DOZ Magazyn 11-2023 by dbam_o_zdrowie

EKSTRA! • Densytometria − kluczowe badanie w profilaktyce osteoporozy • PORADY I INSPIRACJE DLA CIEBIE

Nº 11

(198)

NR 11 LISTOPAD 2023

LISTOPAD 2023

TWÓJ

(W TYM 8%VAT)

Niemirska

cz.3

Jak chorować

W związku ważna jest przyjaźń

bez powikłań

sprawdzonych rad,

które pomogą ich uniknąć

CO LUBI TWOJA

TARCZYCA

DIETA, KTÓRA JEJ SPRZYJA PRZYKŁADOWE MENU

Proste sposoby, by porządnie się wyspać

PORADY I INSPIRACJE DLA CIEBIE

po stracie Jak poradzić sobie z tęsknotą za nieobecnymi

WAŻNE SYGNAŁY

8 Nº 5

objawów, które powinny skłonić do wizyty u lekarza

(181)

MAJ 2022

INDEKS 267309

Gdy sen nie przychodzi

Życie

Małgorzata

jesienny NIEZBĘDNIK

6 CENA

ZAWI ERAW SWOI M SKŁADZI EWYCI ĄG ZBLUSZCZUPOSPOLI TEGO W ŚRODKUPRAKTYCZNA MI ARKADOODMI ERZANI A PRODUKTU

DOZPRODUCT Heder aHel i x SUPLEMENTDI ETY

P r o d u c e n t : D O ZS . A .S U P L E ME N TD I E T Y

listopad 2023 Porady i inspiracje dla Ciebie

Dzień

dobry

zasami lekceważymy, gdy coś nas lekko pobolewa. Zawsze jednak warto zwracać uwagę na sygnały, które wysyła organizm. O tym, kiedy powinny skłonić do wizyty u lekarza, piszemy w naszym artykule. Statystyki mówią, że dla sercowców jesień, która na dobre już do nas zawitała, bywa czasem trudna, dlatego przypominamy, jak utrzymać w tym okresie serce w dobrej kondycji.

W tym wydaniu kończymy też nasz cykl „Twój jesienny niezbędnik” artykułem o tym, na co zwracać uwagę, by przetrwać infekcje bez powikłań. Sprawdźcie, jakie to ważne dla zachowania zdrowia. Zaś w innym cyklu „Kupuj z głową” nasza ekspertka bierze pod lupę płatki śniadaniowe. Nie wszystkie są takie zdrowe, jak sądzimy − koniecznie przeczytajcie. W numerze także między innymi o diecie przy niedoczynności tarczycy, sposobach na bezsenność i profilaktyce osteoporozy.

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

Miłej lektury!

Karolina Banasiak REDAKTOR PROWADZĄCA

DOZ MAGAZYN DBAM O ZDROWIE WYTWORZONO Z MATERIAŁÓW POCHODZĄCYCH Z DOBRZE ZARZĄDZANYCH LASÓW POSIADAJĄCYCH CERTYFIKAT FSC® I Z RECYKLINGU

PISZCIE DO NAS! NA WASZE LISTY CZEKAMY POD ADRESEM MAGAZYN@DBAMOZDROWIE.PL

SPIS treści

w numerze... Zobacz, co

inspiracje miesiąca

8 Wśród natury

Kalendarium zdrowia

gwiazda portret

10 Małgorzata Niemirska

W związku ważna jest przyjaźń

temat miesiąca 14 Twój jesienny

niezbędnik cz. 3. 7 rad, jak uniknąć powikłań sezonowych infekcji

dbam o zdrowie 30 Zoom na…

Dobrze się wyspać

34 Nowinki medyczne 36 Ważne badanie

PISZCIE DO NAS!

Densytometria sprawdzi kości

Szanowna Redakcjo!

Z zainteresowaniem przeczytałam wywiad z panią Ewą Błaszczyk, który ukazał się we wrześniowym wydaniu magazynu. Jestem pod wielkim wrażeniem jej Osoby i hartu ducha i tego, co robi, mimo osobistej tragedii, dla innych. Zgadzam się z jej słowami, że w tragicznych sytuacjach można odciąć się od świata, zapić, popaść w depresję, ale jest to „kompletny brak odpowiedzialności i skrajny egoizm”. To prawda, że wiele osób tkwi w swoim cierpieniu, oczekuje nieustannego współczucia, nie próbując znaleźć wyjścia z sytuacji, nie robiąc najmniejszego kroku, aby to zmienić. Mam takie osoby w swoim otoczeniu. Podsunęłam im do przeczytania wywiad z panią Ewą Błaszczyk. Może spróbują coś zmienić w swoim życiu. Pozdrawiam serdecznie całą redakcję. Monika Ł. 4 dbam o zdrowie

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

38 Rozmowa

z lekarzem Profilaktyka zawsze dobra taktyka 40 Zdrowie rodziny Jesień chwyta za serce 44 Zdrowie rodziny s.o.s. Opryszczka! 46 Zapytaj farmaceutkę 48 Domowa klinika Najlepsze lekarstwa dla stawów 52 Felieton

żyję zdrowo

74 Zoom na...

Sztuka wyrzucania 78 W zgodzie z naturą Ciepło dla zdrowia

dbam o urodę

54 Zoom na...

82 Zoom na...

Ważne znaki

Relaksujące zabiegi 86 Mam patent na... Gęste rzęsy

jem zdrowo 60 Zoom na...

Nie tylko owsiane

64 Sezon na...

jestem eko

Dynia − skarb jesieni 66 Dieta Tarczyca to lubi 70 Przepisy Jod, selen i cynk na widelcu 72 Wieści z apteki Porady zza pierwszego stołu

to jest mój czas 88 Zoom na...

Życie po bolesnej stracie 92 Prawo Pomoc przed zimą 94 Podróże Przystanek Kudowa-Zdrój 98 Krzyżówka

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl

dbam o zdrowie 5

Poznajcie naszych

ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas na adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

Wydawca

Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie

Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca Karolina Banasiak

Redaktor kontentu

Urszula Zubczyńska

Sekretarz redakcji Alicja Daszkiewicz

Korekta

Marika Heldwein MGR FARMACJI

MGR FARMACJI

KAROLINA BANASIAK

MAGDALENA RÓG

ANETA EKERT

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW I ZIOŁOTERAPII

AUTORKA TEKSTÓW Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

AUTORKA TEKSTÓW NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA I SKUTECZNOŚCI FARMAKOTERAPII I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

Zespół redakcyjny

Marzena Bartoszuk, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja, Urszula Zubczyńska

Współpraca

Jakub Jaworski, Dorota Mikłaszewicz, Marta Szymczyk-Jaworska, Małgorzata Wolska

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Agata Baranowska, Natalia Gąsiorowska, Rafał Lewandowski, Maciej Moszyński, Piotr Oleszko, Ewa Rozum, Renata Szwarc, Beata Sędzimir (grafik prowadzący), Marek Wierzbicki

Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka MGR FARMACJI

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

EWA DEMBOWSKA

MAGDALENA JACHORSKA

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

MGR FARMACJI

MAGDALENA TOSZEK-KUSTOSIK

AUTORKA TEKSTÓW NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA I SKUTECZNOŚCI FARMAKOTERAPII I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

Asystentka redakcji Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce A. Gałązka/AKPA

Zdjęcia w magazynie

123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

W stworzeniu tego wydania DOZ Magazynu dbam o zdrowie pomogli nam również:

Reklama no-pharma

WOJCIECH GONTAREK SPECJALISTA GINEKOLOG POŁOŻNIK GRAVITA. KLINIKA IN VITRO. DIAGNOSTYKA I LECZENIE NIEPŁODNOŚCI

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o. 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY.

Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

MARLENA ZIEMCZAK

MONIKA DREGER

BARBARA LASOTA

KOSMETOLOG Z GABINETU VIVI NAILS

PSYCHOLOG I MEDIATOR, ZAŁOŻYCIELKA WARSZAWSKIEJ GRUPY PSYCHOLOGICZNEJ

MGR INŻ. ŻYWIENIA CZŁOWIEKA, ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

6 dbam o zdrowie

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl.

...i wracam do zabawy! Opatentowany

wyciąg EA 575®

łagodzi kaszel rozszerza oskrzela upłynnia wydzielinę działa przeciwzapalnie Nazwa produktu leczniczego: PROSPAN® Hederae helicis folii extractum siccum (liść bluszczu) (5-7,5:1), 35 mg / 5 ml, syrop. Wskazania do stosowania: Syrop Prospan jest produktem leczniczym roślinnym stosowanym jako środek wykrztuśny w produktywnym kaszlu (tzw. mokry kaszel). Podmiot odpowiedzialny: Engelhard Arzneimittel GmbH & Co. KG

LAT

w POLSCE

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

INSPIRACJE

Wśród

natury TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

o najbardziej melancholijny miesiąc w roku − mówi się o listopadzie. Kojarzy się ze smutkiem, chandrą, spleenem. Ale nie musi tak być. Mimo krótkich, chłodnych i zwykle szarych dni, warto się zmobilizować i wyjść z domu. Wiadomo, że ruch to więcej endorfin, które poprawiają nastrój. Ale nie tylko, wokół wcale nie jest szaro. Wystarczy się rozejrzeć dookoła. W ogrodzie, parku, lasie, na łące krajobraz ożywiają czerwone owoce krzewów i drzew: berberysy, irgi, kaliny, jarzębiny, głogi, cisy, wabiąc stada jemiołuszek, które przyleciały do nas na zimę.

8 dbam o zdrowie

250 cech

niepowtarzalnych ma tęczówka oka, a odcisk palca tylko 40, dlatego coraz częściej skanuje się ją jako potwierdzenie tożsamości, np. w smartfonach.

Czasem kwitną jeszcze pojedyncze kwiaty: astry, chryzantemy, stokrotki. Przebywanie wśród natury, zwłaszcza drzew, bez względu na pogodę, wpływa pozytywnie na nasze zdrowie – fizyczne i psychiczne. Wycisza, uspokaja i pomaga przywrócić równowagę. Poprawia odporność i pobudza organizm do samoleczenia. A to dzięki m.in. zawartym w drzewach fitoncydom – substancjom chemicznym, które działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie i antyseptycznie. Warto oprzeć się o pień drzewa, przytulić się do niego albo pogładzić korę i poczuć, jak działa drzewoterapia.

® kalendarium

LISTOPAD 14 listopada Światowy Dzień Cukrzycy

JESTEŚ W DOBRYCH RĘKACH

Doustne krople probiotyczne

suplement diety

Uświadamia, że 85 proc. przypadków cukrzycy (grupa chorób metabolicznych, które łączy podwyższony poziom glukozy we krwi) stanowi cukrzyca typu 2. Jest ona silnie powiązana z nadwagą, siedzącym stylem życia i stresem. Aby ograniczyć ryzyko zachorowania, należy się odpowiednio odżywiać, być aktywnym fizycznie i schudnąć w przypadku nadwagi czy otyłości. Gdy, niestety, mamy już cukrzycę, nigdy nie wolno jej lekceważyć i zaniedbywać leczenia, bo prowadzi to do niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet życia powikłań.

16 listopada Światowy Dzień POChP

Popularyzuje wiedzę na temat Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (POChP), jej profilaktyki i metod leczenia. Najczęstszą przyczyną POChP jest dym tytoniowy (odpowiada za 90 proc. przypadków choroby), a także narażenie zawodowe na pyły i substancje chemiczne oraz ciężkie zakażenia układu oddechowego. Chorobie można zapobiegać i skutecznie ją leczyć. Podstawowym badaniem służącym do rozpoznawania i oceny postępowania POChP jest spirometria.

Składnikami aktywnymi trilac® plus forte, są bakterie kwasu mlekowego: Lacticaseibacillus rhamnosus GG ATCC 53103 2,5 × 109 CFU*

16 listopada Dzień Rzucania Palenia Tytoniu

Bifidobacterium animalis ssp. lactis BLC1 1,19 × 109 CFU*

Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus SP96 0,15 × 109 CFU*

*CFU - jednostka formowania kolonii (ang. colony forming unit)

TPF04092

REKLAMA

Ma już ponad 40-letnią tradycję. Przypomina, że palenie papierosów ma wiele negatywnych konsekwencji dla zdrowia i zachęca do pozbycia się nałogu. Bywa to trudne, ale korzyści są olbrzymie: w ciągu 12 godzin od rzucenia palenia poziom tlenku węgla we krwi spada do normy, od 2 do 12 tygodni poprawia się krążenie i praca płuc, w ciągu 5−15 lat ryzyko udaru jest podobne jak u osoby niepalącej. W walce z nałogiem może pomóc m.in. nikotynowa terapia zastępcza (plastry, gumy do żucia, tabletki) czy terapia poznawczo-behawioralna.

Lactobacillus acidophilus LA3 1,16 × 109 CFU*

POLSKI PRODUKT

Zakład Farmaceutyczny AMARA sp. z o.o. ul. Stacyjna 5, 30-851 Kraków tel.: +48 12 293 35 20 amara@amara.pl

dbam o zdrowie 9

GWIAZDA portret

W związku

ważna jest

przyjaźń

Jako dziewczynka marzyła, aby tańczyć w balecie. Potem myślała o karierze muzycznej. Została jednak aktorką. Wspólnie z mężem Markiem Walczewskim byli zawsze razem. W domu i w pracy. TEKST MAŁGORZATA WOLSKA

Małgorzata Niemirska

10 dbam o zdrowie

czuję sentyment do tej postaci, ale wtedy bywało strasznie”.

Z poligonu do teatru

Ani kino, ani telewizja już nigdy nie zaoferowały jej roli, która przyniosłaby jej satysfakcję i spełnienie zawodowe. Chciano jej przypiąć łatkę seksbomby, jednak aktorce się to nie podobało. Na kilka lat zniknęła z ekranu. „Aż minęły czasy seksbomby i nie mogłam już grać dzierlatek, a na kobiety bardzo dojrzałe byłam za młoda. Zawsze zresztą tak było, że byłam za młoda albo za stara. Nigdy akurat” − mówiła. Jej żywiołem stał się teatr. Ma na swoim koncie blisko sto ról. Przez całą karierę związana była z dwiema stołecznymi scenami: Teatrem Dramatycznym i Teatrem Studio. Grała m.in.: w spektaklach Jonasza Kofty, Gustawa Holoubka, Filipa Bajona, Macieja Englerta, Kazimierza Dejmka i wreszcie

Jerzego Grzegorzewskiego. Na ekranie pojawiała się rzadko, wcielając się głównie w mało znaczące role drugoplanowe. Wróciła dopiero na początku tego wieku. Zagrała m.in. w „Tancerzach”, „Samym życiu”, „Drugiej szansie i „Leśniczówce”.

Uderzenie pioruna

Małgorzata Niemirska nigdy nie ukrywała, że była kochliwa. W wywiadach mówiła wprost: „Nie umiem żyć bez miłości. Czuję się wtedy, jakbym miała uciętą rękę albo nogę, niekompletna. Dlatego nigdy nie byłam sama. Kiedy kończyła się jedna miłość, zaraz przychodziła kolejna”. Pierwszy ślub wzięła jeszcze w czasie studiów, a jej wybrankiem był znany z serialu „Polskie drogi” aktor i reżyser Andrzej Makowiecki. Ich małżeństwo, choć nie było zbyt szczęśliwe, trwało. Skończyło się nagle,

ZDJĘCIA: GAŁĄZKA/AKPA

iała 16 lat, gdy do liceum, w którym się uczyła, trafili filmowcy z ekipy „Czterech pancernych i psa”. Poszukiwali odpowiedniej dziewczyny do roli radiotelegrafistki Lidki. Została jedną z kilku uczennic zaproszonych na casting i wygrała. Ta, jak to nazywała, młodzieńcza przygoda, zamieniła się w morderczy maraton. Już w czasie realizacji pierwszej serii stało się oczywiste, że będzie druga, a potem trzecia. Jak wspomina tamten okres? „Jeździłam na plan zdjęciowy przez całe studia w PWST i jeszcze pierwszy rok grania w teatrze. Siedem lat młodości w tych samych butach, furażerce, mundurze – to się mogło znudzić. Do tego wyjazdy na poligony, wcale nie było łatwo. Nie miałam życia. Potem przyszły długie lata zmagania się z wizerunkiem Lidki. Teraz

NA S C I EKR ENIE Niem ANIE irska to je sty

c j przyję zny. Gdy pseudonim d ła o artystała nazw by od rolę isk c już w iąć się od o panień Lidki, skie ów sta Grała czas akto rszej siost matki, rki Ew ry, zn m.in. an yW w Grze gorze spektakla iśniewsk ej iej. w c h skieg w Te Jerz a na atrze Dra o. Występ ego ekra mat uje w ser nie można ycznym, ialu „ Leśnic ją ogląda ć zówk a”.

kiedy na planie trzyodcinkowego spektaklu „Desperaci” realizowanego w ramach kultowego już Teatru „Kobra” poznała Marka Walczewskiego, starszego od niej o 10 lat cenionego już wówczas aktora. „Pierwszy odcinek jakoś minął, potem drugi, a przy trzecim byliśmy już bardzo zakochani. To wszystko trwało ledwie trzy miesiące — styczeń, luty, marzec. (...) W marcu byliśmy już parą, w grudniu wzięliśmy ślub, a w międzyczasie przeszliśmy dwa rozwody. To było, jak mówią Francuzi, coup de foudre, uderzenie pioruna” − wspominała.

Na przekór wszystkim Kiedy ich związek wyszedł na jaw, w środowisku aktorskim wybuchł skandal. Niemirską oskarżono, że rozbiła małżeństwo Walczewskiego z Anną Polony, aktorką Teatru Starego w Krakowie. Tymczasem ona nie miała pojęcia, że jej ukochany jest żonaty. „Ja o tym, że on jest żonaty i z kim, dowiedziałam się, kiedy już było za późno. To było jak chichot Pana Boga (...) Myślę, że większym grzechem byłoby się nam rozstać, patrząc z perspektywy na to, czym byliśmy dla siebie. Nie można było postąpić inaczej. (…) Są takie sytuacje w życiu, kiedy się działa jak laser, kiedy ma się siłę, która kruszy mury. Tak było w tej sprawie. Byliśmy dla siebie stworzeni. dbam o zdrowie 11

GWIAZDA portret

W KILKU SŁOWACH O mężu

„Marek dał mi ogromne poczucie bezpieczeństwa. Był ode mnie o dziesięć lat starszy, był mi więc mężem, opiekunem i ojcem. Wszystkim. Kiedy zachorował, wiedziałam, że muszę oddać mu to, co kiedyś od niego otrzymałam.” (...) Rozwody są okropne, ale większym grzechem byłoby, gdybyśmy nie wykorzystali szansy, jaką dał nam los” − tłumaczyła później w jednym z wywiadów.

Razem na dobre...

Intuicja nie zawiodła Małgorzaty Niemirskiej, bo przeżyli z Markiem Walczewskim szczęśliwe 35 lat. Sam ślub potraktowali skromnie − uroczystość trwała dziesięć minut, zaproszeni zostali jedynie świadkowie. Nawet rodzina aktorki nie wiedziała, że zdecydowała się ponownie wyjść za mąż. Od tamtej pory stali się nierozłączni. Zamieszkali razem w niewielkiej kawalerce, aby po dwóch dekadach zbudować własny, wymarzony dom na warszawskiej Sadybie. „Ciepło i przytulnie jest wszędzie tam, gdzie jest Małgosia. Jest między nami coś, co przypomina uzależnienie. Chyba 12 dbam o zdrowie

nie potrafimy już żyć oddzielnie” − komentował swoje małżeństwo Marek Walczewski. „Niektórzy mówią, że to okropne być z jednym człowiekiem i w domu, i w pracy, bo my przecież graliśmy w jednym teatrze, często w jednej sztuce. Ale nie czuliśmy przesytu” – zapewniała Małgorzata Niemirska. I podkreślała, że przede wszystkim stali się dla siebie najlepszymi przyjaciółmi, zawsze wspierając się nawzajem w najtrudniejszych nawet chwilach. Od początku ich związku planowali mieć kilkoro dzieci, jednak tego marzenia nie udało im się nigdy spełnić. Okazało się, że aktorka ma duże problemy z zajściem w ciążę. Leczyła się, ale bezskutecznie. To było dla niej bardzo trudne. „Ktoś tam rodzi szesnaste dziecko z kolei, nie chcąc ich mieć, a ktoś nie ma ani jednego. Tak widocznie miało być” − mówiła. Swe rodzicielskie uczucia przelali

na Maksymiliana, hrabiego Potworowskiego, niemieckiego wyżła krótkowłosego, zwanego również Maksiem, z którym rozstawali się tylko wtedy, gdy wyjeżdżali za granicę. Pies towarzyszył im nawet w teatrze. Był z nimi przez prawie 17 lat.

...i na złe

Historia ich związku mogłaby być gotowym scenariuszem na film. Byli szczęśliwi. Niestety, w drugiej połowie lat 90. Marek Walczewski usłyszał diagnozę – choroba Alzheimera. To był początek końca ich spokojnego świata. Mimo terapii i leków spowalniających chorobę, aktor powoli tracił kontakt z rzeczywistością. Po kilku tragicznych zdarzeniach aktorka podjęła trudną decyzję o umieszczeniu męża w prywatnym domu opieki. Spędził w nim ostatnie pięć lat życia. „Codziennie się z nim żegnałam. To było straszne patrzeć, jak najukochańsza osoba traci rozum” – wspominała. W jednym z wywiadów zdradziła też ostatnie słowa swojego ukochanego mężczyzny. „Stanęłam przy drzwiach, a jemu oczy się powiększyły i mówi: „Małgolku, jakaś ty piękna. Pielęgniarki zdębiały, ja się spłakałam, bo on już przecież nie mówił od dawna... ”. Po śmierci męża aktorka rzuciła się w wir pracy zawodowej. Zaczęła więcej występować, przede wszystkim w serialach telewizyjnych. W tej chwili gra w „Leśniczówce”, występuje także w Teatrze Dramatycznym. W życiu prywatnym stała się samotnikiem. Jak sama powiedziała, nie szukała trzeciego męża, gdyż „poprzeczka została ustawiona [przez Marka Walczewskiego] zbyt wysoko. (...) My − oprócz tego, że się kochaliśmy − to bardzo się lubiliśmy i przyjaźniliśmy”.

TEMAT miesiąca

rad, jak

uniknąć powikłań

sezonowych infekcji

Poznaj zasady prawidłowego leczenia przeziębienia czy grypy i stosuj je zawsze, gdy jesienno-zimowa infekcja dopiero się zaczyna. W ten sposób zwiększysz swoje szanse na szybkie wyzdrowienie i zmniejszysz ryzyko powikłań, czasem bardzo poważnych. TEKST MARZENA BARTOSZUK

14 dbam o zdrowie

TWÓJ

jesienny NIEZBĘDNIK cz.3

horoby takie jak grypa czy przeziębienie nie trwają zwykle dłużej niż 3–5 dni. W tym czasie jednak układowi immunologicznemu potrzebne jest nasze wsparcie, bo jeśli nie uda mu się szybko zwalczyć wirusów, do gry mogą wkroczyć bakterie. A te wówczas mają łatwiej, gdyż w osłabionym chorobą organizmie namnażają się bez większych przeszkód. Dlatego warto przestrzegać kilku prostych zasad, które ułatwią walkę z infekcją. Jeśli jednak ona się przedłuża i samopoczucie nie wraca do normy, należy bez zbędnej zwłoki skontaktować się z lekarzem. Powikłania po infekcjach wirusowych mogą być bowiem bardzo różne, od zapalenia zatok czy oskrzeli, po tak poważne problemy, jak zapalenie płuc czy mięśnia sercowego. Od tego, jak wcześnie zostaną one rozpoznane, zależy często nasze dalsze zdrowie.

