DOWN to EARTH Coffee table book (DUTCH)

DOWN to EARTH Het boek bij de film van Renata Heinen en Rolf Winters

Geschreven door: Renata Heinen and Rolf Winters Fotografie: Renata Heinen Ontwerp: Hannah Fincham Produced by: The Down to Earth Collective

Š 2020, The Down to Earth Collective BV Unless otherwise indicated, all material in this book is copyrighted. No part of these pages, either text or images may be used for any purpose other than personal use, unless explicit authorisation is given by The Down to Earth Collective BV.

DOWN to EARTH

Voor onze kinderen en de volgende zeven generaties

4

5

Down to Earth is ontstaan uit een open en onvoorwaardelijke zoektocht naar een nieuw perspectief, een nieuwe manier van leven. Het is ontstaan uit het luisteren naar de Keepers of the Earth, degenen die nog een verbonden leven leiden met de natuur en de Aarde, met de bron van ons bestaan.

Het is voortgekomen uit het loslaten van ons hoofdzakelijk rationele pad, onze geconditioneerde mind-set en het omarmen van een vertrouwen in een groter ‘weten’. Het vertrouwen in de verbinding met een hoger bewustzijn draagt niet alleen de magie van het leven in zich, het geeft ook richting voor de ommekeer die we met z’n allen moeten bewerkstelligen om als mensheid een leefbare wereld te waarborgen voor toekomstige generaties.

Wanneer je daarop durft te vertrouwen en echt leert te ‘luisteren’, blijken de mogelijkheden werkelijk onbegrensd. Zo hadden we niet kunnen dromen dat we een film zouden maken die zoveel impact zou

hebben. Er is veel om dankbaar voor te zijn. De ervaring die wij als gezin hebben gehad en de ontwikkeling die we hebben doorgemaakt. De mensen die we hebben mogen ontmoeten tijdens onze reis. Maar ook degenen die op ons pad zijn gekomen na de reis, allen die ons begeleid en ondersteund hebben in het realiseren van onze visie.

Zonder hun vertrouwen en support was Down to Earth niet de geweldige beweging geworden die het inmiddels al is. We hebben honderdduizenden mensen bereikt en dit is nog maar het begin. Ons experiment met een onorthodoxe lancering en distributie van de film heeft meer dan goed uitgepakt. Naast alle awards heeft de film meerdere records gebroken, waaronder de langstlopende bioscoopfilm in Nederland ooit. Dat de film is uitgegroeid tot zo’n ongekend fenomeen, komt vooral omdat we vanaf dag één het publiek deelgenoot hebben gemaakt van het Down to Earth avontuur en die uitnodiging is op vruchtbare aarde geland.

6

Het publiek voelt het meteen aan dat Down to Earth meer is dan een film.

Het raakt iets aan in onze diepere essentie, een doorvoeld besef dat het anders kan, dat we onderdeel zijn van een groter weefsel. Maar ook dat we niet machteloos zijn ten aanzien van de grote uitdagingen waar we als mensheid voor staan, dat we zelf – in gezamenlijkheid - aan het roer staan.

En dus hebben we nu gezamenlijk de uitdaging om het gedachtegoed van de Earth Keepers tot leven te brengen.

We kijken ernaar uit om samen met jou deze reis, deze uitdaging, aan te gaan. Dank voor je steun. We hopen dat dit boek en deze DVD een blijvende bron van inspiratie voor je zal zijn. Als je toegang wilt hebben tot verdere inspiratie en verdieping en/of betrokken wilt blijven bij het vervolg van de Down to Earth journey, meld je dan aan bij www.downtoearthfilm.com.

Renata en Rolf 7

REFLECTIES OP ONZE REIS Renata Heinen & Rolf Winters

SEEKING We waren simpelweg niet tevreden met hoe de dingen waren en voelden.

Daarom werden we ‘seekers’. Niet naar de waarheid van een ander, maar naar onze eigen waarheid. Precies zoals Nowaten het ons vier jaar later zou vertellen. Maar waarnaar waren we dan precies op zoek? We hadden een heel goed leven. We waren ‘succesvol’, gemeten met de maatstaven van onze samenleving: we waren zelfstandig, een goed lopend eigen bedrijf, waren met zingevende zaken bezig, hadden volop creatieve vrijheid en woonden met onze drie gezonde kinderen op een mooi plekje in Amsterdam. Maar wat betekent de meetlat van een ander als er van binnen iets knaagt, een gevoel

van onrust huist? Wat is succes waard in een systeem waar je je steeds minder in thuis voelt?

Het was als een 3D-plaatje; hoe langer je ernaar kijkt des te meer lagen begin je te ontdekken. Voor ons betekende dat, dat we ons bewust werden onderdeel te zijn van een cruciale generatie, een generatie die zich niet kan veroorloven zich te verschuilen achter een rookgordijn van conventies en aangeleerde overtuigingen. Het hele raamwerk van de maatschappij waarin wij participeerden, begon voor ons te wankelen. Hoe kun je blijven geloven in een lineair transactioneel groeimodel terwijl de basisvoorwaarden voor leven op aarde systematisch worden 8

ondermijnd? Terwijl we genoten van het cosmopolite leven in het hart van wereldsteden als London en Amsterdam, werden we ons steeds bewuster van de manco’s en het venijn van onze samenleving.

Net als vele anderen keken we met steeds meer zorg naar de toekomst van onze kinderen, om nog maar niet te spreken over de zorg over generaties na hen. Want als je ziet hoe verwoestend ons collectieve patroon is en hoe vast het systeem zit in zijn eigen spiraal, dan leidt elke extrapolatie tot radeloosheid.

Een eye-opener voor ons was dat we ons realiseerden dat we zelf spelers waren in dit bizarre toneelstuk. We beschouwden onszelf als vrij-denkende, progressieve en bewuste mensen, die weloverwogen keuzes maakten in ons leven. Maar hoe meer we ons dachten te distantiëren van het systeem, hoe meer we inzagen dat we verstrikt zaten haar tentakels. Onze wereld is zo complex geworden, dat je elke dag al heel gauw ongemerkt bijdraagt

aan processen die uiteindelijk ons leefklimaat serieus bedreigen. Het comfort van de global economy is dat we voorlopig maar heel weinig merken van de bron-verwoestende ‘achterkant’ van het systeem. Van de keiharde consequenties van onze vooruitgang en de obsessie met altijd maar groeien, voelen we nog niets.

Dus we begonnen ons af te vragen: wat staat ons te doen als ouder? Wat staat ons hier te doen als mens – in dit leven? Hoe kunnen wij niet alleen bijdragen aan een betere wereld, maar vooral hoe kunnen wij onze kinderen voorbereiden op hun toekomst en de niet geringe uitdagingen die op hun pad liggen?

ROAMING Het onderbrengen van onze opgroeiende kinderen in het school systeem was misschien wel het duwtje dat we nodig hadden. We hadden een goede school gevonden, maar met alle goodwill van speciaal onderwijs, zijn scholen er toch voornamelijk op 9

ingesteld om ‘systeem-participanten’ af te leveren, in plaats van de ‘systeembevragers’ en omdenkers die deze generatie zal moeten voortbrengen.

Het voelde gewoon niet goed om onze kinderen opgezogen te laten worden in een systematiek die is toegespitst op de dominantie van de ratio en die dat geleidelijk maar overduidelijk ten koste doet gaan van de intuitieve en sensitieve kwaliteiten die wij van nature hebben. Hoe kunnen zij de geneartie worden die het tijd keert, als zij op dezelfde manier onderricht worden als wij?

Het was niet alleen het onderwijs, maar het hele ritme van het overgestructureerde leven in de stad. Wij hadden relatief nog veel speelruimte als zelfstandigen en waren baas over onze eigen agenda.

Maar we voelden ook hoe de valkuil van overbewust ouderschap overal op de loer lag, waarbij elk gat gevuld moet worden met zorgvuldig geplande activiteiten; een gevoel dat aangewakkerd wordt door een

lucratieve sector die driftig inspeelt op de kwetsbaarheid van ouders die zich afvragen of ze het wel goed genoeg doen.

Wat wij voor ons zagen was een beeld van onze kinderen die vrijuit konden roamen in de natuur, die ruimte hadden om zelf op ontdekking te gaan en zich te verwonderen over de de magie van de wereld om hen heen. Maar hoe doe je dat wanneer je leeft in de stad? Hoe geef je kinderen ruimte om vrijuit dingen te ontdekken, zonder onverantwoorde risico’s te nemen? En hoe zit het eigenlijk met onze eigen roaming als ouders? Wat is er met ons gebeurd sinds onze jeugd?

Hoe inspirerend zijn wij eigenlijk zelf in die zin? Hoe creëer je het gevoel van avontuur en verwondering in de stad, zonder als een politie-agent te moeten waken over je eigen kinderen?

Het was de combinatie van al deze vragen en onze eigen zoektocht naar zingeving en bewust zijn, die ons aanspoorde om onze horizon te verbreden. Voordat we alle vragen 10

waarmee we worstelden echt konden beantwoorden, voelden we de noodzaak om onszelf te bevrijden van het juk van systeem-participant, om ons te ontdoen van onze conditioneringen. Hoe kun je anders echt zicht krijgen op een nieuw perspectief, als je er zelf nog middenin zit? Bij wijze van experiment, wilden ons voor een langere tijd onttrekken aan de maalstroom van het systeem.

