DOZ Magazyn 04-2024

• Co zrobić, by w zdrowiu dożyć sędziwego wieku życia

Z wiekiem wymagam od siebie coraz więcej

JAK ROZPOZNAĆ

UKRYTY STAN ZAPALNY

I GO WYLECZYĆ

Ekspertka zdradza mechanizmy skutecznej motywacji DIETA ZACZYNA SIĘ W GŁOWIE PSYCHOLOGIA

Porady i inspiracje dla Ciebie

dobry

biecałam niedawno, że wrócimy do tematu, jak dożyć w zdrowiu i szczęściu późnych lat. I oto jest – nasz temat miesiąca „6 lekcji długowieczności”. Jeśli tylko odrobimy je sumiennie, z pewnością wyjdzie nam to na zdrowie.

Ponieważ w kwietniu wzmaga się nasza aktywność w plenerze (i dobrze − popieram!), to przypominamy o zasadach ochrony przed kleszczami oraz radzimy, jak prawidłowo usunąć intruza, gdy jednak zaatakuje.

Polecam także artykuł o ukrytych stanach zapalnych. Warto wiedzieć, jakie objawy powinny nas zaniepokoić i jak ugasić ten płomień.

A że w kwietniu pogodę mamy zmienną, przeczytajcie także garść informacji o jej wpływie na nasz organizm. Zapraszam do lektury naszego magazynu przy filiżance herbaty – najlepiej takiej, jaką poleca nasza ekspertka w cyklu „Kupuj z głową”.

Miłej lektury!

Karolina Banasiak

REDAKTOR PROWADZĄCA

ROBBY CYRON

w Zobacz, co numerze...

PISZCIE DO NAS!

inspiracje

miesiąca

8 Postaw na kolor

Kalendarium zdrowia

mam pytanie do…

10 Małgorzata Rozenek-Majdan

Budzę się zawsze

pełna energii

temat miesiąca

14 6 lekcji długowieczności

dbam o zdrowie

24 Zoom na…

Gdy nie wiesz, co ci dolega

28 Nowinki medyczne

30 Ważne badanie

Próba wysiłkowa

sprawdzi twoje serce

32 Zapytaj farmaceutkę

34 Zdrowie rodziny

Kleszcz. Co robić?

Dzień dobry!

Chciałbym Państwu bardzo podziękować za to, że jesteście i obdarzacie nas co miesiąc ciekawymi tematami i rozwiązujecie problemy Czytelników.

Chciałbym, abyście Państwo poruszyli temat zwiazany z higieną pracy mózgu i wpływu różnorakich traum (nierzadko z dzieciństwa) na nasze funkcjonowanie w życiu dorosłym. Nauka czyni wielkie postępy w tym obszarze i mam nadzieje, że ten temat wielu Czytelników zainteresuje.  Andrzej K. z Sosnowca

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

Poznajcie naszych ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas na adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

MGR FARMACJI KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA

DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA

W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW

I ZIOŁOTERAPII

MGR FARMACJI

EWA DEMBOWSKA

ODPOWIADA

NA WASZE PYTANIA

DO FARMACEUTKI

MGR FARMACJI MAGDALENA RÓG

AUTORKA TEKSTÓW

Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH

I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

MAGDALENA JACHORSKA

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII

I ZDROWIA KOBIET

MGR FARMACJI ANETA EKERT

AUTORKA TEKSTÓW NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA I SKUTECZNOŚCI FARMAKOTERAPII

I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

Wydawca

WPPH BEMEX-BIS Sp. z o. o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 mruszkowska@doz.pl

Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca

Karolina Banasiak

Redaktor kontentu

Urszula Zubczyńska

Sekretarz redakcji

Alicja Daszkiewicz

Zespół redakcyjny

Marzena Bartoszuk, Alicja Daszkiewicz (korekta), Barbara Lasota, Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja, Urszula Zubczyńska

Współpraca

Jakub Jaworski, Magdalena Łuków, Magda Maciejczyk, Dorota Mikłaszewicz, Marta Stachura, Marta Szymczyk-Jaworska

Projekt graficzny

MGR FARMACJI

MAGDALENA TOSZEK-KUSTOSIK

AUTORKA TEKSTÓW

NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA

I SKUTECZNOŚCI FARMAKOTERAPII

I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

BARBARA LASOTA

KATARZYNA KUCEWICZ

KAROL CIURAJ

CERTYFIKOWANY

STYLISTA RZĘS SASKAMED, WARSZAWA

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Agata Baranowska, Natalia Gąsiorowska, Rafał Lewandowski, Maciej Moszyński, Piotr Oleszko, Ewa Rozum, Renata Szwarc, Beata Sędzimir (grafik prowadzący), Marek Wierzbicki

Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

Asystentka redakcji

Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce

TVN/Marlena Bielińska MOVE

Zdjęcia w magazynie

123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.

07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY. Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

Postaw na kolor

Wiosną budzi się natura, a z nią kolory. Niebo jest bardziej niebieskie, a słońce nareszcie złociste. Zieleni się trawa, żółcą żonkile, a magnolie zachwycają delikatną bielą i pudrowym różem. W kwietniu budzi się również nasza tęsknota za kolorami. Zmęczeni zimową szarością i monochromatycznymi barwami natury z radością sięgamy po żywe kolory, nie tylko w ubiorze, ale także w dodatkach i w wystroju wnętrz. Najbardziej inspirują nas wiosenne odcienie. Żółty – barwa słońca, zieleń – natury, róż – słodyczy, a fiolet – zmysłowości. Kolory i światło – jak potwierdziły badania – potrafią wpływać na nasze życie. Wnoszą do niego radość lub smutek, energię i moc, poczucie szczęścia lub przygnębienia. Wiedzieli o tym artyści, m.in. Vincent van Gogh. Stosowane przez niego barwy wyrażały różne emocje i miały wywoływać określone nastroje u widzów. Jego ulubionym kolorem był żółcień, dominujący w późnych obrazach artysty. Malował nim kwiaty i łany zbóż, ale też niebo, siewców i kosiarzy. Bo jak powiedział inny malarz Vassily Kandinsky: „Kolory to siła, która bezpośrednio wpływa na duszę”

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

60 minut jazdy na rowerze pozwala spalić mniej więcej 450 kcal. Świetnie dotlenia organizm i eliminuje napięcie.

7 kwietnia

Światowy Dzień

Chorego Psychicznie

Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla, że choroby psychiczne i problemy zdrowia psychicznego dotyczą wszystkich środowisk, kultur, grup społecznych i wiekowych. Dlatego tak ważne jest informowanie o chorobach i możliwości ich leczenia. Szacuje się bowiem, że ponad połowa osób ze schorzeniami psychicznymi nie zdaje sobie sprawy z tego, że występujące u nich objawy mogą być początkiem choroby i w ogóle nie podejmuje leczenia.

17 24 kwietnia

Tydzień dla Serca

To dobra okazja, aby przypomnieć, że kondycja naszego serca w dużym stopniu zależy od nas samych. Profilaktyka to zdrowy styl życia, dbanie o prawidłową masę ciała, aktywność fizyczna, rezygnacja z palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu i robienie regularnych badań profilaktycznych. Kondycję serca sprawdzi m.in. próba wysiłkowa, o której piszemy na s. 30.

22 kwietnia Światowy

Dzień Ziemi

Od ponad pół wieku kwietniowe obchody są okazją do zwrócenia uwagi na problemy związane z degradacją środowiska, a w ostatnich latach także ze zmianami klimatycznymi. Wśród akcji towarzyszących wydarzeniu są m.in. „Godzina dla Ziemi” (symbolicznie wyłączane są światła w domach i biurach) i sprzątanie świata. Dzień Ziemi to także okazja do posadzenia nowych drzew, które są bezcenne zarówno dla naszej planety, jak i dla nas (jakie i jak je sadzić, piszemy na s. 72).

Budzę się zawsze

pełna energii

Wewnętrznie spokojna, łagodna, z dystansem do życia. A jednocześnie nie przestaje sięgać po nieznane, zaskakiwać i inspirować.

Małgorzata Rozenek-Majdan

Jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych osobowości telewizyjnych. Z wykształcenia prawniczka, z pasji prezenterka. Działaczka społeczna, pisarka. Prywatnie mama 18-letniego Stanisława, 14-letniego Tadeusza oraz 3,5-letniego Henryka. Cecha szczególna? Wszystko, do czego się bierze, robi z pasją. Charyzmatyczna i pełna energii perfekcjonistka, której sport pomaga być lepszą wersją siebie.

Mówi pani, że lepiej żyje i funkcjonuje, gdy trenuje i to już nie jest tylko kwestia wyglądu… Możemy rozwinąć ten wątek?

Sport był od zawsze w moim życiu. Najpierw przez wiele lat chodziłam do szkoły baletowej,

później intensywnie trenowałam, aby wrócić do formy po ciąży. Dzisiaj w moim aktywnym, bardzo zabieganym życiu sport pomaga mi uspokoić emocje – znajduję w nim mentalne ukojenie. Działa też tak, że związany z nim reżim i dyscyplina bardzo pomagają być lepiej zorganizowaną.

Jak często się pani gimnastykuje?

W trakcie zdjęć trenowała pani do triathlonu Ironman, musiała pływać w skutym lodem jeziorze, wspinać się po ścianie wieżowca. Jakie własne ograniczenia, słabości, lęki najtrudniej było pokonać?

Dużo było takich rzeczy. Wynikały na przykład z mojej niechęci do chłodu. Wiele odcinków kręconych było zimą, na zewnątrz, więc pływanie w styczniu w jeziorze było ekstremalnie trudne. Inna rzecz, z którą musiałam się zmierzyć, to szybka jazda autem. Prywatnie w samochodzie staram się nie rozwijać dużych prędkości.

Na różne aktywności, takie jak: jogging, ćwiczenia na siłowni, pływanie, jazda na rowerze, zwykle staram się poświęcać czas kilka razy w tygodniu. Ostatnio, w związku z programem „Pokonaj mnie, jeśli potrafisz”, trenuję dużo więcej. Zawsze chciałam przeżyć taki moment. Wcześniej nieraz patrzyłam na trenerki fitness i zastanawiałam się, jakby to było, gdybym miała podobną ilość czasu na treningi. Dlatego staram się korzystać z tego doświadczenia na sto procent.

ROZMAWIAŁA MAGDA MACIEJCZYK

castingDotelewizjitrafiła,wygrywając „Perfekcyjnanaprowadzenieprogramu panidomu”.Kiedyprzyniósłjejpopularnośćinagrody,otrzymałakolejnepropozycjeangażu–Majdan”,wzięłaudziałwrealityshow„Iron „ProjektLady”czy„Rozenek cudniechudnie”.Byłateżprowadzącą „DzieńDobryTVN”.Obecniejest głównągwiazdąnowego programu„Pokonajmnie, jeślipotrafisz”wTVN. NA EKRANIE

Odkryła pani coś, czego nie wiedziała o sobie?

Na przykład, że bardzo nie lubię przegrywać. Jeśli mam poczucie, że nie starałam się odpowiednio, to ta przegrana dużo bardziej boli niż wtedy, gdy wiem, że dałam z siebie absolutnie wszystko, co mogłam. Wtedy mniej denerwuje mnie, że coś poszło nie tak.

Jak mobilizuje się pani do działania, gdy jest trudno?

Myślę, że już na wstępie jest mi łatwiej. Jestem tak skonstruowana, że chwila, w której podejmuję jakieś wyzwanie, jest momentem, kiedy już wiem, że nie będę miała problemu, aby się mobilizować do wysiłku, pracy, treningu. Wiem, że będę się tego trzymać. Jestem w stu procentach typem zadaniowca. Jeżeli się czegoś podejmuję, to konsekwentnie realizuję. Co więcej, robię to z radością. I ten program też zdecydowanie sprawiał mi frajdę.

Co najskuteczniej dodaje pani energii?

Przez całe świadome dorosłe życie towarzyszy mi wiersz Rudyarda Kiplinga, znany w Polsce pod tytułem „List do syna” lub „Jeżeli”, w którym m.in. autor mówi synowi, że warto dążyć do realizacji marzeń i jednakowo przyjmować sukcesy i porażki. Niezmiennie od lat wiersz ten motywuje mnie do podejmowania wciąż nowych wyzwań i parcia

do przodu. Jest dla mnie na tyle ważny, że mimo iż jestem osobą, która nie robi sobie tatuaży (choć przecież mogłabym mieć na przykład wytatuowane daty urodzin swoich dzieci czy ślubu z Radosławem), to mam na nadgarstku odręcznie napisane „If”, czyli oryginalny tytuł utworu. Co ciekawe, ostatnio czytam dużo biografii różnych sportowców i okazuje się, że u wielu z nich ten wiersz pojawia się jako motto, zagrzewacz do walki. Niezależnie od dyscypliny, którą uprawiają.

Od poezji przejdźmy do prozy. Jakie książki ostatnio pani czytała? „Cena naszych marzeń. Sportowe biografie bez cenzury”

Wrighta Thompsona. „Ukryta siła,” której autorem i głównym bohaterem jest ultramaratończyk Rich Roll. Lubię książki, które merytorycznie dużo wnoszą do mojej wiedzy. Ostatnio jestem zafascynowana książką dr Joanny Podgórskiej „Tak działa mózg. Jak dobrze dbać o jego funkcjonowanie” oraz „Dieta roślinna dla sportowców” Matta Fraziera i Roberta Cheeka. Widzę, że coraz więcej sportowców nie jada mięsa. W tym gronie jest Novak Doković i wielu triathlonistów, a nawet wyczynowcy. Niektórzy unikają wszelkich produktów pochodzenia zwierzęcego.

Powszechnie wiadomo, że jest pani wegetarianką. Czego poza tym pilnuje pani w diecie?

Przede wszystkim unikam wszystkich używek poza kawą. W ogóle nie piję alkoholu. Uważam, że to największa ogólnie dostępna trucizna. Tym bardziej jest dla mnie nie do zrozumienia, że po ten trunek sięga tak wiele kobiet.

Staram się unikać cukru. Produkty z białej mąki zastępuję pełnoziarnistymi. Mięsa nie jemy całą rodziną. Śmiem twierdzić, że jakość życia tych, którzy je jedzą i wegetarian różni się znacząco. W przypadku tych drugich jest dużo lepsza. Znam to z autopsji, bo sama przez obie te diety przechodziłam. Mój najmłodszy syn, 3,5-letni Henryk, w ogóle nie zna smaku mięsa. Dodatkowo, ze względu na skazę białkową, również mleka i jest bardzo dobrze rozwijającym się dzieckiem. W skali centylowej okazuje się być bardzo wysoko.

Sławni i ambitni są zawsze na cenzurowanym.

Warto prosić o pomoc (...). Łatwiej realizować plan z kimś, niż wszystko wrzucać na własne barki.

Czy perfekcyjna Małgorzata Rozenek-Majdan ma jakieś dietetyczne słabości?

W głowie mam zakodowane, że powinnam unikać cukru i pilnować się z tym. Ale zdarzają się takie momenty, kiedy się łamię. Wtedy, jeśli na coś sobie pozwalam, jem coś czekoladowego. Nie ma znaczenia, czy to ciasto z polewą, wafelki, mus. Kocham czekoladę na gorąco. To moje comfort food. Pamiętam z dzieciństwa, jak chodziliśmy na nią z tatą do Wedla. Wiele smaków mi się później zmieniło, a ten jest ze mną przez całe życie. I jeszcze uwielbiam purée ziemniaczane z dużą ilością masełka i śmietany.

Powiedziała pani: „jestem normalnym, poukładanym, zadowolonym z życia człowiekiem”. Jest coś, czego pani żałuje? Na pewno mnóstwa rzeczy..., ale ich nie pamiętam. Serio! Ponieważ się na nich nie skupiam, szybko wylatują mi z pamięci. Oczywiście, są błędy, z których trzeba wyciągać wnioski, choćby po to, żeby ich nie powtarzać, ale to nie takie proste.

Wspomniała pani o rodzicach. Co z bagażu wyniesionego z rodzinnego domu chciałaby pani prze-kazać swoim dzieciom?

Wszystko. Nie mam skłonności do idealizowania, ale gdy patrzę na nich z dzisiejszej perspektywy, widzę, jak troszczyli się o siebie

jako małżeństwo i jak wiele czasu nam poświęcali, jak dbali o naszą edukację, nie tylko szkolną. Muszę przyznać, że bardzo wysoko podnieśli poprzeczkę. Zawsze mam wrażenie, że jestem gorszym rodzicem, niż moi byli dla mnie i brata.

Z mamą czy z tatą szybciej można było konie kraść? Oboje byli niezwykle wymagający, ale też bardzo wspierający. Zawsze mogłam na nich liczyć, niezależnie od tego, jakich dokonywałam wyborów. Tak naprawdę jedyną stałą w moim życiu są moje dzieci, poza tym zmieniało się wszystko: pejzaż rodziny, praca, domy. I w każdej z tych sytuacji rodzice dawali mi poczucie, że są przystanią, do której mogłabym wrócić. Do tej pory jesteśmy w bardzo bliskim kontakcie. Bardziej lub

mniej świadomie nieustannie czuję, że są i będą ze mną. To daje niezwykłą siłę.

Warto dokonywać zmian w swoim życiu w każdym wieku – podpisze się pani pod tym?

Absolutnie tak. Wiek w ogóle nie jest ograniczeniem do niczego. Uważam, że niewiele jest rzeczy, które z upływem czasu trudniej nam przychodzą. Mało tego, mam wrażenie, że decyzje, które podejmujemy w dojrzałym wieku, są bardziej trafione. Mamy więcej danych, więcej rzeczy przepracowaliśmy. Dlatego, jeżeli myślimy, że chcielibyśmy coś zmienić, to znaczy, że teraz coś nie idzie tak, jak powinno, więc tak naprawdę zmiana już się wydarzyła i tylko trzeba wprowadzić ją w życie.

REKLAMA

TEMAT miesiąca

Wystarczy wprowadzić choć dwie zmiany w stylu życia, aby zwiększyć swoje szanse na świętowanie (co najmniej) setnych urodzin. Ale pamiętajmy, że działają one na zasadzie synergii, czyli im więcej zaleceń będziemy przestrzegać, tym lepiej.

LOMA LINDA, USA

Mieszka tu wielu Adwentystów Dnia Siódmego. Wpływ na ich długowieczność mają zdrowy styl życia i praktyki religijne (modlitwa) oraz silne więzi w ramach społeczności religijnej.

NICOYA, KOSTARYKA

Większość mieszkańców pracuje fizycznie i na świeżym powietrzu. Żywią się tym, co wyhodują. Niski poziom stresu, dużo słońca i silne więzi rodzinne oraz społeczne przyczyniają się do dobrostanu mieszkańców tego półwyspu.

długowieczności

TEKST MARZENA BARTOSZUK

Przez tysiące lat naukowcy poszukiwali eliksiru młodości, czegoś, co pomoże nam żyć dłużej i zdrowiej, czyli oddalić w czasie typowe skutki starzenia się organizmu. Tymczasem okazuje się, że sekret długowieczności mamy niemal na wyciągnięcie ręki – może bowiem tkwić w naszych codziennych nawykach: diecie, aktywności fizycznej oraz relacjach z rodziną i przyjaciółmi. Skąd to wiadomo? Dan Buettner, autor książki „Niebieskie strefy”, opisał styl życia i odżywiania się ludzi żyjących najdłużej w kilku miejscach na ziemi – wśród nich

było bardzo wielu stulatków. Okazuje się, że decydujący wpływ na długość życia ma kilka czynników: zdrowe odżywianie, niska masa ciała, codzienna, przynajmniej 30-minutowa aktywność fizyczna, niepalenie papierosów i umiarkowane spożycie alkoholu (do 150 ml wina dziennie dla kobiet i 300 ml dla mężczyzn) oraz bliskie, serdeczne relacje z ludźmi: rodziną, przyjaciółmi i całą społecznością. Dobra wiadomość jest taka, że wnioski z tych obserwacji są możliwe do zastosowania wszędzie. Warto zacząć od dziś, aby móc cieszyć się dobrym zdrowiem aż do późnej starości.

SARDYNIA, WŁOCHY

Najważniejszym czynnikiem zdrowia jest tu dieta oparta na lokalnych produktach, takich jak: oliwa, świeże warzywa, orzechy i ryby. Ważne są też: aktywny styl życia, mocne więzi i regularne zaangażowanie w życie społeczne.

IKARIA, GRECJA

Społeczność wyspy słynie z mocnych więzi społecznych i wzajemnego wsparcia na co dzień.

OKINAWA, JAPONIA

Ludzie tutaj cieszą się dobrą jakością życia, aktywnością fizyczną i zdrową dietą opartą na warzywach, rybach i tofu. Kultura społeczna, silne więzi rodzinne oraz praktyki takie, jak tai-chi czy medytacja są również istotne dla zdrowego stylu życia mieszkańców.

1Bądź optymistką!

To jest pierwszy i najważniejszy sekret długowieczności. W każdej z wypowiedzi dziewięćdziesięcio- i stulatków słychać ich pozytywne podejście do tego, co przytrafia im się w życiu. Nie ma przy tym znaczenia, czy rozmawiamy z ludźmi wykształconymi i bardziej świadomymi znaczenia psychiki dla stanu zdrowia, czy też z tymi, którzy przez kilkadziesiąt lat ciężko pracowali w fabryce czy na roli. Ważne jest ich pozytywne nastawienie do napotykanych trudności i zdarzeń losowych. To dowodzi ogromnej siły psychiki i jej roli w zachowaniu zdrowia. Jak możesz nauczyć się optymizmu i dostrzegania dobrych rzeczy, jeśli nie jest to dla ciebie naturalne? Na początek spróbuj każdego dnia zauważyć i nazwać coś, za co jesteś wdzięczna. Możesz też zacząć codziennie spisywać to, co sprawiło ci przyjemność lub przyniosło nawet krótkotrwałą radość.

Prowadź dziennik wdzięczności. Przed snem usiądź i zastanów się, co tego dnia zdarzyło ci się dobrego. Zapisz minimum 3 takie rzeczy – mogą być same hasła (np. udane zakupy, komplement od sąsiadki). Rób tak przez miesiąc, a zaczniesz bardziej zwracać uwagę na dobre chwile i przekonasz się, że jest ich naprawdę dużo. Nauczysz się bowiem dostrzegać rzeczy, osoby i wydarzenia, za które można być wdzięcznym.

Błonnik wzbogacony w proszku

Produkt zawiera w swoim składzie łupinę nasienną babki jajowatej, inulinę z korzenia cykorii podróżnik oraz bakterie probiotyczne. Proszek, 300 g

Odżywiaj się zdrowo – jedz mniej, ale lepiej

Starsze osoby od lat co dzień jedzą domowe obiady (raczej nie chodzą do fast foodów) i szukają naturalnych nieprzetworzonych produktów. Nie zawsze też obecni seniorzy mieli wystarczająco dużo jedzenia – bywały w ich życiu dłuższe bądź krótsze okresy, gdy nie dojadali (w Polsce był to tzw. przednówek). Ale, jak wynika z niedawno opublikowanych badań, to właśnie może być jeden z niezwykle ważnych sekretów długiego życia. Wstawaj od stołu z uczuciem niedosytu. Dan Buettner zaleca, by przestać jeść, gdy nasz żołądek

Nie

spiesz się, świat poczeka – tej zasady trzyma się wielu stulatków. I to przez całe życie! Bezustanny pośpiech to źródło stresu, a tego warto unikać.

