Inleiding en verantwoording behorende bij de webpublicaties van de manuscripten van ds. Hendrik Arend van Gelder (1825-1899) Door Mechteld Gravendeel en Rineke Verheus-Nieuwstraten, mei 2016
Van Gelder als doopsgezind predikant Hendrik Arend van Gelder werd geboren op 3 november 1825 te Wormerveer als vierde kind van de Zaanse papierfabrikant Hendrik van Gelder en Aagtje Mats. De familie Van Gelder was een bekend Doopsgezind geslacht. Hendrik Arend ging niet in het familiebedrijf werken maar volgde een andere roeping; hij werd doopsgezind predikant. Hij stond vanaf 1850 achtereenvolgens als predikant in Mensingaweer, Medemblik, Drachten, Bolsward en vanaf 1863 in Haarlem. Op 15 november 1853 trouwde hij in Franeker met Rinske Feikema (1828-1891). Het echtpaar kreeg zes kinderen: vijf dochters en één zoon. Van Gelder vervulde de functie van predikant met veel inzet en plezier. In 1883 ging zijn gezondheid echter zodanig achteruit dat hij uiteindelijk per 1 februari 1884 met vervroegd emeritaat ging. Naast zijn werk als predikant vervulde Van Gelder belangrijke bestuursfuncties binnen en buiten de Doopsgezinde broederschap. Hij overleed vlak voor zijn 74ste verjaardag op 27 oktober 1899 en werd begraven in het graf van de Vereenigde Doopsgezinde gemeente Haarlem op de begraafplaats Kleverlaan/Schoterweg in Haarlem.
Carte de visite van H.A. van Gelder, ca. 1870 (in kerkenraadsboek, Bibliotheek VDGH, R5-06)
Van Gelder als chroniqueur van Doopsgezind Haarlem Hendrik van Gelder nam in 1884 om gezondheidsredenen vroegtijdig afscheid als predikant van de Doopsgezinde gemeente Haarlem. Maar een echt afscheid was het niet. Na zijn emeritaat stortte hij zich op de geschiedschrijving. Hij begon de geschiedenis van de Doopsgezinden in Haarlem te onderzoeken en vast te leggen. Dit resulteerde o.a. in het 309 tellende manuscript met de titel “Het Menniste Haarlem, bijdragen tot eene geschiedenis der Doopsgezinde Gemeenten te Haarlem”. De tekst staat in een groot ongelinieerd en gebonden cahier van 2,5 cm dik. De tekst, door Van Gelder in kleine maar nette hand op de rechterpagina’s geschreven, bevat slechts enkele doorhalingen. Dit doet vermoeden dat er ook een kladversie geweest moet zijn; in het archief van de doopsgezinde gemeente Haarlem zijn wel enkele losse bladen aanwezig die als delen van een kladversie zijn aan te merken. In het manuscript staan onder aan de pagina’s voetnoten. Passages die hij later schreef en wilde tussenvoegen staan op de naastliggende linkerpagina’s met vaak een verwijzing naar de exacte plaats van invoegen.
1
Titelpagina van manuscript “Het Menniste Haarlem”, Archief VDGH, inv.nr. 1547
Het manuscript is ongedateerd; het staat vast dat Van Gelder er in ieder geval tot na november 1895 aan gewerkt heeft, en vermoedelijk is hij blijven schrijven tot zijn gezondheid het niet meer toeliet. Het is niet duidelijk of hij het werk zoals het ons is overgeleverd als voltooid beschouwde en of het zijn uiteindelijke bedoeling was om het in druk te laten verschijnen. Op de titelpagina had hij als motto toegevoegd “naar den aard der zaak onvolledig, maar betrouwbaar zoo ’t behoort”. Van Gelder heeft meerdere keren pagina’s onbeschreven gelaten, alsof hij van plan was om deze later nog vol te schrijven. Uit de losse notities die bij het manuscript horen kunnen we opmaken dat hij van plan was nog dieper te graven: hij schrijft “Voor de geschiedenis der Doopsgezinden te Haarlem vóór 1600 levert het Archief onzer gemeente niets. - Wat in het Archief te Amsterdam dienaangaande te vinden is hoop ik te onderzoeken zoodra ik gereed ben met de andere hoofdstukken, waarvoor het materiaal hier ter stede aanwezig is.