Het voelde zoals Nowaten het later zou verwoorden: “Life is simple, but we have made it complicated with our thought patterns. There are no freethinking people anymore. We are all under control of someone. And that’s how we get ourselves into trouble.”

pushen en dat de plek misschien ons maar moet vinden. Nog geen week later worden we uit het niets door een bevriende zakenrelatie in contact gebracht met een clan Native Americans in Upper Michigan.

Mensen met wie wij volgens hem een goede klik zullen hebben. Hij kreeg gelijk. Tijdens onze eerste ontmoeting sprong er een vonk over. We hadden Noord-Amerika helemaal niet in ons vizier gehad, maar hier vonden we een omgeving die helemaal paste bij het experiment dat wij voor ogen hadden. Niet alleen troffen we hier de ongerepte natuur die we zo moeilijk konden vinden in Europa, maar bovendien woonden hier mensen die op een heel andere manier in het leven stonden, en die door hun zijnswijze een enorme bron van inspiratie vormden. De beslissing om alles achter te laten en een heel nieuw leven op te bouwen, was binnen een week genomen.

Losbreken van het vertrouwde leven was zeker een sprong in het

HOME COMING Na twee jaar naarstig maar tevergeefs zoeken naar een nieuwe leefomgeving op verschillende plekken in Europa, besluiten we in 2004 het zoeken even te staken. We spreken naar elkaar uit dat we de droom nog niet opgeven, maar dat we wellicht minder moeten 11

diepe. We waren gewend aan het leven in het hart van steden als London en Amsterdam, steden met een bruisend sociaal en cultureel leven. Upper Michigan bevindt zich letterlijk aan het andere einde van het spectrum; het is net zo groot als Nederland, maar is met slechts 300,000 inwoners ĂŠĂŠn van de dunst bevolkte gebieden in Amerika. Dat is minder dan 2% van de bevolkings-dichtheid van Nederland.

Gelegen tussen de grootste meren van Amerika en grenzend aan Canada, vindt je hier nog echte wildernis, waar zwarte beren, wolven en cougars een natuurlijke habitat hebben. Geen ruis, anders dan het ruizen van de wind, en oneindige bossen waar je makkelijk kunt verdwalen. We wisten echt niet wat het effect zou zijn van zo’n radicale overstap, maar dit voelde als het avontuur waar we naar op zoek waren.

We kochten een stukje bosgrond aan Lake Michigan en grenzend aan Hiawatha Forest. We moesten bomen kappen om ruimte te maken om ons

huis te bouwen. Het gaf een bijzonder gevoel om een nieuw leven vanaf de basis op te bouwen: behalve een huis, bouwden we een blokhut die dienst ging doen als school voor de kinderen, maakten we een eigen lesprogramma en begonnen we met het verbouwen van onze eigen groenten, kruiden en fruit. Van de stadsmensen die we waren, was na een paar maanden weinig over. De aanpassing aan de nieuwe omgeving ging veel sneller dan we gedacht hadden. Het leek wel alsof de natuur ons koesterde en in haar armen sloot.

Hoe is het mogelijk dat we de sociale en culturele aspecten van de grote stad geheel niet misten? Hoe kan je je zo ontzettend thuis voelen als alles zo anders is? De Native Americans die onze link waren naar dit nieuwe land en naar dit avontuur, voelden als een lang verloren familie.

De overgang naar Upper Michigan gaf ons een enorm gevoel van herkenning, een gevoel van thuiskomen op meerdere niveaus. Dit gevoel van 12

herkenning en thuiskomst zou ons gedurende onze reis rond de wereld nog vaker overspoelen.

staat van zijn die je kunt bereiken.

Niet leven vanuit willen en moeten, maar leven leven in totale acceptatie, zonder oordeel en zonder verwachting, zodat je met volledige aandacht en in verbinding met alles kunt zijn in het moment. Dat is hoe de magie magie van het leven zich kan manifesteren, en hoe je de ondersteuning uit de spirit wereld kunt ontvangen. Of anders gezegd: Wil je niets, dan krijg je alles. Of zoals Mukwa Ode (Bear Heart) het zegt: “The trick is knowing when to get out of the way, so we don’t mess it up”.

De eerste ontmoeting met Nowaten en zijn vrouw Akeekwe hielp ons met het echt doorgronden van Gawiin Geego. Daar ervoeren we de kracht van ‘living in nothingness’. Deze ontmoeting, drie jaar nadat we in Upper Michigan waren neergestreken, is uiteindelijk de kiem geweest voor Down to Earth. De uitnodiging hadden we met beide handen aangegrepen.

Na drie uur rijden door de bossen van Upper Michigan stonden we voor hun

GAWIIN GEEGO De verandering van leefomgeving was groot, maar het was de verandering in levensritme, en met name de afwezigheid van een agenda of een planning, die eigenlijk de meeste impact had op onze ‘interne wereld’.

De eenvoud van het leven van alledag, gericht op de basisbehoeften, stond in groot contrast tot de hectiek van de gecultiveerde wereld die we achter ons gelaten hadden. Het niet hebben van een plan was een van de grote lessen van onze U-turn. Wat leef je in onze wereld toch snel in je hoofd, in morgen in plaats van vandaag. Wat is het lastig om het moment echt te laten geschieden, te laten ontvouwen zonder eroverheen te plaveien met je plannen.

De Ojibwa hebben het in deze over Gawiin Geego, wat letterlijk betekent ‘reizen in het niets’ of ‘leven in het niets’. Het is voor hen de hoogste 13

oude stacaravan aan de rand van het bos. Een eenvoudig moestuintje en ernaast een grote ren voor Muk Tazi, de wolf van Nowaten. We kwamen aan rond het middaguur. Er was geen onthaal of enige sociaal procédé. Vanaf het moment dat we arriveerden, was het net of we er al jaren kwamen.

Nowaten ‘was’ gewoon. We zaten rond de keukentafel en aten van het eten dat we meegebracht hadden. We zouden er de volgende twaalf uur bijna onafgebroken zitten, luisterend naar zijn verhalen. Waar het in veel situaties lang is om een uur naar iemand te luisteren, leek hier de tijd stil te staan.

Het was bijzonder hoe hij hele serieuze verhalen afwisselde met luchtige annekdotes, waar hij vervolgens zelf smakelijk om lachte. Maar wat ook intrigeerde, was hoe hij in zijn verteltrant continu vragen formuleerde - diepe en vaak verrassende vragen, die hij doorgaans onbeantwoord liet.

Er was een bepaalde sereniteit die van hem afstraalde, terwijl hij juist ook erg toegankelijk was. Het was zijn aardse

kalmte, zijn innerlijke rust, die me een gevoel van jaloezie gaven – maar dan in de meest positieve zin van het woord. Hoe heilzaam is het als je alles in het leven kunt accepteren zoals het is en mensen zoals ze zijn? Dat je zo je innerlijke rust ervaart dat er niets is wat je van je stuk kan brengen. Zijn zijnswijze had een effect op je. Je voelde je licht in zijn omgeving.

Zijn naam Nowaten (hij die luistert) was aanvankelijk moeilijk te begrijpen voor ons, want hij was het die doorgaans aan het woord was. Het was pas na een paar bezoeken dat de betekenis van zijn naam voor ons duidelijk werd. ‘Luisteren’ kreeg voor ons daarmee ook een heel andere betekenis. Hij luisterde op een heel ander niveau. Hoeveel niveaus van luisteren zijn er wel niet? Het voelde alsof hij je moeiteloos kon scannen, je ziel kon lezen zonder je ook maar een vraag te stellen. Soms leek hij een vraag van onze kant te negeren of niet te horen, maar na verloop van tijd realiseerden we ons dat hij 14

wel antwoord gaf op een vraag die je nog niet eens gesteld had, een vraag die nog opgesloten lag in je hart, een vraag die je nog niet eens goed kon formuleren.

Het leek wel of hij toegang had tot een oneindige bron van informatie, een onzichtbaar web waar hij als het ware op kon inloggen, terwijl hij daar gewoon op zijn stoel aan de keukentafel zat. De informatie waar hij toegang tot had verschafte hem geen feitelijkheden, maar inzicht in hoe alles in elkaar grijpt en in hoe dingen met elkaar gerelateerd zijn.

De vragen die hij zichzelf stelde, hadden nog het meeste en langst na-ebbende effect. Vele bezoeken verder begonnen we in te zien dat dat onderdeel was van zijn luisteren. Hij stelde vragen waar hij vervolgens op een of andere manier een antwoord op kreeg, uit welke dimensie dan ook. Hij was in staat om dat te ‘horen’, omdat hij er volstrekt zuiver in stond, zonder oordeel en zonder eigen agenda. Zijn luisteren kwam vanuit Gawiin Geego.

THE KEEPERS OF THE EARTH Toen kwam de ‘calling’: wat gebeurt er wanneer je naar de uiteinden van de wereld reist en luistert naar de Keepers of the Earth, zij die nog in volledige verbinding leven met de natuur, zij die niet geconditioneerd zijn door onze door de mens bedachte regels, geloofsovertuigingen en systemen? Wat zouden zij ons kunnen vertellen over de status quo van de mensheid en ons huidige leven op Aarde?

Gawiin Geego was ook de grote uitdaging van onze reis. In hoeverre is het mogelijk een film te maken, reizend rond de wereld, zonder verwachtingen, zonder te focussen op resultaat? Waren we in staat om te reizen ‘in nothingness’ en de reis zich echt te laten ontvouwen? Niet te plannen, te sturen, te oordelen of denken te weten wat we zouden gaan meemaken en wat we zouden gaan vastleggen? Het was duidelijk vanaf ons vertrek: we gingen de wereld in om te observeren, om te luisteren. Achteraf bezien zou je kunnen zeggen dat we 15

vier jaar zijn voorbereid op de reis.