NAUKOWCY Z HARVARDU PRZEBADALI 160 TYSIĘCY KOBIET NA ŚWIECIE

I STWIERDZILI, ŻE OPTYMISTYCZNE PODEJŚCIE WYDŁUŻA ŻYCIE CO NAJMNIEJ

O KILKA LAT.

80%

TakSĄ ZWYKLE LOKALNE WARZYWA. WIELU

Z NICH JE GŁÓWNIE TAKIE, KTÓRE SAMI UPRAWIAJĄ.

powinien być wypełniony żołądek po posiłku. Gdy jemy wolniej, łatwiej jest nam poczuć, że głód został już zaspokojony niż wtedy, gdy połykamy jedzenie w biegu.

jest wypełniony maksymalnie w mniej więcej 80 proc. Warto wydłużać też przerwy między posiłkami, np. zrezygnować z późnej kolacji.

Gotuj w domu, gdy tylko masz taką możliwość. Kontrolujesz wówczas ilość soli, tłuszczu, nie dodajesz żadnych polepszaczy smaku. A co więcej, podczas przygotowania posiłku (i wcześniejszych zakupów) trzeba się sporo nachodzić.

Wybieraj lokalne produkty. Warzywa, owoce, zboża i kasze powinny pochodzić z okolic twojego miejsca zamieszkania.

Ogranicz mięso, cukier i tłuszcze nasycone. Życie skraca jedzenie dużych ilości czerwonego mięsa (wieprzowina, wołowina), cukrów oraz tłuszczów zwierzęcych. Staraj się zmniejszać ich ilość w swojej diecie na rzecz ryb, suszonych owoców i olejów roślinnych.

REKLAMA

INNE TRUNKI NIŻ

CZERWONE WINO

NALEPIEJ ODSTAWIĆ

LUB SPOŻYWAĆ

NAPRAWDĘ

SPORADYCZNIE.

Unikaj nałogów, zwłaszcza palenia papierosów

Palenie tytoniu może prowadzić do wielu poważnych chorób, np. serca czy płuc, zwiększa ryzyko nowotworów i wielu innych schorzeń, które skracają życie. Dlatego też w społecznościach charakteryzujących się długowiecznością i dobrym zdrowiem zazwyczaj nie ma zbyt wielu palaczy. To ważne nie tylko dla nich samych, ale także dla osób mieszkających wspólnie. Co ciekawe we wszystkich niebieskich strefach (z wyjątkiem Loma Linda, czyli tej, w której mieszkają adwentyści) ludzie piją alkohol. Ważne są jednak jego ilość (zazwyczaj 1–2 kieliszki) i sposób picia – najczęściej do głównego posiłku albo w towarzystwie rodziny czy przyjaciół (nigdy samotnie, żeby się odstresować i rozluźnić). Podstawowy alkohol to lokalne czerwone wino, pełne antyoksydantów, a zwłaszcza resweratrolu.

Co pomaga długowiecznym seniorom w unikaniu nałogów? Określenie celu życia. Mieszkańcy Okinawy nazywają to „ikigai”, a Kostaryki „plan de vida” – w obu przypadkach można to przetłumaczyć jako „cel, dla którego budzę się każdego ranka”. Obliczono nawet, że takie poczucie sensu istnienia przekłada się na 7 dodatkowych lat życia.

MGR FARM.

ANETA EKERT

Jakie preparaty z apteki mogą ułatwić rzucenie palenia?

Walka z nałogiem nikotynowym jest trudna ze względu na uzależnienie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Wymaga silnej woli, determinacji i konsekwencji w osiąganiu zamierzonego celu. Objawy odstawienia znacznie utrudniają ten proces. Szansę na osiągnięcie sukcesu zwiększa farmakoterapia i wsparcie psychologiczne. Do wyboru mamy szereg leków z nikotyną, dostępnych bez recepty. Tabletki, gumy, aerozole lub plastry, dostarczające małe dawki nikotyny, zmniejszają chęć zapalenia kolejnego papierosa. Dawkę i liczbę aplikacji dostosowujemy do stopnia uzależnienia. Pamiętajmy, że należy sukcesywnie je zmniejszać.

Plastry transdermalne, kontrolujące uwalnianie nikotyny są zalecane osobom z silnymi objawami odstawiennymi. Plaster zmieniamy codziennie, pozwala to na uwalnianie nikotyny przez całą dobę lub w systemie 16-godzinnym. Terapia jest bezpieczna i rekomendowana przez Światową Organizację Zdrowia.

Rekimarin MAX + Czosnek

Produkt zawiera witaminę D i czosnek pospolity, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Kapsułki miękkie, 120 szt.

Alternatywą dla preparatów z nikotyną są preparaty z cytyzyną, która wypiera nikotynę z organizmu, zmniejszając uczucie głodu nikotynowego. Obecnie jest to najtańsza i najkrótsza opcja walki z nałogiem − kuracja trwa tylko 25 dni. Producenci dopuszczają palenie papierosów do 5 dnia systematycznego zażywania tabletek.

Uwaga! Osoby po przebytym zawale oraz chorzy przewlekle i stosujący leki na stałe, przed rozpoczęciem kuracji, powinni zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty.

KLUCZOWE ZNACZENIE DLA ZDROWIA

(NIE TYLKO) SENIORÓW MA WSPÓLNE

SPĘDZANIE CZASU PRZEZ CZŁONKÓW WSZYSTKICH POKOLEŃ.

Dbaj o dobre relacje

z rodziną i przyjaciółmi

Większość szczęśliwych i długo żyjących ludzi mieszka blisko swoich dzieci i wnuków. Tak dzieje się we wszystkich niebieskich strefach od pokoleń, dlatego więź między członkami tych rodzin jest niezwykle mocna. Gdy są młodzi, poświęcają dużo czasu swojemu potomstwu, dzięki czemu wtedy, gdy później sami potrzebują pomocy i wsparcia, otrzymują je. Rodzina to dla wielu stulatków priorytet, jednak jest jeszcze inny, niezwykle ważny element, który powtarza się w wielu historiach długożyjących osób – bliskie relacje z innymi członkami społeczności. Może to być wspólnota religijna, klub seniora czy inne miejsce, gdzie dochodzi do regularnych kontaktów.

Stwórz swoją grupę wsparcia. Wystarczy kilkoro przyjaciół, z którymi będziesz utrzymywać bliską więź. To pomaga przetrwać najtrudniejsze sytuacje, jakie zdarzają się w życiu.

Bądź członkiem wspólnoty duchowej. Może być to uczestnictwo w nabożeństwach, wspólne modli-

twy czy medytacje. Sam udział jednak to trochę za mało – powinnaś być aktywna, np. śpiewać w chórze lub wspierać kogoś jako wolontariusz. To dodaje życiu sensu i wydłuża je.

Otaczaj się ludźmi o podobnych zainteresowaniach i systemach wartości. Przeanalizuj swoją listę kontaktów (np. w telefonie) pod tym kątem i chociaż 2–3 razy w tygodniu umów się z jedną z wybranych osób, może to być spacer lub nawet półgodzinna rozmowa przez telefon. Ważne, aby wzajemnie się inspirować.

TELEFON WSPARCIA

dla Seniora

SŁUCHAMY

asi Wolontariusze czekają

na Twój telefon codziennie w godz.: 16:00-20:00 (poza niedzielami i świętami).

WSPIERAMY

Dla Ciebie dyżurują nasi specjaliści:

• Dietetyk - wtorki: 16:00-20:00,

• Farmaceuta - środy: 16:00-20:00.

Wspieramy

Słuchamy

REKLAMA

Pozostawaj w ruchu

Wszyscy najstarsi ludzie świata podkreślają rolę aktywności fizycznej w zachowaniu dobrej kondycji, zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Jednak pamiętajmy, że to są osoby, które nie biegają po parku i nie chodzą do klubów fitness. I co więcej, prawdopodobnie nigdy tego nie robiły. Za to możliwie często pozostają w naturalnym ruchu. Mają wiele aktywności, dzięki którym chce im się rano wstać i zacząć działać – pracują na działce, chodzą na spacery, spotykają się z przyjaciółmi albo zajmują wnukami. Naukowcy, którzy badają wpływ aktywności fizycznej na stan zdrowia, całkowicie zgadzają się z zaleceniem, by wysiłek fizyczny był regularny, lecz umiarkowany. Bieganie czy forsowne treningi

to dla organizmu spory stres. Gdy zanadto się przemęczymy, przez kilka następnych dni nasza odporność jest osłabiona. Dlatego najlepsze (zwłaszcza w pewnym wieku) są takie aktywności, które wykonujemy przy okazji codziennych obowiązków. Im jest ich więcej, tym lepiej. Oto kilka przykładów.

Chodź po domu podczas rozmawiania przez telefon (podlewaj kwiaty, ścieraj kurze itp.).

Staraj się codziennie robić przynajmniej 10 tysięcy kroków. Parkuj samochód dalej od miejsca pracy, a jeśli jeździsz komunikacją miejską, wysiądź przystanek wcześniej (a podczas czekania na autobus spaceruj).

Jeśli mieszkasz wysoko, przynajmniej dwa piętra pokonaj pieszo, potem dopiero skorzystaj z windy.

Seniorzy z Sardynii czy Kostaryki pokonują codziennie kilka kilometrów górskich dróg.

JUŻ 30 MINUT AKTYWNOŚCI (MARSZU, SPACERU, JAZDY NA ROWERZE, PŁYWANIA ITP.)

DZIENNIE PRZEZ 5 DNI W TYGODNIU WYDŁUŻA

ŻYCIE ŚREDNIO O 3,5 ROKU. ZMNIEJSZA SIĘ

TEŻ RYZYKO ROZWOJU CHORÓB SERCA, UDARU MÓZGU I CUKRZYCY.

Niższy puls to dłuższe życie!

Nasze serca zaprogramowane są na mniej więcej 3 miliardy uderzeń. Obniżenie, dzięki regularnej aktywności, tętna o 10 na minutę może przedłużyć życie o kilka lat.

Pamiętaj o badaniach profilaktycznych

Pójście raz na 12 miesięcy do laboratorium to nawyk, który warto sobie wyrobić. Może mogłabyś badać się zawsze na początku nowego roku?

Albo w miesiącu twoich urodzin?

A może wtedy, gdy masz więcej czasu dla siebie, np. podczas wakacji? Termin jest nieistotny, najważniejsze, aby robić to regularnie, zawsze w tym samym

BP B2 Basic 11

BP B3 AFIB

okresie. Badania profilaktyczne są bowiem kluczowym elementem opieki zdrowotnej, pomagają we wczesnym wykrywaniu i monitorowaniu chorób, co przekłada się na wydłużenie życia i poprawę jego jakości. Dobra wiadomość jest taka, że na wiele z nich możesz już otrzymać skierowanie od lekarza rodzinnego (niedawno rozszerzono ich listę, dodając sporo nowych, na które do tej pory mógł kierować tylko lekarz specjalista).

Najważniejsze badania laboratoryjne, które trzeba robić co roku, to: morfologia, badanie ogólne moczu, stężenie glukozy we krwi na czczo, poziom cholesterolu, TSH i cytologia.

Podstawowe badania obrazowe, które powinny być powtarzane regularnie, to: USG jamy brzusznej, tarczycy, piersi i ginekologiczne (transvaginalne). Po pięćdziesiątce warto dołożyć też mammografię (raz na 2–3 lata) i kolonoskopię (co 5–10 lat) oraz densytometrię (co 2 lata). Ciśnieniomierze automatyczne Microlife

Zostały potwierdzone klinicznie u pacjentów, z nadciśnieniem, niedociśnieniem, cukrzycą, ciążą, stanem przedrzucawkowym, miażdżycą, schyłkową chorobą nerek, otyłością, dorosłych, dzieci 12+, osób starszych i z migotaniem przedsionków*!

DBAM o zdrowie Stan zapalny

Ten ostry szybko daje znać o sobie. Łatwo go zdiagnozować i leczyć. W naszym organizmie tlą się jednak często całymi latami ukryte stany zapalne. Niewielkie ogniska, które niemal niezauważalnie rujnują nam zdrowie. Na szczęście i te da się ugasić.

Gdy nie wiesz,

CO CI DOLEGA

A to czujesz ciągłe zmęczenie…

A to przytyłaś i nie możesz schudnąć… A to podniósł ci się poziom cukru we krwi…

Winny może być ukryty stan zapalny, który nie daje

jednoznacznych objawów, łatwo go więc przeoczyć

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

Stany zapalne często porównuje się do ognia, który wybucha gwałtownie, gdy nasz układ immunologiczny zaczyna się bronić przed jakimś czynnikiem zagrażającym zdrowiu. Tak dzieje się np. przy infekcjach, urazach czy po kontakcie z substancjami drażniącymi. Zapalenia, mówiąc kolokwialnie, toczą w naszym imieniu walkę. I zwykle trudno je przeoczyć, bo towarzyszą im najczęściej: ból, zaczerwienie czy podwyższona temperatura.

Od iskry do pożaru

Czasami jednak ów czynnik (albo czynniki) jest na tyle słaby, że nie zmusza od razu organizmu do ostrej reak-

TEGO UNIKAJ

ZWIĄZKI

cji. Oddziałuje na niego jednak w niewielkich dawkach całymi latami. Tak jest, gdy prowadzimy niezdrowy styl życia. Spożywamy produkty i potrawy bogate w składniki odżywcze, które sprzyjają procesom zapalnym, a pozbawiamy organizm tych, które go hamują. Takimi czynnikami są także: brak aktywności fizycznej, używki typu papierosy i alkohol, przewlekły stres. Proces zapalny przebiega wówczas trochę inaczej. Ogień jest słaby, za to tli się raz mocniej, raz słabiej lub przybiera na sile nieustannie. Powstaje ukryty stan zapalny (z ang. chronic inflammation), a my czujemy, że coś jest nie tak, ale nie potrafimy określić źródła tych dolegliwości. I zwykle nic nie robimy, bo wciąż możemy względnie dobrze funkcjonować. Niestety, ten słaby ogień w końcu może doprowadzić do rozchwiania układu immunologicznego, który cały czas próbuje go ugasić, ale również zaburza pracę innych układów, zwiększając ryzyko takich chorób, jak np.: sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2, alergia, astma, choroba Hashimoto, RZS, choroby neurodegeneracyjne i nowotwory.

O NIEKORZYSTNYM INDEKSIE ZAPALNYM ŻYWNOŚCI (IF), CZYLI SPRZYJAJĄCE STANOM ZAPALNYM

n TŁUSZCZE TRANS – to najbardziej szkodliwy typ kwasów tłuszczowych. Znajdują się przede wszystkim w: chipsach, frytkach, słodyczach produkowanych przemysłowo i batonach oraz zupach w proszku.

n TŁUSZCZE NASYCONE – to rodzaj tłuszczów, które sprzyjają chorobom układu krążenia. Najwięcej jest ich w tłustym czerwonym mięsie i maśle.

n KWASY OMEGA-6 są niezbędne w diecie, ale nie mogą przeważać nad kwasami omega-3. Produkty, które

zawierają zbyt dużo tych pierwszych na niekorzyść drugich, to głównie oleje: kukurydziany, słonecznikowy, sezamowy i z pestek winogron.

n CHOLESTEROL prowadzi do miażdżycy. Bogatym jego źródłami są: wieprzowina, żółtka jaj, masło i tłusta śmietana.

n WĘGLOWODANY PROSTE sprzyjają stanom zapalnym, znajdują się m.in. w: cukrze, syropie glukozowo-fruktozowym i produktach z białej wysokoprzetworzonej mąki.

Jak ugasić płomień

Brak wyraźnych symptomów utrudnia diagnozę. Nie zawsze pomocne jest nawet badanie CRP, czyli białka ostrej fazy, które jest podwyższone nie tylko przy ostrych stanach zapalnych, lecz także przy otyłości czy w stresie. Jeśli jednak nie czujemy się dobrze, a brak

Czy jesteś w grupie ryzyka?

Szczególnie narażne na ten proces są osoby: z nadwagą i otyłe, spożywające zbyt dużo tłuszczów, u których nadmiar tkanki tłuszczowej odkłada się w ich ciele, szczególnie groźnej w okolicy brzucha, będącej źródłem procesów zapalnych; chronicznie zestresowane, ponieważ podczas ciągłego napięcia rosną w organizmie poziomy adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu, czyli hormonów, które sprzyjają zapaleniom; dużo siedzące, bo taki tryb życia uniemożliwia wydalenie chorobotwórczych toksyn; przebywające w zanieczyszczonym środowisku – substancje toksyczne znajdujące się w smogu zaburzają pracę układu hormonalnego, wywołując kłopoty zdrowotne;

starsze, ponieważ niebezpieczeństwo powstawania ukrytych stanów zapalnych wzrasta także z wiekiem i naturalnym osłabianiem się układu immunologicznego.

Czosnek

bezzapachowy Max

Czosnek wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Kapsułki miękkie, 90 szt.

Czystek

Posiada właściwości antyoksydacyjne, wspiera odporność organizmu. Torebki, 30 szt.

Syrop imbir

z cytryną i miodem

Zawiera wyciąg z kłącza imbiru, miód oraz sok z cytryny NFC (nie z koncentratu). Produkt pasteryzowany, bez aromatów. 250 ml

MGR FARM.

pytamyeksperta

MAGDALENA TOSZEK-KUSTOSIK

Jakie suplementy pomogą, gdy jestem często zmęczona?

jest choroby, która byłaby źródłem tego gorszego samopoczucia, warto profilaktycznie zmienić styl życia, zaczynając od diety, bo to najłatwiejsze. Pomocą służy nam Indeks Zapalny Żywności (IF), od ang. Inflammatory Food Indeks, pokazujący, co z naszego menu trzeba wyeliminować jak najszybciej (patrz ramka s. 25). Nawet na stres czy zanieczyszczenie środowiska można poszukać antidotum. Jeśli mieszkamy w mieście, przynajmniej raz w tygodniu wybierzmy się do lasu i co najmniej 2 godziny intensywnie spacerujmy. A po sezonie, kiedy jest wietrznie, warto spędzić czas np. nad morzem i pooddychać morską bryzą. To pomoże oczyścić się całemu organizmowi, a w szczególności płucom, ale też się odstresować. Bo jeśli nie możemy zmienić pracy, przynajmniej zrezygnujmy z papierosów czy alkoholu, które tylko pozornie zmniejszają napięcie, i znajdźmy zdrową dla nich alternatywę, jaką jest aktywność fizyczna czy inne hobby. To inwestycja w zdrowie z naprawdę dużą stopą zwrotu.

Z niecierpliwością czekamy na wiosnę, jednak wielu z nas odczuwa skutki przesilenia wiosennego i związanego z nim uczucia ciągłego zmęczenia. W powrocie do pełni sił będą nas wspierać składniki odpowiednio dobranej suplementacji, witaminy: D, B12, B6 i magnez. Mogą zmniejszać uczucie zmęczenia, dodawać energii, wspierać układ nerwowy i równowagę emocjonalną. Mikroelementy i witaminy w postaci tabletek, kapsułek, saszetek do rozpuszczenia lub gotowych szotów pozwolą uzupełnić niedobory, które powstały przez długą zimę i zazwyczaj uboższą w owoce i warzywa zimową dietę. Pamiętajmy o kolagenie, który wygładzi, nawilży i rozświetli naszą skórę oraz wzmocni włosy i paznokcie. Piękny wygląd to dobre samopoczucie. Prawidłowy poziom energii pomogą również uzyskać żeń-szeń i ashwagandha od wieków stosowane w medycynie Wschodu. Polecane są jako wsparcie podczas zmęczenia, bezsenności i obniżonego nastroju.

KOKTAJL MŁODOŚCI

SKŁADNIKI. Szklanka szpinaku lub jarmużu (świeżego lub mrożonego), ½ szklanki pokrojonego selera naciowego, obrane i pokrojone na kawałki kiwi, ½ pokrojonego ogórka, ½ obranego i pokrojonego na kawałki jabłka, sok z limonki lub łyżeczka soku z cytryny, łyżka nasion chia lub siemienia lnianego, szklanka wody lub napoju roślinnego, ewentualnie kostki lodu.

PRZYGOTOWANIE. Wszystkie składniki zmiksuj w blenderze na gładki i jednolity koktajl. Jeśli będzie zbyt gęsty, możesz go rozrzedzić wodą lub napojem roślinnym.

Potęga diety przeciwzapalnej

SZCZĘŚLIWA 9, CZYLI CO JEŚĆ, BY HAMOWAĆ PROCESY ZAPALNE

DYNIA

Jej pestki mają aż 540 mg (w 100 g) magnezu, który jest pogromcą stanu zapalnego.

KASZE

Zawierają 30 substancji, które osłabiają stan zapalny, w tym bardzo dużo błonnika pokarmowego.

POMARAŃCZE

Bogate są w foliany zawierające kwas foliowy i witaminę C.

MARCHEW

Wraz z innymi żółtymi warzywami i owocami obfituje w bezcenne przy zwalczaniu zapaleń karotenoidy, w tym beta-karoten.

HERBATA

Każda jej wersja, zarówno więc czarna, biała, jak i zielona, jest źródłem polifenoli – silnych związków niwelujących stany zapalne.

KURKUMA

Jest silnym antyoksydantem, który wykazuje działanie antynowotworowe i korzystne przy chorobie Alzheimera. Podobne właściwości ma szafran.

IMBIR

Nieocenione źródło olejków eterycznych i substancji żywicznych o działaniu prozdrowotnym.

OLEJE I RYBY

Dostarczają organizmowi wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, hamujących procesy zapalne.

CZOSNEK

Dzięki flawonoidom, związkom siarkowym, w tym allicynie, zmniejsza stany zapalne w organizmie.

CZY DOBRZE

MYJESZ ZĘBY

PROFILAKTYKA

RAKA JELITA GRUBEGO

Zespół naukowców z Utrechtu, Leads i Bostonu wykazał, że ten rodzaj nowotworu powstaje na skutek działania nadmiernej liczby niektórych szczepów bakterii E. coli żyjących w jelicie grubym. Wytwarzana przez nie toksyna, kolibaktyna, doprowadza do mutacji w komórkach wyściełających jelito. Uszkadza ich DNA – zawsze niszczy np. APC, będące kluczowym genem przeciwnowotworowym. W przypadku innych nowotworów takie uszkodzenia prawie nie występują. Może więc, jeśli uda się opracować testy wykrywające nadmierne kolonie tej bakterii, wystarczy kontrolować mikroflorę jelitową (np. antybiotykami), by opanować tego raka.

Warto

WIEDZIEĆ

Oto kilka informacji, które mogą ci się przydać, aby lepiej zatroszczyć się o swoje zdrowie.

KAWA

DLA DOJRZAŁYCH

W starszym wieku trzeba unikać kawy? To mit. Jest przeciwnie, szczególnie u pań po 80. roku życia. Kofeina, teobromina, teofilina i polifenole mobilizują organizm do działania. Wzmagając pracę neuro przekaźników, poprawiają pamięć i koncentrację. Chronią przed depresją, chorobami otępiennymi, w tym alzheimerem i parkinsonem. Usprawniają pracę układu sercowo -naczyniowego, hamują sarkopenię (utratę mięśni w starszym wieku). Kawa nie wypłukuje wapnia, a stymulując aktywność motoryczną, zmniejsza ryzyko osteoporozy.

