Kloosterkrant Zomer 2019

Zomer

2019

1 Algemeen 2 In het klooster 3 Sociale projecten 4 Verhuur 5 Programma’s van partners 6 Programma’s uitgelicht 7 Een nieuwe tuin 8 Agenda

www.kloosterhuissen.nl u kunt ons ook volgen op de social media

d oo r a alt ba kke r, d i re c te u r

Leven vanuit verwondering

T

oen ik circa vijftien jaar geleden ‘toevallig’ door Huissen reed, zag ik het klooster.

Ik moest naar binnen, zei iets in mij. Toen ik in de kapel zat en een kaarsje aanstak, kwamen al snel tranen en voelde ik dat ik hier moest zijn, zonder te weten waarom. Ik ging er sindsdien

rol in mijn leven. De teksten van dominicaan Meister Eckhart waren en zijn daarbij belangrijk voor me.

Zijn woorden helpen me om meer te leven vanuit verwondering, zonder waarom. Hoe kan ik leven in openheid en met mezelf niet als eindpunt, maar juist als beginpunt.Dit vind ik terug in het onderstaande gedicht van de dichter Angelus Silesius (1624-1677), die zich door Meister Eckhart liet inspireren.

regelmatig naar toe en voelde me al snel thuis

De roos is zonder waarom

bij de dominicanen in Huissen. Gaandeweg

Ze bloeit, omdat ze bloeit.

ging ik me meer verdiepen in het dominicaans gedachtegoed.

Het verhaal dat de orde is gestart na een nachtelijk gesprek in een herberg sprak me natuurlijk aan. Het zoeken naar echtheid en waarheid vanuit de combinatie van contemplatie en actie speelden een steeds grotere

Ze geeft niet om zichzelf, vraagt niet of men haar ziet.

Het doet me goed om deze tekst regelmatig te lezen en hierover te mijmeren. Ik vind het een prachtige tekst en soms ook erg lastig. Want ik wil natuurlijk ook dat geliefden en anderen mij wel zien en ik geef wel veel om mezelf en ik wil vaak graag het waarom weten. Als ik op

mijn racefiets zit, komt deze tekst vaak naar boven en kan ik er heerlijk over mijmeren. Het helpt me om weer dichter bij mezelf te komen en te ervaren dat ik een zondagskind ben en dat ik me geliefd voel. Dat geeft me ruimte en dan voel ik me enorm gelukkig en dichtbij de bron van leven en liefde die er voor iedereen is.

De katern van de kloosterkrant is deze keer geheel gewijd aan het rijke gedachtegoed van de dominicanen, de wortels van ons klooster. Vanuit verschillende invalshoeken schrijven mensen een persoonlijk verhaal over wat een dominicaan betekent in hun leven en werk.

Ik wens u veel dominicaanse inspiratie!

door mie k e an k e r s m i d , be g e le i d s te r va n p rog ra mma’s rond om rouw

Als je jouw kind moet missen

I

edere ouder hoopt dat het hem nooit zal overkomen: een kind verliezen aan de dood. Toch is het iets waar velen mee geconfronteerd worden. Hoe kun je dan verder? Jouw leven blijven leven met deze

onmetelijke pijn? Het leven is voorgoed compleet veranderd in een ervóór en erná.

De mensen om je heen leven – elk op eigen wijze – met je mee. Soms doet de aandacht van iemand je goed, soms kun je die helemaal niet verdragen. Er kan een heftigheid in je omhoog komen die je van jezelf niet kende. Op andere momenten lijk je helemaal niets te voelen.

Het is een klus om jouw eigen nieuwe weg in dit leven te vinden.

Ieder rouwproces is uniek, afhankelijk van verschillende factoren. Mijn ervaring uit groepen rondom een ingrijpend verlies is dat ieder wel die heel eigen manier van rouwen heeft, maar dat het toch heilzaam kan zijn anderen te ontmoeten die in een soortgelijk proces zitten. Jij bent niet de enige die hiermee te kampen heeft. Zo’n groep geeft een verbondenheid en biedt een veilige plek om te delen wat jou ten diepste bezighoudt. Je kunt hier van elkaar leren. Een plek ook om de liefde voor je kind te delen.

ONDERWEG KATERN ONDERWEG Kwartaalthema belicht vanuit verschillende invalshoeken THEMA ZOMER 2019

De eerste keer dat ik een groep ouders begeleidde die een kind hadden verloren, (in 1995) voelde ik me steeds stiller worden. Ik dacht: “Hoe denk ik in vredesnaam iets voor deze mensen te kunnen betekenen?” Toch ervoeren deze mensen de workshop als waardevol, omdat alles er mocht zijn en er tijd en aandacht was, specifiek voor dit grote gemis. Er bleek zelfs gelachen te kunnen worden! Na die eerste workshop volgden er meer en in november begeleid ik er een samen met Anneke. Anneke is ervaringsdeskundige: zij verloor haar dochter Emma op 28-jarige leeftijd. Vanuit haar zoektocht in het omgaan met Emma’s ziekte en dood wil zij anderen graag iets bieden dat door het verdriet heen ook verlichting geeft.

We proberen voorwaarden te scheppen om niet de zwaarte van de andere verhalen met je mee te nemen, maar vooral de dingen die helpend zijn voor een stapje verder in je proces. U bent van harte welkom.

De man achter de ramen Bastiaan van den Berg

Een moedige, slimme en betrokken vrouw Martina Heinrichs

1

5

Brief aan Meester Eckhart Leo Raph de Jong

Dag mooie man!

Theo Menting

2

6

Weekend Als je jouw kind moet missen 1-3 november 2019 begeleiding door Anneke Hogendoorn en Mieke Ankersmid Meer info en aanmelden: www.kloosterhuissen.nl/p/1464

3

Ode aan Sigrid Undset Ineke van Cuijk

God laten gebeuren Ellen Van Stichel

7

Brief aan Bartholomé de las Casas Peter Blees

Standbeeld voor de onbekende dominicaan Arjan Broers

4

8

Dominicaanse inspiratie k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

1

door r ic h a r d ko k , be g e le i d e r va n p rog ra m m a’s

Mijmering Zieleroerselen. Wie kent ze niet?

I

k had er weer een afgelopen dinsdag op weg naar huis. Ik reed langs de St. Martinuskerk in Venlo. Mijn ziel verbond zich met de ziel van de plek en

ze begon zich te roeren. Mijn altijd-genoeg-te-doen agenda pikte al snel de aanstaande muiterij op en probeerde die meteen de kop in te drukken.

“Hop, direct naar huis”, zei de agenda monter. “Er is nog voldoende werk te doen vandaag”. Mijn ziel doorzag het spelletje van de agenda direct en protesteerde: “Werken aan de ziel is ook werk. Dit werk is eigenlijk het belangrijkst in deze jachtige en ontaarde tijd”. De agenda had daar helemaal geen oor naar en wilde gewoon door naar huis.

De ziel trok, zonder dat de agenda dat eerst doorhad, voorzichtig aan de handrem en toen er geen reactie kwam van de agenda wat harder. Opeens stonden we (agenda, ziel en ik) dus stil. Rondom ons winkels, wandelaars en de kerk.

Een levendige discussie ontstond tussen agenda en ziel; tussen kloktijd en innerlijke tijd. “Ja, maar je hebt nu geen tijd,…” zei de agenda. “Dan maak je maar tijd” zei de ziel bits. “Laat me uitpraten!”, riep de agenda en

Schilderij door Sibe de Vree ging verder ”De kerk is vaak ook open in het weekend.

Dan hebben we wel tijd voor dit soort dingen”. Ziel zegt bijdehand: ”Oh ja, wanneer is de laatste keer dat we hier in het weekend naar binnen zijn geweest? Dat is zeker drie jaar geleden, als het al niet langer geleden is. En dat ging spontaan zoals nu!” {Stilte}.

“OK. Goed punt”, zegt de agenda en om er van af te zijn:

“15 minuten geef ik je om je ding te doen” en kijkt daarbij een beetje stoer om zich heen.

We parkeren de fiets en lopen langzaam de kerk binnen.

Binnen in de kerk vinden agenda en ziel elkaar, daarbij ondersteund door het gebed dat in de stenen zit. In de weldadige, voedende stilte in de St. Martinuskerk in een drukke stad van de 21ste eeuw.

Ziel en agenda lossen voor het moment in elkaar op.

Kloosterblog Veel mensen weten de weg naar onze blog reeds te vinden. Via onze facebookpagina verwijzen wij regelmatig naar de blog, wanneer er weer een interessant nieuw artikel op is verschenen. Wat is daar dan te vinden? Op de eerste plaats staan er de artikelen uit Onderweg, de katern van deze Kloosterkrant en sommigen daarvan zelfs nog wat uitgebreider. Daarnaast staan er ook andere inspirerende of verdiepende stukken, geschreven door leden van de communiteit, medewerkers of begeleiders.

Neem eens een kijkje op blog.kloosterhuissen.nl Wij vinden het leuk als u een reactie achterlaat.

kloost e rga st e n Ons gastenverblijf staat open voor iedereen die verlangt om in een omgeving van stilte en afzondering tot zichzelf te komen. Verblijf enkele dagen in het Dominicanenklooster, ervaar de rust en stilte en beleef de louterende werking van het dagelijkse kloosterritme. Kijk voor verblijfskosten op onze site.

Aanmelding: Telefonisch via de gastenbroeder Henk Jongerius (026 - 326 44 41, weekdagen tussen 17.30 uur en 18.15 uur).

Bij geen gehoor kunt u een e-mail sturen naar secretariaat@kloosterhuissen.nl.

Kloosterritme en vieringen Kijk voor een actueel overzicht van de kapelvieringen op de site van de Dominicaanse

g ro e p sve r b l ijf Het is ook mogelijk om met grote en kleine groepen enige tijd in het klooster te verblijven.

U kunt dan zelf het programma invullen van uw verblijf. In overleg met u kunnen we activiteiten organiseren, zoals creatieve en muzikale workshops, meditaties en kloosterkoken.

Informeert u bij de receptie van het klooster. info@kloosterhuissen.nl.

communiteit, www.dominicanen.nl/ huissen.

Het kloosterritme bepaalt het dagelijkse leven in het Dominicanenklooster. Dagelijks is er om 08.00 uur een ochtenddienst (Lauden) en om 18.30 uur een avonddienst (Vespers). Op werkdagen is er een middagmeditatie om 12.10 uur. Op zondagmorgen viert de gemeenschap om 10.00 uur samen de eucharistie.

U bent van harte uitgenodigd!

Dagelijks ritme 08.00 uur Ochtendviering 08.30 uur Ontbijt 10.00 uur Viering van de eucharistie

m.m.v. de kloostercantorij (zondag) 12.10 uur Middagviering (werkdagen) 12.30 uur Warme middagmaaltijd 17.30 uur Avondbrood 18.30 uur Avondviering

Retraites Zomerse vrouwenkloosterweek Levensvreugde

Yogaweekend De Kracht van de aandacht

Trek je, samen met andere jongvolwassenen, terug in de rust en het ritme van het klooster, even weg uit de drukte en stress van alledag.

Vreugde aan het leven, genieten van de natuur, dankbaar voor het goede en schone. Samen met andere vrouwen bezinnen we ons op de zomer.

Yogasessies en oefeningen helpen ons om de aandacht naar binnen te richten en ons bewustzijn te vergroten.

Martina Heinrichs, begeleidster Vrijdag 28 t/m zondag 30 juni 2019

Martina Heinrichs en andere begeleiders Maandag 1 t/m vrijdag 5 juli 2019

Thirza van de Hoef, yogadocente Vrijdag 19 t/m maandag 22 juli 2019

Vijfdaagse schrijfretraite De papieren pleisterplaats

Meditatieweekend het Weekend voor Compassie kompas jongvolwassenen Vind de moed om met Het licht tegemoet

De papieren pleisterplaats is een plek om schrijvend op adem te komen en je te voeden met innerlijke wijsheid en stilte.

compassie door het leven te gaan en je gewoonten zo nodig te veranderen, zodat je vol vertrouwen je vleugels kan uitslaan.

Hanny Kuijer, schrijfbegeleider Maandag 17 t/m vrijdag 21 juni 2019

Bert van Baar, life-coach Vrijdag 21 t/m zondag 23 juni 2019

2

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Vijfdaagse Schrijfen stilteretraite Zoek je tijd om eindelijk (opnieuw) met schrijven te beginnen? Tot rust te komen? Dan is deze verstilde én energieke schrijfretraite iets voor jou!

Geertje Couwenbergh, auteur Zondag 18 t/m donderdag 22 augustus 2019

d oo r co n ny v li e k , pa s to r s ti c h ti ng k ru is punt

Een eigen kamer! Voor twee nachten!

“I

k ben helemaal blij aan het worden” ,zegt Wouter, één van de deelnemers. Stichting Kruispunt in Arnhem, inloophuis voor dak- en thuislozen. Zo heten we officieel. En we zijn uitgenodigd, nu

al voor de zesde keer, om een paar dagen naar het Dominicanenklooster in Huissen te komen.

