DOZ Magazyn 1-2 2023

7postanowień noworocznych, warto dotrzymaćktórych

Dlaczego? Poprawisz kondycję i nastrój!

Niech stawy już nie bolą Pierwsze objawy choroby zwyrodnieniowej i konieczne działania

Nazwa produktu leczniczego: Vita Buerlecithin, płyn doustny, produkt złożony. Skład jakościowy i ilościowy: 100 ml produktu zawiera: lecytynę sojową 10,4 g (roślinny kompleks fosfolipidowy zawierający m.in. biologicznie czynne składniki: fosfatydylocholinę, kefalinę i inozytofosfatyd); witaminę B2 w postaci soli sodowej fosforanu ryboflawiny 4,8 mg, (co dopowiada ca 3,5 mg witaminy B2); witaminę B6 w postaci chlorowodorku pirydoksyny 3,5 mg; witaminę B12 – cyjanokobalamina 2,5 mikrograma, sodowy D‑pantotenian 20 mg, amid kwasu nikotynowego 35 mg. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: każde 20 ml płynu zawiera 1,62 g sacharozy; 2,7 g etanolu (w tym etanol pochodzący z aromatu); 11 mg czerwieni koszenilowej (E 124), składniki aromatu: 8,5 mg cukru inwertowanego i 4,25 mg alkoholu benzylowego (E 1519), oraz siarczyny (E 220) – śladowe ilości. Produkt zawiera 48 mg sodu w 20 ml płynu. Postać farmaceutyczna: płyn doustny. Wskazania do stosowania: osłabienie pamięci i koncentracji; stany stresowe, nadpobudliwość nerwowa, bezsenność; stany wyczerpania fizycznego i psychicznego (przepracowanie, wyczerpanie, szybkie męczenie się); pomocniczo w dolegliwościach sercowych na tle nerwowym; objawy niedoboru witamin z grupy B; stan rekonwalescencji po przebytej chorobie; pomocniczo u osób w podeszłym wieku; zapobiegawczo w miażdżycy naczyń; zapobiegawczo i pomocniczo przy zwiększonym stężeniu cholesterolu we krwi. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne, orzechy, orzeszki ziemne, soję lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u osób z zespołem przeciwciał antyfosfolipidowych. Ze względu na zawartość etanolu produktu Vita Buerlecithin płyn nie stosować u: dzieci w wieku poniżej 12 lat; kobiet w ciąży i karmiących piersią; osób ze schorzeniami wątroby, padaczką, chorobą alkoholową, uszkodzeniami mózgu. Pacjenci z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi

styczeń/luty 2023

Dzień

dobry

owy rok zaczynamy zwykle z przytupem od – a jakże – postanowień noworocznych. W tym wydaniu także znajdziecie artykuł na ten temat (s. 14– 21). Nawet jeśli tylko jedna z naszych obietnic zostanie spełniona, to już duży sukces. Dodatkowa wartość czynienia postanowień to uświadomienie sobie celów, do których się dąży i nazwanie tego, co jest dla nas ważne.

A czy istnieje coś ważniejszego niż zdrowie nasze i naszych bliskich? Od tego, w jakim jest stanie, zależy cały nasz dobrostan. Dbajmy więc o nie, Kochani! W każdym numerze naszego magazynu znajdziecie wskazówki, jak to robić najlepiej.

Życzę Wam, aby ten nowy rok spełnił wszystkie pokładane w nim nadzieje i przyniósł wiele radości.

Miłej lektury!

Karolina Banasiak

REDAKTOR PROWADZĄCA

Porady i inspiracje dla Ciebie

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON (1)

w Zobacz, co numerze...

inspiracje miesiąca

8 Nareszcie zima

Kalendarium zdrowia

mam pytanie do...

10 Grażyna Wolszczak:

Z życia biorę to, co najlepsze

temat miesiąca

14 7 postanowień noworocznych, których naprawdę warto dotrzymać

dbam o zdrowie

22 Nowinki medyczne

24 Zoom na…

Zdrowe stawy jak najdłużej

PISZCIE DO NAS!

28 Nowe terapie

Droga Redakcjo! Z zaciekawieniem przeczytałam artykuł „Zdrowie zaczyna się w brzuchu”. Nie miałam świadomości, że aż tak dużo w naszym organizmie zależy od pracy jelit, między innymi nasz dobry nastrój. Interesujący był również artykuł na temat przypraw, które mogą czasami zastąpić leki, np. goździki na ból zęba czy kurkuma, która ma właściwości przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. To wszystko ciekawe. Ja jednak chętnie przeczytałabym artykuł na temat opieki nad osobami chorymi na Alzheimera, jak również o samej chorobie i w ogóle o chorobach, które są częste u seniorów, mam na myśli różne postaci demencji, skąd się ona bierze, co można robić, aby jak najpóźniej wystąpiła i jak sobie z nią radzić. Od kilku lat opiekuję się mamą, która cierpi na Alzheimera. Jest to bardzo trudne, czasami jestem kompletnie bezradna. Myślę, że jest wiele osób, które mają podobny problem. Pozdrawiam serdecznie. Aneta P.

Od redakcji! Dziękujemy Pani za podzielenie się z nami swoimi refleksjami i za sugestię tematu opieki nad seniorami i chorobami wieku podeszłego. Zajmiemy się tym problemem w jednym z kolejnych numerów naszego magazynu. Opieka nad osobą chorą na Alzheimera jest bardzo trudnym wyzwaniem i doświadczeniem, a jednak Pani próbuje i daje Mamie to, co najcenniejsze, swoją obecność i wsparcie.

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

30 Rozmowa ze specjalistą

Masz zawroty głowy?

Winny może być błędnik

32 Ważne badanie

Kalendarz badań profilaktycznych

34 Zapytaj farmaceutkę

36 Zdrowie rodziny

Gdy boli gardło

40 Zdrowie rodziny

Ciepło czy zimno

42 Domowa klinika

Sprawdzone kuracje dla żołądka

46 Felieton

żyję zdrowo

48 Zoom na...

Ranking diet odchudzających

52 W dobrej formie

Jak szybko wyleczyć kontuzję

54 W dobrej formie

Ćwiczenia na mocny pęcherz

jem zdrowo

56 Zoom na...

Jaglana, jęczmienna, a może gryczana

60 Sezon na...

Fasola niejedno ma imię

62 Dieta

Miażdżyca co jeść, a czego unikać

66 Przepisy

Dania, które dbają o tętnice

wieści z apteki

68 Porady zza pierwszego stołu

jestem eko

70 Zoom na...

Dbaj o planetę ― a zadbasz o zdrowie

74 W zgodzie z naturą

Lecznicze grzyby

76 Mam patent na...

Ada Fijał: Każdy może coś zrobić

dbam o urodę

78 Zoom na...

Problem z głowy

82 Mam patent na…

Gładka szyja

to jest mój czas

84 Zoom na...

Bądźmy mądrymi dziadkami

88 Seks

Gdy ból zabiera radość z seksu

90 Myśl miesiąca

92 Prawo

Szybka ścieżka diagnostyczna

94 Podróże

Karpacz serce Karkonoszy

98 Krzyżówka

Poznajcie naszych ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas pod adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

Wydawca Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca

Karolina Banasiak

Redaktor kontentu

Urszula Zubczyńska

Sekretarze redakcji

Alicja Daszkiewicz, Magdalena Łuków

Korekta

Marika Heldwein

Zespół redakcyjny

MGR FARMACJI KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW

MGR FARMACJI MAGDALENA JUREK

AUTORKA TEKSTÓW Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH

I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

Ewa Adamiak, Marzena Bartoszuk, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Magdalena Kozińska, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Diana Ożarowska-Sady, Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja, Teresa Zuń

Współpraca

Cezary Kubaszewski, Magda Maciejczyk, Dorota Mikłaszewicz, Marta Stachura

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Wojciech Badowski, Natalia Gąsiorowska, Barbara Pacholska, Renata Szwarc, Katarzyna Rawska (grafik prowadzący)

Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

MGR FARMACJI ZUZANNA KRĘCISZ

PODEJMUJE TEMATYKĘ PROFILAKTYKI I FITOTERAPII

MGR FARMACJI EWA DEMBOWSKA

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

W stworzeniu tego wydania

Magazynu

dbam o zdrowie pomogli nam również:

JOANNA PAWEŁEK-ZGRYZIŃSKA

PSYCHOTERAPEUTKA

POMAGA DOROSŁYM I MŁODZIEŻY CIERPIĄCYM M.IN. NA PROBLEMY EMOCJONALNE I LĘKOWE

RAFAŁ NIECKARZ

DR N. MED. OTOLARYNGOLOG KRAKOWSKA SCM CLINIC

DR N. FARMACEUTYCZNYCH MAGDALENA JACHORSKA

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

Asystentka redakcji

Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce

TVN_Adam Plucinski_MOVE

Zdjęcia w magazynie 123RF/Picsel

(chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

AGNIESZKA CZECHOW SKA

ABSOLWENTKA

SEKSUOLOGII KLINICZNEJ, EDUKATORKA SEKSUALNA

BARBARA LASOTA

JOANNA MARCIŃSKA

MGR KOSMETOLOG Z KRAKOWSKIEGO SCM ESTETIC

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080

Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o. 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY.

Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl.

MGR INŻ. ŻYWIENIA CZŁOWIEKA ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

PODEJMUJE TEMATYKĘ ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I RECEPTUR APTECZNYCH

MGR FARMACJI JOANNA NACZYŃSKA

Nareszcie zima

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

Nastały dziwne czasy. Już od wielu lat polska zima pojawia się we wszystkich odcieniach szarości, a z nieba zamiast białych płatków pada deszcz. Na szczęście z ratunkiem przychodzą nasze góry (np. Karkonosze, o których piszemy na s. 94–97), gdzie nadal w styczniu i lutym królują śnieg i mróz. Nie wszyscy jednak lubią tę porę roku, bo zimno, wiatr, ślisko, można się przewrócić i nabawić kontuzji (jak sobie z nimi radzić, czytaj na s. 52–53). Zamiast narzekać (powód zawsze się znajdzie), warto odkryć dobre strony zimy i wykorzystać ten czas, aby nacieszyć się jej urokiem. Śnieg, gdy już spadnie, daje mnóstwo radości nie tylko dzieciom. Bitwa na śnieżki, lepienie bałwana, sanki, narty, łyżwy… tak było przed laty, dlaczego więc nie może być tak teraz? Niech zima stanie się czasem relaksu i powrotu do radości dzieciństwa. To też okazja, aby oderwać się od komputera i pobyć off-line. No i jeszcze… Świat pokryty śniegiem wygląda pięknie, zwłaszcza gdy świeci słońce. Dzięki niemu nawet najzwyklejsza okolica zmienia się w magiczną krainę. A że jest zimno? „(…) jak jest zima – to musi być zimno (…) takie jest odwieczne prawo natury” – przypomina nam jeden z kultowych cytatów z komedii Stanisława Barei „Miś”, który chętnie jest przytaczany o tej porze roku.

STYCZEŃ ‒ LUTY

kalendarium 26 stycznia Ogólnopolski Dzień Transplantacji

Jest obchodzony w rocznicę pierwszego udanego przeszczepu nerki w Polsce, który został przeprowadzony w Warszawie w 1966 r.

To okazja do promowania idei transplantologii i bycia dawcą narządów. Lekarze przypominają, że dla osób ze skrajną niewydolnością serca, płuc czy wątroby przeszczepienie narządu jest jedyną skuteczną metodą ratującą życie, podobnie jak przeszczep szpiku w przypadku różnych rodzajów białaczek.

4 lutego Międzynarodowy

Dzień Walki z Rakiem Jego celem jest zwiększenie świadomości dotyczącej objawów, diagnostyki i leczenia onkologicznego, a przede wszystkim profilaktyki i zdrowego stylu życia. Właściwa dieta, aktywność fizyczna, ograniczenie używek i regularne kontrolne badania ograniczają ryzyko wystąpienia nowotworów – podkreślają nieustannie specjaliści.

11 lutego Dzień Numeru Alarmowego 112

Został ustanowiony przez Unię Europejską, aby promować istnienie i właściwe użycie numeru 112. Jest on dostępny bezpłatnie na terenie całej Unii zarówno dla telefonów stacjonarnych, jak i komórkowych. Można go też wybrać w telefonie nieposiadającym karty SIM. Pod 112 dzwonimy tylko w nagłych, wymagających interwencji służb ratowniczych, sytuacjach, takich jak np.: wypadki drogowe, pożary, zagrożenie życia, utrata świadomości, krwotok.

dni w roku, czyli przeciętnie 10 godzin dziennie, spędzamy przy komputerze, telewizorze i smartfonie – pokazują badania. Emitowane przez urządzenia niebieskie światło może powodować spadek melatoniny, rozdrażnienie, problemy ze snem i oczami.

Z życiabiorę to,

co najlepsze

Jest artystką totalną. W to, co gra, robi, tworzy, wchodzi całą sobą, emocjonalnie, osobiście. Efekt? Ludzie ją lubią, bo jest prawdziwa, szczera, bezpośrednia. I zawsze pierwsza do działania, motywowania, pomocy…

Grażyna Wolszczak

Po maturze zdawała na psychologię. Gdy nie dostała się na studia, za namową koleżanki została aktorką. Dziś równie dobrze czuje się przed kamerą i na scenie. Śpiewała ze Zbigniewem Wodeckim, napisała poradnik dla kobiet. Od lat chętnie angażuje się w akcje charytatywne, wspiera działania fundacji, która pomaga dzieciom z domów dziecka uwierzyć w siebie. A do tego zagorzale broni ekologii i promuje zdrowy styl życia.

Powtarza pani, że w życiu chodzi o to, żeby cały czas mobilizować się do działania. Pamięta pani moment sprzed dwóch lat, gdy postanowiła założyć

Teatr Garnizon Sztuki?

Sam pomysł dojrzewał we mnie

latami. Chciałam zrobić w swoim życiu coś, na co będę miała wpływ od początku do końca. Nabrał kształtu, kiedy spotkałam na swojej drodze Joasię Glińską. Nieśmiało pomyślałyśmy, że nie rezygnując z innych aktywności zawodowych, spróbujemy wystawiać spektakle z misją. Dawać ludziom rozrywkę, możliwość oderwania się od szarej rzeczywistości i jednocześnie opowiadać o ważnych sprawach, skłaniać do przemyśleń, budzić refleksje, nadzieje i po prostu wzruszać.

Który ze spektakli poleciłaby pani jako mądrą lekcję życia dla kobiet?

„Victoria/True Woman Show” pod pretekstem wyborów SuperKobiety w telewizyjnym show opowiada o kobietach i ich próbach sprostania wymaganiom współczesności.

Pokazujemy, że każda z nas jest piękna i wyjątkowa, mimo że niełatwo zawsze czuć się dobrze we własnym ciele. „Same Plusy” zaś to historia czterdziestolatki Zuzy, współczesnej polskiej Bridget Jones, która pnąc się po szczeblach korporacyjnej kariery, nie zdążyła zbudować życia osobistego… W obu tych spektaklach jest mnóstwo śmiechu, ale też wzruszeń i refleksji. Publiczność, nie tylko kobiety, wychodzi zachwycona i podbudowana.

Pani, gdziekolwiek się pojawia, od razu skupia na sobie uwagę. Wygląda pani rewelacyjnie. To zasługa jakiejś szczególnej diety? Dziękuję, trochę przesadza pani (śmiech). Nie stosuję specjalnej diety, staram się jeść rozsądnie i nie zaśmiecać organizmu, ale

ROZMAWIAŁA MAGDA MACIEJCZYK

PRACAWAŻNA!JEST

przecież trochę przyjemności z życia trzeba mieć, a ja mam słabość do czekolady... Dzień zaczynam szklanką ciepłej wody z cytryną, mam wtedy poczucie, że nawodniłam organizm. Odzwyczaiłam się od podjadania podczas wieczornego oglądania filmów. Czasem robię okresowe posty, czasem odstawiam na parę tygodni gluten czy laktozę. Mięsa prawie nie jem, herbaty nie słodzę w ogóle. Kawa tylko czarna, słodzona ksylitolem. Od czasu do czasu sięgam po suplementy, tylko witaminę D3 łykam systematycznie, bo wiem, że tak trzeba.

Otwarcie pani mówi, że korzysta z zabiegów medycyny estetycznej.

Są takie, które mogłaby pani polecić?

Jest mnóstwo urządzeń, z których każde ma za zadanie pobudzać skórę i kolagen do pracy, do regeneracji. Mam wrażenie, że najlepsze efekty daje laseroterapia. Na dodatek nowoczesne maszyny nie są już tak inwazyjne, właściwie od razu można po zabiegu wracać np. do pracy. Daję się chętnie namówić na różne zabiegi... poza wypełniaczami zmieniającymi rysy twarzy. Nie ośmieliłabym się jednak nikomu niczego konkretnego polecać. Uważam, że zawsze trzeba się pokazać lekarzowi, bo on wie najlepiej, co dla naszej skóry będzie dobre w danym momencie.

Aktorka teatralna, filmowa witelewizyjna.Znanam.in.zról

„Naserialach,przedewszystkim świętowaćWspólnej”,którywstyczniu będziejubileusz 20-lecia obecności na antenie TVN.Spełniasięteżjakoprezeska FundacjiGarnizonSztuki, producentkaspektakli teatralnychzmisją.

Słyszałam również, że sporo pani ćwiczy. Jak znajduje pani w sobie na to motywację?

Sporo? Zaledwie dwa razy w tygodniu chodzę na EMS. Są to półgodzinne treningi, krótkie, lecz intensywne, bo w kamizelce wysyłającej elektryczne impulsy. Prawie zawsze mam po nich zakwasy. Niełatwo się zmobilizować, ale świadomość, że trener czeka, powoduje, że stawiam się dzielnie i ćwiczę. A po treningu i prysznicu czuję się wspaniale. Jeśli wiem, że przede mną jakieś zadania wymagające większej wydolności fizycznej, rezygnuję z windy i wchodzę po schodach dziesięć pięter. A nie, z garażu to nawet jedenaście.

Wielu z nas imponuje pani nie tylko kondycją, ale też odwagą. Wymagał jej choćby udział w programie „Ameryka Express”. To prawda, że chcąc żyć pełnią życia, trzeba najpierw pozbyć się strachu? Nie bać się nie da. Nieznane zawsze jest nieco przerażające. Najważniejsze, żeby się nie dać temu lękowi – bać się i to robić. Takie małe i duże zwycięstwa nad różnymi ograniczeniami. Jeśli się uda, satysfakcja jest niesamowita i warta wszystkich trudów i wyrzeczeń. Traktuję życie jak przygodę. Nawet jeżeli to, czego doświadczam, nie okazuje się przyjemne, jest wymagające albo kończy porażką, i tak uważam, że warto było coś takiego przeżyć.

A gdy coś się zupełnie nie udaje?

Wtedy mówię: trudno, dziękuję, przynajmniej spróbowałam. Nie udało się? Wstaję, otrzepuję się i idę dalej. Ludzie często tworzą w głowie bariery związane

Nauczyłam się już, że nie warto przejmować się głupotami. Od lat też stosuję dietę „m ało jeść” i prowadzę aktywny tryb życia.

W KILKU SŁOWACH

Dbać o siebie na co dzień

– Mam dobrą cerę, przyjmuje wszystko i nie protestuje uczuleniami. Lubię polskie kosmetyki. Nie czuję wielkiej różnicy między nimi a ekskluzywnymi drogimi kremami – mówi.

Doceniać to, co tu i teraz...

– Warto czasami sobie zrobić rzetelny bilans, powiedzieć, co mam, a czego nie. I co jest ważne. W ten sposób łatwiej docenić swoje życie, cieszyć się nawet z małych rzeczy i za nie dziękować – podkreśla.

...i chcieć więcej, inaczej

Uważa, że życie jest za krótkie, by marnować je na rzeczy, które nie dają nam satysfakcji. Dlatego wciąż szuka nowych pomysłów na siebie i życie, i je realizuje. – Lubię pracować, bo lubię oglądać efekty swojej pracy. Najgorzej się czuję, gdy nie mam nic w perspektywie. Jeśli więc nikt nie stawia wyzwań przede mną, sama to robię – mówi.

z wiekiem. Mnie zaś ciekawość napędza. I to każe mi np. skakać ze spadochronem, podczas gdy osoby wokół stukają się w głowę, że życie mi niemiłe. A mnie jest ono bardzo miłe, dlatego chcę nażyć się, ile wlezie!

Ludzie widzą sukcesy, pełną energii uśmiechniętą kobietę z podniesioną głową. A przecież w pani życiu dramaty i kryzysy też się zdarzały, choćby śmierć męża, gdy syn miał 7 lat, czy dłuższy brak pracy. Jaka jest pani recepta, by przetrwać, gdy w życiu jest pod górę? Nikomu nigdy i nic nie idzie lekko, łatwo i przyjemnie. Nam się zawsze wydaje, że trawa u sąsiada jest zieleńsza albo pani z telewizji to dopiero ma wspaniałe życie. To złudzenie. Nie ma życia idealnego, są tylko inne problemy. Jeżeli człowiek to sobie uświadomi, łatwiej się żyje. Cały czas coś się wali, coś nie

wychodzi. No i co z tego? Takie właśnie jest życie. Ja traktuję przeciwności losu jak problemy, które trzeba rozwiązać. A jak się nie da, macham ręką i idę dalej. Bo co mi z tego przyjdzie, że będę rozpaczać, że się załamię? Nic. Więc tego nie robię.

Powiedziała pani

„jestem normalnym, poukładanym, zadowolonym z życia człowiekiem”. Jest coś, czego pani żałuje? Na pewno mnóstwa rzeczy... ale ich nie pamiętam. Serio! Ponieważ się na nich nie skupiam, szybko wylatują mi z pamięci. Oczywiście są błędy, z których trzeba wyciągać wnioski, choćby po to, żeby ich nie powtarzać, ale to nie takie proste.

Zawsze jednak dba pani o ekologię, za co została pani uhonorowana na Gali Skrzydła Ekologii 2021. Słyszałam, że nawet

w teatrze chodzi pani za aktorami i gasi światła. To prawda. I to nie tylko w naszym Garnizonie Sztuki. Gaszę światło wszędzie, zakręcam też po ludziach wodę. Dostaję białej gorączki, gdy widzę, gdy ktoś myje zęby przy otwartym kranie albo cieknie spłuczka. Zdecydowanie wtedy interweniuję. W mojej rodzinie chodzimy po zakupy z wielorazowymi torbami. Denerwuję się, gdy widzę jabłka pakowane w folię po 4 sztuki i jeszcze na plastikowych tackach. Po co takie rzeczy robić, nie rozumiem tego i bojkotuję. Zrobiliśmy w naszym teatrze ekologiczną bajkę muzyczną „Gdzie jest buteleczka?”. Opowiada historię plastikowej butelki, która wpada do oceanu. Staramy się edukować, opowiadając o segregacji śmieci i różnych zachowaniach ekologicznych z przesłaniem zawartym w jednej z piosenek: „Ratuj Ziemię, ratuj!”. Dzieci i dorośli są zachwyceni.

Niedługo walentynki, czas zakochanych. Podpowie pani, co robić, by mieć udany związek? Z Cezarym Harasimowiczem uchodzicie państwo za wyjątkowo szczęśliwą parę. Po 20 latach związku trudno mówić o motylach w brzuchu, ale najważniejsze, że się przyjaźnimy. Wspólne zainteresowania, wspólne pasje i podobne spojrzenie na rzeczywistość powodują, że ciągle mamy o czym gadać. Do tego kibicujemy sobie nawzajem i wspieramy się. To buduje bliskość. Udany związek wymaga uwagi każdego dnia.

Pomarzmy: jak chciałaby pani, aby wyglądało pani życie za dziesięć lat? Tak jak teraz. Tylko łatwiej! I w dobrym zdrowiu.

TEMAT miesiąca

POSTAN noworo NAPRAWDĘ WARTO których

W 2023 roku spróbuj zmienić tylko kilka rzeczy w swoim życiu.

Na początek wybierz najważniejsze dla siebie cele, a potem jedynie wytrwaj w tym postanowieniu.