Większość z nas po umyciu zębów przepłukuje usta wodą. A to, zdaniem stomatologów, błąd. Nie ma bowiem po trzeby usuwania reszty pasty, a wraz z nią cennych składników (antybakteryjnych czy fluoru), które nadal będą działać. Co zatem robić? Po umyciu zębów po prostu wystarczy pastę wypluć. Jeszcze gorzej, gdy po wypłukaniu pasty użyjemy płynu do dezynfekcji, bo wtedy na pewno już usuniemy cały fluor. Najwcześniej można to zrobić 30 minut po umyciu zębów.

CO AI POTRAFI

WYCZYTAĆ Z RTG PŁUC

Wiadomo już, że AI (sztuczna inteligencja) jest świetna w opisach RTG, np. płuc. Robi to szybciej i z mniejszą liczbą błędów niż człowiek. Teraz naukowcy z Osaki poinformowali, że AI odczytująca RTG może być też markerem chorób toczących się poza płucami. Gdy ma bowiem wpisany tylko podstawowy program, szacuje nasz wiek z bardzo małym marginesem błędu. Jeśli jednak dopiszemy jej dane dotyczące korelacji między wiekiem a innymi schorzeniami, często wychodzi, że jesteśmy starsi niż w rzeczywistości. Różnica ta jest ściśle związana z chorobami, np. z nadciśnieniem. Gdy więc AI doda nam lat w wyniku prześwietlenia, warto się zdiagnozować.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

sprawdzi twoje serce Próba wysiłkowa

PODCZAS PRÓBY WYSIŁKOWEJ

badany jest bacznie obserwowany przez lekarza. W razie niepokojących sygnałów badanie zostaje przerwane.

Zdarza ci się odczuwać ból w klatce piersiowej i duszność podczas wysiłku fizycznego? Kondycję twojego serca pokażą wyniki badań. Jednym z ważnych jest próba wysiłkowa.

Badanie wysiłkowe, nazywane inaczej EKG wysiłkowym lub testem/próbą wysiłkową, wykonuje się na zlecenie kardiologa. Umożliwia ocenę rytmu serca oraz ciśnienia tętniczego krwi i tętna, kiedy organizm jest narażony na wysiłek fizyczny o rosnącym natężeniu. Badanie wysiłkowe jest proste i nieinwazyjne Często stosuje się je w celu zdiagnozowania niewydolności serca jako ewentualnej

przyczyny dolegliwości bólowych w klatce piersiowej oraz po zawale serca, żeby ocenić stan chorego i rokowania na przyszłość. Również do monitorowania skuteczności leczenia. Lekarz zleca próbę wysiłkową także przy podejrzeniu choroby wieńcowej, czyli złego ukrwienia serca spowodowanego zwężeniem tętnic wieńcowych na tle miażdżycowym. Test sprawdza się również w celu oceny wydolności np. sportowców czy osób aktywnych fizycznie.

TEKST BARBARA TULEJA

Test wysiłkowy pozwala ustalić przyczyny zaburzeń rytmu serca.

PRZYGOTOWANIE

ZAPEWNI KOMFORT BADANIA

• Próba wysiłkowa to badanie nieinwazyjne i niewymagające specjalnych przygotowań. Trzy godziny przed testem możemy spożyć lekki posiłek, później już nie jemy ani nie palimy tytoniu. Do 12 godzin przed badaniem unikamy intensywnego wysiłku fizycznego. Nie pijemy mocnej kawy, herbaty ani innych napojów energetyzujących. Jeśli przyjmujemy na stałe leki, należy poinfor-

JAK PRZEBIEGA TEST

KROK PO KROKU

• Na początku badania musimy się rozebrać do pasa. Do naszej klatki piersiowej i tułowia przyczepiane są elektrody połączone z aparatem rejestrującym zapis EKG. Na rękę zakładany jest mankiet kontrolujący ciśnienie tętnicze. Następnie rozpoczynamy ćwiczenie na bieżni. Podczas badania stopniowo zwiększa się prędkość urządzenia i kąt nachylenia taśmy. Badanie wysiłkowe kończy się wraz z osiągnięciem danej częstotliwości akcji serca lub wcześniej, na żądanie osoby badanej. Na koniec wykonywane jest EKG spoczynkowe w pierwszej, trzeciej, szóstej i dziewiątej minucie po ćwiczeniach.

• Próba wysiłkowa trwa, w zależności od stanu naszego zdrowia, od kilku do kilkunastu minut (zwykle ok. 30). Wszelkie dolegliwości w trakcie badania (ból w klatce piersiowej, duszność) należy od razu zgłaszać lekarzowi, a po badaniu odpocząć kwadrans.

JAK INTERPRETOWAĆ WYNIKI

WARTO WIEDZIEĆ

• Dane uzyskane podczas badania przekazywane są do lekarza prowadzącego, który interpretuje zapis EKG. Porówuje wyniki badania elektrokardiograficznego zebrane podczas wykonywania testu i ocenia zmiany, jakie zaszły pod wpływem wysiłku fizycznego. Następnie decyduje o dalszym postępowaniu i leczeniu.

• Dodatni wynik testu wysiłkowego oznacza, iż pojawiające się podczas wysiłku objawy (ból w klatce piersiowej, zmiany w zapisie EKG) sugerują chorobę niedokrwienną serca i niestabilny stan leczonego pacjenta. Z kolei wynik ujemny (czyli brak niepokojących objawów, prawidłowy zapis EKG) oznacza, że prawdopodobieństwo choroby wieńcowej jest niewielkie lub leczenie przynosi spodziewane skutki.

mować lekarza kierującego na badanie, który zdecyduje, czy mamy je zażyć, czy odstawić.

• Należy zabrać ze sobą odpowiedni strój do wykonania testu, czyli wygodne buty sportowe do maszerowania i/lub biegu, spodenki sportowe/spodnie dresowe lub leginsy oraz bluzkę – najlepiej bez rękawów, paniom przyda się również sportowy biustonosz.

Bezpieczne

BADANIE, ALE...

• Elektrograficzną próbę wysiłkową przeprowadza się zawsze w pracowni w obecności lekarza, który w razie pojawienia się dolegliwości udzieli pacjentowi pomocy. Ponieważ badanie wykonuje się często u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego i wymaga aktywności fizycznej, mogą wystąpić różne objawy, zarówno w trakcie, jak też po zakończeniu próby wysiłkowej. Badana osoba może odczuwać zawroty głowy, kołatanie serca, nagły spadek ciśnienia, może dojść do omdlenia. Dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia rytmu serca.

• Przeciwwskazaniem do wykonania próby wysiłkowej są m.in.: ciężkie zwężenie zastawki aortalnej, zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia, nadciśnienie tętnicze powyżej 200/110 mm Hg, nieleczona, niestabilna choroba wieńcowa, świeży zator tętnicy płucnej, ostre rozwarstwienie aorty, zawał płuca, niedawny zawał serca (pierwsze dwie doby od zawału).

farmaceutkęZapytaj

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa

mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie? Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

pytanie

?

Co to jest opatrunek hydrokoloidowy i kiedy go stosować?

Olga Z. z Piły

Opatrunki hydrokoloidowe stosuje się m.in.: na rany płytkie i średnio głębokie z małą i średnią ilością wysięku, oparzenia 1 i 2 stopnia, odleżyny i wszelkie otarcia, skaleczenia. Wykorzystuje się je w leczeniu opryszczki wargowej i przy odciskach. To nowoczesny materiał opatrunkowy, który pozwala na zachowanie wilgotności, odpowiedniej temperatury i odczynu pH, nie zakłócając wymiany gazowej w środowisku rany, co warunkuje jej szybkie gojenie. Składa się z warstwy wewnętrznej, samoprzylepnej z substancją sprzyjającą gojeniu, i zewnętrznej, półprzepuszczalnej umożliwiającej wymianę gazową. Nie uszkadza nowopowstałych tkanek, dopasowuje się do ciała, łatwo go zdjąć (nie wysycha), można go utrzymywać kilka dni (5–7). Nie stosuje się go do ran zainfekowanych: kiłowych, gruźliczych, grzybiczych, ukąszeń, ran szarpanych. Jeżeli w miejscu założenia opatrunku pojawi się obrzęk, zaczerwienienie, uczucie ciepła czy pulsowania, należy go usunąć i skontaktować się z lekarzem.

?

pytanie

Jakie działanie ma maść tygrysia i na jakie dolegliwości może pomóc? Joanna S. z Tarnowa

Maść tygrysia to mieszanina kamfory, mentolu i olejków eterycznych m.in.: goździkowego, cynamonowego, kalejputowego, eukaliptusowego, miętowego i parafiny (miękkiej lub twardej). Sporządza się jej dwa rodzaje – jasną i ciemną. Ciemna jest ostrzejsza, bardziej intensywna w rozgrzewaniu, jasna – delikatniejsza. Obie zawierają te same olejki, tylko w innych proporcjach. Nie występują w nich żadne składniki odzwierzęce. Maść pomaga na bóle mięśniowe (karku, barków, pleców), stawowe, lumbago i inne w dolnej części kręgosłupa. Delikatnie aplikowana na skronie łagodzi bóle głowy. Można ją wcierać w bolące miejsca nóg i rąk, za każdym razem delikatnie i w niewielkich ilościach. Maść tygrysia koi ból i napięcia na tle

wyczerpania fizycznego, łagodzi alergiczny katar, gdy jest stosowana w formie inhalacji (niewielka ilość rozpuszczona w gorącej wodzie), zmniejsza problemy z zatokami. Wiele ludzi docenia jej zalety przy urazach, np. w zwichnięciach nóg, prewencyjnie przed i po ukąszeniach owadzich czy jako preparat rozgrzewający mięśnie przed większym wysiłkiem (sportowcy). Należy uważać, aby po aplikacji na bolące miejsce maść nie dostała się bezpośrednio z palca do oczu, uszu, nosa czy jamy ustnej. Kamfora, jej główny składnik, jest uznawana za substancję toksyczną mogącą wywołać wymioty, a nawet nieskoordynowanie ruchowe, zatem spożycie nawet niewielkiej ilości maści potrafi spowodować kłopotliwe skutki zdrowotne. Odradza się również stosować jej bezpośrednio przed i po gorącej kąpieli. Nie należy też doprowadzić do wzrostu temperatury skóry po zaaplikowaniu maści na bolące miejsca, np. poprzez aktywność fizyczną na słońcu. Przed rozpoczęciem używania wskazane jest sprawdzenie, czy jakiś składnik maści nie spowoduje odczynu alergicznego. Dzieciom w ogóle nie zaleca się jej stosowania.

Kleszcze obudziły się już z zimowego letargu i będą groźne przynajmniej do późnej jesieni. Starajmy się przed nimi chronić, wystarczy bowiem jedno ugryzienie, by zaraziły nas poważną chorobą. Warto też wiedzieć, jak postępować, gdy do niego dojdzie.

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

KLESZC Z Co robić?

Kleszcz to pasożyt, który może przyczaić się wszędzie, gdzie jest zieleń: nie tylko w lesie, ale też na skwerze i działce – w krzakach, pomiędzy źdźbłami trawy, pod liśćmi drzew. Żywi się krwią, głównie zwierzęcą, ale ludzką też nie pogardzi. Nie widzi ani nie słyszy. Wyczuwa tylko zapach ofiary, jej ciepło i wydychany przez nią dwutlenek węgla. Wtedy się na

nią wspina, żeby poszukać na jej ciele dobrze ukrwionego miejsca pokrytego cienką skórą. Kiedy ssie krew, do organizmu żywiciela przedostają się drobnoustroje chorobotwórcze, które przenosi. Im dłużej kleszcz tkwi w ciele ofiary, tym większe prawdopodobieństwo zakażenia i zachorowania, u nas najczęściej boreliozą lub kleszczowym zapaleniem mózgu. Wszystkie choroby odkleszczowe są groźne.

Lepiej zapobiegać

Skuteczny sposób zabezpieczenia się przed kleszczami nie istnieje, można jednak zmniejszyć ryzyko ukąszenia.

Ubieramy się w plener tak, by osłonić skórę. Pomogą długie rękawy z wąskimi mankietami, długie nogawki spodni, buty z cholewką, kapelusz. Najlepsze będą jasne ubrania, bo na nich łatwiej zauważyć kleszcza. Trzymamy się środka ścieżki, z dala od gęstych traw i krzaków, gdzie łatwo trafić na tego pasożyta.

Przed wyjściem w teren używamy repelentów, czyli środków chemicznych odstraszających kleszcze. Można je kupić np. w drogerii lub aptece. Stosuje się je na skórę i odzież albo tylko na ubranie. Niektóre trzeba po powrocie zmyć z ciała. Dlatego przed użyciem należy przeczytać opis na opakowaniu.

SZCZEPIONKA

PRZECIW KLESZCZOM

Kleszcze nie lubią też niektórych zapachów naturalnych, dlatego mogą je zniechęcić olejki eteryczne, np.: goździkowy, cytrynowy, tymiankowy, szałwiowy, miętowy, z drzewa herbacianego. Warto ich użyć przed spacerem. Mogą się

Adamed_Hitaxa_Portfolio_OTC_reklama_195x127mm_7115M_05_PC_press.pdf 1 08.03.2024 17:15:43

Nie ma preparatu, który chroniłby przeciw wszystkimi chorobami odkleszczowymi. Istnieje jeden, zabezpieczający przed kleszczowym zapaleniem mózgu. Przyda się każdemu, kto – nawet rzadko – przebywa na terenach zielonych, działkowiczom, biegaczom, właścicielom psów i grzybiarzom. Szczepić mogą się zarówno dorośli, jak i dzieci od pierwszego roku życia. Szczepionka nie jest refundowana. Dawka kosztuje 100–140 zł. Cykl szczepień obejmuje 3 dawki, następnie trzeba przyjąć szczepienia przypominające – pierwsze po 3 latach, kolejne co 3–5 lat, w zależności od wieku. Najlepiej przyjąć pierwszą dawkę zimą, drugą po upływie 1–3 miesięcy, a trzecią 5–12 miesięcy później (zależy to od rodzaju preparatu). Istnieje też schemat przyspieszonego szczepienia dla osób, które potrzebują szybkiego zabezpieczenia przed kleszczowym zapaleniem mózgu: przyjmują one pierwszą dawkę w wybranym terminie, drugą – 14 dni po pierwszej, trzecią 5–2 miesięcy po drugiej dawce.

REKLAMA

przydać maści rozgrzewające, które najczęściej zawierają olejek eukaliptusowy, balsam peruwiański i kamforę odstraszające kleszcze.

Po spacerze należy się rozebrać i dokładnie obejrzeć całe ciało. Kleszcze najczęściej wkłuwają się pod kolanami, pachami, na karku i u nasady włosów, warto też sprawdzić w zakamarkach, np. w okolicy narządów intymnych, pępka.

Po ugryzieniu

Zauważonego kleszcza koniecznie trzeba jak najszybciej usunąć, ale nie wolno go smarować tłuszczem, przypalać ani wyciskać palcami, bo wtedy wstrzyknie do ciała ofiary całą zawartość jelit wraz z patogenami. Najlepiej wcześniej zaopatrzyć się, choćby w aptece, w odpo wiedni przyrząd do usuwania kleszczy, np. pensetę z zakrzywionymi końcami. Grunt, żeby chwycić pajęczaka za główkę jak najbliżej skóry i nie uciskać tułowia. Tak chwyconego ciągniemy pionowo do góry. Miejsce po usunięciu pasożyta należy umyć wodą z mydłem i zdezynfekować, po czym umyć ręce i pensetę. Czasami jednak kleszcz się urwie

WAŻNE 24 GODZINY

Drobnoustroje chorobotwórcze kryją się w ciele kleszcza, m.in. w jego ślinie. Kiedy pasożyt przyczepia się do skóry, wstrzykuje ofierze minimalną ilość śliny, tylko żeby znieczulić i rozrzedzić jej krew. Niestety to wystarczy, żeby zarazić się kleszczowym zapaleniem mózgu. W miarę picia krwi pajęczak potrzebuje więcej miejsca w brzuchu. Wtedy wstrzykuje do ciała ofiary więcej płynów. Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że im dłużej kleszcz tkwi w skórze, tym większe jest ryzyko zakażenia boreliozą. Infekcja następowała w ciągu 24 godzin od ukąszenia przez dorosłego kleszcza.

i „czułki” zostaną w skórze. Można próbować je usunąć jałową igłą, niczym drzazgę, a potem zdezynfekować rankę. Zaczerwienienie i odczyn zapalny po tej „operacji” na ogół znikają w ciągu kilku dni. Jeśli czujemy, że sobie nie poradzimy, można się udać po pomoc lekarza lub pielęgniarki w przychodni lub placówce nocnej i świątecznej opieki medycznej.

ok.

30%

kleszczy w Polsce może przenosić choroby zakaźne. To dane uśrednione, bo są regiony, gdzie zakaża aż 60% tych pajęczaków. Najchętniej kłują ludzi z grupą krwi A, a najrzadziej z grupą krwi B.

Po usunięciu

Jeżeli wyciągniemy pasożyta, należy obserwować miejsce wkłucia, a także cały organizm przynajmniej przez miesiąc. U części osób zakażonych boreliozą już kilka dni po ukąszeniu pojawia się tzw. rumień wędrujący. Jest to zaczerwienienie, które otacza miejsce ukłucia, powiększa się i przybiera kształt plamy o średnicy ponad 5 cm. Należy wówczas jak najszybciej iść do lekarza i zacząć leczenie antybiotykami. Inni zakażeni będą mieli jedynie objawy grypopodobne, m.in. ogólnie złe samopoczucie, bóle głowy i mięśni, które są mało charakterystyczne i nie ułatwią postawienia diagnozy.

TEST NA BORELIOZĘ

Jeżeli trudno postawić diagnozę, można zrobić test z krwi, ale nie wcześniej niż 4 tygodnie po ukąszeniu przez kleszcza, bo tyle czasu potrzebuje organizm na wytworzenie przeciwciał. Najpierw oznacza się przeciwciała w surowicy krwi metodą ELISA. Jeżeli wynik jest dodatni lub wątpliwy, robi się test potwierdzający – Western Blot lub PCR. Badanie jest refundowane przez NFZ, jeżeli skierowanie wystawi specjalista. W przeciwnym razie trzeba zapłacić, zwykle od 150 do 300 zł za oba testy.

MGR FARM.

pytamyeksperta

MAGDALENA TOSZEK-KUSTOSIK

Jak złagodzić odczyn zapalny po ugryzieniu owadów i pajęczaków?

S OS środek do bezpiecznego usuwania kleszczy

Zestaw z pęsetą przeznaczony do usuwania kleszczy z ciała człowieka przez ich całkowite zamrożenie.

Producent: Vaco Retail Sp. z o.o. Podmiot prowadzący reklamę: DOZ Spółka Akcyjna DIRECT Sp. K.

UŻYWAJ GO ZGODNIE Z INSTRUKCJĄ

REKLAMA TO JEST WYRÓB MEDYCZNY.

Kickfly VACO Max, spray na komary, kleszcze, meszki*

Aerozol przeznaczony do odstraszania komarów, kleszczy i meszek. DEET 30%. Okres działania odstraszającego: 8 godzin. 200 ml

REKLAMA

*Produktów biobójczych należy używać z zachowaniem środków ostrożności. Przed każdym użyciem należy przeczytać etykietę i informacje dotyczące produktu.

Wielkimi krokami zbliża się czas, kiedy pogoda będzie sprzyjała dłuższemu przebywaniu na świeżym powietrzu. Wiąże się to z narażeniem na ukąszenia owadów – komarów, meszek, mrówek czy kleszczy. Po ugryzieniu pojawia się swędzący bąbel, obrzęk, zaczerwienienie, a niekiedy ból. W celu złagodzenia tych nieprzyjemnych objawów można zastosować domowe sposoby: okłady z plasterka cytryny, masaż kostką lodu, przemywanie skóry wodą z octem, zimne kompresy, nałożenie papki z płatków owsianych lub sody i wody. Ulgę mogą również przynieść okłady z listków melisy, tymianku lub aloesu. Spośród preparatów aptecznych w postaci płynów, aerozoli, żeli i plastrów warto sięgnąć po te ze składnikami przeciwalergicznymi (dimetinden, difenhydramina) oraz chłodzącym mentolem i wyciągami roślinnymi z nagietka, arniki lub rumianku. Gdy świąd i obrzęk bardzo dokuczają, można przyjąć doustny lek przeciwhistaminowy i wapno z kwercetyną. Nasilone odczyny po ukąszeniu, szczególnie u dzieci, wymagają konsultacji z lekarzem.

Intensywny wysiłek fizyczny nie zawsze jest możliwy. Okazuje się jednak, że codzienny 30-minutowy spacer szybkim krokiem może być równie cenny dla zdrowia i przynieść konkretne korzyści, zwłaszcza

dla mocnych kości.

Dobry

ruch

Calcium + D3

Produkt zawiera wapń oraz witaminę D. Wapń jest potrzebny do utrzymania zdrowych kości i zębów. Tabletki powlekane, 100 szt.

Na przestrzeni ostatnich stu lat tryb życia człowieka uległ gwałtownej – jak na ewolucję – przemianie. Zmieniły się nasze warunki pracy, mieszkania i odpoczywania. Dzięki wynalezieniu wielu leków i ogólnemu postępowi medycyny długość życia uległa wydłużeniu. Jednak z powodu modyfikacji diety i zmniejszeniu ilości codziennego ruchu zmieniły się też dolegliwości dotykające ogół ludzkiej populacji. Do listy tzw. chorób cywilizacyjnych dołączyła osteoporoza – cichy zabójca naszych kości. Szacuje się, że obecnie choruje na nią blisko 22 proc. ludzi starszych na świecie. Żeby zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia choroby, wystarczy zacząć od niewielkiej codziennej zmiany. A mianowicie od jednego spaceru szybkim krokiem dziennie.

Akywność fizyczna jak lek

Regularny ruch, ćwiczenia połączone z obciążeniem zewnętrznym (hantle, piłki, sztanga i inne urządzenia do ćwiczeń siłowych), jazda na rowerze stymulują podziały

TEKST mgr farm. MARTA STACHURA

Nordic

walking to najprostsza forma aktywności fizycznej, zwłaszcza dla osób starszych i zagrożonych osteoporozą. Zalecana przez Polskie Towarzystwo Osteoartrologii.

komórek kostnych. W efekcie zwiększa się masa kostna. Kości stają się odporniejsze na złamania. Ryzyko osteoporozy maleje. Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu lepiej dotlenia organizm, poprawia krążenie, a w efekcie odżywia komórki budujących kości. To także doskonała forma utrzymania w dobrej kondycji i sprawności stawów łączących kości. Ruch stymuluje bowiem wytwarzanie mazi stawowej, która niczym smar zmniejsza tarcie sąsiadujących ze sobą kości. Pobudza także wytwarzanie kolagenu, jednego z kluczowych białek odpowiadających za strukturę chrząstki stawowej i kości.

Więcej słońca

Aktywność na świeżym powietrzu oznacza także naturalną produkcję witaminy D w skórze. Aby ten proces zaistniał, powinniśmy spędzić na słońcu około 30 minut 2 3 razy w tygodniu. Witamina D będzie korzystnie wpływać na naszą odporność, funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego, ale przede wszystkim zapewni właściwe wchłanianie wapnia i fosforu z diety. To kolejny przykład pozytywnego działania ruchu na nasz układ kostny. Poza tym, regularna aktywność na świeżym powietrzu wzmacnia mięśnie, które stanowią wtedy mocną podporę dla kości. To także sposób na utrzymanie stałej wagi ciała lub jej stopniowe zmniejszanie. Efektem tego jest odciążenie stawów i ułatwienie im pracy, jaką jest zapobieganie ścieraniu się kości.