TWÓJ

ISKIAL

Immuno Max + czosnek

jesienny NIEZBĘDNIK

suplement diety, 120 kapsułek Maksymalne wsparcie odporności*! ISKIAL IMMUNO MAX + CZOSNEK to kompleksowa formuła, która łączy w sobie maksymalną zawartość oleju z wątroby rekina, witaminy D3** oraz skoncentrowany czosnek. Olej z wątroby rekina jest najbogatszym, naturalnym źródłem cenionych, biologicznie aktywnych substancji – alkilogliceroli i skwalenu. Preparat ze względu na zawartość witaminy D3 i czosnku pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Dodatkowo czosnek wspomaga działanie układu oddechowego.

REKLAMA

* witamina D wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego ** w portfolio ISKIAL

dbam o zdrowie 15

TEMAT miesiąca

Zostań w domu, by wesprzeć organizm.

Najważniejsze i najlepsze, co możesz dla siebie zrobić w początkowym etapie choroby, to odpoczynek i sen. Być może nie wiesz o tym, że dzięki temu układ odpornościowy uruchomi większą produkcję białek zwanych cytokinami, które pomagają w zwal-

JEŚLI JEST POTRZEBA KONTAKTU Z LEKARZEM, NAJLEPIEJ ZROBIĆ TO ZA POMOCĄ TELEPORADY – PRZEZ TELEFON LUB CZAT. W TEN SPOSÓB MOŻNA NAWET POKAZAĆ GARDŁO.

Picie wody pomaga wyzdrowieć.

Limfocyty, czyli białe krwinki, odpowiedzialne za zwalczanie infekcji potrzebują nawodnienia m.in. po to, aby ułatwić sobie dotarcie do wszystkich komórek. czaniu infekcji wirusowych i bakteryjnych. Aby nie było potrzeby wychodzenia z domu, warto zadbać wcześniej o wyposażenie domowej apteczki w preparaty, które złagodzą pierwsze objawy i pomogą w powrocie do zdrowia (patrz wypowiedź ekspertki w ramce obok). Aby wzmocnić odporność, codziennie tuż przed położeniem się do łóżka warto pić „złote mleko”. Wystarczy wziąć 3–4 łyżeczki sproszkowanej kurkumy i szczyptę czarnego pieprzu, dodać pół szklanki wody i gotować 7–8 minut na wolnym ogniu (powstanie gęsta pasta). Leczniczy napój przygotujesz, dodając łyżeczkę tej mikstury do szklanki ciepłego mleka (zwykłe lub roślinne), można posłodzić go miodem. Resztę pasty trzymaj w lodówce i stosuj w kolejnych dniach. TWÓJ

jesienny NIEZBĘDNIK Sudafed Xylospray HA

1 mg/ml, aerozol do nosa, roztwór

REKLAMA

Jeden ml aerozolu do nosa, roztworu zawiera 1 mg ksylometazoliny chlorowodorku. Wskazania do stosowania: Zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa w ostrym, w naczynioruchowym oraz w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa. Ułatwienie odpływu wydzieliny w zapaleniu zatok przynosowych oraz w zapaleniu trąbki słuchowej ucha środkowego połączonego z przeziębieniem. Do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku powyżej 6 lat. Podmiot odpowiedzialny: McNeil Healthcare (Ireland) Limited.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

16 dbam o zdrowie

pytamy eksperta MGR FARM. ANETA EKERT

Jakie leki warto mieć w domowej apteczce? Apteczkę dobrze jest zaopatrzyć w preparaty z witaminami C i D oraz rutozydem, które są niezbędne w profilaktyce infekcji górnych dróg oddechowych. Wysoką temperaturę zwalczymy paracetamolem, metamizolem sodowym lub lekami z grupy NLPZ, np. ibuprofenem. Warto również mieć pastylki do ssania, syropy lub aerozole łagodzące ból gardła, np. z porostem islandzkim, podbiałem pospolitym lub prawoślazem lekarskim. Na męczący suchy kaszel pomogą leki hamujące odruch kaszlowy z butamiratem lub lewodropropizyną. Zalegającą, gęstą wydzielinę z oskrzeli i zatok pomogą usunąć preparaty acetylocysteiny, karbocysteiny lub erdosteiny. Na zatkany nos, warto mieć aerozol ze środkiem obkurczającym np. ksylometazoliną lub oksymetazoliną. Należy pamiętać, że kuracja w tym przypadku nie powinna trwać dłużej niż pięć dni. Wsparciem dla kropli w walce z niedrożnym nosem może być lek z pseudoefedryną lub fenylefryną, który ułatwi oddychanie. Przy cieknącym katarze dobrym rozwiązaniem będą leki przeciwhistaminowe z feniraminą, a przy bólu gardła – z benzydaminą, flubriprofenem lub znieczulającą lidokainą.

TEMAT miesiąca

U dorosłych nawet

wysoka temperatura nie jest niebezpieczna, zatem nie warto jej mierzyć zbyt często. Wyznacznikiem niech będzie nasze samopoczucie – gdy jesteśmy znacznie osłabieni, można przyjąć lek. U dzieci temperaturę obniżamy, gdy przekracza 38,5 st. C.

Nie obniżaj za szybko gorączki, aby organizm mógł walczyć.

Wysoka temperatura to nasz naturalny mechanizm obronny i trzeba pozwolić na to, aby mógł działać jak najdłużej. Pomaga bowiem aktywować układ immunologiczny i zwalczać mikroorganizmy. Gwałtowne obniżenie gorączki może zakłócić ten proces, co w konsekwencji utrudnia walkę z infekcją. Być może nie wiesz o tym, że lepiej zastosować metody naturalne, które działają łagodnie i nie powodują nagłego spadku temperatury o kilka stopni (tak dzieje się zwykle po przyjęciu preparatów przeciwgorączkowych), bo to dodatkowo osłabia organizm. Pomogą: herbatka z lipy z dodatkiem soku malinowego, napar z kory wierzby lub z kwiatów czarnego bzu – ale, co warto wiedzieć, trzeba taki napój pić, póki jest gorący.

Zapytaj o leki, dzięki którym wirusy namnażają się wolniej.

TWÓJ

Inovox Express

smak miodowo-cytrynowy, 24 pastylki

jesienny NIEZBĘDNIK

REKLAMA

Skład: Lidokainy chlorowodorek, amylometakrezol, alkohol 2,4-dichlorobenzylowy 2 mg + 0,6 mg + 1,20 mg, pastylki twarde. Wskazania do stosowania: Miejscowe leczenie antyseptyczne stanów zapalnych (zaczerwienienie, obrzęk) gardła i jamy ustnej, a także łagodzenie bólu w tych stanach. Łagodzenie objawów bólu gardła. Produkt przeznaczony jest dla osób dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 12 lat. Podmiot odpowiedzialny: US Pharmacia Sp. z o.o. ul., Ziębicka 40, 50-507 Wrocław

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

18 dbam o zdrowie

W aptekach są dostępne preparaty, które utrudniają zarazkom (np. wirusom grypy) namnażanie się, co może przyspieszyć zdrowienie i zapobiec powikłaniom. Jedne są dostępne bez recepty (zapytaj o nie farmaceutę), inne przepisuje lekarz – najczęściej zaleca się je osobom z grup ryzyka (np. starszym czy chorym przewlekle). Być może nie wiesz o tym, że ich przyjmowanie zmniejsza też ryzyko zarażenia się przez domowników.

Fervex Junior (Paracetamolum + Acidum ascorbicum + Pheniramini maleas) granulat do sporządzania roztworu doustnego Skład: paracetamol 280 mg, kwas askorbowy 100 mg, maleinian feniraminy 10 mg oraz subst. pomoc. o znanym działaniu: 2,26 g mannitolu, 6,99 mg potasu, 0,3 mg alkoholu benzylowego oraz śladowe ilości czerwieni Allura AC, żółcieni pomarańczowej FCF, etanolu, benzoesanu sodu i glikolu propylenowego z aromatu. Wskazania do stosowania: doraźne leczenie objawów grypy, przeziębienia i stanów grypopodobnych (ból głowy, gorączka, zapalenie błony śluzowej nosa i gardła) u dzieci powyżej 6 lat Przeciwwskazania: nadwrażliwość na subst. czynne lub którąkolwiek subst. pomocniczą; ciężka niewydolność wątroby lub nerek; jaskra z wąskim kątem; rozrost gruczołu krokowego z towarzyszącą retencją moczu; dzieci poniżej 6 lat Podmiot odpowiedzialny: UPSA SAS, 3 rue Joseph Monier, 92500 RueilMalmaison, Francja 2023/09/Fervex/K/IL/11, data oprac. wrzesień 2023

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotk ą dołączoną do opakowania. N ie pr zek raczaj m a k s y m a l n e j d a w k i l e k u . W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

TEMAT miesiąca

ZABIEG WYPŁUKUJE Z NOSA I UJŚĆ ZATOK ZGROMADZONĄ TAM WYDZIELINĘ I ZAPOBIEGA NADKAŻENIOM BAKTERYJNYM.

Udrażniaj nos, by zapobiec zapaleniu zatok.

Prawidłowo leczony katar to mniejsze ryzyko takich powikłań, jak zapalenie zatok, a także ucha. Jeśli chcesz temu zapobiec, należy regularne oczyszczać nos i stosować leki zmniejszające obrzęk śluzówki w nozdrzach. W zatkanym nosie powstaje bowiem podciśnienie, które sprzyja wnikaniu gromadzącej się wydzieliny do zatok. A tam drobnoustroje, a szczególnie bakterie, mają idealne warunki do rozwoju. Być może nie wiesz o tym, że bardzo polecane przez lekarzy jest płukanie zatok. W aptekach dostępne są zestawy składające się z butelki i saszetki z solą (wystarczy rozpuścić ją w wodzie). Zabieg najlepiej robić dwa razy dziennie, ale tylko wówczas, gdy potem można pozostać w ciepłym pomieszczeniu przynajmniej przez dwie godziny. Jeśli musisz wyjść z domu, a temperatura otoczenia jest niższa niż 10 st. C, płucz zatoki tylko wieczorem.

Przy katarze pomaga aromaterapia. Najlepiej

udrażniają nos olejki sosnowy, eukaliptusowy i z drzewa herbacianego. Wszystkie działają też antybakteryjnie. TWÓJ

jesienny NIEZBĘDNIK Otrivin Menthol

1 mg/ml, aerozol do nosa, roztwór

REKLAMA

Jeden ml roztworu zawiera 1 mg ksylometazoliny chlorowodorku (Xylometazolini hydrochloridum). Substancja pomocnicza o znanym działaniu: benzalkoniowy chlorek. Każda dawka aerozolu zawiera 0,014 mg chlorku benzalkoniowego, co odpowiada 0,1 mg chlorku benzalkoniowego w 1 ml roztworu. Wskazania do stosowania: Nadmierne przekrwienie błony śluzowej nosa występujące w przebiegu przeziębienia, kataru siennego, alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa, zapalenia zatok. Produkt leczniczy ułatwia odpływ wydzieliny z zapalnie zmienionych zatok przynosowych. Dzięki zmniejszaniu przekrwienia błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej może być stosowany wspomagająco w zapaleniu ucha środkowego. Otrivin ułatwia wziernikowanie nosa. Otrivin jest przeznaczony do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 12 lat. Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o. v.I.2023. PM-PL-OTRI-23-00249.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

20 dbam o zdrowie

NAJLEPIEJ KUPOWAĆ OLEJKI WYŁĄCZNIE NATURALNE (W APTECE LUB SKLEPIE ZIELARSKIM). SĄ DROŻSZE NIŻ SYNTETYCZNE ODPOWIEDNIKI, ALE ZROBIONO JE Z ROŚLINNYCH EKSTRAKTÓW I DZIAŁAJĄ TAK, JAK OCZEKUJEMY.

TEMAT miesiąca PODCZAS PRZYJMOWANIA SYROPÓW NA KASZEL TRZEBA DOBRZE NAWILŻAĆ MIESZKANIE, BO SUCHE POWIETRZE DODATKOWO PODRAŻNIA DROGI ODDECHOWE.

TWÓJ

ACC® Optima tabletki musujące

jesienny NIEZBĘDNIK

ACC skraca kaszel* ACC® optima, 600 mg, tabletki musujące. Skład: 1 tabletka musująca zawiera 600 mg acetylocysteiny oraz laktozę i sód. Wskazania: lek rozrzedzający wydzielinę dróg oddechowych i ułatwiający jej odkrztuszanie u pacjentów z zapaleniem oskrzeli związanym z przeziębieniem. Podmiot odpowiedzialny: Sandoz GmbH, Biochemiestrasse 10, A-6250 Kundl, Austria. Pełna informacja o lekach dostępna w Sandoz Polska Sp. z o.o., ul. Domaniewska 50 C, 02-672 Warszawa, tel. 22 209 70 00, www. sandoz.pl. ACC OTC/011/02-2023

REKLAMA

* ACC rozcina zalegającą wydzielinę – przyczynę kaszlu mokrego – ułatwiając jej odkrztuszanie, co wpływa na skrócenie czasu trwania kaszlu.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Jeśli kaszel się nasila

albo pojawią się duszność i ból w klatce piersiowej, koniecznie trzeba udać się do lekarza, aby osłuchał płuca i oskrzela.

Stosuj leki, które pomogą oczyszczać oskrzela.

Preparat dobierz zależnie od rodzaju kaszlu. Jeśli jest mokry, stosuj środek wykrztuśny, który rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej usuwanie z dróg oddechowych. Taki lek przyjmuj nie później niż na dwie godziny przed pójściem spać. Jeżeli kaszel jest suchy i męczący (bezproduktywny), możesz stosować preparat przeciwkaszlowy nawet na noc. Być może nie wiesz o tym, że podczas infekcji przebiegającej z mokrym kaszlem dobrze jest pamiętać o oklepywaniu pleców 22 dbam o zdrowie

(można poprosić o to kogoś z domowników). Trzeba to robić regularnie, zwłaszcza w przypadku ludzi starszych i małych dzieci, gdyż pomaga to w usuwaniu zalegającej wydzieliny z drzewa oskrzelowego (u tych osób odruch kaszlowy jest słabszy), a to z kolei zapobiega powikłaniom bakteryjnym. Oklepywanie powinno się robić także po 30 minutach każdej nebulizacji. Jak wykonać taki zabieg? Przez kilka minut należy stukać w plecy ręką złożoną w łódeczkę. Zaczyna się zawsze od dołu klatki piersiowej, przesuwając się powoli w górę. Uwaga! Oklepujemy tylko boki pleców, omijając kręgosłup.

ACC jak nożyczki rozcina zalegającą wydzielinę - przyczynę ka szlu mokrego - ułatwiając jej odkrztuszanie.

Dzięki temu skraca kaszel i pozwala szybciej wrócić do formy!

ACC rozcina zalegającą wydzielinę – przyczynę kaszlu mokrego – ułatwiając jej odkrztuszanie, co wpływa na skrócenie czasu trwania kaszlu. 1) ChPL ACC Optima. 2) Rafał Pawliczak, Leki mukoaktywne w praktyce – znaczenie grupy sulfhydrylowej (-SH). TERAPIA 2021, 11(406):40-45 3) Mateusz Babicki, Pacjent z kaszlem produktywnym (mokrym) w gabinecie lekarza POZ. 22.11.2021 https://ptmr.info.pl/pacjent-z-kaszlem-produktywnym/ 4) Rafał Krenke, Wytyczne/ zalecenia Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ 2018;4(6):425-452. 5) Zaitseva OV. Rational choice of mucolytic therapy in treatment of respiratory diseases in children. Russian Medical Journal. 2009;17(19):1217-1221. 6) Bellomo G, Giudice S., Controlled study on the efficacy of a combination “thiamphenicol-acetylcysteine” in oral administration in respiratory infections in pediatrics Clinical Pediatrics 1972;54:30–51 ACC OTC/18/08-2023 ACC® optima, 600 mg, tabletki musujące. Skład: 1 tabletka musująca zawiera 600 mg acetylocysteiny, laktozę i sód. Wskazania: lek rozrzedzający wydzielinę dróg oddechowych i ułatwiający jej odkrztuszanie u pacjentów z zapaleniem oskrzeli związanym z przeziębieniem. Opakowania: 10 tabletek musujących. Podmiot odpowiedzialny: Sandoz GmbH, Biochemiestrasse 10, A-6250 Kundl, Austria. Pełna informacja o lekach dostępna w Sandoz Polska Sp. z o.o., ul. Domaniewska 50C, 02-672 Warszawa, tel. 22 209 70 00, www.sandoz.pl. ACC opt mus 02/01/23 pacj

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj maksymalnej dawki leku. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

TEMAT miesiąca REKONWALESCENCJA MOŻE TRWAĆ DŁUGO, JEŚLI ORGANIZM JEST ZNACZNIE OSŁABIONY CHOROBĄ. WARTO SŁUCHAĆ SWOJEGO CIAŁA I NIE RPZECIĄŻAĆ SIĘ AKTYWNOŚCIĄ FIZYCZNĄ CZY PRACĄ.

TWÓJ

Neurobion Advance tabletki powlekane

jesienny NIEZBĘDNIK

REKLAMA

Skład i postać farmaceutyczna: Neurobion Advance, tabletki powlekane. Każda tabletka zawiera 100 mg tiaminy azotanu, 50 mg pirydoksyny chlorowodorku i 1 mg cyjanokobalaminy. Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy Neurobion Advance jest wskazany do stosowania u osób dorosłych w celu zapobiegania i leczenia niedoborów witaminy B1, B6 i B12, które w przypadku niedostatecznego spożycia, zaburzeń wchłaniania, zwiększonej utraty lub zwiększonego zapotrzebowania mogą powodować mieszaną polineuropatię czuciowo-ruchową. Podmiot odpowiedzialny: P&G Health Germany GmbH Sulzbacher Strasse 40, 65824 Schwalbach am Taunus, Niemcy. Opracowano na podstawie ChPL z dnia 14/01/2022 r. (MAT-PL-NEUROBION-22-000004)

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Nie zrywaj się z łóżka za wcześnie, by nie osłabiać serca.

To rada ważna zwłaszcza dla chorych na grypę i anginę, bo te dwie infekcje najczęściej wywołują powikłania w postaci zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia. Szczególną ostrożność powinny zachować także osoby z chorobami przewlekłymi (w tym układu krążenia czy cukrzycą) oraz starsze i osłabione np. zabiegami czy przyjmujące leki wpływające na układ immunologiczny (np. sterydowe). W tej sytuacji niezwykle ważne jest powolne wracanie

do codziennych obowiązków i długa rekonwalescencja. Być może nie wiesz o tym, że jedną z głównych przyczyn przeszczepu serca u dorosłych nie są wcale wady wrodzone, tylko powikłania po przebytej grypie czy anginie. Jeśli zatem w ciągu kilku tygodni (czasem nawet miesięcy) od przechorowania poczujesz kłujący ból w klatce piersiowej, znaczne osłabienie albo zacznie się arytmia, niezwłocznie poszukaj pomocy kardiologa. Trzeba działać szybko, bo w wyniku powikłań po takiej infekcji możliwe jest, niestety, nieodwracalne uszkodzenie mięśnia sercowego, prowadzące do jego niewydolności.

Po każdej infekcji warto też przyjmować witaminę C, bo duże ilości tej substancji organizm wykorzystuje do walki z zarazkami. Dodatkowo pamiętaj o owocach, które zawierają jej najwięcej (np. aronia). 24 dbam o zdrowie

TEMAT miesiąca

Rozpoznaj w porę objawy ewentualnych powikłań.

Przeziębienie, grypa czy inne wirusowe infekcje trwają zwykle 3–5 dni. W tym czasie samopoczucie powinno się stopniowo poprawiać. Temperatura spada, a katar i kaszel są coraz mniejsze. Jeśli tak się nie dzieje lub po kilku lepszych dniach zdrowie znów ulega pogorszeniu (np. wraca gorączka), może to oznaczać powikłania. Wówczas wizyta u lekarza jest niezbędna. Lekarz osłucha płuca i serce oraz ewentualnie zleci dodatkowe badania, które uzna za potrzebne. Najczęstszym powikłaniem po jesienno-zimowych infekcjach bywa nadkażenie bakteryjne (np. zapalenie oskrzeli, ucha, zatok), a wówczas konieczne może

okazać się przyjęcie antybiotyku. Aby rozstrzygnąć, czy jest on niezbędny, warto wykonać z krwi test CRP – wartość wyższa niż 40 mg/L świadczy o rozwijaniu się infekcji bakteryjnej. Jeżeli po infekcji przez kilka tygodni utrzymuje się znaczne osłabienie (mniejsza tolerancja wysiłku), bóle w klatce piersiowej, nieprzemijający kaszel i duszności, bóle głowy i stawów, również obowiązkowo należy skontaktować się z lekarzem. Być może nie wiesz o tym, że jeśli choroba trwała długo, przebiegała z bardzo wysoką gorączką, dobrze jest 2–3 tygodnie po wyzdrowieniu zrobić podstawowe badania (morfologia, OB, badanie moczu) oraz EKG spoczynkowe.

BÓL GŁOWY NASILAJĄCY SIĘ ZWŁASZCZA PRZY POCHYLANIU SIĘ MOŻE ŚWIADCZYĆ O PRZEWLEKŁYM ZAPALENIU ZATOK. WÓWCZAS WSKAZANE JEST WYKONANIE RTG LUB TOMOGRAFII TEJ OKOLICY. Z TAKIM PROBLEMEM ZWRACAMY SIĘ DO LARYNGOLOGA LUB LEKARZA RODZINNEGO.

Jeśli ciężką grypę przeszła osoba po zawale lub z chorobą wieńcową, należy wykonać kontrolne EKG oraz zbadać parametry krwi, które mogą świadczyć o problemach z sercem (np. niewydolności).

KIEDY EKG SPOCZYNKOWE WYKAŻE NIEPRAWIDŁOWOŚCI, PRAWDOPODOBNIE KARDIOLOG ZALECI BADANIE HOLTEROWSKIE, CZYLI CAŁODOBOWY MONITORING SERCA.

26 dbam o zdrowie

DBAM

o zdrowie Gdy

sen nie nadchodzi...

Trzeba szukać sposobów, by temu zaradzić. Jeśli taka sytuacja trwa dłużej, znacząco pogarsza komfort życia.

DBAM O ZDROWIE zoom na...

