy chcieć prowadzić kawiarenkę na emeryturze, ale jeśli nie zrobimy biznesplanu, nie zastanowimy się, czy oprócz prowadzenia takiego miejsca potrafimy nawiązać kon takt z klientami, lubimy gościć i karmić ludzi, to zapewne tylko stracimy oszczędności. Warto znać swoje mocne i słabe strony, i tu pomocne bywają niepowodze nia, bo jasno pokazują, w czym jesteśmy dobrzy i jak radzimy sobie ze stresem. Kolejna rzecz, to wychowanie, wpływ otoczenia i to, jak radzimy sobie z presją i oczekiwaniami innych. Czasem zamiast bezwiednie gonić za zna jomymi, rywalizować z rodzeń stwem i udowadniać coś rodzi com, warto zastanowić się, czy naprawdę chcemy lepszego stano wiska, większego domu, nowego

samochodu? Czy naprawdę musi my wyjeżdżać dwa razy do roku za granicę? Może lepiej wypoczywa my na działce niż w Egipcie, ale do tego nie wypada nam się przyznać w towarzystwie, więc zaciągamy pożyczki, żeby komuś zaimpono wać. Trzeba mieć dużą świado mość siebie, żeby umieć odciąć się od presji otoczenia.

STWÓRZ MAPĘ SWOICH DOŚWIADCZEŃ

Unikniesz błędów, jeśli nauczysz się analizować ich przyczynę. Pomoże ci w tym mapa doświadczeń. Weź kartkę, podziel ją na trzy pola i zapisz odpowiedzi na pytania:

Nim pojawiły się problemy – Podejmowałaś decyzje w oparciu o doświadczenie, intuicję czy opinię specjali stów? Porady traktowałaś jako krytykę czy dobry trop? Może zaufałaś nieodpowiedniej osobie? Dlaczego właśnie jej? Kiedy zaczęły się trudności – Długo udawałaś, że nic się nie dzieje czy próbowałaś gasić pożary? Co robiłaś? Kiedy odpuściłaś? Jak czułaś się w tamtej chwili? Jak rozstałaś się ze swoimi złudzeniami i współpracownikami? Po wszystkim – Co czujesz, gdy myślisz o swoim przedsię wzięciu? Czego nauczyła cię ta sytuacja? Ile dowiedziałaś się o sobie? Podejmując się kolejnego wyzwania, co zmie nisz, a co okazało się przydatne?

I od własnych ambicji? Nie ma w nich nic złego, o ile są dostosowane do naszych umiejęt ności i możliwości, a o tych mówi łam już wcześniej. W ogóle im lepiej znamy siebie, im częściej zastanawiamy się nad swoimi decyzjami i uczuciami, tym lepiej nam się żyje i wtedy nie ranią nas tak pełne politowania spojrzenia innych, bo nie mają dla nas zna czenia. Nie znając siebie, przypo minamy chorągiewkę na wietrze. Podobam się sobie, gdy zostanę skomplementowana, lubię siebie, gdy mnie pochwalą, docenię, gdy zauważą, a przecież ludzie nie są nami, nie znają nas.

Jak wzmacniać poczucie wartości?

Proponuję każdego dnia wypisać dwie rzeczy, które nam się udały. Chodzi o zwyczajne zdarzenia, jak spotkanie z dawno niewidzianą koleżanką, rozwiązanie problemu z autem, który nie chciał zapalić, czas na wizytę u fryzjera mimo wielu zajęć. Dostrzeganie takich drobia zgów to dobry trening dla mózgu, bo w ten sposób uczy się widzieć pozytywy, więc kiedy pojawi się problem też będzie szukał punktu zaczepienia, który ułatwi rozwiąza nie trudnej sytuacji, a takie podej ście do życia to połowa sukcesu.

Podstawą udanego działania jest plan stworzony w oparciu o nasze marzenia, umiejętności i realne możliwości, np. finansowe.

To może

trwać dłużej

Jeśli wasze zbliżenie kończy się za szybko, warto nad tym popracować. Są skuteczne sposoby, aby wydłużyć czas stosunku seksualnego.

pytamyeksperta

AGNIESZKA CZECHOWSKA edukatorka seksualna

Ile powinien trwać dobry, satysfakcjonujący seks?