- “. Van Gelder heeft het manuscript nooit zelf aangeboden aan de Doopsgezinde gemeente Haarlem; het waren zijn erfgenamen die het na zijn overlijden in huis aantroffen en het vervolgens schonken aan de kerkenraad. In de notulen van de kerkenraad van eind 1899 vinden we hierover de volgende passage: “Door de nagelaten betrekkingen van wijlen ds H.A. van Gelder wordt ons aangeboden het boek waarin deze zijne aanteekeningen heeft verzameld omtrent verschillende fondsen en andere stichtingen en zaken de Haarlemsche gemeente betreffende. Het geschrift zal gedeponeerd worden in de brandkast in de kerkekamer en de familie van Gelder zal dank worden betuigd voor dit zeer gewaardeerd geschenk”. Naast dit project was Van Gelder na zijn emeritaat ook bezig met de geschiedenis van de Doopsgezinde weeshuizen in Haarlem. Dit resulteerde in een 175 pagina’s tellend manuscript geschreven in een gelinieerd schrift met harde kaft, met de titel “De Weeshuizen der Doopsgezinden te Haarlem 1634-1784”. Op zijn 70ste verjaardag in november 1895 bood hij het de regenten van het weeshuis aan. Zij aanvaardden het manuscript in dank om het vervolgens “te deponeeren in het archief”. In het hoofdstuk over de weeshuizen in Het Menniste Haarlem verwijst Van Gelder in een voetnoot op bladzijde 273 naar dit manuscript: “Uitvoerige en meer in bijzonderheden, met opgave zooveel mogelijk van de namen der Regenten en Regentessen en der vaders en moeders in het huis, is dit alles beschreven in een opstel, dat ik aan de Regenten van het weeshuis heb ter hand gesteld. Daarin is alles opgenomen wat van eenig belang voor de geschiedenis dezer gestichten in de bestaande Manuscripten in het Archief van het weeshuis voorkomt”.
2
Verantwoording van de transcriptie en webpublicatie “Het Menniste Haarlem” Het originele manuscript “Het Menniste Haarlem” bevindt zich in het archief van de Vereenigde Doopsgezinde Gemeente Haarlem als inv.nr 1547. De bijbehorende losse bladen met aantekeningen zijn geregistreerd onder inv.nrs. 492 en 1546. Al deze teksten zijn door Rob de Weerd getranscribeerd en in de computer in een Word-bestand overgezet in de periode juni 2012 en april 2016 (1 dagdeel per week). De spelling in het origineel is gehandhaafd, afkortingen zijn niet uitgeschreven. Interpunctie, doorhalingen en onderstrepingen zijn overgenomen zoals in het origineel. In de opmaak van de webpublicatie, verzorgd door Johan Tempelaar is het origineel zoveel mogelijk gevolgd; originele tekstopmaak van de pagina’s is zo veel mogelijk behouden maar regelafbrekingen zijn niet overgenomen. De in het origineel voorkomende potloodstrepen zijn niet opgenomen in de transcriptie omdat zo goed als zeker is dat deze later door een ander zijn toegevoegd. Voetnoten zijn vanwege de leesbaarheid onder elkaar geplaatst, in plaats van naast elkaar zoals in het origineel. Losse notities en bladen die in het origineel zijn aangetroffen zijn als bijlagen aan de webpublicatie toegevoegd op de plek waar ze in het manuscript zijn aangetroffen met vermelding dat het een los bijvoegsel betreft. Mechteld Gravendeel, archivaris/bibliothecaris Doopsgezinde gemeente Haarlem Plan van bewerking (eerste blad van acht bladen) van H.A. Van Gelder ter voorbereiding voor Het Menniste Haarlem, Archief VDGH, inv.nr. 1546.
3
Deel van pagina 9 van “Het Menniste Haarlem”, Archief VDGH, inv.nr. 1547.
4
Verantwoording van de transcriptie en webpublicatie “De Weeshuizen der Doopsgezinden te Haarlem 1634-1784” Ds. Hendrik Arend van Gelder bood dit handschrift, een gekartonneerd schrift met marmerpapieren omslag, aan “Aan H.H. Regenten van het Weeshuis der Doopsgezinden aangeboden op mijn’ zeventigste verjaardag. 3 November 1895.”