Geweldig! We proberen altijd zoveel mogelijk echt dakloze mensen mee te nemen. Op de dinsdagochtend van vertrek is het altijd spannend: we hebben tien mensen officieel gevraagd, maar je weet nooit wie er op het laatste moment toch de bibbers krijgt of iets anders belangrijks te doen heeft.

Zo ook vandaag:

We zingen en mediteren:

Er kunnen nog vier mensen van de reservelijst mee.

We worden hartelijk ontvangen door Theo en iedereen krijgt een eigen kamer toegewezen. Een eigen kamer!

Voor twee nachten! Deze luxe brengt bij één dakloze deelnemer de tranen in de ogen. “Ik ga vroeg naar bed vanavond, gewoon omdat het kan”.

Het thema dat we met elkaar gekozen hebben is “De vier seizoenen”.

“Ik ben er al, hier en nu, in dit moment, op deze plaats, ben ik veilig en geaard, ben ik veilig en geaard, mag ik wonen in het licht, mag ik wonen in het licht.”

Dit lied galmt nog dagen na op Kruispunt.

We praten en schilderen: Eén van de vragen luidt: “Wat helpt jou de winter door”?

“Eenzaamheid….” is het antwoord van een oudere vrouw. We zijn er even stil van.

Op woensdagmiddag komt broeder Jongerius onze vragen beantwoorden en uitleg geven over Aswoensdag en de symboliek van het beetje as wat we die avond op ons hoofd gestrooid krijgen. “Ik wil een askruisje” roept de “eenzame” dame, “dat hoort zo!” En zo gebeurt het.

Ik voel ontroering als ik ’s avonds zie hoe zij als enige, met een stralende lach, een kruisje op het voorhoofd krijgt van de broeder.

“Een eigen kamer!

Voor twee nachten!

Deze luxe brengt bij één dakloze deelnemer de tranen in de ogen.“ En dan het heerlijke eten. Gesmuld wordt er én genoten van de zorgvuldigheid, de mooi aangeklede buffetten, de vriendelijke bediening.

Op donderdag is het alweer voorbij. Als we op het Velperplein in Arnhem uit de bus stappen komt voor mijzelf het moeilijkste moment. Voor vier van ons is dit het eindpunt. De straat is hun thuis. Ik neurie zachtjes het van Theo geleerde lied: “Wees gezegend waar je ook heengaat, wees gezegend!”

Tante Lenie op bezoek

D

it jaar ontvingen we Stichting tante Lenie voor het 5e jaar op rij in Dominicanenklooster Huissen. Dit lustrum wilde Tante Lenie niet

ongemerkt voor bij laten gaan. Uit handen van oprichter Lenie Huizinga ontving directeur Aalt Bakker namens het klooster een mooi symbool: 5 gelukspoppetjes.

Stichting tante Lenie organiseert vakantieweken voor gezinnen waarvan een kind ernstig of langdurig ziek is. Tijdens deze verwen- en inspiratieweek kan het gezin de dagelijkse zorg rondom de ziekte van het kind loslaten en weer meer tot elkaar komen en ontspannen. Het doel van stichting tante Lenie is ‘Bijdragen aan de verbetering of het herstel van het gezinsproces en de onderlinge balans van gezinsleden, binnen gezinnen die te maken hebben met een ernstig of langdurig ziek kind, ten gevolge van een ongeval, chronische of levensbedreigende ziekte.’

Stichting tante Lenie staat voor de lievelingstante. Die tante die je altijd buiten opwacht en uitzwaait wanneer je komt logeren. Bij wie de keuken ruikt naar het lekkerste eten.

Die de leukste speelplekken heeft. En bij wie je net iets langer opblijft dan normaal. Bij wie je alle zorgen voor even vergeet. Bij wie je kunt lachen, en kunt huilen. Die tante!

Meehelpen?

Om het werk van Stichting Tante Lenie mogelijk te maken zijn ze op zoek naar vrijwilligers.

Wil je je ook inzetten voor deze prachtige stichting? Op de site www.stichtingtantelenie.nl wordt het als volgt geformuleerd: ‘ Iedereen kan een lievelingstante zijn. Tante Lenie is kleurrijk. En is naast lievelingstante ook nog goochelaar, clown, pianist, ballonvouwer, koetsier, schilder, ijsboer, fotograaf, filmmaker, danslerares en taartenbakker. Er zijn duizend-en-een creatieve manieren waarop je kunt steunen.’

Muziek Zomerweek Zin in zingen

Zangweekend Zingend Concert International op je levenspad Liberation Choir

Voel de vibratie van jouw stem in je lichaam, geef er klank aan en zing voluit.

Ervaar de vreugde van het samen zingen met meerstemmige liederen.

We verkennen contemplatieve a capella muziek uit diverse culturele tradities.

We reflecteren hiermee op onszelf en onze verhouding tot de omgeving.

Frohmut Knie, zangdocente Woensdag 10 t/m zondag 14 juli 2019

Henk Stoeten, componist & Martina Heinrichs, begeleidster Vrijdag 2 t/m zondag 4 augustus 2019

Muziek ter nagedachtenis van Operation Market Garden onder leiding van de engelse dirigent Peter Leech.

Maandag 16 september 2019 20.00 uur

Vijfdaagse workshop Stemexpressie “The human voice” Een unieke kans om kennis te maken met en je te laten inspireren door een van de vaste leden van het Centre Artistique International Roy Hart.

Ulrik Rømer Barfod, stemexpressionist Donderdag 15 t/m maandag 19 augustus 2019

Zomerweek Bezieling door Klank We zoeken weldadige en bezielende klanken op.

Er zijn verschillende toegangen: via onze eigen stem en via de trillingen van klankschalen.

Martina Heinrichs, begeleidster en koorzangeres Maandag 19 t/m vrijdag 23 augustus 2019

Weekend Zingen vanuit het hart, wereldliederen We zingen divers repertoire, begeleid met gitaar en accordeon.

Er is aandacht voor adem, lichaam, ritme, beweging, samenklank en improvisatie.

Martijn Nanninga, muzikant Vrijdag 23 t/m maandag 26 augustus 2019

k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

3

Een unieke plek voor uw verblijf of bijeenkomst De Herberg Vanaf oktober 2018 biedt De Herberg, de nieuwe aanbouw, extra ruimte voor verhuurmogelijkheden. De Herberg beschikt over 3 zalen en 21 kamers met eigen sanitair. In de grootste zaal is ook een keuken aanwezig, zodat jongerengroepen hun eigen maaltijden kunnen bereiden.

Er is een mooie, lichte loungeruimte met uitzicht op en toegang tot de tuin. Gasten kunnen hier lekker ontspannen met een kopje koffie of thee.

Verhuurmogelijkheden voor organisaties en bedrijven Dominicanenklooster Huissen is een unieke plek voor uw verblijf of bijeenkomst. Een idyllisch rustpunt in de hectiek van alledag. De authentieke kloostersfeer, onze persoonlijke benadering en onze klassieke gastvrijheid maken het Dominicanenklooster tot een zeer prettige plek voor uw vergadering, meeting of training. Wij zijn, mede door onze flexibele instelling, in staat om een verblijf voor u op maat te verzorgen. Om de speciale sfeer van ons klooster en de diverse mogelijkheden zelf te ervaren, nodigen wij u graag uit voor een rondleiding en kennismaking.

Het Dominicanenklooster Huissen heeft de afgelopen jaren een gestage groei doorgemaakt. We zijn blij dat we steeds meer groepen mogen ontvangen die ervaren hoe inspirerend een verblijf in het klooster is, voor studenten, docenten, leidinggevenden en collega’s. We zijn met name trots op de groei in het aantal projecten dat we voor kwetsbaren, vrijwilligers organiseren. Door het faciliteren van sociale projecten dragen we bij aan onze missie; een liefdevolle samenleving.

Eén- of meerdaags verblijf Het klooster beschikt over 10 zalen met een capaciteit tot 75 personen. Voor lezingen, muziek en congressen beschikken we over de sfeervolle kapel welke geschikt is voor 300 personen. Daarnaast kunt u terecht in de binnenkamer, een bijzondere meditatieruimte of in de kloostertuin. In de 32 slaapkamers kunnen 58 personen overnachten. Onze kloosterkeuken zorgt voor heerlijke, vers bereide maaltijden. Het klooster biedt een inspirerende omgeving voor ééndaagse programma’s en evenementen voor 300 personen en voor meerdaagse programma’s tot en met 58 personen. We hanteren redelijke tarieven; bij reserveringen in voor ons rustige periodes kunnen we onze tarieven voor u nog wat aantrekkelijker maken. Het goede is: een deel van uw huursom besteden we aan sociale projecten.

We informeren u graag over de verhuurmogelijkheden en onze aantrekkelijke tarieven.

We denken graag met u mee over de invulling van uw bedrijf.

Programma op maat Om uw verblijf in het klooster een extra dimensie te geven zijn er tal van mogelijkheden die als aanvulling op uw eigen training of bijeenkomst kunnen dienen.

Denkt u hierbij aan een rondleiding of meditatie, maar ook workshops met betrekking tot kloosterkoken, schilderen, zingen of klankschalen.

Bel gerust voor een afspraak om kennis te nemen van de mogelijkheden en de bijzondere kloostersfeer te ervaren.

Enkele voorbeelden van onze tarieven

Vergaderarrangementen 8-uurs arrangement

24-uurs arrangement

€ 41,50 per persoon Inclusief koffie, thee, fruit, (fris)drank en kannen water, warme vegetarische middagmaaltijd en zaalhuur

€ 107,00 per persoon Inclusief overnachting (o.b.v. tweepersoonskamer) ontbijt, warme vegetarische middagmaaltijd en avondbrood, koffie, thee, (fris)drank, kannen water, fruit en zaalhuur

Dit zijn slechts 2 voorbeelden van mogelijke arrangementen. In overleg zijn de arrangementen aan te passen aan uw wensen. We maken voor u graag een aanbod op maat.

Voor een volledig overzicht van onze tarieven: www.kloosterhuissen.nl/ruimte-huren/prijzen.php of neem contact op: accommodatie@kloosterhuissen.nl T: 026 326 44 22

4

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

ONDERWEG ONDERWEG: het katern van de Kloosterkrant van Dominicanenklooster Huissen. Verdiepende artikelen over vaste thema’s, vaste rubrieken en informatie over de diverse programma’s

De man achter de ramen Pater van Bergen o.p.

A

ls programmamaker voor het Dominicanenklooster in Zwolle moet ik met regelmaat

creatief zijn, maar helaas valt creativiteit niet af te dwingen. Wellicht herken je het dat er iets geschreven moet worden, maar dat je dan vastdraait achter je computer omdat de inspiratie maar niet komt, de juiste woorden maar niet op het papier belanden.

Zo had ik dat afgelopen maanden ook als het ging om het bedenken van een nieuwe invulling voor Feest van de Geest. Een festival met Pinksteren waarin we kunstenaars uitnodigen om nieuw werk te maken, geïnspireerd op het klooster. Elk jaar met een ander accent. Maar dit jaar viel er maar geen kwartje en ook de brainstorm met collega’s leverde niet iets op waar we echt enthousiast van werden.

Na mijzelf weer te frustreren achter de computer besloot ik even de bibliotheek van het klooster in te lopen. Daar al snuffelend door de boeken vond ik een boek zonder titel of aanduiding: een boek met allerlei zelf ingeplakte afbeeldingen van Hollandse Meesters. Achterin het boek aangekomen blijkt het een boek van Pater van Bergen, de broederkunstenaar die van 1919 tot 1978 in het Zwolse klooster woonde en werkte. Dit plakboek boorde mijn nieuwsgierigheid aan naar de man achter de ramen.

Iedereen die het klooster kent, kent zijn indrukwekkende ramen in de kerk, maar wie was hij, wat inspireerde hem, wat heeft hij allemaal gemaakt? Zo begon mijn zoektocht in de bibliotheek van het klooster naar Pater van Bergen.

In een bijzonder tijdsgewricht heeft hij geleefd, geboren in 1883 in Den Bosch, gestorven in 1978 in Zwolle. Twee grote wereldoorlogen maakte hij mee, net als de grote brand in het klooster in 1933. Daarnaast werkte hij volop als kunstenaar mee aan de opleving van het katholieke geloof en verfraaide verschillende nieuwe neogotische gebouwen in Nederland, maar maakte tegelijkertijd ook in zijn leven de teloorgang mee, met onder andere de sluiting van de filosofie-opleiding in het Zwolse klooster.

Bastiaan van den Berg, Programmamaker Dominicanenklooster Zwolle

hem als de nar van het klooster, iemand die met humor wel de wezenlijke thema’s op de agenda weet te zetten.

Een levenshouding die ik ook ambieer, met lichtvoetigheid, liefde en humor wel de wezenlijke thema’s voor mijzelf en anderen ter sprake brengen.