To zależy. Zdaniem specja listów, kluczowe znaczenie ma tu zadowolenie oby dwojga partnerów. Jeżeli są usa tysfakcjonowani, wszystko jest w porządku, nawet jeśli stosunek mieści się w dolnej granicy śred niej (wynosi ona 3 7 minut). W tej sprawie nie ma bowiem

sztywnych zasad zbliżenie po winno odbywać się w tempie, in tensywności i czasie dogodnych dla obydwojga partnerów. Jeśli jednak któreś z nich czuje niedo syt spowodowany zbyt szybkim wytryskiem, warto przyjrzeć się temu problemowi i zastosować techniki, które pozwolą nieco wydłużyć czas trwania zbliżenia.

Ważna regularność Mężczyźni, którzy często ‒ co naj mniej dwa razy w tygodniu współżyją rzadziej borykają się z problemem zbyt szybkiego szczytowania. Często bowiem to właśnie długie okresy abstynencji powodują wzrost napięcia

i przyczyniają się do przedwcze snego finiszu. Warto pod tym kątem przyjrzeć się swojej relacji intymnej. U mężczyzn, którzy mimo regularnego współżycia i tak szybko dochodzą, można rozważyć stosowanie masturbacji przed stosunkiem.

Środki bez recepty

Wielu mężczyznom, którzy chcą opóźnić orgazm, pomaga stosowa nie żeli i kremów zawierających lidokainę lub jej mieszankę z pry lokainą. Ze względu na właściwo ści znieczulające środki te hamują powstawanie i przewodzenie impulsów nerwowych. Dzięki temu zmniejszeniu ulega wrażli wość neurogenna i jest możliwe przedłużenie stosunku płciowego. Takie żele nakłada się bezpośred nio na prącie 20 30 minut przed planowanym stosunkiem. Ważne jest, by zmyć je bezpośrednio przed zbliżeniem, bo w przeciw nym razie środek wchłonie się przez błonę śluzową pochwy

KIEDY KONIECZNY

JEST LEKARZ?

Z punktu widzenia seksu ologicznego o przedwcze snym wytrysku mówimy, gdy penetracja trwa kró cej niż 1‒2 minuty. Taki incydent od czasu do cza su może zdarzyć się każdemu mężczyźnie. Jeśli jednak większość zbliżeń kończy się szybko i przeszkadza to któremuś z partnerów, warto poroz mawiać z lekarzem. Winne mogą być m.in. choroby, zażywane leki. W leczeniu zaburzeń wy trysku oprócz psychote rapii zastosowanie mają leki m.in. z grupy selek tywnych inhibitorów zwrot nego wychwytu serotoniny (dapoksetyna). Niekiedy konieczna jest konsultacja psychologiczna.

po 5 minutach i zazwyczaj nie wymagają zmywania.

Prezerwatywa

Każda zmniejsza nieco wrażliwość prącia na doznania. Efekt ten jest zwielokrotniony w przypadku prezerwatywy z benzokainą. Działa ona znieczulająco i osłabia doznania seksualne, co wpływa na wydłużenie czasu trwania penetracji. Na tego typu kondo mach zwykle znajduje się napis: opóźniające wytrysk lub przedłu żające stosunek.

Ćwiczenia

i spowoduje efekt znieczulający także u partnerki. Wygodniejsze w zastosowaniu są spraye z lido kainą. Powodują one taki sam efekt jak żel. Działają jednak już

Te przedstawione poniżej mają bardzo wysoką skuteczność. Pierwsze z nich to squeeze, czyli uciskanie: gdy mężczyzna wyczuwa, że zbliża się wytrysk, wycofuje penisa z pochwy i uciska palcami miejsce poniżej żołędzi prącia (kciuk powinien znajdować się na wędzidełku penisa). Po chwili zbliżenie może być konty nuowane. Drugie ćwiczenie zwane jest metodą trzech palców: part ner informuje partnerkę o zbliża jącym się szczytowaniu. Wówczas ona przyciska trzema palcami miejsce znajdujące się pomiędzy jądrami a odbytem, a więc w cen tralnym punkcie krocza, i czeka, aż podniecenie opadanie. Stoso wanie tej metody może przedłużyć stosunek nawet o kilka minut.