Co zyskasz? Zdecydowanie lepsze zdrowie i samopoczucie.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

Zbadań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) wynika, że aż połowa Polaków robi w styczniu postanowienia noworoczne. Zwykle dotyczą one zdrowia i lepszego zadbania o siebie. Wiele osób chce schudnąć, wykonać zaległe badania, zacząć regularne treningi lub przynajmniej codziennie chodzić na dłuższe niż do najbliższej piekarni spacery. Podobnych zamierzeń pojawia się naprawdę dużo i byłoby to niezwykle budujące, gdyby nie fakt, że zaledwie co dziesiąta osoba trwa w swoich postanowieniach jeszcze w lutym. Pozostali nato-

miast już w ciągu pierwszego miesiąca porzucają ambitne plany i wracają do starych nawyków. Na przeszkodzie w realizacji zamierzeń stoi nadmiar obowiązków, czasem brak motywacji albo wsparcia ze strony bliskich i przyjaciół, zdarza się również zniechęcenie spowodowane brakiem szybkich efektów.

Jeśli w ostatnich latach było u ciebie podobnie, spróbuj tym razem działać inaczej. Wypisz wszystko tak, jak do tej pory, ale wybierz maksymalnie 3‒5 najważniejszych dla ciebie celów. To pozwoli ci uznać je za swoje priorytety i dzięki temu dotrzymać danego sobie słowa przez cały rok.

OWIEŃ cznych, DOTRZYMAĆ

3

Badania profilaktyczne

Stare chińskie przysłowie mówi: „Mądry człowiek wyprzedza chorobę, gdy jej jeszcze nie ma”. I nie jest to martwienie się na zapas, tylko podarowanie sobie szansy na zdrowe życie. Regularnie wykonywane badania profilaktyczne pozwalają bowiem na wczesne wykrycie nieprawidłowości i podjęcie leczenia wówczas, gdy ma ono największe szanse na skuteczność. Specjaliści uważają je za jeden z najważniejszych elementów troski o zdrowie. Dlatego warto jeszcze w styczniu umówić się do internisty i poprosić go o zlecenie podstawowych badań krwi, np.: morfologię, oznaczenie stężenia cholesterolu, glukozy i CRP, oraz o wystawienie skierowań na badania obrazowe – w tym koniecznie USG jamy

brzusznej i tarczycy oraz RTG klatki piersiowej (jeśli od poprzedniego minęło 5 lat). Idź też do ginekologa na USG przezpochwowe (transwaginalne) – jeżeli sam nie wykonuje tego badania, wystawi ci na nie zlecenie. Bez skierowania, w ramach NFZ, możesz umówić się na mammografię (jeśli jesteś w wieku 50‒69 lat i nie miałaś tego badania w ciągu ostatnich dwóch lat) oraz na cytologię (wykonywana jest raz na trzy lata u kobiet w wieku 25‒59 lat). Więcej na temat badań profilaktycznych piszemy na s. 30‒31.

WARTO WIEDZIEĆ

Od lipca 2022 roku pula badań diagnostycznych, którymi dysponuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, jest znacznie większa.

ZAWSZE PODCZAS WIZYTY U INTERNISTY POWINNAŚ MIEĆ WYKONANY POMIAR CIŚNIENIA TĘTNICZEGO. JEŚLI LEKARZ SAM NIE PROPONUJE TEGO BADANIA, POPROŚ GO O TO.

Jeśli w ostatnim czasie pojawiły się u ciebie jakieś dolegliwości, nie czekaj, aż miną same. Im szybciej poznasz ich przyczynę i rozpoczniesz leczenie, tym lepiej. Nie lekceważ też schudnięcia bez uchwytnej przyczyny lub nawet drobnych objawów, które utrzymują się ponad 2 tygodnie.

WYKORZYSTAJ KAŻDY DZIEŃ, ZWŁASZCZA SŁONECZNY, ABY

WYJŚĆ NA SPACER.

Relaksująca aktywność

Każda forma ruchu praktykowana regularnie, najlepiej codziennie, to twoje zwycięstwo. Nie tylko nad pokusą posiedzenia na kanapie, ale także nad wieloma potencjalnymi chorobami. Badania naukowe udowadniają, że wystarczy pół godziny spaceru, marszu, pływania, ćwiczeń czy innej aktywności fizycznej, aby o 30‒50 proc. zmniejszyć ryzyko problemów z układem krążenia, a także cukrzycy, osteoporozy czy nawet nowotworów. Jest jednak podstawowy warunek – intensywność wysiłku powinna być taka, aby twoje tętno wzrosło do mniej więcej 130 uderzeń na minutę (by je sprawdzić, zatrzymaj się na chwilę, połóż dwa palce na wewnętrznej stronie nadgarstka, policz puls przez 15 sekund i pomnóż przez 4).

A jeśli chcesz zyskać więcej, ćwicz codziennie przez godzinę. Szacuje się, że osoby aktywne przez mniej więcej 7 godzin w tygodniu są ok. 40 proc. mniej narażone na przedwczesną śmierć niż te, które poświęcają na wysiłek jedynie pół godziny tygodniowo. Warto docenić także fakt, że taki codzienny ruch to dodatkowo lepsze trawienie (zespół leniwego jelita, który objawia się m.in. zaparciami, to nie jest tylko chwytliwa nazwa choroby – dotyczy on znacznie częściej tych, którzy nie przepadają za aktywnością).

Jeśli chcesz zyskać jeszcze więcej, zachęć kogoś bliskiego, aby dotrzymał ci towarzystwa i kroku. To uprzyjemni ten czas, a dodatkowo pomoże każdemu z was zyskać nie tylko lepsze zdrowie, ale także pamięć i nastrój oraz mniej problemów z zasypianiem.

JAK DOTRZYMAĆ POSTANOWIEŃ

Co możesz zrobić, aby w tym roku na pewno ci się udało? Oto kilka rad psychologów.

•Tak sformułuj postanowienie, by było realistyczne. „Nigdy nie wezmę słodyczy do ust albo schudnę 10 kg przez miesiąc” nie należą do tej kategorii, ale „codziennie zrobię 20 przysiadów” już tak.

•Ustal sobie 3‒5 celów. Gdy będzie ich więcej, rozmyją się, a to może sprawić, że nie osiągniesz żadnego.

•Pamiętaj, że realizacja zamierzeń zależy od ciebie. To oznacza, że nie powinnaś stawiać warunków, typu: „będę uczyć się języka obcego, jak dostanę podwyżkę”

•Nagradzaj się po każdym sukcesie. A przynajmniej pozbądź się nawyku karania się np. wyrzutami sumienia, jeśli nie udało ci się w danym dniu.

Waga w dół

Ileż to razy postanawiałaś sobie, że w tym roku na pewno schudniesz?

Jeśli do tej pory nie udało ci się zrzucić zbędnych kilogramów, to znaczy, że dobrze wiesz, iż nie jest to łatwe. I nie chodzi tylko o ewentualną słabą wolę. Może warto sprawdzić, czy przeszkodą nie są jakieś problemy natury zdrowotnej. Jeszcze w tym miesiącu skontroluj pracę tarczycy i poziom cukru (a jeśli okaże się to niezbędne, także insuliny), bo ewentualne nieprawidłowości to właśnie najczęstsze przeszkody utrudniające zrzucenie nadwagi. Jeśli okaże się, że wszystko z twoim zdrowiem jest w porządku, zmniejsz ilość kalorii w pożywieniu. Zapomnij jednak o restrykcyjnych dietach i głodówkach. Po kilku tygodniach ograniczania jedzenia lub eliminacji niektórych składników odżywczych zapewne zobaczysz na wadze nieco mniejszą liczbę, ale odczujesz negatywne konsekwencje zdrowotne. Twój metabolizm zwolni, możesz nabawić się niedoborów żywieniowych, a nawet rozregulować gospodarkę hormonalną (m.in. pracę tarczycy). Taka dieta to także duży stres dla organizmu, wzrasta więc poziom kortyzolu, a ten wyjątkowo skutecznie utrudnia odchudzanie (sprawia, że odkłada się więcej tłuszczu). Jak zatem zdrowo stracić nadmierną masę ciała? Zmień sposób odżywiania – powoli, lecz systematycznie, gdy masz dopiero niewielką nadwagę, zaś radykalnie i stanowczo, kiedy nadmiar kilogramów jest duży. Pamiętaj przy tym, że najlepsze są diety zbilansowane, dostarczające wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Więcej na ten temat piszemy na s. 48‒51.

Mniej cukru

Sięgasz często po coś słodkiego na pocieszenie? Jeśli tak, to zapewne wiesz, że to naprawdę działa. Od razu czujesz się lepiej, bo słodkie i tłuste przekąski pobudzają tzw. ośrodek nagrody w mózgu. Po ich zjedzeniu rośnie poziom „hormonów szczęścia” (serotoniny, dopaminy, endorfin), niektóre pobudzają też wydzielanie tryptofanu ma działanie przeciwlękowe, dzięki czemu znajdujemy uspokojenie. Co więcej, podnosi się także poziom glukozy we krwi, a w stresie zużywamy jej więcej. Zatem cóż złego w takim pocieszaniu się? Ten dobry efekt jest, niestety, chwilowy, za to, gdy zbyt często korzystamy z takiej metody, nadmiar cukru odkłada się nam w postaci tkanki tłuszczowej (tak, tak, to nie tłuszcz, który zjadamy, gromadzi się na twoich biodrach i brzuchu, tylko właśnie glukoza). Cukier podwyższa również stężenie trójglicerydów we krwi, ma działanie prozapalne, zwiększa ryzyko miażdżycy i nadciśnienia. Szkodzi też twojej urodzie, gdyż powoduje niszczenie włókien kolagenowych w skórze. Ale jest też dobra informacja: wystarczy, że ograniczysz ilość cukru przez miesiąc, aby odczuć (i to nie tylko na własnej skórze) pozytywne skutki.

najzdrowsze diety od lat uważa się śródziemnomorską, DASH, a także fleksitariańską. Poznaj ich zasady, sprawdź, która odpowiada ci najbardziej i zacznij ją stosować jeszcze w tym tygodniu.

Za

WARZYWA TO PODSTAWA KAŻDEJ ZDROWEJ DIETY. JEDZ ICH JAK NAJWIĘCEJ, NIE TYLKO WÓWCZAS, GDY POTRZEBUJESZ SCHUDNĄĆ.

SZCZOTKOWANIE

ZĘBÓW TO PODSTAWA. WARTO PAMIĘTAĆ TEŻ O CZYSZCZENIU PRZESTRZENI MIĘDZYZĘBOWYCH I JĘZYKA.

Kontrole u stomatologa

Boisz się usiąść na fotelu dentystycznym? Nie jesteś wyjątkiem – taki problem ma wiele osób. Lekarze podkreślają jednak, że znacznie bardziej powinniśmy obawiać się konsekwencji naszych zaniedbań. Jak pokazują badania, zdrowie zębów i dziąseł jest bowiem ściśle związane z dobrą kondycją całego organizmu. Okazuje się, że choroby jamy ustnej, takie jak próchnica i paradontoza, mają wpływ na wiele narządów w tym m.in. na układ sercowo-naczyniowy. Nieleczone ubytki w zębach i odsłonięte dziąsła mogą być siedliskiem bakterii, które przenikają do krwi i wywołują przewlekły stan zapalny w naczyniach krwionośnych. To zaś sprzyja miażdżycy i może zwiększać ryzyko zawału serca. Są też dowody na to, że choroby przyzębia zwiększają ryzyko cukrzycy, reumatoidalnego zapalenia stawów. Zdrowe zęby to także lepsza pamięć w podeszłym wieku i mniejsze prawdopodobieństwo choroby Alzheimera (w mózgach osób cierpiących na schorzenie znaleziono bakterie bytujące w chorych dziąsłach) i silniejsza odporność na wszelkie infekcje wirusowe, bo organizm obciążony zwalczaniem patogenów w jamie ustnej oraz przewlekłym stanem zapalnym dziąseł jest mniej skuteczny w walce z zarazkami. Co warto zrobić? Zapisz się na pierwszą wizytę, możesz nazwać to jedynie przeglądem stomatologicznym, potem już będzie łatwiej pokonać lęk.

Dalej od internetu i telewizji...

...a bliżej siebie, swojej rodziny i przyjaciół. Wielogodzinne przeglądanie informacji w mediach społecznościowych, śledzenie doniesień w telewizji czy oglądanie seriali, nie tylko nadmiernie obciąża wzrok i kręgosłup. Sprawia też, że przecieka ci przez palce czas, który mogłabyś poświęcić na coś rozwijającego, jak choćby naukę języków obcych (wspominamy o tym, bo jest to jedno z najpopularniejszych postanowień noworocznych). A jeśli wybierasz relaks zamiast nauki, zagraj z przyjaciółmi lub rodziną w planszówki. Dlaczego to lepsze od serialu? Bo rzeczywiście pomaga oderwać się od problemów i wyzwala endorfiny, czyli hormony szczęścia. Wzmacnia też waszą więź i pomaga zbudować bliskość, a to jest kapitał, z którego można czerpać w trudniejszych chwilach.

PARTYJKA SZACHÓW Z DZIECKIEM TO NIE TYLKO EKSCYTUJĄCA ROZRYWKA, ALE TEŻ OKAZJA DO POZNANIA SIĘ LEPIEJ.

Białe i równe zęby dodają urody i pewności siebie. A jeśli są również zdrowe, to zmniejsza się ryzyko wielu chorób.

JEŚLI LUBISZ TAŃCZYĆ, POSZUKAJ W INTERNECIE FILMIKU Z NOWYMI KROKAMI I POZNAJ JE.

Nowe wyzwania

Czy masz poczucie, że twoje życie już przestało być ekscytujące? Rutyna w pracy, stale te same zadania w domu, brak nowych tematów do rozmów z przyjaciółmi... Każdego dnia wykonujesz dokładnie te same czynności i napotykasz na te same przeszkody, które cię blokują. Jeśli nie dostarczasz mózgowi nowych bodźców, które go stymulują, popada on w stan uśpienia i nie działa tak efektywnie, jak mógłby. A udowodniono, że rozwija się on przez całe życie, a nie tylko w dzieciństwie i młodości, co oznacza, że także u osób dorosłych i seniorów mogą powstawać nowe neurony i połączenia pomiędzy nimi – potrafimy więc ciągle się uczyć i opanowywać nowe umiejętności. Skoro wiesz, że mózg można trenować, podobnie jak inne części ciała, każdego dnia staraj się wprowadzać nowe, ciekawe elementy do swojego życia. Wystarczy, że ugotujesz coś zupełnie nowego, zmienisz trasę spaceru, umyjesz zęby, trzymając szczoteczkę w innej niż zwykle ręce. Jeśli nabierzesz ochoty i poczujesz potrzebę dalszego rozwoju (bo tak to działa!), zapisz się np. na kurs tańca albo makramy (są już też szkoły internetowe). Jakiego efektu możesz się spodziewać? Nie tylko większej radości życia, ale i całkiem konkretnych korzyści dla zdrowia: dzięki temu zmniejszy się ryzyko chorób neurodegeneracyjnych i problemów z pamięcią.

MGR FARM. MAGDALENA JUREK

Czy są jakieś preparaty, które powinniśmy zacząć przyjmować regularnie?

Tak. Stosowanie suplementów diety ma uzasadnienie, bo utrzymanie codziennej perfekcyjnej diety jest praktycznie niemożliwe. Przede wszystkim ze względu na położenie geograficzne Polski zalecana jest stała suplementacja witaminy D3. Wpływa ona na odporność, reguluje gospodarkę wapniową, może zapobiegać depresji i otępieniu. Warto również wdrożyć suplementację kwasów omega-3 i omega-6, bo nasza dieta rzadko zawiera odpowiednią ilość ryb i nierafinowanych olejów. Tymczasem te substancje poprawiają profil lipidowy, są niezbędne do funkcjonowania układu nerwowego i sercowo-naczyniowego, minimalizują występowanie stanów zapalnych. Osoby stosujące dietę bezmięsną powinny zadbać o suplementację witaminy B12 i żelaza. Warto regularnie stosować także magnez, który stabilizuje funkcje układu nerwowego i usprawnia pracę szarych komórek.

Szaleństwem jest postępować ciągle tak samo i spodziewać się innych rezultatów

– to słowa Alberta Einsteina. Weź je sobie do serca, jeśli zanadto popadłaś w rutynę.

A

BEZSENNOŚĆ

CHĘĆ DO POMOCY

Warto

Badacze z Uniwersytetu w Berkeley w Kalifornii dowiedli właśnie, że niedosypianie ma wpływ nie tylko na nasze zdrowie, lecz także na empatię i hojność, czyli zachowania altruistyczne budujące więzi społeczne. Już po jednej nieprzespanej nocy obszary mózgu odpowiadające za te sfery stają się mniej aktywne, a po 3‒4 stają się zauważalne także w naszych zachowaniach. Nawet przejście na czas letni powoduje m.in. spadek darowizn aż o 10 proc. To dla nas złe wieści, bo ponad połowa mieszkańców krajów rozwiniętych nie śpi tyle, ile trzeba.

WIEDZIEĆ

Oto kilka informacji, które mogą ci się przydać, aby lepiej zatroszczyć się o swoje zdrowie.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

SZCZEPIONKI SAMOPRZYPOMINAJĄCE

W jednym z najlepszych

uniwersytetów świata

Massachusetts Insti

tute of Technology

toczą się prace nad stworzeniem szcze pionek samo przypomina

jących. Opracowano

już molekułę, która po wstrzyknięciu będzie uwal niać zawarty w niej preparat w okre ślonym czasie (np. po pół roku czy roku). Dzięki temu po jednym ukłuciu zaszczepimy się kilkukrotnie.

DIETA WEGE A ZDROWIE

Istnieje przekonanie, że każda dieta wegetariańska to samo zdrowie. Jednak naukowcy z Bond Universi ty w Australii ostrzegają, że tak jak w przypadku innych diet, zależy to od jakości produktów. Warzywa i owoce, ale w wysokoprzetworzonej formie wręcz negatywnie wpływa ją na nasze zdrowie, np. zwiększają ryzyko depresji. Tylko dieta bogata w świeże produkty jest zdrowa. Więcej na ten temat w wielkim „Rankingu diet odchudzających” za 2022 r., str. 48

GAZ CZY HAMULEC?

Jak pokazują statystyki, wśród starszych kierowców, którzy powodują wypadki, dużą liczbę kolizji stanowią te wynikające z pomylenia pedałów gazu i hamulca. Powód? Według specjalistów z Uniwersytetu w Nagoi w Japonii, naciśnięcie hamulca, które odbywa się po skosie, nastręcza problemów w każdej grupie wiekowej. Jednak osoby starsze, po 70. roku życia, muszą do wykonania tej operacji zaangażować większą część mózgu (w lewej części grzbietowo-bocznej kory przedczołowej) niż młodsze i potrzebują więcej czasu na reakcję. Znacznie lepiej im szło, gdy pedały zostały zastąpione manetkami przy kierownicy, które mogły obsługiwać rękami.

Wiele osób o tej porze roku cierpi na silne dolegliwości reumatyczne.

Czasami są one tak dotkliwe, że ograniczają normalne funkcjonowanie. Można temu jednak zapobiec.

DBAM o zdrowie nie sprawiał bólu Aby ruch

stawyZdrowe

jak najdłużej

Choroba zwyrodnieniowa to zmora osób po 50. roku życia. Na szczęście można opóźnić jej rozwój i zmniejszyć

dotkliwe objawy. Wiele w tej sprawie oferuje medycyna, ale jeszcze więcej można zrobić samemu.

TEKST AGNIESZKA CZECHOWSKA

Czasem znalezienie źródła bólu stawów i wyeliminowanie go bywa banalne, np. stawy biodrowe i te podtrzymujące kręgosłup często dokuczają z rana, bo śpimy na niewygodnym materacu lub podpieramy głowę na stosie miękkich poduszek. To normalne, że bolą nas też w czasie infekcji lub w wyniku przetrenowania. Jeśli jednak mamy ponad 50 lat i pobolewania pojawiają się regularnie, prawdopodobnie zaczyna się choroba zwyrodnieniowa. Dolegliwości te powstają w wyniku pogarszania się stanu chrząstki, która pokrywa kości w stawie i umożliwia przesuwanie się ich względem siebie. Niestety, leczenie zwyrodnień bywa trudne i często ogranicza się do łagodzenia bólu. Dlatego warto wcześniej zadbać o kondycję naszych stawów.

Zacznij regularnie ćwiczyć

Aktywność fizyczna poprawia dotlenienie i ukrwienie stawów oraz sprzyja ich regeneracji. Ale uwaga! Mówimy o rekreacyjnym uprawianiu sportu ‒ codziennej umiarkowanej aktywności przez 30– 60 minut. Sport

wyczynowy nie jest zalecany – powoduje on groźne dla stawów przeciążenia i wręcz przyspiesza rozwój choroby zwyrodnieniowej. Twoje stawy, gdyby tylko mogły, zamiast przygotowań do maratonu wybrałyby: pływanie, nordic walking, spacery, rower, jogę.

Zrzuć nadwagę

To pierwsza rada, którą usłyszysz od lekarza, do którego zgłosisz się z ewentualnymi dolegliwościami. Nadmiar kilogramów obciąża stawy, przyspiesza procesy degeneracyjne i powstawanie wywołujących ból osteofitów (kostnych narośli). Najbardziej narażone na uszkodzenia są kolana, bo to one dźwigają ciężar całego ciała. Aby je oszczędzić, trzeba schudnąć. Według

TYCH OBJAWÓW NIE WOLNO PRZEOCZYĆ!

Choć prawdopodobieństwo, że nasze dolegliwości spowodowane są po prostu zwyrodnieniami jest spore, wciąż istnieje ryzyko, że mają one inną, poważniejszą przyczynę. Szczególną uwagę należy zwrócić na ból, któremu towarzyszy obrzęk, zaczerwienienie lub ocieplenie stawu i znaczne ograniczenie jego ruchomości. Niepokój zwrócić powinny też poranne problemy z rozruszaniem się, które utrzymują się ponad godzinę. Takie objawy wskazywać mogą na reumatoidalne zapalenie stawów – nieleczone w porę może doprowadzić do niepełnosprawności. Dlatego jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem.

Artiflex

Suplement diety. Zawiera w składzie ChondrActiv® zawierający kolagen typu II, siarczan chondroityny oraz kwas hialuronowy. Ponadto skład produktu wzbogacono o witaminę C, która pomaga w prawidłowej produkcji kolagenu w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania chrząstki i kości. Kapsułki twarde, 120 szt.

REKLAMA

Witamina D3 2000 j.m.

Suplement diety.

Witamina D wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz wspiera prawidłowe funkcjonowanie mięśni. Kapsułki miękkie, 120 szt.

POMOCNE OKŁADY

Doskonale łagodzą stan zapalny. Rób je zawsze, gdy poczujesz ból lub trzaski w stawie.

Z KAPUSTY. Rozbij liście tłuczkiem i połóż na 10 minut na ciepłym kaloryferze. Następnie obłóż nimi tkliwy staw i owiń ręcznikiem. Zostaw na 15 minut.

Z GORCZYCY. Uszyj z bawełny niewielki woreczek i wypełnij go gorczycą białą. Nagrzej w piekarniku, a następnie przyłóż do bolącego stawu.

Z CHRZANU. Połącz 2 łyżki zmielonego chrzanu ze startą cebulą i łyżką miodu. Posmaruj bolące stawy i zabezpiecz bandażem. Po godzinie zmyj.

specjalistów, już utrata kilograma zmniejsza nacisk na każdy staw kolanowy aż o mniej więcej 4 kg. Jeżeli schudniesz 10 kg, obniżysz nacisk na kolana o 40 kg!

Rozsądnie wybieraj strój

Ważne jest, żeby nie uciskał stawów i mięśni, ponieważ może to pogarszać ich odżywienie. Unikaj więc np. sztywnych i ciasnych dżinsów. Staraj się także dostosowywać ubranie do temperatury powietrza. Chodzi o to, aby nie dopuścić do wychłodzenia organizmu. Gdy marzniemy, krew wolniej krąży, a to sprawia, że stawy są gorzej odżywione, a tkanka łączna, z której zbudowane są chrząstki, zwiększa objętość. A obrzmiewając, uciska na zakończenia nerwów i wywołuje ból. Ważne jest również odpowiednie obuwie. Najlepsze będzie takie, które dobrze amortyzuje ruch, bo dzięki temu stawy nie są nadmiernie obciążane. Unikaj butów na wysokim obcasie, bo sprawiają, że stawy pracują nierównomiernie. A to może nasilać powstawanie zmian zwyrodnieniowych.

Unikaj przeciążeń

To naturalne, że z wiekiem stawy się zużywają. Proces ten może jednak znacznie przyspieszyć, gdy je niewłaściwie eksploatujemy ‒ struktury te źle reagują zarówno na bezruch, jak i nagminne powtarzanie dokładnie takich samych ruchów oraz nadmierny ciężar. Jak więc oszczędzać je na co dzień?