Waarin ik mijzelf ook herken ten opzichte van Van Bergen is de enorme diversiteit in interesses en uiting geven aan dat wat je raakt. Als programmamaker zijn er steeds verschillende dingen of zaken die mij in beweging brengen om een programma te maken. Soms iets uit de dominicaanse traditie of juist de actualiteit die om een reactie vraagt. Soms in de vorm van een concert, een lezing of een expositie.

“Van Bergen leert mij misschien wel dat kiezen niet per se hoeft, maar dat de lol van het leven juist zit in verschillende dingen uitproberen in plaats van in één ding uit willen blinken.“ Ook Van Bergen kon niet kiezen. Hij was zowel priester, broeder als kunstenaar en in al die rollen werd hij gewaardeerd. Als priester zat hij met regelmaat in de biechtstoel. Er stonden dan voornamelijk bij hem lange rijen. Het gezegde gaat: ‘Als Van Bergen in de biechtstoel zit komt men van Heino en verre’. Heino is een dorp dicht bij Zwolle. ‘Het was drie weesgegroetjes en je kon weer gaan’, kan een van de parochianen zich nog goed herinneren. Er spreekt een bepaalde mildheid uit en besef dat we allemaal fouten maken. Van Bergen kon als kunstenaar ook niet kiezen: hij maakte glas-in-loodramen door heel Nederland, maakte getekende en geschilderde portretten, landschappen, kerkinterieurs, stillevens en

talloze litho’s. Van Bergen leert mij misschien wel dat kiezen niet per se hoeft, maar dat de lol van het leven juist zit in verschillende dingen uitproberen in plaats van in één ding uit willen blinken.

Van Bergen sloot zich absoluut niet op in het klooster.

Hij was ook maatschappelijk betrokken en een graag geziene gast op Zwolse verjaardagen. Samen met andere Zwolse kunstenaars was hij betrokken bij de oprichting van de Zwolsche kunstkring en daar een gewaardeerd lid die ook anderen lesgaf. Naast religieuze kunstopdrachten ontving Van Bergen ook verschillende maatschappelijke opdrachten van de overheid en onderwijs. Een man die voorbij zijn eigen kloostermuren keek en zijn horizon bleef verbreden, getuigen ook de tal van studiereizen die hij maakte naar het buitenland. Ik hoop ook mijzelf uit te blijven dagen om buiten mijn eigen bubbel te zoeken naar schoonheid en waarheid.

Na vier maanden onderzoek naar Van Bergen duiken er steeds meer verhalen en kunst op en blijft er ook nog van alles te ontdekken. Zo is er een mysterieus zelfportret uit 1967, 11 jaar voor zijn dood, te vinden in het Erfgoed Kloosterleven dat volgens de omschrijving zijn lijfspreuk draagt: ‘Ne forcons point notre talent’. Wat zoveel betekent als ‘forceer ons, ons talent niet’. Wat heeft hij daarmee bedoeld op 84-jarige leeftijd? Keek hij terug en heeft hij zich geforceerd gevoeld in bepaalde richting, of is het een wijze les voor ons? Ondanks zijn vele werk heeft hij maar weinig zelf geschreven over zijn motieven of gedachtes bij zijn werk. Er blijft nog genoeg mysterie over en misschien heeft elk inspirerend figuur dat ook wel nodig. Dat er iets ongrijpbaars blijft. Altijd iets om te ontdekken.

Mocht u Van Bergen beter willen leren kennen of heeft u mooie verhalen voor mij, dan hoor ik dat graag. Op 9 en 10 juni (het pinksterweekend), kunt u tijdens Feest van de Geest kennismaken met zijn werk en op hem geïnspireerd nieuw werk zien.

“Ieder die ik spreek over Van Bergen en hem gekend heeft begint te glimmen en mondhoeken trekken omhoog in een glimlach.“ Genoeg om verbitterd of zuur te worden, maar niets daarvan lijkt waar. Ieder die ik spreek over Van Bergen en hem gekend heeft, begint te glimmen en mondhoeken trekken omhoog in een glimlach. Niet altijd goed onder woorden te brengen of in goede anekdotes te vangen, maar de indruk die Van Bergen achterliet was een vrolijke.

Een man met humor die om zichzelf, de wereld en het geloof kon lachen. Tegelijkertijd toont de grote hoeveelheid werk die hij gemaakt heeft wel zijn ernst met de kunst en het religieuze. Eén van de broeders in Zwolle typeert

Foto: Betty van Engelen

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

onderweg 1

Leo Raph de Jong, Dominicaan

Brief aan Meester Eckhart

Vlak voor het ter perse gaan van deze krant ontvingen we het bericht dat Leo de Jong o.p op 13 mei 2019 plotseling is overleden.

Zeereerwaarde pater, magister Eckhart o.p.

M

ij werd gevraagd om u een brief te schrijven en dat vind ik best wel boeiend, ook al

worden wij door zeven eeuwen gescheiden. Ik ben het me dan ook bewust, dat u de hedendaagse wereld en kerk, en ook het theologische denken van onze tijd, erg vreemd en misschien aanvankelijk zelfs onbegrijpelijk zal vinden. Ook voor ons is het erg moeilijk om die tijd te overbruggen en uw geloof en de manier, waarop u in het leven en in de kerk stond, te begrijpen.

Toch doet zich het merkwaardige feit voor, dat uw werken tegenwoordig erg geliefd zijn en veel worden uitgegeven, bestudeerd en gelezen. Hoe komt dat? Wel, laat ik het omschrijven vanuit mijn eigen ervaring en mijn eigen besef; dan is het natuurlijk aan u om te zeggen, of ik u goed begrepen heb of niet. Maar ja, ik moet het doen met mijn eigen kennis en mijn situatie in deze tijd.

Foto: Betty van Engelen Rond 1972 overviel mij de ‘niets-ervaring’. In die tijd waren uw gedachten nog absoluut niet bekend. In mijn gehele theologische opleiding werden uw naam en de gehele Rijnlandse mystiek nooit genoemd. Wij bestudeerden grondig de Summa Theologica van onze confrater Thomas van Aquino o.p. en er was sprake van een nieuwe vorm van theologisch denken: de Bevrijdingstheologie. Eigenlijk werd in die jaren het bezig zijn met de mystiek vaak gezien als een ‘vlucht uit de reële wereld’.

Toen overviel mij dat ‘niets’. ‘Alles en ook ikzelf waren niks, het was nooit wat geweest en het zou nooit wat worden’. Zoiets. Kille duisternis. De oorzaken van deze ‘niets-ervaring’ doen nu even niet ter zake, maar feit is, dat het mij geestelijk verpletterde en noch ik, noch een door mij geraadpleegde wijze dominicaan wisten hier raad mee. Dus moest ik zelf op zoek, om die ervaring een plaats te geven in mijn spirituele levensweg.

“Al ploeterend kwam ik erachter dat die Ruime Leegte, of Lege Ruimte, van het niet-weten ook wel bevrijdend was.“ Pas veel later las ik uw preken en met name over wat u zei over de apostel Paulus, toen hij voor de poort van Damascus van zijn paard en zijn zekerheden gedonderd werd en niets meer zag. U zei in een preek: “Toen Paulus niets zag, toen zag hij God”. Nou, dat merkwaardige besef was in onze groep totaal onbekend. Al ploeterend kwam ik erachter dat die Ruime Leegte, of Lege Ruimte, van het niet-weten ook wel bevrijdend was. U had dat al veel krachtiger geformuleerd, toen u in een preek zei: “Ik bid God iedere dag mij van God te verlossen”. Maar daar kwam ik pas veel later achter. U noemde die Lege Ruimte zelfs ‘Wite’: weidsheid. En bevrijdde daarmee God en u zelf – en later dus ook mij – uit de gouden kooi van ons dogmatisch denken en knellende moraal.

God werd naamloos, en dat gaf ruimte om zelf nieuwe namen voor de Eeuwige te verzinnen, die bevrijdender, ruimhartiger en alles omvattender waren, dan de namen, die – nog steeds – in de officiële kerk gebruikt worden.

Ik kwam zelf tot de naam: RUIMTE, en besefte dat dit een groots woord was, juist ook om de liefde te karakteriseren. Wij zeggen immers: ‘iemand de ruimte geven’. Maar later vond ik bij u een nog mooiere en gevoeliger naam:

2 onderweg

BARMHARTIGHEID. Alweer werd ik dankzij u bevestigd en verder geholpen op mijn eigen zoektocht, in mijn eigen groeiend besef.

U bevrijdde God en mij uit onze menselijke dogma’s, begrippen, constructen, woorden, want die liggen allemaal aan onze kant van de muur, die ons van het Mysterie scheidt. God is grootser dan al ons gestamel over de Eeuwige. Dat gaf mij de ruimte om te mogen twijfelen: het relativeerde alles, wat – ook door de officiële geloofsinstanties – over de Eeuwige voorgeschreven wordt als onfeilbaar waar. Uw preken lezende kwam ik tot het inzicht, dat dit woord ‘relativerend’ twee betekenissen heeft: het is niet absoluut waar; maar geeft wel vorm aan de relatie van mij met de Onnoembare. Vandaar dat het goed is om dan zo bevrijdende en zo liefdevol als mogelijke namen voor de Onnoembare te gebruiken.

Bedankt, dat uw besef dit aanvoelen in mij versterkte.

Stilletjes leefde in ons ook het vermoeden, dat God nergens anders kan zijn dan overal. U bevestigde dat krachtig in uw uitspraak: “Het zijn zelf is God. Als de dingen niet in God als in het zijn zelf zijn, dan zijn ze niet, want buiten het zijn kan er niets zijn”. Dan is God nergens dichter bij mij, dan in mijzelf, en die God wil steeds meer mens worden, ook in mij. U zei in een kerstpreek dat als God ooit alleen maar geboren was in Jezus Christus, vele eeuwen geleden, en verder niet, wij daar in onze tijd dan niets aan hadden. “Neen”, zei u, “ieder mens – man en vrouw – moet doorlopend zwanger van God worden en God baren. En dan zo goed als God worden, zoals Martha, die u veel hoger waardeerde dan haar zuster Maria, want zij liet uit liefde haar handjes wapperen, terwijl Maria in hogere sferen zat te zwijmelen.”

(Dat u hiermee zelfs de woorden van Jezus verbeterde, vond ik schitterend. Wat een vrijheid van denken liet u hier zien!)

Vaak werd en wordt de mystiek gekoppeld aan het ontvangen van grootse spirituele ervaringen. Niks mis mee, maar ik ben te rationeel geworden om nog gevoelig te zijn voor sterke Godservaringen. Tot mijn vreugde bemerkte ik diezelfde rationele inslag in uw werken. Zelfs vermoed ik dat u nogal kritisch keek naar al die grandioze ervaringen, want in een preek zei u: “Pas op, dat je niet van God houdt, zoals je van een koe houdt. Want daar houd je van, omdat zij je melk en een huid geeft!”. Zo wees u de weg naar: ‘Liefde zonder waarom’, dus naar de basis van ware liefde.

En ik moest grinniken, toen ik uw milde en bevrijdende

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

opmerking las: “Doe maar niet zo je best om God te beminnen, want dat blijft toch maar menselijk gepruts.

Ga er liever bij zitten, maak je leeg en geef je over. Laat God jou maar beminnen, want dat kan Hij onvergelijkelijk veel beter dan jij dat kunt”. En u vond nog een boeiende naam voor deze grondhouding uit: u noemde het ‘de wegloze weg’. Mag ik zeggen dat ik dit een geweldig bevrijdende opmerking vond?! En geinig bovendien.

U weet dit waarschijnlijk niet, maar ik vind het leuk om u te schrijven, dat wij al 25 jaar uw ideeën vertellen aan gewone mensen: aan de melkboer, de bakker en de vrouw van de slager. Wij noemen het ‘Mystiek op straatniveau’ en ik vind het geweldig, dat deze gewone mensen er vol aandacht naar luisteren en er bevrijding en vreugde in vinden. Waarom? Ik vermoed, dat zij er uw geestelijke vrijheid en de toestemming om te mogen twijfelen in horen en ook de boodschap, dat de Eeuwige onvoorwaardelijke barmhartigheid is, waar wij niet uit kunnen vallen.

Ik begreep dat u datzelfde soort mensen inspireerde, want u gebruikte niet het Latijn – de taal van de geleerden in uw tijd – maar de volkstaal, waarin u soms zelfs nieuwe woorden moest scheppen om duidelijk te maken wat u wilde zeggen.

“U weet dit waarschijnlijk niet, maar ik vind het leuk om u te schrijven, dat wij al 25 jaar uw ideeën vertellen aan gewone mensen: aan de melkboer, de bakker en de vrouw van de slager.“ Waar ik u het meest dankbaar voor ben? Dat ik gemerkt heb dat u op dezelfde weg naar de Eeuwigheid wandelde als die ik zelf gevonden heb. En dat u mij dus woorden geeft – ook voor mijzelf – om mijn besef te formuleren.