De vier jaar die we in het bos woonden, de tijd die we hebben doorgebracht met onze indianen-vrienden en de ceremonies waar we deelgenoot van zijn geweest; het heeft waarschijnlijk allemaal bijgedragen aan de mindset waarmee we op reis gingen. Als familie waren we al redelijk in tune met het leven van indigenous communities.

Zonder een taal te delen, was het de kunst om door de woorden heen te voelen. We werkten niet met professionele vertalers, maar moesten het doen met de gidsen die we lokaal aantroffen. Dat verschilde per situatie en per stam. Op sommige plekken was het Engels beperkt, dus communicatie met woorden was vaak verre van optimaal. Geduld, veel geduld was dus van belang. We waren al flink onthaast door onze jaren in Michigan, maar bij deze stamen was het tempo nog wel een paar tandjes lager. Op onze reis hadden we geen enkele garantie dat we toegang zouden krijgen tot de gemeenschappen die we wilden

bezoeken. Het was een kwestie van contact maken, met mensen praten en steeds maar weer vertrouwen winnen. Eerst met de ‘gate keepers’, de stamleden die het contact met de buitenwereld onderhouden en doorgaans Engels of Spaans spreken.

Wanneer we dan het dorp mochten bezoeken, waren zij doorgaans degenen die ons begeleidden en als vertaler optraden.

Het meest bijzondere in dit proces was de rol van de kinderen. Waren we voorafgaand aan de reis nog huiverig of we zo’n avontuur wel aan konden gaan met drie kleine kinderen, bleek tijdens de reis juist dat zij de ‘door openers’ waren. Het feit dat we als een familie reisden, maakte ons tot ‘gelijken’. We kwamen in eerste instantie als familie, en in de tweede plaats pas met de vraag of we ook filmopnamen mochten maken.

Waren we als een filmcrew gekomen, dan waren we hoogstwaarschijnlijk de meeste communities niet binnengekomen. We waren vaak 16

overdonderd door de wijze waarop en de gastvrijheid waarmee we doorgaans ontvangen werden. Op sommige plaatsen was het net of je in oude voetstappen liep, of je de mensen al jaar en dag kende. Onze Native American vrienden hadden nog gezegd bij het afscheid voor de reis: “You will be tracing back footsteps of another time.” Aan die opmerking hebben we nog vaak teruggedacht.

een paar duizend kilometer tussenzat.

Je zou bijna kunnen zeggen dat de hele reis voelde als een en hetzelfde gesprek, met een person met dertien verschillende gezichten. Een van de meest treffende overeenkomsten is dat bijna alle Earth Keepers het hebben over de essentie van ‘walking your path’. Of het gesprek nu ging om het vinden van je geluk, hoe gezond te blijven of hoe je de beste bijdrage kunt leveren aan een betere wereld, WALKING YOUR PATH walking your path bleef terugkomen Wat zijn de lessen die we kunnen leren als het antwoord. van de Earth Keepers? Het zijn er vele Als dit de universele sleutel is en dit boek met de volledige tekst uit die op de genoemde deuren past, is de film is ervoor bedoeld je blijvend dat dus wel iets om bij stilt te staan. te herinneren aan hun collectieve De kracht zit in de eenvoud van de wijsheid. Gedurende onze reis was boodschap, maar ook in de bevestiging het heel krachtig te ervaren hoe groot dat je zelf de sleutel in handen hebt de overeenkomsten waren in onze als het gaat om je geluk, je gezondheid gesprekken en ontmoetingen met de en de verandering die je wilt zien in diverse sjamanen en stamhoofden. de wereld. Hoe bewandel je je eigen Vaak voelde het alsof een gesprek individuele pad? Er is geen draaiboek, zich gewoon voortzette op een want elk pad is uniek. Maar iedereen volgende stop, bij een bezoek aan heeft wel z’n eigen kompas. Dat is een geheel andere stam, terwijl er je hart. Durf je dat te volgen, dat 17

intuïtieve gevoel van binnen? Durf je je open te stellen voor de richting en wijsheid die je uit een andere dimensie, uit een ontastbare wereld kunt ontvangen? Het luisteren naar dat interne kompas is een blijvend en oneindig leerproces, dat moed, geduld en heel veel vertrouwen vereist. Maar hoe meer je ermee experimenteert en ervaart dat het werkt, des te sterker dat vertrouwen wordt.

Voor ons is dat de crux en ook de magie van het leven. Het is niet te beredeneren of te controleren op een rationeel niveau, maar je kan het wel ervaren. Dat is waar het om gaat: je eigen ervaring, en de waarheid die jij daaraan ontleent. We hebben tijdens en ook na onze reis hiermee voortdurend geexperimenteerd, bewust en onbewust, en we zijn ervan overtuigd dat Down to Earth enkel op deze manier zo manifest heeft kunnen worden; doordat wij ons eigen intuïtieve pad bewandeld hebben, en doordat we ons hart en hoofd in een goede balans hebben

weten in te zetten. Maar liefst zeven jaar zijn we aan de slag geweest met het maken van de film. Nooit hadden we gedacht daar zo’n lange tijd mee bezig te zijn. Maar we hadden ook nooit kunnen bedenken dat de film zoveel zou losmaken en zowaar een hele beweging op gang zou brengen.

Een ding is zeker: hadden we een plan gemaakt en dat gevolgd, dan waren we nooit hierop uitgekomen en hadden dingen zich nooit zo kunnen ontvouwen. En zo is de beweging die nu ontstaan is een heel mooi voorbeeld van een van de kernboodschappen van Down to Earth.

We hopen dat je plezier en inspiratie ontleent aan dit boek, dat het je mag helpen in jouw zoektocht naar de Earth Keeper die in je schuilt.

Want uiteindelijk is dat het enige dat telt, wat je zelf doet met hetgeen je wordt aangereikt. Of zoals Akeekwe het zegt: We are here for a short while. We are only passing through. So what are you going to do? What are you going to do in this life?

18

We hebben de Aarde niet geĂŤrfd van onze ouders we lenen het van onze kinderen

19

20

DOWN to EARTH Het boek bij de film van Renata Heinen en Rolf Winters 21

Dit is het verhaal over een familie die buiten de gebaande paden ging, om een nieuw perspectief op het leven, en de wereld waarin we leven, te vinden.

22

23

24

25

ROLF – Hier naartoe verhuizen is waarschijnlijk de meest irrationele beslissing die we ooit in ons leven hebben genomen. Maar terugkijkend, is het verbazingwekkend om te zien hoe één intuïtieve beslissing leidde tot een andere. We zijn nooit aan deze reis begonnen om een film te maken.

We hadden gewoon de behoefte om ons van alles los te maken. En niet omdat ons leven niet goed was. We hadden alles wat we konden wensen.

En meer dan dat. Maar dat was eigenlijk het probleem. Ik had het gevoel dat ik blindelings een systeem accepteerde dat ons vertelt ‘meer is beter’. Ik voelde dat ik maar gewoon doorging. Net als iedereen. Alsof ik in een staat van hypnose verkeerde.

26

27

28

RENATA – Wat mij en mijn denken veranderde, was het moment dat ik moeder werd. Ik vroeg mezelf af: wat is het, dat ik probeer te bereiken? Wat draag ik bij aan de wereld waarin zij opgroeien? Ik wist dat ik het patroon moest doorbreken. Ik wilde niet het stadsleven gewoonweg inruilen voor een leven dicht bij de natuur. Maar ik wilde leren, leren van mensen, die een verbonden leven leiden; een leven dat meer down to earth is.

29

30

Hiawatha Forest, Upper Michigan, USA

31

RENATA – Ik genoot van onze jaren in de vrije natuur. Het simpele, ongecompliceerde leven. Leven van dag tot dag, leven met de seizoenen.

Op dat moment hadden we geen idee dat onze verhuizing slechts het begin was van een veel grotere reis.

32

33

34

ROLF – In de vier jaar dat we hier in het bos leefden, leerden we zo veel van de levenswijze van de Native Americans.

Maar wat ons het meest inspireerde, was de manier van denken, de zijnswijze van sommige ouderlingen. Vooral van Nowaten.

Het ontmoeten van deze medicijnman maakte een diepe indruk op ons. Hij maakte iets in ons los. Een verlangen om de oeroude zienswijzen van het leven te verkennen. Om een dieper inzicht te krijgen in de oorspronkelijke levenslessen, die nu relevanter lijken te zijn dan ooit.

Het was onze ontmoeting met Nowaten die ons ertoe bracht om op reis te gaan, om mensen zoals hem te vinden. Mensen die hun connectie met de natuurlijke wereld hebben onderhouden, Wisdom Keepers, die wellicht de sleutel zijn tot vernieuwing. We besloten om de wereld rond te reizen, samen met onze kinderen, om deze Wisdom Keepers te vinden.

De Keepers of the Earth.

35

36

37

38

IK MAAK ME ZORGEN OVER ALLE MENSENLEVENS. IK VIND HET DROEVIG DAT MENSEN NIET WETEN WIE ZE ECHT ZIJN. DAAROM NOEM IK HET ‘DE ILLUSIE’. DIT IS DE VERANDERING NAAR EEN NIEUWE TIJD. NOWATEN –

39

NOWATEN – Er is ooit gezegd dat er mensen zullen opstaan die zich verzetten tegen alle dingen die zijn gezegd en zijn gedaan, en deze verandering in gang gaan zetten.

Ooit hadden wij een mooie leefwijze.