To odżywi i odmłodzi twoje stawy

IMBIR jedzony regularnie skutecznie łagodzi stan zapalny. Ponadto usprawnia krążenie w naczyniach włosowatych, dzięki czemu stawy są lepiej odżywione.

KURKUMA działa przeciwutleniająco i przeciwzapalnie. Z badań

wynika, że znajdująca się w niej kurkumina działa prawie tak samo, jak niesteroidowe leki przeciwzapalne. Warto po nią sięgać, można także zdecydować się na standaryzowane wyciągi z tej przyprawy.

DZIKA RÓŻA to stawowy eliksir młodości. Dowiedziono, że jedzenie jej owoców powoduje poprawę ruchomości stawów oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z chorobą zwyrodnieniową.

ZDJĘCIE: JUMP

● Mądrze dźwigaj. Rozkładaj ciężary równomiernie w obu rękach, ciężkie przedmioty przesuwaj, a jeśli już musisz coś podnosić, to uginając nogi i z prostymi plecami.

● Chroń łokcie. Jeśli wykonujesz jakąś precyzyjną pracę (np. szyjesz, wkręcasz śrubki), rób często przerwy i rozmasowuj stawy łokciowe.

● Staraj się nie wykonywać pracy na klęczkach (np. mycia podłóg, czyszczenia dywanów).

Jeśli już musisz to robić, zabezpieczaj kolana ochraniaczami (do kupienia w sklepach BHP), żeby nie opierały się na twardym podłożu.

● Jeśli pracujesz na klawiaturze, co pół godziny rób przerwy na ćwiczenia rozluźniające: potrząsaj dłońmi, zaciskaj pięści i prostuj palce, splataj dłonie z tyłu głowy i odchylaj łokcie.

● Zmieniaj pozycje. Jeśli musisz długo stać, co kilka minut wykonuj skręty biodrami. Jeżeli masz taką możliwość, korzystaj z podnóżka – opieraj na nim raz jedną, raz drugą nogę.

Unikaj stresu

Utrzymujące się sytuacje stresowe powodują, że narażamy nasze stawy na stałe napięcia, a tym samym osłabiamy ich kondycję. Wszyscy wiemy, że nie da się całkowicie wyeliminować stresu z naszego życia. Warto jednak nauczyć się go rozładowywać, np. w czasie sportu lub tańca. Dobrze jest też od czasu do czasu wybrać się na relaksujący masaż lub zrobić go sobie samemu. Wymasowanie np. stóp lub przedramion wspaniale relaksuje i poprawia ukrwienie okolicznych tkanek, w tym także stawów.

Cynk

Suplement diety. Cynk wspiera skórę, włosy i paznokcie, pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i utrzymaniu zdrowych kości. Kapsułki, 60 szt.

pytamyeksperta

Po jakie suplementy i inne produkty apteczne warto sięgać, aby mieć zdrowe stawy?

OLIWA zawiera przeciwutleniacze i kwasy tłuszczowe

omega-3 znane ze swoich właściwości przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

RYBY‒ z badań szwedzkich naukowców wynika, że jedzenie jednej porcji tłustych ryb morskich raz w tygodniu, może o połowę

Preparaty wspomagające sprawne działanie stawów są polecane osobom, u których potencjalnie występuje niedobór składników odżywczych służących do ich budowy i regeneracji. W takiej sytuacji warto zadbać o odpowiednią proporcję kwasu hialuronowego i siarczanu chondroityny w organizmie. Kwas hialuronowy uzupełnia ubytki mazi stawowej i poprawia ruchomość stawów. Natomiast suplementacja siarczanem chondroityny hamuje proces degradacji chrząstki stawowej poprzez uzupełnianie jej struktury. Innym składnikiem wartym stosowania w dolegliwościach związanych ze stawami jest siarczan glukozaminy. Stanowi on składnik substancji podstawowej chrząstki stawowej. Celem jego działania jest łagodzenie bólu i zmniejszanie objawów choroby zwyrodnieniowej. W aptekach można otrzymać preparaty wieloskładnikowe zawierające również pozostałe składniki budulcowe, takie jak: wapń, fosfor, kwasy tłuszczowe omega-3, witaminy: C, D, E i cynk.

MGR FARM. MAGDALENA JUREK

REKLAMA

OSPA KONTRA NOWOTWORY

Wirus krowianki, czyli ospy, działa w organizmie jak myśliwy. Wyłapuje komórki chorobowe i namnażając się, niszczy je od środka. Sprawdzono to już w ubiegłym wieku, kiedy stosowano go przeciw czarnej ospie. Teraz naukowcy z City of Hope w Los Angeles pracują nad tym, aby wykorzystać jego właściwości w leczeniu nowotworów. Właśnie rozpoczęły się badania kliniczne z udziałem pacjentów, dla których ta terapia to ostatnia deska ratunku.

DZie je si ę

W MEDYCYNIE

Innowacyjne terapie farmakologiczne, rewolucyjne wynalazki medyczne, nowe odkrycia naukowe… Zobacz, jak świat się zmienia i daje nadzieję chorym.

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

IMPLANTY PIERSI 3D ZAMIAST SILIKONU

Silikonowe wkładki to nie tylko rozwiązanie dla kobiet, które pragną powiększyć biust, ale także dla tych, które chcą go zrekonstruować po mastektomii. Naukowcy pracują nad nową generacją implantów – drukowanych w 3D z hydrożelu – które wykorzystują naturalne właściwości organizmu do regeneracji. Metoda ta ma być bezpieczniejsza i wygodniejsza dla kobiet.

DRZEMKA

Amerykańscy naukowcy przez

lata analizowali wyniki badań dotyczące tego, co wpływa na kondycję naszego serca. Okazało się, że jednym z kluczowych czynników jest sen. Jego brak lub niedobór ma wpływ na rozwój nadciśnienia i otyłości, a to z kolei działa na serce. Według naukowców, dorośli powinni spać

7‒9 godzin dziennie, licealiści

8‒10 godzin, uczniowie podstawówki 9‒12 godzin, maluchy do 5. roku życia 10‒16 godzin na dobę. Więc śpijmy dla zdrowia.

Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia, coraz większa oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe (czyli na te odkażające rany) jest jednym z dziesięciu największych zagrożeń dla życia człowieka. Naukowcy z Izraela odkryli, że ratunkiem może być diindolylometan (DIM) – substancja, która przyspiesza gojenie ran i pomaga przywrócić skuteczność antybiotykom. Wytwarzana jest ona podczas trawienia warzyw kapustnych. Naukowcy chcą ją wykorzystać do stworzenia leku, który będzie gwarantował, że rany da się skutecznie zdezynfekować.

DERMOPIEL Ę GNACJA SKÓRY TR Ą DZIKOWEJ

KREM PRZECIW ZASKÓRNIKOM

ODBLOKOWUJE I ZWĘŻ A PORY

COMEDO ACNE

SK Ł ADNIKI AKTYWNE: Azeloglicyna 5% | Kwas szikimowy | Niacynamid

Krem oparty na połączeniu azeloglicyny i kwasu szikimowego o działaniu przeciwzaskórnikowym i rozjaśniającym przebarwienia .

ZAUWA Ż ALNIE REDUKUJE NIEDOSKONA ŁO Ś CI

JUŻ PO 6 . DNIACH STOSOWANIA*

dr n. med. RAFAŁ NIECKARZ otolaryngolog, krakowska SCM clinic

Uwaga!

Błędnikowi nie służy migające światło, długie oglądanie telewizji oraz gwałtowne zmiany pozycji.

Masz zawroty głowy?

Winny może być błędnik

Odpowiada za zmysł równowagi, słowem – utrzymuje nas w pionie. Gdy jest chory, pozbawia nas władzy nad ciałem i zmysłami. Na jakie objawy z jego strony warto zwrócić uwagę i jak ustabilizować jego działanie, mówi dr n. med. Rafał Nieckarz, otolaryngolog.

Czym jest błędnik i jak on działa?

Błędnik stanowi część ucha wewnętrznego i jest położony w części skalistej kości skroniowej. Zawiera struktury odpowiedzialne za prawidłowy odbiór bodźców słuchowych oraz utrzymanie równowagi. Jego poszczególne części wypełnione są płynem, który przemieszcza się pod wpływem ruchu. W ten sposób podrażnione zostają mieszczące się w błędniku komórki zmysłowe. W momencie ich podrażnienia do mózgu zostaje wysłany impuls nerwowy, który przez mózg interpretowany jest jako ruch. I to właśnie dzięki ścisłej współpracy błędnika z ośrodkowym układem nerwowym potrafimy utrzymać równowagę, a nasze ruchy są skoordynowane.

Nie zawsze jednak wszystko przebiega tak idealnie...

Przede wszystkim działanie błędnika może się osłabić z wiekiem. I jest to proces naturalny. Poza tym, jak każdy inny narząd, błędnik może chorować dotykają go m.in. różnego rodzaju stany zapalne, otoskleroza, choroba Maniera. Na jego działanie wpływ mają również schorzenia ogólnoustrojowe, m.in. niedoczynność tarczycy, niewydolność nerek, miażdżyca i inne choroby naczyniowe.

Jakie objawy wywołuje chory błędnik?

Gdy coś złego się z nim dzieje, pojawiają się silne zawroty głowy o charakterze wirowym (z ang. vertigo). Pacjent może mieć problem z chodzeniem, utrzymywaniem ciała w pionie. Objaw ten nasila się pod wpływem ruchów głowy. Zwykle występują też mdłości, rzadziej wymioty. Może też pojawić się jednostronne

upośledzenie słuchu, uczucie pełności oraz szum uszny. Dolegliwości te rzadko trwają dłużej niż 3 tygodnie.

Wydaje mi się, że gdybym się tak czuła, byłabym przerażona i sądziłabym, że mogę mieć udar.

Rzeczywiście, objawy chorób błędnika są bardzo uciążliwe i niekiedy przywodzą na myśl udar. Lekarz jednak jest w stanie dość szybko ocenić, czy ma do czynienia z obwodowymi zawrotami głowy, czyli wywołanymi przez problemy z błędnikiem czy ośrodkowymi (gdy winne są zaburzenia w pracy mózgu). Konieczne są badania, np. próby błędnikowe, w czasie których wywołuje się u pacjenta oczopląs. Poziomy świadczy o zaburzeniach błędnika, pionowy może wskazywać na zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym. Dodatkowo niezbędne bywa wykonanie tomografii głowy.

Jak się leczy schorzenia związane z błędnikiem?

Wszystko zależy od tego, gdzie tkwi przyczyna. Jeśli odpowiada za to choroba ogólnoustrojowa (np. niedoczynność tarczycy), podstawą jest jej prawidłowe leczenie. W przypadku zaburzeń wynikających z wieku, stanów zapalnych czy chorób naczyniowych, najczęściej rozwiązaniem jest włączenie leczenia farmakologicznego. W zależności od potrzeb stosuje się leki przeciwzapalne, poprawiające krążenie, zmniejszające krzepliwość. Często włącza się również rehabilitację ruchową, która stabilizuje funkcje błędnika. Polega ona na wykonywaniu specjalistycznych ćwiczeń, dzięki którym można znacznie ograniczyć zawroty głowy.

rozmawiała Agnieszka Czechowska

Kalendarz badań

profilaktycznych

W ramach

noworocznych

postanowień umów się na wizytę do swojego lekarza rodzinnego i porozmawiaj o kontrolnych badaniach. Ze skierowaniem zrobisz je w ramach NFZ. Oto ściągawka z profilaktyki dla pacjentów w wieku 40‒50+.

BADANIA LABORATORYJNE

• Morfologia krwi obwodowej

Absolutna podstawa. Badanie to pozwala ocenić ogólną kondycję zdrowia i pomaga wykryć mi.in. stany zapalne, zaburzenia odporności i choroby autoimmunologiczne, choroby krwi, nowotwory oraz cukrzycę.

• Glukoza na czczo

Wzrost poziomu cukru we krwi może świadczyć o stanie przedcukrzycowym lub cukrzycy. Niski poziom glu-

kozy bywa zaś sygnałem m.in. dysfunkcji wątroby i niedoboru hormonów tarczycy.

• Próby wątrobowe są pomocne w diagnozowaniu chorób wątroby, dróg żółciowych, przewodu pokarmowego oraz zawału serca.

• Hormon TSH

Jego niski poziom może wskazywać na nadczynność tarczycy, a zbyt wysoki na niedoczynność.

• Lipidogram

Określa poziom cholesterolu całkowitego, „złego” cholesterolu LDL, „dobrego” HDL, cholesterolu nie-HDL oraz trójglicerydów.

Ujawnia zagrożenie miażdżycą.

• Badanie moczu

Wiele mówi o pracy nerek i pęcherza, ale może też wykazać, że warto zbadać się dodatkowo w kierunku cukrzycy i zaburzeń pracy wątroby.

TAKIE TESTY NAJLEPIEJ ROBIĆ RANO, NAJPÓŹNIEJ DO GODZ. 11.00

POWTARZAJ CO ROKU

BADANIA NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH

TO BADANIA PROFILAKTYCZNE ICH CZĘSTOTLIWOŚĆ ZOSTAŁA USTALONA Z MYŚLĄ O OSOBACH DOJRZAŁYCH, KTÓRE NIE MIAŁY WCZEŚNIEJ ZDIAGNOZOWANYCH

KONKRETNYCH CHORÓB.

• EKG

Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne, trwa zaledwie 5 10 minut.

Potrafi wykryć: zaburzenia rytmu serca, niedokrwienie mięśnia sercowego i zawał serca. Wskazane zwłaszcza osobom z nadciśnieniem tętniczym i palącym papierosy.

• Badanie dna oka

Pozwala wstępnie zdiagnozować nie tylko problemy okulistyczne (np.: osłabienie wzroku, jaskrę, uszkodzenie plamki żółtej, odklejanie się siatkówki), ale i zaburzenia neurologiczne, guza mózgu, anemię, nadciśnienie, cukrzycę, miażdżycę, białaczkę.

• Densytometria

U kobiet pierwsze takie badanie wykonuje się zwykle ok. 50. roku życia, a u mężczyzn od 60. To prześwietlenie minimalną dawką promieni X. Dzięki niemu dokonuje się pomiaru gęstości kości i określa stopień ubytku masy kostnej. To ważne dla osób zagrożonych osteoporozą –palących papierosy, z niską masą ciała i kobiet po menopauzie.

• Mammografia

To też jedno z badań rentgenowskich. Stosuje się je do diagnozowania zmian w gruczole piersiowym (sutku). Pomaga wykryć zmiany nowotworowe na etapie, gdy jeszcze nie są wyczuwalne.

• USG...

...brzucha, tarczycy lub innych narządów, zależnie od wskazań. Badanie pozwala zobaczyć guzy, torbiele, zmiany kształtu i rozmiaru narządów, np. USG brzucha przydaje się w diagnostyce: wątroby, nerek, trzustki, pęcherzyka żółciowego, śledziony, macicy, prostaty i pęcherza.

• Rentgen klatki piersiowej (ale u palaczy nawet raz w roku!) W ramach profilaktyki chorób płuc i serca zaleca się prześwietlenie, które obrazuje: serce, płuca, drogi oddechowe, kości klatki piersiowej i odcinek kręgosłupa.

• Kolonoskopia

To najlepsza metoda wykrywania nowotworu jelita grubego we wczesnym stadium. Podczas badania (w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym) można też usunąć polipy, poszerzyć zwężenia jelitowe, pobrać wycinki do badań histopatologicznych.

Witamina B12

Suplement diety dla osób

dorosłych, który zawiera wysoką zawartość witaminy B12. Witamina B12 pomaga

w prawidłowej produkcji czerwonych krwinek oraz

w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i odpornościowego. Tabletki powlekane, 100 szt.

Multiwitamina 50+

Suplement diety stworzony z myślą

o osobach po 50. roku życia. Produkt zawiera kompleks witamin i minerałów wzbogacony o ekstrakt z owoców głogu dwuszyjkowego. Tabletki powlekane, 60 szt.

swojego lekarza, czy badanie na które idziesz, wymaga przygotowania.

farmaceutkęZapytaj

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie? Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

Podobno koenzym Q10 ma wpływ nie tylko na naszą urodę i warto go suplementować. Czy to prawda? Maria K. z Sandomierza

Jakie podkładki kupić przy nietrzymaniu moczu?

Irena W. z Tych

Dobieramy je indywidualnie, w zależności od potrzeb. Mają one bowiem różne stopnie chłonności i rozmiary. Bierzmy pod uwagę budowę ciała, częstość oddawania moczu i zdolność motoryczną chorego. Do wyboru mamy: 1/ delikatne majtki chłonne dla osób aktywnych. Są one dyskretne, z delikatnego, ale efektywnego materiału chłonnego; dobrze opinają ciało i nie przesuwają się; 2/ niezapinane na rzepy pieluchomajtki przeznaczone dla osób poruszających się; 3/równie chłonne pampersy zapinane na rzepy dla obłożnie chorych, leżących, np. z dolegliwościami onkologicznymi czy geriatrycznymi. Wybór uzupełniają wkładki chłonne, używane przy nieznacznym nasileniu dolegliwości, np. przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu. Bywają też stosowane regularnie przez osoby z niewielkimi zaburzeniami.

Faktycznie koenzym Q10 posiada bardzo szerokie spektrum działania. Ma ogromny wpływ na dotlenienie komórek, a zatem jest niezbędny do prawidłowej pracy wszystkich organów, które potrzebują dużo tlenu, np. mięśnia sercowego czy mięśni szkieletowych. Działa antyoksydacyjnie, dzięki czemu reguluje metabolizm, wspiera leczenie cukrzycy poprzez regulację poziomu

glukozy we krwi, stabilizuje stan błon śluzowych, co ma znaczenie np. podczas wchłaniania witamin, zapobiega też rozwojowi nowotworów. Stosowanie koenzymu Q10 zaleca się również przy chorobach autoimmunologicznych, jak np. hashimoto. Bywa, że specjaliści rekomendują jego suplementację jako wsparcie antybiotykoterapii lub chemioterapii. Niedobór koenzymu Q10 w organizmie powoduje m.in. przewlekłe zmęczenie, spadek odporności oraz utratę sił i sprawności fizycznej, zaburzenia wydolności pracy serca, osłabienie mięśni szkieletowych. Substancja ta zapobiega też starzeniu się skóry, osłabieniu/starzeniu się włosów. Nim jednak sięgniemy po suplementy, dobrze jest w pierwszej kolejności zweryfikować swoją dietę i zwiększyć w niej obecność tych produktów, które obfitują w koenzym Q10, jak: szpinak, brokuły i brukselka, wysokiej jakości oleje i oliwa, tłuste ryby morskie, kasze i inne produkty pełnoziarniste. Przyjmowanie bezkrytyczne suplementów diety – również koenzymu Q10, który ma znaczący wpływ na organizm, może skończyć się zaburzeniami w jego funkcjonowaniu.

pytanie

pytanie

Gdy boligardło

Kłucie, drapanie, pieczenie...

Te nieprzyjemne

dolegliwości gardła zwykle mają związek z przeziębieniem.

Nie zawsze

jednak tak jest.

Kiedy do lekarza?

Od razu jeżeli, oprócz bólu gardła, mamy: trudności w oddychaniu, połykaniu albo problem z otworzeniem ust, gorączkę powyżej 38 st. C, bóle stawów lub ucha, krew w odkrztuszanej flegmie. Także jeśli ból trwa dłużej niż 7 dni, mimo domowego leczenia.

Otej porze roku problemy te są najczęściej związane z infekcjami spowodowanymi przez wirusy i bakterie. Inna przyczyna to wysuszona śluzówka, co jest efektem zbyt suchego powietrza w domu i miejscu pracy. Ale powodem może być również refluks żołądkowy, alergie czy różne

przewlekłe choroby. Gdy domowe sposoby nie przynoszą ulgi albo ból okazuje się silny, nawraca, trzeba skonsultować się z lekarzem.

Infekcje

Chore gardło jest zaczerwienione, zwykle opuchnięte i boli cały czas albo co najmniej przy przełykaniu. Jeżeli ból nie dokucza zbyt mocno, do tego kichamy, prychamy, mamy chrypkę i stan podgorączkowy, wszy-

stko wskazuje na infekcję wirusową. Zostańmy wtedy w domu, wygrzejmy się, odpocznijmy i wypróbujmy naturalne sposoby leczenia (s. 38). Powinny pomóc po kilku dniach. Ale już ostry ból, gorączka i czerwone migdałki z białym nalotem to objaw infekcji bakteryjnej, np. anginy.

Leczy się ją antybiotykami, aby nie dopuścić do groźnych powikłań. Bierzemy ich tyle, ile zlecił lekarz, bo inaczej choroba może powrócić.

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

85%

infekcji gardła jest spowodowanych przez wirusy. Pozostałe 15 proc. to schorzenia bakteryjne, które leczymy antybiotykami.

Gardło i struny głosowe

Zawarte w produkcie zioła takie jak: macierzanka piaskowa, koper włoski, biedrzeniec anyżu oraz tymianek właściwy wspomagają prawidłowe funkcjonowanie gardła i strun głosowych. Torebki, 20 szt.

PRZY PRZEZIĘBIENIU

Płucz gardło 3‒5 razy dziennie ciepłymi naparami z ziół, np.: rumianku, szałwii, tymianku, macierzanki, zmielonych nasion kozieradki. Niektrym pomaga płukanie roztworem octu jabłkowego (łyżka na szklankę ciepłej wody), sody lub soli (po łyżeczce na szklankę wody) czy ssanie rozgryzionych goździków, które zawierają fenole o działaniu przeciwzapalnym. Ulgę przyniesie rozgrzanie gardła od zewnątrz. Długo trzyma ciepło ugotowane jajko, owinięte w ściereczkę lub skarpetkę (by się nie poparzyć) i przymocowane do szyi szalikiem na wysokości bolącego miejsca. Inny ludowy sposób to okłady z gotowanych ziemniaków, które jeszcze gorące trzeba utłuc, zawinąć w ściereczkę i przyłożyć na bolące miejsce. Pomogą też naturalne leki dodawane do potraw i napojów, byle w umiarkowanych ilościach, aby nie zaszkodzić żołądkowi: czosnek (do 3‒4 ząbków dziennie), miód (łyżka do przestudzonej herbaty, o temp. ok. 35 st. C), świeży, rozdrobniony imbir (np. 1‒2 łyżeczki startego na kubek ciepłego napoju), a nawet kiszona kapusta, która zawiera mnóstwo witaminy C.

pytamyeksperta

MAGDALENA JUREK

Jak można złagodzić ból gardła spowodowany refluksem?

Przy takich problemach ważne jest utrzymywanie prawidłowej diety. Objawy złagodzi m.in. wypicie szklanki mleka, maślanki lub kefiru, które zawierają białko zobojętniające kwasy żołądkowe. Zaleca się kleik z nasion siemienia lnianego, które dzięki swojemu działaniu powlekającemu minimalizuje ryzyko podrażnień gardła. Najlepiej pić go godzinę przed posiłkiem i dwie godziny przed snem. Stosowanie takich ziół, jak: rumianek, mięta, koper włoski, kminek czy prawoślaz lekarski, reguluje wydzielanie soków trawiennych. Można też sięgnąć po preparaty dostępne bez recepty, zawierające związki glinu, wapnia, magnezu i kwasu alginowego. Ich mechanizm opiera się na zobojętnianiu kwasowego odczynu soku żołądkowego. Nie zaleca się jednak długotrwałego ich przyjmowania bez konsultacji z lekarzem.

Refluks żołądka

Cofająca się, kwaśna zawartość żołądka szkodzi nie tylko przełykowi i gardłu. Może przyczynić się nawet do nieżytu zatok czy ucha. Powodem refluksu może być np. zwiotczenie zwieracza przełyku, nadwaga, różne choroby przewlekłe, jak cukrzyca, ale najczęściej szkodzi nam styl życia i błędy żywieniowe.

Jak sobie pomóc? Najlepsze rezultaty przyniesie dieta lekkostrawna.