Zo bent en blijft u mijn meester: mijn ‘Leben- und Lehremeister’, zoals uw leerling Johannes Tauler o.p. het formuleerde.

Vandaar dat ik u met grote dankbaarheid groet vanuit de verte.

Uw leerling en confrater, Leo Raph. A. de Jong o.p.

Ode aan Sigrid Undset Een sterke vrouw (Spreuken 31, 10) een ode aan Sigrid Undset (1882 – 1949) Met dank aan Zuster Josephina Burger o.p.

I

n 2016 vierden wij in Dominicaans Nederland groots het 800-jarig bestaan van de Orde. Ruim

een jaar lang werden op verschillende, vooral

Dominicaanse plekken, allerlei activiteiten georganiseerd. In dat kader werd in het klooster van Huissen een expositie gehouden van grote

Ineke van Cuijk, Pastor

die echter werd afgewezen. In 1907 maakte ze haar debuut met de roman Fru Martha Oulie (vrouw Martha Oulie), geschreven in dagboekvorm, waarin de hoofdpersoon haar weg zoekt tussen romantische liefdesdromen tegenover de alledaagse eisen en plichten van het huwelijk. Deze vrouw verliest jong haar vader en groeit op met moeder en zussen. Ze is een goed opgeleide, moderne vrouw, die alle kansen heeft maar vastzit in het huwelijk en verlangt naar vrijheid. Ze voert op haar eigen wijze de strijd om de vrijheid van de vrouw. In dat boek laat zij Martha Oulie zeggen: ‘ik ken niemand wiens leven zo in stukken is gegaan als het mijne’. Deze worsteling, het zoeken naar ‘waar leef ik voor?’ is een steeds terugkerend thema in het vroege werk van Undset.

banieren, die opgesteld waren in de kapel en

“Zij vecht tegen de patriarchale

het claustrum. Deze prachtige banieren zijn gemaakt ter gelegenheid van het eeuwfeest van

samenleving van die tijd, met zijn

de Dominicaner kerk van Brussel (1906-2006).

dubbelmoraal voor vrouwen die

Zij vormden destijds de tentoonstelling ‘Prediker te pas en te onpas’. Op deze banieren zijn

onafhankelijk en creatief willen zijn.“

belangrijke, bekende en minder bekende dominicaanse mensen afgebeeld. Sigrid Undset, lekendominicaan, prijkt op een van deze banieren.

Dat was mijn eerste kennismaking met haar. Ik was nieuwsgierig naar deze, op het eerste gezicht, zeer boeiende vrouw en ben op zoek gegaan.

Sigrid Undset werd geboren in Kalundborg, Denemarken, op 20 mei 1882 uit een Deense moeder en een Noorse vader, een prominent archeoloog. Toen zij twee jaar oud was, verhuisde het gezin naar Noorwegen. Als jong kind trok ze vaak met haar vader op, hoorde veel over zijn werk en zo ontstond haar interesse in geschiedenis.

Toen zij elf jaar oud was, stierf haar vader en behalve het verdriet over zijn dood, ontstonden er eveneens financiële problemen. Al vanaf haar zestiende leverde zij een bijdrage aan het levensonderhoud van het gezin (haar moeder en twee jongere zussen) door kantoorwerk.

Daarnaast bleef ze studeren door middel van zelfstudie.

Undset was al vroeg begonnen met schrijven van onder andere een historische roman vanuit de Middeleeuwen,

De roman Jenny (1911) betekent een doorbraak voor Undset als auteur. Dit boek is gevuld met cultuurhistorische details in het leven van een vrouw die enorm met zichzelf worstelt. Een problematiek die in de Noorse literatuur rond die eeuwwisseling een grote rol speelt.

Zij vecht tegen de patriarchale samenleving van die tijd, met zijn dubbelmoraal voor vrouwen die onafhankelijk en creatief willen zijn. Al voor haar twintigste verjaardag zei ze: ‘een kunstenares wil ik zijn, een vrouwelijke kunstenaar en geen penvoerende dame.’

In 1912 trouwt zij met de dertien jaar oudere schilder Anders Svarstad. Zij krijgen drie kinderen: twee zonen en een gehandicapte dochter. Zij blijft vechten tegen het controversiële beeld van de taak van de vrouw met als hoofdtaak echtgenote en moeder. Zij is erg onder de indruk van de Engelse suffragettes en hun strijd om het vrouwenkiesrecht, maar tegelijkertijd raakt ze daardoor geïrriteerd. Wat voor haar vooral belangrijk is, is dat burgerrechten eveneens de verplichting met zich meebrengen een goede burger te zijn. Dat geldt voor zowel mannen als vrouwen! Door alle ontwikkelingen, ook in haarzelf, komt er in 1925 door echtscheiding een einde aan het huwelijk met Svarstad.

In deze jaren houdt zij zich ook erg bezig met religieuze vraagstukken. Dat blijkt vooral uit een lezing, die zij in 1919 houdt met de titel Det fjerde bud (Het vierde gebod).

Haar spirituele zoektocht komt vooral naar voren in de trilogie Kristin Lavransdatter (Kristin Lavransdochter, 1920-1922). Zij plaatst deze roman in de 14e eeuw. Zij beschrijft het lot van Kristin van klein meisje en vaders favoriete, via huwelijk en bevalling en verantwoordelijkheid als huismoeder tot het zelfopofferende werk voor noodlijdende mensen. Een van haar biografen schrijft dat ‘Kristin haar mogelijkheden voor het eerst realiseert als liefhebbende vrouw, daarna als verantwoordelijke voor het geluk van kinderen en familie en tenslotte als Gods dienares voor de lijdende mensheid’. Dit werk wordt mede gezien als Undset’s ontdekking van haar eigen katholieke wortels. Deze drie delen leggen een getuigenis af van de Kerk die meer overtuigt dan welk rationeel betoog dan ook.

De gedachte aan een bekering tot de katholieke kerk draagt Sigrid heel lang met zich mee. In haar ouderlijk gezin speelde kerk en religie nauwelijks een rol. In het huis van haar grootouders had ze kennis gemaakt met het christendom. In de eerste jaren van haar huwelijk had zij, toen zij met haar gezin in Engeland woonde, de katholieke manier van denken, zoals zij dat noemt, ontdekt. Tijdens de vele reizen naar Duitsland en Italië bezocht ze vaak katholieke kerken. Aan een vriendin schrijft ze: ‘Ik zou willen dat ik een echte christen zou kunnen worden’. Zij zoekt contact met een priester en op Allerheiligen in 1924 vindt haar opname in de katholieke kerk plaats. De eerste jaren worden gekenmerkt door een ijver om het katholieke geloof in haar land te verdedigen.

Zij vecht voor haar geloof. Zij vindt veel spirituele en intellectuele steun bij de Dominicanen, die zich inmiddels in het Lutherse land gevestigd hadden. Zij kwam daar vaak in de kerk, alsook bij de zusters Dominicanessen van het Sint-Catharina-huis en in 1928 wordt zij Lekendominicaan onder de naam Zuster Olave. In datzelfde jaar wordt haar de Nobelprijs voor literatuur toegekend.

Dit betekent een grote internationale doorbraak.

Naast het werken aan haar romans, stopt zij veel tijd in de maatschappelijke discussies van haar tijd en neemt duidelijk stelling tegen de nazi-ideologie. Bij de bezetting van Noorwegen door de Duitsers, begin 1940, verlaat zij haar land om zich te vestigen in de Verenigde Staten.

Weer terug in Noorwegen, na de oorlog, rondt zij een biografie af over St. Catherina van Siena, die twee jaar na haar dood wordt uitgegeven. Undset overlijdt in Lillehammer op 10 juni 1949.

Voor mij is deze vrouw een toonbeeld van een zoektocht om als vrouw je eigen plaats te zoeken in een wereld die daar (nog) niet zo ontvankelijk voor is. Zij is zich bewust van haar nationaal historisch besef en verlangt in haar leven gedragen te worden binnen een mystiek, religieuze context. Zij houdt vast aan haar eigen waarden en geloofsovertuigingen. Deze zoektocht is in haar én onze tijd een exemplarisch voorbeeld om te kunnen groeien en bloeien tot de mens tot wie je bedoeld bent. De worsteling die dit met zich meebrengt, maakt haar tot een rijpe, zeer gelovige, sterke vrouw.

Zij laat een enorm oeuvre achter. Tijdens haar leven heeft zij meer dan dertig boektitels uitgebracht: korte verhalen, romans, biografieën en essays, en dan ook nog de ontelbare artikelen voor lezingen, kranten en tijdschriften.

Sigrid Undset: een sterke vrouw, en wij kunnen haar vinden!

Detail van beeld “de lezer” van Hieke Meppelink, foto: Betty van Engelen

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

onderweg 3

Brief aan Bartholomé de las Casas

Peter Blees, Deelnemer aan een schrijfretraite

‘Ik hoop dat ik uw voorbeeld kan volgen’

I

n 2018 nam ik deel aan de vijfdaagse schrijf- en stilteretraite van Geertje Couwenbergh. Op één

van de zelf in te vullen avonden schreef ik deze brief aan Bartholomé de las Casas, die weleens vergeleken werd met Multatuli.

Hoogwaardige excellentie,

Ik moet bekennen dat ik nog nooit van u gehoord had, maar nu slaap ik al enige nachten op uw kamer, althans de kamer die naar u genoemd is in het Dominicanenklooster Huissen. Ingelijst aan de wand hangt daar uw levensverhaal, waaruit duidelijk wordt waarom uw naam meer dan 450 jaar na uw dood – ook in Nederland moet blijven klinken.

Ik ben hier enige dagen op retraite, op zoek naar mijn ‘schrijfstem’ in een poging te komen tot een bundel verhalen of een boek met werkelijke zeggingskracht. Dit zal u misschien vreemd voorkomen, maar wij leven in een wereld die volledig onvergelijkbaar is met de uwe. U reisde al snel na de ontdekking van Zuid-Amerika naar deze Nieuwe Wereld; maanden bent u waarschijnlijk onderweg geweest per schip. Wij kunnen er in een vliegtuig in een halve dag naar toe reizen. We spreken vaak de taal van de mensen die er wonen. En we kunnen met de mensen die thuis achterblijven dagelijks contact houden via telefoons en computers. Ik hoor u denken: vliegtuigen, telefoons, computers, wat is dat allemaal? Maar daarover schrijf ik u een andere keer. Ik wil maar zeggen dat wij in zo’n drukke wereld leven, met zoveel mogelijkheden, zoveel informatie en zoveel prikkels dat we soms de weg een beetje kwijtraken en door de bomen het bos niet meer zien.

“U weet het waarschijnlijk zelf niet, maar u wordt nu gezien als een van de eerste voorvechters

We zijn soms wat weggeraakt van onze oorsprong.

Daarom is het mooi dat er kloosters zijn waar we even kunnen ontsnappen aan de waan van de dag. Ik ben blij dat ik hier met u heb mogen kennismaken. U nam het op voor Indianen en Afrikanen en hebt – met gedeeltelijk succes - uw invloed aangewend om een eind te maken aan de wreedheden die uw landgenoten begingen tegen de oorspronkelijke bewoners van andere werelddelen.

Ik las op internet (ook weer zo’n nieuwigheid) uw ‘Zeer Kort Relaas over de Vernietiging der Indiën’. Nou ja, zo heel kort vond ik het niet, maar het laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Heel bijzonder dat u zich sterk maakte voor ‘ongelovigen’. U weet het waarschijnlijk zelf niet, maar u wordt nu gezien als een van de eerste voorvechters van de mensenrechten.

“Ik vond het mooi om te lezen dat in een tijdperk waarin wij ons nog moeilijk kunnen inleven, iemand van uw statuur bestond.“ In Nederland woedt al geruime tijd een discussie over het eren van mensen die ons kleine landje met zeevaart, handel, slavenhandel en kolonisatie groot en vooral rijk

Je moet dat toch een beetje in z’n tijd zien, zeggen mensen die het eerbetoon willen handhaven: zo werd er toen over gedacht en we moeten onze helden niet beoordelen naar onze huidige maatstaven. Daarom trof me het verhaal van uw leven op deze kloosterkamer. Ik vond het mooi om te lezen dat in een tijdperk waarin wij ons nog moeilijk kunnen inleven, iemand van uw statuur bestond. En dat u – in die tijd – uw moreel en godsdienstig kompas volgde, ook toen u dat niet populair maakte. Heel veel respect daarvoor. Het bracht me tot de gedachte dat we misschien maar niet te veel moeten oordelen over wat in het verleden door anderen is gedaan. Het gaat er vooral om wat we nu zelf doen om onrecht en onderdrukking te bestrijden, tegen de heersende mening in. Ik hoop dat ik uw voorbeeld kan volgen wanneer dit nodig is.

En o ja, ik heb prima geslapen op uw kamer.