Hialuintima Żel dopochwowy

Wyrób medyczny.

Tworzy na powierzchni błon śluzowych pochwy barierę ochronną, która nawilża i chroni przed uszkodzeniami nabłon ka spowodowanymi suchością pochwy i mogącymi powstać podczas stosunków płciowych czy badań ginekologicznych. Stosowanie żelu poprawia elastyczność pochwy, utrzymuje i przywraca fizjologiczne pH pochwy. 7 aplikatorów x 5 ml

Od czasu do czasu zdarzają się błędy w sztuce lekarskiej. Ich udowadnianie leży po stronie chorych. Jeśli to im się uda, mogą liczyć na odszkodowanie.

aBłąd lekarski prawa pacjenta

Po pierwsze, nie szkodzić – tak brzmią słowa przysięgi Hipokratesa, którą składa każdy le karz. Niestety, z róż nych przyczyn nie zawsze tak się dzieje. Z sondażu przeprowadzo nego przez CBOS wynika, że 33 proc. Polaków jest przekona nych, że przynajmniej raz lekarz postawił im nietrafną diagnozę lub zarekomendował niewłaściwe leczenie.

Definicja błędu Błąd w sztuce lekarskiej to nie umyślne działanie, ale również zaniedbanie lub zaniechanie, które spowodowało szkodę

u pacjenta (rozstrój zdrowia, uszkodzenie ciała lub śmierć).

A dopuścił się go:

• lekarz

• dentysta

• pielęgniarka

• położna

• farmaceuta

• diagnosta laboratoryjny

• fizjoterapeuta

• lub osoba wykonująca inny zawód medyczny.

Błąd może dotyczyć zarówno nie prawidłowej diagnozy, źle dobra nego lub przeprowadzonego leczenia, ale również nieodpowiedniej organizacji pracy placówki medycznej, o ile mogła mieć wpływ na zdrowie lub życie

pacjenta. Wyróżnia się następu jęce błędy:

• Diagnostyczne – polegające na niewłaściwej diagnozie lub wadliwej ocenie stanu zdrowia pacjenta mimo prawidłowego wyniku badania diagnostycznego. Przykładem może być decyzja o porodzie naturalnym, w sytuacji gdy należało wybrać cesarskie cięcie.

• Terapeutyczne – polegające na podjęciu lub zaniechaniu czynności niezgodnych z dostępną lekarzowi wiedzą medyczną, przykładem może być błędne dawkowanie leków.

• Organizacyjne – spowodowane podjęciem nieprawidłowej decyzji

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

przez osoby kierujące szpitalem czy gabinetem, klasycznym przy kładem takiego błędu jest zakaże nie wewnątrzszpitalne.

• Techniczne – zaniedbania lub niewłaściwa realizacja decyzji lekarskich, na przykład zostawienie chusty chirurgicznej w ciele pacjenta czy pomylenie pacjentów zakwalifikowanych do operacji.

Prawo do odszkodowania

W przypadku wystąpienia albo podejrzenia, że mogło dojść do błędu lekarskiego, pacjent ma prawo domagać się odszkodowa nia. Osoby, które uważają, że w ich sytuacji albo w przypadku ich bli skich lekarz lub szpital popełnił błąd, mogą złożyć wniosek do prokuratury rejonowej o podejrzenie popełnienia przestęp stwa. W przypadku, gdy oczeku jemy zadośćuczynienia za niewła ściwe leczenie, możemy wystąpić o odszkodowanie na dwa sposoby: wnioskując do komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycz nych lub składając pozew do sądu.

Wniosek do komisji W każdym urzędzie wojewódzkim działają komisje do spraw orzeka nia o zdarzeniach medycznych, do których należy złożyć pismo o odszkodowanie. Musi ono zawierać:

• kwotę odszkodowania i zadość uczynienia, o jaką wnioskodawca występuje,

• dowody na błąd w sztuce lekar skiej (kompletna dokumentacja medyczna),

• potwierdzenie opłaty za złożenie wniosku (200 zł).

Uwaga! W przypadku uszkodzenia ciała lub uszczerbku na zdrowiu można wnioskować maksymalnie o 100 tys. zł. W przypadku śmierci pacjenta o 300 tys. zł.