Należy unikać tłustych i obfitych potraw, szczególnie wieczorem. Należy jeść 4‒6 małych posiłków, a ostatni nie później niż 3 godziny przed snem. Żołądek nie powinien być w nocy obciążony. Dzień najlepiej zakończyć, wypijając napar z rumianku. Trzeba też zrezygnować z palenia tytoniu, picia alkoholu i dużych ilości kawy. Zamiast napojów gazowanych należy pić zwykłą, niegazowaną wodę, która spłucze kwaśną treść z przełyku z powrotem do żołądka. Osobom,

które skarżą się na refluks, zaszkodzą też owoce cytrusowe i pomidory. Niewskazane są także soki owcowe. Za dnia warto za często się nie schylać. Ubranie nie powinno być zbyt obcisłe, szczególnie biustonosze i paski. Najlepsza do snu jest pozycja na lewym boku, z uniesioną górną częścią ciała, w tym celu warto podnieść wezgłowie łóżka o 8‒15 cm (podłożyć coś pod łóżko od strony głowy). Istnieją też apteczne preparaty łagodzące skutki refluksu (patrz wypowiedź eksperta).

Wysuszona śluzówka

Najczęstszą przyczyną jest suche powietrze w domu, zwłaszcza w tzw. sezonie grzewczym. Inne powody to m.in.: dym tytoniowy, smog, odwodnienie, spanie z otwartymi ustami, niektóre leki, a nawet stres.

Jak sobie pomóc? Trzeba nawilżać powietrze w mieszkaniu, a także pić przynajmniej 8 szklanek wody dziennie, unikać papierosów, alkoholu i kofeiny. Wrażliwe gardło wysuszą nawet garbniki zawarte w czarnej herbacie. Pomogą inhalacje z naparu nagietka lub lipy i popijanie kisielu z siemienia lnianego: 2 łyżki siemienia zalewamy w rondelku szklanką wody, mieszamy i gotujemy 5 minut. Po przestudzeniu odcedzamy nasiona, a pozostały płyn możemy dosłodzić miodem lub zmiksować z owocami. Najlepiej przygotować większą porcję rano, wlać do termosu i pić po parę łyków w ciągu dnia. Istnieją też apteczne środki nawilżające gardło dostępne bez recepty, np. z porostem islandzkim czy prawoślazem.

Choroby przewlekłe

Nawracające zapalenie gardła, bolesne i przebiegające z silnym zaczerwienieniem i białym nalotem (podobne do anginy, ale bez gorączki) może być jednym z objawów cukrzycy. Diagnozę potwierdzi m.in. badanie poziomu glukozy we krwi. Jeśli lekarz podejrzewa,

że dolegliwości mają podłoże alergiczne, zleci testy, które pomogą ustalić, co nas uczula. Powtarzający się, uporczywy ból gardła – szczególnie po jednej stronie – może mieć związek z rozwijającym się nowotworem. Zlecone przez lekarza badania potwierdzą lub wykluczą podejrzenie.

Sambulanic

Suplement diety w postaci pastylek do ssania bez dodatku cukru, zawierający ekstrakty z owoców czarnego bzu, porostu islandzkiego oraz kwiatostanu lipy drobnolistnej. Pastylki do ssania, 24 szt.

Choroba refluksowa polega na cofaniu się treści pokarmowej i soków żołądkowych do przełyku, krtani i jamy ustnej.

Aby nawilżyć powietrze, przykręć kaloryfery i powieś na nich wilgotne ręczniki. Pomoże także nawilżacz, który uwalnia parę wodną.

CIEPŁO ZIMNO? czy

Wśród wielu sposobów łagodzących bóle kości, stawów i przeciążonych mięśni od lat sprawdzają się maści chłodzące i rozgrzewające. Jak je stosować, aby terapia była skuteczna?

TEKST mgr farm. MARTA STACHURA

Termoterapia polega na leczeniu dolegliwości, przede wszystkim bólowych, za pomocą dostarczania (ciepłolecznictwo) lub pobierania energii (zimnolecznictwo). Jej terapeutyczne efekty w połączeniu głównie z ziołolecznictwem znane były już w starożytności. Ciepłolecznictwo wpływa korzystnie na szereg procesów w naszym organizmie. Zmniejsza bóle mięśni, redukuje ich napięcie, łagodzi nerwobóle, objawy reumatyzmu oraz stany zapalne mięśni i stawów. Z kolei terapia zimnem korzystnie wspomaga regenerację uszkodzonych tkanek. Jest również pomocna w przypadku stanów zapalnych, a także obrzęków, stłuczeń, naderwania mięśni, zwichnięcia stawu czy skrę-

cenia. Większość maści rozgrzewających i chłodzących zawiera substancje pochodzenia naturalnego, które poza działaniem leczniczym, mają również przyjemny aromat i nie powinny wywołać podrażnień skóry.

Chłodzenie

Działanie maści chłodzących przebiega dwuetapowo. W pierwszym etapie w wyniku ochłodzenia skóry pojawia się miejscowo skurcz naczyń krwionośnych i spowolnienie tempa przekazywania impulsów nerwowych, co działa przeciwbólowo. W drugim naczynia krwionośne rozszerzają się, co powoduje wzrost ukrwienia tkanek. Następuje przyspieszona regeneracja i rozluźnienie mięśni.

Za te działania odpowiedzialne są m.in.:

Mentol, substancja otrzymywana głównie z mięty pieprzowej. Jego działanie polega na drażnieniu receptorów cieplnych, co zmniejsza wrażliwość zakończeń czuciowych, które przewodzą ból. W efekcie działa miejscowo znieczulająco i natychmiast chłodzi.

Wyciąg z kasztanowca zwyczajnego (zwanego też końskim) działa uszczelniająco na naczynia krwionośne, a także przeciwzapalnie i przeciwzakrzepowo. Zmniejsza uczucie „ciężkich nóg”.

Olejki eteryczne, m.in:. rozmarynowy, sosnowy, miętowy, mają działanie przeciwbólowe, chłodzące i odświeżające.

Kiedy stosować maści chłodzące? Ze względu na zmniejszanie obrzęków, działanie przeciwbólowe i przyspieszające regenerację tkanek są one skuteczne przy:

• urazach kończyn i towarzyszących im obrzękach przynoszą natychmiastowe uczucie ulgi, a także, co bardzo istotne, działają przeciwzapalnie,

• intensywnym wysiłku fizycznym ― rozluźniają napięte mięśnie, a masaż z ich zastosowaniem zmniejsza ryzyko wystąpienia bolesnych zakwasów.

Rozgrzewanie

Maści rozgrzewające działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie i zapobiegają obrzękom. Substancje czynne, które się w nich znajdują, drażnią zakończenia nerwowe skóry. W konsekwencji dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i przyspieszenia krążenia krwi. Skóra staje się lekko zaczerwieniona (lepsze ukrwienie), zwiększa się natlenowanie rozgrzanej części ciała i przyspiesza jej regeneracja. Dodatkowo maść rozluźnia spięte mięśnie i zmniejsza ból. Za to działanie odpowiedzialne są:

Wyciąg z pieprzowca (kapsaicyna) i ekstrakty z chilli, które drażnią zakończenia nerwów oraz szybko i intensywnie rozgrzewają skórę.

Kamfora powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych (działa rozgrzewająco) i poraża zakończenia

PRZECIWWSKAZANIA

Aplikując maści chłodzące i rozgrzewające, należy przestrzegać kilku prostych zasad: ✔ używać je tylko na nieuszkodzoną skórę ― rany, otarcia lub choroby skóry to wykluczają ✔ nie smarować twarzy ani błon śluzowych ✔ nie stosować w ciąży bez porozumienia z lekarzem, a także na powierzchnię ciała powyżej 30 proc. ✔ zrobić próbę uczuleniową, jeśli jesteś alergikiem, ponieważ kamfora czy inne substancje czynne mogą wywołać uczulenie.

nerwów czuciowych (działając znieczulająco), ma właściwości antyseptyczne.

Olejki eteryczne, m.in.: lawendowy, eukaliptusowy, cynamonowy, i ziołowe wyciągi, m.in.: z rumianku, arniki, nagietka, działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i rozgrzewająco. Kiedy stosować maści rozgrzewające? Pomogą przy masowaniu obolałych miejsc, niejednokrotnie zastępując środki z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi m.in. przy:

• bólach stawów (zwłaszcza kolanowych) i mięśni,

• rwie kulszowej złagodzą nagły ból pleców promieniujący w stronę pośladków i ud,

• bólach reumatycznych kręgosłupa ― rozgrzewając, poprawiają ukrwienie i zmniejszają dolegliwości; dzięki temu ogrniaczają konieczność stosowania tabletek przeciwbólowych,

• infekcjach górnych dróg oddechowych ― zawarte w maści olejki eteryczne ułatwiają oddychanie i działają odkażająco na drogi oddechowe. Ostatnio stosuje się je również na skórę głowy w celu intensywnego pobudzenia wzrostu włosów (przed użyciem maści wykonaj próbę alergiczną!).

Maść końska chłodząca

Żel wyprodukowany według tradycyjnej receptury z najwyższej jakości naturalnych surowców. Łączy działanie hydratacji żelu z przyjaznym działaniem olejków eterycznych oraz ekstraktów ziołowych. Preparat ma działanie chłodzące. Uczucie chłodu po aplikacji oraz mentolowy zapach to efekt czynnych substancji biologicznych. 350 g

Maść końska rozgrzewająca

Łączy działanie hydratacji żelu z przyjaznym działaniem olejków eterycznych oraz ekstraktów ziołowych. Maść przeznaczona do masażu i rozgrzania skóry przy różnorodnych dysfunkcjach spowodowanych nadmiernym wysiłkiem lub przemęczeniem. 350 g

kuracjedla żołądka Sprawdzone

Przyczyną problemów z wrzodami jest najczęściej spadek odporności. Utrzymywana dotąd w ryzach bakteria znana jako Helicobacter pylorii zaczyna uszkadzać śluzówkę, powodując jej stan zapalny. Złe samopoczucie bywa też skutkiem ubocznym przyjmowania doustnie (zwłaszcza w dużych dawkach i przez długi czas) niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które stosuje się np. przy przeziębieniu, bólu głowy lub pleców. Zawarte w tabletkach substancje chemiczne mogą być drażniące dla śluzówki. Chorobie wrzodowej żołądka bardzo sprzyja palenie tytoniu, wykazano, że składniki dymu współdziałają z H. pylorii, stąd zwiększone ryzyko wrzodów, ich częstsze nawroty i trudniejsze leczenie. W każdym przypadku zalecana jest lekkostrawna, łagodna dla żołądka dieta ‒ gotowane, ciepłe, papkowate i umiarkowanie duże, ale za to częste, posiłki, jak najmniej jedzenia surowego, smażonego, kwaśnego, gazowanego (o szczegóły dopytaj lekarza).

Wzrost odporności

na działanie Helicobacter pylorii zapewni m.in. dzika róża. Sok wyciśnięty z surowego ziemniaka zmniejszy ilość wydzielanego w żołądku kwasu. Nagietek natomiast podziała bakteriobójczo i przeciwzapalnie, przyspieszy też wzrost nabłonka w miejscach uszkodzeń, podobnie jak miód akacjowy.

Różany napój Odmierz: 50 g suszonych owoców róży oraz po 25 g owoców kopru włoskiego, liści bobrka trójlistnego, kwiatów wrotyczu, ziela krwawnika, tysiącznika i rdestu ptasiego. Połącz zioła i dokładnie wymieszaj. 2 łyżki zalej w termosie 2,5 szklankami gorącego mleka lub wrzącej wody, odstaw na godzinę, przecedź. Pij rano i w południe po 1/2 szklanki, a wieczorem 2 godziny po kolacji spożywaj pozostałą część naparu. I tak przez miesiąc.

Sok ziemniaczany

Postaraj się o warzywa pochodzące z ekologicznych upraw. Umyty, obrany ze skórki i pokrojony w kawałki ziemniak przeciśnij przez sokowirówkę. Przy samej nadkwasocie pij 2 razy dziennie po 2 łyżki przed jedzeniem. Jeśli występują też wrzody żołądka, pij 1/2 szklanki 30 minut przed posiłkiem. Zalecany czas stosowania kuracji to miesiąc.

Woda z miodem Dodatkowo miód akacjowy (ale tylko ten naturalny!) podziała uspokajająco i wzmacniająco ‒ zmniejszy stres wywołany dokuczliwymi dolegliwościami, doda wigoru, poprawi nastrój. Łyżkę miodu rozpuść w szklance ciepłej (ale nie gorącej) wody, dobrze wymieszaj. Pij codziennie wieczorem, 2 godziny przed snem.

Dzika róża

Zawarte w w niej składniki działają rozkurczająco i żółciopędnie.

Napar lub nalewka z nagietka lekarskiego Obniża też ciśnienie krwi, ma działanie rozkurczowe, a także przeciwlękowe. 1‒2 łyżeczki suszonych kwiatów zalej szklanką zagotowanej, gorącej wody i odstaw pod przykryciem na 10 minut, odcedź. Pij 3 razy dziennie po szklance. Możesz też stosować nagietkową nalewkę (do kupienia w zielarni lub aptece homeopatycznej). Dawkowanie: 3‒4 razy dziennie po 1/4‒1 łyżeczce.

Koper włoski

Roślina zielarska w torebkach do zaparzania. Torebki wykonane są z materiału całkowicie biodegradowalnego, który wspaniale uwalnia smak i aromat zioła. Torebki, 30 szt.

Travium Fix

Suplement diety, będący kompozycją 6 ziół, które wspomagają trawienie oraz pracę żołądka i jelit. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Torebki, 40 szt.

Gojenie wrzodów

to idealne zadanie dla siemienia lnianego. Możesz z niego przygotować wodny macerat lub odwar. Zastosowany doustnie powlecze cienką warstwą śluzu żołądek od środka, chroniąc go przed szkodliwymi, drażniącymi substancjami (np. toksynami wytwarzanymi przez bakterie, składnikami leków).

Macerat z siemienia lnianego Na jedną część (np. łyżkę) nasionek zastosuj 20 części (np. 200 ml) wody o temp. pokojowej, wymieszaj i odstaw na 30 minut. Pij codziennie rano, jeszcze przed śniadaniem.

Prawoślaz lekarski

tworzy barierę ochronną dla żołądka. Można kupić gotowe

herbatki, których jest on składnikiem.

Miodowo-lniany kleik 2 łyżki nasion lnu zalej 2 szklankami wody o temperaturze pokojowej i wolno gotując, doprowadź do wrzenia, a potem, nie zwiększając ognia i cały czas mieszając, gotuj jeszcze 5‒7 minut, przecedź, dodaj 60 ml miodu akacjowego. Pij 3 razy dziennie godzinę przed lub 2 godziny po jedzeniu po 1/3 ilości uzyskanego płynu (powinien być ciepły).

Dodatek do jogurtu i sałatki Gdy nie masz czasu przygotować maceratu ani kleiku, możesz po prostu dodać nasionka do posiłku. Ich działanie nie będzie jednak tak mocne, jak w przypadku opisanych wcześniej mikstur.

REKLAMA

Naturalnym anty- biotykiem przeciwko

H.pylorii jest sok z ciemnych winogron. Te właściwości zapewnia mu resweratrol ‒ ten sam związek, który ma korzystny wpływ na układ krążenia i nerwowy, odmładza, zapobiega zmianom nowotworowym.

1/2 kubka ogrzanego (tak, by był ciepły ale nie gorący) soku (ekologicznego) pij 3 razy dziennie.

NASIONA LNU

Spożywanie nasion lnu korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu trawiennego, wspomaga prawidłową perystaltykę jelit. Napar z nasion lnu działa w sposób kojący i osłonowy. Len jest także bogatym źródłem błonnika. 250 g

luzówkę

w przewodzie pokarmowym zregeneruje i poprawi jej odporność rokitnik. Jego pomarańczowe owoce dostarcząją również (podobnie jak dzika róża) naturalnej witaminy C oraz gojącego śluzówkę beta-karotenu.

Herbatka z rokitnika 150 g suszonych

owoców zalej 3/4 l wrzącej wody i odstaw pod przykryciem na 10‒20 minut, odcedź, dodaj do smaku miód naturalny (np. akacjowy, rzepakowy, wielokwiatowy, lipowy).

Popijaj przez cały dzień.

Olej z rokitnika (z zielarni lub apteki)

– zmieszaj go z oliwą (z pierwszego tłoczenia) w proporcji 1:2 (np. na 1/2 szklanki oleju powinna przypadać cała oliwy). Pij 3 razy dziennie 30 minut przed jedzeniem po 2 łyżki przez miesiąc (zawsze najpierw wstrząśnij butelką).

Bio Rokitnik

Środek spożywczy wyprodukowany z soku NFC z ekologicznych owoców rokitnika, nie z koncentratu. Produkt pasteryzowany. Sok, 250 ml

Sok z kapusty (surowej) także ułatwi gojenie wrzodów. Popijaj między posiłkami do 2 szklanek dziennie.

Karolina Banasiak

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

Zostań Królową Śniegu

Często słyszymy, że zima nie sprzyja ani zdrowiu, ani urodzie. Mroźny wiatr, suche powietrze w mieszkaniach i duże różnice temperatury, na które wystawiamy się, wychodząc z ogrzewanych pomieszczeń rzeczywiście potrafią dać się we znaki. Możemy jednak sprawić, że aura przestanie być naszym wrogiem. Jak? Jedną z opcji jest... morsowanie! W Polsce bije ono teraz rekordy popularności. Ciągle powstają nowe kluby zrzeszające zarówno miłośników morsowania tradycyjnego (w wodzie), jak i na sucho (przez nacieranie się śniegiem). Badania zaś dowodzą, że ten typ hartowania doskonale podnosi odporność. Może też łagodzić bóle mięśni i stawów, poprawiać ukrwienie skóry i ją odmładzać, a nawet ułatwiać walkę z cellulitem. Oczywiście, tak działa jedynie regularne morsowanie. Jednorazowe przemarznięcie, bez wcześniejszego przygotowania, przypłacimy raczej przeziębieniem. Ta systematyczność kluczowa jest także, gdy planujemy spędzić ferie np. na nartach. Po miesiącach siedzenia za biurkiem lepiej nie szykować się na slalom gigant, bo zamiast medalu zapewnimy sobie co najmniej kontuzję kolan. Dlatego planując zimowe szaleństwo, spróbujmy stopniowo zwiększać swoją aktywność. A jeśli nasza forma lub brak czasu na to nie pozwalają, postawmy na łagodniejszy wariant, np. na coraz dłuższe spacery. Ubierajmy się przy tym na cebulkę (by nie zmarznąć, ale i się nie zgrzać) i wybierajmy trasy z dala od zatłoczonych ulic czy dolin by uniknąć smogu. Postarajmy się znaleźć takie miejsca, w których będziemy mogli w spokoju popatrzeć na otaczającą nas biel, wystawić twarz do słońca, wyciszyć się albo ulepić bałwana czy rozegrać bitwę na śnieżki. To doskonały patent na odreagowanie stresu i poprawę nastroju. Co szczególnie ważne teraz, bo wiele z nas może dopadać SAD, czyli depresja sezonowa. A śmiech, poczucie bliskości, aktywność (o tym, jak jest ważna, piszemy też na s. 17 i 24) oraz słońce dość skutecznie ją odpędzają. Zatem zamiast biernie czekać na wiosnę, lepiej zostać Królową Śniegu, a nawet całej zimy.

TEKST KAROLINA BANASIAK

DASH, Atkinsa, Strażników Wagi, a może dieta paleo?

Na szczęście są specjaliści

‒ którzy zgodnie z aktualną wiedzą

ŻYJĘzdrowo schudnąć? bezpiecznie W jaki sposób

‒ potrafią je dla nas krytycznie ocenić.

Jak co roku 27 ekspertów z różnych dziedzin

zdrowia przyjrzało się skuteczności oraz

walorom zdrowotnym 40 najpopularniejszych diet na odchudzanie.

Warto przeczytać wyniki opublikowane w ”U.S. News & World Report” .

Ranking

diet

odchudzających Ś

ZA ROK 2022

wiat tyje na potęgę. Według WHO od roku 1975 r. liczba dorosłych osób cierpiących na nadwagę i otyłość wzrosła 3-krotnie, wśród dzieci i młodzieży prawie 5-krotnie. Szacuje się, że na nadwagę choruje już ponad 2 mld ludzi, na otyłość – ponad 800 mln. Choroba dotyka osób w każdym wieku, we wszystkich grupach społecznych, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Prowadzi też do innych schorzeń, m.in. cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

i różnych form nowotworów, zabijając łącznie więcej osób niż niedożywienie. Na globalne tycie składa się wiele czynników, podstawowym jest jednak styl życia: zła dieta i brak ruchu przy znacznie zmniejszonym, szczególnie w krajach rozwiniętych, zapotrzebowaniu na energię (wzór na s. 50). Nic zatem dziwnego, że odchudzane stało się naszym priorytetem, a każdy program odchudzający, który gwarantuje szybką utratę zbędnych kilogramów, sprzedaje się jak świeże bułeczki

Najważniejsze kryteria oceny

Niestety, nie wszystkie diety – w tym także te będące od lat na topie – przynoszą oczekiwane efekty, a bywa wręcz przeciwnie. Po okresie szybkiego chudnięcia związanego głównie z ujemnym bilansem energetycznym diety cud wzmagają efekt jo-jo. Mają też fatalne skutki zdrowotne. Na szczęście już od 12 lat grupa specjalistów od żywienia, psychodietetyki, cukrzycy i chorób serca przychodzi nam z pomocą i co roku weryfikuje ich jakość. Na ocenę diety zawsze składa się to, czy jest ona:

• łatwa do stosowania, czyli praktyczna,

• pomocna w krótkotrwałej utracie masy ciała,

• pomocna w długotrwałej utracie masy ciała,

• zapewnia kompleksowe odżywianie, czyli dostarcza wszystkich składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu,

• bezpieczna, tzn. nie doprowadza do chorób,

• może zapobiegać cukrzycy i wspomagać chorych już zmagających się z tą chorobą,

• może zapobiegać chorobom serca i wspomagać chorych na serce.

Diety rekomendowane

Wyniki? Na medalowym podium w roku 2022 stanęły diety: środziemnomorska, DASH

i fleksitariańska (ex equo drugie miejsce) oraz

MIND. Topową 10 prezentujemy w tabeli obok, główne zasady oraz wskazania diety

śródziemnomorskiej dokładniej na s. 51. Zdaniem specjalistów, te diety nie tylko

zapewniają trwałą utratę wagi, lecz także służą zdrowiu. Obniżają ciśnienie krwi i poziom tzw. złego cholesterolu LDL (a co za tym idzie także całkowitego), a zwiększają poziom tzw. dobrego HDL, dzięki czemu eliminują ryzyko miażdżycy, zawału czy udaru. Dodatkowo regulują poziom insuliny we krwi, zapobiegając cukrzycy typu 2 lub wspomagając jej leczenie. A do tego wszystkiego są one bezpieczne i bardzo łatwe w stosowaniu, a ich efekty długotrwałe.

Złota 10

zwycięzcy rankingu

1. Śródziemnomorska (patrz str. 51)

2. DASH, podobnie jak śródziemnomorska, opiera się na warzywach i owocach, niskotłuszczowym nabiale, produktach zbożowych z pełnego przemiału, chudym mięsie drobiowym, orzechach oraz ograniczonej ilości soli.

2. Fleksitariańska (inaczej zwana semiwegetariańską) jest bardzo podobna do DASH. Ale dopuszcza sporadyczne zjedzenie mięsa, w tym nawet burgera czy steku.

3. MIND łączy w sobie zalecenia śródziemnomorskiej i DASH, ale grupą produktów dominujących są służące dobremu i długiemu funkcjonowaniu mózgu: orzechy, zielone warzywa, jagody.

4. Mayo zaleca jedzenie dużych ilości warzyw i owoców oraz produktów pełnoziarnistych, ale głównie tych o niskiej kaloryczności.

5. TLC rekomenduje dużą ilość warzyw i owoców, chleb, płatki owsiane, makarony i chude mięso.

6. Wolumetryczna, czyli objętościowa, opiera się na spożywaniu dużych ilości produktów niskokalorycznych, jak: warzywa i owoce, pełnoziarniste i niskotłuszczowy nabiał. Zalecaną formą spożycia warzyw są zupy.

7. WW (Strażników Wagi) to spersonalizowany system punktowy. Każdy produkt, posiłek i napój ma wartość liczbową, ustalaną na podstawie zawartości energii i makroskładników (tłuszczów, białka i węglowodanów) przypadającej na określoną porcję. Liczbę punktów do wykorzystania w ciągu dnia determinują cztery czynniki: wiek, płeć, masa i wzrost.

8. Wegetariańska – jak śródziemnomorska –zaleca przede wszystkim produkty roślinne.

9. Nordycka opiera się na warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych oraz dużej ilości ryb i owoców morza.