Met veel hoogachting, Peter Blees

Bartolomé de las Casas werd op 24 augustus 1484

zijn overlijden schreef Bartholomé de las Casas

geboren in Sevilla en stief in Madrid op 17 juli 1566.

acht stellingen. De laatste luidt: ‘Alle natuurvolkeren

Hij was een priester van de Orde der Dominicanen.

hebben het volste recht oorlog te voeren tegen allen

Zijn samenvatting van het scheepsdagboek van

die onrechtmatig hun land binnenvallen en hen van

Columbus is de meest primaire bron van de

de aardbodem weg te vegen. Dit recht behouden ze

ontdekking van Amerika, omdat het dagboek van

tot de dag van het Laatste Oordeel’.

Christoffel Columbus verloren is gegaan. Kort voor

(Bron: de pagina ‘Kopstukken’, op dominicanen.nl)

van de mensenrechten.“

Foto: Betty van Engelen

4 onderweg

hebben gemaakt. Hun namen sieren scholen, straten, bruggen en tunnels en voor sommigen is zelfs een standbeeld opgericht, terwijl we weten dat ze – net als uw landgenoten van toen - óók misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan en onschuldig bloed hebben vergoten.

Het was weliswaar voor ons volk en ons vaderland, maar het deed geen recht aan andere volken en rassen.

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Catharina van Siena

Martina Heinrichs, Theologe en programmacoördinatrice

een moedige, slimme en betrokken vrouw

pauzen waar het concilie van Konstanz (1414 – 1418) pas een einde aan maakte. Dat heb jij niet meer mee mogen maken, wat mij best frustrerend lijkt.

Wist jij trouwens dat er volgens de legende een pauzin is geweest? Ze heette Johanna en leefde in de negende eeuw. Wel moest zij mannenkleren dragen om zo ver te komen. In de katholieke kerk mogen vrouwen nog steeds niet het priesterlijke ambt bekleden of diacones worden. Officieel mogen ze niet preken of dopen, maar dat gebeurt natuurlijk toch wel. Wat vind je hiervan?

Dat moet toch niet kunnen!

“Het verhaal gaat dat jij in 1375 in Pisa de stigmata (wonden Jezu) kreeg en dat Jezus in een mystiek huwelijk zijn hart verruilde voor het jouwe.

Dat moet je me uitleggen!“ Het lijden en de verering van Jezus

Beeld “The sky is the limit” van Eugene Terwindt, foto: Betty van Engelen

Beste Catharina,

V

andaag zit ik in de eerste lentezon te genieten van de opkomende natuur en krijg ik zin om jou een brief te schrijven. Was het voor een hedendaagse vrouw, dan had ik je gemaild. Maar ja, jij leefde in

de 14e eeuw, dus dan maar een papieren boodschap die met de ‘gewone’ slakkenpost heel wat langer onderweg zal zijn naar Italië dan een bericht via de elektronische snelweg.

Uit een groot gezin Ik las dat je geboren werd als dochter van de wolverver Jacopo Benincasa, een geachte burger in de Toscaanse stad Siena, tegenwoordig een geliefde vakantiebestemming. Over je moeder wordt nauwelijks iets vermeld, ook al zijn ons veel gegevens uit jouw leven uit eerste hand overgeleverd door Raymundus van Capua, je geestelijke leidsman en biograaf, tevens magister-generaal van de Dominicanen. Wat ik haast niet kan geloven is dat jij het vijfentwintigste kind in jullie gezin was. Tegenwoordig hebben we veel kleinere gezinnen, de vergrijzing slaat toe in Europa. Hoe heb jij je staande kunnen houden tussen al die broers en zussen? Je tweelingzus Giovanna stierf heel jong, een maatje dat je vroeg hebt moeten missen.

“Dat jij zo begaan was met het lot van anderen die het moeilijk hadden, spreekt me zeer aan. Volgens mij was dit, en überhaupt je hele levensweg, wel uitzonderlijk voor vrouwen uit de 14e eeuw.“ Mystiek en engagement Al vanaf je zevende hield jij je bezig met godsdienst; vooral de devotie tot Jezus en zijn lijden werd de leidraad van je leven. Daar heb ik zelf dan wat meer moeite mee, niet met Jezus, maar met het verheerlijken van zijn lijden.

Het christendom heeft het kruis, een gruwelijk martelinstrument, als symbool. Ik ben meer van het vieren van

het leven. Daarom is de opstanding van Jezus belangrijk voor me. Na aanvankelijke weerstand werd je lid van de derde orde van de heilige Dominicus. Tussen je zestiende en negentiende levensjaar betrok je een kluis in de bezemkast van je vader’s werkplaats. Dat vind ik nou werkelijk heel bijzonder. Jij werd een autoriteit, mensen beschouwden je als heilig. Ze kwamen om naar je te luisteren en je te ondersteunen bij je liefdadige werken: het verzamelen van voedsel en kleding voor de allerarmsten, het bezoeken van gevangenen en het verplegen van mensen met besmettelijke ziektes. Dat jij zo begaan was met het lot van anderen die het moeilijk hadden, spreekt me zeer aan. Volgens mij was dit, en überhaupt je hele levensweg, wel uitzonderlijk voor vrouwen uit de 14e eeuw.

Niet bang voor hoge heren Want je ging je ook nog met de politiek bemoeien!

Eerst met slepende conflicten tussen de steden in jouw omgeving, daarna ook met de wereldpolitiek. Sinds 1309 resideerde de Paus in Avignon en niet in Rome. Vele Franse kardinalen wilden hem daar graag houden.

Daar was je het niet mee eens. Jij vond dat de paus in Rome thuishoort. In 1376 ging jij op reis naar Avignon.

Mede dankzij jouw preken aan paus Gregorius XI liet deze zich uiteindelijk overhalen om terug te gaan naar Rome. Wat een doorzettingsvermogen! En bang was je blijkbaar ook niet om de hogere heren toe te spreken!

Tegenwoordig zou je wellicht een feministe worden genoemd, in ieder geval een geëmancipeerde vrouw die duidelijk weet wat ze wil.

Helaas pakte jouw plan maar half uit: toen paus Gregorius XI terug naar Rome ging, kozen de kardinalen in Avignon gewoon een nieuwe paus. Dus waren er twee pauzen.

Dat was het begin van een periode van pauzen en tegen-

Het verhaal gaat dat jij in 1375 in Pisa de stigmata (wonden Jezu) kreeg en dat Jezus in een mystiek huwelijk zijn hart verruilde voor het jouwe. Dat moet je me uitleggen! Zo’n verhaal – misschien hebben de mensen het gewoon verzonnen? – staat heel ver van me af.

Heeft dit iets met het verheerlijken van het lijden te maken? Volgens mij kun je ook op een andere wijze dichtbij Jezus zijn en hem volgen. En dat deed jij ook: je inzetten voor de armen en onderdrukten.

Een geleerde vrouw Veel vrouwen (en mannen) uit jouw tijd konden niet lezen of schrijven, maar jij wel: 381 brieven zijn ons overgeleverd, correspondentie met kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders, maar ook met gewone mannen en vrouwen. Daarnaast schreef je boeken.

Je hoofdwerk ‘Dialoog van de goddelijke voorzienigheid’ uit 1378 gaat – echt dominicaans - over het zoeken naar waarheid. Verder zijn ons 26 gebeden overgeleverd.

Waardering achteraf Jij bent niet zo heel oud geworden: 33 jaar. Jouw laatste jaren bracht jij op uitnodiging van paus Urbanus VI in Rome door waar je op 29 april 1380, verzwakt en verlamd, overleed.

Nog geen honderd jaar later kreeg je erkenning. In 1461 werd je door paus Pius II heilig verklaard. Later werd je gekozen tot patrones van Rome (1866), Italië (1930) en Europa (1999). In 1970 werd je samen met Teresa van Avila als eerste vrouw benoemd tot kerklerares. Ook ben je Patroonheilige van de Dominicanessen van de Derde Orde, de wasvrouwen van de stervenden.

In ons klooster in Huissen hebben we een slaapkamer en een zaal naar je vernoemd. Er is een Dominicaans ontmoetingscentrum in Amsterdam met de naam ‘Plein van Siena’, geïnspireerd door jou! Daarnaast dragen de Dominicanessen van Voorschoten, Nederland en van King William’s Town (Zuid-Afrika) je naam.

Voor mij als 21e-eeuwse feministisch theologe ben je een voorbeeld van een maatschappelijk betrokken vrouw met een heldere eigen mening, moedig en intelligent, haar tijd ver vooruit.

Met een zusterlijke groet, Martina Heinrichs

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

onderweg 5

Dag mooie man!

Theo Menting, Theoloog, kerkmusicus, theatermaker en programmaleider

Brief aan een oud-Dominicaan Waarde broeder Giordano Bruno!

E

en voor mij onbekende schilder heeft jou eens

geportretteerd. En de vraag is of jij dat werkelijk bent, of niet.

Ik hoop het maar, want zoals je daarop verschijnt, raak je me wel. Jij mooie man, met je temperamentvolle ogen, je diepe blik.

Wat heb je ons toch allemaal te zeggen? Wij, die je nauwelijks kennen en die heel de geschiedenis door, sinds jouw dood op de brandstapel in Rome, eigenlijk niet goed weten wat we met je moeten.

Maar misschien ligt daarin ook wel de kracht van jouw bestaan.

Van 1988 tot 1993 leefde ik in een Dominicaanse gemeenschap, midden in de stad Utrecht. Het huis en de gemeenschap droegen jouw naam. En niet zomaar.

Deze gemeenschap wilde een eigentijdse gemeenschap zijn, op zoek naar nieuwe vormen van dominicaans leven en samenleven. Vrouwen en mannen, dominicanen en niet-dominicanen, katholiek en protestants, homo en hetero - allen maakten zij deel uit van deze gemeenschap.

Een gemeenschap ook die midden in de samenleving wilde staan, betrokken bij wat er gebeurde, maar tegelijkertijd ook kritisch. Zeer kritisch zelfs, politiek uitgesproken. In hart en nieren links. En dat gold ook voor haar plaats binnen de Dominicanenorde en de (katholieke) kerk.

vroeg de kloosterschool. Dat je later intrad, zat er wel in.

Maar eenmaal binnen de orde kreeg je het niet makkelijk.

Je ontplooide je als wetenschapper, met name de natuurwetenschap en je had grote interesse voor het heelal, de kosmos, het ontstaan van de aarde, de stand van de sterren. Met die tak van sport ben ik geheel niet bekend, maar dat wil niet zeggen dat ik mij hierover niet verwonderen kan. Onlangs werd er een foto genomen van het ‘zwarte gat’. Ik ben zo benieuwd wat die ontdekking met je zou doen. Hoe zou jouw reactie hierop zijn?

was het een vrije keuze? Daarna werd je, omwille van je ideeën, uitgekotst door de katholieke kerk. En dan ging het niet alleen om jouw denkbeelden over het heelal en de kosmos, ze hadden moeite met jouw Godsbeeld en jouw kijk op Jezus. Je dacht dat je veilig was bij de calvinisten en later de lutheranen, maar ook daar ving je bot. De ene excommunicatie na de andere volgde.

Als ik je geschiedenis lees, was je voortdurend op de vlucht, opgejaagd en dat allemaal als prijs voor jouw vrije denken.

Het leven binnen de Dominicanenorde en binnen de kerk van toen viel je niet makkelijk. Je had een grote behoefte om vrij te zijn in je denken. Dat een mens vrij en zelfstandig kan en mag denken, heb je altijd als een kostbare schat beschouwd en je daar ook naar gedragen.

Maar dat heeft je uiteindelijk wel je leven gekost.

Ik ben zo benieuwd naar je. Nieuwsgierig eigenlijk.

Wat waren de boeken die jij las? Hield je van lekker eten?

Waar kon je van genieten? Speelde muziek een rol in je leven? Maar bovenal: waar haalde jij je inspiratie vandaan?

Welke mensen waren voor jou belangrijk? Ik zou zomaar een wandeling met je willen maken. Door Rome. Ik weet zeker dat je me uren kon vertellen over die stad waar je vele, vooral pijnlijke herinneringen hebt liggen.

We kunnen ons dat niet meer voorstellen: dat je vanwege je denken, je persoonlijk geloof voor ketter wordt uitgemaakt en dan op de brandstapel terecht komt. Hoewel?

Je moest eens weten hoe graag we ook in onze tijd nog mensen verketteren en omwille van hun geloof en hun persoonlijk denken buiten de boot zetten. En dan heb ik het nog niet over de duizenden doden die omwille hiervan gedood zijn. Wat dat betreft, mijn waarde broeder, is er niets veranderd. Brandstapels bestaan nauwelijks nog, maar het vuur waarmee mensen elkaar verbranden nog steeds. Ik moet dan altijd denken aan de uitspraak van een beroemde Duitse schrijver, die bij de afschuwelijke boekverbranding in 1933 al opmerkte: ‘Waar men boeken verbrand, verbrandt men spoedig mensen.’

Ik heb bewondering hoe jij je staande hebt gehouden al die jaren in je leven. Het moet niet makkelijk zijn geweest.