Hoe we de wereld zagen, met al haar schepsels. Want wij spreken over de schepping. Wat is het aan ‘de schepping’ dat ons allen zo bezighoudt?

Omdat wij mensen er allemaal onderdeel van zijn. Alleen denk ik dat we ergens onderweg de originele levenslessen zijn verloren.

40

41

42

NOWATEN – Vanochtend werd ik wakker van een droom. Ik kwam aan bij een vervallen gebouw. Het deed me denken aan een oude legerbarak.

Lange kamers, boven, met vloeren die waren verzakt door ouderdom.

In ieder geval, heel veel sjamanen kwamen daar aan op diezelfde plek.

Ik besloot de trap op te gaan, vanwege de medicijnmannen en-vrouwen die daar naartoe gingen om te helpen.

Het leek allemaal zo echt, alsof het daadwerkelijk aan het gebeuren was.

En ik ging naar boven en begon om mij heen te kijken om te zien wat er moest gebeuren. De vloer was bedekt met afval. Dus ik ging op zoek naar bezems om te beginnen met opruimen.

En deze droom vertelde me dat deze medicijnmannen en-vrouwen bereid zijn om te helpen. Ze komen nu allemaal tevoorschijn.

43

44

Loita Hills, Kenya

45

ROLF – 21 januari. We zijn onderweg.

Op reis, voor een jaar. Ieder een rugzak en een camera. Het is spannend, maar de eerste maand was niet makkelijk. Niets ging volgens plan.

Ondanks de maanden van research, komen we maar niet bij de juiste mensen uit. We voelen dat we veel tijd hebben verspild. En daar komt nog bij dat we allemaal erg ziek zijn geworden.

Levy weigert al twee weken om te eten.

Ik maak me zorgen. Is dit het allemaal echt waard? We vragen ons af: Zijn we te optimistisch geweest? Dat we dit in ons eentje als gezin voor elkaar konden krijgen, zonder crew of enige hulp?

46

47

48

RENATA – We wisten dat het vinden van Earth Keepers niet makkelijk zou zijn.

Maar ik denk dat we te hard aan het proberen waren om ons plan te volgen.

Ik weet dat we moeten loslaten, en ons geen zorgen meer moeten maken om de uitkomst. We moeten gewoonweg de verhalen volgen en het vertrouwen hebben dat we de mensen vinden naar wie we op zoek zijn. De enige obstakels zijn onze eigen zorgen en angst. Het zijn die kleine stemmetjes die binnendringen. ‘Wat als we deze mensen niet vinden?’ ‘En wat als het allemaal niet lukt?’ Ik vraag me af of deze volksstammen dezelfde problemen hebben met angst.

49

MOKOMPO OLE SIMEL – Je bedoelt angst voor de dood, angst voor ziektes of angst voor een gebrek aan eten, of angst voor mensen? Wij dragen geen angst met ons mee.

MOKOMPO OLE SIMEL – Luister, mijn zonen, dit gaat interessant worden. Want deze zogeheten ROLF – En hoe denk je dat het vooruitgang heeft vele landen ontbreken van angst bij jouw mensen vernietigd. Zeg hem dat ik dit een invloed heeft op hun tevredenheid, de boeiende discussie vind, en ik ben mate waarin ze gelukkig zijn? er blij mee, want dit is erg relevant vandaag de dag. We houden allemaal MOKOMPO OLE SIMEL – Het is van geld maar geld kan kwaadaardig waar, wij als een volk zijn gelukkig, zijn. Het eet onze wereld op, het ondanks dat we weinig materiele vernietigt ons land, de mensen en het dingen bezitten. We zijn gelukkig milieu. Geld is maar gewoon papier, dankzij onze onderlinge relaties, maar het heeft veel macht gekregen. onze hechte sociale banden en Wat de mensheid kapot maakt is onze eenheid. Ieder lid van de stam zelfzucht. Egocentrisme heeft geleid identificeert zich met een ander, overal tot de exploitatie van anderen, vooral waar wij leven. Liefde verbindt ons door diegenen in invloedrijke posities. met elkaar.

Daarom lijdt de wereld vandaag de dag. Iedereen is voor zichzelf.

ROLF – Jullie manier van leven Mensen houden niet meer van elkaar. lijkt zich geheel te focussen op de Overvloed is dodelijk. Schaarste is gemeenschap. Onze wereld richt zich wijsheid. Een hongerige maag is vol veel meer op het individu, dat heeft met wijsheid. Je weet dan hoe je voor ons ook vooruitgang gebracht. Hoe jezelf en je omgeving moet zorgen, en kijk je naar onze vooruitgang? tevreden te zijn.

50

FILM STILL

51

52

NOWATEN – Weet je, ik herinner me‌ dingen uit mijn jeugd. Wat voor mij belangrijke levenslessen werden van mijn vader en mijn moeder. Simpele, kleine dingen die sommige mensen niet eens beschouwen als iets belangrijks.

Zoals leren leven met de seizoenen, en wat deze seizoenen te bieden hebben. Soms, is er met de seizoenen een tijd van overvloed, en andere keren niet. Je leert eenvoudigweg te leven met wat er is. Dit is een simpele manier van leven, je neemt alleen dat wat je nodig hebt.

53

IK BEDANKTE HET WATER. EN WANNEER WE HET WATER BEDANKEN, DAN BEDANKEN WIJ ONSZELF, OMDAT WIJ MENSEN VAN WATER ZIJN. HET IS ONDERDEEL VAN RESPECT TONEN AAN DE SCHEPPING. MUKWA ODE –

54

55

56

57

58

59

60

61

62

MOKOMPO OLE SIMEL – Mensen vragen zich af waarom mijn bos het heeft overleefd terwijl anderen zijn weggekapt. Wanneer je de natuur kwijtraakt, waaronder het land en het bos hier, dan is er geen reden meer om te leven. Dan ben je zo goed als dood.

De Aarde reageert door te weigeren ons nog regen te geven en omstandigheden hard te maken voor ons. De Aarde wordt onbewoonbaar. Dit zal ook tot veel spirituele armoede leiden. We zijn afhankelijk van de natuur, de bossen, voor onze spirituele verbintenis. Zonder dit, is er niets. Daarom zijn zoveel mensen de weg kwijt.

63

DE MENS KAN ZICHZELF NIET LOSMAKEN VAN DE NATUUR, WANT DAT ZAL ZIJN ONDERGANG ZIJN. WE ZIJN NOU EENMAAL ONDERDEEL VAN DE NATUUR. MOKOMPO OLE SIMEL –

64

65

66

Bos van het Verloren Kind, Loita Hills, Kenya

67

68

LEKITI (MOKOMPO’S SON) – Dit bos is vernoemd naar zijn beschermer, een kind dat de weg kwijtraakte toen hij aan het hoeden was. Hij viel in slaap, verdween en is nooit meer teruggevonden. Het voelt goed. Het is koel en ik voel een speciale connectie.

Het is vol met leven, je kan de vogels horen zingen. Columbus-aapjes zijn aan het spelen, er zijn medicinale planten en er is zoveel plezier. Dit helpt wanneer je maag van streek is.

Je schraapt het van de binnenkant van de bast, je doet het in kokend water en je maakt er thee van.

69

MOKOMPO OLE SIMEL – Kijk naar de wijsheid van de vogel. Heb je ooit een vogel in de lucht een nest zien bouwen? Begrijp je wat ik bedoel?

Een vogel bouwt zijn nest in het topje van een boom. Daarom zijn bomen zo belangrijk. Wie zal er namens de vogels spreken wanneer bossen worden vernietigd?

NOWATEN – Wie spreekt er namens deze vogels en dieren en bomen? Zij hebben dezelfde rechten als wij. Zij zijn ook onderdeel van de schepping. De mensheid heeft alles overhoop gehaald.

En hoelang moet dit nog doorgaan voordat de mens dit uiteindelijk zal toegeven; dat wij de oorzaak zijn van alle problemen in de wereld.

70

71

72

73

74

75

76

77

DE AMERICAN DREAM IS EEN ILLUSIE. IK LUISTERDE ALTIJD NAAR DE OUDE MENSEN, LANG GELEDEN TOEN IK NOG EEN KIND WAS. ZIJ PRAATTEN TOEN OVER: HOE VER KUN JE REIKEN? HOE HOOG KUNNEN DINGEN GAAN? WAAR STOPT HET? WAT BLIJFT ER NOG OVER OM VERDER TE GAAN? WANNEER DE TOP BEREIKT IS, KAN HET NIET MEER VERDER. DAN BEGINT DE AFTAKELING. NOWATEN –

78

79

80

Tokyo, Japan

81

82

IK BEGRIJP HET VERLANGEN NAAR EEN MOOIE JURK, EEN HUIS. MAAR DIT VERLANGEN NAAR EEN NIEUWE JURK, EEN NIEUWE AUTO, EEN NIEUW HUIS, LEIDT TOT DE VERNIETIGING VAN DE AARDE. HARUZOU URAKAWA –

83

84

85

86

87

88

89

90

HET ECHTE PROBLEEM IS EEN LEVENSSTIJL VAN CONSUMPTIE.

HARUZOU URAKAWA –

91

HET IS WAARSCHIJNLIJK OVERAL HETZELFDE. IN DE HEDENDAAGSE SAMENLEVING LIJKEN MENSEN EGOÏSTISCHER TE ZIJN GEWORDEN. HARUZOU URAKAWA –

92

93

94

95

96

HARUZOU URAKAWA – Kijk naar de mensen in de stad. Ze hebben altijd min of meer een baan, en door geld te verdienen, denken ze een geslaagd leven te leiden. Maar ze missen zingeving. En dat verklaart hoe ze kijken.