10. Ornisha to dieta niskotłuszczowa, a zatem rekomenduje spożycie nie tylko warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych, ale też jajek, chudego mięsa i produktów mlecznych.

Diety, których lepiej unikać

W niechlubnym ogonie rankingu wylądowały po raz kolejny w ciągu ostatnich lat diety: paleo, „raw food”, Atkinsa, ketogeniczna oraz Dukana Powód? Każda z nich obiecuje szybkie i spektakularne efekty. I faktycznie można z ich pomocą szybko schudnąć. Ale nie da się tych diet stosować długotrwale, ponieważ wszystkie eliminują całe grupy produktów, co doprowadza do poważnych niedoborów pokarmowych i zrujnowania zdrowia. A powrót do dawnych nawyków żywieniowych bywa bardziej zgubny niż problemy sprzed jej stosowania. Na przykład dieta ketogeniczna zakłada, że aż 90 proc. energii potrzebnej organizmowi ma pochodzić z tłuszczów, oprócz węglowodanów brakuje w niej witamin, minerałów i błonnika. I rzeczywiście dłuższe jej stosowanie sprawia, że organizm zaczyna spalać własne tłuszcze i chudniemy, ale ten sposób odżywiania może również doprowadzić do niebezpiecznej kwasicy ketonowej. W konsekwencji cierpią nerki, wątroba, trzustka, a odchudzający się mają notoryczne zaparcia. Niestety, wiedza o takich zagrożeniach rzadko przebija się do osób stosujących diety odchudzające. Najczęściej rezygnujemy z nich, bo po szybkim schudnięciu i powrocie do poprzednich nawyków żywieniowych dopada nas efekt jo-jo. Nie sprawdzamy, w jaki sposób dana dieta wpłynęła na funkcjonowanie naszego organizmu, jakie kłopoty ze zdrowiem mogła spowodować. A po jakimś czasie rzucamy się na kolejną, znów reklamowaną jako przełomowa.

Roślinnie, świeżo, lokalnie

Z przedstawionego rankingu widać zatem wyraźnie, że najkorzystniejsze dla naszego zdrowia i sylwetki są diety oparte na świeżych, nieprzetworzonych pro-

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Kiedyś, jako bardzo młoda osoba, próbowałam się odchudzać i stosować różne diety. Żadna z nich nie zdała jednak egzaminu, ponieważ bardzo nie lubię, gdy ktoś lub coś mnie ogranicza. Obecnie stawiam więc na zdrowy tryb życia. Mocno ograniczyłam jedzenie mięsa, za to do każdego posiłku dodaję dużą porcję warzyw. Poza tym sporo się ruszam, najchętniej na świeżym powietrzu, co w sumie pozwala mi utrzymać dobrą wagę i ładną sylwetkę bez diet i zbędnych wyrzeczeń.

duktach roślinnych z niewielkim udziałem białka zwierzęcego (np. chude białe mięso, ryby, produkty mleczne, jajka). Potwierdzają to też badania na populacjach je stosujących, np. mieszkańcach basenu Morza Śródziemnego, którzy bez diet cieszą się zdrowiem i sprawnością przez długie lata. Co ciekawe, diety te służą także naszej planecie, globalna produkcja mięsa generuje bowiem więcej CO2 niż transport samochodowy, lotniczy, kolejowy i wodny razem wzięte. Wpływa zatem i na zmiany klimatu, i nasze zdrowie.

OBLICZ SWOJE BMR, CZYLI ZAPOTRZEBOWANIE KALORYCZNE

A następnie pomnóż jego wynik przez współczynnik uwzględniający twój tryb życia.

BMR dla kobiety

= 655,1 + (9,567 x masa ciała w kg)

+ (1,85 x wzrost w cm) – (4,68 x wiek w latach)

BMR dla mężczyzny

= 66,47 + (13,7 x masa ciała w kg)

+ (5 x wzrost w cm) – (6,76 x wiek w latach)

1,2‒1,3 – siedzący tryb życia, bez dodatkowych ćwiczeń fizycznych

1,4‒1,5 – siedzący tryb życia oraz niewielka, niezbyt intensywna aktywność fizyczna

1,6‒1,7 – praca zawodowa wymagająca dodatkowej aktywności fizycznej (mieszana)

1,8‒1,9 – praca stojąca; 2,0‒2,4 – ciężka i bardzo ciężka praca fizyczna

Aby oszacować, ile kalorii spalasz w ciągu dnia faktycznie, najpierw wykonaj poniższe działanie.

ABC diety śródziemnomorskiej

Sprawdza się ona

nie tylko w gorącej Grecji

czy Włoszech. Jest także

dobra dla nas.

JEJ ATUTY

Pozwala trwale schudnąć i obniżyć wskaźnik masy ciała BMI.

Leczy stany zapalne toczące się w organizmie i potrafi im zapobiegać.

Reguluje poziom insuliny we krwi, przeciwdziałając cukrzycy.

Zmniejsza miażdżycę, a co za tym idzie ryzyko chorób serca oraz udaru

Co jeść i pić

R świeże warzywa i owoce

R produkty zbożowe

pełnoziarniste R rośliny

strączkowe R oleje i oliwę

R orzechy R ryby R mleczne

produkty niskotłuszczowe

R wodę i herbaty ziołowe

Czego unikać

U mięsa U słodyczy oraz

wyrobów cukierniczych

U napojów słodzonych

i gazowanych U soli

Najważniejsze zasady

Podstawą menu są świeże warzywa i owoce z naciskiem na świeże, a zatem nieprzetworzone (np. z puszek). Jeśli brakuje ich w sezonie, lepiej sięgnąć po mrożonki niż produkty konserwowane czy sprowadzane z daleka. Wyjątkiem są cytrusy, które u nas nie rosną o żadnej porze. Warto dostosować menu do pory roku i warunków atmosferycznych. Gdy jest chłodno, lepiej zjeść rano owsiankę z orzechami i miodem niż owoce, które wychładzają organizm.

Liczy się też sposób obróbki cieplnej, ograniczający straty witamin i składników mineralnych. Preferowane jest zatem krótkie gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie w folii czy szybkie grillowanie bez tłuszczu.

Jeden nieuważny krok na oblodzonym

chodniku

i nieszczęście gotowe. Jak szybko wrócisz do zdrowia, zależy w dużym stopniu od ciebie samej i tego, czy pomożesz organizmowi już w pierwszych godzinach po urazie.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

Jak szybko wyleczyć

kontuzję

Urazy kończyn o tej porze roku to rzecz częsta. I zwykle, gdy mówiąc kolokwialnie wywiniemy orła, ból, strach i stres sprawiają, że tracimy głowę. Zastanawiamy się: Leczyć się samemu czy może od razu jechać do lekarza? Czy robić okład? Siedzieć nieruchomo czy może jednak się ruszać? A czas biegnie i jak twierdzą ortopedzi, bez względu na rodzaj kontuzji, szybki powrót do zdrowia zależy od naszych działań zaraz po urazie.

Krok 1. Wstępna diagnoza

W pierwszej kolejności należy ocenić, z jakim rodzajem urazu masz do czynienia. To pomoże określić powagę sytuacji i sposób postępowania.

•W przypadku stłuczenia pojawiają się siniaki, fachowo zwane krwiakami, i opuchlizna. Uszkodzona jest wyłącznie tkanka podskórna i mięsień.

•Przy skręceniu dochodzi do urazu torebki stawowej i więzadeł wokół stawu (najczęściej kostki, kolana czy ręki). Tu oprócz bólu i opuchnięcia pojawia się wyraźny problem z poruszaniem stawem.

• Zwichnięcie to przemieszczenie stawów, w konsekwencji którego tracą one ze sobą kontakt. Wtedy do objawów typowych dla skręcenia dochodzi deformacja stawu i niemożność wykonania nim ruchu.

• Złamanie lub pęknięcie kości jest najtrudniejsze do samodzielnego zdiagnozowania, o ile kość nie przebiła skóry. Poza tym, że boli znacznie bardziej niż pozostałe urazy (ale jak to porównać, jeśli nigdy takich nie mieliśmy?), występuje też deformacja, obrzęk, krwiak i nieprawidłowa ruchomość kończyny (czasami można nią poruszać, ale nie tak jak zwykle). Jeśli po wstępnej diagnozie masz wrażenie, że to tylko stłuczenie czy skręcenie, zapewne poradzisz sobie sama, w pozostałych przypadkach należy koniecznie skorzystać z konsultacji lekarza ortopedy.

Krok 2. Pierwsza pomoc

Co dalej? Istnieje opracowana przez specjalistów precyzyjna procedura PRICEM ― od pierwszych liter angielskich słów, które poka-

NIC NA SIŁĘ! JEŚLI PO URAZIE NIE MOŻESZ PORUSZAĆ KOŃCZYNĄ, LEPIEJ OD RAZU WEZWAĆ POMOC, BY NIE USZKODZIĆ JEJ JESZCZE BARDZIEJ.

zują, co powiniśmy zrobić, żeby odczuć ulgę i nie powiększyć już istniejącego problemu. Jej szczegóły tłumaczymy w tabeli obok. Istotna w niej jest zarówno sekwencja czynności, jak i właściwy moment. To zniweluje skutki urazu i nie wstrzyma procesów naprawczych. Stąd najlepiej byłoby zapamiętać angielski skrót i tłumaczenie poszczególnych słów. Oczywiście procedura ta nie jest remedium na każdy uraz, dlatego jeśli po 72 godzinach ból i inne objawy nie ustępują, bezwględnie trzeba zgłosić się do lekarza.

Krok 3. Regeneracja

Kolejnym kluczowym elementem, który zależy od nas, jest szybka korekta diety, aby wspomóc organizm w naprawieniu szkód.

•Uszkodzone mięśnie (stłuczenie) podstawą menu powinno być najwyższej jakości białko (zaleca się, by 2/3 pochodziło z produktów odzwierzęcych, bogatych w aminokwasy niezbędne do regeneracji tkanki mięśniowej). Stawiajmy jednak na dobre mięso i tradycyjnie robione wędliny, ponieważ sód potęguje obrzęki, a sztuczne dodatki mogą działać prozapalnie. Kolejnym ważnym składnikiem są nienasycone kwasy tłuszczowe, które działają przeciwzapalnie, zapobiegają bólowi i naprawiają uszkodzenia włókien (np. oliwa, oleje, awokado).

•Nadwerężone stawy (zwichnięcie, skręcenie)

― powinniśmy postawić na kolagen, najważniejszy składnik tkanki łącznej. Organizm wytworzy go sam, jeśli dostarczymy mu produkty bogate w aminokwasy, biorące udział w budowie białek kolagenowych (np.: buraki, czerwone warzywa, cebula, por, kasza gryczana, figi, morele), oraz zawierające spore ilości witaminy C (cytrusy, czerwona papryka, pietruszka).

•Urazy kości (złamanie lub pęknięcie) należy uzupełnić dietę o produkty zawierające sporo wapnia i witaminy D3, czyli nabiał (w tym mleczne napoje fermentowane, bo wzbogacą również zaburzoną lekami i stresem florę jelit), tłuste ryby morskie (śledzie, makrele, sardynki), mięso, wątróbkę i jajka. Trzeba za to uważać z galaretkami, ponieważ związki zawarte w żelatynie mogą utrudniać wchłanianie wapnia. Poza tym, słodkie mają dużo cukru, a mięsne ― soli, a zatem nie służą zdrowiu. Jedna niewielka porcja bezcukrowej lub doprawionej ziołami wytrawnej galaretki dziennie wystarczy, aby dostarczyć organizmowi niezbędny kolagen.

METODA PRICEM

P (protection) – OCHRONA

Kontuzjowana kończyna nie powinna być obciążana, a uszkodzone miejsce najlepiej unieruchomić. To zapobiegnie dalszemu uszkodzeniu tkanek, naczyń krwionośnych i nerwów. Nie dłużej niż 72 godziny, bo to z kolei może skomplikować powstanie włókien kolagenowych we właściwych miejscach.

R (rest) – ODPOCZYNEK

W ciągu 48 godzin od urazu do minimum trzeba ograniczyć poruszanie kończyną. Odpoczynek nie tylko zmniejszy ból, lecz także ułatwi gojenie.

I (ice) – LÓD

Jak najszybciej robimy zimny okład, by zmniejszyć ból i obrzęk oraz zwiększyć dopływ tlenu do komórek. Kontuzjowane miejsce schładzamy przez kilka dni w trybie: 20 minut 4 8 razy dziennie lub co 3-4 godziny. Nie dłużej, by nie przemrozić tkanek.

C (compression) – UCISK

Zaraz po schłodzeniu warto ciasno zabandażować uszkodzony staw lub mięsień, rozpoczynając 10 cm poniżej urazu w kierunku serca, by zlikwidować ewentualny wysięk i obrzęk.

E (elevation) – UNIESIENIE

Kończynę należy jak najczęściej trzymać powyżej poziomu serca, bo to także zmniejszy opuchliznę.

M (medications) – LEKI

Z powodu bólu przyjmujemy zwykle niekomfortową pozycję, a to zwiększa obciążenia zdrowych mięśni i stawów. Środki przeciwzapalne i przciwbólowe uśmierzą też ból i zahamują procesy zapalne.

Calcium + D3

Suplement diety zawierający m.in.: wapń oraz witaminę D. Wapń jest potrzebny do utrzymania zdrowych kości i zębów. Witamina D pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu wapnia we krwi oraz w utrzymaniu zdrowych kości i zębów. Tabletki powlekane, 100 szt.

ŻYJĘ ZDROWO dobra forma

Ćwiczenia mocny pęcherz na

MIĘŚNIE ODPOWIEDZIALNE ZA KONTROLĘ PĘCHERZA Z CZASEM SŁABNĄ. WZMOCNIJ JE, ŻEBY UNIKNĄĆ PROBLEMÓW ZDROWOTNYCH.

Proponujemy zestaw prostych ćwiczeń polecanych przez fizjoterapeutów, dzięki którym w przyszłości masz szansę uniknąć dolegliwości związanych z nietrzymaniem moczu. Regularnie wykonywane, 3‒4 razy w tygodniu, wzmocnią i poprawią napięcie mięśni dna miednicy (Kegla).

UNOSZENIE BIODER

modeluje również pośladki

Połóż się na plecach. Ugnij nogi w kolanach, stopy oprzyj na podłodze. Rozstaw je na szerokość bioder. Robiąc głęboki wydech, unieś biodra i plecy. Następnie wolno opuszczaj najpierw plecy, kręg po kręgu, a na końcu pośladki. Powtórz 6 razy.

UNOSZENIE NA BOKU

dodatkowo zadba o plecy

Połóż się na dowolnym boku. Dolną rękę zegnij w łokciu i oprzyj się na przedramieniu. Unieś do góry tułów, biodra oraz rękę (ciągnij ją w stronę sufitu). Wytrzymaj w tej pozycji przez 10 sekund i opuść ciało. Powtórz to ćwiczenie 5 razy, a następnie zmień stronę.

GIMNASTYKA IZOMETRYCZNA

napinanie i rozluźnianie mięśni miednicy

Połóż się na podłodze, na brzuchu. Ugnij prawą nogę. Napnij mięśnie dna miednicy otaczające cewkę moczową, pochwę i odbyt. Policz do pięciu i rozluźnij. Następnie napnij ponownie mięśnie i ‒ nie rozluźniając ich ‒ wykonaj 4 szybkie mocne skurcze. Powtórz ćwiczenie 10 razy, a następnie zrób to, zginając lewą nogę.

WYPROST RĘKI I NOGI

wzmacnia mięśnie głębokie brzucha

Zrób klęk podparty. Dłonie ustaw dokładnie pod barkami, rozstawiając je na szerokość ramion. Zrób głęboki wydech, unieś i mocno wyciągnij prawą rękę do przodu oraz jednocześnie lewą nogę do tyłu. Wróć do pozycji wyjściowej. Zrób po 8 powtórzeń, a następnie zmień rękę oraz nogę.

TEKST BARBARA TULEJA

Mięśnie Kegla powinny pracować podczas wykonywania ćwiczeń.

JEMzdrowo

Przed laty królowały na naszych stołach. Potem przegrały konkurencję z ziemniakami. Obecnie dietetycy bardzo je polecają, więc posłuchajmy ich i gotujmy częściej.

Wracamy do kasz

Jaglana, jęczmienna, a może gryczana?

NasZ ekspert

Kasze, krupy, jagły... Były podstawą

staropolskiej kuchni. Przez jakiś czas zapomniane, teraz odkrywane są na nowo. Doceniamy je nie tylko pod względem kulinarnym, ale i zdrowotnym.

Regularnie jedząc różne rodzaje kaszy, dostarczamy organizmowi wszystkiego, co najlepsze.

Produkcja kasz jest wyjątkowo prosta i nie wymaga żadnych skomplikowanych urządzeń. Wystarczy coś w rodzaju większego moździerza, by połamać ziarna, częściowo pozbawić je łusek i mamy kaszę. Nic więc dziwnego, że nasi przodkowie prawdopodobnie już ją wyrabiali, nim książę Mieszko założył państwo. Początkowo jedli głównie jaglaną zwaną jagłami (z prosa) i jęczmienną nazywaną krupami. Proso i jęczmień najlepiej bowiem wtedy rosły w naszym klimacie i na naszej glebie. Gryczana pojawiła się później. Przejęliśmy ją od Tatarów, którzy najeżdżali i łupili nasz kraj. Stąd jej ludowa nazwa ‒ kasza tatarczana. Jeszcze później na nasze stoły trafiła kasza manna z pszenicy oraz kukurydziana. Bulgur i kuskus, zapożyczone z krajów arabskich, pojawiły się w naszej kuchni stosunkowo niedawno. No i wreszcie quinoa ‒ przysmak południowoamerykańskich Indian. Każda kasza jest nieco inna, inaczej smakuje, ale wszystkie są wartościowe. Najbardziej jednak te grube, bo są najmniej przetworzone.

Zacznijmy od jaglanki

Jest lekkostrawna, a więc idealna przy dolegliwościach żołądkowych. Poza tym, w przeciwieństwie do większości produktów zbożowych, działa zasadotwórczo na organizm, co okazuje się być bardzo korzystne. Nie zawiera glutenu, więc może znajdować się w diecie osób uczulonych na ten składnik. Dostarcza dużo białka i witamin z grupy B. Ważnym składnikiem tej kaszy jest również krzemionka, od której zależy zdrowy wygląd skóry, włosów i paznokci. Świetnie smakuje zarówno na słodko z owocami lub mlekiem, jak również w duecie z warzywami lub mięsem. Jedyny jej mankament to dość wysoki indeks glikemiczny (IG 71). Zdrowym

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Jakprawidłowo gotować kasze

Jednak, gdy chcemy ugotować pęczak na sypko, przygotujmy 2,5 szklanki wody na szklankę kaszy.

Wrzucamy opłukaną kaszę na osolony wrzątek. Gdy woda znów zacznie wrzeć, ustawiamy minimalny ogień i przykrywamy garnek.

Drobne kasze gotujemy ok. 15 minut. Grubsze 20‒30 minut, a pęczak 40‒45 minut, aż wchłonie wodę. Do gotowania możemy dodać łyżkę oleju.

osobom to nie przeszkadza, ale diabetycy powinni łączyć ją z warzywami, by uniknąć wzrostu glukozy we krwi. Niektórzy wybrzydzają z powodu jej lekkiej goryczki. Nie jest to jednak problem, bo jeśli przed gotowaniem wypłuczemy ją w zimnej, a następnie w ciepłej wodzie, to gorzki posmak zniknie.

Jęczmienna w kilku wariantach

Do wyboru mamy: mazurską, perłową, wiejską, łamaną i pęczak. Różnią się wielkością. Pęczak jest prawie całym ziarnem jęczmienia, najmniej przetworzonym, bogatym w błonnik, a pozostałe są w różnym stopniu rozdrobnione i zawierają mniej błonnika. Kto miewa dolegliwości trawienne, powinien wybierać drobniejszą wersję kaszy jęczmiennej, najlepiej w postaci krupniku, który

NA PORCJĘ KASZY BIERZEMY ZAZWYCZAJ 2 PORCJE WODY.

jest lekkostrawny i dietetyczny. Pozostałym warto polecić pęczak. Jedną z najcenniejszych frakcji zawartego w nim błonnika są beta-glukany, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu we krwi (ich dobrym źródłem są także produkty z owsa). Błonnik sprawia, że indeks glikemiczny tej kaszy

Palona czy biała

RÓŻNIĄ SIĘ NIE TYLKO SMAKIEM I WYGLĄDEM

Gdy kaszę gryczaną podda się prażeniu, nabiera ona lekko brązowego koloru i ostrzejszego smaku. Część z nas bardzo ją lubi. Warto jednak wiedzieć, że w trakcie obróbki termicznej zawartość substancji odżywczych zmienia się. Wprawdzie ilość cennego magnezu i innych składników mineralnych pozostaje taka sama, ale analitycy wykazują, że maleje nieco zawartość białka i minimalnie pogarsza się jego jakość. Zmniejsza się również ilość flawonoidów, czyli substancji zapobiegających powstawaniu chorób cywilizacyjnych. O ile w kaszy naturalnej (białej) jest ich ok. 160 mg/100 g, to w palonej tylko 4 mg/100 g. Wysoka tempe ratura niszczy także część witamin. Dlatego częściej sięgajmy po wersję niepaloną.

jest niski (IG 25). A zatem to idealny produkt dla osób zagrożonych cukrzycą typu 2. Obfituje on również w składniki mineralne i witaminy z grupy B, które pomagają poprawić nastrój. W kaszach jęczmiennych znaduje się wprawdzie gluten, ale nieco w innej formie niż ten w pszenicy. Zatem osobom z łagodną postacią uczulenia na ten składnik kasze jęczmienne rzadko szkodzą. Jednak chorzy na celiakię muszą je wyeliminować.

Gryczana ‒ królewski przysmak

Podawno ją na dworze Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły. Uwielbiała ją też Anna Jagiellonka, która ― chociaż miała matkę Włoszkę to gust kulinarny najwyraźniej odziedziczyła po pradziadku Jagielle. Kaszę gryczaną sprowadzała do Warszawy aż z Radomska, gdzie podobno produkowano najlepszą. Szczególnie gustowała w odmianie zwanej krakowską, czyli drobnej i jasnej, z obłuszczonej, niepalonej gryki. Taka kasza jest delikatna w smaku, a jej wartość odżywcza podobna do jęczmiennej. Zapewnia na długo uczucie sytości, reguluje pracę przewodu pokarmowego i wzmacnia naczynia włosowate, zapobiegając ich kruchości. Poza nią mamy do wyboru grubszą kaszę gryczaną białą, a właściwie zielonkawą (zupełnie naturalną) i paloną. Ta ostatnia, nazywana również prażoną, charakteryzuje się bardziej zdecydowanym smakiem i aromatem. Bywa gruba, ale też i drobna, łamana. Wszystkie mają swoich wielbicieli. Nie podnoszą gwałtownie poziomu glukozy we krwi. Jedynie osoby cierpiące na refluks i nieżyt żołądka powinny zachować ostrożność w ich jedzeniu. Zazwyczaj chorzy dobrze tolerują niewielkie porcje kaszy krakowskiej.

Manna, kuskus i bulgur

Wszystkie trzy produkuje się z pszenicy. Najbardziej znamy mannę, w postaci drobniutkich jasnych kuleczek. Poza uczulonymi na wyroby z pszenicy, mogą ją jeść wszyscy. Szczególnie poleca się ją dzieciom i osobom chorym, wycieńczonym, cierpiącym na brak apetytu. Jest bowiem lekkostrawna i sycąca. Ma niewiele witamin i składników mineralnych, ale daje energię i dostarcza trochę białka. Nadaje się do dań słodkich, nawet do deserów, i do potraw wytrawnych. Egzotyczne kuskus i bulgur przywędrowały z krajów arabskich. Szyb-

Pół szklanki kaszy

to zamiennik kromki chleba.

ko je zaakceptowaliśmy, zwłaszcza kuskus, bo przygotowuje się go błyskawicznie, zalewając wrzącą wodą lub mlekiem. Nie wymaga gotowania. Produkuje się go z twardej pszenicy durum. Ma więcej białka niż nasze kasze z jęczmienia, gryki czy prosa. Dostarcza również kwasu foliowego, witamin z grupy B i minerałów. Ma jednak, podobnie jak jaglanka, wysoki indeks glikemiczny (IG 60). Bulgur także powstaje z twardej pszenicy, ale w nieco inny sposób. Zazwyczaj jest grubszy niż kuskus i trzeba go gotować. Ma więcej wartości odżywczych niż manna i kuskus. Mogą go włączyć do diety także diabetycy i osoby odchudzające się. Żadna z kasz pszenicznych nie nadaje się dla osób z alergią na gluten.