Voor zijn onderzoek kon hij gebruik maken van de notulenboeken van het Weeshuis, die hij thuis kon bewerken, en van het Archief van de Vereenigde Doopsgezinde Gemeente te Haarlem. Een eerdere versie, waarvan hij melding maakt op een briefje, gevoegd tussen p. 150 en 151 aan een niet genoemde regent van het Weeshuis (gedateerd 29 maart 1893) is niet teruggevonden. Wat hier voorligt is het “volledige opstel”. Het bestaat uit 175 pagina’s. Achterin zijn nog 4 pagina’s los ingevoegd. Daarop zijn o.a. de archiefbronnen genoteerd.
Briefje van H.A. van Gelder aan een “Waarde Heer en Vriend”, d.d. 29 maart 1893, aanwezig in het manuscript “De Weeshuizen der Doopsgezinden te Haarlem 1634-1784”, Archief Stg. Weeshuis der Doopsgezinden inv.nr. 297
5
Eerste pagina van het overzicht van beschikbaar bronnenmateriaal, door H.A. van Gelder opgesteld t.b.v. zijn onderzoek, inliggend in het manuscript “De Weeshuizen der Doopsgezinden te Haarlem 1634-1784�, Archief Stg. Weeshuis der Doopsgezinden inv.nr. 297
De lopende tekst bevindt zich doorgaans op de rechterpagina van het handschrift. Op de linkerpagina staan verwijzingen en enkele aanvullingen. Voor de naamlijsten van Regenten en regentessen worden wel steeds zowel de linker- als de rechterpagina gebruikt. Voor deze editie is volgens de gangbare praktijk bij een historisch-kritische editie de historische verschijningsvorm van de tekst gevolgd. In deze webpublicatie wordt steeds de opening van de tekst getoond. De lay-out is 6
overgenomen. De regels zijn afgebroken zoals dat ook in het handschrift gebeurde. Er is niet ingegrepen in de spelling, interpunctie en vorm van paginering. Verschillende schrijfwijzen zijn niet genormaliseerd. Een enkele keer zat het gebruikte tekstverwerkingsprogramma (Word) in de weg: waar liggende accolades geschreven zijn, moesten staande accolades worden gebruikt. Ook Van Gelder handhaafde de spelling van persoonsnamen zoals hij ze in zijn bronnen aantrof. Om het zoeken op personen in de verschillende schrijfwijzen te vergemakkelijken is een persoonsregister bijgevoegd (zie hieronder). Rineke Verheus-Nieuwstraten
Pagina 3 van het manuscript “De Weeshuizen der Doopsgezinden te Haarlem 1634-1784�, Archief Stg. Weeshuis der Doopsgezinden inv.nr. 297
7
Personenregister op het manuscript “De Weeshuizen der Doopsgezinden te Haarlem 1634-1784�, Archief Stg. Weeshuis der Doopsgezinden inv.nr. 297 (verzorgd door Rineke Verheus-Nieuwstraten) A Aalbrecht, Paulus Aardenburg, Jacob van Adams de Jonge, Pieter Aeltje Goverts, wede. van Michiel Slachregen Altena Altena, Anna van, laatst wede. van Nicolaas Hofman Ambeek, Abraham Amerongen, Cornelis Stevens van Andries Janse Andries Jansz. B Backer, Isaac Henrix Backband, Jan Barents, Lijsbeth Barnaards, Willem Davidse Barnaars, Willem, Barnaart, Elisabeth, vr. van Nikolaas Willem Kops Barnaart, Jacobus Barnaart, Willem Barnaert, Cornelis Josua Barnaert, Elisabeth, vr. van Nicolaas Willem Kops Barnaert, Jacobus Barnaert, vr. v. Nikolaas Willem Kops Barnaerts, Abraham Beckeraad, Maria van, vr. van Abraham Hugaert Heems Bedzeen, Moeder Berge, Jan van den Billaerds, Nicolaes Billaerts, Nicolaes Billers Billaers-P. Billaers-Pilleke Blauwdruijf, Catharina, vrouw van Jan Bos Blenckvliet, Elisabeth, wede van Jaques van Damme Blenckvliet, Elisabeth van Blinkvliet, Elisabeth Block, Moeder Boeckenhoven, Pieter Boeckenoogen, Catrijna Bogaert, Pieter Joosten Bonte, Janneke, wede van Dirk van Dalen Bonte, Maria, wede van Jacob Engelgeer Bonte, Moeder Bontemps, Jaques Janse Bonten, Maria, wede van Jacob Engelgeer Boogaard, Maria van den, vr. van Barent Cardoes Bosch, Johanna Boudewijns, Trijntie 8
147. 161. 32., 125. 33. 87. 174. 165. 32. 117., 161. 145 19. 161. 161. 172. 172. 169., 170. 55., 80., 108. 169., 173. 94., 108. 175. 80. 57. 173. 81. 47. 23. 3. 5. 3. 15 15. 55., 81. 5. 7. ..5. 47. 17. 174. 32. 55., 81. 55., 81. 47. 117. 109. 109. 81. 147.