97

98

99

100

Sydney, Australia

101

102

BALNGAYNGU MARIKA – Mensen in de stad hebben geen geduld. Er is geen geduld. Ik zie veel mensen rennen, rennen om op tijd te zijn. De tijd is erg belangrijk voor mensen die rennen.

Wanneer je naar je werk gaat, moet je rennen. Kom je thuis, moet je rennen.

103

HET IS EEN STAD VOL RENNENDE MENSEN. JE HOEFT HELEMAAL NIET TE RENNEN, NEEM JE TIJD. BALNGAYNGU MARIKA –

104

105

106

BALNGAYNGU MARIKA – Wij zijn meer ontspannen mensen, begrijp je, wij rennen niet. Nee, waarom zouden we rennen, wanneer er geen reden is om te rennen? Het is daar, dus we komen er wel.

ROLF – Ik weet waarom deze woorden van Balngayngu zo erg bij mij resoneerden. Omdat ze het echt over mij had. Toen we naar de natuur verhuisden, had ik echt veel tijd nodig voordat ik echt onthaastte, en werkelijk geaard was. Maar de oplossing is niet dat iedereen terug gaat en in de natuur gaat leven. Ik denk dat de echte uitdaging is hoe een verbonden leven te leiden in onze jachtige wereld?

De ontmoeting met deze stedelijke Earth Keepers liet ons zien dat dit goed mogelijk is. Zelfs in een stedelijk landschap.

107

108

BALNGAYNGU MARIKA – Het land is alles voor mij, hoe ik ben opgegroeid.

Ik draag dat binnenin mij. Ik voel me als een moeder, die op het podium Moeder Aarde imiteert. Elke dag is zij aan het creĂŤren. Zij maakt nieuwe heuvels of fonteinen of kleine dingen zoals gras. Dat is zo bijzonder. Overal waar ik ga voel ik die energie.

109

WANT IK BEN HET LAND. BALNGAYNGU MARIKA –

110

111

112

BALNGAYNGU MARIKA – Wij komen van het Noordelijk Territorium, de Noordkust. Mensen noemen het Arnhemland. Wij noemen het Yirrkala.

Daar ben ik geboren. Wij hadden fantastische ouders. Die niet alleen van ons hielden, maar ook alle kennis met ons deelden en ons de kennis om te overleven bijbrachten. Om bewust te zijn van je omgeving. Waar niet naartoe te gaan en waar wel. Wat niet te eten en wat wel. Waar niet te zwemmen en waar wel.

113

114

Arnhemland, Northern Territory, Australia

115

RENATA – 27 april. We zijn nu onderweg naar een afgelegen eiland aan de Noordkust. We hebben een verhaal gehoord over Laklak, een Aboriginal medicijnvrouw die haar leven heeft gewijd aan het opvoeden van probleemjongeren met de oude levenswijze. We kunnen bijna niet geloven dat we toegang hebben gekregen tot het eiland dat normaal gesproken is afgesloten voor buitenstaanders.

Laklak heeft blijkbaar een uitzondering gemaakt toen ze hoorde dat we een reizende familie zijn met kinderen.

De inheemse autoriteiten waren strikt over de voorwaarden van ons bezoek.

‘Alleen voor twee nachten. Breng je eigen eten en onderdak mee’. ‘En filmen is niet toegestaan’. Maar toen we op het eiland aankwamen, pakten de dingen heel anders uit.

116

117

118

LANGANI MARIKA (LAKLAK) – Ik, mijn zus en de kinderen we wonen al geruime tijd op dit eiland. Jongens die in de problemen raken, wij zorgen voor ze, wanneer ze hier naartoe gestuurd worden. Het is een goede plek om te leven. Deze jongens zijn nooit naar school geweest omdat ze hun hele jeugd door de stad of door de jungle hebben gedwaald en in de problemen zijn geraakt.

119

LANGANI MARIKA – Wanneer je een boom plant en deze gaat bijna dood, dan komt ie weer tot leven wanneer je het water geeft. Als je het geen water geeft, dan gaat die boom dood.

Dit is hetzelfde met het leven. Als je niet luistert naar de begeleiding die je ontvangt. Dan gebeurt er hetzelfde als met die boom.

120

121

122

123

124

WE LEREN DE JONGENS OM VAN HET LAND TE LEVEN, HOE TE ZORGEN VOOR HUN LICHAAM EN HUN GEEST. HOE BELANGRIJK HET IS OM VOOR HET LAND TE ZORGEN, IN PLAATS VAN HET TE VERWOESTEN. WE ZIJN DE BESCHERMERS VAN HET LAND. LANGANI MARIKA –

125

IEDEREEN HEEFT EEN GAVE MAAR LAAT DAT NIET ALTIJD ZIEN. HOE KOMEN WE ER ACHTER WELKE GAVE ZE HEBBEN? WAT ZE GELEERD HEBBEN? WE KOMEN ER ACHTER DOOR TE KIJKEN EN TE OBSERVEREN.

LANGANI MARIKA –

126

127

NOWATEN – Het waren altijd de vrouwen die de verantwoording hadden over alle kinderen. Zij bespeurden altijd bepaalde karaktertrekjes.

LANGANI MARIKA – Je kan het ruiken…

NOWATEN – En als ze die zagen, bij een van de jongens, dan vertelden ze aan de stamoudsten: ‘Houd deze goed in de gaten, hij is veelbelovend’.

LANGANI MARIKA – Laten we teruglopen. Kom! NOWATEN – Zo zijn alle grote leiders, alle stamhoofden, in onze geschiedenis opgevoed. Ze werden in de gaten gehouden vanaf het moment dat ze nog kleine jongens waren.

Er was leiderschap bij de vrouwen.

Ze werden op dezelfde manier in de gaten gehouden.

LANGANI MARIKA – Ik vertel de jongens het verhaal over het verleden over hoe onze mensen leefden. Ik zeg ze, je moet naar me luisteren, want ik ben de enige overgebleven ouderling van de Rirratjinu stam.

128

129

130

131

132

LANGANI MARIKA – Dus wat zal de toekomst ons brengen? We kunnen niet de klok terugdraaien en teruggaan naar onze oude levenswijze. Iedereen moet voor zichzelf ondervinden wat de beste plek om te leven is en hoe te leven in harmonie. Net zoals jullie er al rondreizend achterkomen hoe we tot elkaar kunnen komen. Dat Yolgnu (Aboriginals) en Ngapaki (Europeanen) eensgezind zijn en kunnen leven als één.

133

LANGANI MARIKA – Toen jullie met je kinderen hier voor de eerste keer op het eiland aankwamen voelde ik iets diep van binnen. Ik voelde alsof we elkaar ergens eerder hadden ontmoet.

Dat is hoe ik me voelde: dicht bij jullie en jullie kinderen. Ik heb jullie ergens ontmoet, een lange tijd geleden. Maar dit is de eerste keer dat ik jullie hier ontmoet. Twee weken geleden. Toch?

Twee, drie weken geleden? Misschien hebben onze zielen elkaar al ontmoet, ergens. Dat is wat ik voel.

ROLF – Waarschijnlijk.

LANGANI MARIKA – Nee, niet waarschijnlijk. Onze zielen hebben elkaar ontmoet! We hebben jullie een naam gegeven en jullie in onze familie opgenomen.

134

135

136

137

RENATA – 21 juni. Ik voel me hier thuis.

Op het eiland is er geen ‘gisteren’. Geen ‘morgen’. Alleen vandaag. Eén ding dat ik leer van mijn Aboriginal familie is dat tijd niet bestaat. Twee nachten zijn twee weken geworden. Twee weken zijn twee maanden geworden.

138

139

140

ROLF – In het Westen waar ik opgroeide, gaat het allemaal over naar school gaan om meer kennis te vergaren. Maar op één of andere manier zie ik mensen niet wijzer worden.

LANGANI MARIKA – Ik heb het vaak gezien. Slimme jongeren, Aboriginals en Europeanen, gaan naar de school, middelbaar onderwijs, ze leren, leren, leren, helemaal tot aan de universiteit.

En dan gaan ze waar dan ook, om het even waar, naartoe. Maar het is altijd hetzelfde: Als hart en verstand niet in verbinding staan, komt er niets uit. Ik zie dat telkens weer. Je moet studeren en je echt concentreren op deze hartverstand verbinding, Dan pas zal je klaar zijn om de verantwoordelijkheid op je te nemen om leiding te geven, en om je kennis toe te passen. Loop gewoon rustig op het lijnrechte pad.

En alles zal komen.

141

142

143

144

LOOP JE PAD. EN LAAT NIETS JE IN DE WEG ZITTEN. WANNEER DE TIJD RIJP IS, DAN LOOP JE RECHT OP JE BESTEMMING AF. LANGANI MARIKA –

145

146

147

LEKITI – Wij zijn de drie oudste broers. Elk van ons is op een adequate manier voorbereid. Elk van ons kan de leiding op zich nemen. Hij geeft voortdurend zijn wijsheid aan ons door.

We hebben allemaal verschillende talenten. De beste zal gekozen worden.

In tegenstelling tot anderen, wordt ons leiderschap niet bepaald door scholing.