Złota kurydzianka

Jest głównym składnikiem meksykańskiej tortilli i narodowego dania Rumunii mamałygi, podawanej z twarogiem lub śmietaną albo do gołąbków. U nas cenią ją głównie mamy dzieci z celiakią, bo nie zawiera glutenu. Warto ją odkryć i serwować ze smacznymi sosami oraz jako dodatek do dań głównych. Jej mocną stroną jest duża ilość białka, witamin B1, B6, potasu, magnezu i cynku.

W WORECZKACH CZY LUZEM

Nie bardzo wiadomo dlaczego, ale niektórzy uznali, że kasze sprzedawane w małych foliowych woreczkach (pakowanych po 4 do tekturowych pudełek) są lepszej jakości. To mit. Także gotowanie kaszy w woreczku, który wrzuca się do wrzątku nie jest szybsze ani zdrowsze. Przeciwnie, jeśli nie wchłonie ona całej wody, to część witamin i składników mineralnych wylewamy wraz z nadmiarem płynu do kanalizacji. Warto także wziąć pod uwagę, że folia poddana działaniu wysokiej temperatury może wydzielać szkodliwe substancje. Kupujmy kasze sprzedawane na kilogramy.

GRYCZANA

169 kcal

PĘCZAK

160 kcal

KUSKUS

173 kcal

KUKURYDZIANA

185 kcal

JAGLANA

213 kcal

MANNA

160 kcal

QUINOA

300 kcal

BULGUR

174 kcal

Taka ilość jedzona np. trzy razy w tygodniu z porcją warzyw lub mięsa nikomu nie doda kilogramów, a zdrowia tak.

Meksykanie jedzą ją prawie codziennie. My także zaczynamy odkrywać ją na nowo i zastępować nią mięso. To dobry pomysł.

Fasola

niejedno ma imię

Istnieje wiele jej odmian. Różnią się wielkością, kolorem, ale wartość odżywczą mają podobną. Wszystkie są smaczne, sycące i zdrowe. Jedną z dawnych uprawianych w naszym kraju jest biała fasola z orzełkiem, zwana fasolką niepodległości. Ma charakterystyczne czerwone cętki w kształcie orła i znajduje się na liście produktów tradycyjnych. Równie smaczna i lubiana jest odmiana jaś. Niektórzy bardziej cenią sobie zielonkawą flażelotkę o znacznie mniejszych nasionach, która przybyła do nas z Francji, a jeszcze inni drobną mung, popularną w Azji, lub czarną królową meksykańskiej fiesty. Możemy gotować codziennie inną i jeść z korzyścią dla zdrowia. Porcja dla dorosłej osoby to szklanka ugotowanych nasion. W połączeniu z warzywami i np. kaszą zapewni nam wszystko, czego potrzebuje organizm.

Uwaga!

Dania z fasoli przyprawiajmy cząbrem, majerankiem i innymi ziołami poprawiającymi trawienie.

Na co pomaga?

CZEGO DOSTARCZA

Przede wszystkim białka. W 100 g znajduje się aż 22 g tego składnika. Ponadto fasola jest bogata w wapń, magnez, żelazo, potas, cynk, witaminy z grupy B, błonnik oraz izoflawony, które niszczą wolne rodniki.

OBNIŻA POZIOM CUKRU

•Częste jedzenie fasoli, chociażby w postaci zupy fasolowej lub pasty do pieczywa może pomóc kontrolować poziom glukozy we krwi u osób z cukrzycą typu 2 i tych, u których stwierdzono stan przedcukrzycowy. Dzięki kombinacji dużej zawartości białka i błonnika gotowana fasola ma niski indeks glikemiczny.

ŁAGODZI MENOPAUZĘ

•Jest wskazana dla kobiet w okresie przekwitania. Zawarte w niej izoflawony i lignany regulują bowiem gospodarkę hormonalną i wspomagają działanie estrogenów, których z wiekiem ubywa. Jedząc dania z fasoli (a także z soi), poprawimy nieco swoje samopoczucie.

Jak ją prZygotować

MOCZENIE I GOTOWANIE

Pamiętajmy, aby zawsze przed gotowaniem moczyć fasolę przynajmniej kilka godzin, a najlepiej zalać ją wodą na noc i zostawić do rana. Ponieważ nasiona, zwłaszcza te większe, mocno pęcznieją, to na szklankę dobrze jest wziąć litr wody. Autorzy niektórych przepisów radzą, aby gotować fasolę w wodzie z moczenia. Nie jest to jednak dobry

pomysł. W płynie tym znajdują się bowiem substancje wzdymające, antyodżywcze glikozydy i kwas fitynowy, a nam przecież chodzi o ich wyeliminowanie, aby potrawa była lżej strawna i zdrowa, nie powodująca wzdęć. Wylejmy więc tę wodę i weźmy świeżą. Gotujmy fasolę tak długo, aż będzie dobrze miękka, bo taka ma największą wartość odżywczą.

ZDROWY OBIAD W 5 MINUT

POMAGA SCHUDNĄĆ

•Nasiona roślin strączkowych, a zwłaszcza różnorodne fasole, są sycące, więc hamują nieprzyjemne uczucie głodu, z którym borykają się często osoby z nadwagą i otyłością. Inny powód, dla którego warto je włączyć do diety, to ich dość niska kaloryczność istotne gdy chcemy schudnąć. Szklanka gotowanej fasoli dostarcza ok. 250 kcal.

Wprawdzie lepiej jest kupić surowe nasiona i je samemu ugotować, ale sporadycznie, gdy brakuje nam czasu, możemy sięgnąć po fasolę z puszki, np. czerwoną. Po odsączeniu z zalewy dodajmy do niej sałatę, pokrojony w kostkę pomidor, kiszony ogórek i kawałek posiekanej cebuli. Sałatkę polejmy dressingiem z oleju, soku z cytryny i miodu. Zastąpi tradycyjny obiad.

Miażdżyca

To poważna choroba tętnic, za którą w dużym stopniu odpowiedzialny jest cholesterol, ale nie tylko. Na szczęście, gdy skorygujemy dietę, możemy zatrzymać niekorzystne zmiany.

NasZ ekspert

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Długość naszego życia zależy w dużej mierze od stanu naczyń krwionośnych. Drożne i elastyczne sprawnie rozprowadzają krew. Niestety, u wielu osób, jeszcze przed trzydziestką, pojawiają się zmiany miażdżycowe. Z czasem zaczynają one utrudniać przepływ krwi, co prowadzi do niedotlenienia narządów (bo krew transportuje tlen) i ich niewydolności.

Dlaczego tętnice zarastają

Złogi, czyli blaszki miażdżycowe, tworzą się na wewnętrznych ścianach tętnic, w miejscu ich uszkodzenia. Przyczyną bywa nadciśnienie tętnicze, przewlekły stan zapalny w organizmie lub związki toksyczne krążące we krwi. Należą do nich: alkohol, nikotyna (także ta z e-papierosów), a nawet substancje znajdujące się w ciastkach i tłustych fast foodach, jeśli jemy je często. W takim chorym miejscu gromadzą sie tłuszcze, zwłaszcza cholesterol, powstają zwapnienia i skrzepy. Z czasem tętnice stają się coraz węższe i sztywniejsze. Nie mogą dostarczyć narządom koniecznego tlenu.

co jeść, a czego unikać

W zależności od tego, jakiej tętnicy to dotyczy, dochodzi do choroby wieńcowej i zmian neurologicznych. Możemy odczuwać bóle za mostkiem, pojawiają się zawroty głowy, dezorientacja, trudności w poruszaniu się, obrzęk nóg i inne objawy.

Nie czekajmy ze zmianą stylu życia

Mały odsetek ludzi ma genetyczne skłonności do przyspieszonego powstawania blaszki miażdżycowej. Oni muszą być pod stałą opieką lekarza. Większość z nas może jednak łatwo spowalniać proces zarastania tętnic, chociażby poprzez racjonalne odżywianie się i większą aktywność fizyczną. Ideałem byłoby, gdybyśmy zdrowy styl życia zaczęli prowadzić, zanim pojawi się stan alarmowy, czyli ciśnienie krwi i poziom cholesterolu przekroczą normę. Ale pamiętajmy: lepiej późno niż wcale.

Podstępny cholesterol

Ponieważ na podstawie wielu badań ustalono, że im wyższy poziom tego składnika we krwi, tym wyższe ryzyko miażdżycy i jej powikłań, więc uznano cholesterol za głównego sprawcę miażdżycy. Jednocześnie pewna jego ilość jest

Zadbaj o homocysteinę

Ta substancja krąży w naszej krwi, m.in. regenerując tkanki. Ale gdy jest jej za dużo, przyspiesza miażdżycę. Aby do tego nie doszło, unikajmy nadmiaru białka w diecie, jedzmy: sałatę, szpinak, kapustę, brokuły, bogate w kwas foliowy, a także produkty pełnoziarniste dostarczające wit. B6 i betainę oraz trochę mięsa, aby mieć wit. B12. Jeśli wysoki poziom homocysteiny nie spada, należy wdrożyć leczenie zaproponowane przez lekarza.

JEM ZDROWO dieta

niezbędna np. do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, hormonalnego i syntezy wit. D. Dlatego nasza wątroba umie go wytwarzać. Ale ta problematyczna substancja trafia do krwi także z produktami zwierzęcymi, które spożywamy. Nie musimy rezygnować ze wszystkich, by zapobiec miażdżycy. Wystarczy radykalnie zmniejszyć ich porcje. Pamiętajmy też, że do wzrostu cholesterolu we krwi (nawet, gdy ograniczymy go w posiłkach) przyczynia się stres, brak ruchu, zaburzenia hormonalne i niektóre leki.

Zmodyfikujmy dietę na zawsze

Podobnie jak istnieją dziesiątki diet odchudzajacych, nie brakuje też „cudownych” rad na odblokowanie tętnic w kilka tygodni. Można wprawdzie w krótkim czasie zmniejszyć poziom cholesterolu we krwi, przecho-

dząc na restrykcyjną dietę warzywno-owocową lub ściśle wegańską, ale gdy potem wrócimy do dawnego sposobu odżywiania, zaprzepaścimy korzystne zmiany. Dlatego postarajmy się stale trzymać zasad racjonalnego żywienia. Chociaż wydają się nudne i znane, to dają bardzo dobre efekty. Obniżają cholesterol całkowity i LDL (nazywany złym) oraz trójglicerydy (TG), których wysoki poziom również zwiększa ryzyko miażdżycy.

e Co najmniej połowę wszystkich codziennych posiłków powinny stanowić surowe i gotowane lub duszone warzywa oraz owoce. Zimą niech będą wśród nich także kiszonki i mrożonki. Owoców jedzmy mniej, warzyw więcej.

e Do każdej porcji surówki lub sałatki, a także do zup z warzywami warto dodawać łyżeczkę dobrego oleju.

One chronią nasze tętnice

KISZONA KAPUSTA

•Jest w niej solidna dawka wit. C, która uszczelnia ścianki tętnic i chroni przed złogami.

RYBY MORSKIE

GRANATY

•Zawierają polifenole. Dzięki nim zmniejszają ryzyko tworzenia się zakrzepów i obniżają ciśnienie skurczowe krwi.

•Nie tylko łosoś, ale też śledź, makrela, sardynki. Dostarczają bezcennych kwasów tłuszczowych omega-3.

ORZECHY

•Są bogate w dobre, przeciwmiażdżycowe tłuszcze jednoi wielonienasycone oraz selen.

PŁATKI OWSIANE

•To źródło beta-glukanów, podobnie jak płatki i kasze jęczmienne. Jest to frakcja błonnika o udowodnionym

CEBULA I CZOSNEK

•Dzięki kwercetynie, allicynie i innym substancjom zapobiegają stanom zapalnym w tętnicach.

POMIDORY

NASIONA SEZAMU

•Kryje się w nich mnóstwo fitosteroli, hamujących wchłanianie cholesterolu z pożywienia.

•Znajdujący się w nich likopen obniża ryzyko chorób serco wo-naczyniowych, w tym miażdżycy. Najlepiej działa sos i zupa pomidorowa.

e Warzywa i owoce uzupełniajmy roślinami strączkowymi, kaszami, razowymi makaronami, razowym pieczywem lub graham i ziemniakami ― te ostatnie to nie frytki, lecz z wody, najlepiej gotowane w mundurkach. Produkty te powinny stanowić w sumie

1/2―2/3 pozostałej części talerza.

e Jajka, produkty mleczne i mięso traktujmy jako uzupełnienie posiłków. Wybierajmy chude mięso i półtłusty nabiał. Częściej jogurty i kefiry niż słodkie mleko. Częściej twarogi niż sery topione.

e Codziennie jedzmy kilka orzechów lub łyżkę nasion słonecznika lub dyni.

e Dwa, trzy razy w tygodniu sięgajmy po ryby, najlepiej morskie, bogate w kwasy tłuszczowe omega-3.

e Jeśli mamy nadwagę, ograniczmy kaloryczność posiłków, aby powoli, ale systematycznie chudnąć.

Tego unikaj

U margaryny i słodycze

Mogą zawierać kwasy tłuszczowe trans lub olej palmowy, który również podnosi cholesterol.

U smalec i tłuste mięsa

To bomby tłuszczowe. Zawierają głównie tłuszcze nasycone, przyczyniające się do miażdżycy.

U potrawy smażone

Nawet jeśli staramy się ograniczyć ilość tłuszczu, to i tak są bardziej kaloryczne niż gotowane.

U słodkie napoje

Podnoszą poziom trójglicerydów (TG) we krwi. Przyczyniają się także do rozwoju miażdżycy.

U alkohol

Często spożywany podnosi ryzyko choroby wieńcowej, udaru mózgu i nadciśnienia.

U nadmiar soli

Duża ilość zwiększa ciśnienie tętnicze krwi i sprzyja miażdżycy. Starajmy się ograniczyć solenie potraw. Dopuszczalna dzienna porcja to łyżeczka.

o tętniceDania, które dbają

Bez względu na to, czy ktoś stosuje już leki zapobiegające powstawaniu blaszki miażdżycowej, czy nie, powinien codziennie jeść więcej warzyw.

TEKST BARBARA LASOTA

Niektórzy żartują, że to co zdrowe, na ogół nie jest smaczne. Mają na myśli głównie warzywa. Tymczasem można z nich przyrządzać wiele pysznych potraw. Zwłaszcza jeśli uzupełnimy je o niewielki dodatek ryby, sera czy orzechów. Aby dania te były bardziej zdecydowane w sma ku, warto stosować oliwę, olej i zioła, co również sprzyja profilaktyce miażdżycy.

Sałatka z burakami i cytrusami

4 upieczone lub ugotowane w łupinach buraki, 2 pomarańcze lub

4 mandarynki, 2 duże garście rukoli, 100 g sera feta lub koziego, 4 łyżki orzechów włoskich, 2 łyżki oliwy, po łyżeczce miodu i octu balsamicznego, czosnek, tymianek, pieprz, sól

Buraki obierz, pokrój w niewielkie cząstki i oprósz szczyptą tymian ku oraz soli i pieprzu. Cytrusy obierz ze skórki i z każdej cząstki zdejmij otaczające ją błonki. Na półmisku rozłóż umytą i osuszoną rukolę (może być także roszponka lub każda inna sałata) i lekko

posól. Na zieleninie ułóż buraki, kawałki cytrusów i niewielkie porcje sera. Posyp orzechami. |Z oliwy, miodu, posiekanego ząbka czosnku i octu zrób sos, polej nim sałatkę.

To prawdziwa bomba zdrowia. W tej sałatce mamy aż 6 składników działających przeciwmiażdżycowo, które jedzone razem wzajemnie się uzupełniają.

Aby uatrakcyjnić sałatki i surówki, łącz czasem wytrawne smaki ze słodkimi. Niewielki dodatek miodu i owoców sprawi, że chętniej zjesz warzywa.

PYSZNA ZAPIEKANKA

Kugel warzywny

Po 3 dość duże ziemniaki i marchewki, 2 cukinie, 2 średnie cebule, 4 jajka, 4 ząbki czosnku, 3 łyżki tartej bułki lub zmielonych w młynku płatków owsianych, pół pęczka natki pietruszki, oliwa, bazylia, rozmaryn, papryka, sól, pieprz

Ziemniaki i marchew cienko obierz i zetrzyj na wiórki razem z umytą cukinią. Cebulę, czosnek i natkę posiekaj. Przełóż wszystkie warzywa razem z czosnkiem i natką do jednej dużej miski i wymieszaj z jajkami oraz bułką lub

płatkami. Przypraw według uznania. Formę do pieczenia posmaruj oliwą, rozłóż masę warzywno-jajeczną zagęszczoną bułką i skrop po wierzchu oliwą. Piecz ok. 50 minut w temp. 180 st. C. Podaj zaraz po wyjęciu z piekarnika.

Kugel wywodzi się z kuchni żydowskiej. W wersji oryginalnej dominują w nim ziemniaki, ale gdy dodamy więcej warzyw, będzie bogaty w błonnik i przeciwutleniacze.

DANIE GŁÓWNE

Ryba pieczona z fasolką

4 porcje fileta z łososia lub innej ryby morskiej, torebka (500 g) mrożonej fasolki szparagowej, 2 średnie cebule, 2 strąki czerwonej papryki, 3 pieczarki, 2 ząbki czosnku, pół cytryny, rozmaryn, tymianek, oregano, olej, pieprz, sól

Oczyszczoną rybę posól, natrzyj przeciśniętym przez praskę czosnkiem, skrop sokiem z cytryny i olejem, oprósz przyprawami. Pozostaw przez godzinę w chłodzie, aby filet się zamarynował i nabrał smaku. Fasolkę wyjmij z torebki, rozmroź. Paprykę, cebulę

i pieczarki pokrój, dodaj do fasolki. Przypraw warzywa solą, pieprzem i ziołami. Wymieszaj z 2 łyżkami oleju lub oliwy. Ułóż je w szerokim żaroodpornym naczyniu, a na nich połóż porcje ryby. Piecz ok. 30 minut w temp. 180 st. C.

Zazwyczaj fasolkę szparagową gotujemy, ale jako dodatek do ryby warto wypróbować wersję pieczoną. Ma bardziej wyrazisty smak.

Jarzynowa z papryką

2 marchewki, mała pietruszka, niewielka cukinia, czerwona papryka, 3 ziemniaki, 4 łyżki zielonego groszku, kawałek selera naciowego, cebula, 2 ząbki czosnku, udko kurczaka, pęczek natki pietruszki, olej lniany, pieprz, sól

Zalej udko 2 l wody, posól i gotuj 15 minut. Pokrój w kostkę obraną marchew, pietruszkę, ziemniaki i paprykę, a seler naciowy w cienkie plasterki. Cebulę posiekaj, zeszklij na oleju, dodaj posiekany czosnek i smaż jeszcze kilkanaście sekund.

Dodaj do wywaru pokrojone warzywa, ziemniaki i cebulę z czosnkiem. Gotuj jeszcze 20 minut. Przed końcem gotowania dołóż startą na grubej tarce cukinię, groszek i posiekaną natkę. Przypraw do smaku, gotuj kilka minut.

Ta zupa przypomina włoską minestrone, która ma wiele wersji. Możemy dowolnie łączyć składniki, np. groszek zastąpić gotowaną fasolą, kukurydzą, a nawet makaronem.

Porady zza

PIERWSZEGO STOŁU*

nasZ ekspert

dr n. farmaceutycznych MAGDALENA JACHORSKA ekspert farmaceutyczny

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

RZUCANIE PALENIA

Naukowcy i lekarze od lat starają się wypracować skuteczne metody walki z nałogiem nikotynowym. Podkreśla się, że silna motywacja oraz terapia poznawczo-behawioralna to klucz do sukcesu. Jednak, aby rzucenie palenia było mniej dokuczliwe oraz łatwiejsze, można wspomóc się środkami dostępnymi w aptece. Farmaceuta zaproponuje nikotynową terapię zastępczą (plastry, gumy, tabletki) albo produkty lecznicze z cytyzyną – środki te zmniejszają objawy głodu nikotynowego i ograniczają chęć sięgnięcia po papierosa. Dodatkowo poleca się metody niekonwencjonalne, np. hipnozę czy biorezonans.

LIBIDO U KOBIET

Popęd płciowy u pań zależy m.in. od cyklu dobowego, miesięcznego, wieku i aktywności hormonów oraz stanu zdrowia. Jego naturalne zaburzenia pojawiają się też w ciąży, połogu i menopauzie. Jeśli chemy podnieść libido, zacznijmy od korekty diety, aktywności fizycznej i trybu życia. Warto jeść: figi, banany, awokado, szparagi, truskawki, orzechy, gorzką czekoladę, imbir. Farmaceuta może zaproponować suplementy, np. z żeń-szeniem, korzeniem maca, liściem Damiana, miłorzębem japońskim, szafranem i ashwagandhą. W okresie menopauzy pomocna jest hormonalna terapia zastępcza lub praparaty z DHEA.

Cechuje ją m.in.: zaczerwienie, pieczenie, niekiedy suchość, łuszczenie i swędzenie. Jest podatna na działanie czynników środowiskowych i kosmetyków, dlatego wymaga starannej pielęgnacji. W aptece dostaniemy specjalnie zaprojektowane linie dermokosmetyków o hipoalergicznym składzie, z substancjami łagodzącymi, nawilżającymi i wzmacniającymi barierę hydrolipidową skóry (m.in.: alantoina, pantenol, ceramidy, kwas hialuronowy, niacynamid). Osobom ze skórą wrażliwą polecam też delikatne środki myjące (płyny micelarne, emulsje), łagodzące toniki. Można wspomóc się wodą termalną i kremami do skóry wrażliwej. W codziennej pielęgnacji nie wolno zapominać o kremie z filtrem, warto wybrać mineralny, chemiczny może bowiem podrażniać.

PRZECHOWYWANIE LEKÓW – O CZYM WARTO WIEDZIEĆ

Wiele osób trzyma leki w łazience czy kuchni, miejscach o dużych wahaniach temperatury i wilgotności. Tymczasem zachowanie odpowiednich warunków (rekomendowanej przez producenta temperatury, unikanie bezpośredniego nasłonecznienia i dużej wilgotności) wpływa na bezpieczeństwo i skuteczność ich użycia. Pomijając preparaty, które należy przechowywać w lodówce (2 8 st. C), idealne warunki panują w sypialni (temp. ok.15 25 st. C, niska wilgotność). Pamiętajmy też, by trzymać leki w oryginalnych opakowaniach z ulotką.

* „Pierwszy stół” w języku zawodowym osób związanych z farmacją to nic innego, jak lada w aptece, przy której pacjent spotyka się z farmaceutą.

JESTE M eko

Chorzy na klimat

Ekstremalne zjawiska pogodowe stały się faktem. Fale upałów, powodzie, wczesne i dłużej trwające

wiosny mają niebagatelny wpływ na nasze życie.

Jedynym ratunkiem jest zatrzymanie niszczenia naszej planety.

Dbaj o planetę – a zadbasz o zdrowie

Natura się zbuntowała i pokazuje, do czego mogą doprowadzić niszczycielskie działania człowieka. Badania potwierdzają, że degradacja środowiska i związane z tym zmiany klimatu wpływają również na nasze zdrowie.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

Coraz liczniejsze raporty przygotowywane przez naukowców na całym świecie, a także w Polsce, nie napawają optymizmem. Ekstremalne zjawiska pogodowe, które występują ze zwiększającą się częstotliwością i natężeniem są nie tylko zagrożeniem dla światowej ekonomii, ładu i stabilizacji, ale także dla naszego zdrowia. Wiele osób ginie lub doświadcza urazów na skutek huraganów, powodzi, pożarów, ale zmiana klimatu wiąże się także z rozprzestrzenianiem chorób zakaźnych przenoszonych przez żywe organizmy (muchy, komary, kleszcze). Pojawiają się nowe ogniska malarii, dengi, kleszczowego zapalenia mózgu. Istnieje też duży związek pomiędzy transformacją klimatyczną a zdrowiem psychicznym. Przerażające zjawiska, które wcześniej znaliśmy tylko z filmów katastroficznych, stają się faktem

i jak pokazują badania powodują lęki, koszmary nocne, bezsenność, nerwice i depresję. Wielkim problemem, który już zaistniał i będzie się nasilał to dostęp do wody pitnej, zwłaszcza w Afryce. Jej brak powoduje odwodnienie i zmusza Afrykańczyków do korzystania z zanieczyszczonych źródeł, co wywołuje biegunki, choroby żołądka i jelit, a także liczne schorzenia skóry. Rosnące temperatury w Europie są wyjątkowo dotkliwe dla mieszkańców miast, gdzie spore powierzchnie pokryte są betonem i asfaltem. Te miejskie wyspy cie-

METEOPACI, CZYLI CHORZY NA POGODĘ

Wiele osób jest nadwrażliwych na zmiany pogody, a zwłaszcza kobiety, osoby starsze i z niskim ciśnieniem tętniczym.