Pozew do sądu

O odszkodowanie można również starać się na drodze sądowej. Pozew wnosi się z powództwa cywilnego do sądu właściwego ze względu na miejsce siedziby placówki medycznej lub praktyki lekarskiej. Składa się go do:

• sądu rejonowego, jeśli suma odszkodowania nie jest wyższa niż 75 tys. zł,

• sądu okręgowego, jeżeli pozew za błąd w sztuce lekarskiej opiewa na kwotę powyżej 75 tys. zł.

Przed wystąpieniem na drogę sądową warto zwrócić się do dyrektora placówki z wezwaniem do ugody. Ugoda powinna mieć formę pisemną i zawierać:

• oczekiwaną kwotę odszkodowa nia i zadośćuczynienie za ponie sioną szkodę i krzywdę,

• termin, do którego oczekujemy wypłaty roszczeń.

Zdarza się, że to wystarczy i nie ma potrzeby składania pozwu.

Szukając pomocy, warto skorzystać ze wsparcia

Rzecznika Praw Pacjenta

każdego dnia myśli... uwalnia dobre

REKLAMA

MIESZANINA MENTOLU

I IZOWALERIANIANU MENTYLU

1 tabletka do ssania zawiera 60 mg mieszaniny mentolu (Mentholum)

i izowalerianianu mentylu (Menthyli valeras)

łagodzi uczucie niepokoju łagodzi stany napięcia nerwowego

Optymalny efekt działania występuje po 2-4 tygodniach stosowania, dlatego produkt nie powinien być stosowany doraźnie.

Jeżeli dolegliwości utrzymują się lub nasilają po 2 tygodniach stosowania produktu, należy zwrócić się do lekarza.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

Podmiot odpowiedzialny: Farmak Sp. z o.o., farmak@farmak.pl

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

lub skonsultować się z fundacjami, które wspierają chorych.

SERCE UZDROWISKA

•Plac Dietla – z fontanną, oto czony zabytkowymi budynka mi w stylu szwajcarskim. To urokliwe miejsce, gdzie moż na posiedzieć w pobliskich kafejkach czy napić się wody zdrowotnej w Pijalni Wód. Niegdyś był tu rynek, skąd furkami goście kąpielowi (tak nazywano wówczas kuracju szy) wyruszali na wycieczki w Pieniny i Tatry.

ŹRÓDŁO MAGDALENA

•Stylowa, podłużna drewniana altana nawiązuje do pierw szych szczawnickich deptaków (galerii spacerowych) przy zdrojach. Były one zadaszone i wspierały się na drewnianych słupach, połączonych ażurowymi balu stradami. Wodę ze źródła Magdalena zaleca się m.in. przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, otyłości i nerwicach.

Niedokrwistość leczy się tu „Szymonem”, niestrawność „Mag daleną”, piersiowe słabości „Józefiną” –desperację matek i tęsknoty pa nieńskie kawalerską gotowością do odmiany stanu, biedę kawaler ską – posagiem; (…) spotkać tu można różne typy: (...) warszaw skich elegantów, zadumane twa rze litewskie, (...) świat poznański

i właścicieli ziemskich galicyj skich, aryjskiego i semickiego po chodzenia relacjonował Henryk Sienkiewicz, który podobnie jak inni artyści i literaci — bywał w uzdrowisku. W Szczawnicy szu kano ratunku na różne dolegliwo ści. Ale do wód jeżdżono również dla towarzystwa, zabawy, rozrywki. Należało się koniecznie pokazać, zaistnieć w towarzystwie i zapre zentować swój majątek. Lekarz

KOLEJKA NA PALENICĘ

•Dolna stacja jest w centrum Szczawnicy. Na górze znajdują się schronisko i zjeżdżalnia gra witacyjna (letni tor saneczko wy). Z wierzchołka rozciąga się panorama na Pieniny i Beskid Sądecki. To świetny punkt wy padowy do wędrówek. Prowa dzi stąd m.in. szlak na Wysoką, najwyższy szczyt Pienin