148

149

150

HET GAAT OM WIJSHEID EN DE VAARDIGHEID HET LAND TE BESCHERMEN, JE VERMOGEN OM TE WERKEN MET BEZIELING EN DE WIJZE WAAROP JE IN STAAT BENT OM KWAAD AF TE WENDEN. LEKITI –

151

152

NOWATEN – De jeugd van nu heeft de zwaarste taak van ons allen Het is aan de jeugd om een verandering teweeg te brengen. Het is gezegd dat als zij daarin slagen, dan zullen zij degenen zijn die eeuwige vrede tot stand brengen.

Ik denk dat dit nu aan het gebeuren is. Langzaam. Als het op één plek aanslaat, dan gaat het ook op andere plekken aanslaan. Mensen zullen kleur bekennen.

153

154

New Delhi, India

155

156

ROLF – 13 juli. Reizend door Azië, blijft één gedachte steeds terugkomen.

Hoe kan de verandering, waar Nowaten het over heeft, plaatsvinden wanneer de meerderheid van de mensen op deze planeet net begonnen zijn aan de reis van de ‘Amerikaanse of Europese droom’? Streven naar welvaart op dezelfde manier als onze ouders en grootouders dat deden..

Maar wie zijn wij om anderen te vertellen dat dit streven niet leidt tot geluk? En dat de planeet geen levensstijl kan dragen die gebaseerd is op massaconsumptie.

157

158

159

ROLF – Wat mij tijdens deze reis volstrekt heeft verbaasd, is hoe Earth Keepers in andere delen van de wereld met dezelfde stem als Nowaten spreken. En hoe ze allemaal een tamelijk optimistische visie delen over de huidige staat van de wereld.

Ze zien allemaal de ellende en chaos in de wereld vandaag de dag als een teken dat we aan de vooravond staan van een gigantische mondiale transformatie, teweeggebracht door de ‘gewone mensen’, die beginnen hun ware pad te volgen, en beginnen met samenwerken.

160

161

162

Central Tribal Belt, India

163

ALS IEDERS DADEN PUUR ZIJN, DAN ZAL HET TIJDPERK VAN DE WAARHEID TERUGKOMEN. MENSEN DIE OP HET LAND WERKEN, HEBBEN GEEN GELD MAAR IEDEREEN HEEFT WEL IETS TE BIEDEN. ALS WE SAMENWERKEN, ZULLEN WE VOORUIT GAAN. ALS WE DAT NIET DOEN, ZULLEN WE STAGNEREN. MOTIRAM BAIGA –

164

165

166

167

168

169

HET LEVEN IS EEN GESCHENK VAN MOEDER AARDE. WEES TEVREDEN MET WAT MOEDER AARDE JE AANREIKT. MOTIRAM BAIGA –

170

171

172

173

174

175

MOTIRAM BAIGA – Mijn grootvader was een medicijnman. Na hem, was mijn vader een medicijnman. Na mijn vader heb ik de kennis ontvangen.

Ook al is mijn vader dood, hij is nog steeds bij me. En hij leidt me de weg.

Hij vertelt me welke struik en welke wortels me welke medicijnen geven.

Alle medicijnen zijn beschikbaar in de jungle. De kruiden en de wortels in de jungle zijn voor iedereen. Ze zijn er voor de genezing van mensen.

176

177

178

179

ROLF – We zien meer en meer mensen die hun verantwoordelijkheid willen nemen voor hun eigen lot, inclusief hun eigen gezondheid.

Wat is de sleutel om een leven te leiden zonder ernstige ziektes?

MOTIRAM BAIGA – Kijk er zelf naar, Wanneer je over je pad loopt,dan kun je misschien op een doorn stappen die je ziek maakt. Maar wanneer jij op je ware pad loopt, dan zal je niets gebeuren. Ziekte bestaat in ieders lichaam. Wanneer je ernstig ziek wordt, dan heb je wellicht die ziekte ontwikkeld, omdat je niet je ware pad hebt gelopen.

180

181

182

183

184

185

MOTIRAM BAIGA – Ik leer mensen zoveel als ik kan. Maar zij moeten zelf het inzicht krijgen. Vertrouwen hebben is cruciaal. Als je vertrouwen hebt, dan kun je worden genezen.

186

187

188

NOWATEN – Het gaat niet alleen om kennis te hebben van medicijnen.

De beste heler of dokter in de wereld kan niets helemaal genezen, zonder jouw hulp. De patiënten leveren de helft aan, door hun eigen vertrouwen.

MOTIRAM BAIGA – Wees zonder angst. Sluit je hart niet, voor niets en niemand. Ga met een open hart waar je ook naartoe gaat, als een deur die open staat.

189

190

191

MOTIRAM BAIGA – Wat je zult doen nadat je bent vertrokken, weet ik niet. Maar onthoud, wanneer we lopen, verpletteren we misschien veel insecten. Zij hebben ook een leven net als wij. Nou en, dat we groter zijn dan insecten. Olifanten zijn groter dan wij zijn. De olifant is behoedzaam en respectvol naar de kleine mier. Voordat hij loopt, blaast hij zijn pad vrij.

192

193

194

195

196

NOWATEN – Eigenlijk zijn we allemaal hetzelfde. Of we nou planten of dieren zijn, of wat dan ook. Er lijkt een zekere verwantschap te zijn, wanneer je op een bepaalde manier naar de dingen kijkt. Het enige verschil is dat we er anders uitzien. Sommigen vliegen, anderen kruipen. Maar we kunnen nooit zeggen dat we de enigen zijn waarover we zorg moeten dragen.

Daarom is het leven eigenlijk heel eenvoudig. Wanneer je het tot de kern, tot de essentie terugbrengt, is het leven eenvoudig.

Maar we maken het zelf ingewikkeld.

Met onze gedachtenpatronen, en wat andere mensen hebben bedacht om controle uit te oefenen op de hele mensheid. Weet je, dat verandert‌ individuen in hoe ze denken, zodra dat gebeurt. Er zijn geen vrijdenkende mensen meer.

We worden allemaal in de macht gehouden door een ander, en zo werken we onszelf in de nesten.

197

198

Amazon Rainforest, Ecuador

199

MENSEN UIT DE WESTERSE WERELD MAKEN ZICH TE VEEL ZORGEN OMDAT ZE MOETEN CONSUMEREN. AL DEZE ZORGEN MAKEN HEN ZIEK. SUMPA –

200

201

202

ZE MAKEN ZICH OOK TEVEEL ZORGEN OM HUN STUDIE EN HUN CARRIÈRES, EN DAAROM RAKEN ZIJ ZIEK IN HUN HART. DOOR DE MANIER WAAROP VEEL MENSEN HUN LEVEN LEIDEN, CREËREN ZE HUN EIGEN ZIEKTEN. SUMPA –

203

204

205

206

SUMPA – Wij leven in harmonie met ons regenwoud samen met onze familie en vrienden. We houden ons alleen bezig met jagen en vissen, het bouwen van onze huizen en zorgdragen voor het land.

207

WE HEBBEN NIET VEEL NODIG. ALLES WAT WE NODIG HEBBEN, IS IN HET REGENWOUD. SUMPA –

208

209

210

211

212

RENATA – Vannacht kon ik niet slapen.

Alles is wakker. Ook mijn gedachten.

Ik ben diep onder de indruk door de overvloed en de totale harmonie van het regenwoud. De schoonheid, maar ook de onwaardigheid die hier plaatsvindt, de verwoesting van dit alles. Maar ik ben alleen op doorreis, en kijk toe. Ben ik de toerist geworden? Ik vraag me af hoe het voelt om echt onderdeel van dit alles te zijn. Zoals de Ashuar.

213

214

CRISTINA – De kleintjes heten Tamarin apen, oké? De kleintjes, zo groot.

SKY – Ik zag een klein zwart ding naar beneden springen!

CRISTINA – Ja. LEVY – En ik zag helemaal niks!

215

ROLF – De kinderen houden van het regenwoud. Vandaag overrompelde ze mij met vragen over haar verwoesting.

‘Pap, wist jij dat we meer dan 32,000 hectaren per dag kwijtraken, een gebied zo groot als Engeland elk jaar?’, ‘En we verliezen ook meer dan 50,000 planten diersoorten elk jaar?’. ‘Waarom pap, waarom begrijpen mensen het niet?’ ‘Waarom zijn mensen het voor ons aan het verpesten?’ ‘Is er niemand die dit kan stoppen?’ Hoe kan ik ooit deze vragen beantwoorden, zonder een hypocriet te zijn?

216

217

218

219

SUMPA – We willen ons regenwoud niet kwijtraken, en de mogelijkheid om te kunnen jagen en vissen. Maar je weet hoe de olie-maatschappijen werken. Hoe ze alles vernietigen.

Ik denk dat dit de reden is waarom jullie hier naartoe zijn gekomen,om ons te steunen. Een beter leven, begint met dat iedereen op deze planeet een spirituele verbinding heeft met de bron.

220

221

222

223

224

SUMPA – Ik werk met de krachten van mijn voorouders. Ik heb de kracht van Arutam, de bron. Wij zijn geboren met deze kracht. Ik gebruik het om mensen te genezen. Wanneer ik de Ayahuascaplant drink dan werken de krachten van mijn voorouders via mij. Wanneer ik in verbinding sta met de spirit van de plant, dan laat de Ayahuasca mij visioenen zien. Dit is hoe we onderzoek doen en ziektes diagnosticeren. Ik ga vanavond de heilige plant innemen.

Ik zal vele visioenen krijgen, en leren van de hele wereld, zien wat daar buiten gebeurt.

RENATA – Onderdeel uitmaken van deze ceremonie, was één van de meest krachtige ervaringen van mijn leven. Ik had een ongekend gevoel van thuiskomen, een diep gevoel dat me herinnerde aan waar ik vandaan kwam. Ik zie hoe de plant een soort toegangspoort is naar een geheel nieuwe dimensie, en mij verbindt met mijn onderbewustzijn.