Krok po kroku

Codzienny marsz szybkim rytmicznym krokiem najlepiej zacząć w swojej najbliższej okolicy. Przydadzą się wygodne, amortyzujące obuwie, dobry nastrój i motywacja zadbania o zdrowie. Wyznaczmy konkretny cel dystans naszego marszu lub czas, jaki na niego poświęcimy tygodniowo. Stopniowo go zwiększajmy. Poszukajmy wśród znajomych chętnych do wspólnej aktywności – chociaż raz w tygodniu. Kolejnym krokiem niech będzie nordic walking. To bardzo bezpieczny

WAŻNA DIETA

Powinna zawierać składniki, które budują kości i wpływają na ich regenerację. Wapń − najlepiej z produktów mlecznych (jogurt, mleko, twarogi sery). Magnez dobre źródła to kakao i czekolada, produkty zbożowe, strączki, mleko. Witamina D − występuje w rybach morskich, olejach rybnych, tranie, jajkach. Fluor − zawiera go soja i produkty sojowe.

sport. Może być uprawiany w zasadzie przez każdego bez względu na wiek, kondycję czy tuszę. W parku, w lesie. Przez cały rok. Wystarczą wygodne buty i specjalne kijki. Dzięki nim poczujemy się stabilnie i przyspieszymy kroku. Podczas zwykłego marszu aktywne są tylko mięśnie kończyn dolnych i tułowia, natomiast przy chodzeniu z kijkami do nordic walkingu angażujemy mniej więcej 85 proc. mięśni całego ciała. Jeżeli do tych zmian dołożymy jeszcze modyfikację diety, szybko odczujemy efekty. To niewielkie zmiany, które skutecznie wzmocnią kości, zmniejszą ryzyko zachorowania na osteoporozę, a także poprawią kondycję fizyczną i nastrój.

Witamina D3+K2

4000 j.m.+100 µg MAX

Produkt zawiera witaminę D oraz K, które pomagają w utrzymaniu zdrowych kości.

Kapsułki miękkie, 60 szt.

paznokcie Spójrzna

Są równie czułym barometrem zdrowia jak włosy czy skóra. Nawet drobne zmiany w ich wyglądzie wiele mówią nie tylko o naszych nawykach, lecz także o niedoborach i chorobach. Dlatego warto im się przyglądać uważniej.

TEKST MAGDA ŁUKÓW

Paznokcie kształtują się już podczas życia płodowego, by od chwili narodzin chronić delikatne opuszki palców. Zdrowe mają jednolity bladoróżowy kolor i równą powierzchnię.

Powinny być dość twarde, ale elastyczne, i odporne na drobne urazy. Gdy w naszym organizmie pojawiają się niedobory lub niektóre procesy życiowe nie przebiegają prawidłowo, wysyłają sygnały ostrzegawcze. Może to być np. zmiana kształtu lub punktowe przebarwienia. Przyczyny zwykle bywają niegroźne, ale mogą również wskazywać na różne schorzenia.

Gdy zmienia się struktura

Często wynika to z długotrwałego kontaktu z detergentami czy zbyt głębokiego wycinania skórek. Bywa jednak, że wiąże się z jakąś chorobą.

Rozdwajanie, pękanie i łamliwość wskazują m.in. na niedobory żelaza, witamin, np.: A, D, E, czy minerałów: wapnia, krzemu, magnezu, ale też na zaburzenia gospodarki hormonalnej lub cukrzycę.

Bruzdy podłużne – podobnie jak zmarszczki – powstają z wiekiem, nie są wtedy jednak głębokie. Te głębsze sygnalizują często: anemię, nadciśnienie, nadczynność tarczycy, łuszczycę, osteoporozę.

Gdy

kuracjedomoweokazują się niewystarczające, należy skonsultować się z lekarzem, np. dermatologiem.

Bruzdy poprzeczne wskazują na zahamowanie wzrostu płytki z powodu antybiotykoterapii lub silnego stresu. Jeśli przybierają postać półksiężyca na wszystkich paznokciach, w grę wchodzi też niedożywienie, problemy neurologiczne, łuszczyca i egzema.

Gdy zauważymy zmianę barwy

Zastanówmy się, czy nie jest wynikiem np. palenia dużej liczby papierosów (żółtawa) lub częstego malowania paznokci ciemnymi lakierami (zielonkawa). Jeśli nie, w grę może wchodzić choroba.

Żółtawo-zielonkawa bywa sygnałem: grzybicy, zakażenia bakteryjnego, łuszczycy, przewlekłego zapalenia zatok oraz żółtaczki typu A lub B. Przy grzybicy dodatkowo płytka staje się gruba, nierówna i matowa.

Biało-różowa może wskazywać na kłopoty z nerkami, przewaga białego – na anemię, problemy z wątrobą lub tarczycą.

SŁUŻĄ PAZNOKCIOM

Lanolina, czyli wosk zwierzęcy, wchłania się w skórę i stanowi podstawę wielu kosmetyków. Wzmacnia płytkę, nawilża skórki.

Selen

Selen wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz pomaga zachować zdrowe włosy i paznokcie. Tabletki powlekane, 100 szt.

Multivitamina Woman

Produkt zawierający kompozycję witamin i składników mineralnych z dodatkiem L-cysteiny oraz ekstraktów z ziela skrzypu polnego i liści zielonej herbaty. Tabletki powlekane, 60 szt.

Tłuszcze – oliwa, olejek jojoba, oleje migdałowy i arganowy, masło shea odżywiają

i wzmacniają paznokcie, nadają im połysk.

Sok z cytryny, miód, siemię lniane rozjaśniają płytkę, działają antyseptycznie i przeciwgrzybiczo.

Pokrzywa i skrzyp polny odżywiają i regenerują płytkę paznokcia.

Jasne plamki pojawiają się czasem miejscowo i na krótko po urazie. Gdy jest ich więcej i utrzymują się mimo wzrostu paznokcia, mogą świadczyć o niedoborze m.in.: żelaza, wapnia, cynku, biotyny albo nadmiaru mocznika w organizmie, czyli schorzeniu nerek.

Szaro-niebieskie (sine) są objawem kłopotów z krążeniem, zaburzeń metabolizmu, zatruć metalami.

Zaczerwienienie wskazuje np. na zanokcicę. Uwaga! Brązowa lub czarna zmiana, która nie jest wynikiem urazu i utrzymuje się w jednym miejscu, może być objawem czerniaka!

Gdy kształt ulega deformacji

Czasami to wynik urazu. Jeśli jednak nie miał on miejsca, trzeba wziąć pod uwagę inną przyczynę. Łyżeczkowate, wklęsłe pośrodku płytki wskazują na niedobór żelaza, anemię lub zaburzenia hormonalne. Zegarkowate, czyli okrągłe i uwypuklone jak szkiełko zegarka, powstają na skutek wrodzonych wad serca i niedotlenienia, przewlekłych chorób płuc, zaburzeń układu pokarmowego, ale i marskości wątroby.

Pierwsza pomoc

Czasami wystarczy wzbogacić dietę o warzywa i owoce, ryby, oleje i nabiał (w tym produkty probiotyczne) albo zdecydować się na suplementację, by odżywić organizm, a wraz z nim paznokcie. Jeśli to nie pomoże, trzeba szukać pomocy u specjalisty i jak najszybciej znaleźć pierwotną przyczynę zmian, które nie chcą ustąpić same.

Suplement diety DOZ S.A. REKLAMA

Suplement diety DOZ S.A.

Selenium SeLECT® jest zarejestrowanym znakiem towarowym firmy Sabinsa. REKLAMA

Pora na wiosenne

porządki

Budząca się do życia przyroda to symbol świeżości i witalności. Patrząc na pojawiające się młode listki i kwiaty, coraz bardziej zaczynamy odczuwać potrzebę odnowy własnego organizmu. Te kuracje w tym pomogą.

TEKST ANNA SKOCZEŃ

Nagromadzony przez ostatnie miesiące lub lata wewnętrzny „balast” może być niemały. Tworzą go nie tylko toksyny pochodzące z żywności i leków, ale także zanieczyszczenia, które dostają się do organizmu razem z wdychanym powietrzem, np. spaliny. Roślinne kuracje pomogą w pozbyciu się chorobotwórczych, osłabiających odporność i narażających na zmęczenie, związków.

PGdy schudnąć,chcesz bratek wzmocni przemianę materii.

Bratek

Działa moczopędnie, napotnie i wykrztuśnie, i w ten sposób pomaga pozbyć się toksyn. Idealny, gdy objawem zanieczyszczenia organizmu są problemy ze skórą, trądzik i wypryski, także gdy pojawiają się wybroczyny.

Herbatka z suszu. Łyżkę ziela zalej 2 szklankami wrzącej wody, gotuj na wolnym ogniu 10 minut, a następnie odcedź. Dla poprawy smaku możesz dodać łyżkę miodu lub ekologicznego syropu z owoców. Pij 2–3 razy dziennie.

Kokrzywa

Jest silnie moczopędna i w ten sposób ułatwia wydalanie na zewnątrz szkodliwych substancji. To także naturalny lek na awitaminozę, pełno w niej bowiem witamin (C, K, B2 i B3), karotenoidów i flawonoidów, ułatwia też przyswajanie składników odżywczych z pokarmów. Napar z suszu. 2 łyżki liści zalej 2 szklankami ciepłej wody, gotuj wolno 5 minut; przecedź do termosu. Pij po 2/3 szklanki 3 razy dziennie. Sok ze świeżych liści (nazbieranych jak najdalej od jezdni). Dużą garść utłucz w moździerzu i przeciśnij przez gazę. Pij codzienne pół szklanki (przez 2 tygodnie).

Majowe pędy

są najbogatsze w cenne składniki.

Jak najczęściej rób z nich sok!

udzu

Korzeń tej rośliny ma zasadowy odczyn (pożądany np. przy chronicznym zmęczeniu i innych objawach zakwaszenia organizmu oraz chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy).

Zawiera składniki nie tylko detoksykujące, ale także zmniejszające chęć sięgania po używki (np. alkohol) oraz ich niszczycielski wpływ na zdrowie.

Dodatek do owsianki lub jogurtu.

Zawartość 2 kapsułek wymieszaj z jedzeniem. Spożywaj 2 razy dziennie.

Ostropest

Wspiera pracę wątroby, a to właśnie ona zajmuje się oczyszczaniem organizmu z toksyn i wydalaniem ich wraz z żółcią przez układ pokarmowy. Posypka do sałatek. 1–3 łyżeczki świeżo zmielonych nasion dodawaj codzienne do sałatki lub surówki. Postaraj się od razu ją zjeść, wtedy efekt jest najlepszy.

Ł opian

Zwiększa wytwarzanie żółci transportującej toksyny i ułatwia jej przepływ. Ma też korzystny wpływ na nerki odfiltrowujące szkodliwe substancje z krwi. Dodatkowo pobudza do pracy gruczoły potowe. Przyspiesza pozbywanie się ubocznych produktów przemiany materii. Odwar z suszu. 2–3 łyżki korzeni gotuj w 2 szklankach wody przez 3–5 minut; przecedź. Stosuj po 1/2–2/3 szklanki 2–3 razy dziennie.

Przetacznik

Jest jednym z ziół uważanych za wszechstronnie oczyszczające. Nasila oddawanie moczu i zwiększa jego ilość. Pomaga uregulować wypróżnienia (co również jest niezbędne dla sprawnej detoksykacji). Ma również właściwości wykrztuśne oraz napotne. Herbatka z suszu. 2 łyżeczki ziela zalej 2 szklankami wrzącej wody, przykryj na 5 minut; odcedź. Pij 1/4 szklanki 4 razy dziennie.

Czystek

Jak sama nazwa wskazuje, jego specjalnością jest przywracanie zdrowego porządku w organizmie. Zbadano, że poza działaniem moczopędnym i wspomagającym nerki w wypłukiwaniu wszystkiego, co szkodliwe, ma też właściwości poprawiające skład mikroflory w jelitach. Nalewka z suszu. 50 g czystka zalej 1/2 l wódki 40-proc. i odstaw na 2 tyg.; przecedź. Pij 25 ml dziennie.

Skrzyp

Kurację nim zaleca sie przy nagromadzeniu szkodliwych produktów przemiany materii (tzw. metabolitów) we krwi (o czym może świadczyć np. brzydki wygląd skóry), zatrzymywaniu wody i elektrolitów w organizmie (objawiających się m.in. obrzękami). Skrzyp to także łagodny środek moczopędny.

Napar z suszu. 2 łyżki ziela zalej

1 i 1/2 szklanki wody o temperaturze pokojowej, gotuj przez 10 minut; przecedź do termosu. Popijaj

1/2–2/3 szklanki 2–4 razy dziennie między posiłkami.

Karczoch

Nie tylko wywiera korzystny wpływ na wątrobę i jej pracę ale także chroni organ przed uszkodzeniem wskutek zatrucia (np. chemicznymi oparami). Zawarta w nim cynaryna zapobiega tak poważnym problemom, jak stłuszczenie wątroby.

Proste danie. Umyty i pozbawiony zdrewniałych liści karczoch natrzyj sokiem z cytryny, zalej wodą (powinna go przykryć) i gotuj przez 40 minut.

Czarny bez

Nie ma sobie równych pod względem efektu napotnego, który jest pożądany nie tylko przy grypie, ale i wiosennej detoksykacji. Dodatkowo dostarcza poprawiającej odporność rutyny. Napar z suszu. Łyżkę kwiatów zalej szklanką wrzącej wody, trzymaj pod przykryciem 15 minut; odcedź. Pij 3-4 razy dziennie.

ZŚwieżepatelnikwiaty bzu można obtaczać w cieście naleśnikowym.

Podagrycznik

Mówi się o nim, że to chwast, który leczy. Jego działanie bardzo przyda się, gdy organizm jest zanieczyszczony kwasem moczowym, który w postaci kryształów odkłada się w stawach, powodując stan zapalny i silny ból.

Herbatka z suszu. Łyżkę ziela zalej dużym (o poj. 300 ml) kubkiem wrzątku; po upływie 15 minut przecedź. Stosuj 3 razy dziennie.

Może pójdziemy na spacer…

Taka mi myśl przyszła do głowy, gdy promienie wiosennego słońca zajrzały do pokoju. O tym, ile czerpiemy przyjemności i korzyści z przebywania na świeżym powietrzu, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Dotleniony organizm lepiej funkcjonuje, odpływają gdzieś smuteczki, a jeśli dodatkowo jesteśmy w miłym towarzystwie, to wzmacniają się nasze więzi społeczne. Ale czy spacer może… leczyć? Cóż, sam Hipokrates powiedział, że chodzenie jest dla człowieka najlepszym lekarstwem, więc coś jest na rzeczy. Podczas chodzenia pracują różne grupy mięśni, co powoduje ich wzmocnienie, wzmaga się produkcja płynu stawowego, chroniąc stawy przed zużyciem (więcej o tym na s. 38). Ponadto obniża się ciśnienie krwi, następuje lepsze ukrwienie narządów i poprawa mobilności. A to tylko niektóre z zalet tej aktywności. Utarło się przekonanie, że aby być zdrowym i sprawnym, trzeba przejść dziennie 10 tysięcy. Ale podobno wystarczy 5–8 tysięcy, żeby poczuć różnicę w samopoczuciu. Ważne, by chodzenie co najmniej przez pół godziny dziennie stało się rytuałem. Jeśli do tego zastosujemy naprzemienne tempo, to taki spacer możemy nazwać nawet treningiem interwałowym. A trening – wiadomo – odchudza. No, dobrze, dość tego przekonywania, wstajemy z kanapy. Idziemy? Idziemy!

Karolina Banasiak

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

TEKST KAROLINA BANASIAK

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

ŻYJĘzdrowo Czasem słońce,czasem deszcz

Zmiany zachodzące w pogodzie to temat, który zajmuje nas wszystkich. Od tego, jaka będzie temperatura, czy będzie padało, a może wiało, uzależniamy swoje plany wyjazdowe, towarzyskie, zakupowe. Mamy też coraz większy problem z przystosowaniem się do zmiennej aury, a meteopatów wciąż przybywa.

Gdy aura

nie sprzyja

Znowu pada, wieje, jest niskie ciśnienie... Tak tłumaczymy sobie swój gorszy nastrój, ból głowy lub pojawienie się innych dolegliwości. Czy rzeczywiście to zmiany pogody są temu winne, czy oddziałują na nasze samopoczucie i formę?

TEKST MARTA SZYMCZYK-JAWORSKAW

Co mówią naukowcy o wpływie aury na nasze zdrowie? Czy meteopaci (meteoropaci), czyli osoby nadmiernie wrażliwe na zmiany pogody, istotnie mają symptomy związane z wahaniami ciśnienia atmosferycznego albo z nadejściem porywistego wiatru? Na te pytania badacze zjawiska nie dają jednoznacznej odpowiedzi,

ale są pewni, że to przez zmiany cywilizacyjne je steśmy mniej odporni na kaprysy aury, zwłaszcza gdy żyjemy w dużym mieście, z dala od natury. Również lekarze przyznają, że niedomagania zdro wotne towarzyszące zmianom pogody, zwłaszcza u osób starszych cierpiących na różne schorzenia, należy traktować poważnie i je łagodzić, mimo iż meteopatia nie stanowi jednostki chorobowej.

Niskie ciśnienie atmosferyczne

Dziś jest niskie ciśnienie... Chyba każdy z nas nieraz tak tłumaczył sobie uczucie zmęczenia i senności w ciągu dnia. I rzeczywiście, tak mogą się czuć nawet zdrowe osoby, gdy ciśnienie atmosferyczne jest bardzo niskie (najniższe zanotowane w Polsce to 965,2 hPa). Wówczas osoby cierpiące na schorzenia sercowo-naczyniowe skarżą się na duszności i kołatanie serca, gdyż jest przeciążone intensywniejszą pracą. Natomiast wysokie ciśnienie atmosferyczne (znacznie powyżej 1013,25 hPa) może powodować skoki ciśnienia tętniczego krwi i towarzyszące im bóle głowy, zwłaszcza migrenowe. Co ciekawe, gwałtowne wahania ciśnienia atmosferycznego potęgują też kłótliwość, irytację, kłopoty z koncentracją.

Wiatr halny niesie...

... „chorobę fenową”, którą nazwano tak od wiatru fenowego wiejącego z gór w doliny (w Tatrach to halny). Ten porywisty wiatr może wywołać nie tylko u meteopatów dolegliwości fizyczne i psychiczne, jak: migrena, senność lub bezsenność, stany lękowe i ogólny niepokój. Wprawdzie odczucia spowodowane przez wiatr fenowy nie są jednostką chorobową, ale udowodniono naukowo, że osoby szczególnie wrażliwe mogą gorzej się czuć z powodu dużej różnicy ciśnień i wilgotności powietrza, jakie niosą

Witamina D3

2000 j.m.

Produkt zawiera witaminę D, która pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Kapsułki miękkie, 120 szt.

Przed deszczem łamie w kościach Na taki dyskomfort skarżą się niektórzy meteopaci – twierdzą, że czują nadejście deszczu w stawach. Czy rzeczywiście bóle i obrzmienia stawów mogą być tym wywołane? Przed zbliżającymi się opadami zmienia się wilgotność powietrza i ciśnienie atmosferyczne, co może powodować dolegliwości bólowe. Jednak jak twierdzą lekarze, dotyczy to raczej osób w podeszłym wieku, cierpiących na choroby reumatologiczne i inne przewlekłe schorzenia.

Dlaczego podczas pełni źle śpimy

Fazy księżyca mogą wpływać na sen – takie są wnioski różnych eksperymentów medycznych. Zwłaszcza podczas pełni niektóre osoby mają kłopoty z zaśnięciem, nie wysypiają się. Prawdopodobnie blask księżyca, tak jak światło laptopa czy telefonu komórkowego, może zaburzać sen. Gdy jest jasno, organizm produkuje mniej melatoniny – hormonu odpowiedzialnego za dobowy rytm snu. Zauważono jednak, że na pogorszenie się jakości snu podczas pełni skarżą się też osoby, które próbowały zasnąć przy zaciemnionych oknach. Dlaczego? Hipotez jest wiele, jedna z nich mówi, że sen zakłócają zmiany w natężeniu pola magnetycznego, inna – że światło księżyca ogólnie pobudza organizm, więc nie jest łatwo się wyciszyć i zasnąć.

Czy z wiekiem trudniej znosić zmiany pogody

Zdecydowanie! Osoby w starszym wieku niechętnie podchodzą do wszelkich zmian, więc nic dziwnego, że mają kłopot też z akceptacją zmian w pogodzie. Poza tym są już mniej sprawne fizycznie, cierpią na przewlekłe choroby, np. krążeniowe, reumatyczne. Gorzej znoszą wahania ciśnienia atmosferycznego, smuci je brak słońca i częściej wtedy towarzyszy im obniżony nastrój, zwłaszcza gdy za oknem wiatr i plucha.

Jak żyć z meteopatią

Osoby wrażliwe na zmiany pogody mogą na bieżąco śledzić ją na wielu portalach, m.in. Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej: biometeo.imgw.pl oraz dzięki specjalnym aplikacjom na telefon dla meteopatów. Aplikacje powiadamiają o aktualnych warunkach biometeorologicznych, nawet o fazie księżyca. Gdy jednak chandra w pochmurne dni i towarzyszące jej bóle głowy czy kłopoty ze snem są

uciążliwe, warto podzielić się swoim problemem z lekarzem rodzinnym. Pomoże on zidentyfikować przyczyny złego samopoczucia, ustali, czy te objawy wskazują na meteopatię, a może winien jest np. przewlekły stres. Warto pamiętać, że w naszym klimacie lekarze zalecają suplementować witaminę D, często również magnez z witaminami z grupy B (usprawniają krążenie i pracę układu nerwowego). Skuteczne są także herbatki ziołowe z męczennicy, melisy, dziurawca – farmaceuta doradzi, jaki suplement wybrać i w jakiej dawce zażywać.

KAROLINA BANASIAK REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Mieszkamy i pracujemy w klimatyzowanych pomieszczeniach, żyjemy w stresie, nie jesteśmy więc zahartowani i z trudem znosimy zmiany pogody. Nawet niewielki deszcz bywa wystarczającym powodem, by nie wychodzić z domu, bo przecież zmokniemy, złapiemy katar, itp. Tak usprawiedliwiamy swą niechęć do ruchu na świeżym powietrzu... Choć rzeczywiście ciągłe zmiany pogody są dużym wyzwaniem dla naszego układu odpornościowego, nie rezygnujmy z aktywności na świeżym powietrzu także w pochmurne dni, nawet gdy pada. Podczas spaceru w deszczu nawilżają się drogi oddechowe, wzrasta odporność na infekcje – i co ważne – redukuje się poziom stresu. Więcej o korzyściach ze spacerów w moim felietonie na s. 46.

Praca przy biurku

Siedzący tryb życia często powoduje bóle głowy, karku czy kręgosłupa. Dzięki zdrowym nawykom można zmniejszyć te dolegliwości, a nawet ich uniknąć.

TEKST BARBARA TULEJA

Praca, która łączy się z wielogodzinnym siedzeniem, nie służy zdrowiu. Wielu dolegliwości można jednak uniknąć, zmieniając nieprawidłowe przyzwyczajenia. Dzięki temu zapobiegniemy poważniejszym schorzeniom, które mogłyby pojawić się w przyszłości i być trudniejsze do wyleczenia. Nie musimy od razu zmieniać pracy. Wystarczy wyeliminować przyczyny złego samopoczucia i wprowadzić w swoje biurowe życie nowe zdrowe zasady.