Dobrze się

WYSPAĆ Proste zmiany w nawykach i sypialni mogą sprawić, że łatwiej zaśniemy i wypoczniemy bez problemu. TEKST AGNIESZKA CZECHOWSKA

ciągu życia przesypiamy ponad 25 lat. Może się wydawać, że to marnotrawstwo – ileż moglibyśmy przez ten czas osiągnąć i doświadczyć! Sen jest jednak niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ma wpływ na niemal wszystkie układy i procesy w nim zachodzące. Jego niedobór obniża zdolność odbudowy komórek, w wyniku czego gorzej radzimy sobie np. z infekcjami, szybciej się starzejemy. Wpływa na spadek odporności, a wiele badań wskazuje, że zwiększa też ryzyko najgroźniejszych chorób, m.in. nowotworów złośliwych, alzheimera. Ma więc kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia. Nie zawsze jednak dobrze śpimy. A to, niestety, może odbić się na naszym

Senocalm Melatonina Spray REKLAMA

Melatonina pomaga w skróceniu czasu potrzebnego na zaśnięcie. 30 ml DOZ S.A. Suplement diety

30 dbam o zdrowie

zdrowiu. Dlatego jeśli przez ponad miesiąc mamy trudności z zaśnięciem, często się w nocy przebudzamy lub budzimy się za wcześnie (po 5, 6 godzinach), a także czujemy się zmęczeni, mimo że spaliśmy dostatecznie długo, nie wolno tego lekceważyć. Zacznijmy od wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który pomoże znaleźć przyczynę bezsenności, oraz od wyeliminowania czynników mogących zakłócać sen.

Przygotuj sypialnię na nocny odpoczynek Od tego, jakie panują w niej warunki, w dużym stopniu zależy jakość nocnego odpoczynku. Zadbaj, aby była w niej temperatura 16–19 st. C. Chłodne powietrze zapewnia bowiem najbardziej efektywny i zdrowy sen. Gdy jest chłodno, organizm nie marnuje energii na termoregulację i wydziela więcej melatoniny – hormonu regulującego rytm spania i czuwania. Koniecznie zadbaj też, by w sypialni było ciemno. Postaraj się o zaciemniające rolety i zasłony. Jeśli w pokoju z jakiegoś powodu musi być jaśniej, zainstaluj lampkę o łagodnym żółtym lub pomarańczowym świetle. Warto także umieścić w sypialni rośliny, ale nie zamieniaj jej w dżunglę. Nocą rośliny oddychają, a to oznacza, że również pobierają tlen. Nie będzie dobrze, jeśli ustawisz ich za dużo (więcej niż 3). Korzystnie na sen wpływają: dracena, skrzydłokwiat, paproć, geranium, storczyk, aloes, sansewieria.

PODCZAS SNU NASZ ORGANIZM ZMIENIA TRYB DZIAŁANIA I SKUPIA SIĘ PRZEDE WSZYSTKIM NA REGENERACJI.

Zadbaj o komfort psychiczny i dobre zwyczaje Napięcia i lęki mogą nie tylko utrudniać zasypianie, ale także zaburzać sen. Warto im zapobiegać. Dlatego po południu zamiast siedzieć na kanapie, wyjdź na krótki spacer. Aktywność fizyczna, najlepiej połączona z obcowaniem z przyrodą, odpręża i pozwala się wyciszyć. Dodatkowo pół godziny przed snem zapisz sobie, co planujesz zrobić następnego dnia. Taka lista zadań pomoże ci uporządkować myśli i zmniejszy poziom stresu. Postaraj się też 2–3 godziny przed pójściem spać nie korzystać ze smartfona. Lepiej ograniczyć sobie newsy, oglądanie ekscytujących filmów i wydarzeń. Poza tym ekrany wydzielają niebieskie światło, które fatalnie wpływa na wydzielanie melatoniny. Warto też pamiętać, że nocny wypoczynek mogą zakłócać drzemki, które trwają powyżej kwadransa i ucinamy je sobie po 15.00. Podobnie jest z leniuchowaniem w pozycji leżącej lub półleżącej – ono także sprawia, że organizm w nieodpowiednim momencie zwalnia ob-

roty. To zaś zaburza jego dobowy rytm. Od godziny 16.00 nie pij kawy i mocnej herbaty, bo mogą utrudniać sen. Za to koniecznie zjedz kolację, ale niezbyt późną (2 godziny przed położeniem się do łóżka).

Postaw na ziołowe wspomaganie Godzinę lub dwie przed snem (tak, byś zdążyła potem jeszcze pójść do toalety) wypij szklankę ciepłego naparu z melisy, kozłka lekarskiego czy szyszek chmielu. Możesz również przygotować z tych ziół mieszankę albo sięgnąć po któryś z „klasztornych zestawów”: Napój według ojców bonifratrów. Odmierz 2 łyżki korzenia kozłka lekarskiego, łyżkę ziela konwalii, 3 łyżki kwiatostanu głogu, łyżkę korzenia arcydzięgla i 3 łyżki chmielu. Wymieszaj, łyżkę ziół wsyp do garnuszka i zalej szklanką wody. Doprowadź do wrzenia, trzymaj 3 minuty na małym ogniu. Zestaw, przykryj, po 10 minutach przecedź. Kompot na podstawie przepisu św. Hildegardy. Zagotuj litr wody z sokiem z cytryny, dodaj szczyptę wanilii, goździki, dbam o zdrowie 31

DBAM O ZDROWIE zoom na...

gałkę muszkatołową, galgant (niebieski imbir) i pokrojone w ósemki 2–3 jabłka. Trzymaj na ogniu, aż owoce prawie będą się rozpadać. Potem dodaj 2–3 łyżeczki maku i odstaw. Pij letni.

Miej w pogotowiu poduszeczkę lawendową. Jej zapach działa wyciszająco i usypiająco. W razie pobudki połóż ją w okolicę głowy. Staraj się głęboko oddychać. Możesz też skorzystać z metody ajurwedyjskiej: połóż się na lewym boku z lekko ugiętymi kolanami. W tej pozycji weź głęboki wdech i wstrzymaj go. Zrób powolny wydech. Powtórz 10 razy. Jeśli to nie pomoże, a nie śpisz już dłużej niż 15 minut, po prostu wstań. Nie czytaj książek na leżąco, nie surfuj po internecie, nie zmuszaj się do szybkiego zaśnięcia, bo to tylko pogorszy twój stan. Idź do drugiego pokoju i spróbuj poczytać, posłuchać spokojnej muzyki albo zrób kilka głębokich wdechów. Wróć do łóżka dopiero wtedy, gdy poczujesz się naprawdę senna.

TO POMOŻE CI SZYBKO ZASNĄĆ Metodę tę opracował lekarz Andrew Weil. Usiądź wygodnie na łóżku, a następnie przez 4 sekundy wciągaj nosem powietrze. Następnie wstrzymaj oddech na 7 sekund, aby wreszcie wypuścić powietrze ustami – powinno to trwać 8 sekund. Dzięki tej metodzie, zwanej metodą spowolnionego oddechu, nasze serce będzie bić wolniej, a nam łatwiej będzie osiągnąć relaks i odprężenie niezbędne do zaśnięcia.

32 dbam o zdrowie

Na dobry sen Kompozycja ziół wspierająca proces zasypiania i spokojny sen. Torebki, 20 szt. REKLAMA

Radź sobie z nocnymi wybudzeniami

pytamy eksperta MGR FARM. MAGDALENA TOSZEK-KUSTOSIK

Jak i kiedy można stosować preparaty zawierające melatoninę? Melatonina to substancja naturalnie występująca w naszym organizmie. Bierze ona udział w regulacji dobowego rytmu czuwania i snu. Wraz z wiekiem ilość jej w organizmie maleje, co może się objawiać w problemach ze snem. Trudności z zasypianiem dotyczą zatem dużej grupy seniorów, a przyjmowanie preparatów zawierających melatoninę często jest doskonałym rozwiązaniem dla pacjentów z bezsennością. Preparaty melatoniny są również wskazane u osób niewidomych i słabo widzących, a także pracujących w systemie zmianowym i podróżujących pomiędzy strefami czasowymi. Jak wskazują badania, suplementacja melatoniny może być korzystna u osób z obniżonym nastrojem oraz wspierać leczenie depresji. Uznaje się, że stosowanie melatoniny jest skuteczne i bezpieczne. Pacjenci przyjmujący na stałe inne leki powinni jednak jej stosowanie skonsultować z lekarzem. Preparaty z melatoniną w postaci tabletek, żelków czy aerozoli przyjmujemy najczęściej godzinę przed snem. Często wzbogacone są wyciągami roślinnymi, np. melisą, walerianą lub pasiflorą, oraz magnezem i witaminami z grupy B, które uzupełniają korzystny wpływ melatoniny na zdrowy, nieprzerwany sen.

Me l a t oni napoma g aws k r óc e ni uc z a s u pot r z e bne g onaz a ś ni ę c i e . Kor z y s t nedz i a ł a ni e wy s t ę puj ewpr z y pa dk us poż y c i a1mgmel a t oni ny k r ót k opr z e dpój ś c i e ms pa ć .

DOZPRODUCT Senoc al m Mel at oni naSpr ay P r o d u c e n t : D O ZS . A .S U P L E ME N TD I E T Y

NOWINKI medyczne WCZESNE JEDZENIE ORZECHÓW ZMNIEJSZA NA NIE ALERGIĘ

Warto

Do niedawna obowiązywała teoria, że im późniejszy kontakt dziecka z alergenem, tym mniejsze ryzyko rozwoju alergii pokarmowej na dany produkt. Kolejne badania przynoszą jednak przełom i zmieniają to podejście o 180 stopni. Według naukowców z kilku uniwersytetów, m.in. National Institute of Allergy w USA i Kings College London, wśród dzieci, którym podawano orzechy między 4. a 6. miesiącem życia (oczywiście w postaci gładkiego masła), liczba uczulonych na ten produkt zmalała o 77 proc. Do identycznych wniosków doszli wcześniej Australijczycy, badając alergie dziecięce na jajka, mleko oraz pszenicę.

WIEDZIEĆ

Oto kilka informacji, które mogą ci się przydać, aby lepiej zatroszczyć się o swoje zdrowie. TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

GRZYBY CHOROBOTWÓRCZE LUBIĄ OCIEPLANIE SIĘ KLIMATU Na szczęście do scenariusza jednej z najbardziej popularnych gier i serialu „The Last of Us”, gdzie grzyby niszczą ludzkość, daleka droga. W związku z ocieplaniem się klimatu naukowcy obserwują jednak dwa groźne zjawiska. Po pierwsze, gdy gleba staje się sucha, a wiatry są coraz silniejsze, zarodniki grzybów atakujących nasz układ oddechowy (np. Candida, Aspergillus czy Cryptococcus) szybko opanowują nowe terytoria. Po drugie, wzrost temperatury sprzyja też mutacjom genetycznym, przez co zyskują one coraz większy potencjał chorobotwórczy. 34 dbam o zdrowie

SPALINY A MÓZG Z pierwszych badań przeprowadzonych na całkowicie zdrowych ochotnikach w dwóch ośrodkach naukowych w Kanadzie dowiedzieliśmy się, że już kilkugodzinna ekspozycja na zanieczyszczenia spalinami mocno osłabia procesy poznawcze, zaburza też koncentrację i może zwiększyć podatność na depresję. I choć naukowcy przyznają, że potrzebne są dalsze prace, już dziś przestrzegają przed przebywaniem w godzinach szczytu na ruchliwych ulicach i uprawianiem sportów w takich miejscach.

NOCNE MARKI CZĘŚCIEJ CHORUJĄ Według artykułów zamieszczonych w „Experimental Physiology” istnieją mocne dowody na to, że późne chodzenie spać jest powiązane z wyższym ryzykiem zapadnięcia na choroby metaboliczne i sercowo-naczyniowe. Osoby, które nie śpią w nocy, są m.in. bardziej podatne na insulinooporność, która prowadzi do stanu przedcukrzycowego i rozwoju cukrzycy typu 2. Okazało się również, że nocne marki prowadzą bardziej siedzący tryb życia i spalają mniej kalorii niż ranne ptaszki, co skutkuje nadwagą. Poza tym, czerpią energię głównie z węglowodanów, a nie z tłuszczów, które odkładają się w ich organizmach w nadmiarze, prowadząc do zatykania się tętnic i ataków serca.

NOWA komfortowa aplikacja* Zaczyna odblokowywać nos już w 2

minuty

Jeden ruch, by oddychać komfortowo!

*pompka rozpyla drobną mgiełkę vs. poprzednia pompka Otrivin 1 mg/ml, aerozol do nosa, roztwór. Jeden ml roztworu zawiera 1 mg ksylometazoliny chlorowodorku (Xylometazolini hydrochloridum). Substancja pomocnicza o znanym działaniu: benzalkoniowy chlorek. Każda dawka aerozolu zawiera 0,014 mg chlorku benzalkoniowego, co odpowiada 0,1 mg chlorku benzalkoniowego w 1 ml roztworu. Wskazania do stosowania: Nadmierne przekrwienie błony śluzowej nosa występujące w przebiegu przeziębienia, kataru siennego, alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa, zapalenia zatok. Produkt leczniczy ułatwia odpływ wydzieliny z zapalnie zmienionych zatok przynosowych. Dzięki zmniejszaniu przekrwienia błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej może być stosowany wspomagająco w zapaleniu ucha środkowego. Otrivin ułatwia wziernikowanie nosa. Otrivin jest przeznaczony do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 12 lat. Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o. v.I.2023. PM-PL-OTRI-23-00212.

TO JEST LEK. DLA BEZPIECZEŃSTWA STOSUJ GO ZGODNIE Z ULOTKĄ DOŁĄCZONĄ DO OPAKOWANIA. NIE PRZEKRACZAJ MAKSYMALNEJ DAWKI LEKU. W PRZYPADKU WĄTPLIWOŚCI SKONSULTUJ SIĘ Z LEKARZEM LUB FARMACEUTĄ.

DBAM O ZDROWIE ważne badanie

Densytometria sprawdzi kości Często nie zdajemy sobie sprawy, że w kościach ubywa wapnia. Zagrożenie osteoporozą wykryje proste badanie. TEKST BARBARA TULEJA

WAŻNA PROFILAKTYKA Dzięki densytometrii lekarz może szybko i łatwo oszacować zagrożenie złamaniami i dobrać terapię.

PRZYGOTOWANIE ZAPEWNI KOMFORT BADANIA

•Densytometria nie wymaga szczególnego przygotowania. Nie musisz być na czczo. Trzeba jedynie pamiętać, aby nie zażywać preparatów wapnia na dobę przed planowanym badaniem, ponieważ mogłoby to doprowadzić do zafałszowania wyniku. Dotyczy to także preparatów wieloskładnikowych zawierających wapń. Inne leki należy przyjąć o stałej porze, chyba że lekarz kierujący zaleci inaczej. Warto 36 dbam o zdrowie

również zadbać o to, by w dniu badania mieć ubranie bez metalowych elementów. Lepiej także nie zakładać biżuterii, ponieważ trzeba będzie ją zdjąć przed densytometrią. •Obowiązkowo wcześniej poinformuj lekarza o przyjmowanych lekach i schorzeniach, np. tarczycy czy cukrzycy. Powiadom go również koniecznie, jeśli kilka tygodni przed densytometrią miałaś wykonywaną tomografię.

cenie gęstości mineralnej naszych kości służy densytometria. To nowoczesne badanie rentgenowskie, którego zadaniem jest określenie stopnia ubytku masy kostnej. Im kości zawierają więcej związków mineralnych, tym są gęstsze i mocniejsze. Prześwietlane są przede wszystkim: kręgosłup lędźwiowy, staw biodrowy, przedramię – w tych miejscach w pierwszej kolejności pojawiają się kostne ubytki. Poddanie się takiej kontroli jest wskazane już po trzydziestce dla osób z grupy podwyższonego ryzyka, czyli tych, u których np. w bliskiej rodzinie (mama, siostra) były przypadki osteoporozy, i zagrożonych złamaniami. Wskazaniem do badania są też choroby m.in.: nadczynność tarczycy, zespół złego wchłaniania, niewydolność nerek lub wątroby. Jeśli nie należy się do tej grupy, warto profilaktycznie wykonać badanie po 60. roku życia.

Przeciwwskazania DO BADANIA •NAJWAŻNIEJSZYM przeciwwskazaniem do densytometrii są duże zmiany zwyrodnieniowe, złamania lub materiał obcy (np. proteza biodra) w miejscu badania.

•NIE POWINNO się wykonywać

densytometrii w ciągu dwóch dni po podaniu środka kontrastowego, czyli np. po tomografii komputerowej z kontrastem.

INTERPRETACJA WYNIKÓW WARTO WIEDZIEĆ

•Wynik densytometrii wraz

z radiologicznym opisem powinien zinterpretować lekarz, ponieważ do prawidłowej oceny konieczne jest wzięcie pod uwagę takich czynników, jak: zażywane przez pacjenta leki, predyspozycje

rodzinne, choroby współistniejące czy wcześniejsze złamania niskoenergetyczne. Jeśli mamy wyniki poprzednich densytometrii, warto je również pokazać lekarzowi. •Opis badania zawiera: obraz badanej okolicy, wartość gęstości

powierzchniowej kości, wskaźnik T (od 1,0 do--2,5 może świadczyć o osteopenii, a niższy bądź równy -2,5 może wskazywać na osteoporozę) oraz wskaźnik Z (powinien być większy od 0).

JAK PRZEBIEGA BADANIE JEST BEZBOLESNE I NIEINWAZYJNE

•Przed badaniem wykonywa-

ny jest dokładny pomiar wzrostu i wagi. Lekarz przeprowadza również wywiad dotyczący występujących schorzeń oraz stosowanych leków. Następnie należy się położyć na stole pomiarowym, nad którym umieszczone jest ra-

mię aparatu. Po przyjęciu odpowiedniej pozycji – nad badanym miejscem przesuwa się aparat emitujący promienie rtg. Badane są kości, które najczęściej ulegają złamaniom, czyli odcinek lędźwiowy kręgosłupa, szyjka kości udowej, nadgarstek lub przedra-

mię. Badanie konkretnego miejsca trwa 2–3 minuty i w tym czasie należy pozostać nieruchomo. •Densytometria jest niebolesna i niegroźna, bo aparat do badania gęstości kości emituje bardzo małą ilość promieniowania. reklama

1000 mg Wspomagająco u osób o obniżonej odporności, w przypadku nawracających infekcji górnych dróg oddechowych. W leczeniu opryszczki warg i skóry twarzy wywołanych przez wirus opryszczki pospolitej (Herpes simplex). ELOPRINE FORTE, 1000 mg, tabletki, LEK WYDAWANY BEZ RECEPTY, SKŁAD Jedna tabletka zawiera 1000 mg inozyny pranobeksu (Inosinum pranobexum) Wskazania do stosowania: Wspomagająco u osób o obniżonej odporności, w przypadku nawracających infekcji górnych dróg oddechowych. W leczeniu opryszczki warg i skóry twarzy wywołanych przez wirus opryszczki pospolitej (Herpes simplex). PODMIOT ODPOWIEDZIALNY POSIADAJĄCY POZWOLENIE NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU POLFARMEX S.A. ul. Józefów 9 99-300 Kutno tel.: 24 357 44 44 faks: 24 357 45 45 e-mail: polfarmex@polfarmex.pl

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. ELP/011/23

DBAM O ZDROWIE rozmowa z lekarzem

pytamy eksperta

lek. med. Wojciech Gontarek

Specjalista ginekolog położnik Gravita. Klinika In Vitro. Diagnostyka i Leczenie Niepłodności

Uwaga!

Od 35. r.ż. trzeba co roku robić USG piersi. Po 45. r.ż. natomiast należy robić mammografię, najlepiej co 2 lata.

Profilaktyka zawsze dobra taktyka Aby uprzedzić choroby ginekologiczne − większość z nich początkowo przebiega bezobjawowo − i w porę zapobiec ich konsekwencjom, trzeba postawić na badania profilaktyczne. Jakie? O to zapytaliśmy lek. med. Wojciecha Gontarka, ginekologa z Kliniki Gravita z Łodzi. Czy każda kobieta jest tak samo zagrożona nowotworami ginekologicznymi? Nie, nie każda. Czynnikami wpływającymi na rozwój tego typu chorób są m.in.: wiek (niektóre nowotwory są częstsze u starszych kobiet, inne u nieco młodszych), historia zdrowia pacjentki (przebyte schorzenia), genetyczne obciążenia rodzinne (czy któraś z bliskich kobiet w rodzinie chorowała na raka), czynniki środowiskowe (charakter pracy), złe nawyki i przyzwyczajenia oraz nałogi: alkohol, papierosy i inne szkodliwe używki.

Kiedy powinna odbyć się pierwsza wizyta u ginekologa? Dobrze byłoby spotkać się z lekarzem w okolicy 15. roku życia dziewczyny. Taka wizyta nie oznacza od razu konieczności wykonania badania ginekologicznego. Polega raczej na zebraniu wywiadu medycznego. Jeśli u dziewczyny nie występują żadne zaburzenia i pojawiła się już regularna miesiączka,

Prebiotyczny płyn do higieny intymnej

REKLAMA

Zapewnia odpowiednie oczyszczenie i pielęgnację wrażliwej skóry miejsc intymnych. 250 ml

lekarz oceni tylko cechy płciowe, proporcje ciała, owłosienie itp. Zalecić może także szczepienia przeciw HPV, które skutecznie zapobiega rozwojowi raka szyjki macicy. Dobrze byłoby poruszyć z młodą pacjentką temat antykoncepcji. Kolejną wizytę warto odbyć ok.18. roku życia. Wówczas wywiad powinien zawierać wiadomości o stosowanej antykoncepcji i świadomym macierzyństwie. U młodych kobiet profilaktycznie oprócz standardowego badania ginekologicznego i USG narządu rodnego powinno się m.in. sprawdzić hormonalną i rozrodczą funkcję jajników na podstawie oceny parametrów hormonalnych.

A co potem? Z jaką regularnością kobiety powinny odwiedzać ginekologa? Żeby mieć zdrowie intymne pod kontrolą, warto ginekologa odwiedzać raz w roku. W czasie takiej wizyty lekarz powinien przeprowadzić badanie ginekologiczne i palpacyjne badanie piersi. Warto także wykonać USG narządu rodnego. Dzięki temu na wczesnym etapie wyłapać można wiele nieprawidłowości, np. zaburzenia owulacji, torbiele, guzy jajnika czy mięśniaki macicy. Należy dodać, że większość tego typu zmian ma charakter łagodny. Trzeba jednak mieć je pod kontrolą, żeby w porę zauważyć, że dzieje się coś niedobrego. Ogromne znaczenie w profilaktyce nowotworowej ma także regularnie wykonywana cytologia, najlepiej co roku. Nowością jest tzw. cytologia płynna. Badanie pozwala na wykrywanie wczesnych zmian przednowotworowych i nowotworowych, ale nie tylko. Ten sam pobrany materiał można także użyć do wykrywania obecności DNA wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). rozmawiała Agnieszka Czechowska

38 dbam o zdrowie

DBAM O ZDROWIE rodziny

Jesień chwyta

za serce Im zimniej na dworze, tym wzrasta ryzyko zawału. Ochłodzenie może być groźne zwłaszcza dla osób cierpiących na nadciśnienie i miażdżycę, szczególnie jeśli chorują na serce.

− o tyle rośnie ryzyko zawału wraz ze spadkiem temp. o 10 st. C.

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

dawałoby się, że sercowcom najbardziej szkodzą upały, tymczasem jesienne i zimowe chłody mogą być także dla nich niebezpieczne. Spadek temperatury powietrza bywa bowiem bodźcem prowadzącym do zawału serca, zwłaszcza u seniorów z nadciśnieniem. Dlaczego? Kiedy robi się zimno, kurczą się tętnice i rośnie w nich ciśnienie krwi. Jeśli znajdują się w nich blaszki miażdżycowe, któraś może pęknąć. W konsekwencji powstaje zakrzep zamykający tętnicę, co prowadzi do zawału serca. Skłonność do pękania blaszek nasila smog, zwłaszcza bardzo drobne pyły zawieszone w powietrzu, które działają prozapalnie. Ponadto niskie

temperatury wpływają na zwiększenie krzepliwości krwi. Jesienią łatwiej też o infekcje, które mogą osłabiać serce. Dlatego wraz z nastaniem chłodów należy o siebie dbać bardziej niż zwykle: regularnie mierzyć ciśnienie krwi, robić badania (EKG, lipidogram), zaszczepić się przeciw grypie, nie lekceważyć infekcji i prowadzić zdrowy styl życia.