225

DE ENIGE GAVE DIE DE MENS GEGEVEN IS, IS HET VERMOGEN OM TE DROMEN EN VISIOENEN TE HEBBEN. NOWATEN –

226

227

228

229

NOWATEN – Ik herinner me dat ik op die heuvel zat, ik was aan het vasten.

Het besef kwam tot mij dat geloven het allerbelangrijkste is, belangrijker dan al het andere. Zonder dat hebben we niets. Het is de grootste kracht die we kunnen hebben.

En vanuit deze gedachte, zag ik een man voor me, die ergens diep in de bossen woont. Deze man ging nooit ergens naartoe. Maar hij had alle antwoorden die ik nodig had. En ik denk dat zo’n persoon echt bestaat.

Nogmaals, dat is geloven, dat er zo iemand daar ergens bestaat. Wat ik met dit alles probeer te zeggen: We kunnen een geloof creĂŤren, vanuit onszelf zonder welk boek dan ook te raadplegen. Er is niets dat we niet kunnen realiseren met deze gave.

Het is een natuurlijke vaardigheid die we allemaal hebben.

230

231

232

Machu Picchu, The Andes, Peru

233

DON JOSE QUISPE – Hier vinden we de opeengestapelde kracht van de Inca’s. Zij zijn al gestorven en verworden tot aarde, maar hun kracht en energie blijft bij ons. We zien het bij onze kinderen, het gaat oneindig door, tot het einde. De Inca’s zijn al sinds vroegere tijden verbonden met moeder aarde, en zij bouwden met de stenen op deze plek.

234

235

236

237

238

ZIJ NAMEN DE ENERGIE VAN HUN VOOROUDERS TOT ZICH, DE ENERGIE VAN VADER ZON EN MOEDER AARDE. MET ZOVEEL ENERGIE DIE HEN VOEDDE, KONDEN ZIJ DEZE GROTE STENEN OPTILLEN. DON JOSE QUISPE –

239

240

241

SOMMIGE VAN MIJN MENSEN VRAGEN ZICH AF EN ZEGGEN: ‘LATEN WE HET ERFGOED VAN DE INCA’S OPNIEUW LEVEN.’ MAAR WE HEBBEN DE VAARDIGHEID VERLOREN OM MET DIE ENERGIE EN KRACHTEN OM TE GAAN. DUS NU ZIJN WE ALLEEN EN ZIJN WE AFHANKELIJK VAN MACHINES. WE ZIJN ONS POTENTIEEL AAN HET VERWAARLOZEN. DON JOSE QUISPE –

242

243

FILM still on horses?

244

245

246

247

248

249

250

ROLF – Vandaag toen ik daar voor die immense stenen stond, en keek naar de wijze waarop ze naadloos op elkaar geplaatst zijn, vroeg ik me af: Hoe waren de Inca’s in staat om dit te doen, duizenden jaren geleden? Iets wat zelfs voor ons onmogelijk lijkt te zijn vandaag de dag.

Naarmate we verder komen op deze reis, des te meer begin ik te begrijpen wat Nowaten bedoelde, toen hij sprak over de grenzeloze mogelijkheden van het menselijk potentieel. Kan het zijn dat zij die echt verbonden zijn met de natuurlijke wereld en zijn afgestemd op verschillende energieniveaus, in staat zijn om met de kracht van de natuur te werken, in plaats van er tegen?

251

252

253

254

255

256

LATEN WE ONS PROBEREN TE VERBINDEN, MET ÉÉN SPIRIT, ÉÉN HART, ÉÉN GEDACHTE! LAAT ONS GROEIEN EN EEN GOED LEVEN LEIDEN. DON JOSE QUISPE –

257

258

259

NOWATEN – Ik ben naar plekken geweest die net zo echt waren als dat ik hier nu zit, door te reizen in spirit.

Het zet me soms aan het denken, weet hebbende van deze gave. Ik kan elk moment vertrekken. Misschien is dat wat gebeurd is met bijzondere beschavingen, misschien waren zij buitengewoon spirituele mensen.

Niet zoals wij, wij zijn gewoon. Onze spirit heeft waarschijnlijk een blauw licht, terwijl die van bijzonder spirituele mensen totaal wit zijn. Dit is wat ik heb geleerd.

260

261

262

263

264

NOWATEN – Dit is alles wat er is, wanneer je je realiseert dat je geen genoegen neemt met de manier waarop de dingen zijn, dat je een seeker begint te worden. Niet de waarheid van iemand anders, maar die van jezelf. Wat bedoelen mensen wanneer ze het hebben over sterrenwezens? Hoe zit het met de ruimte die zich tussen alle andere planeten bevindt die de mens kent?

Wat is daar? Het kan niet alleen maar blauwe lucht zijn, zoals wij het zien.

LANGANI MARIKA – De spirits zijn overal. Het universum, daarboven, is hetzelfde als dit land. Voor ons Yolngu, zijn het land en de spirits verenigd. We zijn verbonden met de zielenwereld.

Daarom staan we sterk.

265

266

Kalahari Desert, Namibia

267

KLUNTA BO – Soms voelt het als een droom en soms voelt het helemaal echt. Soms gebeurt het wanneer de dag koeler wordt, wanneer je geen enkele spirit binnenin je voelt. Wat wij doen, is niet hetzelfde als wat andere sjamanen doen. Omdat zand iets anders is. Wat wij doen, komt niet van de planten. Het komt uit de hemel.

268

269

270

271

272

ROLF – 7 oktober. Rijden door de Kalahari woestijn, voelt als het naderen van de bakermat van de mensheid. We zijn op weg naar de oudste stam van onze planeet. De San of ‘Bushmen’.

Ook al gebruiken sjamanen over de hele wereld verschillende medicijnen, en hebben ze verschillende ceremonies, ik ben nu gaan inzien dat ze, onderliggend, allemaal hetzelfde doen. Ze boren dezelfde bron aan, gebruikmakend van hun verbinding met spirit. Vooral om deze verbinding beter te leren begrijpen, zijn we de San hier komen bezoeken.

Omdat er niets groeit in dit dorre land, kunnen ze op niets anders vertrouwen, dan hun directe verbinding met spirit.

273

274

275

276

DE MANIER WAAROP JULLIE KINDEREN EN DIE VAN MIJ MET ELKAAR SPELEN ZONDER ENIGE TAAL EN PROBLEEMLOOS COMMUNICEREN, DAT MAAKT ME ERG GELUKKIG.

QUI –

277

278

279

280

281

282

283

WANNEER JULLIE HIER WEGGAAN, HOUD JE DAN VAST AAN ALLE ANTWOORDEN DIE WE JULLIE HEBBEN GEGEVEN, EN WIJ HOUDEN ONS VAST AAN ALLE VRAGEN DIE JULLIE ONS HEBBEN GESTELD. KUNTA BO –

284

285

286

287

288

RENATA – Een kind in het dorp is ziek geworden, en de medicijnmannen bereiden een helingsproces voor dat vanavond zal plaatsvinden. Voor de San, overstijgen ziekte en dus ook genezing het individu. De hele gemeenschap is erbij betrokken, inclusief de voorouders.

Waar we op het punt staan getuige van te zijn, is waarschijnlijk één van de oudste vormen van genezing in de wereld.

289

KUNTA BO – Omdat we zien wat er is gebeurd en we de spirits van de mensen zien die al zijn gestorven, kunnen we altijd vertellen welke persoon, die al lang geleden is overleden, het probleem veroorzaakt.

Na het hebben van een visioen dat als een droom aanvoelt, word je wakker en dan is de spirit al naar binnen gedrongen. Wanneer je weer bij bewustzijn bent, kan je de genezing beginnen.

290

291

292

293

294

QUI – Mijn broer Kunta’s spirit en die van mij zijn met elkaar verbonden.

Telkens wanneer we samen dansen, werken we als één. Wanneer je in je eentje geneest, dan ben je niet in staat om op een veilige manier door alle stadia heen te gaan. Je hebt altijd iemand nodig om je te helpen.

De reden dat we in een cirkel zingen en dansen is omdat het helingsproces voor alle mensen bestemd is, en niet alleen voor de zieken. Wanneer we in een trance beginnen te raken worden we erg heet, vooral in onze buik. Het brandt. En daarom begin je te schudden.

295

QUI – Wanneer je heet wordt en je ogen niets meer kunnen zien, dan is het alsof het vuur om je heen beweegt. Je ziet het vuur niet en je kan er makkelijk in vallen. Het vuur is als een fakkel, die vanuit de lucht naar beneden schijnt. Het geeft je de genezingskracht, dat visioen.

NOWATEN – Om een volmaakte sjamaan te zijn, moet er een spiritueel aspect aan ten grondslag liggen. Anders is het incompleet. Er bestaat geen helingsproces zonder dat.

296

297

298

RENATA – Ik zie nu dat een helingsproces veel verder gaat dan het genezen van een fysieke kwaal. Maar als het helingsproces plaatsvindt op het niveau van de spirit, en wanneer het onze spirit is die wordt genezen, betekent het dan dat de impact van die genezing verder reikt dan ons leven, verder dan de dood?

299

300

301

302

Irish Sea County Louth, Ireland

303

304

MARGARET CONNOLLY – Genezen is een energie weghalen voortkomend uit gebeurtenissen in het verleden, het collectieve verleden, dat veroorzaakt dat deze persoon afgescheiden is van zijn essentie. Als ik mijzelf genees, dan genees ik de wereld. En wanneer ik mijzelf ken, dan ken ik de wereld.