Napięciowy ból głowy

Występuje zwykle z tyłu i promieniuje wokół karku. Przypomina bardziej uczucie napięcia niż pulsowania. Nie towarzyszą mu mdłości ani aura jak przy migrenie. Może pojawiać się często, zwłaszcza gdy pracujesz z głową pochyloną nad biurkiem. Przyczyną napięciowego bólu głowy jest też często np. niedotlenienie, odwodnienie organizmu lub stres.

W TRAKCIE PRACY

Przez cały dzień pij wodę mineralną (ok. 2 l ). Unikaj nadmiaru kawy i herbaty, bo sprzyjają odwodnieniu. Gdy to możliwe, otwieraj okna i wietrz pomieszczenie, w którym pracujesz. Jeśli jest klimatyzowane, znajdź czas na krótki spacer. Rozluźniaj mięśnie szyi, robiąc

Przemęczone oczy

• Długotrwałe patrzenie na monitor nadmiernie wysusza oczy. Aby temu zapobiec, przynajmniej co pół godziny odrywaj wzrok od ekranu i popatrz jak najdalej przed siebie. Kilka razy dziennie nawilżaj oczy solą fizjologiczną lub tzw. sztucznymi łzami, najlepiej z kwasem hialuronowym.

ŁOKIEĆ TENISISTY

• Wielogodzinne używanie myszki komputerowej każdego dnia może prowadzić do bolesnych schorzeń, tzw. łokcia tenisisty lub zespołu cieśni nadgarstka. Pisząc na klawiaturze, przeciążamy mięśnie prostowników nadgarstka, które nie są przystosowane do tak wytężonej pracy. Często ból pojawia się w okolicy bocznej łokcia i promieniuje do nadgarstka. Naprzemienne okłady ciepłe-zimne, np. z rozgrzanej i zimnej ściereczki, złagodzą ból i poprawią ruchomość dłoni.

proste ćwiczenie: połóż z tyłu głowy splecione dłonie, łokcie odchyl do tyłu. Weź wdech i naciskaj głową na dłonie i jednocześnie stawiaj nimi opór. Wytrzymaj 5 sekund i wypuść powietrze. Patrz przed siebie, odchyl głowę raz w lewo, raz w prawo. Potem opuść głowę do klatki piersiowej i odchyl do tyłu. Powtórz co godzinę. Dodatkowe zabiegi. Zamiast przyjmować leki, wypróbuj elektroakupunkturę. Igły akupunkturowe lekarz rozmieszcza na głowie, karku, dłoniach. Są podłączone do urządzenia wytwarzającego słaby prąd. Jego natężenie i częstotliwość dobiera się do rodzaju bólu. Zabieg trwa 10–20 minut, kosztuje ok. 80 zł. Ulgę poczujesz po 4–5 zabiegach.

Sztywne kark i barki

Jeśli przez wiele godzin pochylasz się, a przedramiona opierasz na blacie biurka, „zawieszasz” głowę na barkach. Dźwigają więc cały jej ciężar, choć powinna ona wspierać się na kręgosłupie, bo to on właśnie jest do tego przystosowany. W takiej pozycji kark sztywnieje, a barki są przeciążone.

W TRAKCIE PRACY

Nie garb się i nie pochylaj nad biurkiem. Oprzyj plecy o oparcie krzesła, napinając lekko mięśnie brzucha.

W tej pozycji łatwiej utrzymasz prosty kręgosłup. Ustaw prawidłowo monitor – górny brzeg ekranu ma być nieco poniżej poziomu wzroku.

Dodatkowe zabiegi. Poproś, by ktoś wymasował ci kark i barki albo rozgrzej je sama, np. za pomocą ciepłego ręcznika. Warto też skorzystać z profesjonalnych masaży karku i pleców w gabinecie fizjoterapeuty. Skierowanie dostaniesz od ortopedy i zabiegi będą bezpłatne.

Bolące plecy

Kiedy mało się ruszasz, bo wiele godzin siedzisz przy komputerze, mięśnie grzbietu tracą elastyczność. Przestają wówczas stabilizować pracę kręgosłupa.

W TRAKCIE PRACY

Aby uniknąć bólu pleców, staraj się zachować prawidłową pozycję, gdy siedzisz. Uda i łydki powinny tworzyć kąt prosty, a stopy opierać się o podłogę. Co godzinę wstań od komputera i przejdź się. Rozluźnij mięśnie grzbietowe. Załóż ręce na kark i wypychając klatkę piersiową do przodu, staraj się zbliżyć do siebie łopatki. Rozciągaj tak plecy kilkanaście razy dziennie. Rób ćwiczenie rozluźniające – stań prosto, po czym wolno opuszczaj głowę, wykonując skłon i rolując kręgosłup (kręg po kręgu). Ręce wiszą swobodnie. Następnie wolno się prostuj. Dodatkowe zabiegi. Ból zmniejszy ciepła kąpiel z dodatkiem olejku, np. eukaliptusowego. Przy sporadycznych dolegliwościach smaruj plecy żelem przeciwbólowym. Jeśli nawet po całym dniu bolą cię plecy, wybierz się na basen, jogę, pilates. Ulgę przyniesie też wizyta w saunie. Gdy ból się utrzymuje, skonsultuj się z ortopedą.

REKLAMA

Mind fitness, czyli głowa na ćwiczeniach

DBAMY O CIAŁO, ABY ŻYĆ ZDROWIEJ I DŁUŻEJ. A CO Z MÓZGIEM?

ON RÓWNIEŻ POTRZEBUJE CIĄGŁEJ GIMNASTYKI. TYLKO TAK MOŻEMY

UWOLNIĆ SWÓJ WRODZONY POTENCJAŁ I OSIĄGNĄĆ ŻYCIOWY SUKCES. CIĄGLE SIĘ ROZWIJAĆ I OPÓŹNIĆ MENTALNE STARZENIE.

Dzieciństwo i wczesna młodość to czas nieustannej nauki, odkrywania własnych możliwości i otaczającego świata. Podejmowania wyzwań, mimo że często wiążą się ze sporym wysiłkiem i ryzykiem. Mózg nieustannie bombardowany jest nowymi informacjami, dźwiękami, smakami, zapachami i chłonie je jak gąbka, rozwijając się w niezwykle szybkim tempie. Z czasem jednak procesy zwalniają, a my popadamy w schematy działania, rutynę. Powód? Mózg odpowiada za nasze przetrwanie i gdy opanujemy to, co jest niezbędne, wyhamowuje i unika zmian, które pozbawiają nas kontroli nad otaczającym światem i zagrażają bezpieczeństwu. Dlatego wykorzystujemy zaledwie 30 proc. jego potencjału i w dodatku bardziej rozwijamy tylko jedną z półkul: albo prawą, która odpowiada za umiejętności humanistyczne i artystyczne,

albo lewą specjalizującą się w naukach ścisłych i uporządkowaniu. Brak nowych wyzwań i ćwiczeń szarych komórek to dla mózgu stagnacja, a nawet regres, zwłaszcza jeśli równocześnie robimy wiele rzeczy, które mu szkodzą, np. uszkadzając połączenia nerwowe (zła dieta, palenie tytoniu, picie alkoholu, brak ruchu, stres, nadużywanie nowoczesnych technologii). Jeżeli więc chcemy zwiększyć sprawność umysłu i mieć jak najdłużej dobrą pamięć, przez cały czas powinniśmy prowokować mózg do wysiłku i kreatywności. Służy temu m.in. mind fitness – trening prowadzący do uelastycznienia starych połączeń między neuronami i tworzenia nowych ścieżek. Poza tym jak najczęściej grajmy w planszówki, uczmy się nowych rzeczy, poznawajmy nowe miejsca i ludzi. To także długoterminowa inwestycja w zdrowie.

1

NA KONCENTRACJĘ

Sprawniej i szybciej będziesz działać

2

Włącz radio lub telewizor i – mimo utrudnień – z uwagą przeczytaj całą stronę historycznego lub naukowego artykułu, który będzie najeżony mnóstwem faktów. Następnie weź kartkę, przypomnij je sobie i spisz wszystkie, które udało ci się zapamiętać mimo włączonego „rozpraszacza”. Sprawdź, ile tego było. Rób to jak najczęściej, a coraz łatwiej będziesz się wyłączać i skupiać na tym, na czym ci zależy.

NA PAMIĘĆ

Łatwiej przyswoisz informacje

Raz na jakiś czas (np. na miesiąc) spróbuj nauczyć się nowego wiersza lub piosenki złożonych z kilku zwrotek. Lepiej by była to poezja, a nie prosta do zapamiętania rymowanka. Następnie recytuj lub śpiewaj je codziennie. A potem ucz się kolejnych, aby także coraz łatwiej i szybciej przyswajać nowe informacje.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

5

NA ODTWARZANIE SEKWENCJI OBRAZÓW

Przypomnisz

sobie wydarzenia

Przez 10 sekund przyjrzyj się zdjęciu z dużą liczbą szczegółów (np. ludzi, ogrodu, zabytku). Następnie weź kartkę i spróbuj jak najwięcej ich wymienić. Również to, w jakim były miejscu, jak wyglądały (np. kolor). Poza tym przemieszczając się po mieście, oderwij się od telefonu i obserwuj okolicę. Dzięki temu bezwiednie poćwiczysz uważność. Nie przeoczysz różnych faktów

Weź 10 kart lub fotografii o podobnym charakterze (np. portretów osób lub fotografii z podróży) i ułóż je losowo jedna za drugą. Zrób zdjęcie całości. Następnie odwróć je i pomieszaj. Potem znów odwróć i spróbuj odtworzyć ich kolejność, by zmusić mózg do przypomnienia sobie, w jakiej były sekwencji. Sprawdź swój układ ze zdjęciem. Tak wymusisz na mózgu właściwą kolejność zapamiętywania faktów.

NA SKOJARZENIA

7 - 4 3

Skuteczniej będziesz się komunikować

6 Aby pobudzić wyobraźnię i zmusić mózg do pracy, opisz słowami drugiej osobie jakąś rzecz, nie wymieniając jej nazwy. Ale nie używaj ciała jak w popularnych grach towarzyskich, w których nie wolno posługiwać się słowami. To dobra zabawa na weekendy spędzane z rodziną lub przyjaciółmi. Jeśli jesteś sama, możesz np. zapisać wszystkie synonimy do jakiegoś słowa, np. alarm, natura.

NA DRUGĄ PÓŁKULĘ

Rozwiniesz kolejne zdolności

Raz dziennie wykonaj jakąś czynność, np. umyj zęby, zapnij guzik albo zjedz posiłek, ręką, która nie dominuje. Przyda się to nie tylko w sytuacji, gdy np. nie będziesz mogła jej użyć. To ćwiczenie przede wszystkim zmusza mózg do sporego wysiłku i poprawia jego funkcjonowanie. Od czasu do czasu zrób też coś zawiadowanego przez półkulę niedominującą, np. namaluj obrazek, nawet jeśli nie masz zdolności plastycznych.

NA NOWE UMIEJĘTNOŚCI

Rozwiążesz nowe zadania

Mózg lubi bezpieczną rutynę, trzeba go więc jak najczęściej z niej wybijać poprzez naukę nowych umiejętności. Zrób zatem od czasu do czasu to, co lubisz, ale w nowej wersji. Na przykład ugotuj taką samą potrawę, ale według innego przepisu, zapisz się na lekcje tańca lub tenisa albo ucz się codziennie 5 słówek z języka, który chciałaś opanować. Nauka obcego języka to znakomite antidotum na demencję.

JEMzdrowo

Na stokach gór, na wysokości minimalnej 1200 m n.p.m., otulone ciepłym i wilgotnym powietrzem, rosną krzewy o pięknej łacińskiej nazwie

Camellia sinensis. To z ich listków, zrywanych ręcznie, parzymy herbatę, która gasi pragnienie, rozgrzewa, orzeźwia i uspokaja.

Dawniej uchodziła za lekarstwo. Może rzeczywiście nim jest?

Tajemnice herbaty

BARBARA LASOTA

mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Drugi światanapój

Anglicy mają swój rytuał five o' clock, czyli picie herbaty z małym smakołykiem o godz. 17. My również lubimy się nią delektować, ale pijemy też, by ugasić pragnienie. Często kilka razy w ciągu dnia.

Wszystkie plantacje herbacianych krzewów na całym globie zajmują aż 4,5 mln hektarów. Dają one roczny plon ok. 6 mln ton suszu. Nic dziwnego, bo popyt ogromny. Herbata jest obecnie drugim najczęściej wybieranym napojem na świecie. Zaraz po wodzie. Największymi jej amatorami są Turcy. My zajmujemy w tej konkurencji 4 miejsce w Europie i 8 na świecie, a więc jesteśmy w czołówce. I pomyśleć, że jeszcze w połowie XVII wieku serwowano ją tylko na królewskim dworze i w arystokratycznych pałacach. Ludzie biedniejsi pozwalali sobie na nią tylko w przypadku choroby, ponieważ ówcześni lekarze zalecali ją jako lek na problemy trawiennne, a nawet wrzody.

Do wyboru, do koloru

Większość mieszkańców naszego kontynentu preferuje herbaty czarne. Azjaci upodobali sobie zielone. Ale rodzajów jest więcej. Oto, czym się różnią. Biała jest najbardziej naturalna, bo listki tylko się suszy. Napar ma bardzo subtelny smak i aromat. Zielona jest wałkowana i ogrzewana, aby zatrzymać enzymy powodujące brązowienie liści, a następnie suszona. Napar ma zielony lub żółtawy kolor i łagodny smak. Czasem może być też dość cierpki. Oolong (ulung) to rodzaj pośredni między herbatą zieloną a czarną. Liście są wałkowane, zwijane i utleniane (potocznie mówi się, że fermentowane). Dzięki temu napar ma bardziej złożony aromat, smak i barwę. Czarną herbatę otrzymuje się przez wałkowanie liści, zwijanie, fermentowanie i suszenie. Proces fermentacji

Dobre połączenia

MOŻNA PIĆ HERBATĘ ‒ JAK KRÓL

STANISŁAW AUGUST ‒ Z CUKREM, WINEM I LODAMI. ALE ZNAKOMITA JEST TAKŻE Z INNYMI DODATKAMI.

KARDAM0N

Jego maleńkie nasionka wrzucone do herbaty wzmacniają organizm, poprawiają trawienie, pomagają pozbyć się kataru, kaszlu i nadmiaru kilogramów.

MIÓD

Najzdrowszy sposób na osłodzenie herbaty i wzbogacenie smaku. Działa także bakteriobójczo i przeciwkaszlowo. Należy go dodawać do przestudzonego naparu.

IMBIR

Świeże plasterki zawierają gingerol, który działa jak kwas acetylosalicylowy, zapobiega infekcji górnych dróg oddechowych lub wspomaga jej leczenie.

KONFITURA

Malinowa, pigwowa lub różana dodana do naparu albo jedzona ze spodeczka i popijana herbatą wnosi do niej słodycz, porcję witamin, poprawia nastrój i dodaje energii.

GOŹDZIKI

Wspaniale aromatyzują napar i odświeżają oddech. Po kilku minutach parzenia uwalnia się także z nich eugenol, który zapobiega stanom zapalnym.

CYTRUSY

Świetnie komponują się z herbatą nie tylko plasterki cytryny czy limonki, ale także pomarańczy. Świeże lub w syropie. Wzbogacają ją w witaminy.

jest tu bardzo ważny, bo napar ma być intensywny. Pu-erh na początku jest poddawana podobnym procesom jak zielona. Liście jednak prasuje się, aby powstały duże płaty i poddaje fermentacji. Do wyboru mamy pu-erh zieloną i dojrzałą, ciemną o specyficznym, jakby nieco stęchłym zapachu i bogatym smaku.

Pijmy na zdrowie

Kto zna piosenkę z Kabaretu Starszych Panów zatytułowaną „ Herbatka ”, na pewno pamięta te słowa: „(...) dopóki Ciebie, Ciebie nam pić/Póty jak w niebie, jak w niebie nam żyć/ Herbatko, Herbatko, Herbatko...”. Autorzy zachwycili się jej smakiem i być może relaksującym, orzeźwiającym działaniem. Ale pijąc ją (1–3 filiżanki dobrze zaparzonego naparu dziennie), zyskujemy wię-

JAK WYDOBYĆ GŁĘBIĘ SMAKU

Parząc herbatę, starajmy się zachować pewne reguły. Koneserzy na 100 ml wody biorą ok. 2 g listków i odważają je. My możemy posłużyć się orientacyjną miarką, jaką jest łyżeczka. Na kubek lub szklankę naparu przeznaczmy płaską łyżeczkę suszu. Poza ilością ważna jest temperatura i czas parzenia. Odmiany czarne zalewamy wodą o temp. 95–100 st. C i parzymy 3–5 minut pod przykryciem. Zielone, oolong i białe wymagają chłodniejszej wody (70–85 st. C). Parzymy je 2–3 minuty. Najlepiej robić to w ogrzanym wstępnie dzbanku.

Japoński rytuał

Najpierw wskazany

jest spacer po ogrodzie. Potem gospodarz wspuje zielony susz (często sproszkowany) do naczynia, parzy herbatę i miesza bambusowym pędzelkiem. Podaje gościom, którzy piją ją powoli, ceremonialnie.

cej. Z przeprowadzonych badań wynika, że nieco spowalnia osteoporozę, a więc dba o nasze kości, wzmacnia serce, opóźnia starzenie, wspomaga utrzymanie cholesterolu w ryzach i ma pozytywny wpływ na dziąsła oraz zęby. Wszystkie te cenne właściwości są zasługą przeciwutleniaczy, głównie katechin. Herbata, zwłaszcza zielona, zawiera również teaninę, która pokonuje barierę krew – mózg i poprawia nastrój, zdolność koncentracji i kreatywność. Z kolei substancja o podobnej nazwie, ale zupełnie inna, czyli teina, jest tym samym, co kofeina w kawie, ale działa nieco łagodniej. Najwięcej zawierają jej czarne herbaty.

Dobry wybór

Nie wszyscy możemy sobie pozwolić na mieszanki premium, oferowane w specjalistycznych sklepach. Często zaopatrujemy się w herbatę w osiedlowych sklepach spożwczych i dyskontach. Specjaliści radzą, by kupować najlepszą, na jaką nas stać. Na ogół herbaty pakowane na plantacjach mają intensywniejszy aromat i smak od tych pakowanych przez dystrybutorów. Szukajmy więc na opakowaniu informacji, gdzie była pakowana. Pamiętajmy też, że nie zawsze duże listki dają mocny napar. Najlepszy uzyskuje się z dwóch górnych młodych listków. Warto też wiedzieć, że herbaty granulowane produkuje się z liści gorszej jakości i pyłu herbacianego. Czasami dodaje się do nich barwnik, o czym producent nie zawsze informuje. W miarę możliwości wybierajmy zatem liściaste.

Woda jest ważna!

Chińczycy mawiają, że jest matką herbaty. Trudno się z nimi nie zgodzić. W końcu nie tylko produkują najwięcej herbacianego suszu, ale piją i cenią ten napój od 5 000 lat. Najlepszy napar uzyskamy, zalewając listki miękką wodą. Gdy jest twarda, a taka płynie z naszych kranów, wtedy znaczna część substancji aromatycznych i smakowych nie przechodzi do roztworu. Uzyskany napój jest ubogi smakowo i bywa mętny. Dlatego przed zaparzeniem herbaty warto zmiękczyć wodę i oczyścić z chloru w dzbanku filtrującym.

REKLAMA

Doniczka lub skrzynka ze szczypiorkiem, natką albo świeżymi ziołami to najpiękniejsza ozdoba kuchni. Na dodatek smakowita i pełna witamin!

Zielenina

na parapecie

TEKST BARBARA LASOTA

Wiosną rośliny z łatwością wypuszczają nowe pędy. Załóżmy więc miniogródek z ekologiczną, zdrową zieleniną. Najłatwiej i najszybciej wyhodujemy szczypiorek, sadząc kilka cebul. Także korzenie pietruszki, jeśli mają na wierzchołku zawiązki liści, szybko się zazielenią. Możemy również wysiać nasiona, np. bazylii, lub posadzić kupione małe sadzonki. Wystarczy je podlewać, by wydały całkiem obfity plon.

CO ZAWIERA?

Obfituje w kwas foliowy i wit. C. Ponadto dostarcza nam wit. K, beta-karotenu, żelaza, magnezu i miedzi, a szczypiorek dodatkowo związków siarki, które dodają mu charakterystycznej ostrości.

SMOOTHIE

O SMAKU KOKOS, PISTACJA, SZPINAK

Napój owocowo-warzywny na bazie soków NFC (nie z koncentratu), przecierów owocowych i warzywnych z dodatkiem siemienia lnianego oraz witaminy C. 300 ml

JAK JĄ WYKORZYSTAĆ?

Przede wszystkim obficie posypujmy zieleniną zupy, ziemniaki, kasze, kanapki, dania z makaronu i jajecznicę. Ale już na talerzu, bo pamiętajmy, że jest najwartościowsza na surowo. Obróbka termiczna niszczy bowiem znaczną część niektórych witamin. Dodawajmy również posiekane zielone listki do twarożku, sałatek i koktajli warzywnych.

Uwaga!

Zamiast sztucznymi nawozami, zasilajmy naszą zieleninę wodą z fusami z kawy lub biohumusem.

Na co pomaga?

NA TRAWIENIE I INFEKCJE

•Dla przewodu pokarmowego cenne są: koperek, bazylia i inne świeże zioła. Chronią przed dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, zapobiegają wzdęciom i poprawiają pasaż jelitowy. Natka pietruszki działa moczopędnie, pomaga usunąć toksyny, zapobiega kamicy i nawracającym infekcjom pęcherza moczowego, odświeża oddech. Szczypiorek, który zawiera fitoncyd allicynę, ma działanie bakteriobójcze, grzybobójcze i przeciwwirusowe.

pytamyeksperta

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Nie brakuje wśród nas mistrzyń i mistrzów kulinarnych. Nie zawsze jednak wiemy, jak przygotować smaczne dania, aby były odżywcze i chroniły przed chorobami. Oto garść informacji, które przydadzą się każdemu, kto przyrządza posiłki.

Szkoła

zdrowegogotowania

Najbardziej lubimy dania z patelni. Zarówno mięsne, jak również wszelkiego rodzaju placuszki czy zapiekanki. Jednocześnie dietetycy od lat próbują nas odwieść od tego sposobu obróbki termicznej i podają mocne argumenty: takie potrawy tuczą, przyczyniają się do miażdżycy i nowotworów. Wszystko to wiemy, ale przecież trudno jest zrezygnować ze smacznych smażonych dań.

Zostań mistrzem patelni

W przypadku smażenia najlepiej wziąć sobie do serca znane przysłowie: „wszystko można, co nie można, byle z wolna i z ostrożna”. Nie jedzmy smażonych potraw codziennie, a raz w tygodniu. Pilnujmy również temperatury. Patelnia absolutnie nie może się przegrzać, tłuszcz nie może dymić i danie nie może się przypalić. Substancje powstające w wyniku rozpadu tłuszczu pod wpływem zbyt wysokiej temperatury wnikają do żywności. Jedna z nich to akroleina, która może działać rakotwórczo. Niezdrowe jest również zbyt mocne wysmażanie potraw, bo wtedy z białek i węglowodanów tworzy się akrylamid. Zwiększa ryzyko chorób serca i wywołuje przewlekły stan zapalny w organizmie. Stosujmy do smażenia tylko tłuszcze odporne na wysokie temperatury, np.: rafinowany olej rzapakowy, smalec, tłuszcz kaczy lub masło klarowa-

Zapamiętaj!