Wysiłek dla zdrowia

Ruch to najtańszy i najłatwiej dostępny lek dla sercowców. Pomaga obniżyć ciśnienie tętnicze, rozładować stres i zgubić nadwagę. Regularne ćwiczenia wzmacniają serce. Dzięki nim pracuje w spoczynku wolniej i wydajniej, a w czasie wysiłku łatwiej wykonuje swoje zadania. Pod wpływem ruchu zwiększa się Największe szanse mają osoby, które zaczęto leczyć w ciągu pierwszej godziny też przepływ krwi przez (tzw. złota godzina) od wystąpienia objawów zawału. Najczęściej to silny ból (częnaczynia krwionośne. sto promieniuje do żuchwy, pleców, rąk), pieczenie lub ucisk w okolicy mostka. W efekcie systematyczNiekiedy występuje ból brzucha i nudności. Często pojawiają się zimne poty i silny nych ćwiczeń powstają lęk. U seniorów i diabetyków zawał może objawiać się „tylko” jako duszność lub nowe, małe naczynia zasłabnięcie. Jeśli objawy nie ustępują po odpoczynku lub przyjęciu nitrogliceryny, krwionośne, które przejwzywamy pogotowie (112 lub 999). Dalej postępujemy zgodnie z instrukcjami dysmują rolę zatkanych pozytora. Pomagamy choremu usiąść lub się położyć (musi jak najmniej się i zaopatrują w krew mięruszać). Zdejmujemy mu te części garderoby, które mogą utrudniać oddychanie. śnie i narządy zagrożone Jeżeli dyspozytor zaleci, podajemy kwas acetylosalicylowy w dawce 300 mg. niedokrwieniem. Dzięki

„ZŁOTA GODZINA” RATUJE ŻYCIE

40 dbam o zdrowie

aktywności fizycznej wzrasta stężenie „dobrego” cholesterolu (HDL), a spada „złego” (LDL), obniża się poziom trójglicerydów. Serce lubi wysiłek zróżnicowany pod względem intensywności, np. długie marsze, które nie prowadzą do zadyszki, a także jazdę na rowerze, pływanie, gimnastykę, biegówki. Nie staramy się przy tym bić rekordów. Chodzi o umiarkowaną aktywność dla przyjemności (np. 30 minut dziennie), która wspomaga efekty leczenia i poprawia samopoczucie. Liczy się też codzienna krzątanina. Warto chodzić po schodach, zamiast korzystać z windy, wysiadać z autobusu przystanek wcześniej i dalej iść, tak żeby zrobić przynajmniej 10 tys. kroków w ciągu dnia, no i odłożyć pilot od telewizora, aby wstać z fotela przynajmniej raz na godzinę. Planując aktywność fizyczną, zwracajmy uwagę na zamieszczane w mediach komunikaty o czystości powietrza. Chodzi o smog, którego ilość wzrasta o tej porze roku m.in. w efekcie działania ciepłowni. Żeby się przed nim chronić, warto korzystać z masek do osłony dróg oddechowych, które dostępne są w aptekach oraz sklepach stacjonarnych i internetowych. Apteki oferują tanie półmaski filtrujące oznaczone symbolami FFP2 i FFP3, które zatrzymają szkodliwe pyły, a także większość bakterii

REKLAMA

Ochrona przed smogiem

dbam o zdrowie 41

DBAM O ZDROWIE rodziny

Oliwa lub olej

rzepakowy czy lniany to zdrowy dodatek do surówek i sałatek.

pytamy eksperta i wirusów. Dobra maska antysmogowa to wydatek ok. 150 do kilkuset złotych. Ważne, jaki ma filtr i jak często trzeba go wymieniać: np. jedne co kilkanaście, inne co 50 godzin użytkowania. Filtr HEPA (F2) łatwiej przepuszcza powietrze niż węglowy (F1), dlatego polecany jest uprawiającym sport. Za najskuteczniejszy uchodzi F3, który łączy właściwości poprzednich. Jakość powietrza można też sprawdzić w internecie na stronie: powietrze.gios.gov.pl. Gdy normy zanieczyszczeń są przekroczone, lepiej ćwiczyć w domu. Do mieszkania także warto kupić oczyszczacz powietrza wyposażony w filtr HEPA, który usuwa m.in. pyły zawieszone.

Dobra dieta

Uwaga zwłaszcza na sól, bo jej nadmiar podnosi ciśnienie krwi. Nie dosalamy potraw na talerzu. Robimy to w garnku po obróbce cieplnej, np. już po ugotowaniu zupy. Unikamy kostek rosołowych, gotowych mieszanek przyprawowych z solą lub z glutaminianem sodu. Lepsze będą zioła, świeże lub suszone. Lekarze zalecają osobom chorym na serce dietę śródziemnomorską, produkty i nawyki żywieniowe powszechne w krajach basenu Morza Śródziemnego. Najistotniejsze jest jedzenie każdego dnia żywności bogatej w błonnik: warzyw (więcej) i owoców (mniej), różnych produktów zbożowych i nasion roślin strączkowych i orzechów, a także wzbogacanie dań oliwą extra virgin. W diecie śródziemnomorskiej codziennie spożywa się produkty mleczne (w tym sery i jogurt naturalny, niesłodzony), kilka razy w tygodniu ryby, podczas gdy tłuszcze zwierzęce i czerwone mięso najwyżej kilka razy w miesiącu. To pomaga zmniejszyć ilość „złego” cholesterolu zatykającego tętnice, a tym samym chroni przed miażdżycą i chorobami serca. 42 dbam o zdrowie

MGR FARM. ANETA EKERT

Jaki wybrać ciśnieniomierz? Pomiar ciśnienia wykonany dobrym ciśnieniomierzem w domu pozwala na wczesne wykrycie nadciśnienia oraz kontrolę, czy zastosowane leki są odpowiednie. Większość ciśnieniomierzy posiada również funkcję pomiaru tętna, czyli ilości uderzeń serca w ciągu minuty. Niektóre modele aparatów elektronicznych dokonują pomiarów w technologii MAM — wynik jest średnią z trzech kolejnych pomiarów i tym samym bardziej dokładny. Takie modele są polecane osobom ze skaczącym ciśnieniem krwi. Dobrą opcją jest również ciśnieniomierz, który posiada czujnik arytmii tętna. Do samodzielnej kontroli ciśnienia tętniczego warto wybrać automatyczny ciśnieniomierz z elektronicznym wyświetlaczem. Korzystne jest, by był odpowiednio duży i czytelny. Osoby słabo słyszące mogą wybrać modele, które wydają komunikaty głosowe. Dokładniejszych pomiarów dokonują ciśnieniomierze z mankietem na ramię, natomiast nadgarstkowe sprawdzą się w podróży. Koszt użytkowania aparatu znacząco obniży dołączony zasilacz, nie trzeba wówczas kupować baterii. Wiele urządzeń umożliwia zapis pomiarów oraz połączenia z aplikacją na telefon. Należy pamiętać, że nawet najlepszy aparat nie sprawdzi się, jeśli nie będziemy przestrzegać zasad wykonywania pomiarów: ręka z mankietem na wysokości serca, pomiar w pozycji siedzącej i po odpoczynku.

Każdy ból gardła, to neo-anginowy ból gardła! Bo neo-angin®działa na różne przyczyny bólu gardła przynosząc szybką ulgę*

Tabletki neo-angin

działają przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie

hamują i ograniczają rozwój infekcji *CHPL neo-angin®: początek działania obserwowano po 5 minutach neo-angin®, tabletki do ssania. 1 tabletka do ssania zawiera: 1,2 mg alkoholu 2,4-dichlorobenzylowego (Alcohol 2,4-dichlorobenzylicus), 0,6 mg amylometakrezolu (Amylmetacresolum), 5,9 mg lewomentolu (Levomentholum). Wskazania do stosowania: zalecany do wspomagania leczenia stanów zapalnych jamy ustnej i gardła, przebiegających z objawami, takimi jak: ból gardła, zaczerwienienie, obrzęk. NEO.2023.08.24 Podmiot odpowiedzialny: M CM Klosterfrau Healthcare sp. z o.o. ul. Hrubieszowska 2, 01-305 Warszawa.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

DBAM O ZDROWIE rodziny

s.o.s.

Opryszczka! „Zimno na ustach” oznacza „gorąco wewnątrz”. Zostaliśmy zainfekowani wirusem lub ten, którego jesteśmy nosicielami, właśnie się uaktywnił. Trzeba szybko działać, aby powstrzymać jego replikację. TEKST MGR FARM. MARTA STACHURA

ywa nazywana „febrą”, „skwarką” lub „zimnem”. Opryszczka to objaw zakażenia wirusem Herpes simplex. Według danych WHO (2020 r.) 67 proc. światowej populacji ludzi jest już jego nosicielami. Większość osób dostrzegając zmiany na ustach, bagatelizuje je, nie zdając sobie sprawy z faktu, jak szybko wirus może rozprzestrzenić się w naszym organizmie, obniżając ogólną odporność. Herpes simplex virus dzieli się na 2 typy: Wirus HSV-1, który atakuje górną część ciała, m.in. jamę ustną, nos. Przenosi się poprzez kontakt

44 dbam o zdrowie

z wydzieliną pęcherzykową i śliną. Dlatego nie wolno używać wspólnych sztućców, kubków i ręczników z osobą z wykwitami opryszczkowymi. Najważniejsze jednak to unikać bezpośredniego kontaktu, pocałunków, dotykania zmian chorobowych. Wirus HSV-2, który umiejscawia się na narządach płciowych i na skórze wokół nich. Jest przenoszony poprzez kontakt seksualny. Dlatego nie należy współżyć, gdy w okolicach intymnych widoczne są zmiany. Zarażenie się wirusem opryszczki powoduje tzw. zarażenie latentne, czyli dożywotnie. Herpes simplex virus już

Na wardze

Na początku zaczynamy odczuwać na skórze swędzenie, mrowienie, niewielki ból. Po 2−4 dniach w miejscu podrażnienia pojawia się grudka, która z czasem wypełnia się bezbarwnym surowiczym płynem i zamienia w pęcherzyk. Następnie pęcznieje i pęka, powodując ból i otwierając wrota naszego organizmu na inne zakażenia. Trwa to 8−9 dni, ale może się przedłużyć, a czasami doprowadzić do komplikacji. Jak powstrzymać wirusa? Należy reagować od razu, w momencie uczucia intensywnego swędzenia na skórze. Można zastosować dyskretny plasterek na opryszczkę, który zmieniamy co 12 godzin lub wcześniej, gdy sam się odklei. Taki opatrunek izoluje chore miejsce i utrudnia rozwój zmiany na skórze. Czasami zawiera dodatkowe składniki, np. olejek z drzewa herbacianego, który działa antyseptycznie. Można też zastosować dostępny bez recepty leczniczy krem z substancją przeciwwirusową, hamującą replikację DNA wirusa. Dostępne są także kremy z dodatkiem sterydu, który działa miejscowo silnie przeciwzapalnie, zmniejszając ryzyko pęknięcia pęcherzyka lub przyspieszając gojenie, gdy tak się już stanie. W przypadku nawracających opryszczek konieczne jest wsparcie leczenia miejscowego terapią ogólną za pomocą tabletek (często na receptę). Najlepiej skonsultować to z lekarzem lub farmaceutą. Leczenie doustne w połączeniu z miejscowym pozwala zmniejszyć nawroty wykwitów.

Na innych częściach ciała

Opryszczka może pojawić się też na twarzy, w nosie, za uchem, zaatakować jamę ustną z językiem włącznie (wtedy, oprócz doustnych preparatów przeciwwirusowych, stosuje się odpowiednie płukanki). Bardzo niebezpieczna jest opryszczka oka. Wymaga zawsze natychmiastowej pomocy okulisty i stosowania antywirusowych maści lub kropli oraz leków doustnych. Opryszczkę okolic intymnych leczy się tymi samymi lekami, co zmiany na ustach. Wymaga ona jednak konsultacji

Nie dotykaj

opryszczkowych zmian! Wirusa bardzo łatwo przenieść na inne części ciała.

ZDROWE NAWYKI Aby uniknąć zarażenia się wirusem opryszczki należy m.in.: -- dbać o higienę rąk, myć je obowiązkowo po powrocie do domu; -- unikać dotykania twarzy, całowania się z osobami z wykwitami opryszczkowymi, a także korzystania ze wspólnych kubków, sztućców, ręczników i kuchennych ścierek; -- zachować ostrożność podczas wizyty u kosmetyczki (wymagać dezynfekcji narzędzi); -- nie ulec pokusie wypróbowania nowego koloru pomadki na ustach za pomocą drogeryjnego testera. lekarskiej, aby potwierdzić przyczynę zmian i określić dawkowanie preparatów doustnych.

Jak unikać nawrotu

Herpes simplex wykorzystuje do swojej szybkiej replikacji wszelkie stany niedomagania naszego organizmu. Nawracającą opryszczkę należy odpowiednio leczyć, ale również potraktować jako sygnał słabej kondycji całego organizmu. Do czynników wyzwalających aktywację wirusa należą: stres trwający kilka dni (także ten związany z wyjazdem na urlop i zmianą warunków!), niedosypianie i niedożywienie, infekcje bakteryjne i wirusowe, utrzymująca się gorączka, bezpośrednia ekspozycja na słońce i/lub wiatr, zmiany poziomów hormonów (przed miesiączką, w trakcie ciąży, połogu i menopauzy). Dlatego też, aby zapobiegać nawrotom opryszczki, należy zadbać o zbilansowaną dietę, optymalną ilość snu i ruchu, a w razie potrzeby − np. po infekcji lub antybiotykoterapii − o wzmocnienie organizmu za pomocą preparatów podnoszących odporność, uzupełniających florę bakteryjną i niedobory witamin i minerałów.

Zajaxin Kosmetyczna maść ochronna na problematyczną skórę ust podatną na spierzchnięcia i pękające kąciki. 10 ml To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą

dbam o zdrowie 45

REKLAMA

zawsze będzie w naszym organizmie, przypominając o sobie w momentach spadku odporności, długotrwałego przemęczenia, niedożywienia lub dużego stresu.

Zapytaj

DBAM O ZDROWIE z listów do redakcji

farmaceutkę

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie? Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

pytanie

Jak działa i kiedy stosuje się marihuanę leczniczą? Ewa A. z Piły

pytanie

Jaki wybrać termometr? Ola J. z Wisły

Najdokładniejszy, najprostszy i tani jest nadal termometr cieczowy z galinstanem (zamiennik rtęci), który mierzy temperaturę z dokładnością do 0,1°C, ale w ciągu kilku minut, co niektórzy uważają za jego wadę. Może też się stłuc i wymaga strzepywania. Inne termometry dotykowo-elektroniczne mierzą temperaturę mniej dokładnie, ale wygodnie i sprawnie, wymagają jednak zasilania (baterii) i więcej kosztują. Bezdotykowe na podczerwień (w tym douszne) szybko mierzą temperaturę, są wystarczająco dokładne i wygodne. Trzeba jednak pamiętać, by temperaturę mierzyć z odległości zalecanej w instrukcji i z tej samej okolicy (jak mierzymy z czoła to następny pomiar też z czoła). Temperatura otoczenia powinna być stała. Termometry elektroniczne są podatne na zakłócenia falą elektromagnetyczną, zatem telefony i tym podobne urządzenia powinny być odsunięte na czas pomiaru na metr. Co prawda, nowe termometry bezdotykowe są (według producentów) zabezpieczone przed tym, lecz nie wszystkie w jednakowym stopniu. 46 dbam o zdrowie

Marihuana lecznicza (medyczna) to susz z kwiatów konopi siewnych. Jej główne składniki lecznicze to kannabinoidy, te najistotniejsze to THC i CBD. W zależności od kombinacji substancji (obecnych w kwiatostanie) dana odmiana konopi będzie działać pobudzająco lub odprężająco i relaksacyjnie. Dobór odpowiedniej odmiany i dawki zależy od potrzeb pacjenta. Substancje w marihuanie działają m.in.: przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie, przeciwdepresyjnie, przeciwlękowo, przeciwbólowo i przeciwzapalnie, łagodzą zespół stresu pourazowego, objawy padaczki i choroby Parkinsona. THC oddziałuje na recep-

tory w mózgu, wywołuje m.in.: euforię, zmniejsza ból oraz nudności i wymioty, poprawia łaknienie, znosi spastyczność. Skuteczność leczenia marihuaną udokumentowano w mniej więcej 50 przypadkach różnych dolegliwości, najczęściej w przewlekłym bólu w wyniku chorób onkologicznych, po przejściu chemioterapii i radioterapii, w migrenie, padaczce lekoopornej, chorobie Alzhaimera (THC spowalnia procesy degradacji komórek mózgowych), chorób autoimmunologicznych i wielu innych. Marihuana medyczna nie jest lekiem pierwszego wyboru ani jedyną metodą leczenia. Najczęściej stosowaną metodą jest waporyzacja, czyli wdychanie związków uwalnianych z suszu w odpowiednich podgrzewaczach dostępnych też w niektórych aptekach. Bardzo istotne jest, aby lek zażywać zgodnie ze wskazaniami lekarza, gdyż istnieje dużo przeciwwskazań (np.: ciąża, arytmia, choroby sercowo-naczyniowe, nadciśnienie, ale także schizofrenia, niestabilna depresja, alkoholizm), jak również leków, których zażywanie równoległe zaburza działanie substancji czynnej, co wpływa na skuteczność działania THC/CBD. Lek uważany jest za bezpieczny, jednak jak w przypadku każdej substancji czynnej przedawkowanie niesie za sobą zagrożenia.

Skasuj przeziębienie Gorączka

Ból głowy

Stan zapalny

Ból gardła

Substancja czynna Aspirin®C łagodzi objawy przeziębienia, zwalcza stan zapalny, który jest przyczyną bólu gardła i gorączki. Dodatek witaminy C wzmacnia naturalną odporność organizmu. Musujące tabletki Aspirin®C szybko się rozpuszczają, a substancja czynna wchłania się do organizmu.

ASPIRIN® C (Acidum acetylsalicylicum + Acidum ascorbicum), 400 mg + 240 mg, tabletki musujące. Wskazania: Objawowe leczenie dolegliwości bólowych o małym i (lub) umiarkowanym nasileniu (np.: bóle głowy, bóle zębów, bóle mięśniowe). Objawowe leczenie dolegliwości bólowych i gorączki w przebiegu przeziębienia i grypy. Podmiot odpowiedzialny: Bayer Sp. z o.o., Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa, tel. (22) 5723500, CH-20230220-49 fax (22) 5723500, www.bayer.com.pl, V6/27.10.2022/LR

TO JEST LEK. DLA BEZPIECZEŃSTWA STOSUJ GO ZGODNIE Z ULOTKĄ DOŁĄCZONĄ DO OPAKOWANIA. NIE PRZEKRACZAJ MAKSYMALNEJ DAWKI LEKU. W PRZYPADKU WĄTPLIWOŚCI SKONSULTUJ SIĘ Z LEKARZEM LUB FARMACEUTĄ.

DBAM O ZDROWIE domowa klinika

Najlepsze lekarstwa

dla stawów

Jesień im nie służy, zima — jeszcze mniej. Są jednak metody, aby wspomóc stawy w tym trudnym dla nich czasie i ograniczyć dolegliwości. TEKST ANNA SKOCZEŃ

Artiflex

DOZ S.A. Suplement diety

48 dbam o zdrowie

REKLAMA

Produkt zawiera ChondrActiv składający się z kolagenu typu II, siarczanu chondroityny oraz kwasu hialuronowego. Kapsułki, 120 szt.

iższe temperatury i ciśnienie atmosferyczne, a równocześnie rosnąca wilgotność powietrza przyczyniają się do zwiększenia ilości płynu stawowego. A to sprzyja opuchliznom i bólom. Pochmurne i krótkie dni przekładają się na mniejszą ilość potrzebnej stawom witaminy D, co dodatkowo potęguje dolegliwości. Mimo gorszej formy, każdego dnia chodź na spacer. Jest niezbędny stawom do zdrowia, także chorym! Równocześnie zastosuj leczniczą dietę i ziołowe kuracje. Po kilku dniach masz szansę poczuć się lepiej.

hrzan pospolity Świeże korzenie i liście zawierają olejek gorczycowy, który ma właściwości rozgrzewająco-pobudzające.

wasy omega-3 W wielu badaniach udowodniono, że mają korzystny wpływ na stawy. Ich najlepszym źródłem są pokarmy.

Eksperci potwierdzają, że spożywanie większej ilości tego rodzaju tłuszczów na początku reumatoidalnego zapalenia stawów może zablokować przejście choroby w następną fazę (i wystąpienie aktywnego zapalenia). Morskie ryby (łosoś, makrela, sardynki) to w 100 g od 0,9 do nawet 1,7 g kwasów omega-3 (przy dziennej normie 0,6 g). Olej lniany − łyżka to rekordowa ilość 7742 mg kwasu ALA (jednego z omega-3).

Kwasy omega-3 i witaminy

A i D znajdują się też w tranie. Warto go codziennie stosować przy problemach ze stawami.

eler korzeniowy

W leczeniu naturalnym podkreśla się jego działanie równoważące kwaśny odczyn krwi co dobrze wpywa na stawy. Warzywo to wspomaga oczyszczanie organizmu (w tym układu ruchu) z toksyn. Przeciwdziała stanom zapalnym i zmianom zwyrodnieniowym w stawach. Napar z nasion lub liści 2 łyżeczki suszonego, rozdrobnionego surowca zalej szklanką wody i wolno zagotuj, odstaw na 15 minut; przecedź. Pij 2 szklanki dziennie. Uwaga! Selerowy napój to także sprawdzony środek moczopędny, który warto stosować np. przy kamicy nerkowej.

Enteris balance Zawiera w składzie bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus rhamnosus GG ATCC 53103. Kapsułki, 20 szt. DOZ S.A. Suplement diety

REKLAMA

Pikantna papka idealnie nadaje się do przeciwreumatycznych okładów. Stosuj je codziennie. Okład z liści Drobno posiekaną nać zmieszaj z wodą i mąką w takiej ilości, by powstała dość gęsta masa. Rozprowadź ją na bolącym łokciu lub kolanie, przykryj gazą lub kawałkiem flaneli i trzymaj do uczucia silnego pieczenia. Usuń okład, osusz skórę i nasmaruj maścią tranową. Okład z korzenia Utrzyj go na tarce o małych oczkach. Miazgę lekko odciśnij, obłóż nią chore miejsce, nakryj kawałkiem gazy. Postępuj jw.

dbam o zdrowie 49

DBAM O ZDROWIE domowa klinika

awłoć pospolita Wykazuje działanie odtruwające nerki i wątrobę. A to ma korzystny wpływ także na kondycję stawów.

Nawłoć jest zalecana w chorobie gośćcowej (reumatyzmie) oraz dnie moczanowej. Odwar z ziela Łyżkę suszu zalej 1 i 1/2 szklanki wrzącej wody i postaw na parze pod przykryciem na 20 minut, odstaw jeszcze na 10 minut, a następnie przecedź. Pij po 1/4−1/2 szklanki 2−3 razy dziennie między posiłkami.