Bout, Joost Gijsbertz Brakenburg, Abm Brie, Catharina van den, vr. v. Pieter Kops Goedschalksz Brie, Cornelis van den Broecke, Moeder van den Bronsberge, Pieter Bruijninck, Catharina Wilhelmina, vr. van Willem van Vollenhoven Bruijning, Leonard Bruijnvis, Hendrick Bruining, de wede van Leender C Caase, Maeijke Abrahams Caseele, Jeronimo van den Caseele, Maria van, vr. van Willem Cops Caseele, Maria van, vrouw van Willem Kops Caseele, Sara van de , wede van Nikolaas Kops Cate, Izaak ten Cate, Judith ten, vr. van Joan van de Rijp Craijesteijn, Cornelis, vr. van Jacob van der Graas Craijesteijn, Francois Craijesteijn, Isaack Craijesteijn, Jacob Crajesteijn, wede van Jacob van der Graas Crajesteijn, Isaac D Daale Jansz., Abraham van Daalen, van Daalen, Arent van Daalen, Johanna van, vr. van Abraham Heems Daalen, Moeder van Daems, Jan Pietersz. Dalen, Jan Arent van, Damme, Elisabeth van Damme, Janneke van,vrouw van Pieter Verhamme Damme, Jaques van Damme, Matthijs van Damme-Bl., van Damme–Blinckvliet, van Damme-Blinkvliet, van Dickers, Anna, vr. van Willem Buijssant Delden, Jan van Diepenbroeck, Matthijs van Diepenbroek, Belitje van, vr. van Enoch Hovens Dingenums, Trijneke Dokkum, Maria van, wede van Jan Verlaan Dusseldorp, Gerrit van E E.v.Bl. = Blenckvliet of Blinkvliet, Elisabeth (van) Egels,Magdaleentje , wede van Willem Davids Bernaards Elis. Bl. Engelgeer, Joost F 9
172. 147. 57., 81. 80. 174. 45. 175. 32. 172. 95. 163. 108. 109. 95. 109 80. 174. 175. 143. 172. 172. 169. 169. 46. 73. 108. 109. 47. 161. 80. 11. 95., 109. 5., 7., 9. 41. 11., 15. 85. 93. 174. 121. (1) 173. 175. 19. 175. 59., 103. 9., 174. 13. 161.
Fabricius, Willem Feijtie Jans Fortgens, Michael Fries, Margaretha, wede van Jacob van Heijningen G Gaber, Maijke van Geertruitje ………… Geeste, van Geeste, Harmanus van Geestebeeck, Willem Gendt, Lijntje, vr. van Andries van der Vinck Gent, Pieter van Gerrevinck, Joachim van Graas, Elsje van der, wede Backband Graas, Harmanus van der Graas, Judith van der , vr. van Hendrick van der (Onert?) Graas, Maria van der, wede van Matthijs Hoofman Graas, Maria van der, wede van Matthijs Hoofman van Diepenbroek Graas, Sara van der Graet, Martijntje Gerarts de Grijspeert, Mattheus Groeningen, , Joost Jacobs van Grol, Pieter van H Haan, Jacob de Haan, Maria de, wede Gillis vermaarsch Haas, Cornelis de Hadde, Jan Haechdoorn, Susanneke Harder, Jacobus Hazelaar Heems, Abraham Heems, Femina, vr. van Gerard Hugaert Heems, geertruida Joanna, vr, van Ds . Klaas van der Horst Heems, Margaretha, wede. van Jacob Hoofman Heems, Pieter Henderijks, Aeltgen Hodshon, Albertus Hodshon, Helena, wede van Jan van Vollenhoven Hoef, Anna van der, wede. van Jacob Engelgeer Hoef, Susanna van der, wede. van Gerard Hugaart Hoefnagel Adriaansz., Pieter Honnoré, Mari, wede. van Jacobus Kraijesteijn Hoijers, Gerrit Hoofd, Mattheus Hoofman, Gerrit Hoofman, Jacob Hoofman, Jacob Hoofman, Joost Hoofman, Josua Hoofman, Moeder Hoofman, Willem 10
29. 163. 80. 175. 17. 33. 165. 163. 94. 33. 25., 32. 108. 174. 143. 174. 169. 175. 174. 33. 32. 163. 41. 161. 174. 161. 108. 17. 9. 167. 173. 81. 175. 175. 173. 103. 173. 175. 174. 175. 173. 174. 21. 173. 46. 46., 55., 80. 173. 129., 172. 46. 47. 172.