Odcedziłaś ziemniaki? Nie wylewaj wody!

Ziemniaki są bardzo dobrym źródłem potasu, bezcennego dla naszego serca i nie tylko. Jednak w trakcie kilkunastominutowego gotowania minerał ten jest wypłukiwany z bulw. Aby go nie stracić, wykorzystajmy wodę do ugotowania zupy.

ne. Nie używajmy, zwłaszcza do długiego smażenia, oleju lnianego. Tylko do zrobienia np. omletu lub jajecznicy, co trwa zaledwie 1–2 minuty, można wykorzystać masło i mniej trwałe oleje nierafinowane.

Te 4 popularne produkty są odżywcze i zdrowe. Ale tylko wtedy, gdy je prawidłowo przyrządzisz. Sprawdź, jak nie zepsuć zdrowego posiłku.

Same płatki to głównie węglowodany. Po zagotowaniu łącz je np. z jogurtem (wnosi białko), orzechami (zawierają zdrowy tłuszcz) i owocami bogatymi w witaminy.

Jemy je dla pełnowartościowego białka, żelaza i witamin z grupy B. Aby nie straciło tego potencjału, staraj się, by było soczyste, miękkie, nieprzypalone.

Najwartościowsze, są na miękko, w koszulce (tzw. jajka poche), w formie lekko ściętej jajecznicy lub szakszuki z pomidorami. Gotując na twardo, trochę tracisz.

opłucz ją w zimnej wodzie, potem zalej wrzątkiem, odcedź i dopiero ugotuj.

Pilnuj piekarnika

Chociaż złocistobrązowa skórka, która tworzy się podczas pieczenia na mięsie, warzywach czy serach, jest przepyszna, to jednak nie zapiekajmy zbytnio potraw. Ich wartość odżwycza jest niższa, tracą sporo witamin, a białko staje się wtedy ciężkostrawne. Powstaje też wspomniany wyżej skodliwy akrylamid.

Chroń witaminy i minerały

Nawet produkty obfitujące w te bezcenne składniki, ale nieodpowiednio przyrządzone, mogą stać się mało wartościowe. Trzeba o tym pamiętać już na etapie obierania i płukania warzyw i owoców. Obierajmy je jak najcieniej, bo pod skórką znajduje się najwięcej wartościowych składników. Ziemniaki i buraki na jarzynkę gotujmy bez obierania. Unikajmy także moczenia warzyw, bo część witamin i minerałów przejdzie do wody, którą wylewamy. Gotując np. kalafior, brokuł, szpinak czy warzywa korzeniowe, zawsze zalewajmy je wrzątkiem. To sprawdzona metoda na zachowanie witamin. Starajmy się także minimalizować ilość wody. Wystarczy, że przykryje ona warzywa. Jeszcze lepiej byłoby, gdybyśmy stosowali parowar lub wkładkę do gotowania na parze. Ważne jest również, aby surówki robić tuż przed podaniem. Zwłaszcza te bogate w witaminę C

Czosnek

najzdrowszy

na surowo

Ząbki obierz, posiekaj

lub zmiażdż, poczekaj

5 minut i zjedz lub dodaj do gotowej potrawy.

Tych połączeń często nie stosuj!

U wędliny i sery

Fosfor, w który obfitują wędliny i mięso, ogranicza przyswajanie wapnia znajdującego się w serach.

U ryby i warzywa kapustne

Brokuły, kalafiory i kapusta zawierają glukozynoany. Przeszkadzają one w przyswojeniu jodu z ryb.

U mięso i czerwone wino

Taniny znajdujące się w winie, zwłaszcza starym, zmniejszają przyswajanie żelaza z mięsa.

U szpinak i kasza gryczana

Duża ilość szczawianów ze szpinaku ogranicza wykorzystanie magnezu, w który obfituje kasza.

U wątróbka i płatki

Przyswajanie minerałów z wątróbki jest zmniejszane przez fityniany z płatków i razowych makaronów.

(z rozdrobnionej kapusty, papryki, kalarepy), ponieważ łatwo rozkłada się przy dostępie powietrza.

Dobrze wykorzystaj karotenoidy

Gotowanie niszczy allicynę

‒ naturalny antybiotyk.

To bardzo ważna dla naszego zdrowia grupa związków. Najbardziej znany jest beta-karoten, z którego w organizmie powstaje witamina A, odpowiedzialna chociażby za zdrową skórę, dobry wzrok i odporność. Ważnym źródłem beta-karotenu są: marchew, dynia, bataty i szpinak. Cennym karotenoidem jest też obecny w pomidorach likopen. Zmniejsza on ryzyko nowotworu, udaru i zawału. Obydwa te karotenoidy są lepiej przyswajalne, gdy warzywa gotujemy, dusimy lub pieczemy i dodajemy do nich nieco tłuszczu, np. masła lub oleju. Dlatego, chociaż warto jeść marchew i pomidory na surowo, to przynajmniej część z nich dobrze jest przetwarzać.

Uważaj na substancje antyodżywcze

Zawierają je niektóre produkty spożywcze, szczególnie roślinne, które chętnie jemy, bo są naładowane również mnóstwem cennych substancji. Przykładem mogą być rośliny strączkowe i razowe przetwory zbożowe. Wykry-

to w nich fityniany, utrudniające wchłanianie składników mineralnych, np.: magnezu, cynku, wapnia, żelaza. Dlatego w tabeli obok zamieściliśmy informację, aby unikać łączenia wątróbki bogatej w minerały z razowymi przetworami zbożowymi. Ilość fitynianów w roślinach strączkowych obniżymy, gdy będziemy długo moczyć nasiona, a potem ugotujemy je w świeżej wodzie. W chlebie ilość fitynianów spada, gdy jest pieczony na zakwasie. Substancjami antyodżywczymi są również szczawiany w szczawiu, rabarbarze, szpinaku, botwinie. Nie jedzmy tych warzyw zbyt często, zwłaszcza jeśli ktoś cierpi na osteoporozę lub ma niedobór innego minerału. Nie ma jednak potrzeby całkowicie ich eliminować.

Pomidory

zawierają likopen cenny dla zdrowia. Najwięcej jego znajduje się w przetworach. Dlatego dobrze jest wzbogacić dietę o sosy i zupy na bazie pomidorów.

Zobowiązuję się wspierać wątrobę

wyciągu (w postaci oczyszczonego wyciągu suchego) z łuski co odpowiada 77 mg sylimaryny w przeliczeniu na sylibininę. wspomagająco w stanach rekonwalescencji po toksyczno-metabolicznych uszkodzeniach wątroby spowodowanych m.in. czynnikami toksycznymi (np. alkohol, środki ochrony roślin) oraz w niestrawności (wzdęcia, odbijania) po spożyciu ciężkostrawnych pokarmów. Wspomagająco w dolegliwościach po przebyciu ostrych i przewlekłych chorób wątroby. PZZ Herbapol S.A., ul. Towarowa 47/51, 61-896 Poznań.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj maksymalnej dawki leku. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. Tradycyjny produkt leczniczy roślinny z określonymi wskazaniami wynikającymi wyłącznie z długotrwałego stosowania.

REKLAMA

Wyjątkowe kulinarne duety

TEKST BARBARA LASOTA

Niektóre produkty wyjątkowo do siebie pasują. Nie tylko dlatego, że w duecie lub tercecie dostarczają nam wyjątkowych doznań smakowych, ale również dlatego, że zawarte w każdym z nich składniki odżywcze w pewnym sensie współpracują ze sobą i sprawiają, że lepiej je przyswajamy. Zdarza się nawet, że wzmacniają wzajemnie swój korzystny wpływ na nasze zdrowie. Oto kilka potraw, w których zachodzi taka wzajemna synergia.

POMIDORY + TŁUSZCZ

Cannelloni z cukinii i sera

4 cukinie, 200 g mrożonego szpinaku, 400 g tłustego sera twarogowego, 50 g sera koziego, 100 g sera pecorino, skórka starta z cytryny, pomidory w puszce, świeże oregano, 2 ząbki czosnku, łyżka oleju, przyprawa do dań włoskich, sól, pieprz, listki bazylii

Cukinie pokrój wzdłuż w cienkie plasterki. Posól je i odłóż na bok. Szpinak uduś, dodając 2 łyżki wody, po szczypcie soli i pieprzu. Czosnek i kilka gałązek świeżego oregano posiekaj. Twaróg wymieszaj z kozim serem, szpinakiem, czosnkiem, oregano i odrobiną skórki

cytrynowej. Przypraw do smaku. Na desce układaj po 4 plastry cukinii, tak by zachodziły na siebie. Smaruj nadzieniem z twarogu. Zwijaj w rulony. Z pomidorów, oleju i przypraw zrób sos. Ułóż rulony w formie, zalej sosem i posyp startym pecorino. Zapiekaj ok. 30 minut.

Uwaga!

W klasycznym włoskim przepisie serowe cannelloni robi się z ricottą, ale twaróg też się sprawdza.

Nie ma lepszego źródła likopenu, który ma działanie antynowotworowe, niż pomidory, a zwłaszcza sos pomidorowy. Przyswajanie likopenu zwiększa olej i tłuszcz, np. z nabiału.

370 kcal

porcje po: 22,5 g białka 38 g tłuszczu

JAJKA + CYTRUSY

MIĘSO + ROZMARYN

Torcik z mandarynkami

6 jajek, 5 łyżek cukru, 6 łyżek mąki pszennej, łyżeczka proszku do pieczenia, 8 mandarynek, 500 g serka mascarpone, 500 ml śmietanki 36%, 2 łyżki cukru pudru, szklanka soku pomarańczowego z kartonu

Jajka ubij z cukrem na puch. Dodawaj partiami makę z proszkiem do pieczenia, delikatnie mieszając. Upiecz biszkopt w temp. 160 st. C. Śmietanę ubij, dodając cukier puder. Wymieszaj z serkiem mascarpone. Wystudzony bisz-

kopt przekrój na 3 blaty. Nasącz sokiem pomarańczowym i przełóż kremem. Resztę masy rozsmaruj na wierzchu. Mandarynki obierz, 3 pokrój na plasterki i obłóż nimi boki tortu. Pozostałymi owocami udekoruj górę ciasta.

Żółtka jaj, których używamy do wypieku ciast, zawierają żelazo. Ten minerał najlepiej się przyswaja w obecności wit. C i kwasu foliowego. Znajdziemy je w cytrusach.

STRĄCZKI + NATKA

Aromatyczna pieczeń

1,5 kg szynki lub łopatki wieprzowej, rozmaryn w doniczce, główka czosnku, 100 ml białego wytrawnego wina, 3 łyżki oleju, cytryna, suszony majeranek, sól, pieprz

Mięso natrzyj solą i oprósz pieprzem. Cytrynę wyszoruj, pokrój w pla-

sterki. Kilka gałązek rozmarynu posiekaj. Połącz wino z olejem, dodaj plastry cytryny, posiekany rozmaryn i szczyptę majeranku. Mięso naszpikuj obranym czosnkiem, włóż do marynaty na bazie wina. Odstaw do lodówki na 12 godzin. Co jakiś czas obracaj na dru-

gą stronę. Zamarynowane mięso ułóż na blasze, polej kilkoma łyżkami marynaty ze znajdującymi się w niej ziołami. Piecz 30 minut w temp. 200 st. C, po czym zmniejsz temp. do 175 st. C i piecz jeszcze 50 minut. Pieczeń obłóż świeżym rozmarynem.

Igiełki rozmarynu o intensywnym sosnowym aromacie nie tylko podkreślają smak mięs, ale także działają bakteriobójczo i wspomagają trawienie.

Pasta do pieczywa

3/4 szklanki ciecierzycy, szklanka groszku konserwowego, mały pęczek natki pietruszki, kilka listków świeżej bazylii, 2 łyżki oliwy, 3 ząbki czosnku, mała cebula, cytryna, sproszkowana papryka, pieprz, sól

Ciecierzycę zalej 3 szklankami wody i zostaw na noc.

Odcedź, wlej świeżą wodę (ok. 3 szklanek), posól i gotuj pod przykryciem do miękkości.

Odcedź, wystudź. Cebulę posiekaj, zeszklij na oliwie. Pod koniec smażenia dodaj

zmiażdony czosnek. Natkę pietruszki i bazylię posiekaj. Połącz ciecierzycę z odcedzonym groszkiem, cebulą, czosnkiem i zieleniną. Zmiksuj wszystko na pastę, przypraw sokiem z cytryny, papryką, solą i pieprzem. Podawaj z pieczywem.

Ciecierzycę, groszek i inne strączkowe dostarczają nam dużo białka. Ale są także źródłem niezbędnego cynku, który razem z wit. C z natki podnosi nam odporność.

Porady zza

PIERWSZEGO STOŁU*

nasZ ekspert

dr nauk farmaceutycznych

MAGDALENA JACHORSKA ekspert farmaceutyczny

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

SUPLEMENTACJA

NA DIECIE WEGAŃSKIEJ

Będąc na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej, należy pamiętać o suplementacji takich składników, jak: witamina B12, kwasy omega-3, wapń, jod, witamina D, żelazo. Można wybrać odpowiednie suplementy, skomponowane jako wsparcie i uzupełnienie diety roślinnej, lub włączyć produkty dostarczające wymienione składniki. Bogatym źródłem kwasów omega-3 są: algi, siemię lniane, orzechy włoskie. Wapniem, którego niedobór może prowadzić do osteoporozy, wzbogacana jest większość napojów roślinnych. Jod dostarczymy z algami morskimi lub w postaci soli jodowanej, a naj lepsze źródła

żelaza to np. soczewica, biała fasola, pestki i nasiona.

SKÓRA Z PROBLEMAMI

DERMATOLOGICZNYMI

Zmagając się z problemami typu: skóra sucha, atopowa, swędząca, skłonna do pękania, należy zwrócić szczególną uwagę na dobór preparatów pielęgnacyjnych. Unikamy konserwantów, barwników i substancji zapachowych. Najlepsze są proste składy i preparaty o działaniu łagodzącym, regenerującym i przeciwzapalnym. Składniki, które zasługują na uwagę, to ichtiol jasny i tlenek cynku. Znacząco wspomagają regenerację skóry, łagodzą dolegliwości i hamują procesy zapalne. Warto też włączyć kremy witaminowe (witamina A, E), zapobiegają odwodnieniu skóry i chronią przed czynnikami zewnętrznymi.

WSPARCIE

DLA WĄTROBY

Narząd ten jest niezbędny do oczyszczania i detoksykacji organizmu. Dla prawidłowego funkcjonowania potrzebuje takich składników, jak: cholina, witaminy C i E. Cholina zapewnia odpowiednią budowę błon komórkowych i zdrowe funkcjonowanie wątroby, wpływa na procesy metaboliczne, w tym właściwy metabolizm tłuszczów. Witaminy C i E to z kolei silne przeciwutleniacze. Chronią przed stresem oksydacyjnym, który zaburza funkcje wątroby. Ponadto witamina C wspiera regenerację zredukowanej postaci witaminy E. Suplementy diety, które wspomagają pracę wątroby, można stosować przy problemach z trawieniem lub w trakcie diety odchudzającej.

WIOSENNA ALERGIA

W kwietniu alergicy narażeni są m.in. na działanie pyłków brzozy, dębu i jesionu. Silnie uczulają też pyłki traw (najwyższe stężenie występuje od końca maja do drugiej połowy lipca). Typowe objawy alergii to: nieżyt nosa, zapalenie spojówek, zmiany skórne, niekiedy stany podgorączkowe i osłabienie. W aptece dostępne są bez recepty leki przeciwhistaminowe (tabletki, syropy, aerozole), które pomogą przy umiarkowanym nasileniu objawów. Warto wybierać leki przeciwhistaminowe II generacji z uwagi na mniej działań niepożądanych. U pacjentów z nasilonymi objawami alergii zaleca się testy potwierdzające alergię i odczulanie.

* „Pierwszy stół” w języku zawodowym osób związanych z farmacją to nic innego, jak lada w aptece, przy

której pacjent spotyka się z farmaceutą.

JESTE M eko

Nie sposób przecenić roli roślin dla środowiska, a tym samym dla człowieka. Niestety, drzew ubywa, a na sto nowo posadzonych tylko jedno ma szansę przeżyć i rosnąć przez wiele lat. Co robić, by ich nie zabrakło?

Bezcenne

drzewa

Drzewa ratują nas przed smogiem, upałem, wiatrem, erozją gleby. Są zielonymi płucami świata. Ale na skutek niszczycielskiej działalności człowieka i zmian klimatu coraz trudniej im przetrwać.

Jak im pomóc, jakie gatunki mają największe szanse na długie życie?

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

Zieleń na przyszłość

Długotrwałe susze, huragany, coraz mniejsza

dostępność wody, a także rozprzestrzenianie się nowych chorób i szkodników, którym sprzyja wyższa temperatura, ma niebagatelny wpływ na kondycję drzew. Zmienia się struktura opadów (wydłużają się okresy bez deszczu, zanikają opady ciągłe i łagodne – najkorzystniejsze dla roślin). Efektem tego jest zanikanie wielu gatunków, jak np.: sosna zwyczajna, świerk pospolity, modrzew europejski czy brzoza brodawkowata. Czy da się je zastąpić?

1

MIŁORZĄBY

ZAMIAST ŚWIERKÓW

Powinniśmy oswajać się z myślą, że szybciej niż nam się wydaje, nawet za kilkanaście lat, może bardzo się zmienić polski krajobraz, zwłaszcza w miastach. Już teraz wnikliwy obserwator zauważy, że w aglomeracjach miejskich przybywa rzadkich niegdyś platanów, miłorzębów, katalp. Pochodzą z cieplejszych stref klimatycznych i świetnie się czują w warunkach, jakie zaczynają dominować w naszym kraju. Naukowcy pracują wciąż nad opracowywaniem doboru nowych jeszcze silniejszych gatunków.

2MOCNE I MOCNIEJSZE

W związku ze zmianami klimatu ginie wiele gatunków roślin, w tym drzew. Oprócz już wymienionych we wstępie coraz rzadziej będziemy spotykać lipy, klony pospolite i jawory. Szczególnie w miastach rośliny muszą walczyć ze skrajnymi niedogodnościami (duże natężenie ruchu, zasolenie gleb czy porywiste wiatry). Na zabudowanym terenie także temperatura jest wyższa od 2 do 10 st. C. Typowe i tradycyjnie sadzone drzewa już nie wystarczą. Na szczęście nie brakuje takich, które całkiem nieźle dają sobie radę w trudnych warunkach. Należą do nich: jesion pensylwański, jarząb szwedzki, grab pospolity, dereń jadalny. Do łask wracają topole, które znakomicie schładzają powietrze.

3DBAJ O MŁODE DRZEWA

Zanim posadzisz drzewo, wybierz mu takie warunki, by mogło się potem swobodnie rozrastać, miało dostęp do światła i przede wszystkim nie zabrakło mu wody, bo prawidłowe nawodnienie jest najważniejsze. Młode rośliny potrzebują znacznie więcej wody niż dojrzałe, ponieważ ich procesy fizjologiczne są bardziej intensywne. Zbyt długo niepodlane i często więdnące szybciej zasychają i giną. Trzeba pamiętać, że z perspektywy bardzo długiego życia drzewa „młodzieńcza” pielęgnacja drzewa powinna trwać kilkanaście lat.

Najstarsze w Polsce

Prawdopodobnie

najstarszym drzewem w naszym kraju jest cis z Henrykowa Lubańskiego. Jego wiek szacuje się na 1280 lat.

Tnij z głową

Formuj koronę drzewa na wczesnym etapie i nie odkładaj tego zabiegu na później. Usunięcie w tym momencie drobnej gałęzi nie spowoduje większego uszczerbku dla rośliny, ale przycinanie korony dojrzałego drzewa, nigdy nie jest zabiegiem obojętnym, zawsze wiąże się z negatywnymi skutkami, m.in: osłabia ją, redukuje powierzchnię asymilacyjną, powoduje nagłe nasłonecznienie innych konarów i pni.

4

KIERUNEK: MIKROLAS

Botanicy szukają różnych sposobów na szybkie zazielenianie planety. Jednym z nich jest mikrolas. Sadzi się go na małej powierzchni (wystarczy już 50 metrów kwadratowych). Bardzo szybko rośnie (po 10–15 latach osiąga dojrzałość), jest różnorodny i odporny na ekstremalne susze. Ważne, by dobrze przygotować glebę, wybrać różnorodne gatunki drzew typowe dla danego regionu, posadzić je (3–4 sztuki na metr kwadratowy) i przez pierwsze 3 lata zadbać o właściwe ściółkowanie, podlewanie oraz pielenie. Potem nie jest już to konieczne.

5DRZEWO TLENOWE

To krzyżówka dwóch azjatyckich odmian: Paulowni fortunei i Paulowni elongaty. Bardzo szybko rośnie (w ciągu sześciu lat może osiągnąć wysokość 16 metrów), ma ogromne liście i daje sporo cienia. Hodowcy podkreślają też, że może ono wyprodukować nawet do10 razy więcej tlenu niż inne gatunki. Sadzonki dostaniemy przez internet i na różnych targach ogrodniczych (ok. 50 zł). Botanicy są jednak sceptyczni i uważają, że ten obcy gatunek jest zdecydowanie przereklamowany i jak się zadomowi może wypierać rodzime drzewa. Zachęcają, by raczej sadzić szybko rosnące, sprawdzone przez wieki, wierzby, topole lub brzozy.

Jeśli ktoś ma ogród, zachęcam, by sadzić w nim drzewa, które dostarczą wielu korzyści. Na pewno warto mieć pięknie kwitnące i pachnące gatunki, jak wspomniane w tekście lipy, ale też: kasztanowce, wiśnie ozdobne, tulipanowce, bardzo odporne głogi. Jeśli jest taka możliwość, warto posadzić kilka drzewek owocowych, np. jabłoni rajskiej, która na wiosnę przepięknie kwitnie, a na jesieni daje jabłuszka doskonałe na konfitury, także morwy (ma słodkie i zdrowe owoce), derenia jadalnego czy orzecha włoskiego (z zielonych owoców i liści można zrobić lecznicze nalewki) lub leszczyny zakwitającej wczesną wiosną. Dzieci ucieszą drzewa idealne do wspinaczki, jak grab pospolity czy wielopniowa lipa.

6ROŚLINY

DLA PSZCZÓŁ

Od kilku lat ekolodzy alarmują, że ubywa owadów zapylających i trzeba je ratować. Na szczęście, coraz więcej ogrodników to rozumie i sadzi kwitnące rośliny. Warto zadbać, aby znalazły się wśród nich drzewa. Wiosną dużo pożywienia zapewniają kwitnące wierzby, nieco później drzewa owocowe. Latem najwięcej pożytecznego pokarmu dają lipy. W czerwcu zakwita lipa szerokolistna, w lipcu i sierpniu rozwija kwiaty lipa amerykańska, lipa Henry´ego, aralia wysoka, ewodia Daniella.

Chwasty, które leczą

Uważamy je za niepożądane rośliny, zaciekle tępimy i usuwamy z ogródka. Tymczasem mają one liczne właściwości lecznicze, które chętnie wykorzystywano w medycynie ludowej.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

Pokrzywa

Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego. Torebki, 30 szt.