Jest uważana za zioło „czyszczące” krew. To podstawowy składnik gotowych mieszanek przeciwko reumatyzmowi.

Zawiera kwasy organiczne, flawonoidy, sole mineralne − wszystko, czego potrzeba stawom. Odwar z liści 2 łyżki zalej 2 szklankami gorącej wody i gotuj łagodnie pod przykryciem 5 minut, odstaw na 10 minut, przecedź do termosu. Pij 1/2−2/3 szklanki 2−3 razy dziennie, zawsze po jedzeniu, by nie podrażniać żołądka.

Witaminy B1 i B6

krzyp polny

to substancje, których brak odbija się na zdrowiu stawów. Znajdziesz je m.in. w: indyku, kurczaku, kaszy mannej, kalafiorze, żytnim pieczywie.

Jest źródłem krzemionki, która odbudowuje słabe tkanki łączne w chrząstkach stawowych.

Dzięki temu zwiększa elastyczność stawów. Dba też o ich bezpieczeństwo, a to dlatego, że regeneruje ścięgna. Herbata z ziela 2 łyżki suszu zalej 1 i 1/2 szklanki ciepłej wody, gotuj wolno pod przykryciem 10 minut, odstaw na kolejne 10 minut i przecedź do termosu. Pij 1/2−2/3 szklanki 2−4 razy dziennie pomiędzy posiłkami. Ten napar sprawdzi się także przy chorobach skórnych, np. łuszczycy.

P REKLAMA

Zawiera w składzie mikrokapsułkowaną mieszankę 8. szczepów bakterii. Kapsułki, 20 szt. DOZ S.A. Suplement diety

robiotyki

Lepszy skład mikroflory w jelitach może skutkować zmniejszeniem bólu oraz sztywności stawów wywołanych np. przez RZS.

Enteris immune

50 dbam o zdrowie

okrzywa zwyczajna

Niezdrowe jelita mogą być źródłem stanu zapalnego w całym organizmie. Lactobacillus i Bifidobacterium to szczególnie pożądane szczepy. Wykazano, że osoby, które przyjmują probiotyki w tabletkach, mają niższy poziom białka C-reaktywnego (CRP), które jest wskaźnikiem stanu zapalnego.

DBAM O ZDROWIE felieton

Dlaczego tyjemy

ę m i na Z

TEKST KAROLINA BANASIAK

aczyna się już w listopadzie. Na dworze plucha, zimno. Nie chce się nigdzie wychodzić, raczej usiąść w fotelu z kubkiem gorącej herbaty i może jeszcze z małym co nieco, chętnie słodkim, bo przecież trzeba sobie jakoś humor poprawić. Dni coraz krótsze, mniej światła, to może by tak sobie uciąć drzemkę? I tak to, Kochani, leci. Niespalone przez aktywność kalorie zamieniają się w dodatkowe kilogramy i wałeczki, których później będzie bardzo trudno się pozbyć, zwłaszcza osobom, które już mają problem z otyłością. Z naukowego punktu widzenia winę za ten stan rzeczy ponoszą hormony, serotonina i melatonina, a właściwie ich mniejsza ilość w okresie jesienno-zimowym. Objawem tego w przypadku serotoniny jest obniżenie nastroju i większy apetyt. Podobny wpływ na chęć jedzenia ma poziom melatoniny, której produkcja jest powiązana z ilością światła. Im wyższy, tym większa chęć na podjadanie. No i jeszcze, jakby tego było mało – witamina D, której mniejsza produkcja w tym okresie także sprzyja otyłości. Da się coś z tym zrobić? Jak mantrę będę powtarzała: dużo zależy od nas samych. Można narzekać na ewolucję, która każe nam r0bić zapasy tłuszczyku na zimę. Ale można też wstać z kanapy, pójść na spacer choć pada (w końcu po to wymyślono parasol) i nie kupić po drodze słodyczy. Byle do wiosny!

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury. 52 dbam o zdrowie

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

Karolina Banasiak

ŻYJĘ

zdrowo

„Pacjent lekceważy sygnały, jakie daje mu organizm, ale gdy auto zaczyna szwankować, jedzie do warsztatu.” To często można usłyszeć od lekarzy. Jaki z tego wniosek? Warto mieć swoje ciało pod lupą, obserwować je, słuchać i badać się. Każdy człowiek może mieć zapisaną w genach skłonność do jakichś schorzeń. Predyspozycje jednak to jeszcze nie choroba, zwłaszcza że jest szansa, by jej uniknąć.

Zachowaj

czujność

ŻYJĘ ZDROWO zoom na...

Ważne znaki Najbardziej wyrazisty sygnał, na jaki reagujemy natychmiast, to oczywiście ból. Gdy się pojawia, bierzemy tabletkę lub idziemy do lekarza. Są jednak objawy, na które nie zwracamy uwagi, bo nie są zbyt uciążliwe. Tymczasem powinny dać do myślenia. TEKST MARTA SZYMCZYK-JAWORSKA 54 dbam o zdrowie

Senność w ciągu dnia

Powodów znużenia jest mnóstwo. Od błahych (np. źle przespana noc), przez zaskakujące (jak kłopoty z jelitami), po poważne (np.: niedomagania wątroby, zbyt wolna praca tarczycy, obniżony poziom żelaza we krwi lub wręcz anemia). Kiedy do lekarza? ● Jeśli zmęczeniu towarzyszą wzdęcia i mdłości. Może to być sygnał choroby wątroby. ● Pojawią się zaparcia, przybieranie na wadze, zły nastrój. Zdarza się to przy źle pracującej tarczycy. ● Jeżeli dokucza silne osłabienie, cera stała się blada. To może wskazywać na anemię.

Dokuczliwe skurcze łydek

Powody mogą być banalne: nadmierny wysiłek fizyczny, długotrwała pozycja stojąca czy zakładanie nogi na nogę. Jednak po odpoczynku czy zmianie nawyków skurcze łydek zazwyczaj szybko przechodzą. Przyczyną tych dolegliwości mogą być też błędy w odżywianiu, odwodnienie. Wówczas koniecznie trzeba zadbać o zbilansowaną dietę. Kiedy do lekarza? ● Gdy skurczom towarzyszą: drżenie kończyn, ból, sztywność mięśni (takie nietypowe sygnały może dawać np. cukrzyca, choroba Parkinsona). ● Jeśli nocne skurcze łydek zaburzają sen.

Zimne dłonie

Gdy marzną z powodu chłodu na zewnątrz, to normalne. Ale jeżeli są ciągle zimne i trudno je rozgrzać, może to sygnalizować różne dolegliwości, np.: hormonalne (problemy z tarczycą), kardiologiczne (miażdżyca, zakrzepica), zaburzenia nerwicowo-lękowe. Kiedy do lekarza? ● Jeżeli dłonie marzną nawet w ciepłym pomieszczeniu i bywają zasinione. ● Gdy stale są zimne, zarówno dłonie, jak i stopy.

Gdy sucho w ustach Może to być sygnałem odwodnienia, ale też cukrzycy. Niektóre objawy w jamie ustnej (przesuszona śluzówka, stany zapalne, owrzodzenie, grzybica) mogą sygnalizować tę chorobę.

Ferrum Potas Zawiera w swoim składzie

Potas w foliowym utrzymażelazopomaga z kwasem niu prawidłowego ciśniei witaminami B6, B12 i C. nia krwi i prawidłowym Żelazo pomaga w prawifunkcjonowaniu układu dłowej produkcji czerwonerwowego mięśni. nych krwinekoraz i hemoglobiTabletki, 100 30 szt.szt. ny. Kapsułki, DOZ S.A. Suplement diety

dbam o zdrowie 55

REKLAMA

dy po zastosowaniu domowych sposobów dolegliwości nie mijają, nie ma co zwlekać z wizytą u lekarza. Lepiej nie odkładać jej też, jeśli zmieni się wygląd skóry, np. pojawią się pieprzyki, powiększą znamiona albo przybiorą inny kolor czy kształt. Gdy przeglądamy się w lustrze, warto obejrzeć też język, a przed manikiurem − paznokcie. Bo organizm i jego narządy to system naczyń połączonych i różnie mogą sygnalizować chorobę. Wszystko, co niepokoi, najlepiej konsultować z lekarzem i na bieżąco sprawdzać kondycję organizmu.

ŻYJĘ ZDROWO zoom na...

Męcząca zgaga

Zazwyczaj sądzimy, że to niestrawność, zwłaszcza gdy pieczenie w przełyku łagodzą herbatki ziołowe. Jeśli jednak zgaga dokucza często, może to oznaczać refluks (zakłócenie pracy dolnego zwieracza przełyku). Lepiej nie lekceważyć objawów, bo refluksowi sprzyjają np. cukrzyca i zaburzenia hormonalne. Szczególnie czujne powinny być osoby cierpiące na wrzody żołądka i dwunastnicy oraz palacze. Kiedy do lekarza? ● Jeśli zgaga nie ustępuje po preparatach z apteki. ● Towarzyszy jej brak apetytu i utrata wagi. ● Występują trudności z połykaniem. Uwaga! Jeśli pojawi się też silny ucisk w klatce piersiowej, ból ramienia, szczęki, należy wezwać pomoc − to może być zawał.

Kolor języka ma znaczenie

Żółty nalot może wskazywać na to, że język nie jest czyszczony specjalną skrobaczką, ale również sygnalizować kłopoty trawienne, refluks, wrzody. Zbyt blady to znak, że w jadłospisie brakuje żelaza, ciemnoczerwony - witamin z grupy B, zaś jasnoczerwony - witaminy A. Kiedy do lekarza? ● Nalot utrzymuje się mimo dokładnej higieny jamy ustnej i równocześnie dokuczają bóle brzucha, odbijania. ● Zmianie barwy języka towarzyszy osłabienie, nerwowość, bezsenność.

Kruche paznokcie

Łamliwe paznokcie mogą sygnalizować niedobory witamin (z grupy B) i minerałów (wapnia, magnezu, krzemu). Płytka paznokciowa jest słaba, łamie się i rozdwaja również w wyniku błędów w pielęgnacji (używanie niewłaściwego pilnika, nieprawidłowo

REKLAMA

Aspargium Magnez i Potas Magnez pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego oraz mięśni, a potas pomaga w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi. Tabletki, 50 szt. DOZ S.A. Suplement diety

56 dbam o zdrowie

usuwany manikiur hybrydowy, itp.). Jednak pogrubione, rozdwajające się paznokcie to już może być atak grzybicy! Zaniepokoić powinna również zmiana ich barwy. Kiedy do lekarza? ● Gdy rozwarstwieniu płytki towarzyszy nieprzyjemny zapach i jest ona odkształcona. ● Paznokcie często stają się sine, a nie jest to wynik przemarznięcia dłoni (może to sygnalizować kłopoty z krążeniem). ● Pojawi się zaczerwienienie pod płytką (mogą być winne bakterie) lub czarna lub brązowa plama (tak czasami objawia się czerniak!).

Zmiana koloru cery Zawsze należy to skonsultować z lekarzem, a nie z kosmetyczką! Może to bowiem sygnalizować chorobę, np.: żółtawy odcień skóry − kłopoty z wątrobą, fioletowo-niebieski − schorzenia układu krążenia, bardzo blady − anemię, czyli niedokrwistość, ale również niski poziom glukozy we krwi, ziemistobrunatny − problemy z nerkami (zwłaszcza gdy towarzyszy temu np. oddawanie małej ilości moczu).

REGENERUJ WĄTROBĘ I ODZYSKAJ ENERGIĘ1

MAT-PL-2301919-1.0-08/2023

MAKSYMALNA DAWKA W 1 KAPSUŁCE2 Essentiale MAX, kapsułki, twarde, 600 mg fosfolipidów z nasion sojowych. Wskazania: Roślinny produkt leczniczy stosowany w chorobach wątroby. Zmniejsza dolegliwości, jak: brak apetytu, uczucie ucisku w prawym nadbrzuszu spowodowane uszkodzeniem wątroby w wyniku nieprawidłowej diety, działania substancji toksycznych lub zapalenia wątroby. Podmiot odpowiedzialny: Opella Healthcare Poland Sp. z o.o., grupa Sanofi {ChPL 06.2023} Wykazano w modelach eksperymentalnych. Lieber CS. et al. Phosphatidylocholine protects against fibrosis and cirrhosis in the baboon. Gastroenterology 1994; 106: 152-159.; Gundermann KJ et al. Activity of Essential Phospholipids (EPL) From Soybeen in Liver Diseases. Pharmacol Rep 2011; 63(3): 643-59.; Essentiale® Forte/Max ChPL 06.2023; Swain MG. Fatigue in liver disease: pathophysiology and clinical management. Can J Gastroenterol. 2006; 20(3):181-188. 2 W porównaniu do Essentiale Forte. Essentiale Max zawiera 600mg fosfolipidów niezbędnych w 1 kapsułce, Essentiale Forte zawiera 300 mg w jednej kasułce. CHPL Essentiale Forte 06.2023, CHPL Essentiale Max 06.2023. 1

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

JEM

zdrowo

Owsiane, jęczmienne, a może orkiszowe? Różnią się, ale wszystkie są wartościowe. Jedzmy je częściej.

Płatki na start

JEM ZDROWO zoom na...

NasZ ekspert AS

Z CY KL

Kupuj g z

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

łową

Nie tylko

owsiane

Płatki zbożowe to źródło cennej energii i wartościowych składników odżywczych – witamin i minerałów, a przede wszystkim błonnika, który pomaga utrzymać prawidłową wagę.

ównie dobrze jak płatki, naszemu zdrowiu służyłyby gotowane ziarna zbóż. Ale kto w dzisiejszych czasach chciałby je gotować? Przecież trzeba poświęcić na to kilka godzin. Dlatego dobrze, że wymyślono płatki. Ich przyrządzenie trwa zaledwie 10–15 minut, a są i takie, które wystarczy tylko zalać wrzątkiem lub nawet zimnym mlekiem, jogurtem lub wodą. Wszystko zaczęło się jednak od całych ziaren pod koniec XIX wieku. Pracownik amerykańskiego sanatorium dla wegetarian pewnego dnia zbyt mocno rozgotował pszenicę, którą podawano kuracjuszom. Wyszła mu gęsta papka. Ponieważ wyrzucenie jej byłoby marnotrawstwem, więc postanowiono ją rozwałkować i podsuszyć. Ten nietypowy placek pokruszono na płatki i podano gościom. Byli zachwyceni, a wielu z nich chciało zamawiać ten produkt także 60 dbam o zdrowie

do domu. Pojawiła się więc okazja na zrobienie biznesu i właściciel sanatorium oraz ich przypadkowy wynalazca zaczęli produkować płatki zbożowe. Głównie pszenne i kukurydziane, a potem również inne, w tym coś w rodzaju granoli.

Półki się uginają

Płatki tradycyjne nadal produkuje się dosyć podobnie jak dawniej, chociaż z użyciem nowocześniejszych maszyn. Najpierw ziarno jest poddawane działaniu wody i wysokiej temperatury, a następnie walcuje się je, aby uzyskać cienkie płatki. Ale są też produkty w kształcie malutkich kulek, krążków, poduszeczek, muszelek czy gwiazdek. Niektóre wzbogaca się o czekoladę lub kakao, inne o miód, suszone owoce lub cukier. Przy czym zasadą jest, że produkty dla dzieci są najsłodsze, co, niestety, obniża ich wartość dla zdrowia.

ą i n ż ó r ę i s m y z c , ź d w a r p S OTO 8 NAJBARDZIEJ POPULARNYCH RODZAJÓW PŁATKÓW ZBOŻOWYCH. NIE WSZYSTKIE SĄ JEDNAKOWO WARTOŚCIOWE.

JAGLANE

KUKURYDZIANE

Pod względem zawartości witamin i minerałów są tak cenne, jak owsiane. Ich walorem jest też lekkostrawność. Bezglutenowe.

Najczęściej kupujemy błyskawiczne z cukrem. Obfitują w białko, ale witamin i minerałów jest w nich mało. Bezglutenowe.

PSZENNE BŁYSKAWICZNE

OWSIANE

Szybkie w przygotowaniu, smaczne, sycące, ale ubogie w witaminy. Jeśli je kupujemy, wybierzmy te bez cukru.

To bogactwo: białka, węglowodanów, błonnika, witamin, żelaza i wapnia. Bezglutenowe.

ŻYTNIE

ORKISZOWE

Są bogate w składniki mineralne, w tym miedź, cynk i kobalt. Na długo dają uczucie sytości, pomagają schudnąć.

Dostarczają dość dużo wapnia, magnezu, potasu, żelaza, cynku, witamin: A, E, K oraz B3. Lżej strawne niż pszenne.

POPULARNE „PODUSZKI”

RYŻOWE

Lubiane przez dzieci, ale mało wartościowe. Produkowane są z różnych zbóż, zazwyczaj zawierają dużo cukru.

Bezglutenowe, lekkostrawne. Błyskawiczne, z białego ryżu zawierają niewiele witamin i minerałów, ale sporo białka.

Które wybierać

NASIONA LNU Wspomagają prawidłowe funkcjonowanie jelit. Len jest bogatym źródłem błonnika. 250 g

REKLAMA

Jeśli szukamy rzeczywiście zdrowych produktów, to wybierajmy zbożowe, otrzymywane z pełnych ziaren i bez zbędnych dodatków, będących źródłem pustych kalorii, a na dodatek sprzyjających rozwojowi cukrzycy typu 2. Czytając skład produktu, eliminujmy te, do których dodano dużo cukru lub syrop glukozowo-fruktozowy, olej palmowy, sztuczne aromaty, barwniki, wzmacniacze smaku itp. Najwięcej wartości mają tradycyjne płatki owsiane, a także: pszenne, żytnie, orkiszowe, jaglane i gryczane. Zwłaszcza te z certyfiaktem rolnictwa ekologicznego (listek z gwiazdek na zielonym tle). Mamy pewność, że ziarno pochodziło z kontrolowanych,

dbam o zdrowie 61

JEM ZDROWO zoom na...

NIE TYLKO NA ŚNIADANIE BEZ WĄTPIENIA płatki z dodatkiem owoców to wartościowe, a jednocześnie szybkie śniadanie, które zapewnia nam wszystkie niezbędne o poranku składniki odżywcze i porcję energii. ALE WYKORZYSTUJMY JE także w innych potrawach. Warto je dodawać do kotletów mielonych, deserów, wypieków, placków z jabłkami i naleśników, zastępując nimi część mąki. Można je też stosować jako panierkę.

ekologicznych upraw i nie zawiera pozostałości środków ochrony roślin ani sztucznych nawozów. Każdy rodzaj takich płatków to zdrowe i pożywne śniadanie. Można z nich również sporządzić domową granolę, dodając np. trochę orzechów, nasiona słonecznika, suszone owoce i odrobinę miodu. Wtedy będą smakować jak orzechowe lub owocowe ciasteczka.

Naprawdę mają moc

W najmniej przetworzonych płatkach jest mnóstwo błonnika o wyjątkowych właściwościach. W owsianych to głównie frakcja rozpuszczalna o nazwie beta-glukan. Sprawia on, że po zjedzonym posiłku cukier przechodzi do krwi bardzo powoli. Unikamy więc jego niebezpiecznych skoków. Dzięki temu trzustka nie musi gwałtownie produkować dużej ilości insuliny. Usprawnia to funkcjonowanie tego narządu i zapobiega cukrzycy. Ta sama substancja, wspomagana przez obecne w tych produktach niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) i flawonoidy, zapobiega także miażdżycy. Miseczka płatków z pełnych ziaren z mlekiem lub jogurtem, owocami albo warzywami jest też lekarstwem dla naszego mózgu. Dostarcza dużo witamin z grupy B, zwłaszcza: B1, B6, B5 oraz magnezu. Dzięki temu pomaga zachować jak najdłużej dobrą pamięć, przeciwdziała rozdrażnieniu i spadkom nastroju.

Zwykłe, górskie, błyskawiczne

Kto kupuje płatki owsiane, ten zapewne wie, że występują 3 rodzaje: górskie, błyskawiczne i zwykłe, które nie mają w nazwie żadnego przymiotnika. Najwartościowsze są te ostatnie, bo najmniej przetworzone. Wymagają

62 dbam o zdrowie

Owsianka Heleny Rubinstain

to inaczej surówka piękności z płatków owsianych, jogurtu, owoców i słonecznika lub migdałów. Jedzona codziennie gwarantuje piękną cerę. one jednak gotowania. Z kolei górskie są nieznacznie przetworzone. Obłuszczone ziarna rozdrabnia się i dopiero potem zgniata. Są więc drobniejsze i szybsze w przygotowaniu. Wystarczy zalać je wrzącym mlekiem lub wodą. Zawierają nieco mniej witamin i minerałów niż pierwsze, ale różnica nie jest duża. Płatki błyskawiczne powstają, jeśli ziarno zostanie poddane działaniu gorącej pary, która rozmiękcza i rozluźnia jego strukturę. Przygotowuje się je najszybciej, ale są uboższe w witaminy i minerały od dwóch pozostałych.

Uważajmy na te dla dzieci

Z reguły myślimy, że produkty dla dzieci w pięknych, kolorowych opakowaniach są najzdrowsze. W przypadku płatków jest odwrotnie. Producenci, wykorzystując słabość najmłodszych do cukru, bajkowych kolorów, smaków i aromatów, dodają do nich najróżniejsze substancje słodzące, barwniki i mnóstwo innych „uatrakcyjniaczy”. Kupujmy tylko te produkty, które mają krótki, naturalny skład. Te wysoko przetworzone są niezdrowe.

uderzenie w wirusy!

JEM ZDROWO inspiracje kulinarne Jej pomarańczowa barwa rozświetla i ociepla coraz krótsze i chłodniejsze dni. Ale nie uroda jest jej atutem. To jedno z najcenniejszych dla zdrowia warzyw.

Dynia

JAK JEŚĆ

skarb jesieni

TEKST BARBARA LASOTA

ajwiększe okazy potrafią ważyć nawet kilkaset kilogramów. Taką dynią, nazywaną w niektórych regionach Polski banią, można obdzielić całą rodzinę i przyjaciół. Wartość odżywcza nie zależy jednak od wielkości. Wszystkie odmiany, także te małe, mają dość podobny skład. Starajmy się nie zmarnować ani jednej dyni. Jedzmy ją teraz, w sezonie i przygotujmy solidny zapas na całą zimę.

Uwaga!

Potencjał kulinarny tego warzywa jest niesamowity. Zupa dyniowa i marynata w delikatnej zalewie z goździkiem lub cynamonem to klasyka. Można również robić z dyni dżemy, piec ciasta i podawać pieczoną z dodatkiem sera.

Do potraw z dyni warto dodawać odrobinę tłuszczu, aby beta-karoten rozpuścił się w nim.

CO ZAWIERA Numerem jeden wśród składników jest beta-karoten. To jemu dynia zawdzięcza swój przepiękny kolor. Ponadto dostarcza nam sporo cynku, wapnia, miedzi potasu i cennych folianów i błonnika.