Najsilniej odczuwane są wahania ciśnienia atmosferycznego i temperatury. Zaostrzają one m.in. dolegliwości układu krążenia i zaburzenia rytmu serca. Ale nadejście frontu chłodnego również potrafi dać się we znaki. Odzywają się wówczas bóle stawów i problemy z układem oddechowym. Jak sobie pomóc? Trzeba dbać o kondycję, więcej się ruszać i przebywać wśród natury.

METEOROPATIA, NA KTÓRĄ PODOBNO CIERPI CO

TRZECIA OSOBA, NIE JEST CHOROBĄ

I NIE MA NA NIĄ LEKARSTWA.

pła zwiększają częstotliwość występowania udarów i zaostrzają objawy przewlekłych chorób krążenia i układu oddechowego. W czasie upałów, przy stojącym powietrzu i braku opadów rośnie stężenie alergenów i pyłków, co spowodowało, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat podwoiła się liczba chorych na alergiczny nieżyt nosa i astmę oskrzelową. Szczególnie wrażliwe na wpływ zmian klimatycznych są dzieci, seniorzy i osoby mające problemy zdrowotne i niepełnosprawne, a także bezdomni.

Naukowcy alarmują, że obecnie na każdym kontynencie występuje wiele skutków zmian klimatycznych, od susz i powodzi po utratę bioróżnorodności oraz zanieczyszczenie powietrza i wody.

POŻARY

CIEPŁO, CIEPŁO, CORAZ CIEPLEJ, GORĄCO

HURAGANY, POŻARY, POWODZIE NIEBEZPIECZNE OPADY

W ostatnich latach dominują intensywne, krótkotrwałe, bardzo gwałtowne deszcze, które powodują podtopienia i powodzie. Woda przenosi zanieczyszczenia, chemikalia, ścieki. Może to powodować skażenie wody pitnej i gruntów rolnych, co grozi rozprzestrzenianiem się wielu chorób (np. biegunki, zapalenie dróg moczowych i płuc). Aby złagodzić skutki powodzi, potrzebne są systemowe działania, jak renaturyzacja rzek, przywracanie mokradeł, budowa zbiorników retencyjnych, udrażnianie studzienek.

Mamy coraz mniej czasu

* Zagrożenie katastrofą klimatyczną dotyczy każdego z nas, dlatego należy działać. Włączać się w proekologiczne akcje, np. sadzenia drzew. Ograniczać śmieci. Starać się kupować produkty tylko od tych wytwórców i dostawców, którzy działają zgodnie z dobrem natury.

Istnieje niezaprzeczalny związek pomiędzy zmianą klimatu a zdrowiem psychicznym. Tragiczne zdarzenia wywołane nagłymi i ekstremalnymi załamaniami pogody – nawałnice, powodzie, pożary i często związana z tym utrata mienia – mogą powodować traumę, stres i zaburzać poczucie bezpieczeństwa. Występowanie nieprzyjemnych odczuć (przygnębienie, niepokój, lęk, poczucie beznadziei i bezradności) wynikających z uświadomieniem sobie rozmiaru zagrożeń i strat, które niesie degradacja środowiska, specjaliści nazywają dystresem związanym ze zmianą klimatu (climate change distress) lub depresją klimatyczną.

WCZESNE WIOSNY ‒ ZMORA ALERGIKÓW

Krótkie zimy i wczesne wiosny powodują wzrost chorób alergicznych. Wydłuża się okres pylenia i wiele roślin zakwita jednocześnie, co jeszcze potęguje alergie. Szacuje się, że z powodu uczulenia na pyłki roślin cierpi już 20 proc. Europejczyków i 25 proc. Polaków.

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Przed laty pylenie zaczynało się pod koniec marca, teraz już w drugiej połowie lutego zakwitają leszczyny, wierzby, brzozy, olchy. Niestety, nie sposób uniknąć kontaktu z alergenami. Oczywiście, można i trzeba w okresie najsilniejszego pylenia ograniczyć spacery, wspomagać się maseczką, wyjechać nad morze czy brać leki, które złagodzą nieco dolegliwości, ale globalne ocieplenie z pewnością nie jest dobrą prognozą na przyszłość dla osób cierpiących na alergie.

Temperatura na Ziemi wciąż rośnie.

Od roku 1900 podniosła się średnio o 1,5 st. C.

Według NASA może ona do końca tego stulecia

jeszcze wzrosnąć nawet o 2,5 do 4,5 st. C.

ZMIANA KLIMATU ZNACZY GORSZE POWIETRZE

To prawdziwa kwadratura koła. Ocieplenie klimatu jest spowodowane m.in. wzrostem emisji gazów cieplarnianych, ale samo też powoduje uwolnienie z dna morskiego jednego z najsilniejszych gazów – metanu, który przyczynia się do powstawania ozonu w warstwie przyziemnej atmosfery. Zanieczyszczenia powietrza, pyły, smog wywołują m.in. astmę i liczne nieżyty dróg oddechowych.

CZY MOŻNA ZATRZYMAĆ KATASTROFĘ KLIMATYCZNĄ

Nie sposób udawać, że nic się nie dzieje. Nie pomoże chowanie głowy w piasek. Aby wzrost temperatury na świecie utrzymał się poniżej 2 st. C, globalna emisja CO₂ do atmosfery musiałaby spaść do zera między rokiem 2050 a 2070. Jeśli nie uda się tego zrealizować, temperatura wzrośnie o 3,7 st. C, co będzie miało katastrofalne skutki dla Ziemi i ludzi. Naukowcy podkreślają, że poza pilnym odejściem od spalania paliw kopalnych na całym świecie, musimy przestać niszczyć dziką przyrodę. Jest ona ofiarą kryzysu klimatycznego, ale ma jednocześnie ogromny potencjał w walce z jego skutkami. Dlatego należy dbać na każdym kroku o odrodzenie natury, aby mogła nas chronić.

Lecznicze

W medycynie azjatyckiej wykorzystywano je od wieków. Współczesna mykoterapia potwierdziła, że ich własności lecznicze są dużo większe, niż do tej pory sądzono.

Gdy mówimy o grzybach, przychodzą nam głównie na myśl smaczne prawdziwki, kurki, maślaki, które zbieramy w lesie, lub kupowane w sklepach pieczarki i boczniaki. Tymczasem do królestwa grzybów należy o wiele więcej organizmów. Obecnie mykologia i mykoterapia przeżywają swój renesans, bo też naukowcy dysponują doskonalszymi narzędziami do ich badania. Udowodniono już ponad wszelką

wątpliwość, że grzyby mają w sobie substancje biologicznie aktywne, które zwalczają wiele chorób. Są to m.in.: związki antyoksydacyjne, antyalergiczne, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, regulujące ciśnienie krwi, obniżające poziom cholesterolu i lipidów, a także wiele innych.

Część grzybów stosowana jest również jako probiotyki, które poprawiają mikrobiotę naszego przewodu pokarmowego.

Warto więc sięgać po grzyby znacznie częściej.

BOCZNIAK OSTRYGOWATY

Właściwości: Ze względu na dużą zawartość białka i mięsistą konsystencję jest chętnie stosowany jako zamiennik mięsa. Bogaty w beta-glukany, witaminy z grupy B, zwłaszcza B6, zawiera też witaminę C, D, kwas foliowy i wszystkie potrzebne dla organizmu ludzkiego aminokwasy egzogenne. W jego skład wchodzi m.in. lowastyna, która przyczynia się do redukcji cholesterolu w wątrobie. Wzmacnia również układ odpornościowy, działa przeciwnowotworowo. Bez trudu można go kupić w wielu sklepach.

Risotto z boczniakami

• Składniki: 20 dag ryżu, łyżka masła, 2 szklanki bulionu warzywnego, spora cebula, ząbek czosnku, olej, 20 dag boczniaków, 10 dag startego parmezanu, kilka pomidorków koktajlowych, sól, pieprz

• Wykonanie: Na oleju podsmaż posiekaną cebulę, dodaj ryż, gotuj na małym ogniu. Na patelnię wlej łyżkę oleju, dodaj umyte, pokrojone boczniaki, usmaż. Pod koniec smażenia dodaj posiekany ząbek czosnku, pomidorki obrane ze skóry, sól i pieprz do smaku. Gdy ryż będzie miękki, dodaj do niego masło, parmezan i przesmażone grzyby. Dobrze wymieszaj.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

TWARDZIAK JADALNY SHIITAKE

Właściwości: Niezwykle ceniony w kuchni azjatyckiej. Zawiera wiele substancji biostymulujących, m.in.: witaminy, kwas foliowy, niacynę, aminokwasy. Szczególne znaczenie ma polisacharyd lentinan i alkaloid erytadenina. Dzięki za wartości tego pierwszego grzyb działa silnie antywiru sowo. Z kolei erytadenina wpływa na obniżenie cho lesterolu. Shiitake rośnie w Japonii, Chinach i Wietnamie. Kupimy go w sklepach ze zdrową żywnością.

Shiitake à la bekon

• Składniki: 5‒6 grzybów shiitake, pół łyżeczki papry ki wędzonej, 2 łyżki sosu sojowego, łyżka miodu, pieprz, ząbek czosnku, sól, olej do smażenia.

• Wykonanie: Grzyby umyj, pokrój i zamarynuj w so sie sojowym z miodem oraz z przeciśniętym przez praskę czosnkiem. Pozostaw w marynacie na godzinę. Usmaż na oleju tak, aby były przypieczone.

Grzyby jako odrębne organizmy pojawiły się na

około 700 milionów lat temu. Rozbieżne są szacunki, co do liczby gatunków. Uważa się, że jest ich od 70 tysięcy

REKLAMA

Ada Fijał

Wykorzystuje zawód aktorki, aby propagować ochronę

środowiska. Nakręciła

ekologiczny teledysk „Jutro”, w którym wystąpiła jako

superbohaterka EkoWoman.

Każdy zrobić może coś

Wdomowym menu jest mi najbliżej do kuchni wegańskiej. Lubię dania pochodzenia roślinnego, dużo warzyw, owoców oraz zbóż. Staram się również nie jeść po osiemnastej, a przed śniadaniem codziennie piję wodę z cytryną.

ODPOCZYWAM NA DZIAŁCE

Znajduje się w Puszczy Białej. Kocham tamtejszą zieleń, czyste powietrze, widoki, no i kojący spokój... To świetne miejsce na odreagowanie stresów. Mój dziadek, leśnik, od dzieciństwa uwrażliwił mnie na kontakt z naturą i na piękno przyrody. Pochodzę z Krakowa, gdzie od lat rozmawiało się na temat smogu. Pamiętam, że babcia, która przyjeżdżała do nas ze Szczawnicy, narzekała, że w Krakowie boli ją głowa. Wtedy wydawało mi się absurdalne, żeby przyczyną tych dolegliwości było zanieczyszczone powietrze. Odkąd bardziej interesuję się tym tematem, uważam, że jest to możliwe.

NAMÓWIŁAM KOLEŻANKI NA EKOFILM

Nakręciły go z okazji moich urodzin, każda w swoim domu. Małgosia Kożuchowska zbiera śmieci. Joasia Koroniewska oszczędza wodę. Magda Schejbal wkłada butelki do pojemnika na szkło. Basia Kurdej-Szatan segreguje rzeczy i pokazuje, że można stworzyć drugi obieg ubrań. A ja porządkuję plażę... W tym urodzinowym teledysku nieprzypadkowo mam na sobie bluzkę młodej projektantki, którą zrobiła z resztek materiałów. Jestem zwolenniczką przerabiania ubrań na takie, które mogą się komuś przydać w nowej formie i odsłonie.

wysłuchał Cezary Kubaszewski

DBAM o urodę

Zima trudny sezon

dla włosów

O tej porze roku potrafią sprawiać dodatkowe problemy. Pasma stają się matowe i szorstkie, często się puszą i plączą, rozdwajają lub wypadają. Sposobem na to będzie odpowiednia pielęgnacja.

z głowy! Problem

Kiedy włosy buntują się zimą, warto działać i im pomóc, aby mimo niesprzyjających dla nich warunków były mocne i zdrowe.

TEKST EWA ADAMIAK

Gdy powiewy mroźnego wiatru zmuszają cię do naciągnięcia czapki głęboko na uszy, nie myślisz o tym, że stłamszone pod nią włosy nie mają dopływu powietrza, a skóra głowy wręcz się dusi i w odruchu obronnym produkuje więcej sebum niż zwykle. Po powrocie do domu podkręcasz kaloryfery i cieszysz się ciepłem, które wysusza powietrze i także szkodzi pasmom... Ale nawet zimą włosy mogą wyglądać pięknie. Odpowiednia pielęgnacja i drobne zmiany w codziennym życiu pomogą im przetrwać do wiosny w dobrej kondycji.

DODAJ FRYZURZE OBJĘTOŚCI

Zastosuj odpowiednie kosmetyki i stylizację

•Preparaty podnoszące włosy u nasady mają zwykle postać sprayu, pudru lub pianki. Aplikuje się je w trakcie stylizacji fryzury tuż przy skórze głowy. Nakładaj je małymi porcjami, aby nie obciążyć włosów.

•Użyj dużej okrągłej szczotki i suszarki z nakładką koncentrującą strumień powietrza. Susz pasma, odciągając je przy skórze głowy. Na koniec przewiej włosy chłodnym nawiewem – będą ładnie błyszczeć i dłużej zachowają nadaną objętość. Utrwal fryzurę lekkim, elastycznym lakierem.

ZADBAJ O POŁYSK

Nadaj włosom zdrowy blask

•Stosuj płukanki zakwaszające. Fryzjerzy także ich używają, ponieważ domykają one łuski pokrywające włos, a gładkie pasma zdrowo lśnią. Możesz kupić w drogerii gotowy kosmetyk w postaci płynu albo mgiełki, np. z octem malinowym, lub przygotować w domu własną płukankę. To proste – wystarczy połączyć 2 l letniej wody z 2–3 łyżkami octu owocowego (lub z sokiem z połówki cytryny). Użyj mikstury do ostatniego płukania po myciu głowy.

•Olejowanie przywróci matowym włosom blask i sprężystość. Wybierz olej: kokosowy, lniany, z pestek winogron, arganowy. Nakładaj go na pasmo po paśmie na całej długości ok. 50 minut przed myciem włosów albo zostaw na całą noc (owiń głowę ręcznikiem), wtedy olejowanie będzie jeszcze skuteczniejsze.

PRZYWRÓĆ NAWILŻENIE SUCHYM PASMOM

Postaw na roślinne składniki

•Suche włosy nie mają połysku, są kruche i trudne do ułożenia. Nawilżaj je już podczas mycia szamponem, np. z takimi składnikami, jak: wyciąg z aloesu, bambusa, kwiatu lipy, siemienia lnianego czy nasion chia.

•Nakładaj odżywkę na godzinę przed myciem głowy, a po myciu jeszcze raz – odżywkę lub maskę. W ten sposób pozwolisz włosom wchłonąć więcej składników niezbędnych do odzyskania prawidłowego poziomu nawilżenia.

•Przeprowadź kurację dla suchych pasm.

Przez 6–8 kolejnych tygodni nakładaj na nie co 3–4 dni maskę z dyni (zmiksuj tyle miąższu, aby uzyskać 2/3 szklanki emulsji) z łyżeczką miodu. Papkę nałóż na zwilżone wodą włosy, owiń folią i ręcznikiem na 40–60 minut, a następnie umyj głowę jak zwykle.

Olejek herbaciany

ZAPANUJ NAD

PUSZĄCYMI SIĘ KOSMYKAMI

Spraw, aby się nie elektryzowały

•Jonizuj pasma podczas rozczesywania i stylizacji. Najlepsze dla puszących się włosów są grzebienie z drewna, szczotki z naturalnym włosiem, kolcami jonizującymi i ceramiczną powłoką. Używaj suszarki z funkcją jonizacji – neutralizuje dodatnie jony powodujące stroszenie się kosmyków.

•Stosuj kosmetyki dyscyplinujące – pianki, spraye, pasty strukturyzujące fryzurę, np. z kolagenem czy roślinną betainą, które działają antystatycznie.

•Wymień czapkę na bawełnainą lub wełnianą. Okrycia głowy ze sztucznych materiałów i ciągłe pocieranie głowy zsuwającym się kapturem także powodują elektryzowanie się włosów.

Dodawaj 1‒2 krople do odżywki lub maski, którą aplikujesz po myciu włosów. To zapobiegnie łupieżowi, przyspieszy gojenie drobnych uszkodzeń naskórka skóry głowy i odświeży ją.

WZMOCNIJ CEBULKI WŁOSOWE

Pobudź je do intensywniejszej pracy

•Wypadanie ok. 100 włosów dziennie to norma, bo stale rosną nam nowe. Jeśli jednak zauważyłaś, że pasma zaczynają się przerzedzać, wzmacniaj ich cebulki. Sięgaj po kosmetyki z peptydami, keratyną, proteinami sojowymi, miodowymi lub pszenicznymi.

•Zadbaj o dietę. Na twoim talerzu każdego dnia powinny się znaleźć produkty zawierające niezbędne dla włosów witaminy A, C, E oraz minerały, zwłaszcza cynk, miedź i żelazo. Jedz dużo świeżych owoców (np. winogrona, cytrusy), warzyw oraz kasze. Dziennie chrup garść orzechów, pestek dyni lub słonecznika.

Masaż skóry głowy

Wykonuj

POZBĄDŹ SIĘ ŁUPIEŻU

Wykorzystaj domowe i apteczne sposoby

•Zacznij od płukania skóry głowy mocnym ziołowym naparem z kwiatu nasturcji, szałwii, pokrzywy lub rozmarynu. Przygotowanie: 5 łyżek wybranego ziela zalej 2 l wody, gotuj 20 minut na małym ogniu, przecedź, ostudź.

•Sięgnij po apteczne szampony. Zawierają składniki przeciwgrzybiczne, np. siarczek selenu czy związki cynku, które skutecznie zwalczają powodujące łupież drożdżaki.

WALCZ Z NADMIAREM SEBUM

Ogranicz pracę gruczołów łojowych

•Przetłuszczająca się skóra głowy to częsta przypadłość zimowa. Przestaw się na częstą, ale delikatną pielęgnację. Nawilżaj skórę i łagodź jej podrażnienia, bo to one pobudzają gruczoły łojowe do intensywniejszej pracy.

•Unikaj przegrzewania skóry głowy. Do mycia używaj letniej wody (nie gorącej), a do ostatniego płukania ‒ chłodnej. Ogranicz suszenie lub zmniejsz temperaturę nawiewu w suszarce, rzadziej używaj prostownicy i lokówki. Maski i odżywki nakładaj tylko na włosy (zaczynaj aplikację 2‒3 cm od skóry głowy), aby nie drażnić gruczołów łojowych.

Ważne!

Unikaj preparatów z alkoholem. To składnik, który drażni skórę i wysusza włosy.

ZADBAJ O SKÓRĘ GŁOWY

Pielęgnuj ją tak jak cerę

•Oczyszczaj ją peelingiem trychologicznym. Preparat zawiera substancje złuszczające, jak enzymy roślinne, kwasy owocowe AHA, a także składniki wspomagające pracę cebulek włosowych i wzrost włosów, m.in. prowitaminę B5 czy wyciągi z ziół. Peeling usuwa suchy naskórek, łój zalegający w ujściach mieszków włosowych i resztki kosmetyków do stylizacji, których zwykły szampon nie zmyje. Stosowanie preparatu jest bezpieczne i proste – wmasuj go 20‒25 minut przed myciem głowy, raz na 2‒3 tygodnie, nie częściej. •Sięgaj po ziołowe wcierki – dzięki zawartości aktywnych wyciągów roślinnych (m.in. ze skrzypu, pokrzywy, brzozy, lawendy, rozmarynu) dbają o skórę głowy i kondycję cebulek włosowych. Olejowe nakładaj na mniej więcej 2 godziny przed myciem włosów, wodne po myciu (i nie spłukuj!). Stosuj je tak często, jak to tylko możliwe przez co najmniej 3‒4 tygodnie.

Gładka

szyja

Skóra w tym miejscu łatwo wiotczeje i tworzą się zmarszczki. Specjalne kosmetyki i zabiegi pielęgnacyjne sprawią, że będzie jędrna i elastyczna.

Odpowiedni krem

Długie kąpiele zastąp szybkim prysznicem. Do mycia stosuj delikatne olejki i płyny z emolientami. Substancje te, w skład których wchodzą tłuszcze, wspierają naturalną barierę naskórkową. To zapobiega utracie wilgoci i opóźnia starzenie się skóry. Nieodzownym elementem pielęgnacji szyi jest krem przeciwzmarszczkowy. Najlepiej, aby zawierał: kwas hialuronowy, mocznik, kwasy glikolowy i migdałowy. Substancje te nawilżają, rozjaśniają, dodają skórze blasku.

Peeling i maska

Raz w tygodniu zrób peeling szyi (np. łyżkę soli zmieszaj z łyżką olejku z migdałów). Masuj ją delikatnie okrężnymi ruchami. Taki zabieg usunie martwy naskórek i pobudzi krążenie w skórze, co w rezultacie ułatwi wchłanianie kosmetyków. Po zmyciu peelingu nałóż na kwadrans maskę nawilżającą, taką, jakiej używasz na twarz lub przeznaczoną do szyi i dekoltu. Przy oznakach starzenia wybierz maseczkę ujędrniającą. Niewchłoniętych resztek kosmetyku nie musisz zmywać, wystarczy, że zbierzesz ich nadmiar wacikiem.

mgr Joanna Marcińska kosmetolog z krakowskiego SCM estetic

Jakie zabiegi zregenerują wiotczejącą skórę na szyi?

Polecam mezoterapię mikroigłową (ok. 300 zł). W skórę wstrzykiwane są substancje (np. kwas hialuronowy, witaminy), które zwiększają produkcję kolagenu i elastyny. Dodatkowo pomóc może zabieg, który łączy w sobie dwie technologie – radiofrekwencję (RF) i terapię ultradźwiękami. Takie połączenie powoduje silne przebudowanie kolagenu, dając efekt napięcia skóry (cena ok. 700 zł).

Krem do twarzy na dzień

Nawilża i regeneruje, dzięki czemu widocznie poprawia jędrność i elastyczność naskórka oraz redukuje widoczność zmarszczek. Zawiera składnik probiotyczny otrzymywany z bakterii Lactococcus lactis oraz kompleks witamin niezbędnych dla dobrej kondycji skóry. 50 ml

TO JEST mój czas sztafeta pokoleń Dojrzała

W czasach przyśpieszonych zmian młodym przybywa problemów, a starszym wyzwań. Zamiast jednak mierzyć się z nimi w pojedynkę, możemy wzajemnie się wspierać.

Wnukom można towarzyszyć na każdym etapie rozwoju i pokazywać świat, ale potrafią to tylko ci, którzy mają swoje życie.

Bądźmy mądrymidziadkami

pytamyeksperta

psychoterapeutka, pomaga dorosłym i młodzieży cierpiącym m.in. na problemy emocjonalne i lękowe.

Rzadko zdajemy sobie sprawę z naszego wpływu na wybory przyszłych pokoleń. Nawet obecnie, w dobie boomu technologicznego i otaczającej nas zewsząd wirtualnej rzeczywistości, dziadkowie mogą wnieść w życie wnuków tak niepodważalne wartości, jak miłość,

szacunek i poczucie bezpieczeństwa. Od nich także, oczywiście oprócz rodziców, zależy, czy wnuki będą pozytywnie nastawionymi do świata ludźmi czy niezadowolonymi ze wszystkiego malkontentami.