Leki roślinne są tak stare, jak ludzkość. Dzięki postępowi nauki odkrywamy w dobrze lub mniej znanych roślinach nowe biologicznie aktywne składniki i przekonujemy się, że są one nadal przydatne we współczesnym lecznictwie. Znajdują się wśród nich popularne chwasty, które wyrywamy, by na rabatach i grządkach nie zagłuszały kwiatów i warzyw. Warto wykorzystać je do sporządzenia domowymi sposobami medykamentów wspomagających terapię farmakologiczną. Pamiętajmy, że zioła będą skuteczniejsze, gdy zbierzemy je w pogodny dzień i ususzymy w cienistym, przewiewnym miejscu.

POKRZYWA

Pomaga pozbyć się szkodliwych produktów przemiany materii z organizmu. Jest też bogata w witaminy (C, A, B, K). Zwiększa liczbę czerwonych krwinek oraz poziom hemoglobiny. Odwar z liści

2–2,5 łyżki liści zalej 2 szklankami gorącej wody i powoli gotuj pod przykryciem na małym ogniu przez 5 minut.

Odstaw na 10 minut, przecedź. Pij po pół szklanki 2–3 razy dziennie po jedzeniu. Miód pokrzywowy

Do 500 g płynnego miodu dodaj 3–4 łyżki sproszkowanych i wymieszanych w równych proporcjach liści pokrzywy i orzecha włoskiego. Pij łyżeczkę po jedzeniu 2–3 razy dziennie.

PERZ

Zawarta w roślinie rozpuszczalna krzemionka korzystnie działa na skórę, błony śluzowe, tkankę łączną i naczynia krwionośne. Hamuje odkładanie się cholesterolu w naczyniach krwionośnych.

MNISZEK LEKARSKI

Wpływa pobudzajaco na wytwarzanie żółci i czynność wydzielniczą trzustki. Działa moczopędnie, odtruwa oraz oczyszcza organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. Wino z korzeni Rozdrobnij 40 g wysuszonych korzeni mniszka, zalej 700 ml białego wina. Odstaw na 2 tygodnie, często potrząsaj płynem. Po tym czasie przecedź. Pij 2–3 razy dziennie łyżkę po jedze-

niu jako środek ułatwiający trawienie. Syrop z płatków Ze świeżo zebranych rozwiniętych koszyczków wyskub płatki. Następnie ułóż w słoiku, przesypując cukrem, lekko ugnieć, aby zaczęły puszczać sok. Na wierzch wlej łyżkę spirytusu, dosyp do pełna cukru, odstaw na tydzień. Przechowuj w lodówce do 4 miesiecy. Pij powoli (po łyżeczce syropu) 3 razy dziennie podczas nieżytu dróg oddechowych.

Odwar z perzu

1,5 łyżki rozdrobnionych kłączy zalej 2 szklankami letniej wody, podgrzej do wrzenia i powoli gotuj pod przykryciem 5 minut. Odstaw na 15 minut, przecedź i pij pół szklanki 3 razy dziennie.

Placuszki

Szklankę mąki pszennej wymieszaj z czubatą

łyżką zmielonych dobrze wysuszonych kłączy perzu. Dodaj szczyptę soli. Wlej tyle wody, by powstało ciasto jak na pierogi. Formuj z niego niewielkie placuszki. Piecz bez tłuszczu na patelni żeliwnej lub grillu. Podawaj z miodem.

Mniszek lekarski

Wspiera prawidłowe funkcjonowanie żołądka i wątroby oraz wspomaga przepływ soków trawiennych. Torebki, 30 szt.

DBAM o urodę

Minione miesiące zafundowały naszej skórze zimową szkołę przetrwania.

Aby była znów gładka i świetlista, potrzebuje dużego wsparcia: nawilżania, masażu, złuszczania.

dlaWiosenny doping

zmęczonej cery

Widzisz w lustrze nowe zmarszczki, łuszczącą się skórę, szary kolor twarzy? Oto program pielęgnacji, który sprawi, że za miesiąc będziesz wyglądać tak pięknie, jak po pobycie w SPA.

NNa dzień dobry

asza skóra ma nieco inne potrzeby w ciągu doby. Rano wymaga odpowiedniej dawki nawilżenia (gdy śpimy, tracimy wodę przez skórę) oraz ochrony przed wolnymi rodnikami i zanieczyszczeniami ze środowiska. Z kolei wieczorem pielęgnacja ma na celu wsparcie naturalnych procesów odbudowy, które zachodzą w naszej skórze podczas snu. Stąd zabiegi pielęgnacyjne powinny być inne rano, a inne wieczorem. Dzięki nim nasza cera zmęczona przez zimę odzyska blask i stanie się bardziej gładka. SKUTECZNA

BOOSTER − POBUDKA DLA SKÓRY

•Skoncentrowana pielęgnacja. Z ang. „boost” oznacza „doładować”, więc booster można nazwać doładowa niem dla skóry. Preparat ma lekką kon systencję, ale jest maksymalnie skon centrowany. Po nałożeniu czekamy chwilę i sięgamy po codzienny krem. •Masaż podczas aplikacji pobudzi krą żenie krwi i limfy w skórze, dzięki cze mu będzie promienna. Wykonujemy ruchy od środka twarzy na zewnątrz i od dołu ku górze.

OCHRONA PRZED SMOGIEM

•To szkodzi skórze. Zanieczyszczone powietrze (cząsteczki metali, gazy oraz pyły) jest niekorzystne nie tylko dla płuc. Udowodniono, że smog przyspiesza powstawanie zmarszczek i przebarwień, sprawia, że skóra staje się wrażliwsza.

•Jak wzmocnić cerę. Codziennie rano warto stosować krem z an tyoksydantami. Jednym z naj ważniejszych jest witamina C. To bardzo silny przeciwutleniacz, chroniący przed wolnymi rodni kami. Podobnie działają: polife nole, koenzym Q10, witamina E.

ŁAGODNE OCZYSZCZANIE

•Zawsze delikatnie Warstwa lipidowa naskórka to naturalny płaszcz ochronny, który „otula”

skórę. Tworzą ją przede wszystkim tłuszcze, które produkowane są przez organizm. Agresywne środki myjące osłabiają ten ochronny film, a skóra szybciej się wysusza i starzeje.

•Do mycia należy wybierać preparaty, które nie mają w składzie mydła (zmywa naszą barierę lipidową). Najlepiej stosować delikatne żele, olejki, płyny micelarne.

Na noc dobra-

DEMAKIJAŻ PRZED SNEM

•Regeneracja skóry nastąpi tylko wtedy, gdy usuniemy z niej kolorowe kosmetyki i inne zanieczyszczenia, które nagromadziły się w ciągu dnia. Aby demakijaż był efek tywniejszy, można zastosować soniczną szczoteczkę do masażu.

•Ciepły, kojący kompres jest częstym elementem zabiegów w gabinetach kosmetycznych. Wieczorem możemy użyć zmoczonej w ciepłej wodzie flaneli i wytrzeć nią delikatnie twarz, by usunąć kosmetyk do demakijażu. Na koniec należy wypłukać ściereczkę w gorącej wodzie i nałóżyć ją na twarz na kilka sekund.

Kwasydo użytku domowego mają niższe, bezpieczniejsze dla nas stężenia.

ZDROWY SEN

•W nocy uwalniane są hormony sprzyjające odnowie, a komórki skóry dzielą się szybciej niż w ciągu dnia. Dlatego, żeby wykorzystać dobrodziejstwa kosmetyków, trzeba wklepać krem na noc i położyć się spać nie później niż między 22.00 a 23.00. Nie zabieramy do łóżka komórki. Niebieskie światło, które emitują wszystkie urządzenia elektroniczne, działa podobnie

jak promienie UV: sprzyja powstawaniu wolnych rodników, które niszczą kolagen i elastynę. Zaburza również rytm snu.

PEELING

Z KWASAMI

•Korzyści ze złuszczania. Peelingi z kwasami to dobry sposób na poprawę koloru cery i pozbycie się przebarwień czy rozszerzonych porów. Migdałowy i glikolowy pomoże na przebarwienia i zmarszczki, salicylowy – przy skórze trądzikowej, laktobionowy – naczynkowej lub z trądzikiem różowatym.

•Jak je stosować. Należy zacząć od niższych stężeń kwasów, sięgając po żel do mycia albo tonik. Gdy cera przyzwyczai się do nich, można kupić krem lub serum. Stosujemy je na noc na suchą twarz. Zawsze należy przeczytać ulotkę – po niektórych kwasach trzeba rano użyć kremu z filtrem, by nie nabawić się przebarwień.

Maski najlepiej nakładać po 18.00. Wtedy zwiększa się ukrwienie skóry, pory rozszerzają się i składniki aktywne z kosmetyku łatwo wnikają w naskórek.

MASECZKOWY KOKTAJL

•Maseczki zawierają więcej cennych składników niż krem, dlatego są tak skuteczne. Przesuszonej cerze pomoże maska z aloesem. Gdy skóra jest szara i zmęczona, właściwy będzie preparat z witaminą C, poprawiający jej kolor. Jeśli jest zwiotczała, z pomocą przyjdą algi, ceramidy, soja.

REKLAMA

Na wzmocnienie

Piękne brwi

Gęste i lśniące to marzenie

wielu kobiet. Wypielęgnowane potrafią zadziałać jak lifting: powiększą oczy, optycznie podniosą opadającą powiekę.

Dobry będzie olej rycynowy, który pozyskuje się z rącznika pospolitego. Jest bogaty w witaminy A i E oraz wzmacniające nienasycone kwasy tłuszczowe. Nakładamy niewielką ilość oleju na włoski za pomocą czystej szczoteczki do maskary albo patyczka higienicznego, najlepiej dwa razy dziennie. Efekty pojawią się po kilku tygodniach kuracji. Pomogą również odżywki do rzęs i brwi regenerujące i stymulujące porost włosków. Najczęściej zawierają takie składniki, jak: keratyna, panthenol, komórki macierzyste z jabłka, oligopeptydy. Należy je nakładać od wewnętrznego kącika brwi na zewnątrz wzdłuż linii włosków 1–2 razy dziennie.

Serum do rzęs i brwi

Widocznie pogrubia brwi oraz zagęszcza rzęsy. Kompleks trzech peptydów oraz biotyna stymulują ich wzrost. 3 ml

pytamyeksperta

Karol Ciuraj

certyfikowany stylista rzęs SaskaMed, Warszawa

Nie jestem przekonana do makijażu permanentnego. Czy można w inny sposób poprawić wygląd brwi?

Tak. Proponuję laminowanie – zabieg prosty, mało inwazyjny, który wzmocni włoski, zachowując przy tym naturalny efekt. Laminowanie rozpoczyna się od nałożenia na łuki brwiowe preparatu z kwasem tioglikolowym, który otwiera łuski włosa. Kwas rozrywa wiązania dwusiarczkowe we włosach, co sprawia że stają się one plastyczne i można nadać im dowolny kształt i kierunek. Następnie kosmetyczka nakłada keratynę, której zadaniem jest odbudowa brwi, pogrubienie ich i nabłyszczenie. Kolejny etap to zastosowanie kosmetyku pielęgnującego, np. olejeku jojoba czy arganowego, który ma właściwości odżywcze i wzmacniające. Efekt utrzymuje się od miesięca do dwóch. Zabieg kosztuje od 100 do 200 zł. W przypadku włosków jasnych albo wyjątkowo rzadkich można podczas zabiegu poprosić dodatkowo o koloryzację henną.

TO JEST mój czas

Odchudzanie

Dlaczego tak wielu osobom trudno schudnąć? Bo istota tkwi nie w diecie, tylko w naszych emocjach i sposobie myślenia.

zaczyna się w głowie

Rozpoczynając odchudzanie, koncentrujemy się na wymarzonym celu, idealnej figurze lub wadze. Droga do niego jawi się jako koszmar, który chcemy przejść jak najszybciej. Efekt? Zbaczamy z niej przy pierwszej większej przeszkodzie i wracamy na łatwiejszą ścieżkę.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

Skup się na drodze

pytameksperta

KATARZYNA KUCEWICZ psycholożka, psychoterapeutka, autorka poradników psychologicznych dla dorosłych i bajek dla dzieci

Nadwaga i otyłość to globalny problem. Nie jesteśmy wyjątkiem. Już 3/5 dorosłych Polaków cierpi na nadwagę lub otyłość. I choć co roku pojawiają się diety cud, które mają nam gwarantować sukces, nie potrafimy zapanować skutecznie ani nad tyciem, ani nad odchudzaniem. Czy zatem jesteśmy skazani na problemy wagi ciężkiej? Psycholożka Katarzyna Kucewicz w ciągu ostatniego 2,5 roku zrzuciła 65 kg, zaczynając redukcję od otyłości olbrzymiej. I już bez większego wysiłku chudnie dalej. Oto, co radzi na podstawie własnych doświadczeń, które opisała szczegółowo w swojej książce „Waga z głowy”.

Aż 95 proc. osób, które co roku podejmują walkę z nadwagą bądź otyłością, w ciągu 4− 5 lat wraca do punktu wyjścia. Co z nami jest nie tak, że nie potrafimy zapanować nad jedzeniem?

Zacznijmy od tego, że redukcja wagi to wielotorowy proces. Potrzebna jest więc i dieta o ujemnym bilansie energetycznym, i ruch, który przyspieszy metabolizm. Ale, według mnie, podstawą jest zmiana mentalna. Zrozumienie, że nie chodzi tu o jak najszybsze osiągnięcie jakiegoś celu. Bo redukcja wagi to podróż, wejście na nową drogę osobistego rozwoju, zmiana podejścia do siebie i swojego ciała. Nie wiemy, ile ona

potrwa, dlatego musimy skupić się na niej, a nie na nerwowym wypatrywaniu celu.

Jak to zrobić?

Na początku potrzebna jest bardzo świadoma, przemyślana decyzja, że to jest ten moment, kiedy chcę wejść na drogę redukcji. Jestem gotowa i biorę za tę poważną decyzję taką samą odpowiedzialność, jak za wszystkie inne. To postanowienie musi wypływać ze mnie, z mojej silnej wewnętrznej potrzeby, a nie np. z tego, co sądzą o mnie inni. Jeśli przychodzi do mnie pacjent i mówi: „Żona mnie do pani przysłała”, to z tej redukcji nic nie będzie. W ten proces trzeba wejść całym sobą, a nie na pół gwizdka. Zaangażować się emocjonalnie.

Powiedzmy, że doszłam do takiego momentu. Podjęłam decyzję i co dalej? Trzymając się naszego porównania, dróg, czyli diet , jest mnóstwo, a błądzących po nich jeszcze więcej. Jak wybrać tę właściwą?

Dieta musi być dobrana do naszych możliwości, umiejętności kulinarnych, czasu, ale też smaków, bo ma nam towarzyszyć do końca życia. Musi być taka, żebyśmy mogli pomyśleć: mogłabym tak jeść do końca swoich dni. Droga nie może być katorgą, bo jeśli tak się stanie, to szybko ją porzucimy. Redukcja oparta

na męczarniach zawsze źle się kończy. Jedzenie musi zostać przyjemnością, jeśli chcemy zredukować wagę.

Tyle że to co zdrowe, zwykle bywa mniej smaczne niż niezdrowe.

To stereotyp. Właściwie poza słodyczami nic mi kiedyś nie smakowało. Z warzyw tylko ogórki. Ale dietetyczka tak skomponowała mi dietę, że dzięki różnym sposobom gotowania i przyprawiania potraw wiele rzeczy zaczęło mi smakować. W internecie znajdziemy nawet mniej kaloryczne wersje ulubionych słodyczy. Owszem, gdy schodzi się z otyłości olbrzymiej, to na początku potrzeba ostrego reżimu. Ale dziś pozwalam sobie nawet na wysokokaloryczne posiłki. Tyle że raz na 3 tygodnie, a nie 3 razy w tygodniu. I staram się zmieścić w swoim bilansie energetycznym.

Czy jednak przy takim podejściu jedzenie nie stanie się obsesją, udręką, tyle że innego rodzaju? Oczywiście, w redukcji mogą pojawiać się i takie pułapki, jak np. ortoreksja (ciągłe myślenie o odchudzaniu i kaloriach) albo anoreksja atypowa (przyspieszanie zrzucania wagi za wszelką cenę). Szczególnie, że otoczenie to podkręca, mówiąc: o, jak ładnie wyglądasz, ale schudłaś, nie zadając sobie pytania, ile mogło ją to

Zjadanie smakołyków to najłatwiejszy sposób zagłuszenia emocji, które się w nas kotłują.

To jednak nie rozwiąże naszych problemów, tylko przysporzy nowych, związanych z nadwagą.

ABY, NIE PODJADAĆ W STRESIE

Pięć prostych trików, które mogą pomóc:

1. Jeśli czujesz, że jesteś zdenerwowana, staraj się jak najszybciej uspokoić emocje, nie daj im się rozhuśtać. Idź np. na spacer i zapytaj siebie, czy sprawa naprawdę jest warta aż takich nerwów.

2. Gdy masz ochotę na coś słodkiego, zajmij myśli czymś innym, skup się na tym, co lubisz robisz i co cię wciągnie.

3. Nie trzymaj w domu słodyczy, jeśli nie będziesz potrafiła się im oprzeć. Konieczność wyjścia z domu po coś słodkiego to już wysiłek i w wielu sytuacjach dasz za wygraną.

4. Jeśli zbliża się okazja, gdzie na pewno będą słodycze, przygotuj się mentalnie. Pomyśl, jak się wtedy zachowasz, co zrobisz z rękami. Co pozwoli ci odmówić np. tortu.

5. Nagradzaj się za każde małe zwycięstwo. Pomyśl o sobie, jaką jesteś twardzielką, jaka jesteś dumna, że dałaś radę, a słodycze nie żądzą już twoim życiem.

kosztować. Trzeba więc redukować wagę powoli, ze spokojem.

Ma pani patenty na kryzysy?

Czy może nie nadejdą, jeśli już wejdziemy na właściwą drogę?

Nie oszukujmy się, proces redukcji wagi jest bardzo ciężkim procesem, nielinearnym. Na pewno więc pojawią się i górki, i dołki. Nasza motywacja będzie wymagała nieustannego wsparcia i konsekwencji. Nauczenia się zarządzania trudnościami, które wyrosną na naszej drodze i mogą zniweczyć dotychczasowy wysiłek.

Głód rzadko daje o sobie zapomnieć, trudno nim zarządzać…

Przy odpowiedniej diecie prawdziwy głód właściwie nie

występuje. Jeśli się pojawia, to jest to głód emocjonalny, np. potrzeba zrobienia sobie przyjemności czy pocieszenia się jedzeniem. Dlatego trzeba się mądrze przygotować na te momenty.

Tylko jak to zrobić?

Istnieje kilka strategii. Na pewno warto omijać szerokim łukiem np. wystawy ze słodyczami, na których widok ślinka cieknie, czy restauracje, z których dochodzą obłędne zapachy. Ale to za mało, bo żyjemy w świecie, w którym wysokokaloryczne, wysokosmakowe, tanie jedzenie jest na każdym kroku. Dlatego na użytek swój i swoich pacjentów stworzyłam koncepcję CZUŁEJ DYSCYPLINY, która sprawdziła się nie tylko w moim przypadku. Polega na tym, by traktować tę część siebie, która krzyczy we mnie, że chce kolejnego cukierka, jak swoje wewnętrzne dziecko. W redukcji to ta nasza część troskliwego rodzica musi zająć się dzieckiem.

A co jeśli moje dziecko nie chce słuchać? I drze się,

dopóki nie dostanie tego, czego pragnie?

Trzeba wsłuchać się uważniej w jego prawdziwe potrzeby, rozmawiać z nim, tłumaczyć czule, dlaczego nie spełnimy jego zachcianek. Warto też to dziecko w nas zapytać: „Co się stało, że tak bardzo chcesz to zjeść? Co się dzieje, skoro coś sobie obiecałaś? Czy to smutek, nuda, a może złość, które chcesz ukoić w najprostszy znany sobie sposób, czyli jedzeniem?”. Aby poradzić sobie z emocjami, trzeba je wyrażać i zaspakajać, zamiast tłumić jedzeniem. Zdecydowanie więcej czasu poświęcić swojemu życiu psychicznemu.

I mam temu biednemu dziecku jeszcze powiedzieć, żeby zapomniało na zawsze o przyjemnościach?

To właśnie jest coś, czego starszym pokoleniom tłumaczyć nie trzeba. Dla nich dyscyplinowanie się, samoograniczanie było zrozumiałe i oczywiste. Młodsze muszą się tego nauczyć, bo żyjemy w czasach rozpasania, w świecie, gdzie króluje narracja: zadbaj o siebie, nie ograniczaj swoich potrzeb, daj sobie tyle przyjemności, ile tylko zechcesz. Oczywiście, dyscyplina nie oznacza przemocy, obrażania. Mówienia: „Nie dam ci cukierka, bo już jesteś gruba i brzydka”.

A jak mam mówić do tego grubaska: mój biedny pączusiu?

Przede wszystkim nie obwiniajmy go. W żadnej innej chorobie nie obarcza się pacjentów taką odpowiedzialnością, jak w otyłości. Wystarczy już wszechobecny w naszej kulturze fatshaming, czyli stygmatyzowanie osób z nadwagą. Gdy zredukowałam wagę, zdarzało mi się nawet słyszeć wątpliwe komplementy w stylu: „Nareszcie wyglądasz jak człowiek”. Uważam, że nawet samo słowo odchudzanie jest niewłaściwe, obarczone stereotypami. Dlatego wolę mówić redukcja. Bo u podłoża problemów z wagą leżą często nie tylko złe nawyki czy brak silnej woli, ale też poważne choroby somatyczne, np. zaburzenia hormonalne czy insulino-

oporność oraz psychiczne, jak stres, depresja czy lęki, które napędzają apetyt i utrudniają redukcję.

Co miałoby być nagrodą w tym procesie, jeśli nie cel, np. wbicie się w ukochane dżinsy, zazdrosne spojrzenia przyjaciółek, podziw męża? Podniesienie samooceny? Zdziwię panią, ale to nieprawda, że jak człowiek zredukuje wagę, to zmieni swoją samoocenę. Na postrzeganie siebie musimy pracować niezależnie od wagi, bo jeśli ktoś nie cierpi siebie, to tak będzie nawet wtedy, gdy schudnie, tyle że zastrzeżenia przeniosą się na nowe obszary. Uzna, że wygląda starzej, ma brzydką skórę lub za duży nos. Ja lubiłam siebie i uważałam się za atrakcyjną niezależnie

od rozmiaru. Najważniejszy zysk z redukcji obok zdrowia, to, według mnie, większa znajomość siebie oraz sprawność. Lekkość, z jaką teraz idę przez życie. Ktoś, kto kiedykolwiek miał dużą nadwagę, dokładnie wie, o czym mówię.

Nie jest to książka o dietach cud, ale o emocjonalnej przemianie i pracy wewnętrznej nad zmianą myślenia o sobie i relacji z jedzeniem. To książka oparta na doświadczeniu, jej autorka, psycholożka przeszła z powodzeniem przez wszystkie etapy leczenia otyłości.

Katarzyna Kucewicz

„Waga z głowy” , Rebis

Zadbaj dziś. Pokochaj NA ZAWSZE.

