De buitenplaats Ossenbroek In vroeger tijden had de Maas een brede meander. Welnu, het Ossenbroek ligt aan de rand van de meest zuidelijke arm van de Maas. De meander van de Maas is hier nog steeds in het landschap te herkennen. In het land vind je hier afwisselend hoger en lager gelegen stukken. De lager gelegen gronden zijn in vroeger tijden nogal moerassig geweest. De hoger gelegen gronden waren heidegronden of waren ontgonnen. De streek waar we nu zijn maakte deel uit van het Land van Cuijk. Aan het einde van de Middeleeuwen bestond het Land van Cuijk uit een aantal dorps- en stadskernen waarvan Beers er een was. Daarnaast stonden er her en der verspreid versterkte huizen en kastelen. In dit gebied stonden rond 1500 hier de kastelen Barendonk en Tongelaar, waarvan Tongelaar een oud bezit was van de heren van Cuijk. Tussen de kernen en de kastelen met de daarbij behorende landerijen lagen over het algemeen de gemene gronden. Dit waren gebieden die bestemd waren voor het algemeen nut van het dorp. Vanaf 1600, evenwel, werden van tijd tot tijd stukken van de gemene gronden afgezonderd en voor ontginning uitgegeven. De eerste stukken die ontgonnen werden, waren de hoger gelegen stukken. Zo werden in 1662 de gronden van de Heitsberg, hoger gelegen gronden die nu deel uitmaken van het huidige landgoed Ossenbroek, ontgonnen. Het gaat hier om de gronden gelegen achter de huidige jachtopzienerswoning. Op die gronden werden drie huizen met schuren gebouwd, een huis op de plaats van de huidige jachtopzienerswoning, een huis stond wat dichter bij het Ossenbroek en het derde huis heeft gestaan langs de laan die naar de Barendonk voert. Op de om die huizen liggende gronden werd geboerd. Rond 1800 waren de huizen en gronden op de Heitsberg
ten dele in het bezit van de familie De Quay, die toen ook eigenaar was van de Barendonk, deels van andere families. Dan verwerft de familie Krieger de gronden op de Heitsberg. Waarschijnlijk hangt een en ander ten dele samen met de afwikkeling van de nalatenschap van Ludolf de Quay die in 1803 op de Barendonk overlijdt. In dezelfde tijd kopen de Kriegers van de gemeente Beers de aangrenzende gronden ter grootte van ruim 19 morgen, die tot dan toe deel uitmaken van de gemene gronden. De familie Krieger was rijk en vooraanstaand en heeft een belangrijke rol vervuld in het land van Cuijk. Leden van deze familie waren bestuurders van de stad van Grave en waren ook belast met de supervisie over de werkzaamheden aan de rivieren. De uitbreiding van het bezit van de familie Krieger via de aankoop van gemene gronden is waarschijnlijk aanleiding geweest een nieuw herenhuis annex boerderij te bouwen. De kleine boerenbedrijfjes op de Heitsberg werden samengevoegd en er werd een nieuwe boerderij met daarbij een herenhuis
gebouwd. Zo ontstond de buitenplaats Ossenbroek. Een buitenplaats is een complex bestaande uit een herenhuis met boerderij en omliggende landerijen. De Kriegers waren, zoals ik al zei, een rijke en aanzienlijke familie en zij wilden dat ook tonen. Het land om het Huis Ossenbroek krijgt dan een parkaanleg: er worden vijvers gegraven, er verrijst een theekoepel en een kapelletje en er wordt een tuin met slingerpaadjes aangelegd. Er ontstaat zo een lustoord. Twee huizen op de Heitsberg worden dan afgebroken. Vanaf 1813 wordt in akten en geschriften gesproken over le grand Ossenbroek. Kennelijk zijn dan de grote bouwwerkzaamheden beëindigd. De familie Krieger neemt dan ook zijn intrek in het Herenhuis. Zo woont er - zo blijkt uit een akte uit 1818 - de Heer Hendrik Alexander Krieger, rentenier. Die bewoning heeft vermoedelijk geduurd tot ca.1825. Dan overlijdt de eigenaar en in 1828 verschijnt een nieuwe bewoner, die het Huis Ossenbroek huurt van de erven Krieger. Van 1828 tot 1830 is het herenhuis verhuurd. Een van de meeste bekende bewoners van dit huis is Le Sage ten
14
Broek die het Huis Ossenbroek huurde van 1828 tot 1830. Zoals bekend is Le Sage ten Broek een in die tijd bekende politicus en katholieke voorman. De Historicus Dr. Gorris heeft een levensbeschrijving aan hem gewijd. Een strofe uit dit boek over de verhuizing van Le Sage ten Broek naar Beers wil ik jullie graag voorlezen: “Beers is een dorpje tussen Grave en Cuijk; op een half uur afstand van deze plaats, langs de weg naar Haps, staat het landhuis Ossenbroek en hierin nam de blinde man zijn intrek. Die keuze kan ons van de ene kant bevreemden. Als Le Sage zich in de meest afgelegen plaats van ons land had willen begraven, kon hij moeilijk een meer verlaten oord hebben uitgekozen. Zelfs nu in onze tijd van spoorwegen en autobussen is het een hele onderneming Huis Ossenbroek te bereiken”. De reden dat le Sage ten Broek hier maar kort verbleven heeft is gelegen in zijn toenemende blindheid. De Erven Krieger zetten rond 1830 de Buitenplaats Ossenbroek met omliggende landerijen te koop. Wordt vervolgd. Beers, 2012 F.R.J. van Hövell juli/aug 2014