Eerst moest je de orde van de Dominicanen verlaten. Of

Er waren nogal wat contacten met de toenmalige DDR, wat niet iedereen begreep en kon waarderen. Ik weet nog hoe wij als gemeenschap volledig van slag waren toen in Berlijn de muur viel en de DDR verleden tijd werd.

Er leefde stellig het visioen dat de DDR ooit een vorm van communisme zou laten zien die model zou kunnen worden voor een nieuwe wereldorde. De geschiedenis heeft ons inmiddels ingehaald.

Theo Menting

lees, was je voortdurend op de vlucht, opgejaagd en dat allemaal als prijs voor jouw vrije denken.“

Dat onze gemeenschap jouw naam droeg, was een bewuste keuze. Eigenlijk weten vandaag de dag nog maar weinig mensen wie je bent. En ook ik moest destijds het nodige lezen om daarachter te komen. Maar op de een of andere manier heb je me wel geraakt en reis je nog steeds met me mee op de weg die ik nu ga. Ik had je best van dichtbij willen leren kennen. Je hebt nogal wat meegemaakt.

Ooit maakte je de keuze om in te treden bij de Dominicanen. Die kende je al vanuit je jeugd, want je bezocht al

“Onlangs werd er een foto genomen van het ‘zwarte gat’. Ik ben zo benieuwd wat die ontdekking met je zou doen. Hoe zou jouw

6 onderweg

Dag, mooie man!

“De ene excommunicatie na de andere volgde. Als ik je geschiedenis

Jouw naam viel regelmatig in gesprekken, in momenten van bezinning én in hevige discussies. Want dat konden we goed, discussiëren. De ander uitdagen om een mening te vormen en dan je laten uitdagen door anderen te overtuigen van jouw mening. Soms heel vermoeiend en niet altijd even prettig, maar wel heel leerzaam.

reactie hierop zijn?“

Een standbeeld op de Campo del Fiori herinnert nog aan jou. Verder zijn er wat boeken die jouw levensverhaal vertellen. De een wat meer wetenschappelijk, de ander wat spiritueler. Want dat is het nadeel van de geschiedenis. Niet zelden ben je ‘geclaimd’ door groepen en bewegingen. Vrijdenkers, spiritualisten, humanisten en zelfs de antroposofie en de ‘new-age’ gaat met je aan de haal. Ze mogen hoor, maar het liefst zie ik je volledig vrij. Zoals jij zelf wilde zijn. Niet in een hokje te stoppen, niet aan de hand meelopen van, maar volledig vrij. In je denken, in je zijn. Dat was een vurig verlangen, dat helaas met vuur werd bestreden.

Foto: Betty van Engelen

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

God laten gebeuren

Ellen Van Stichel, Theoloog aan het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving en gastonderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam

Edward Schillebeeckx als inspiratiebron

A

ls Vlaamse theoloog werd ik in Leuven al in mijn eerste cursus dogmatiek ingeleid in het

denken van de Vlaams-Nederlandse dominicaan Edward Schillebeeckx (1914-2009). Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat ik me daar niet meer zo heel veel van herinner, zoals dat wel meer gaat met academische cursussen. Met uitzondering van een citaat dat dan ook jaren lang boven mijn werktafel op mijn ‘kot’ (studentenkamer) in Leuven gehangen heeft: “De werkelijkheid is altijd anders en meer dan zij gedacht kan worden.”

Mensen als verhaal van God Wanneer ik anderhalf jaar geleden voor het Dominicaans Studiecentrum voor Theologie en Samenleving (DSTS) begon te werken, besloot ik me eens wat verder te verdiepen in zijn werk. Vooral de sprekende titel ‘Mensen als verhaal van God’ trok meteen mijn aandacht. In het woord vooraf vertelt Schillebeeckx wat hem voor die titel inspireerde.

“Eens zou een jongetje gezegd hebben: “mensen zijn de woorden waarmee God zijn verhaal vertelt.”

“Met name daar waar mensen zich inzetten voor bevrijding, gerechtigheid en liefde, wordt Gods gelaat zichtbaar.“ Gods verhaal wordt zichtbaar – en voelbaar – in en door mensen. Waar ook ter wereld. Deze nuance is niet onbelangrijk, omdat het tot de kern van Schillebeeckx’ theologie behoort: Gods aanwezigheid kan niet beperkt worden tot een bepaald instituut, zoals de kerk, of een bepaalde groep mensen. Heil is te vinden in de wereld.

Met name daar waar mensen zich inzetten voor bevrijding, gerechtigheid en liefde, wordt Gods gelaat zichtbaar.

Met zijn eigen woorden: “Heilsgeschiedenis is een mens-bevrijdend gebeuren.” Waar mensen bevrijd worden uit situaties van onmenselijkheid, toont God zich.

Want onze wereld kent ook veel lijden en pijn en hierin kan God zichzelf niet tonen, behalve als verzet en oordeel hiertegen.

In Jezus’ leven, dood en verrijzenis heeft God laten zien hoe God nabij is wanneer mensen zich inzetten voor een betere, andere wereld. Jezus’ leven was een “parabel” van God: Jezus maakt door wat hij doet en verkondigt Gods bedoelingen voor mensen zichtbaar. Maar zijn leven was ook een “paradigma”: hij is een voorbeeld en toont hoe wij, wanneer wij hem navolgen, we God zelf zichtbaar maken.

Met de verrijzenis biedt God ons bovendien een “surplus aan hoop”. Door mensenogen lijkt zijn kruisdood misschien een mislukking en wat Jezus probeerde te doen een onrealistische, onhaalbare droom. Maar door de verrijzenis bevestigt God dat Jezus’ leven en handelen inderdaad het Rijk van God dichterbij brengt, dat dit de weg is die naar nieuw leven leidt, naar een betere wereld.

Tijdens het lezen merk ik hoe Schillebeeckx’ woorden me inspireren, me raken als mens en als theoloog. Zijn visie en argumentatie waarom geloof handen en voeten moet krijgen in de praktijk, sluit ten diepste aan bij mijn eigen theologische motivatie en inspiratie. Op een moment dat ik twijfel aan mijn studiekeuze voor theologie, heb ik

Foto: Betty van Engelen het aan mijn Leuvense promotor te danken dat hij me laat zien hoe reflectie op maatschappelijke thema’s zoals armoede en ongelijkheid ook theologie is. Mee geïnspireerd door het voorbeeld van mijn vader die nooit de band tussen concrete kleine goedheid en geloof uit het oog verloor, ontdek ik hoe het veranderen van de werkelijkheid onderdeel is van de evangelische boodschap. Concrete inzet voor medemensen is wezenlijk onderdeel van een gelovig leven.

“Concrete inzet voor medemensen is wezenlijk onderdeel van een gelovig leven.“ Schillebeeckx gaat, in lijn met bevrijdingstheologen als de dominicaan Gustavo Gutierrez zelfs nog een stap verder: deze inzet is een voorwaarde om God te leren kennen en te ontmoeten. In zijn woorden: de “ethische, en politieke praxis, is een wezenlijke component van de ware kennis van God. … God is niet toegankelijk buiten een praxis van gerechtigheid en liefde.”

Zo toont het evangelie dat geloof en dagelijkse, maatschappelijke inzet verbonden zijn. Het geloof houdt daarbij ook een visioen voor ogen, en zegt dus iets over waartoe deze inzet moet leiden: het goede leven voor allen. Het goede leven voor elke mens, en van de gehele mens, lichaam en ziel. (En bij uitbreiding de schepping als geheel, maar dat perspectief raakt Schillebeeckx slechts zijdelings aan; de thematiek was ook nog niet zo urgent als nu.) Een visioen van inclusie, rechtvaardigheid en betrokkenheid. In navolging van Jezus ligt de focus hierbij, aldus Schillebeeckx, bij mensen in armoede en die aan de onderkant van onze samenleving leven. Telkens opnieuw confronteert dit perspectief me als theoloog met de kernvraag : wie wordt hier beter van? Aan wie is onze

theologie dienstbaar? In Schillebeeckx’ woorden: ‘Wie profiteert er van bepaalde godsvoorstellingen? En wie zijn er de dupe van?” Of nog: hoe worden we hier allen beter van?

Vanuit deze theologische vooronderstellingen, voel ik me door Schillebeeckx verder uitgedaagd om na te denken waar we Gods bevrijdende aanwezigheid vandaag in onze samenleving op het spoor kunnen komen. Zit de Geest in een geel hesje, bijvoorbeeld? Wat doet het met een maatschappelijke kwestie als we er zo naar kijken?

En doet het iets met theologie als we zo naar samenlevingsvraagstukken kijken? Hoe zou een bevrijdende theologie er vandaag voor onze samenleving uit zien?

Kortom: wat zijn de huidige maatschappelijke vragen?

En op welke manier kan theologie een bevrijdend antwoord daarop bieden? Dat ik me met zulke vragen kan en mag bezig houden binnen een rijke traditie en spiritualiteit die telkens opnieuw de aanwezige God zoekt en ter sprake brengt, maakt me dankbaar. Met de metafoor van de operazanger van Paul Murray o.p. voor ogen: je kan zingen voor God, maar je kan ook God door jou laten zingen. Zo vertellen en vertolken wij Gods verhaal.

“Je kan zingen voor God, maar je kan ook God door jou laten zingen.“ Schillebeeckx versterkt mijn geloof en hoop dat we ons gedragen en geborgen mogen weten door Gods aanwezigheid. God wil ons leven schenken in overvloed en is ons nabij, hoe benard een situatie ook lijkt. Maar deze genade valt ons niet rechtstreeks uit de hemel toe.

Ze krijgt vorm doorheen mensen. Zo blijkt God een God die te doen is, die zich laat gebeuren de concrete inzet van mensen voor elkaar.

k at e r n k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

oonnddeerrwweegg 171

Standbeeld voor de onbekende dominicaan

Arjan Broers, Journalist, schrijver, programmamaker en prediker

Foto: Betty van Engelen

C

hristen word je vanwege Jezus van Nazareth, franciscaan vanwege de persoonlijkheid van Franciscus van Assisi. Maar dominicaan word je niet vanwege de persoon van Dominicus, stelt Arjan Broers.

‘Het is alsof ik een innerlijke dominicaan heb, die zich herkent in zusters en broeders buiten mij.’

Of ik een dominicaans voorbeeld heb? De vraag zet al van alles bij me aan. Ik heb meerdere zusters en broeders die me inspireren. Maar de vraag wekt ook wat wrevel en dat maakt me nieuwsgierig.

vriendjes van mijn elfjarige zoon. De kracht van de Hulk?

De lenigheid van de Black Widow? De snelheid van Hawkeye? Ze worden er heel enthousiast van – en laten zichzelf erin kennen.

Een van de kenmerken van de stichter van de Orde der Predikers, Dominicus, is dat hij zo weinig smoel heeft.

Er zijn heel wat heiligen die als persoon uitgesproken en aantrekkelijk zijn. Franciscus van Assisi, om maar eens een grootheid te noemen, fascineert ook nu nog.

Maar ook in de dominicaanse traditie kennen we grote persoonlijkheden als Catharina van Siena, Thomas van Aquino en Meister Eckhart.

Welke kwaliteit bewonder je? En wat zegt dat over jou?

Spiritueel gezien reflecteren heiligen en superhelden iets van je eigen verlangen, van kwaliteiten die je graag zou willen ontwikkelen. Dat wat je aanspreekt, zegt iets over wie je bent en wat je waardeert.

“Dominicus wordt zichtbaar in de Orde die hij stichtte. En hij deed dat niet omdat het zijn idee was, maar omdat hij antwoord gaf op de wereld waarin hij leefde.“ Maar de Spaanse priester Dominicus heeft dat niet.

We hebben maar één brief en een liefdevolle levensbeschrijving, maar dat is het. Wie zich in hem verdiept, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat hij moedwillig streefde naar onzichtbaarheid als persoon. Hij wilde geen verering, geen sokkel. Hij wilde een van de broeders zijn.

Dominicus wordt zichtbaar in de Orde die hij stichtte.

En hij deed dat niet omdat het zijn idee was, maar omdat hij antwoord gaf op de wereld waarin hij leefde.

De spiegel van superhelden In onze cultuur van nu zijn we dol op helden en superhelden. Nog inniger dan de heiligenverering van vroeger lijken de fans betrokken op Beyoncé, Rihanna, Justin Bieber, Messi en Ronaldo, om er maar een paar te noemen. Programma’s als ‘The Voice’ creëren er voortdurend tijdelijke helden bij. En de Marvel-studio’s produceren de ene na de andere film van Iron Man, Spider Man, Captain America en andere superhelden.

Welke superkracht zou jij het liefste hebben? Die vraag levert een leuk gespreksonderwerp op met de

8 onderweg

Het is leuk om dat te onderzoeken. Dat hoeft niet alleen met mensen, het kan ook met dieren, zoals natuurvolkeren al wisten. Voel je je verwant aan de kracht van een stier, de lenigheid van een panter, de alziendheid van een adelaar? Een totemdier kan dezelfde werking hebben als een favoriete heilige.