Specjalistyczny produkt do pielęgnacji świeżo wytatuowanej skóry

Bepanthen zapewnia intensywną pielęgnację i ochronę wytatuowanej skóry. Formuła z pantenolem (prowitamina B5) tworzy oddychającą warstwę ochronną, która zapewnia nawilżenie niezbędne do regeneracji skóry od wewnątrz i stabilizacji naturalnej funkcji barierowej skóry. Bez konserwantów i barwników. Produkt przebadany klinicznie. CH-20231107-71

REKLAMA

ZDJĘCIE

„Wszystko, czego pragniesz, jest po drugiej stronie strachu.” Jack Stanfield

Nasze obawy, lęki są naturalnymi stanami emocjonalnymi, tak jak radość czy euforia. Są częścią życia. Niektórych paraliżują, innych motywują do działania. Zaliczasz się do tej pierwszej grupy? Najwyższy czas, by to zmienić.

Jeśli o czymś marzymy, osiągnięcie celu zawsze wymaga od nas pewnej odwagi w działaniu i determinacji. Tymczasem często, gdy pojawia się w głowie myśl: „Chciałabym…”, natychmiast torpedujemy ją inną: „Ale to nie dla mnie, nie uda mi się…”. A skąd mamy wiedzieć, że się nie uda, skoro nawet nie spróbowaliśmy, nie podjęliśmy tego wyzwania.

Warto przy tym pamiętać, że pokonywanie własnych lęków może być procesem i wymagać czasu. Jednak każdy krok naprzód, nawet najmniejszy, przynosi nam nowe doświadczenia i wzmacnia zdolność radzenia sobie z trudnościami. Kiedy sobie to uświadomimy, po drugiej stronie otwierają się szerokie horyzonty. A to, co wcześniej nas przerażało, okazuje się być bramą do nowych możliwości.

TEKST URSZULA ZUBCZYŃSKA

Tekst Karolina Król-Lach mgr dietetyki, dietetyk kliniczny uwagadieta.pl

„ZDROWY MÓZG”

AKADEMIA DOZ FUNDACJI

Dieta MIND to stosunkowo nowy model żywienia, który łączy założenia diety śródziemnomorskiej i DASH, dwóch diet uznawanych za najlepsze na świecie. Są one stosowane z powodzeniem w profilaktyce chorób układu krążenia, ale wpływają też korzystnie na zdrowie mózgu. Kładą nacisk na żywność pochodzenia roślinnego, ograniczenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego i produktów o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych. Badacze, którzy opracowali dietę MIND, oceniali związek pomiędzy składnikami żywności, ich dzienną ilością, a funkcjonowaniem mózgu. W wyniku badań opracowali listę piętnastu składników diety, które sklasyfikowano jako „zdrowe dla mózgu” lub jako niezdrowe.

Dieta MIND wpływa na zmiany neurodegeneracyjne. Dotychczasowe obserwacje wykazały pozytywne efekty jej stosowania: zmniejszenie ryzyka rozwoju choroby Alzheimera zmniejszenie pogorszenia funkcji poznawczych i rozwoju demencji zmniejszone ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona i jej wolniejszy postęp u osób starszych i osób z łagodniejszymi objawami wolniejsze tempo pogorszenia funkcji poznawczych po udarze mózgu. Na dietę MIND składają się produkty

bogate w składniki przeciwzapalne i antyutleniacze, o niskiej zawartości tłuszczów nasyconych: orzechy, warzywa i owoce, ryby (zwłaszcza tłuste ryby morskie, które zawierają kwasy tłuszczowe omega-3), drób, produkty zbożowe pełnoziarniste. Dieta ta zakłada także wyeliminowanie lub znaczne ograniczenie produktów zawierających tłuszcze nasycone i tłuszcze trans: czerwone mięso, smalec, masło i margaryny, tłuste sery, potrawy smażone i fast-food, a także wyroby cukiernicze.

Produkty korzystne dla mózgu i ich zalecane minimalne spożycie: zielone warzywa liściaste 6 porcji tygodniowo inne warzywa 1 porcja dziennie orzechy − 5 porcji w tygodniu owoce jagodowe 2 porcje tygodniowo produkty zbożowe pełnoziarniste 3 porcje dziennie nasiona roślin strączkowych w 4 posiłkach tygodniowo ryby (niesmażone)

1 posiłek tygodniowo drób (niesmażone) dwa posiłki tygodniowo oliwa główny tłuszcz wykorzystywany do przyrządzania posiłków. Pierwotnie w założeniach diety MIND uwzględniony był też kieliszek wina dziennie. Ponieważ wpływ alkoholu na organizm jest złożony i niesie różne konsekwencje nie jest on uwzględniany we wszystkich badaniach nad dietą MIND. Należy pamiętać, że spo-

żywanie alkoholu w nadmiernych ilościach jest szkodliwe dla zdrowia i sprawności mózgu.

Dla produktów niekorzystnych dla mózgu określono ich maksymalne spożycie:

czerwone mięso i produkty pochodzące od niego rzadziej niż 4 razy w tygodniu masło i margaryna nie więcej niż łyżka dziennie ser żółty − maksymalnie − 1 porcja tygodniowo wyroby cukiernicze oraz słodycze mniej niż 5 porcji tygodniowo smażone potrawy i typu fast food − rzadziej niż raz w tygodniu.

Ludzki mózg do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje wody. Nawet niewielkie odwodnienie wpływa negatywnie na zdolności poznawcze, koncentrację, nastrój czy odczucie zmęczenia. Wraz z wiekiem ryzyko odwodnienia rośnie, dlatego istotne jest odpowiednie spożycie wody. Zalecenia diety MIND warto wprowadzić, nie tylko jeśli obawiamy się rozwoju chorób układu nerwowego. Produkty, na których się opiera ta dieta, są bogate w składniki mineralne, witaminy, karotenoidy i flawonoidy, kwasy omega-3, które chronią mózg, redukują stres oksydacyjny i stany zapalne w organizmie człowieka. Jej stosowanie może przynosić korzyści w profilaktyce chorób serca, cukrzycy, niektórych chorób nowotworowych. artykuł

TO JEST MÓJ CZAS prawo

Borykają się na co dzień z wieloma problemami, dlatego mają zagwarantowane specjalne prawa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz w regulaminach różnych instytucji.

TEKST MARTA SZYMCZYK-JAWORSKA

osobom z niepełnosprawnością Co przysługuje

Aby zyskać dodatkowe prawa w pracy, urzędach, placówkach medycznych, środkach komunikacji, trzeba posiadać orzeczenie o niepełnosprawności – lekkiej, umiarkowanej lub znacznej. Ten ważny i przydatny dokument przyznają powiatowe (miejskie) urzędy do spraw orzekania o niepełnosprawności. Orzeczenie może być wydane na stałe lub na czas określony, np. na 5 lat (potem ponownie można o nie wystąpić).

POMOCNE TELEFONY

19 524 – zielona linia urzędów pracy informująca m.in. o zatrudnianiu niepełnosprawnych;  800 007 140 – pomoc w załatwianiu spraw w systemie iPFRON+; 800 889 777 – infolinia systemu obsługi wsparcia finansowanego ze środków PFRON; 22 330 03 30 – infolinia podatkowa

Dłuższy urlop w pracy... to dodatkowe 10 dni wolnego w roku kalendarzowym dla osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Poza tym czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może być dłuższy niż 7 godzin dziennie (35 godz. tygodniowo). Stosowanie skróconych norm czasu pracy, które dla osób niepełnosprawnych są normami maksymalnymi i sztywnymi, nie może jednak powodować obniżenia wynagrodzenia. Szef powinien zapewnić im też dodatkową 15-minutową przerwę w ciągu dnia, oprócz tej należnej wszystkim zatrudnionym (zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy). Obie przerwy, łącznie 30 minut, są wliczane do czasu pracy. Pracodawca nie może nakazać osobie z niepełnosprawnością pracy w godzinach nadliczbowych i nocnych.

Bez kolejki. Kiedy i gdzie?

Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności ma ustawowe prawo do obsługi poza kolejnością

nie tylko w aptekach, ale też w przychodniach. To oznacza, że powinna być przyjęta przez lekarza rodzinnego w dniu zgłoszenia, a przez specjalistę nie później niż w ciągu 7 dni. Również w urzędach i na poczcie będzie obsłużona bez czekania. Nie ma natomiast ogólnopolskich przepisów nakazujących obsługę bez kolejki osób z niepełnosprawnością w sklepach. Jednak wiele placówek wprowadziło takie prawo w swoich regulaminach.

Dofinansowanie remontu

Osoby ze schorzeniami narządu ruchu czy neurologicznymi muszą mieć odpowiednio przystosowane mieszkanie (np. zamontowaną kabinę prysznicową z uchwytami i kompakt WC, zainstalowane uchwyty, poręcze, siedziska prysznicowe, posadzki ułożone z płytek antypoślizgowych). Na takie remonty (czyli likwidację tzw. barier architektonicznych) mogą uzyskać dofinansowanie z PFRON (Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych). Maksymalna dopłata to 80–95 proc. udokumentowanych kosztów remontu. Oprócz wniosku potrzebne są: orzeczenie o niepełnosprawności, oświadczenie o dochodach rodziny, akt własności lokalu (lub umowa najmu), kosztorys remontu. O szczegóły można zapytać np. w ośrodku pomocy społecznej w swojej miejscowości.

Ulga rehabilitacyjna

stopniem niepełnosprawności. W niektórych miejscowościach osoby z tą kartą mogą parkować bez opłat także w całej strefie płatnego parkowania. Natomiast na podstawie dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność przysługują ustawowe zniżki na kolei (37–93 proc. w zależności od schorzenia i rodzaju pociągu). Do przejazdu z ulgą ma prawo również opiekun osoby z niepełnosprawnością (np. 95 proc. zniżki dla opiekuna osoby niewidomej).

Wejście z psem przewodnikiem

Sklepy i galerie handlowe, jeśli nawet zakażą w swoich regulaminach wprowadzania psów (także na smyczy i w kagańcu), nie mogą zabronić wejścia z psem przewodnikiem lub asystującym np. osobie na wózku lub niewidomej. Te osoby mają prawo wejść z psem (posiadającym specjalny certyfikat) również do przychodni zdrowia, urzędu, sądu, banku, na pocztę, dworzec i lotnisko, do środków komunikacji publicznej, a także do parków narodowych i na kąpieliska.

Podstawa prawna: rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. 2018 r., poz. 2027); art. 15 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2018 r., poz. 511 ze zm.); ustawa o świadczeniu wspierającym (Dz.U. 2023 r., poz. 1429).

Z tytułu tej ulgi przysługują różne odliczenia w PIT za 2023 r. nie tylko osobom niepełnosprawnym, ale i ich opiekunom (np. żonie opiekującej się mężem, dorosłemu dziecku utrzymującemu rodzica). Część ulg jest bez limitu, czyli można odliczyć całą kwotę wydatkowaną na potrzeby osoby z niepełnosprawnością (np. na adaptację mieszkania – usunięcie progów, wymianę wanny na brodzik itp.). Są też ulgi, które przysługują w ramach limitu, np.: do 2280 zł wydatków na użytkowanie samochodu, 2280 zł na utrzymanie psa przewodnika, 2280 zł na zakup pieluchomajtek, itp. Wszystkie informacje można uzyskać na infolinii podatkowej (nr tel. w ramce).

Karta parkingowa

i podróżowanie z ulgą

Taka karta zezwala na bezpłatne parkowanie w miejscach oznaczonych tzw. kopertą. Przysługuje m.in. osobom z ograniczoną możliwością poruszania się i umiarkowanym

Procedura otrzymania go jest następująca: wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności ustala, jakiego wsparcia w codziennym życiu potrzebuje osoba z niepełnosprawnością. Poziom koniecznej pomocy jest określany punktowo – 70 punktów to minimum, by uzyskać świadczenie. Jego kwota zależy właśnie od liczby tych punktów (im ich więcej, tym jest wyższe).

Świadczenie waha się od 40 proc. do 220 proc. renty socjalnej (obecnie wynosi ona ok. 1600 zł, a od lipca planowana jest podwyżka nawet do mniej więcej 4000 zł). Wniosek o świadczenie wraz z decyzją ustalającą poziom potrzeby wsparcia składa się do oddziału ZUS. Na przyznanie świadczenia nie ma wpływu to, że osoba niepełnosprawna otrzymuje też inne rodzaje pomocy od państwa.

AUGUSTÓW TO TAKŻE

UZDROWISKO. MALOWNICZY KRAJOBRAZ, CZYSTE POWIETRZE

I OTOCZENIE LASÓW

SOSNOWO-ŚWIERKOWYCH SPRZYJA REGENERACJI I POWROTOWI

DO ZDROWIA. LECZY

SIĘ TUTAJ CHOROBY

ORTOPEDYCZNO-URAZOWE, REUMATOLOGICZNE, NACZYŃ

OBWODOWYCH

I OSTEOPOROZĘ.

Wśród jezior

Jest ich dziewięć. Otaczają Augustów, podobnie jak bory sosnowo-świerkowe.

To doskonałe miejsce na rejs statkiem, spływ kajakowy i żeglowanie, a także na spacery i jazdę na rowerze.

KANAŁ AUGUSTOWSKI

• Najważniejszy zabytek regionu. Powstał w pierwszej połowie XIX wieku. Tworzą go rzeki (Biebrza, Czarna Hańcza, Netta, Niemen, Marycha, Rospuda), kilka jezior i 18 śluz. Można wybrać się nim na wycieczkę statkiem lub spływ kajakowy. Warto odwiedzić też Muzeum Historii Kanału Augustowskiego w Domku Prądzyńskiego, który jest rekonstrukcję XIX-wiecznej siedziby zarządu portu.

Augustów, nazywany wodną stolicą Polski, zawdzięcza swoje powstanie królowi Zygmuntowi II Augustowi. Istnieją dwie legendy o początkach miasta. Jedna z nich mówi, że król podczas polowania zabłądził w puszczy, gdzie znalazł schronienie u gościnnego mieszkańca tych terenów. Druga – że w augustowskich lasach doszło do pierwszych spotkań Zygmunta II Augusta i Barbary Radziwiłłówny. Faktem jest, że król zachwycił się tymi terenami i postanowił założyć tu miasto. Wyjątkowo malowniczo położone, otoczone licz-

nymi jeziorami i ogromną puszczą stało się w okresie międzywojennym słynnym kurortem Polski. Odpoczywały tu elity polityczne i wojskowe II Rzeczypospolitej, m.in. prezydent Ignacy Mościcki i marszałek Edward Rydz-Śmigły. Bywali także literaci: Zbigniew Herbert, Gustaw Herling-Grudziński czy Tadeusz Konwicki, których reminiscencje o tym miejscu można znaleźć w ich twórczości. „O Augustowie też pisałem – wspominał Konwicki – dokąd była moda jeździć w połowie lat pięćdziesiątych i na początku sześćdziesiątych. Ze stacyjki na przesmyku między jeziorami chłopską furą jechało się z beta-

KAMIENICE NA RYNKU

•W jednej z nich (Rynek Zygmunta Augusta 28) nocował w grudniu 1812 roku Napoleon Bonaparte podczas powrotu z inwazji na Rosję. Jest najstarszym murowanym budynkiem w mieście.

mi i dziećmi do miasta, (...) wszędzie było jeszcze pusto, ruszaliśmy na wyprawy leśne zbierając jagody i grzyby.” W latach siedemdziesiątych miasto wśród jezior rozsławiły dwie piosenki, które z miejsca stały się przebojami. To „Augustowskie noce” Marii Koterbskiej i „Beata z Albatrosa” Janusza Laskowskiego. Upamiętniają je multimedialna ławeczka piosenkarki na tarasie widokowym nad jeziorem Necko i ławeczka Beaty przed legendarną restauracją „Albatros”. To jedne z najchętniej fotografowanych miejsc, podobnie jak rynek wytyczony w XVI wieku. Koniecznie trzeba na nim spróbować pysznych lodów, a w sezonie jagodzianek, które zostały wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych. Na spacer warto wybrać się na augustowskie bulwary, które ciągną się wzdłuż rzeki Netty i Jeziora Necko. Na końcu znajduje się plaża i Molo Radiowej Trójki (drugie co do wielkości po sopockim). Warto przyjść tu o zachodzie słońca, ale też wieczorem, bo Augustów jest wyjątkowy, a zwłaszcza – jak śpiewała Maria Koterbska –„augustowskie noce, nad brzegami drzemiące, noce parne, gorące, osłonięte przez mgłę, augustowskie noce zatopione w jeziorach...” .

TO JEST MÓJ CZAS podróże

JEZIORA I RZEKI AUGUSTOWSZCZYZNY TO ŚWIETNE MIEJSCE DLA KAJAKARZY. OPRÓCZ SPŁYWU KANAŁEM AUGUSTOWSKIM, WARTO WYBRAĆ SIĘ NA CZARNĄ HAŃCZĘ LUB ROSPUDĘ. MOŻNA PŁYNĄĆ KILKA GODZIN LUB KILKA DNI.

WODNA STOLICA POLSKI

•Wokół Augustowa ciągną się jeziora z urozmaiconą linią brzegową, piaszczystymi plażami i nierzadko wysokimi skarpami. Można tu żeglować, wiosłować i jeździć na nartach wodnych, korzystając z profesjonalnego wyciągu wodnego oraz uprawiać SUP (Stand Up Paddle) – pływanie z wiosłem na dużych deskach surfingowych.

PUSZCZA AUGUSTOWSKA

•To jeden z największych kompleksów leśnych w Polsce. Jej większa część leży na terenie naszego kraju, pozostała zaś na Litwie i Białorusi. Rosną tu głównie sosny i świerki. Wiele z nich osiąga wysokość 40 metrów i liczy przeszło 120 lat. Ogromny obszar zamieszkuje ponad 2000 różnych gatunków zwierząt, m.in. drapieżne ssaki, rysie, jenoty, wilki. W puszczy dużo jest też szlaków pieszych, rowerowych i kajakowych, znajduje się w niej też Wigierski Park Narodowy.

Czapla, bocian czarny, orzeł bielik, głuszec, kania czarna to tylko niektóre z ptaków, które można zaobserwować nad wodą lub w lesie. Puszcza Augustowska i tereny do niej przylegające, z licznymi jeziorami i torfowiskami to prawdziwy ptasi raj nie tylko dla ornitologów.

PODSTAWA FILMU

CIASTO

PEŁNE BAKALII

OBRZYNEK, OKRAWEK

TO JEST MÓJ CZAS krzyżówka

MIEJSKI ŚRODEK TRANSPORTU

BIAŁY TO UNIKAT

FORMA ROZLICZEŃ

MASZYNA TKACKA

PODSTAWA FILMU

PARTIA ŚPIEWANA

CIASTO

PEŁNE BAKALII

KUZYNKA DELFINA

MIEJSKI ŚRODEK TRANSPORTU

BIAŁY TO UNIKAT

NAWÓZ ORGANICZNY

MASZYNA TKACKA

DAWNIEJ STUDENT

PARTIA ŚPIEWANA

KUZYNKA DELFINA

PRACOWNIK GIEŁDY

NAWÓZ ORGANICZNY

DAWNIEJ STUDENT

CZARNE DREWNO

OD ŹRÓDŁA PO UJŚCIE

KIESA, TRZOS

MIARA ILOŚCI WĘGLA

PIENI SIĘ W KUFLU

OBIEKT HANDLOWY

MIARA ILOŚCI WĘGLA

OBIEKT HANDLOWY

UCHWYT FILIŻANKI

BIAŁY NA STOLE

SKAŁA OSADOWA

ODBIORCA AUDYCJI

ZABEZPIECZENIE

SPŁATY DŁUGU

SKAŁA OSADOWA

POŻARNA

WALCZY Z OGNIEM

BIAŁY NA STOLE

OSZKLONY OTWÓR W ŚCIANIE

KIESA, TRZOS

WIECZOROWA DLA BRUNETA

OSZKLONY OTWÓR W ŚCIANIE

FAZA KSIĘŻYCA

LOKUM KRÓW

ZABEZPIECZENIE

SPŁATY

DŁUGU

ZNACZEK POLICJANTA

TRZYMANA NA PULSIE

UCHWYT FILIŻANKI

LOKUM KRÓW

WIĘKSZY OD FOKI

POŻARNA

WALCZY

Z OGNIEM

TĘTNICA GŁÓWNA

ZNACZEK

POLICJANTA

NADMUCHIWANA ZABAWKA

SZPALTA

MIARA GRUNTU

WIECZOROWA

FAZA KSIĘŻYCA

TRZYMANA NA PULSIE

SLANG

CIAŁO LOTNE

PRACOWNIK GIEŁDY

OD ŹRÓDŁA

PO UJŚCIE

MOZOLNA PRACA

DLA BRUNETA

SZPALTA

CZARNE DREWNO

MIARA GRUNTU

MOZOLNA PRACA

TĘTNICA GŁÓWNA

NABITY NA CZOLE

MAŁY PIES MYŚLIWSKI

WYŻŁOBIENIE

WARUNKI METEOROLOGICZNE

NABITY NA CZOLE

MAŁY PIES MYŚLIWSKI

WŁOSKI APERITIF

NADMUCHIWANA ZABAWKA

WYŻŁOBIENIE

ZJAZD NA NARTACH WARUNKI METEOROLOGICZNE

DOBRA ..., FART

POGWARKA KRÓLA

EFEKT KOROZJI

W RĘKU KRÓLA SZARA PAPUGA

PALIWO JĄDROWE

ELEMENT OBRABIARKI

PRZYPRAWA NA POPRAWĘ TRAWIENIA DRZAZGA

WIĘKSZY OD FOKI

ROZWIĄZANIE

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)

EFEKT KOROZJI

RZYMSKI BÓG WOJNY

12 SZTUK

SZKOCKI RÓD

OBJAW CHOREJ

TARCZYCY

ELEMENT OBRABIARKI PALIWO JĄDROWE

MUZYKA ROZRYWKOWA

12 SZTUK Z BLADĄ CERĄ

RZYMSKI BÓG WOJNY

POCZĄTEK DNIA TAR

MUZYKA ROZRYWKOWA

WARZYWNY ZA DOMEM PLAN MIASTA

DOBRA ..., FART

POGWARKA

NA NIEJ ODWAŻNIK ... DĘBU DO KUPIENIA W APTECE

SLANG

CIAŁO LOTNE

WŁOSKI APERITIF

WARZYWNY ZA DOMEM PLAN MIASTA

PRZYPRAWA NA POPRAWĘ TRAWIENIA DRZAZGA

NA NIEJ

ODWAŻNIK ... DĘBU DO

KUPIENIA W APTECE

Z BLADĄ CERĄ

POCZĄTEK DNIA

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „DOZ Magazynu dbam o zdrowie”. Autorów najciekawszych propozy cji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 30.04.2024 r. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl. Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn dbam o zdrowie, Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1, 04-035 Warszawa

SKŁADAK PRZY STANICY SEKUNDOMIERZ

SZKOCKI RÓD

MAŁA

SKŁADAK PRZY STANICY

CZARNA DO PICIA

MAŁA

CZARNA

DO PICIA

TWARDA ŻYWICA

SEKUNDOMIERZ

TWARDA ŻYWICA

Dyskretna i skuteczna ochrona przy nietrzymaniu moczu dla kobiet i mężczyzn

OCHRONA S UCHOŚĆ CHŁONNO

KONTROLA ZAPACHU

WYGLĄDAJĄ JAK ZWYKŁA BIELIZNA – CHRONIĄ JAK TENA

Podmiot prowadzący reklamę: Essity Poland sp. z o.o.; Producent: Essity Hygiene and Health AB; Stosuj przy nietrzymaniu moczu.

To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.