Na co pomaga

WZMACNIA ODPORNOŚĆ I CHRONI WZROK

REKLAMA

SMOOTHIE O SMAKU DYNIA, KOKOS Napój owocowy na bazie soków NFC, przecierów owocowych mleczka kokosowego z dodatkiem siemienia lnianego i witaminy C. 300 ml

64 dbam o zdrowie

•Dzięki bogactwu karo-

tenoidów zupa dyniowa może nas chronić przed jesienno-zimowymi infekcjami. Rola beta-karotenu i powstającej z niego witaminy A jest bowiem kluczowa dla odporności. Wzmacnia błony śluzowe układu od-

dechowego i wspomaga produkcję białych krwinek odpowiedzialnych za walkę z patogenami. Betakaroten chroni również przed tzw. kurzą ślepotą i pozwala lepiej widzieć w półmroku. Ponadto zmniejsza suchość oka.

JEM ZDROWO dieta

a c y z c Tar to lubi Selen + Cynk

REKLAMA

Selen i cynk pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Tabletki, 60 szt. DOZ S.A. Suplement diety

66 dbam o zdrowie

Endokrynolodzy szacują, że zaburzenia czynności tarczycy może mieć ok. 20 proc. Polaków. To sygnał, że warto zadbać o dietę, która wspomaga ten gruczoł.

NasZ ekspert

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

iemy, że znajduje się w przedniej części szyi i wytwarza hormony. Ale nie zawsze zdajemy sobie sprawę, jak ważne funkcje spełnia. A tymczasem tarczyca wpływa na całą naszą gospodarkę hormonalną i na przemianę materii. Jest też istotna dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, rozrodczego, a nawet odpowiada za wchłanianie wapnia z pożywienia. Dlatego, gdy dochodzi do zaburzenia jej pracy, pojawiają się poważne problemy zdrowotne. Nie lekceważmy zatem takich objawów, jak: nadmierna senność, osłabienie, częste uczucie zimna lub gorąca, zaburzenia miesiączkowania, suchość skóry i włosów, drażliwość, stany depresyjne, których wcześniej nie doświadczali-

Chudnij z głową Niektóre choroby tarczycy mogą być przyczyną otyłości. Aby schudnąć nie stosujmy jednak restrykcyjnych diet, ponieważ z reguły nie udaje się wtedy tak skomponować posiłków, aby dostarczały niezbędnej ilości jodu, selenu i innych substancji potrzebnych tarczycy. Posiłki powinny być nieco mniejsze niż normalnie i dostarczać 1500–1700 kcal. Wskazana jest duża ilość różnorodnych warzyw, ale jedzmy również orzechy, chociaż są kaloryczne, a także produkty zwierzęce i ryby.

Gdy przyjmujesz hormon tarczycy rano, uważaj na to, co jesz i pijesz. Lek bierze się na czczo, popijając wodą. Śniadanie najlepiej zjeść po 30 minutach. Raczej nie powinno zawierać nabiału, sezamu, migdałów i kakao, bo zawierają wapń i magnez, które opóźniają wchłanianie syntetycznego hormonu. Lepiej zjeść wędlinę, jajko, pieczywo i warzywa. śmy, szybki przyrost masy ciała lub nadmierny jej spadek. To mogą być sygnały choroby tarczycy. Warto pójść do lekarza i zbadać poziom hormonów: TSH, FT3, FT4 i ewentualnie przeciwciał przeciwtarczycowych, by zdiagnozować chorobę lub ją wykluczyć.

Sam jod nie wystarczy

Do prawidłowego funkcjonowania tego gruczołu bardzo potrzebny jest jod, ale także selen, cynk i witamina D3. Jeśli przy układaniu jadłospisu uwzględnimy produkty zawierające te składniki, wówczas obniżymy ryzyko zachorowania. Najlepszym i bezpiecznym źródłem jodu są: ryby, owoce morza, orzechy, brokuły, szpinak i sól jodowana. Tę ostatnią dodawajmy jednak do potraw z umiarem, z uwagi chociażby na ryzyko nadciśnienia. Jeśli badania wykazały niedobór jodu w organizmie, warto również sięgać po wodę mineralną o podwyższonym poziomie tego pierwiastka. Do takich należą: Szczawa I, Szczawa II i Hanna. Można je kupić przez internet. Optymalną ilość selenu i cynku zapewnimy sobie, jedząc: orzechy, pestki dyni i słonecznika, kaszę gryczaną, jajka, ryby, a także mięso wołowe, wątróbkę i mleko. Najlepszym źródłem witaminy D3 jest oczywiście słońce. Starajmy się przebywać codziennie na powietrzu przynajmniej 30 minut. Zimą warto także sięgać po żywność zawierającą ten składnik, czyli po ryby morskie, a także jajka, żółte sery i grzyby. Wśród tych ostatnich szczególnie cenny jest twardnik japoński, zwany shiitake.

Przy nadczynności tarczycy

Kiedy gruczoł tarczowy wydziela nadmierną ilości hormonów, często pojawia się spadek masy ciała. Aby nie doszło do wyniszczenia organizmu, dieta powinna być dbam o zdrowie 67

JEM ZDROWO dieta

wysokokaloryczna. Dobrze jeść często, nawet 6 razy dziennie i, poza tradycyjnymi wartościowymi potrawami z mięsa, nabiału, warzyw, sięgać po suszone owoce, orzechy, nasiona i wartościowe oleje roślinne, np. lniany, konopny, z czarnuszki, czy oliwę. Właśnie dlatego, że są wysokokaloryczne. Źródłem białka, którego osoby z nadczynnością także potrzebują nieco więcej, powinno być: chude mięso, nabiał, jajka, ryby i nasiona roślin strączkowych. Natomiast węglowodany najlepiej czerpać z pełnoziarnistych produktów zbożowych, warzyw i owoców, które jednocześnie dostarczą odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego. Ponieważ u chorych na nadczynność wzrasta ryzyko rozwoju osteoporozy (w związku z bardzo szybkim metabolizmem), posiłki powinny dostarczać odpowiedniej ilości wapnia. Poza nabiałem znajdziemy go: w nasionach amarantusa, migdałach, sezamie, pestkach dyni, a także w rybach, które jednocześnie dostarczą witaminy D, niezbędnej w profilaktyce osteoporozy tak samo jak wapń. Trzeba natomiast zachować ostrożność, jeśli chodzi o jod. Jest potrzebny tarczycy, ale w tym przypadku zbyt

duża ilość mogłaby pogłębić chorobę. Zachowajmy w diecie potrawy rybne, jednak ograniczmy się do 2–3 posiłków tygodniowo. Zrezygnujmy z produktów wzbogaconych o o jod.

Przy niedoczynności tarczycy

Kiedy gruczoł tarczowy produkuje mniej hormonów, niż potrzebuje organizm, spada mocno metabolizm. Czasem aż o 30 proc. Efektem tego jest szybkie przybieranie na wadze. Jedna z przyczyn niedoczynności to choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. W związku z tym zarówno w niedoczynności, jak i przy hashimoto zaleca się bardzo podobną dietę. Jedną z naważniejszych jej zasad jest obniżenie kaloryczności posiłków, aby nie dopuścić do chorobliwej otyłości. Przede wszystkim zrezygnujmy z tłustych mięs, potraw smażonych i zmniejszmy ilość oraz częstotliwość jedzenia pieczywa, makaronu, ryżu i kasz. Nie obniżajmy natomiast ilości chudych potraw białkowych. One bowiem zwiększają tempo zbyt leniwej przemianie materii.

Zioła i przyprawy polecane przy hashimoto KURKUMA

CYNAMON

kurkumina, działa przeciwzapalnie i przyczynia się do wyciszenia procesu autoimmunologicznego w tarczycy.

stwo polifenoli. Pomaga uporać się z objawami złej pracy tarczycy, w tym z nadmiarem tkanki tłuszczowej.

•Jej żółty pigment,

CZARNUSZKA

•W badaniu na grupie pacjentów z hashimoto wykazano, że może zwiększać wydzielanie hormonu T3. Szczególnie cenny jest olej tłoczony z nasion tej rośliny. 68 dbam o zdrowie

•Zawiera mnó-

IMBIR

•Gorący napar

z imbirem pobudza krążenie krwi i redukuje stan zapalny. Zmniejsza dolegliwości niedoczynności tarczycy.

ŻEŃ-SZEŃ INDYJSKI

•Uspokaja i poprawia nastrój. To sprawia, że układ immunologiczny mniej atakuje tarczycę.

żelazo. Źródłem tego ostatniego są: żółtka jaj, mięso, podroby i warzywa strączkowe. Ponieważ w chorobie Hashimoto bywa zaburzona synteza witaminy B12, warto jeść nieco więcej mięsa, twarogów i kiszone warzywa.

Wyeliminuj lub ogranicz

Przykładowe menu Śniadanie 2 kanapki z chleba orkiszowego

z pastą z awokado i zielonej soczewicy, doprawioną czosnkiem i sokiem z cytryny, jajko w koszulce lub gotowane na miękko, natka pietruszki lub młoda rukola, napar z melisy.

Drugie śniadanie Płatki kukurydziane bez cukru z mlekiem, jabłko, sok owocowy rozcieńczony wodą.

Obiad Dorsz lub inna ryba morska pieczona w folii z pokrojoną cebulą, marchewką i selerem, kasza gryczana, sałatka z gotowanej fasolki szparagowej, pomidorów i oliwek. Podwieczorek Sałatka z owoców cytrusowych z małą porcją jogurtu naturalnego.

Kolacja Kilka placuszków z cukinii, mąki, jajka i kefiru z dodatkiem łyżki zmielonych pestek dyni, usmażone na niewielkiej porcji oliwy, na patelni z powłoką nieprzywierającą. Dodatkowo sałatka z papryki, kiszonego ogórka i cebuli, herbata bez cukru.

Produkty niewskazane to te, które mogą ograniczać wchłanianie jodu, a czasem także bogate w gluten, laktozę i wysokoprzetworzone. • Laktoza. Część chorych na hashimoto odczuwa dolegliwości po produktach bogatych w cukier mleczny. Trzeba wtedy wykluczyć z diety mleko i zastąpić je kefirem lub jogurtem, a w skrajnym przypadku napojami roślinnymi, np. owsianym lub migdałowym. • Gluten. Dawniej jego eliminację zalecano wszystkim ze schorzeniami tarczycy. Obecnie dotyczy to tylko tych, którzy odczuwają dolegliwości po zjedzeniu makaronu, pszennego pieczywa lub pierogów. Wówczas produkty pszenne należy zastąpić np. przetworami z ryżu, owsa lub kukurydzy. • Cukier. Gdy niedoczynności towarzyszy otyłość, należy wyeliminować ciasta i słodycze. Wywołują one bowiem gwałtowny wzrost poziom glukozy we krwi, co prowadzi do wyrzutu dużej ilości insuliny. To z kolei skutkuje większym apetytem i kolejnymi kilogramami. •Produkty wysokoprzetworzone. Tylko sporadycznie należy sięgać po konserwy, gotowe sosy, zupy w torebkach i kostkach. Szkodzą wszystkim chorym. • Soja i warzywa kapustne. Należy je ograniczyć. W tym także kalafiory, brukselkę, rzepę. Zawierają substancje wolotwórcze (goitrogeny) i ograniczają wchłanianie jodu.

Kluczową rolę w diecie przy niedoczynności, a zwłaszcza przy hashimoto powinny odgrywać kwasy tłuszczowe omega-3. Wielu badaczy uważa, że łagodzą procesy zapalne i są niezwykle ważne w odżywianiu osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne. Zatem ryby i skorupiaki powinny często gościć na talerzu. Wspomagajmy ich działanie, jedząc surówki z dodatkiem oleju lnianego, orzechów i awokado. Równie ważne są niektóre minerały oraz witaminy D3 i B12. Spośród pierwiastków pierwsze miejsce zajmuje jod. To dzięki niemu tarczyca może produkować więcej hormonów. Ale istotny jest też wspomniany już selen i cynk oraz

Witamina B12 Potas Pomaga w prawidłowej

produkcji czerwonych Potas pomaga w utrzymakrwinek oraz prawidłoniu prawidłowego ciśniewymkrwi funkcjonowaniu nia i prawidłowym układu nerwowego układu funkcjonowaniu i odpornościowego. nerwowego oraz mięśni. Tabletki, 100 szt. DOZ S.A. Suplement diety

REKLAMA

ZDJĘCIE: ROBBY CYRON

Najważniejsze składniki

dbam o zdrowie 69

DIETA przepisy

Jod, selen i cynk na widelcu

Aby wspomóc tarczycę w produkcji hormonów, jedzmy często potrawy z ryb, grube kasze, warzywa i trochę roślin strączkowych. POŻYWNY OBIAD

Ryba z sałatką fasolową 400 g filetów z łososia lub innej ryby morskiej, 3/4 szklanki fasoli, 3 plastry wędzonego boczku, kilka liści sałaty, oliwa, przyprawa do ryb, musztarda, cytryna, ząbek czosnku, majeranek, pieprz, sól

Fasolę zalej litrem wrzątku i zostaw na 5 godzin. Następnie odcedź, ugotuj w nowej wodzie. Boczek pokrój, usmaż. Rybę umyj, osusz, podziel na 4 porcje, skrop sokiem z cytryny, oprósz solą i przyprawą. Polej

Ryba dostarczy dużo jodu i selenu. Zbyt częste jedzenie fasoli niektórzy dietetycy odradzają, ale porcja tygodniowo przyniesie korzyść, bo zawiera selen.

CIEPŁA KOLACJA

Kasza z grzybami i jajkami szklanka kaszy gryczanej, 4 jajka, 30 dag świeżych lub mrożonych grzybów (mogą być też pieczarki), 2 papryki, pomidor, cebula, 2 ząbki czosnku, olej, szczypiorek, tymianek, pieprz, sól

Ugotuj kaszę na sypko. Grzyby oczyść, pokrój na plasterki, a paprykę i pomidor w kostkę. Cebulę, czosnek i szczypiorek posiekaj. Cebulę zeszklij na oleju. Dodaj grzyby i czosnek, podsmaż. Wlej 1/2 szklanki

Osoby z niedoczynnością tarczycy powinny bardziej docenić kaszę

gryczaną, która zawiera mnóstwo cynku. Dostarczają go również grzyby i jajka.

PRZEKĄSKA

Sałatka z soczewicą 3/4 szklanki zielonej soczewicy, 30 dag dyni, 1/2 słoika suszonych pomidorów w oleju, 25 dag szpinaku, 2 ząbki czosnku, suszony rozmaryn, 2 łyżki rzeżuchy, cytryna, łyżka miodu, sól, pieprz

Soczewicę ugotuj, odcedź. Dynię pokrój w grubą kostkę. Przypraw roztartymi w dłoni igiełkami rozmarynu, solą i pieprzem. Skrop olejem z pomidorów, posyp posiekanym czosnkiem i upiecz. Ułóż w salater-

porcje po

325 kcal

25 g białka

tłuszczu

odrobiną tłuszczu wytopionego z boczku. Piecz w 180 st. C ok. 20 minut. Sałatę porwij na kawałki, połącz z fasolą i boczkiem. Skrop oliwą wymieszaną ze zmiażdżonym czosnkiem, sokiem z cytryny, odrobiną majeranku i miodem. Rybę ułóż na sałatce.

porcje po

285 kcal

17,3 g białka

tłuszczu

wody, posól i duś na małym ogniu ok. 30 minut. Dołóż paprykę, przypraw tymiankiem i pieprzem, duś jeszcze 15 minut. Pod koniec duszenia dodaj pomidory. Wymieszaj kaszę z gulaszem grzybowo-warzywnym. Podaj z jajkami sadzonymi, posyp szczypiorkiem.

porcjie

250 kcal

13 g białka

tłuszczu

ce szpinak, soczewicę i ostudzoną dynię. Na wierzchu rozłóż pokrojone w paseczki suszone pomidory, posyp rzeżuchą. Polej sosem z oleju z pomidorów z dodatkiem soku z cytryny, miodu i szczypty soli.

Soczewica jest bogata w cynk i selen. Pozostałe warzywa uzupełnią niedobory witamin i błonnika. 70 dbam o zdrowie

16,5 g

1. W aptekach w Polsce na podstawie analizy wewnętrznej firmy Sanofi-Aventis Sp. z o.o. używając danych z następującego źródła: IQVIA Poland Pharmascope za okres styczeń 2022 – grudzień 2022; OTC2: 03C LAXATIVES, odzwierciedlające realne zjawiska rynkowe. Copyright IQVIA. All rights reserved. Dulcobis, tabletki dojelitowe 5 mg bisakodylu. Wskazania: Krótkotrwałe, objawowe leczenie zaparć; przygotowanie do badań diagnostycznych, leczenie przed i pooperacyjne; stany wymagające ułatwienia defekacji. {ChPL 04.2022} Podmiot odpowiedzialny: Opella Healthcare Poland Sp. z o.o., grupa Sanofi. MAT-PL-2301931.1.0-08.2023

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

WIEŚCI z apteki

nasZ ekspert

Porady z za

dr n. farmaceutycznych MAGDALENA JACHORSKA ekspert farmaceutyczny

PIERWSZEGO STOŁU*

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

KOENZYM Q10 DLA ZDROWIA I URODY Koenzym Q10 zalicza się do substancji witaminopochodnych. Jest dostarczany z pożywieniem, jak również naturalnie produkowany przez nasz organizm. Spełnia niezwykle istotną rolę, bo chroni przed uszkodzeniami białek, lipidów i kwasów DNA w komórkach ludzkiego organizmu, przyspiesza ich regenerację, działa przeciwstarzeniowo i pośrednio przeciwdziała rozwojowi wielu schorzeń. Korzystnie wpływa m.in. na układ krążenia (regularna suplementacja ogranicza ryzyko kolejnego zawału), układ nerwowy (zmniejsza ból migrenowy), kondycję skóry. Koenzym Q10 jest na ogół dobrze tolerowany, zakres dawek w preparatach aptecznych waha się od 30 do 200 mg, wyższe zaleca się zwykle osobom starszym.

WAŻNE WITAMINY Z GRUPY B Witaminy z grupy B (zwłaszcza: B1, B6, B9, B12) mają szczególne znaczenie dla funkcjonowania ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Wspomagają regenerację komórek nerwowych i działają neuroprotekcyjnie. W celu wsparcia układu nerwowego uzasadniona jest dodatkowa suplementacja witamin z grupy B, zwłaszcza wśród pacjentów na diecie wegetariańskiej lub stosujących inhibitory pompy protonowej. W aptece farmaceuta zaproponuje odpowiedni preparat. Warto zwrócić uwagę, czy jest to produkt leczniczy, czy suplement diety. 72 dbam o zdrowie

NAWRACAJĄCY ŁUPIEŻ Łupież, czyli drobnopłatkowe złuszczanie się skóry, to kłopotliwa przypadłość. Zwykle towarzyszy mu świąd skóry głowy, łamliwość i przesuszenie włosów. Przy nawracającym problemie warto przeanalizować, co może być jego przyczyną (zaburzenia hormonalne, immunologiczne, hiperproliferacja, brak minerałów i witamin w diecie). Wyeliminowanie tych czynników i włączenie preparatów o działaniu przeciwłojotokowym, przeciwgrzybiczym, złuszczającym, keratolitycznym pomoże opanować objawy. Poprawę przynoszą specjalistyczne szampony, które równoważą mikrobiom skóry, działają przeciwgrzybiczo, wzmacniają barierę ochronną, a dodatek takich składników, jak alantoina i aloes łagodzi ją i regeneruje. Można po nie sięgać w razie łupieżu i profilaktycznie.

KONTAKTOWE ZAPALENIE SKÓRY Alergia kontaktowa to skórna reakcja alergiczna, zwykle o charakterze zapalnym. Pojawia się w wyniku kontaktu skóry z substancjami z zewnątrz, np. roślinami (kaktusy, zboża, trawy) czy metalem (nikiel). Zmianom towarzyszy świąd, obrzęk, rumień, a niekiedy wysięk. W aptece dostępne są leki przeciwhistaminowe (z difenhydraminą), które zmniejszają nieprzyjemne objawy. Może pomóc substancja miejscowo znieczulająca – lidokaina. Będzie działać przeciwbólowo i przeciwświądowo. Leki przeciwhistaminowe można przyjmować doustnie lub wybrać postać do stosowania na skórę, dostępne są też preparaty łączące wymienione wyżej substancje czynne.

* „Pierwszy stół” w języku zawodowym osób związanych z farmacją to nic innego, jak lada w aptece, przy której pacjent spotyka się z farmaceutą.

JESTEM

eko

Większość z nas deklaruje, że segreguje śmieci. Badania jednak pokazują, że co czwarta osoba ma z tym problem. Czas to zmienić.

Trafić

do kosza

JESTEM EKO zoom na...

Sztuka

wyrzucania

Już ponad 10 lat obowiązuje ustawa o segregacji śmieci, a wciąż idzie nam to dość opornie. Warto więc przypomnieć zasady, z przestrzeganiem których mamy największy kłopot. Przyda się taka ściągawka, bo kary za niewłaściwe rozdzielanie odpadów będą coraz wyższe.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

iby wszystko wiemy, ale jak przychodzi co do czego, zastanawiamy się, gdzie wyrzucić styropianowe opakowanie po pierogach – do zmieszanych odpadów lub może gdzie indziej. A bioodpady? Czy należy je wsypywać luzem czy też nie zaszkodzi, gdy włożymy je do plastikowej torby. I czy możemy dodać do nich resztki ryb albo mięsa? Nagle się okazuje, że wciąż mamy wątpliwości lub po prostu zapomnieliśmy o niektórych zasadach. Przeprowadzony kilka lat temu sondaż IBRiS pokazał, że chęć segrego-

74 dbam o zdrowie

wania odpadów deklaruje aż 90 proc. respondentów, ale realnie robi to zaledwie 35 proc. Statystyki od tego czasu nieco się poprawiły, ale nadal nie jest dobrze. Niegdyś wszystko, co ludzie wytworzyli rozkładało się, bo znane były i wykorzystywane tylko surowce naturalne, ale w XX wieku radykalnie to się zmieniło i dziś wprost zalewają nas tworzywa sztuczne, które pozostaną na Ziemi przez sto czy tysiąc lat. Dlatego tak ważne jest, aby ograniczać liczbę śmieci, zwłaszcza tych nieprzetwarzalnych, a te które produkujemy wrzucać do właściwego kosza.

KOLOR POMOŻE

Aby segregacja śmieci była łatwiejsza, kosze dostały swoje kolory. Do niebieskiego – wrzucamy papier i wyroby papierowe, do żółtego – metale i tworzywa sztuczne, do zielonego – szkło, do brązowego – odpadki warzywne i owocowe, skorupki jajek oraz fusy, zaś do czarnego – odpady zmieszane, które nie nadają się do innych pojemników. Elektrośmieci oddajemy do wyznaczonych punktów.

TRUDNE ŚMIECI

Warto zrobić ściągawkę z ich spisem i powiesić ją w kuchni w pobliżu koszy. Dobrze jest pozostawić na niej trochę miejsca, aby dopisywać kolejne przedmioty. I tak np. zużytą odzież wyrzucamy do odpadów zmieszanych, dobrą wkładamy do kontenerów PCK lub oddajemy. Odchody zwierząt, kości, resztki potraw mięsnych i rybnych powinny trafić do pojemnika czarnego. Opróżnione puszki po konserwach,

karmach, orzeszkach, napojach oraz patelnie wrzucamy do kosza żółtego, a rękawiczki gumowe, soczewki kontaktowe, paragony, papier do pieczenia, śniadaniowy, woskowany, opakowania po lekach do odpadów zmieszanych.