Hooft, Jan Hooft, Jacob Hooft, Jaques Hooft, Maijcke, vr. van Cornelis Vinckesteijn Hooftman, J. Hoornaard, Abraham Hooven, Isaak van Hove, Isaac van Hugaart, Elisabeth Susanna, wede. v. Nicolaas Hornaert Hugaart Heems, Abraham Hovens, Koenraad Huijgaert, Jan Hulst, Maria van der, vr. van Isaac Teijler Huurkamp, Frans I Insses, Catrina, vr. van Dirck Bruijning J J. Evertsz Jan Evertsz. Jan Evertsz. c.s. Jonkheer, Joost K Kaase, Elisabeth Kaase, Jan Kanegom, Jan van Kerckhoven, Joost Keteling, J. / Jan Klerk, Jan de Koning Lz., C. de Koning, Dirck de Koning, Jacob de Koning, Madleentje de Koning. Moeder de Koningh, Jan de Kooningh, Isaac de Kops, Catharina, vrouw van Willem Barnaert Kops, Goedschalk Kops, Margareta Kops, Margaretha, vr. van Philip Kops van Caseele Kops, Maria Kops, Maria, vr. van Goedschalk Kops Kops, Nikolaas Willem Kops, Philip Kops, Sophia, wede Willem Kops Nikolaasz Kops, Willem Kops Nikolaasz. , Willem Kops, Willem Philip, áµ»1756 Kops, Willem Philip, Kops Gz, Pieter Kops, Sophia, wede v. Willem Kops Nicol.z Kops van Caseele, Philip 11
46. 172. 125. 174. 129. 108. 172. 32. 175. 173. 173. 31., 32. 174. 165. 109. 29., 31., 29., 85. 29., 31., 85. 32. 47., 61. 46. 165. 121.(1) 129., 172. 63. 3. 121.(1) 121.(1) 45. 47. 121. (1) 105. 55., 81. 80. 109. 57. 57. 81. 51., 55., 73., 75., 80., 169., 170., 171. 80. 169. 55., 80. 108. 55., 57., 80., 108. 55., 57., 80., 108. 80. 9., 75. 57. 57.
Kouwenhoven, Abraham Kouwenhoven, Kornelis Kraejesteijn, Cornelia, Maria, vr. van Harmanus van der Graas Kuits, burgemeester L Lansberge, Gerrit van Lansbergen, Gerrit van Leendt, Elisabeth van Leeuw, Ameldonck Leeuwkens, Geertrui Leeuwkens, Gerrit Leuwarden, Jacobus van Loosjes, Vincent Lucht, Aeltje van der M Magdaleentje, vr. van Jaques Janse Marchelis, Lijntje Marcus, Pieter Maria‌., vr. van Jan van Kanegom Maurick, Elisabeth van Maurik, Elisabeth van, wede van Jan van der Hoef Maurik, Johanna van, vr. van Jan van WalrÊ Meer, Sara Janse van Middelburg, Abm van Middeling, Jonas Arense Munnick, Michiel de Munter, Jan Munter, Johannes N Noppen, Moeder Nosen, Johan Noviele, Maeijke de, wede van Carel van Damme O Oosterom, Jan van Oostrum, Esdre van Otegem, Joost van P Palm, Willem Parre, Abraham van der Pellekom, Tobias Pette, Janneke Pilcken, Tanneke van Pilleke Pluijm Jacobsz., Willem Post, Clasina, vr. van Ds Harmanus Koster R Raad, Sara van, vr. van Jacob van der Vinne Reijniers, Maaycke Rijp, Joannes van der Rijp, Johannes van der Rijp, vader van der Rogesteijn, Janneke 12
105. 59.-61. 175. 75. 25., 32., 46. 32. 174. 46. 47. 46. 172. 3. 47. 33. 33. 25. 165. 174. 174. 175. 174. 46. 46. 94., 108. 103. 147. 174. 17., 95. 147. 147. 161. 172. 103. 41., 59. 163. 3., 5., ..3. 167. 109. 175. 163. 172. 172. 129. 165.