Omdat iedereen onderdeel is van ieder ander. Als iemand daar ziek is dan heeft dat invloed op iemand anders hier. Alles heeft invloed op alles, we zijn eigenlijk niet gescheiden, wanneer we naar het energie-niveau gaan van alle wezens.

NOWATEN – De liefde die daarmee gepaard gaat, is een liefde die ons mens maakt en die ons doet geven om andere mensen. We hoeven dit niet te uiten aan de hele wereld, we hoeven het alleen maar te voelen om het uit te kunnen dragen, zelfs zonder de gedachte aan bidden. Maar het hebben van de gedachte in je bewustzijn, dat je geeft om anderen. Dat is voldoende.

Dat is ons potentieel. Om anderen te helpen zonder er ooit achter te komen wie zij zijn. Dat is wat er bij alle mensen naar buiten gebracht moet worden!

305

NOWATEN – Soms denk ik dat mijn gedachten de jouwe zijn, en dat jouw gedachten de mijne zijn, zonder elkaar ooit ontmoet te hebben. Het is allemaal te herleiden tot de menselijke natuur, tot hoe we ons allemaal voelen, ongeacht huidskleur of geslacht. Dat we allemaal één zijn. Dan zie je een geweldige schoonheid, wanneer je kunt komen tot deze manier van kijken. Het maakt dat je vooruit wilt kijken, naar een volgende cyclus.

306

307

308

309

310

WE ZIJN ONDERDEEL VAN ALLES. IK BEDOEL, IS DE GOLF DE ZEE OF IS DE ZEE DE GOLF?HET IS ALS HERINNEREN TOEN JE NOG EEN ZANDKORREL WAS. MARGARET CONNOLLY –

311

312

MARGARET – We zijn de vier elementen, en in sommige overgangsrituelen zeggen mensen dan ook: ‘Stof ben je en tot stof zal je wederkeren’. Het overgangsritueel van de dood is mooi, omdat je in die ruimte, vanaf het moment dat je spirit op reis is, niet meer in de emotie zit, niet meer vastgehecht bent. Dit is tijdsloosheid.

313

314

315

316

Lake Kitch-iti-kipi, (Mirror to Heaven)

317

318

NOWATEN – Ik kreeg dat inzicht toen ik… ik voelde dat ik dood ging.

Ik voelde mijn hart steken, alsof het samengeknepen werd. Alsof het gewond was. Ik zag iets dat leek op een reusachtige koker, het kwam naar beneden helemaal over mij heen, onder mij door. En ik ging omhoog. Terwijl ik omhoog ging, toen voelde ik mijn hart… het deed pijn, drie keer, het deed echt pijn. En ik werd meegenomen naar een plek die er zilver-wit-kleurig uitzag. Zo zag die hele plek eruit, waar ik was, waar ze me naartoe brachten. En, op een bepaalde manier, verlang ik eigenlijk wel om die extra stap in die andere wereld te zetten, die daar is, aan de andere kant. Ik ben niet bang voor de dood. Ik voel geen angst. Daar is een reden voor.

319

320

Nowaten (hij die luistert) 1928 – 2010

321

322

AKEEKWE – Toen Nowaten hier was, toen hij nog in deze wereld was, vond ik het heel erg fijn, ik vond het heel fijn om samen met hem in deze wereld te leven. Maar ik vind het ook erg fijn om te weten dat hij nu daar is en dat hij over ons allen waakt. Er is geen einde.

Er is geen einde voor onze overleden wezens. Ze zijn bij ons. Het is gewoon een ander leven. De verbintenis die we met elkaar hebben is dat ook. We blijven voortdurend op een spirituele manier samenwerken.

323

324

325

AKEEKWE – Het heeft niets met mystiek te maken! Het is als, wanneer je in het bos staat en je voelt en hoort de wind. Dat is communicatie.

Wanneer je over mos loopt, dat bijna glinsterende mos, dat hier buiten in het veenlandschap te vinden is, en je het gevoel hebt dat je bijna gedragen wordt in plaats van dat jij aan het lopen bent.

Dat is communicatie.

MARGARET – Je moet vertrouwen hebben in je eigen zelf. En vertrouwen dat je niet alleen bent. En dat er een hoger bewustzijn is dat niet wordt geregeerd door verlangens. En geen herinnering, het zal je altijd de weg wijzen. Sommige mensen noemen dit voorouders, anderen noemen het engelen. Wat het ook is, het zit binnenin jou.

326

327

328

329

330

RENATA – Kort nadat we terugkeerden van onze reis, verloor ik vier dierbaren.

Geconfronteerd worden met de dood, bleek één van de grootste levenslessen te zijn. Ik realiseerde me dat als ik de dood kan accepteren, alleen dan kan ik alles accepteren dat komt met het leven.

De dood draagt niet langer hetzelfde gewicht. Voor mij is de dood meer zoals het afscheid nemen tijdens onze reis; het is niet mogelijk om deze mensen nog langer te zien, maar ik weet dat zij er nog steeds zijn. Ik weet dat ik ze nog steeds kan bereiken.

331

ONZE HARTEN TONEN DE WAARHEID. WANNEER WE ELKAAR WERKELIJK ZIEN, ZIEN WE HET HART VAN DE ANDER. AKEEKWE –

332

333

334

335

336

AKEEKWE – Dat is leven op een bezielde manier. Weet je, er is een fysieke vorm, maar kijk naar het hart. En, wow! Er zijn echt geweldige, geweldige mensen in deze wereld! En je wil dat mensen zichzelf kennen.

Dat is de deal. En in staat zijn zich te verbinden, met hun eigen hart, met hun eigen spirit.

337

HOE WE ELKE DAG LEVEN, IS EEN CEREMONIE. AKEEKWE –

338

339

340

341

342

ROLF – Onze reis, van de afgelopen vijf jaar, heeft me een rotsvast geloof gegeven in de werking van het leven. Ik voel dat ik een onderdeel ben van een steeds groter wordende familie; in de zuiverste zin van thuis voelen. Ik maak me geen zorgen meer over de toekomst van onze kinderen, omdat we alle antwoorden hebben.

Zolang we maar durven om onszelf de juiste vragen te stellen.

343

344

345

IK WEET DAT ALS IK IN VERBINDING BLIJF, IK TOEGANG HEB TOT EEN ONEINDIGE BRON VAN WIJSHEID EN BEGELEIDING. UITEINDELIJK, ZIJN WE ALLEMAAL KEEPERS OF THE EARTH. ROLF –

346

347

348

349

350

DOWN TO EARTH Met eerbied en dankbaarheid aan alle Keepers of the Earth

351

Met dank aan:

Zoeli Winters, Sky Winters, Levy Winters, Nowaten, Akeekwe, Mokompo Ole Simel, Lekiti Ole Mokompo, Haruzou Urakawa, Balngayngu Marika, Langani Marika, Motiram Baiga, Sumpa, Don Jose Quispe, /Ui /Ukxa, K!unta Bo, Margaret Connolly, Sigvald Persen, Maria Juana Yamberla and family, Don Esteban Tamayo and family, Sadhu Amar Puri, Daitari, Samra Sisa, Mohan Kumar Raj and family, Parbati Raj, Dahn Singh Tamang, the Shamans and Villagers from Gati-7 Mandra - Sindhupalchowk, Prashant Maharjan and friends from PangaDhusi Kirtipur, Pat & Bruce Hardwick, Carol & Duane Kinnart, Aiesha & Earl Mechigaud, Van Archiquette, Deb & Bradley Nedeau, Sharon Hogue, Steve McCullough, Jessie Seronko, Tahnahga Yak, Aleena Ludke, Bennelong Carrol, Cedric ‘Uncle Mooda’ Barnes, Dylan Gadaman Gurruwiwi, Lucy Bawu Gurruwiwi, Jonah Manmunga Gurruwiwi, Ramsey Yilirrkminy Gurruwiwi, James Bunbuyngu Marika, Phillip Dhayipu Marika, Phillip Wedu Marika, Vernon Gadtjarrarra Marika, Frank Gitjakara Marika, Jayden Wuyunungu Marika, Ramo Djanga ‘DakiDaki’ Mununggiritj, Lewis Malakamburru Raymond, Tony Rrumiyala Yunupingu, Alex Gading Yunupingu, Joseph Garrkana Yunupingu, Roslyn Yurraynga Yunupingu, Djalinda Ularmari, Bangara Dance Theatre, Di//xao Jo/’o, N!ae, Jose (Pepe) Arancibia, Valentina Benavides, Rosio Achahui Quenti, Cristina Serrano, Mateo Shakai, Kanako Uzawa, Masami Hikiti, Keiki Kyuuno, Vishwavijay (Vishu) Singh, Satyendra (Sunny) Upadhyay, Harish Singh, Beebal Singh Limbu, Jo/o (Johnny) Tsamkxao, Oma (Leon) Tsamkxao, Daniel Salau, Rob & Wendy van den Akker, Chris & Carola van de Akker, Peter & Hermine de Leeuw, Bert van der Els & Lammie Nijssingh, Ann Wells, Michel & Ankie van de Bel, Erik Hallers, Arno van Poppel, Robert & Denise Zeilstra, Frank Oddens, Pieter Paul van Beek, Sahil Gill, Hannah Fincham en al onze helpers en voorouders. Foto van Nowaten (p.34 & p.38) courtesy of Jessie Seronko, foto Balngayngu Marika (p.108) courtesy of Bangarra Dance Theatre.

352

353