De onbekende dominicaan Ik ben als communicator al sinds 2006 betrokken bij de dominicanen. Ik maak de website, nam interviews af, schreef en redigeerde boeken, begeleidde mediacampagnes, presenteer programma’s.

In al die jaren heb ik vele zusters en broeders leren kennen: via verhalen en geschriften en vooral in het echt.

Maar het gekke is dat ik geen enkele broeder of zuster als totem zou kunnen noemen. Er is geen archetypische dominicaan (m/v). In het boek Ongewone wegen van Lisette Verboven worden er vele geportretteerd. Een Poolse zuster is atoomgeleerde in Geneve. Een Franse broeder is advocaat van landlozen in Brazilië. Een Koreaanse broeder is kunstenaar in Parijs.

In Nederland is de veelzijdigheid ook groot – en voel ik me door velen geïnspireerd. De oprechtheid van Ben Vocking, oud-provinciaal. De nuchterheid van René Dinklo, zijn opvolger. De levendigheid van Jozef Essing, broeder in Zwolle. Het mystieke vuur van Leo de Jong. Het denken met hoofd en hart van theoloog Erik Borgman en zijn leermeester Schillebeeckx. De aandacht van zuster Christini Manders. De leefkracht van haar medezuster Holkje van der Veer. De precisie en diepgang van Stefan Mangnus, jonge dominicaan in Rotterdam. En de doden niet te vergeten: de opgewektheid van Piet Struik, de eigen-wijsheid van André Lascaris – het zijn er zo veel. En dan heb ik nog geen kopstukken uit de geschiedenis genoemd.

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

‘Je moet goed je best doen, maar het hangt nooit van jou af’, zei André Lascaris me bijvoorbeeld eens. Een mooiere omschrijving van leven van genade heb ik zelden gehoord.

Of het moet de vondst van Erik Borgman zijn: ‘We leven van wat komt’.

De dominicaan in mij Zo zou ik bij vele zusters en broeders inzichten kunnen noemen die ik van hen ontving. Maar ik wil geen van hen op een voetstuk zetten, zoals Dominicus voor zichzelf geen voetstuk liet maken.

Er dreigt namelijk een groot gevaar bij het verheerlijken van een ander: je kunt gaan denken dat je dan al goed bezig bent, omdat je jezelf associeert met heiligheid en voortreffelijkheid. Maar daarmee heb je pas de eerste stap gezet. De volgende is: in jezelf herkennen wat er wordt aangesproken, en wat jij zelf in de wereld wilt en kunt zijn.

Vergelijk het met Jezus Christus zelf. Hij zei nooit: aanbid mij, maar alleen: volg mij. Hem verheerlijken zonder tegelijk ook het avontuur aangaan om zijn leerling te zijn en hem na te volgen: dat is een te gemakkelijke uitweg, het sust je geestelijk in slaap.

“Die dominicaan in mij verlangt ernaar om de liefde van God en de waarheid van het Evangelie te doorleven en door te geven.“ Het is alsof er een dominicaan in mij huist, die dit snapt.

Die dominicaan in mij verlangt ernaar om de liefde van God en de waarheid van het Evangelie te doorleven en door te geven. En hij herkent zich in allerlei dominicaanse zusters en broeders, nu en in de geschiedenis, als in een spiegel met vele facetten.

Het kijken in die spiegel blijft me boeien – en ook vermoeien, ergeren, verwarren. Want ik zie niet alleen mijn eigen waarden weerspiegeld, maar ook mijn kleingeestigheid, angstigheid, eenzaamheid. Wat ik zie bij de broeders en zusters is wat ik herken.

En ik weet dat het mijn taak is om op mijn eigen manier vorm te geven aan de prediker die in mij huist: met mijn aanvoelen, ervaringen, talenten en beperkingen. God zij dank hoef ik dat niet alleen te doen (dat kan ook niet eens), maar als deel van een bont geheel.

Verus

V

erus is een vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs in Nederland. Vanuit het

hart inspireert, begeleidt en ondersteunt Verus be-

stuurders, toezichthouders, schoolleiders, docenten en ouders, zodat de kwaliteit van het onderwijs en daarmee het welzijn van kinderen en studenten verbetert, als dienst aan onze samenleving.

Kloosterretraite voor schoolleiders en docenten Wat bezielt mensen… om in het onderwijs te werken?

Hoe verbind je dat wat wezenlijk is voor jou, met wat je essentieel vindt in je werk? Ga met een kleine groep collega’s ruim 24 uur het klooster in om aandacht te geven aan deze vragen en de dingen die er toe doen, voor jezelf en voor je werk. In het kloosterritme van rust, ritme en ruimte kom je tot wat voor jou wezenlijk is en wat werken in het onderwijs de moeite waard maakt.

Donderdag 10 oktober 10.30 uur tot vrijdag 11 oktober 14.30 uur Dominicanenklooster Huissen

Opleidingen Contextueel Pastoraat

Expeditie onderwijs Tijdens de tweedaagse Expeditie Onderwijs ontwikkelt u uw pedagogische sensitiviteit om te zien wat er gebeurt in de klas, de school en bij uzelf. U vergroot uw mogelijkheden om te doen wat goed is. Zo ontwikkelt u uw leiderschap in de klas en op school. U komt met anderen in gesprek over goed onderwijs, goed leven en goed samenleven. U leert met en van elkaar en verdiept uw eigen professionaliteit. Het is een intensief en tegelijk ruimte- en rustgevend programma waarvan u groeit als persoon en professional!

Donderdag 21 november 10.00 uur tot vrijdag 22 november 16.00 uur Dominicanenklooster Huissen “De tweedaagse heeft me rust gegeven, innerlijke rust.

Ik ben er meer open door gegaan.”

“Het was ontzettend fijn om met collega’s uit de hectiek van de dag te stappen, en tot rust te komen.

De tweedaagse heeft me echt aan het denken gezet.”

Informatie en aanmelding: www.verus.nl

Secure Base Coachen, professioneel begeleiden bij transitie In een woud van droomgewassen, stenen wortels, stalen webben, tochtig labyrint van woorden, woont een mens op brekebenen, lelie van het veld, met ogen tranend bijna blind van zoeken naar een plek die water geeft

Het leven nodigt ons ook uit een herberg voor onszelf te zijn. Wanneer we de verbinding met onszelf verliezen, raken we ook de verbinding met anderen kwijt. En vice versa. We verliezen focus in het leven en gaan dwalen.

Om een secure base voor onszelf te zijn, hebben we anderen nodig. En om een secure base voor anderen te zijn, hebben we onszelf nodig. Het leven is nu eenmaal een voortdurende beweging tussen welkom en afscheid, tussen hechten en verliezen, in een zoektocht naar betekenis.

In de ontmoeting met de wereld om ons heen worden we als vanzelf geraakt in onze levensthema’s. Hoe welkom ben je en hoe heet je anderen welkom? Hoe rouw jij om je verliezen en wat is hiervan het effect op hoe jij je verbindt?

In het Dominicanenklooster Huissen biedt het Contextueel Pastoraat verschillende opleidingen aan:

Driedaagse introductiecursus Contextueel Pastoraat Deze introductiecursus is bedoeld om de contextuele benadering te leren kennen en een eerste verkenning te doen in je gezin van herkomst. Dit levert direct handvatten op voor je gespreksvoering met mensen voor wie je professioneel zorg draagt.

Data: 27 t/m 29 januari en 11 t/m 13 mei 2020

Huub Oosterhuis Ieder mens heeft schuilplaatsen nodig. Plekken die rust en vertrouwen geven. Ons op adem doen komen. Een persoon die ons beschermt én aanmoedigt. Een symbool dat ons ondersteunt en waaruit we kracht putten. Deze schuilplaatsen zijn als een herberg die naast het geven van zorg, bescherming en veiligheid ook een bron van inspiratie en energie is. Zodat we op onderzoek kunnen gaan, uitdagingen aannemen en risico’s durven nemen.

Zo blijven we altijd groeien en leren. Ieder mens heeft secure bases nodig.

Van wie ben jij er één? Mensen zijn onherroepelijk familie van elkaar. In de meest persoonlijke verwikkelingen staan we zogezegd ‘met anderen aan de hand’.

We leven in een ‘context’, wat in dit verband wil zeggen: een netwerk van relaties waarin we existentieel betrokken zijn. Niemand wordt zichzelf zonder de ander. De Opleiding Contextueel Pastoraat traint pastores, geestelijk verzorgers en andere hulpverleners in een bijzondere manier van kijken naar wat er tussen mensen beweegt en naar de krachten die hen ten diepste verbinden. ‘Een relationeel-ethische optiek’, noemen we dat. Contextueel pastoraat is gebaseerd op het gedachtegoed van de HongaarsAmerikaanse psychiater en familietherapeut Ivan Boszormenyi-Nagy (zeg maar ‘Nodzj’). Het uitgangspunt van Nagy is de ervaring dat mensen ervan opknappen als zij in staat zijn op een passende manier te geven aan en te ontvangen van nabije anderen. Met het oog op pastoraat en geestelijke verzorging hebben we zijn benadering verdiept met behulp van de filosofische antropologie van Martin Buber en Emmanuel Levinas. Contextueel geschoolde pastores hebben daarom zorg voor verbinding!

Hoe laat jij je roepen in jouw zoektocht naar focus en betekenis? Wat is je roeping?

In de opleiding Secure Base Coachen. Professioneel begeleiden bij transitie leer je in dialoog te werken vanuit hechting, verbinding en kwetsbaarheid. Je maakt kennis met hoe je een secure base voor anderen wordt, ook vanuit zicht op je eigen secure bases. Vanuit deze basis begeleid je cliënten of medewerkers bij het onderzoeken en inzetten van hun eigen keuzevrijheid, bij het onder ogen komen en opheffen van blokkades en bij het beschikbaar maken van veerkracht. Zo leren cliënten en medewerkers zich op hun beurt te verbinden met (nieuwe) secure bases en zichzelf als secure base te ontmoeten.

Op 16 september 2019 start een nieuwe groep met deze succesvolle en impactvolle tiendaagse opleiding.

Kijk voor meer informatie op www.deschoolvoortransitie.nl

Opleiding Contextueel pastoraat Een training van anderhalf jaar (in totaal 32 studiedagen). Dit is een intensief traject. Hier ga je grondig in op je gezin van herkomst. Wat draag je mee? Hoeveel vertrouwen zit er in je rugzak en wat doe je met belastende ervaringen? Vervolgens trainen we praktisch hoe je professioneel contextueel kunt werken. We werken altijd met twee opleiders.

Data: september 2019 t/m maart 2021

Winter- en Zomerschool Voor wie enige kennis van de contextuele benadering heeft, organiseren we tweedaagse cursussen rond een thema, de zgn. winter- en zomerschool. In 2020 is het thema ‘Weefsel van vertrouwen. Contextueel werken met samengestelde gezinnen’.

Data: 6 en 7 januari 2020 en 18 en 19 juni 2020 Voor meer informatie, data en aanmelding, kijk op www.contextueelpastoraat.nl

Workshops Weekend De edele kunst van het niet weten We maken ruimte voor twijfel en het niet weten.

We onderzoeken dit aan de hand van storytelling (je eigen verhaal) en via de inzichten vanuit het Boeddhisme.

Ignace de Haes & Paul van der Velde Vrijdag 21 t/m zondag 23 juni 2019

Weekend Liefde begint met mij

Weekend Persoonlijk verlies in perspectief

We onderzoeken wat ons belemmert, delen ervaringen en we oefenen een vriendelijke en aandachtsvolle houding jegens onszelf.

We staan stil bij persoonlijke verliezen die jouw levensverhaal (ingrijpend) veranderden. Een weekeind waarin je je verhaal deelt, en op adem komt.

Klaas-Jan Pos, psychiater & Sandra Pos, therapeut Vrijdag 28 t/m zondag 30 juni 2019

Jakob van Wielink, begeleider Vrijdag 28 t/m zondag 30 juni 2019

Weekend Anders kijken, contemplatieve fotografie

Een Levenskaart: de verbeelding van jouw leven(sthema)

We focussen op het op één lijn brengen van ons oog, geest en hart, zodat we weer de rijkdom en schoonheid van de alledaagse dingen om ons heen kunnen zien.

‘Waar ben ik?’ ‘Hoe kom ik waar ik wezen wil?’

Dit weekend ga je deze vragen m.b.t. jouw leven(sthema) creatief uitwerken: door zelf een landkaart te tekenen.

Betty van Engelen, fotograaf Vrijdag 5 t/m zondag 7 juli 2019

Wilco KruijswijkTerlouw, begeleider Vrijdag 2 t/m zondag 4 augustus 2019

Weekend Wat bezielt je in de zorg?

Een bezinningsweekend voor een ieder die op wat voor manier dan ook werkzaam is of betrokken is in de zorg.