Roose, Moeder Roij, Cornelis de Ruich, Henrick Ruijg, Hendrik Ruijgh, Hendrick, Rutgers, Gerrit S Sanen, Geertruij van, weduwe van Matthijs Oudekerk Savrij, Marten Schaft, Lijsbeth van der Scharenberg, Frederik van Schult, Magdalena, vr. van Pieter Buijssant Heems Seije, Saartje Simzon, Katrina de Sittert, Anneke van Sittert, Jan van Slaghregen, Mighiel Slagregen de jonge, Machiel Smisse, Maaijcke Jans van der Smissen, van der Smissen, Gijsbert van der Snep, Isaac Snep c.s. Snep, Magdalena, vr. van Matthijs van Elte Snep, Thomas Snep, [Thomas] c.s. Springhwijck, Janneke van, wede. van Willem Barnaarts Steen, Martina van der Stenfort, Margreta, vr. van Hendrick Westerhuijs Stock, Claas Claase Storm, Guiliam Strick, Cornelis Stultjes, Gerrit Stultjes, Pieter T Tange, Joseijntje Teijler, Isaac Teijler van der Hulst, Pieter Teijlingh, Jacob Cornelisz. Tijmans, Anna Toren, Jansje van der V Valkenburg, van, president-burgemeester Verbeek, Jan Verhamme, Albertus Verhamme, Isaac Verhamme, Jacomina, vr. van Jacobus Barnaert Verhamme, Pieter Verhelle, Abraham Verhoeff, Jacob Janss Vermersch, Gillis Vermeersch, Gillis 13
47. 147. 172. 129. 153. 21. 59. 172. 47. 61. 175. 47. 59., 103. 174. 41. 172. 173. 174. 165. 163. 25. 27., 89. 109. 27. 29., 31., 85. 175. 174. 109. 172. 17., 19. 17., 32. 63. 63. 161. 173. 169., 173. 163. 17. 63. 75. 103. 108. 173. 109. 108. 23. 125. 172. 129.
Vervlas, Jan Verwanten, Jacob Vinckesteijn, Cornelis Vinckesteijn, Prijna, vr. van Matthijs Witkops Vinne, Vincent van der Visser, Carel Volboet, Susanna, vr. van Thomas des Amorie Volboet, Yda, wede. van Nicolas van den Berg Vos, Janneke de, vr. van Jacob Jansz. van der Hoeff Vollenhoven c.s., van Vollenhoven, Willem van Voorhelm, Dirk Voorhelm. Moeder Voorhelm, Pieter Vos, Jaques de Vos, Janneke de, vr. van Jacob Jansz. van der Hoeff Vriends, Francois Vriends, Pieter Vries, Jan de Vrients, Pieter W Waele, Dirk de Wael, Jacob Pieters de Wale, Jacob Pietersz de Walree, Jan Arentse van Walree, Jan Jansse van Walree, Fransijntje van, vr. van Pieter Bonte Weiland, Maaike Arends Westerhoven, Jacob van Westerhoven, J. / Jan van Westerhoven, Johanna van, vr. van Tobias Slagregen Wijdoge, Frans Wijkhuizen, Abraham Wijnantsz.,Barbara, vr. van Joan Lubberts Busch. Wilde, Gerrit de Winter, Jacobus de Winter, Lieve de Wit, Barent de Witkops, Mathijs Witt, Anneke de Wolff, Oliphier de Wolff, Petronella de, vr. van Pieter Heems Z Zaanen, Geertruij van, vr. van Matthijs Oudekerk Zanten, Dr Jacobus van,
14
163. 172., 173. 129., 172. 174. 61. 167. 174. 174. 174. 27. 173. 46., 55., 80. 47. 46. 32. 174. 73., 80. 55., 80. 61. 46. 32. 32. 25., 32. 172. 172. 109. 139. 172. 129., 172. 174. 46. 63. 33. 94., 108. 63. 63. 61. 172. 174. 32. 174. 55., 81. 67., 69., 108.