zdrojowy zalecał obowiązkowo wszystkim kuracjuszom dużo ru chu. Spacerowano więc do połu dnia, jak i po, ze szklaneczką wody zdrojowej w ręku i z parasolem osłaniającym od słońca. Na depta ku można było zawrzeć znajomość, znaleźć męża, żonę. Dzień wypeł niały też: wizyty i rewizyty, bale (lekarze jednak zakazywali wzbu rzających walców i galopek), lote rie fantowe, koncerty, przedstawie nia teatralne (tylko komedie, bo dramaty mogły wywołać niepożą dany efekt zdrowotny), krykiet, te nis. Na przełomie wieków ulubioną rozrywką były także „wirujące sto liki”, czyli seanse spirytystyczne. Obecnie w uzdrowisku wykonuje się ponad 40 różnych zabiegów z zakresu hydroterapii, inhalacji, fizykoterapii, kinezyterapii i kura cji pitnej. Szczawnica oferuje rów nież wiele atrakcji turystycznych, takich jak: szlaki piesze i rowerowe (Pieniny, Beskid Sądecki), spływ tratwą Dunajcem, przejażdżki konne, a dla lubiących adrenalinę ekstremalny rafting pontonem lub loty na paralotni. Zimą moż na tu przyjechać na narty i bie gówki. A we wrześniu wybrać się na grzyby.

GRAJCAREK

•To potok, dopływ Dunajca, nad którym leży Szczawnica. Nazwę Grajcarek nadali mu turyści i kuracjusze szczawniccy pod koniec XIX w. Pochodzi od te go, że wrzucano do niego — na szczęście i aby tu wrócić — drobne monety, grajcary. Biegnąca wzdłuż niego pro menada to świetne miejsce do spacerów, uprawiania nordic walkingu, jazdy rowe rem czy na rolkach.

INHALATORIUM

•Sanatorium w Parku Zdrojowym zostało wybudowane w latach trzydziestych z funduszy właściciela uzdrowiska Adama Stadnickiego, gdy wrócił z podróży po europejskich kurortach. Budynek w stylu modernistycznym wyposażono w nowoczesny sprzęt, w urządzenia do inhalacji i komory pneumatyczne do terapii pod zwiększonym ciśnieniem. Obecnie sanatorium oferuje m.in. zabiegi fizjoterapeutyczne i inhalacje solankowo -celkowe wykorzystywane w leczeniu dróg oddechowych.

Deptak spacerowy Ma prawie dwa kilometry i jest jednym z najdłuższych w Polsce. Rozpoczyna się pod dolną stacją kolejki na Palenicę i ciągnie wzdłuż potoku Grajcarek, aby połączyć się ze ścieżką pieszo-rowerową, która prowadzi wzdłuż Dunajca na Słowację.

NA ROWERZE

•Aktywnie i rekreacyjnie. W okolicy Szczawnicy nie brakuje tras rowerowych o różnym poziomie trudności. Najciekaw sze prowadzą do Czerwonego Klasztoru, z widokiem na przełom Dunajca, na Bereśnik (wymagająca), nad jezioro Czorsztyńskie, do Krościenka czy rezerwatu Biała Woda. Rowery bez problemu wypożyczymy w uzdrowisku.

Atrakcje w okolicy

* Zamki w Niedzicy i Czorsztynie.

WĘDRÓWKI

•Pieniny. Warto wejść na Sokolicę (747 m n.p.m.), której ściany opa dają stromo do rzeki. Rośnie tutaj licząca kilkaset lat sosna − symbol Pienin, od lat chętnie przez wszyst kich fotografowana. Wspaniały punkt widokowy na przełom Dunajca, Małe Pieniny i Tatry. Inne trasy to szlak na Trzy Korony (982 m n.p.m.) i do głęboko wcię tego w skałach Wąwozu Homole. •Beskid Sądecki. Można wybrać się do wodospadu Zaskalnik i na Prze hybę (1191 m n.p.m.), skąd rozcią ga się panorama m.in. na Kotlinę Sądecką. Dostaniemy się tu pieszo, na rowerze i w siodle. Na szczycie schronisko.

* Jezioro Czorsztyńskie — zapora, można wypożyczyć łódkę, kajak, rower wodny. * Park etnograficzny w Nowym Sączu.

TO JEST MÓJ CZAS krzyżówka

ROZWIĄZANIE

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „Magazynu dbam o zdrowie”. Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 30.09.2022 r. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn dbam o zdrowie, Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1, 04-035 Warszawa

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)