Czy na przestrzeni ostatnich 30 lat zmieniły się oczekiwania wobec dziadków? W relacjach z małymi dziećmi jest tak, jak było. Dziadkowie pomagają rodzicom w opiece, kochają i rozpieszczają wnuki. Prawdziwa rewolucja nastąpiła jednak w kontaktach ze starszymi dziećmi i nastolatkami. Dawniej dziadkowie postrzegani byli jako autorytety czy osoby godne szacunku z racji wieku i doświadczenia. Dzisiaj muszą mocniej zadbać o dobrą

relację z dojrzewającymi wnukami, których problemy są znacznie bardziej skomplikowane.

Myślę, że współczesnym dziadkom trudniej jest wyobrazić sobie życie nastolatka. Kogoś, kto od najmłodszych lat funkcjonuje w wirtualnej rzeczywistości, stale podlega ocenie, porównuje się z obcymi, musi mierzyć się z hejtem i jest bombardowany nie zawsze odpowiednimi treściami?

Poruszyła pani trudny temat nawet dla rodziców, a co dopiero dla dziadków, którzy jeśli nawet radzą sobie z podstawowymi funkcjami internetu to nie mają pojęcia o jego możliwościach i niuansach.

Od stycznia część Twojego podatku może pomagać jeszcze bardziej. Dzięki nim DOZ Fundacja może rozwijać swoje trzy kluczowe projekty:

◦ pomoc ciężko chorym Podopiecznym

◦ zwiększenie aktywności społecznej osób po 60 r.ż. w Łodzi i okolicach

◦ rozwój Telefonu wsparcia dla Seniora Słuchamy - Wspieramy

JOANNA PAWEŁEK-ZGRYZIŃSKA

REKLAMA

W pewnym sensie starsze pokolenia nigdy nie poznają w pełni tego, co jest oczywiste dla młodych.

Zatem jak być mądrą babcią współczesnego wnuczka? Odciągać go od smartfona czy laptopa, a może... ...Poprosić, aby co jakiś czas wytłumaczył nam, na czym polegają nowe funkcje naszych urządzeń. To normalne, że wiemy mniej, ale wyrażenie chęci poznania czegoś lub zdobycia nowych umiejętności to dobry sposób na lepsze poznanie się nawzajem, jeśli nasze relacje z biegiem czasu się rozluźniły. Niedawno pewien młody pacjent zapytał mnie, jak żyło się dawniej. Wyjaśniłam mu to na przykładzie jazdy pociągiem. Niegdyś nie mijała godzina, a wszyscy pasażerowie przedziału znali się z imienia, wiedzieli dokąd podróżują, zwierzali się sobie, częstowali słodyczami i napojami. Później przestaliśmy się częstować z obawy przed podaniem nam jakiejś szkodliwej substancji, a z czasem i rozmawiać. To doprowadziło do sytuacji, że dzisiaj niby podróżujemy wspólnie, ale w pojedynkę. Tak gwałtowne zmiany w obrębie jednego pokolenia sprawiają, że trudno jest nam zrozumieć się nawzajem, ale obu stronom może pomóc wzajemne zaciekawienie. Dlatego mądrzy dziadkowie

zamiast krytykować wnuków za ich styl życia, powinni chcieć otworzyć się na nich i lepiej ich poznać.

Technologia to dobry pretekst, ale co jeszcze możemy zrobić?

Trzeba być uważnym i nie naciskać ani tym bardziej nie porównywać wnuków między sobą czy z rodzicami. Każdy człowiek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia. Jedną z moich pacjentek jest nastolatka z poważnymi problemami emocjonalnymi. Czuje się lekceważona i wyśmiewana przez koleżanki. Myślę, że dziadkowie takiej wnuczki mogliby powiedzieć jej, że widzą coś niepokojącego, kochają ją i martwią się o nią. Może taka wnuczka nie porozmawia z babcią o hejcie, ale już samo przekonanie, że jest dla kogoś

ważna, wzmocni ją i da jej poczucie bezpieczeństwa. Wyważone słowa babci czy dziadka mogą być kotwicą dla wnuków, a ich życie przykładem, że można poradzić sobie z każdą sytuacją.

Przykładem w jakim sensie?

Jeśli wnuki widzą, że seniorzy mają swoich znajomych i zainteresowania, że podejmują się nowych wyzwań, a przy tym dają sobie prawo do zmiany decyzji, to wiedzą, że warto próbować coś zmienić i można żyć po swojemu, niezależnie od opinii innych. Poza tym otwarci, ciekawi świata dziadkowie są lepszymi kompanami, bo potrafią spojrzeć na wiele spraw z dystansu, jakiego często brakuje rodzicom zaangażowanym w wychowanie dzieci. Tacy dziadkowie są nieocenionym skarbem.

DOZVital

Suplement diety zawierający 11 składników aktywnych, w tym ekstrakt z owoców głogu, witaminy i minerały. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Płyn, 1000 ml

Prawie 10 mln Polaków ma 60 i więcej lat. Wielu z nich od dawna są

dziadkami i babciami, ale pełnienie tej

odpowiedzialnej roli

nie sprawia, że rezygnują z czasu dla siebie.

DZISIEJSZE WNUKI MOGĄ WIELE NAUCZYĆ SWOICH DZIADKÓW, CHOĆBY TEGO, W JAKI SPOSÓB KORZYSTAĆ Z NOWYCH TECHNOLOGII.

Możesz liczyć na przyjazną rozmowę na dowolny temat z drugim Seniorem.

Uzyskasz poradę specjalistów np. Dietetyka, Farmaceuty.

Gdy zabieraból

radość z seksu

Nie szukaj wtedy winy w sobie, a pomocy u specjalisty. Rzadko przyczyna leży w psychice. Najczęściej leczenia wymaga ciało.

pytamyeksperta

AGNIESZKA CZECHOWSKA

edukatorka seksualna

Jeszcze 10 15 lat temu uważano, że źródłem zaburzeń seksualnych u kobiet jest psychika. Współczesne badania obaliły ten pogląd. Choć nasze emocje mają ogromny wpływ na życie seksualne, to za wieloma dysfunkcjami stoją prozaiczne, fizyczne problemy. Wiadomo na przykład, że jeśli kobieta odczuwa ból podczas sto-

sunku (fachowo zwany dyspareunią), to prawie zawsze powodem jest jakieś schorzenie.

Po prostu infekcja

Niemal każde zakażenie ― grzybicze, wirusowe lub bakteryjne wiąże się z silnym przekrwieniem pochwy. Dlatego wówczas seks może powodować szczypanie, pieczenie i ból. O tym, że to infekcja jest przyczyną bolesności w czasie zbliżenia, świadczy także pojawienie się upławów. Warto te objawy skonsultować z ginekologiem. Leczenie infekcji intymnej trwa zwykle kilka dni i polega na stosowaniu leków (doustnych lub dopochwowych). Uwaga!

W czasie takiej choroby warto zrezygnować ze zbliżeń nie tylko z powodu dyskomfortu, ale także dlatego, że istnieje poważne ryzyko zarażenia partnera.

Endometrioza

W tym przypadku przyczyna bólu to guzki oraz zrosty, które są drażnione podczas stosunku. Czasem dolegliwości występują tylko podczas zbliżenia, bywa jednak, że ból utrzymuje się jeszcze dzień lub dwa po seksie. Ale jest dobra wiadomość wymienione objawy rzadko pojawiają się przed owulacją, bo wtedy ogniska endometriozy są najmniejsze. Warto więc wykorzystać ten czas na zbliżenia.

13% kobiet odczuwa ból w czasie zbliżenia

Dobrze jest też wypróbować różne pozycje i sprawdzić, podczas których odczuwamy największą przyjemność i którym towarzyszy najmniejszy ból.

Menopauza

Choć nie jest chorobą, może również przyczynić się do bólu w czasie zbliżeń. Ma to związek z suchością pochwy wywołaną przez zmiany hormonalne. W takiej sytuacji pomóc może zastosowanie HTZ lub specjalnych żelów zawierających estrogen (działają miejscowo). Jeśli nie chcesz lub nie powinnaś stosować leków hormonalnych, zdaj się na lubrykanty, czyli preparaty

poprawiające nawilżenie pochwy. Do wyboru masz lubrykanty

wodne (można je używać jednocześnie z prezerwatywą, aplikację powtarza się co 10 minut) lub silikonowe (są bardziej śliskie, aplikuje się je raz na 30 minut, nie wolno ich stosować razem z prezerwatywą; w czasie zmywania ich pod prysznicem podłoga może stać się śliska, dlatego uważaj, żeby się nie przewrócić!).

Lubrykanty sprawdzają się także w przypadku suchości pochwy spowodowanej innymi czynnikami, np. stosowaniem antydepresantów, leków przeciwalergicznych, przebytą chemioterapią lub radioterapią. Kupisz je

ZA KRÓTKA GRA WSTĘPNA?

Jeśli podejrzewasz, że to właśnie jest powodem suchości pochwy i bolesności w czasie stosunku, porozmawiaj z partnerem. Sposobów, by odpowiednio się nastroić do zbliżenia, jest naprawdę wiele. Niektórym z nas wystarczą namiętne pocałunki, inne potrzebują seksu oralnego. Wiele kobiet lubi przed zbliżeniem obejrzeć z partnerem film erotyczny.

Zastanów się, co cię podnieca. Zrozumienie siebie i swoich potrzeb to w tej sytuacji połowa sukcesu. Gdy będziesz odpowiednio pobudzona i podniecona, krew dopłynie do twoich narządów płciowych, co zwiększy poziom wilgotności w pochwie i ograniczy ryzyko bólu.

w aptece lub drogerii (sprawdź, czy są atestowane).

Alergia

Czasami wystarczy zmiana proszku do prania, pianki do golenia czy płynu do higieny intymnej, by stosunek stał się niemal nie do zniesienia. Wszystkie te produkty zawierają substancje, które mogą uczulać, wywołując ból i pieczenie w pochwie. Podobne objawy bywają spowodowane uczuleniem na lateks, z którego wykonane są prezerwatywy. Alergie wywołać mogą również lubrykanty i płyny plemnikobójcze. Warto wziąć ten scenariusz pod uwagę, jeśli dolegliwości pojawiły się nagle.

” Victor de Lima Barreto

Zabiegani, zajęci... Często prawdziwy smak miłości poznajemy dopiero u kresu wspólnej drogi. Nie musi tak być. Wystarczy czasem zwolnić, zatrzymać się i przyjrzeć temu najważniejszemu dziełu wspólnego życia, od którego zaczęła się historia naszej rodziny.

TEKST ANNA GRZELCZAK

Dzień świętego Walentego to doskonała okazja, zwłaszcza dla związków z długoletnim stażem, aby przyjrzeć się swojej relacji i uczuciom żywionym do współmałżonka. Zbyt często traktujemy je niczym oczywistość, zapominając o tym, co nas połączyło, ile wspólnie przeżyliśmy i jak bardzo zależy nam na tej drugiej osobie. Miłość jest darem. Jednak nawet romantyczna szybko stanie się tylko wspomnieniem, jeśli nie oprzemy jej na trzech solidnych filarach: trosce, przywiązaniu i intymności. Nie docenimy historii, którą wspólnie tworzymy. Nie odnajdziemy w sobie nawzajem tamtej dziewczyny i chłopaka, którym powiedzieliśmy „tak”, bo uwierzyliśmy, że właśnie z nią czy z nim będziemy szczęśliwi i bezpieczni.

„Oto jest miłość. Dwoje ludzi spotyka się przypadkiem, a okazuje się, że czekali na siebie całe

TO JEST MÓJ CZAS prawo

Kiedy zachorujemy, chcemy szybko poznać diagnozę i możliwości leczenia. Do tego potrzebne są badania i wizyty u specjalistów. Podpowiadamy, kto i kiedy ma szansę w pierwszej kolejności trafić do lekarza w ramach NFZ.

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

Szybka ścieżka diagnostyczna K

olejki na badania i zabiegi oraz do lekarzy specjalistów bywają długie. Zdarza się jednak, że pacjent nie może czekać i potrzebuje niemal natychmiastowej konsultacji. Oto sytuacje, kiedy może liczyć na szybką ścieżkę diagnostyczną.

Wizyty planowe i uprawnienia

Bez względu na to, jak wygląda lista oczekujących na wizytę, zabieg czy badanie, gdy kontynuujesz terapię i wymagasz konsultacji w ustalonym terminie, zostaniesz zapisany zgodnie z planem leczenia. Jeśli nawet normalnie na wizytę u ortopedy czeka się kilkanaście tygodni, w sytuacji np. skręcenia nogi i koniecznej konsultacji po tygodniu, zostaniesz zapisany na nią właśnie w tym terminie. Na szybszą pomoc medyczną mogą też liczyć osoby, którym przysługuje prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością. Uprawnienia w tym zakresie mają m.in.:

• kobiety w ciąży,

• osoby do ukończenia 18. roku życia, które mają zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, powstałą w prenatalnym okresie rozwoju

dziecka lub podczas porodu,

• osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym,

• osoby, które mają orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,

• osoby z tytułem Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu,

• inwalidzi wojenni i wojskowi, cywilne niewidome ofiary wojen.

Status skierowania

Szybkość udzielenia konsultacji, wykonania badania i zabiegu zależy też od statusu skierowania (zasada ta nie obowiązuje w przypadku osób z kartą diagnostyki i leczenia onkologicznego DiLO). W zależności od stanu pacjenta, jego przypadek kwalifikuje się jako:

• pilny jeżeli istnieje konieczność pilnego udzielenia świadczenia ze względu na dynamikę procesu chorobowego i możliwość szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub znaczącego zmniejszenia szans na powrót do zdrowia;

• stabilny jeśli chory nie znajduje się w stanie nagłym i nie kwalifikuje się do kategorii przypadek pilny. Skierowania w trybie pilnym realizowane są szybciej, choć nie oznacza to natychmiastowej wizyty.

TERMINY WIZYT

Narodowy Fundusz Zdrowia przygotował specjalną wyszukiwarkę internetową, która pozwala znaleźć najszybszy termin wizyty. Wystarczy wejść na stronę: terminyleczenia.nfz.gov.pl, zaznaczyć, czy mamy skierowanie w trybie stabilnym, pilnym czy chodzi o świadczenie udzielane dzieciom. Następnie wpisać, jakiego badania, zabiegu czy specjalisty potrzebujemy i wybrać odpowiednie województwo i miasto. Wyszukiwarka pokaże listę placówek wraz z termiami, jakie są w nich dostępne.

Karta DiLO

Pacjenci, u których istnieje podejrzenie choroby nowotworowej, mają szczególne uprawnienia w dostępie do szybkiej diagnostyki i leczenia. Wynika to z faktu, że choroby onkologiczne rozwijają się dynamicznie, a błyskawiczna diagnoza i wdrożenie leczenia zwiększa szanse na powrót do zdrowia. Jeśli lekarz POZ na podstawie wykonanych badań podejrzewa chorobę nowotworową, wydaje kartę diagnostyki i leczenia onkologicznego DiLO. Może ją też wystawić lekarz innej specjalności, ale tylko w przypadku podejrzenia nowotworu złośliwego. Ten dokument uprawnia do szybkich badań i leczenia. Pacjent powinien zgłosić się z nim do poradni specjalistycznej, która realizuje pakiet onkologiczny. Przychodnie, które się tym zajmują, mają tablicę z zielonym logo „Szybka Terapia Onkologiczna”, a ich wykaz znajduje się na internetowej stronie wojewódzkiego oddziału NFZ. Poradnia ma:

• 28 dni na diagnostykę wstępną, która służy potwierdzeniu lub wykluczeniu nowotworu,

• 21 dni na diagnostykę pogłębioną, dzięki której ustala się typ, stopień zaawansowania i umiejscowienie nowotworu.

Następnie pacjent przechodzi pod opiekę onkologicznego ośrodka, w którym grupa lekarzy specjalistów zadecyduje o jego dalszym leczeniu.

TO JEST MÓJ CZAS podróże

ŚNIEŻKA TO NAJWYŻSZY SZCZYT KARKONOSZY (1603 M N.P.M).

JEJ NAZWA POCHODZI Z XIX W.

I WZIĘŁA SIĘ OD PRZYMIOTNIKA

ŚNIEŻNA, CZYLI POKRYTA ŚNIEGIEM, KTÓRY ZWYKLE LEŻY TU OD PAŹDZIERNIKA DO MAJA. NA SZCZYCIE

BARDZO CZĘSTO WYSTĘPUJE MGŁA, DZIĘKI CZEMU MOŻNA TU ZAOBSERWOWAĆ RZADKO GDZIE INDZIEJ SPOTYKANE ZJAWISKA OPTYCZNE, TAKIE JAK: WIDMO BROCKENU I GLORIĘ.

Karpacz

serce Karkonoszy

Kto tęskni za prawdziwą zimą, tutaj na pewno jej doświadczy.

W styczniu i lutym u stóp Śnieżki jest mroźnie, wietrznie, śnieżnie.

Niskie temperatury, gwałtowne zmiany pogody i malowniczy

krajobraz spowodowały, że Karkonosze często nazywane są polskimi Alpami.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

OBSERWATORIUM METEOROLOGICZNE NA ŚNIEŻCE PRZYPOMINA LATAJĄCE KOSMICZNE

TALERZE. OBOK ZNAJDUJE SIĘ

XVII-WIECZNA KAPLICA ŚW. WAWRZYŃCA ORAZ NAJWYŻEJ POŁOŻONA POCZTA.

DLA TURYSTÓW

•Wędrówki, narty, biegówki – dla osób, które chcą aktywnie odpoczywać przygotowano nartostrady, trasy zjazdowe i biegowe oraz szlaki turystyczne – niektóre z nich, np. przecinający Biały Jar, bywają zamknięte zimą ze względu na niebezpieczeństwo lawin. Aktualne informacje o warunkach w górach można sprawdzić

DUCH GÓR

•Karkonosz, Liczyrzepa to inne nazwy rzeźby znajdującej się w Karpaczu. Przedstawia ona demona, który według tradycji ― ”nie zrobi nikomu krzywdy, chyba że ktoś się zeń śmieje (...), wtedy napełnia powietrze nagłą, nieoczekiwaną burzą, grzmotami, błyskawicami, gradem i ulewą”. Legendy o nim miały tłumaczyć gwałtowne zmiany warunków atmosferycznych w Karkonoszach.

WYCIĄG W BIAŁYM JARZE

•Działa przez cały rok. Dolna stacja znajduje się prawie w centrum Karpacza. Kolejka jest dostępna także dla osób niepełnosprawnych. Można nią przewozić narty, rowery i wózki inwalidzkie. Zimą to świetne miejsce, aby rozpocząć swoją przygodę z nartami.

Już w starożytności Kreteńczycy i Celtowie mieli tu szukać złota i kamieni szlachetnych. Ale prawdziwą popularność Karkonosze i Karpacz zdobyły w Europie na przełomie XVII i XVIII w. Były to początki działalności zielarzy i laborantów. Pierwsi zajmowali się zbieraniem ziół na górskich łąkach i dostarczaniem ich do laborantów, którzy wytwarzali z nich lekarstwa na wszelkie znane wówczas dolegliwości. Pisano wtedy o Karpaczu: „Każdy tu prawie ma laboratorium

i alembik, sami essensje, olejki, elbciery, maści etc, preparują i je na sprzedaż wywożą.”. Wytwarzane przez laborantów medykamenty trafiały do Saksonii, Austrii, Czech, a nawet Rosji czy Anglii. Ich historię można poznać w Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu i Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze. Jednak najważniejszym wydarzeniem w dziejach Karpacza było sprowadzenie z Norwegii w roku 1844 za pieniądze króla Prus Fryderyka Wilhelma IV drewnianego kościółka. Świątynia Wang, jak za-

częto ją nazywać, stała się główną atrakcją dla odwiedzających miejscowość pod Śnieżką, a także natchnieniem dla poetów, malarzy i artystów. Turystykę w Karkonoszach zapoczątkowali kuracjusze z pobliskiego uzdrowiska w Cieplicach Śląskich. Oprócz zażywania kuracji i kąpieli wodnych w dobrym tonie było udać się w jakieś ekscytujące miejsce. Głównym celem wycieczek był Zamek Chojnik i Śnieżka, najwyższa góra Karkonoszy, na którą pielgrzymowano już w średniowieczu. Turyści docierali na jej szczyt najczęściej od strony Karpacza tzw. Śląską Drogą. Co bogatsi mogli sobie pozwolić na wjazd konno, pozostali musieli wchodzić pieszo. Obecnie najszybciej i najłatwiej można dostać się na Śnieżkę kolejką gondolową z czeskiego Pec lub wyciągiem z Karpacza na Kopę, skąd szlakiem, mijając schronisko „Dom Śląski”, na szczyt. Zimą trzeba pamiętać o odpowiednim ubraniu i sprzęcie, np. rakach i kijkach trekkingowych.

SŁONECZNIK LUB KAMIEŃ POŁUDNIA

•To niezwykły zegar słoneczny, który tworzą skałki znajdujące się przy szlaku biegnącym pomiędzy dwoma schroniskami

„Odrodzenie” i „Dom Śląski”. W południe, kiedy patrzymy na nie od strony Karpacza, Borowic czy Przesieki, słońce znajduje się idealnie nad nimi. A że fragment Słonecznika przypomina swoją formą wyrzeźbioną postać ludzką lub diabelską, toteż czasem nazywa się go Diabelskim Kamieniem.

ŚWIĄTYNIA WANG

•Zabytkowy drewniany kościół został zbudowany na przełomie XII i XIII wieku w norweskiej miejscowości Vang. Sześćset lat później trafił do Karpacza, gdy tamtejsze miejscowe zgromadzenie wiernych podjęło decyzję o sprzedaży kościoła, aby uzyskane tą drogą fundusze przeznaczyć na budowę nowej, większej świątyni.

Zabytek nordyckiejsztuki

Budynek w całości został wykonany z drewna, a konkretnie z sosnowych bali, bez użycia gwoździ. Świątynia ozdobiona

jest tajemniczym

pismem runicznym

oraz dekoracjami

identycznymi

jak te na łodziach Wikingów.

ALPEJSKI KRAJOBRAZ

•Karkonosze słyną z wyjątkowych widoków. Występują tu granitowe skałki o fantazyjnych formach, cyrki polodowcowe (np. rezerwat Śnieżne Kotły, który jest doskonałym punktem widokowym), jeziora górskie (Mały i Wielki Staw, Śnieżne Stawki), wodospady (Kamieńczyka, Szklarki) i niezliczone potoki oraz źródełka.

Atrakcje w okolicy

* Kowary Śląskie – znajduje się tutaj Park Miniatur

Zabytków Dolnego Śląska, ok. 60 obiektów.

SAMOTNIA NAD MAŁYM

STAWEM TO JEDNO

Z NAJSTARSZYCH SCHRONISK

W POLSCE. MOŻNA DOJŚĆ

DO NIEGO NIEBIESKIM

SZLAKIEM (OK. GODZINY)

Z KARPACZA OD ŚWIĄTYNI WANG.

DZIKI WODOSPAD

NA ŁOMNICY. PO DRODZE

DO NIEGO ZNAJDUJE SIĘ

MIEJSCE (WSKAZUJE JE TABLI-

CA INFORMACYJNA) ANOMALII

GRAWITACYJNEJ. WYSTĘPU-

JE TU POZORNE SAMOISTNE

PRZEMIESZCZANIE SIĘ PRZED -

MIOTÓW I CIECZY PO SZOSIE

POD GÓRĘ.

WARTO ZOBACZYĆ

•Cieplice-Zdrój (ok. 17 km od Karpacza) to najstarszy kurort w Polsce, założony pod koniec XIII w. Słynie z gorących źródeł leczniczych ich temperatura dochodzi do 90 st. C. W uzdrowisku znajduje się czynny przez cały rok park wodny oraz baseny termalne.

•Adrspach Skalne Miasto w Czechach (ok. 60 km od Karpacza) to kamienny labirynt. Zachwyca skałami o fantazyjnych kształtach, monumentalnymi ścianami i kanionami. Prowadzą między nimi szlaki turystyczne. Dla bardziej doświadczonych turystów przygotowano kładki i wąskie przejścia, które pozwaląją wspiąć się nieco wyżej i spojrzeć na niesamowite skały z szerszej perspektywy.

* Ruiny XIV-wiecznego zamku na Chojniku, z wieży rozciąga się panorama Karkonoszy.

ADRSPACH SKALNE MIASTO

KOWARY ŚLĄSKIE

TO JEST MÓJ CZAS

krzyżówka

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)

ROZWIĄZANIE

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „Magazynu dbam o zdrowie”. Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 28.02.2023 r. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn dbam o zdrowie, Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1, 04-035 Warszawa