BIOODPADY SĄ DOBRE

Stosunkowo łatwo je przetworzyć. Osoby, które mają ogród, mogą przeznaczyć je na kompost, ale w blokach też można założyć domowy kompostownik, który zamieni odpadki organiczne w żyzną ziemię. Jeśli wyrzucamy

je do śmieci, to do brązowego kosza. Powinniśmy wsypywać je luzem lub używać worków biodegradowalnych z materiałów organicznych, takich jak modyfikowana skrobia ziemniaczana czy kukurydziana lub papierowych. Rozłożą się w 45 dni.

Jeśli sprzątasz otoczenie, zadbaj o swoje bezpieczeństwo * Różne organizacje czy towarzystwa organizują często akcje sprzątania najbliższego otoczenia i zbierania śmieci. Przygotuj się do niej odpowiednio. * Śmieci zawsze zbieraj w wytrzymałych rękawiczkach, np. z grubej gumy lub materiału.Wrzucaj je do worka na śmieci. *Warto zaopatrzyć się w chwytak lub zaostrzony kij do nadziewania papierów. * Po akcji dobrze umyj, a następnie zdezynfekuj ręce.

JESTEM EKO zoom na...

ZANIM WYRZUCISZ

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI Sama najlepiej wiem, jak szybko zapełniają się kosze w moim domu. O dziwo, najdłużej wypełnia się kosz na odpady zmieszane, za to pojemniki na plastiki oraz bioodpady często stają się pełne w ekspresowym tempie. Dla swojej własnej wygody staram się robić wszystko, by ograniczyć bieganie do śmietnika. Próbuję więc maksymalnie zmniejszyć objętość każdego worka przed zamknięciem. Spłaszczam i rozkładam wszelkie kartony, a plastikowe butelki rozdeptuję. Bardzo ściśle zawiązuję worki, by nie zostawało w nich powietrze. Wprawdzie nic ono nie waży, ale zajmuje przestrzeń ładowną, a jak wiadomo transport kosztuje niemało. Odpady bio umieszczam w biodegradowalnych lub papierowych workach (one też się rozkładają) lub wyrzucam luzem.

500

CZY NA ŚMIECIACH MOŻNA ZAROBIĆ?

Ależ tak! Przedmioty, które są nam już zupełnie nieprzydatne, komuś mogą się jeszcze przydać. Przybywa w sieci portali, na których da się sprzedać niemal wszystko. W dzielnicach są też organizowane wyprzedaże garażowe. Informacje o tym, gdzie i kiedy się odbędą, podaje lokalna prasa, można również znaleźć kalendarz tych imprez w internecie. Pamiętajmy, że wciąż działają skupy makulatury, tektury, szkła, książek, telefonów, urządzeń elektronicznych. Nie zawsze zarobimy na sprzedaży niepotrzebnych rzeczy duże pieniądze, ale grosik do grosika przyniesie całkiem wymierny efekt.

76 dbam o zdrowie

kg śmieci co roku produkuje

średnio każdy Europejczyk. Z tego tylko 30 proc. to odpady segregowane. Za mało!

JAK MINIMALIZOWAĆ ODPADY W DOMU!

Pomysłów nie brakuje i pewnie każdy ma własne. Ważne, by naprawdę wcielić je w życie. Nie brać w sklepie toreb jednorazowych, nie kupować za dużo jedzenia, unikać produktów, które są wielokrotnie opakowane, zabierać własne pojemniki na kasze, ryż, itp. A przede wszystkim warto zrobić bilans stanu posiadania i nie kupować czegoś, co już mamy. Często zapominamy, że w jakiejś zapomnianej szufladzie leży to, co właśnie zamierzamy nabyć.

ZDJĘCIE: ROBBY CYRON

Odpady ważą niemało, ale problemem jest też ich objętość. Transport nie służy środowisku, bo zostawia ślad węglowy. Trzeba więc zagęścić śmieci tak bardzo, jak tylko możliwe. Robi się to oczywiście na kolejnych etapach utylizacji, gdzie trafiają one do różnych zagęszczarek, pras, itp. Ale czy możemy też zrobić coś w domu? Oczywiście! Pamiętajmy, aby składać tekturowe pudła, w których dostajemy różne przesyłki, a inne pojemniki, których nie można rozłożyć na płasko wkładajmy jedne w drugie. Plastiki, zwłaszcza butelki (nienadające się do zwrotu), po odkręceniu trzeba zgnieść, a potem ponownie zakręcić (o ile nie zbieramy nakrętek). Można kupić specjalne zgniatarki do butelek i puszek (już od 28 zł), które znacznie ułatwiają tę czynność. Pamiętajmy też, aby przed wrzuceniem do kosza opróżnić szklane butelki i słoiki oraz odkręcić z nich nakrętki.

JESTEM EKO w zgodzie z naturą

Ciepło

dla zdrowia

Kuracje ciepłem zaleca się przy przeziębieniu, grypie, katarze, anginie, chorobie zatok i zwyrodnieniowej stawów, przemrożeniu. To także dobry sposób na rozgrzanie organizmu i relaks.

od wpływem ciepła rozszerzają się naczynia krwionośne i poprawia się ukrwienie organizmu. Wraz z krwią dociera do tkanek i narządów więcej tlenu i składników odżywczych. Dzięki temu system odpornościowy zaczyna sprawniej zwalczać atakujące mikroby. Ciepło rozluź-

78 dbam o zdrowie

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

nia również napięte mięśnie, łagodzi ich ból i dolegliwości spowodowane przez stany zapalne stawów. Działa także uspokajająco i ułatwia zasypianie. Należy jednak pamiętać, że każdy człowiek ma inną wrażliwość na bodźce cieplne. Podczas stosowania zabiegów wyróżnia się ciepło obojętne, letnie, optymalne (tzw. komfort

cieplny) i gorąco. Komfort termiczny odbieramy jako uczucie przyjemnego ciepła, zaś gorąco jako zjawisko, do którego trudno się przystosować. Istnieje wiele sposobów wykorzystywania zabiegów cieplnych. Niektóre przetrwały w medycynie ludowej, inne powstały dzięki wynalazkom, jak np. poduszki i koce elektryczne.

GORĄCY KOMPRES

Pobudza ukrwienie, koi ból, likwiduje procesy zapalne. Zmiel 25 dag siemienia lnianego i gotuj przez 15 minut. Połową gorącej masy napełnij woreczek, przyłóż go do chorego miejsca i przykryj ciepłym szalikiem. Gdy okład ostygnie (ok. 30 minut), podgrzej pozostałą masę i wymień zimną na gorącą.

MYDLANA KĄPIEL

Pomaga przy nadmiernym rogowaceniu naskórka, odciskach, nagniotkach, czyrakach. Do kąpieli stosuje się płatki mydlane lub zwykłe szare mydło (300–400 g na wannę wody). Mydło potnij lub zestrugaj, a następnie rozpuść w gorącej wodzie. Wlej do wanny wypełnionej wodą o temp. 36–38 st. C. Kąpiel może trwać od kilku minut do godziny.

ROZGRZEWAJĄCE NAPOJE

REKLAMA

Do 1,5 szklanki wrzątku dodaj łyżeczkę tymianku, 2 łyżeczki lukrecji i 1/2 łyżeczki imbiru. Gotuj 5–10 minut na słabym ogniu. Świeży napój wypij 30 minut przed lub godzinę po posiłku. Taki płyn wskazany jest również przy bólach żołądka, wzdęciach i mdłościach. Świetnie rozgrzewa też herbata imbirowa: do szklanki wrzątku wrzuć 4 plasterki imbiru lub wsyp łyżeczkę sproszkowanego kłącza, gotuj 3 minuty, wypij gorącą.

Relaksujące rytuały z kosmetykami stworzonymi na bazie naturalnych ekstraktów roślinnych pozwolą się wyciszyć i pozbyć napięcia. Skorzysta na tym również twoja uroda.

DBAM

o urodę

Pielęgnacja w rytmie

slow

DBAM O URODĘ zoom na...

Relaksujące

Oto nowy światowy trend w urodzie. Slow beauty, czyli powolna, odprężająca droga do piękna. TEKST JAKUB JAWORSKI

82 dbam o zdrowie

zabiegi W

filozofii slow beauty (z ang. powolne piękno) nie chodzi tylko o pielęgnację, ale o wybór stylu życia, który zapewni nam atrakcyjny wygląd i dobre samopoczucie. Bez czasu na sen i relaks, zdrowej diety, urodowe zabiegi nie przyniosą trwałych efektów. Możesz wydać fortunę na najlepsze kremy, ale jeśli żyjesz w biegu i żywisz się fast foodami, nie spodziewaj się cudów. Slow beauty to też przedkładanie jakości nad ilość, wybór naturalnych kosmetyków i żywności, sztuka samoakceptacji i umiejętność osiągania wewnętrznej harmonii.

OCZYSZCZANIE TWARZY łagodzi rysy •Demakijaż za pomocą olejku i face cloth (wielora-

zowa ściereczka o luźnym splocie nitek) jest łatwy i przyjemny. Znikają zanieczyszczenia skóry, poprawia się jej napięcie, staje się rozświetlona. Zabieg ma kojący wpływ także na samopoczucie. Łagodne, głaszczące gesty i dotyk lekko szorstkiej chusteczki relaksują, rozluźniają mięśnie. Rysy twarzy stają się łagodne. •Na koniec zabiegu przyłóż na chwilę do twarzy wilgotny, ciepły ręczniczek, tak jak to robią kosmetyczki. Usuniesz resztki olejku, a ciepło ukoi cerę.

ZIOŁOWA KĄPIEL odpręża napięte ciało •Relaks w wannie wypełnionej aromatycznym naparem z ziół i kwiatów to luksus oferowany gościom w SPA, wyspecjalizowanych w naturalnej pielęgnacji. Taka kąpiel sprawia przyjemność, odpręża i pozwala osiągnąć wewnętrzny spokój. Woda koi ciało i przy każdym ruchu delikatnie je masuje, zioła relaksują, wyszczuplają lub nawilżają. •Raz w tygodniu dodaj do kąpieli napar z ulubionych ziół (np. lipy, macierzanki, rumianku, po 2 łyżki na litr wody). Włącz przyjemną muzykę i rozkoszuj się chwilą.

UPIĘKSZAJĄCE MENU •To, co jemy, ma duży wpływ na naszą urodę i samopoczucie.

wą diety (np. jarmuż, winogrona, żurawina). Znajdują się w nich przeciwutleniacze, które zwalczają wolne rodniki, przyspieszające starzenie. •Tłuste ryby (np. łosoś) są bogate w kwasy tłuszczowe omega-3. Chronią przed stresem i zapobiegają wysychaniu skóry. •Orzechy, dzięki zawartości cynku i witamin E i B, poprawiają nastrój i kondycję cery.

REKLAMA

•Warzywa i owoce powinny być podsta-

dbam o zdrowie 83

DBAM O URODĘ zoom na...

KAROLINA BANASIAK REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

MASAŻ ŚWIECĄ leczenie ciepłem i aromaterapia

które zawierają łącznie 160 różnych substancji, w tym potencjalne alergeny, składniki komedogenne (zatykające pory), sztuczne barwniki i zapachy. Nie wszystko służy naszej skórze. Dlatego częściej sięgajmy po to, co mamy pod ręką w kuchni albo ogrodzie. Korzystajmy z darów kryjących się w naturze, robiąc maseczki, peelingi, odżywki do włosów. Napar z siemienia lnianego możemy dodać do kąpieli, z miodu i oliwy zrobić odżywkę do włosów, a z płatków owsianych − kojącą maseczkę do twarzy.

•Świecę zapachową do masażu (dostępne są różne rodzaje) kupisz w drogeriach i sklepach internetowych. Zapal ją i zaczekaj, aż się rozpuści − pod wpływem ciepła zmieni się w olejek. Zgaś ogień, gdy olejek nieco ostygnie, polej nim wybraną część ciała i rozpocznij masaż. Wykonuj długie, głaszczące ruchy. Aromat świecy i dotyk mają działanie kojące, a masaż wygładzi skórę. •Zabieg najlepiej przeprowadzać po kąpieli na lekko wilgotną skórę. Możesz poprosić o pomoc partnera czy przyjaciółkę.

KREM Z ENDORFINAMI i wygładzający masaż rollerem •Rola „hormonów szczęścia” (endorfin) w kosmetyce przypadła roślinnym bioflawonoidom i peptydom, które są antystresową tarczą. Pobudzają krążenie, dotleniają skórę, oczyszczają ją z toksyn i dodają blasku. •Krem wmasuj za pomocą rollera. Chłód kamienia, z jakiego go wykonano (kwarc, jadeit), zamyka pory, poprawia drenaż limfy, dzięki czemu masaż wałkiem działa przeciwzmarszczkowo, redukuje opuchliznę i cienie pod oczami. Kierunek masażu: od nosa do ucha, na brodzie w dół, na czole na boki i z góry na dół. 84 dbam o zdrowie

ZDROWY SEN działa odmładzająco •Deramatolodzy twierdzą, że najskuteczniejszym

kosmetykiem jest sen. Jeśli zaśniesz przed 23.00 cera zregeneruje się i wypięknieje. Nocą, kiedy organizm odpoczywa, skóra intensywnie pracuje, oddycha i wchłania składniki odżywcze zawarte w kremie na noc. Uwalniane są też wtedy hormony sprzyjające odnowie. Między godziną 23.00 a 4.00 komórki dzielą się 10 razy szybciej niż w dzień. •Przed snem wywietrz sypialnię. Wyłącz telewizor, komputer. Nastaw spokojną, wyciszającą muzykę. Jeśli masz trudności z zasypianiem, włóż pod poduszkę woreczek z relaksującą suszoną lawendą.

ZDJĘCIE: ROBBY CYRON

Każda z nas statystycznie używa codziennie 12 produktów do pielęgnacji,

E NI L OMEPROPŁ Y NMI C E L ARNY , 5 0 0ml Eni l omePRO Pł yn mi c el ar nyz apewni ał agodne,aj ednoc z eś ni es kut ec z ne oc z ys z c z eni es kór y. Zawi er a98, 3%s kł adni kówpoc hodz eni anat ur al nego.

DBAM O URODĘ mam patent na...

Gęste rzęsy

Pielęgnacja

Wypadają, kruszą się, wolno odrastają? Najwyższa pora na intensywne zabiegi regenerujące, które je odbudują i wzmocnią.

Tusz pozostawiony na noc podrażnia oczy i sprawia, że rzęsy stają się kruche i wypadają. Dlatego tak ważny jest demakijaż. Powinien być delikatny. Wacik nasączony płynem micelarnym przesuwaj w dół, nie trzyj powieki, bo spowodujesz wypadanie rzęs. Przy słabych włoskach unikaj tuszu wodoodpornego. Zawiera nierozpuszczalne w wodzie żywice, które trudno zmyć. Dwa razy dziennie nakładaj na osłabione rzęsy odżywkę w formie mascary zawierającą panthenol, witaminę B5 i keratynę, składniki, które regenerują włoski. Takie preparaty mają postać bezbarwnego żelu, więc można stosować je także jako bazę pod makijaż. Do wzmocnienia rzęs warto wykorzystać olejek rycynowy. Jest bogaty w witaminy A i E oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, które nawilżają i wygładzają włosy. Kroplę olejku nałóż na rzęsy za pomocą szczoteczki do rzęs lub patyczka bawełnianego. Zostaw na noc. Efekty są widoczne po 2 miesiącach.

Serum do rzęs i brwi

REKLAMA

Kosmetyk pogrubia brwi oraz zagęszcza rzęsy. Kompleks trzech peptydów oraz biotyna stymulują ich wzrost. 3 ml

86 dbam o zdrowie

pytamy eksperta

MARLENA ZIEMCZAK KOSMETOLOG Z GABINETU VIVI NAILS

Jaki zabieg w salonie wzmocni osłabione rzęsy? Polecam laminowanie. To zabieg, który regeneruje i ładnie podkręca rzęsy. Wykorzystuje się do niego m.in. keratynę. Kosmetyczka najpierw zabezpiecza dolne rzęsy i skórę specjalnym płynem ochronnym. Następnie odtłuszcza górne rzęsy, zwilża je preparatem odżywczym i nakłada na powiekę silikonowy wałek, na którym podkręca włoski. Następny etap to aplikacja wybranego barwnika (brąz, grafit, czerń) oraz płynnej keratyny. Całość trwa ok. 90 minut i kosztuje od 100 do 250 zł. Po zabiegu przez 24 godziny nie należy zmywać rzęs. Efekt utrzymuje się do dwóch miesięcy. Włoski są wzmocnione, podkręcone i grubsze. Laminowane rzęsy możemy bez obaw malować – zauważymy, że tusz będzie się lepiej rozprowadzał i mniej kruszył, bo włoski staną się gładsze i nawilżone. Zabieg warto powtarzać co 6–8 tygodni, dzięki czemu rzęsy dostaną kolejną dawkę preparatu odżywczego.

TO JEST

mój czas Nikt i nic nie zapełni po nich miejsca. Z czasem jednak żałoba powinna minąć. Ze względu na nas samych i innych, którzy wciąż żyją, kochają nas i nadal potrzebują.

Gdy bliscy

odchodzą

TO JEST MÓJ CZAS zoom na…

Wstrząs, gniew, żal do losu... Żałoba to nagromadzenie trudnych i silnych emocji. Jak sobie z nią radzić, by nie pozostać w rozpaczy na zawsze? TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

Życie

po bolesnej stracie

dejście bliskiej osoby to jedno z najtrudniejszych doświadczeń w naszym życiu. Według psychiatrów, Thomasa Holmesa i Richarda Rahe z Washington University w Seattle, którzy w 1967 r. opracowali obowiązującą do dziś skalę 43 największych stresorów, na pierwszym miejscu jest śmierć współmałżonka, 88 dbam o zdrowie

innych bliskich na piątym. Bo choć wiemy, że jest ona nieuchronna, nie potrafimy się na nią przygotować.

Strata bliskiej osoby boli, bardzo mocno lub mniej, ale boli zawsze. Dlaczego? Bo chodzi o relację, którą tracimy bezpowrotnie. To nie jest np. kłótnia z przyjaciółką, z którą możemy się kiedyś pogodzić.

Od czego zależy siła bólu, jakiego doświadczymy, i to, jak sobie z nim radzimy? Od wielu czynników: głębokości relacji, jaką tracimy, od naszych zasobów, bo każdy z nas inaczej reaguje na stres i inaczej sobie z nim radzi, ale też od okoliczności, w jakich doszło do śmierci. Są bowiem zdarzenia o czasie i nie o czasie. Inaczej więc

pytamy eksperta

MONIKA DREGER psycholog i mediator, założycielka Warszawskiej Grupy Psychologicznej www.WGP.org.pl

będziemy cierpieć, gdy umrze rodzic, na którego śmierć jesteśmy jakoś przygotowani. A inaczej, gdy ktoś bliski zginie w wypadku i jest to zdarzenie zaskakujące. Doznajemy wtedy szoku, pojawia się pytanie: dlaczego to się stało? A to jest pytanie, na które nie ma odpowiedzi. Inaczej przeżyjemy odejście rodzica, który mieszkał daleko, a inaczej tego, który żył z nami pod jednym dachem i strata jest wręcz namacalna.

Każda żałoba – niezależnie od okoliczności – przechodzi przez kilka etapów... To prawda. Najpierw jest szok i często niedowierzanie, że to się dzieje naprawdę. Emocje są tym silniejsze, im mniej byliśmy przygotowani na odejście bliskiej osoby. Z czasem, gdy bolesna prawda dotrze do nas, zaczynamy odczuwać smutek, żal, rozgoryczenie, zapadnięcie się w sobie. Bo nie tylko straciliśmy relację, ale często również nasze dotychczasowe życie z tą osobą. Dopiero potem wchodzimy w etap dochodzenia do siebie, reorganizacji życia na nowo. Musimy nauczyć się funkcjonować bez tego kogoś. Na szczęście dla nas w końcu przychodzi akceptacja tego, co się stało i powrót do równowagi.

Czasami jednak na początku spada na nas tyle spraw do załatwienia, że musimy odłożyć żałobę na później

i ten jej naturalny cykl zostaje zaburzony. Rzeczywiście, często po śmierci bliskiej osoby trzeba załatwić mnóstwo formalności, że nie możemy skupić się na emocjach. Musimy działać. Tak mają przede wszystkim osoby funkcjonujące w trybie zadaniowym, które koncentrują się na zadaniach. Nie myślą o stracie, ale to paradoksalnie wcale nie oznacza, że dobrze radzą sobie z żałobą. Ból po stracie dopadnie je i niekoniecznie z mniejszą siłą. Bo on wcześniej czy później wypłynie. Musimy doznać smutku, musimy przeżyć żałobę.

SMUTEK CZY DEPRESJA? Niełatwo je odróżnić po śmierci kogoś bliskiego. Na te objawy warto jednak zwrócić uwagę: n Smutek nie paraliżuje

aż tak jak depresja. Nadal możemy się umyć, ubrać. W depresji te czynności są ponad nasze siły. n Depresji towarzyszy

utrata własnej wartości i lęk, smutkowi nie, a jeśli się pojawią, to na krótko. n Osobie w depresji

w żaden sposób nie można poprawić nastroju. n Smutek powoli mija

samoistnie, depresja nie. Chory nie potrafi realnie ocenić sytuacji.

Czy podczas wychodzenia z żałoby zawsze jest tylko lepiej, czy mogą zdarzać się okresy zapadnięcia w sobie? Może być różnie. Na przykład wydaje się, że jest już z nami całkiem dobrze, a tu przychodzą święta albo jedziemy na urlop w miejsce, gdzie zawsze z tą osobą jeździliśmy i następuje załamanie. To normalne i wszystko jest w porządku, o ile po takim zdarzeniu szybciej dochodzimy do siebie niż za poprzednim razem.

Czy lepiej dać upust emocjom, pozwolić sobie na rozpacz, czy może je tłumić, nie pozwolić im się rozszaleć i nami zawładnąć? Tłumienie bólu, żalu czy złości nigdy nie jest dla nas dobre. Prowadzi do potężnych konsekwencji zdrowotnych, jak somatyzacja czy depresja. Są jednak osoby, które mają tendencję do zatapiania się w takich emocjach, a to przedłuża żałobę nawet o kilka lat, dewastuje nasze zdrowie i blokuje szanse na dalsze życie.

Po jakim zazwyczaj czasie żałoba zaczyna mijać? Nie bez kozery mówi się o roku. I choć, oczywiście, nikomu nie wolno odbierać prawa do rozpaczy, jeżeli po tym okresie jest wciąż tak wielka, jak zaraz po śmierci bliskiego, warto zastanowić się, czy coś jest nie tak. Są osoby, które mają tendencję do nieustannego jej przeżywania i pozostają w niej po 5–10 lat. Trudno im odpuścić relację, którą straciły, i pójść dalej.

Na przykład? Osoby lękowe albo takie, które były w relacjach zależnościowych. Jak dzieci rodziców, którzy uwikłali je w toksyczne związki, nie pozwalali im dorosnąć, zamieszkać osobno, dbam o zdrowie 89

TO JEST MÓJ CZAS zoom na…

szantażowali je emocjonalnie. Znałam taki układ, w którym syn mieszkający z matką starzał się razem z nią. A gdy odeszła, sam był już starym człowiekiem. Bo nie wszystkie relacje, które tracimy, były dla nas dobre. Wydobycie się z żałoby po tych toksycznych może być nawet trudniejsze niż po tych, które były dla nas budujące.

Faktycznie, myśląc o żałobie, zakładamy, że tracimy osobę, z którą łączyły nas tylko pozytywne uczucia i emocje. Tymczasem śmierć bliskiego może być wyzwoleniem, przepustką do wolności. Mamy taki przekaz, że o zmarłych źle się nie mówi, ale to zakłamywanie rzeczywistości. Tworzenie fikcji i udawanie na siłę, że ta relacja była dobra, a nie niszcząca. Lepiej tego unikać, jeśli mamy być w zgodzie ze sobą.

Czy bardzo długa żałoba wskazuje na depresję?

Nie ma sposobu, by uciec przed żałobą, jeśli czujemy, że nas wyniszcza? Nie. Dobrym przykładem jest sytuacja, gdy ktoś traci współmałżonka i bardzo szybko wchodzi w kolejny związek. Ku osłupieniu otoczenia przeskakuje z jednej relacji w drugą. Otóż taka osoba też poczuje ból po stracie, choć niekoniecznie w postaci tęsknoty za zmarłym. Może się on objawić w formie dolegliwości fizycznych albo problemów w kolejnej relacji.

Jeśli nie można uciec od żałoby, to jak sobie pomóc, by mniej cierpieć? Jest jakaś metoda? Nie ma reguły. Każdy musi znaleźć swój sposób. Jednym pomoże płacz, innym rozmowa. Byle nie z dziećmi, z którymi trzeba rozmawiać, ale nie wolno ich obciążać naszymi emocjami. Można napisać list, uprawiać sport, obejrzeć komedię.

Komedię?

Niekoniecznie, ale świadczy o jakimś deficycie, który nie pozwala nam stanąć na nogi.

Co wtedy robić? Warto skontaktować się ze specjalistą. Jeśli to depresja, najlepsza będzie terapia lub farmakoterapia, a jeśli przedłużająca się żałoba, to zdecydowanie psychoterapia.

A dlaczego nie? Są osoby, które boją się śmiać w trakcie żałoby, bo mają wtedy poczucie winy. Tymczasem, jeśli chcemy się zaśmiać, powinniśmy to zrobić. Nie możemy na siłę wtłaczać się w smutek, tylko słuchać intuicji, która wskazuje, czego w danej chwili potrzebujemy najbardziej.

Depresafron

REKLAMA

Foliany i witamina B6 pomagają w utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych. Tabletki, 60 szt. DOZ S.A. Suplement diety

90 dbam o zdrowie

Czy otoczenie może pomóc osobie w żałobie? Oczywiście, ale jej potrzeby mogą być bardzo różne. Jedna będzie chciała porozmawiać, inna przytulić się w milczeniu. Dlatego najlepiej zapytać: czy mogę coś dla ciebie zrobić, czy czegoś potrzebujesz. Rady typu „weź się w garść”, jak to niektórzy mówią osobom w depresji, tu też na nic się zdadzą.

Czy pozbycie się rzeczy po zmarłym świadczy o tym, że najgorsze mamy za sobą, żegnamy się bezpowrotnie? To też nie takie proste. Na przykład osoby, które działają w trybie zadaniowym, bardzo szybko pozbywają się rzeczy. Nie mówimy tu oczywiście o pamiątkach, jak np. zdjęcia, tylko o ubraniach, butach. Jest im to potrzebne, aby zagłuszyć emocje. Wtedy pytam, czy to nie za wcześnie, czy nie będziesz żałować. Czy nie warto poczekać, spakować je i zanieść na strych. Najlepiej zrobić to wtedy, gdy poczujemy, że nadszedł właściwy moment i mamy na to siłę. Ludzie wychodzący z żałoby często też przestawiają meble albo kupują nowe, by emocjonalnie wejść w kolejny etap. Najważniejsze to się obserwować i rozumieć, co się z nami dzieje. Tylko wtedy będziemy wiedzieć, jak przechodzimy żałobę i czy nie musimy sięgnąć po pomoc.

Żałoba to naturalny stan.

Nie da się od niej uciec. Ale pogrążanie się w niej przez lata może źle wpłynąć na nasze zdrowie i życie.

Słuchamy Wspieramy

TELEFON WSPARCIA DLA

SENIORA

42 200 60 50

SŁUCHAMY

WSPIERAMY

Pomagamy rozmową, dajemy Ci swój

Dla Ciebie dyżurują nasi specjaliści: • dietetyk - wtorki: 16:00-20:00, • farmaceuta - środy: 16:00-20:00.

czas. Nasi wolontariusze czekają na Twój telefon codziennie w godz.: 16:00-20:00 (poza niedzielami i świętami).

Dlaczego warto do nas zadzwonić? czeka na Ciebie otwarty i empatyczny rozmówca zawsze możesz liczyć na anonimowość i dyskrecję poświęcimy Ci tyle czasu, ile potrzebujesz, by poczuć się lepiej porozmawiasz z nami na każdy temat miło spędzisz czas na życzliwej rozmowie na pewno wesprzemy na duchu! zadzwonisz wygodnie ze swojego domu postaramy się podpowiedzieć Ci, gdzie uzyskać TELEFON PEŁEN CIEPŁA specjalistyczną pomoc nasz dietetyk i farmaceuta wspierają DLA SENIORÓW, fachową bezpłatną poradą

KTÓRZY POTRZEBUJĄ ROZMOWY.

Szczegółowe informacje na stronie: www.sluchamywspieramy.pl

TO JEST MÓJ CZAS prawo OSOBY UTRZYMUJĄCE SIĘ Z NIEWYSOKICH RENT I EMERYTUR MAJĄ PIERWSZEŃSTWO W UZYSKANIU DODATKÓW I ZASIŁKÓW.

Pomoc

przed zimą

Dopłata do czynszu, zasiłek na opał to niektóre z możliwości finansowego wsparcia dla rodzin. Dobrze jest wiedzieć, komu przysługują i gdzie się o nie ubiegać. TEKST MARTA SZYMCZYK-JAWORSKA

szczędzając prąd, gaz, wodę, możemy obniżyć rachunki – wiadomo! Ostatnio zachęcają do tego sprzedawcy energii elektrycznej i oferują zamrożenie rachunków za prąd dla oszczędnych (o szczegółach piszemy dalej). Sposobem na spięcie domowego budżetu mogą być również dodatki i zasiłki z gminy. Przysługują one wielu osobom, o czym nie wszyscy wiedzą. O warunki uzyskania dodatków i zasiłków należy pytać także w ośrodku pomocy społecznej lub centrum pomocy rodzinie w swojej miejscowości (tam też składa się wnioski). O rodzajach pomocy od 92 dbam o zdrowie

państwa można dowiedzieć się również, dzwoniąc na infolinię Informacja dla Obywatela pod numerem 222 500 115 (czynna całodobowo). Doradca podpowie, jakie kroki podjąć, aby otrzymać finansowe wsparcie i uchronić się przed zadłużeniem mieszkania.

DOPŁATA DO CZYNSZU

To dodatek mieszkaniowy, który można uzyskać bez względu na to, jakie zajmuje się mieszkanie – komunalne, spółdzielcze, własnościowe czy wynajmowane od kogoś. Ważne jest tylko spełnienie dwóch warunków. Pierwszy – to dochód. Nie powinien przekraczać

1903,85 zł na osobę w rodzinie (co stanowi 30 proc. przeciętnej pensji) lub 2538,46 zł (40 proc. przeciętnego wynagrodzenia), jeśli o dodatek stara się osoba samotnie gospodarująca. Powyższe kwoty dochodu uprawniające do dodatku mieszkaniowego obowiązują do lutego 2024 r. (potem GUS poda nowe progi dochodowe). Drugi – to powierzchnia mieszkania, która nie powinna przekraczać: 45,5 mkw. na osobę (jeśli mieszka sama); 52 mkw. na 2 osoby; 58,5 mkw. na 3; 71,5 mkw. na 4; 84,5 mkw. na 5 osób (a jeśli w rodzinie jest osoba niepełnosprawna, powierzchnia mieszkania może być większa o 15 mkw.). Wyliczenia powierzchni uprawniającej do dopłaty do czynszu wynikają z art. 5 ust. 1 i 5 ustawy o dodatkach mieszkaniowych. Kwota dodatku mieszkaniowego jest ustalana indywidualnie dla każdej rodziny i przekazywana na konto zarządcy budynku, w którym mieszka. Dodatek można otrzymać na 6 miesięcy (potem należy złożyć nowy wniosek i zaświadczenie o dochodach).

ZAMROŻENIE OPŁAT ZA PRĄD

DOFINANSOWANIE OGRZEWANIA EKO Właściciele domów jednorodzinnych mogą uzyskać dopłaty z programu Czyste Powietrze na: zakup i instalację nowoczesnego ogrzewania, np. elektrycznego, pompy ciepła, kotła gazowego lub olejowego, także na montaż odnawialnych źródeł energii, np. kolektorów, i docieplenie budynku. Dofinansowanie w wysokości do 70 proc. kosztów inwestycji (np. do 59 tys. zł) może otrzymać rodzina o dochodach miesięcznych z 2022 r. — do 1894 zł netto na osobę (lub do 2651 zł, gdy o dotację stara się osoba samotnie gospodarująca). Rodziny o dochodach do 1090 zł na osobę mogą starać o dofinansowanie 100 proc. kosztów kwalifikowanych (np. do 79 tys., a nawet do 135 tys. zł). Wniosek o dofinansowanie można złożyć przed rozpoczęciem inwestycji lub w jej trakcie (na każdym etapie). Szczegółowe informacje: infolinia programu, tel. 22 340-40-80 i na stronie www.czystepowietrze.gov.pl (zakładka: weź dofinansowanie).

Rachunki za energię elektryczną nie będą wyższe niż w 2022 r., jeśli spełnimy jeden warunek: nie przekroczymy limitów zużycia prądu, które wynoszą od 1 października 2023 r.: 3000 kWh na rok dla każdego gospodarstwa domowego lub 3600 kWh, jeśli w rodzinie jest osoba z niepełnosprawnościami lub 4000 kWh dla posiadających Kartę Dużej Rodziny (z co najmniej trójką dzieci, a także dla seniorów, którzy tyle dzieci wychowali) oraz rolników. Nawet gdy rodzina przekroczy ustalony dla niej limit do końca 2023 r., to i tak sprzedawca prądu pobierze nie więcej niż 0,693 zł za kWh. Dodatkowy bonus! Jeszcze w tym roku sprzedawcy energii elektrycznej mogą odliczyć nam od faktur za prąd do 125 zł (to odliczenie powinno być na ostatniej fakturze za 2023 rok lub najpóźniej do 31 marca 2024 r.). Aby otrzymać ten jednorazowy zwrot, wystarczy np. potwierdzić w spółce energetycznej swoje dane jako osoby, która podpisała umowę na dostawę energii (o szczegóły należy pytać, dzwoniąc na infolinię swojego sprzedawcy prądu).

ZASIŁEK NA OPAŁ

Otrzyma go rodzina, która jest w potrzebie i jej dochód na osobę nie przekracza 600 zł na rękę (a osoby samotnie gospodarującej – 776 zł). Ale uwaga! Od stycznia 2024 r. mają wzrosnąć te kryteria dochodowe (będą znane pod koniec 2023 r.). Zatem więcej osób zyska szansę na tę pomoc. We wniosku do ośrodka pomocy społecznej można podać jako cel wykorzystania zasiłku nie tylko pokrycie wydatków na ogrzewanie, ale np. na zakup ciepłej odzieży, leków, drobne remonty w mieszkaniu. Kwotę zasiłku ustala się indywidualnie, w zależności od uzasadnionych potrzeb rodziny. Natomiast w wyjątkowych sytuacjach (np. zdarzenie losowe w rodzinie) można uzyskać specjalny zasiłek celowy – pomoc finansową bez względu na dochód rodziny. Podstawa prawna: Ustawa o dodatkach mieszkaniowych (Dziennik Ustaw z 2023, poz. 1335); ustawa z 16.08.2023 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 r. (Dz.U. 2023, poz. 1785); art. 39–41 ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. 2023, poz. 901). dbam o zdrowie 93

TO JEST MÓJ CZAS podróże

Przystanek

Kudowa-Zdrój Uzdrowisko u podnóża Gór Stołowych jest nie tylko znakomitym miejscem do zadbania o zdrowie, ale też dobrym pomysłem na atrakcyjne spędzenie wolnego czasu. TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

94 dbam o zdrowie

W OGRÓDZIE MUZYCZNYM WŚRÓD ZIELENI ZNAJDUJĄ SIĘ METALOWE RZEŹBY INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH.

Z WIDOKIEM NA GÓRY •Kudowa-Zdrój położona jest ma-

LEŚNY LUD •Siedzi ukryty pod Górą Parkową,

DO UZDROWISKA PRZYJEŻDŻAJĄ KURACJUSZE M.IN.: ZE SCHORZENIAMI UKŁADU KRĄŻENIA, CHOROBAMI PRZEWODU POKARMOWEGO I REUMATOIDALNYMI. KUDOWA--ZDRÓJ JAKO JEDNO Z NIELICZNYCH W POLSCE UZDROWISK SPECJALIZUJE SIĘ W LECZENIU OTYŁOŚCI I NADWAGI WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻY.

niedaleko budynku sanatorium Bristol. Według jednej z legend, pilnuje skarbu, ukrytego przez ducha Karkonoszy Liczyrzepę. To jedno z ulubionych miejsc do fotografowania przez turystów.

ipolitov, Bad Kudowa, Lázně Chudoba, Kudowa-Zdrój − to dawne nazwy popularnego dzisiaj uzdrowiska w Sudetach. Na przestrzeni wieków Kudowa była czeska, niemiecka i w końcu polska. Wspólną historię mieszkańców tych ziem upamiętnia pomnik Trzech Kultur, który znajduje się w centrum miasta. Historia uzdrowiska sięga kilku wieków. Już w XVII w. doceniono lecznicze walory miejscowych wód. Pisano, że szczawy kudowskie są dobre w smaku, zdrowe i „przekładane nad wino”. Dwieście lat później Bad Kudowa została uznana za pierwsze uzdrowisko kardiologiczne w Niemczech i szybko zyskała międzynarodową renomę. Odpoczywał tu m.in. J. W. Goethe,

lowniczo wśród niewielkich wzniesień, które chronią ją przed północnymi wiatrami. Dzięki temu panuje tutaj łagodny jak na te okolice klimat. Przy dobrej pogodzie z uzdrowiskowej Góry Parkowej widać Śnieżkę, najwyższy szczyt Karkonoszy i Sudetów. Bruno Schulz i Winston Churchill. Tak jak dawniej, i dziś, sercem górskiego kurortu jest zabytkowy Park Zdrojowy, a przede wszystkim słoneczna pijalnia wód mineralnych z halą spacerową, która uchodzi za jedną z najpiękniejszych w Polsce. Kudowa jest popularna wśród kuracjuszy nie tylko ze względu na swoje walory zdrowotne, ale również na malownicze położenie i przyrodę. Uzdrowisko stało się także atrakcyjną miejscowością wypoczynkową. Oferuje bowiem wiele możliwości spędzenia czasu. W okolicy znajduje się dużo turystycznych atrakcji. Są to m.in.: mająca blisko sto lat ruchoma szopka i kaplica czaszek w Czermnej, muzeum kultury ludowej w Pstrążnej czy szlak ginących zawodów. Blisko jest stąd do Czech (do Pragi to zaledwie 15o km). Przede wszytkim jednak to świetna baza wypadowa w Góry Stołowe, a zwłaszcza do tajemniczego labiryntu Błędnych Skał i na pełen fantastycznych skalnych form Szczeliniec. dbam o zdrowie 95

TO JEST MÓJ CZAS podróże

SCHRONISKO NA SZCZELIŃCU WIELKIM W PARKU NARODOWYM GÓR STOŁOWYCH ZBUDOWANO PONAD 170 LAT TEMU W STYLU TYROLSKIM. PRZED NIM ZNAJDUJE SIĘ PUNKT WIDOKOWY NA OKOLICZNE GÓRY.

WIELBŁĄD •Ale również Mamut, Słoń, Kwoka, Małpa, Pies, Żółw, Sowa czy Fotel Pradziada to różne formy skalne znajdujące się na rozległym Szczelińcu Wielkim, najwyższym szczycie Gór Stołowych. Powstały, podobnie jak głebokie wąwozy i korytarze, w wyniku wietrzenia piaskowca, z którego zbudowane są okoliczne góry. Na szczyt Szczelińca prowadzi kręty szlak turystyczny, składający się z 665 schodów. 96 dbam o zdrowie

świetne miejsce na wędrówki, zwłaszcza Błędne Skały są wyjątkowo atrakcyjne. Fantastyczne formy skalne o wysokości 6–11 m przypominają skamieniałe miasto. To mroczny labirynt skalnych grzybów, kolumn czy maczug, przez który prowadzi szlak turystyczny. Czasami dosłownie trzeba przecisnąć się przez wąskie szczeliny między skałami.

ZDJĘCIA: JAN WŁODARCZYK/BE&W (1), ALAMY/BE&W (1)

Góry Stołowe to

Dbamy o gardło

ABYŚCIE BYLI POGODNI... NAWET PRZY NIEPOGODZIE isla® medic SKUTECZNIE ŁAGODZI BÓL GARDŁA SPOWODOWANY PRZEZIĘBIENIEM Hydro Formula

• Podwójna moc powlekania: porost islandzki + kompleks hydrożelowy z kwasem hialuronowym • Stymuluje regenerację błon śluzowych jamy ustnej i gardła

dba o Twoje gardło i głos

isla_polska

Nazwa: isla® medic acute. Przewidziane zastosowanie wyrobu: Łagodzi najczęściej spotykane dolegliwości związane z przeziębieniem i bólem gardła, takie jak drapanie i chrypka. Łagodzi podrażnienia strun głosowych i chroni błonę śluzową jamy ustnej. Nazwa wytwórcy: Engelhard Arzneimittel GmbH & Co. KG Podmiot prowadzący reklamę: Salveo Poland Sp. z o.o. ISL/2023/09

To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.

TO JEST MÓJ CZAS krzyżówka BAKTERII NA BAKTERII POŻYWCE NA POŻYWCE

USTALANIE WIELKOŚCI USTALANIE WIELKOŚCI

CIĄGNIE WAGONY CIĄGNIE WAGONY KOCYK SIWKA KOCYK SIWKA

WOJSKOWY BĘBEN WOJSKOWY BĘBEN SAMIEC W STAJNI SAMIEC W STAJNI

ŚWIERGOT

DAWNIEJ ZYSK DAWNIEJ ZYSK GRA W KARTY GRA W KARTY

6 6

POBORY AKTORA POBORY AKTORA

MA JE NIEWINNY MA JE NIEWINNY

OJCIEC ..., ORZEŁ PRZEDNI WŁOSKI MISTYK OJCIEC ..., WŁOSKI MISTYK

SEDNO SPRAWY SEDNO SPRAWY

10 10

SINA DLA SINA KOCHASIA DLA KOCHASIA GROMADA PSÓW GROMADA PSÓW

UCZUCIE GŁODU UCZUCIE GŁODU

REGULUJE PRZEPŁYW REGULUJE GAZU PRZEPŁYW GAZU

W LESIE NIE W LESIE GDACZE NIE GDACZE

CZARNY BEZ CZARNY KUZYNKA BEZ KUNY KUZYNKA KUNY

SPIEKOTA, UPAŁ SPIEKOTA, UPAŁ

SILNA EMOCJA SILNA CENNA EMOCJA KARTA CENNA KARTA

MA PASIERBA MA PASIERBA

TRUDNA SYTUACJA, TRUDNA PROBLEM SYTUACJA, PROBLEM

3 3

ROZWIĄZANIE

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „DOZ Magazynu dbam o zdrowie”. Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 30.11.2023 r. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl. Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn dbam o zdrowie, Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1, 04-035 Warszawa 98 dbam o zdrowie

FUTERAŁ

4 4 „UPARTY”

ZMYSŁ POTRZEBNY ZMYSŁ POKUCHARCE TRZEBNY KUCHARCE

OBSERWUJE MECZ OBSERWUJE MECZ

START BOEINGA START BOEINGA

W LESIE BUCHTUJE W LESIE

8 8

ŚCISK

FUTERAŁ

2 2 BUCHTUJE

LEKARSKI LUB LEKARSKI APTECZNY LUB APTECZNY

ŚCISK

WYTRĄCA SIĘ WYTRĄCA Z ROZSIĘRU TWO Z ROZTWORU

CHWAST „UPARTY” CHWAST

NOTARIALNA KOPIA NOTARIALNA KOPIA NACZYNIE KUCHENNE DO NACZYNIE ODSĄCZANIA KUCHENNE DO ODSĄCZANIA

SPORTOWE AUTO SPORTOWE AUTO

9 9

ORZEŁ PRZEDNI

ZAKAŹNA CHOROBA ZAKAŹNA WIRUSOWA CHOROBA WIRUSOWA

TALENT ... BOŻA, TALENT

LIKIER RODEM Z LIKIER ŁOTWY RODEM Z ŁOTWY WALUTA POLSKI WALUTA POLSKI

ODGŁOS ŁAMANEJ GAŁĘZI ODGŁOS ŁAMANEJ GAŁĘZI PRODUKT Z BIAŁKA PRODUKT SOJOWEZ BIAŁKA GO SOJOWEGO

... BIAŁA PRZYWÓZ SUSZONA TOWARÓW ...PRZEBIAŁA PRZYWÓZ DO KRAJU SUSZONA KĄSKA TOWARÓW PRZEDO KRAJU KĄSKA

5 5 ... BOŻA,

CUKIEREK NA PATYCZKU CUKIEREK NA PATYCZKU TYTOŃ GORSZEJ TYTOŃ JAKOŚCI GORSZEJ JAKOŚCI

STATEK RZECZNY STATEK RZECZNY

OKIENKO NABIJANA W BANKU NIM BROŃ OKIENKO NABIJANA W BANKU NIM BROŃ FIGIEL, ŻART FIGIEL, ŻART

... C WSPOMAGA ODPORNOŚĆ ... C WSPOMAGA ODPORNOŚĆ

ŚWIERGOT

ODCINEK WYŚCIGU ODCINEK WYŚCIGU

NIEGDYŚ MIAŁO NIEGDYŚ DUSZĘ MIAŁO DUSZĘ KAPRAL NA MORZU KAPRAL NA MORZU

EPOKA RUBENSA EPOKA RUBENSA

DO KIEROWANIA JACHTEM DO KIEROWANIA JACHTEM

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)

BARWNY W BARWNY POWIEŚCI W POWIEŚCI

MA DWA KOŃCE MA DWA KOŃCE

1 1 WYDAWCA

„ŻABI” ŚMIECH „ŻABI” ŚMIECH

KSIĄŻEK WYDAWCA KSIĄŻEK

PARUJE W WAZIE PARUJE W WAZIE

ZAKŁAD WYTOPU ZAKŁAD METALI WYTOPU METALI

BLACHA PRACZKI BLACHA PRACZKI

WIDOWISKO WIDOWISKO

ZAMACH STANU ZAMACH STANU

7 7

POD STOPAMI POD JOGINA STOPAMI JOGINA

Cokolwiek robisz, poczuj się

PEWNIE! Wkładki i bielizna chłonna na nietrzymanie moczu

Seni dla mężczyzn. Pewnie! Więcej na SeniMan.pl Seni Man — produkty chłonne na nietrzymanie moczu. Producent i podmiot prowadzący reklamę — Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych SA.

To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.