Margreet Roos & Regine Folbert, geestelijk begeleiders Vrijdag 30 augustus t/m zondag 1 september 2019

k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

5

Zingen is veel meer dan muziek maken

“K

doo r m art ij n nanninga, m uzikant en coach

on het maar elke week zo’n feest zijn, dan hoefde je niet meer te gymmen, te mediteren of naar therapie. Doe gewoon wat je

lichaam nodig heeft; zing, beweeg, ontmoet en lach!” Bovenstaand is een quote van een deelnemer aan een zangavond. Het geeft een beeld wat samen zingen kan doen. Nog eentje: “Het allerleukst vond ik de vrijheid

die je kreeg om je eigen stem en geluid te zoeken, te improviseren. Zit je in een koor vast aan alleen sopraan zingen, hier kon ik ook eens andere stemmen meezingen en daarmee experimenteren en variëren. Heerlijk!”

Het wordt niet altijd zo ervaren, maar zingen is zo natuurlijk als lopen en ademen. Kinderen zijn voor mij een voorbeeld: Ze zingen Russisch, Spaans of Afrikaans zonder zich af te vragen wat het betekent, of het wel ‘goed’ klinkt en de uitspraak goed is. Met zo’n benadering verbaas ik me telkens weer hoe mooi het resultaat is. Zelf hou ik er van een setting te creëren waarin iedereen zich vrij en welkom voelt in de stroom te stappen, met zijn of haar gevoel van het moment, met zijn of haar mogelijkheden. Daarvandaan zoeken we de uitdaging, even voorbij de comfort zone: een meerstemmig lied, een improvisatie, een tongbreker, hoge of lage tonen, een solo of duet. Soms kom je een blokkade tegen, het overwinnen ervan is een stukje persoonlijke ontwikkeling.

Kunnen we nog genieten, lachen? De adem en het

ritme zijn altijd weer de verbindende factor, we vinden elkaar in de groove.

Naarmate een lied in de groep meer ‘staat’ ben ik steeds minder sturend: De groep wordt als een organisme dat samen aanvoelt hoe het lied zich ontwikkelt, hoe lang het duurt en hoe het eindigt. Daardoor verloopt het lied altijd weer anders en blijft het ook voor mij iedere keer weer levend en spannend. Ook voor teams in organisaties is het een leerzame ervaring: hoe kunnen we in korte tijd met weinig sturing afstemmen en iets voor elkaar krijgen.

Ik laat me graag inspireren door liederen uit alle delen van de wereld: de aardse ritmes van Afrika, het temperament van Spanje, de melancholie van de Balkan, de

diepe bezinning van India. Woorden en stijlen verschillen, maar universeel is de zoektocht van de mens naar zin en zingeving, naar verbondenheid en liefde. Juist door vanuit deze verschillende achtergronden te zingen dragen we bij tot begrip voor elkaar van hart tot hart, ongeacht achtergrond, taal of religie.

Zoals in het Soefisme wordt gezegd: Er is één God en zijn naam zijn vele. Zoals een deelnemer het samenvatte: “Ik blijf het mooi vinden hoe dit zo kan ontstaan. Vreemden, die samenkomen om te zingen en zich zo te verbinden. Wat klinkt het prachtig”.

Weekend Zingen vanuit het hart, wereldliederen Vrijdag 23 t/m maandag 26 augustus 2019 Meer info en aanmelden: www.kloosterhuissen.nl/p/1385

door magda v l a s blom , bi og ra f i s c h coac h

Je leven in beeld brengen In

mijn praktijk als biografisch coach voer ik een-op-een gesprekken met mensen over het verloop van hun leven. Ik ben geïnteresseerd in wat mensen beweegt. Samen met de ander zoek ik naar

de rode draad in zijn leven zodat hij meer inzicht krijgt in de wijze waarop hij zijn leven inricht, keuzes maakt en het leven beleeft. Al gauw ontdekte ik dat -naast het gesprek- schrijven een middel is waarmee iemand snel opnieuw kan beleven wat van belang was in een bepaalde levensfase. Zo ging het autobiografisch schrijven een belangrijke plek innemen in mijn praktijk.

In mijn vrije tijd schilderde ik veel. Een opleiding aan de Vrije Academie ’t Pad bracht me tot het bedenken en zelf opzetten van de cursus: het tekenen en schilderen van je levensloop. Beelden zeggen vaak meer dan woorden.

Ze roepen vaak rakere woorden op, met meer zeggingskracht. Beelden kunnen je directer terugbrengen bij een intense ervaring.

Karin die dit programma volgde, was verrast toen ze duidelijke beelden terugzag van haar kleuterschooltijd.

Vooraf vertelde ze daar amper herinneringen aan te hebben. Eenmaal aan de slag met vingerverf op een groot vel papier, zag zij zichzelf weer terug achter een

schildersezeltje op de kleuterschool. Deelneemster Marijke was blij dat ze haar leven eens even op een heel andere manier kon bezien. Door het schilderen kreeg de lichte, vrolijke kant van haar leven ineens meer ruimte.

Ze kreeg een duidelijker totaalbeeld van haar leven.

Tot dan toe was ze alleen bezig met de zware, moeilijke kant van haar leven binnen therapievormen. Het was verrassend dit nu in de context van haar hele leven te bezien, in een ander licht. Telkens als ik weer iets vertelde over de wetmatigheden van de levensloop en zij met de schilder- of tekenopdracht aan de gang ging, bloeide ze op. Het inspireerde haar ook te zien hoe anderen aan een bepaalde leeftijdsfase vorm hadden gegeven. De vrijheid

die ze voelde en kreeg om alles op haar eigen manier te mogen doen, gaf haar vleugels. De veiligheid die ze voelde om iets van haar verhaal na het schilderen naar buiten te kunnen brengen en gehoord te worden deed haar goed. Dit inspirerende programma verrijkt je met sterke herinneringsbeelden en mogelijk nieuwe inzichten.

Het programma heeft geen therapeutisch bedoeling maar wel ontstaat een kleurig en levendiger beeld van jezelf.

Midweek Tekenen en schilderen van je levensloop

Natuurtekenen en de kunst van het zien

Midweek mandala Metamorfose

Midweek Retraite Zen Zien Tekenen

Door ‘vertragen’ en ‘aandacht’ word je opmerkzaam; je leert bewust kijken.

Dat is dé voorwaarde om te kunnen tekenen naar de waarneming.

We gaan aan de slag met de Kunstenares Georgia O’Keeffe. We gaan ons eigen veranderingsproces in een aantal (mandala) tekeningen uitwerken.

We oefenen ons in onbevangen waarnemen van de dingen om ons heen. Tekenen - met een eenvoudig potlood - is daarbij ons hulpmiddel.

Eveline de Kock & Rinie van der Leer, tekendocenten Vrijdag 26 t/m maandag 29 juli 2019

Danka Hüsken-Smit & Willemien Geurts-Raaijmakers, mandaladocenten Maandag 29 juli t/m vrijdag 2 augustus 2019

Nelleke Metselaar & Leo van Vegchel, tekencoaches Maandag 12 t/m vrijdag 16 augustus 2019

Midweek Tekenen en schilderen van je levensloop Maandag 15 t/m vrijdag 19 juli 2019 www.kloosterhuissen.nl/p/1467

Creativiteit Creatieve midweek zomerretraite Thuis komen - Thuis Zijn Deze dagen gaan we op creatieve wijze verkennen wat jij nodig hebt om ‘thuis’ te komen en thuis te Zijn bij jeZelf door middel van o.a. schilderen, boetseren, dans en verstilling.

Maandag 22 t/m vrijdag 26 juli 2019 Zondag 25 t/m donderdag 29 augustus 2019

6

Creatief weekend Alles op zijn tijd De woorden van Prediker: ‘Alles op z’n tijd’, dienen als inspiratie voor eigen onderzoek en een serie kleine collages op paneel.

Marlieke Overmeer, coach Vrijdag 5 t/m zondag 7 juli 2019

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Je gaat schilderend, tekenend, en knutselend steeds een periode van je leven in beeld brengen.

Elke fase werken we met ander materiaal en een nieuwe techniek.

Magda Vlasblom, biografisch coach Maandag 15 t/m vrijdag 19 juli 2019

door eve l in e d e koc k , pro gra mma b e ge l e i d s t e r e n la nd s c h a p s a rc hi tect

Een nieuwe tuin S

inds een aantal jaren begeleid ik in de zomermaanden het programma ‘Natuurtekenen en de kunst van het zien’. Een mooie meerdaagse retraite,

waar verstillen en vertragen centraal staat. In mijn werkzame bestaan ben

ik zelfstandig landschapsarchitect. En in die hoedanigheid stelde de stichting mij de vraag of ik een nieuw plan voor de kloostertuin zou willen maken.

Het betreft in eerste instantie het deel aan de achterkant van het klooster en de kapel. Want, nu de herberg er zo prachtig bij staat en er steeds meer groepen ook van de tuin gebruik maken, is dat een welkome volgende stap.

Ik vind dit een prachtige vraag! De kloostertuin is namelijk niet zomaar een buitenruimte.

Ik hou ervan betekenisvolle plekken te ontwerpen, hoe groot of klein ook. Deze kloostertuin, ís al een betekenisvolle plek en samen gaan we er een verbeterde versie van maken die past bij de tijd die komen gaat.

Vervolgens is het aan mij om de ruimte te ‘lezen’. Dat betekent met papier en pen onder de arm, in stilte, door de tuin lopen. Kuieren, stil staan, lijnen zien, structuur ontdekken om zo de basis van de tuin te gaan voelen en begrijpen. Om vervolgens in meer detail de beplanting, bezonning en hoogteverschillen te analyseren.

Als ontwerper werk je altijd vanuit de bestaande situatie met een geschiedenis, een aanleiding, opdrachtomschrijving en een programma; welke wensen en eisen zijn er voor wat betreft het gebruik en de beleving? En samen bespreken we of het programma compleet is of dat er zaken missen.

Ik kwam er al vrij vlot achter dat de beplanting in de tuin in de basis al goed stond.

Maar dat er tussendoor veel ‘opschot’ stond. Dat zijn zaailingen van beplanting die zijn gaan wortelen en ook groot proberen te worden. Deze beknellen en vervormen de grotere bomen. Dus de eerste stap zou zijn het opschonen van de beplantingsvakken, om zo meer lucht en licht toe te laten voor de bomen die we voor lange tijd gezond willen houden.

Dit is een deel van de onderwerpen waar in het ontwerp antwoord op gevonden moet worden: Het ontwerp moet aansluiten bij huidige situatie Veel bloeiende planten en struiken voor meer biodiversiteit De werking van de seizoenen laten ervaren in het tuinontwerp Plaats voor kunst en symbolieken uit verschillende tradities, zoals bijvoorbeeld een labyrint Toegankelijk voor mensen in rolstoel of met een rollator Voldoende plaats voor (besloten) groepsactiviteiten Diverse stilteplekjes waar bezoekers zich even kunnen terugtrekken De oorspronkelijke hoogteverschillen van de woerd waarop het klooster en de herberg zijn gebouwd dienen behouden te worden De mogelijkheid om het ontwerp gefaseerd uit te voeren, rekening houdend met budget.

‘Stralen is voor mij: Van binnen uit, inkeer, bewegen naar buiten, ontwikkelen, groeien, jezelf mee nemen en laten kennen Maar ook: Licht laten schijnen op kou, donkterte en verlies

Als tweede werd het me duidelijk dat er een paar lange zichtlijnen zijn, die fraai zijn om te benadrukken, en wat in de weg staat, weg te halen. Zichtlijnen helpen bij je oriëntatie in een ruimte en geven een gevoel van maat en verhouding weer. Tot zover twee van de vele inzichten over de bestaande situatie.

Daar vond ik een mooi vers uit het Bijbelboek Richteren bij.

‘Zij die U liefhebben, zullen krachtig stralen als de opgaande zon’ (Rechters 5:31, Het Boek)

Het ontwerp

De uitvoering

Een ontwerp wordt sterk als je, naast dat je verder bouwt op de bestaande situatie, een helder idee hebt over wat het karakter van de tuin gaat zijn. Zodat alle ontwerpbeslissingen bijdragen aan een sterk ontwerp.

Rondom de tuin komt een verhard pad naar de drie uiterste hoeken. Op deze hoeken kan je van het hoofdpad af, naar een verhard terras met zitplekken en uitzicht op een groot deel van de tuin met Herberg, de imposante grote beuken en de kloostermuur. Er komt een plek waar een labyrint gelegd kan worden, een amandelboom die het einde van de winter aankondigt met haar bloesem en de vijver wordt meer zichtbaar.

Voor deze tuin raakte ik geïnspireerd door een drietal dingen: Bezinning, bezieling en beweging, als zijnde de drie woorden waar de stichting voor staat; De drie zichtlijnen vanuit de hoeken van de tuin; De betekenis van het klooster in de samenleving; tot inzichten komen om vervolgens weer naar buiten te gaan met je nieuwe ervaringen.

Dit alles heb ik vertaald naar het woord ‘Stralen’, zowel in de betekenis van het werkwoord als het zelfstandig naamwoord.

Op de drie hoeken komt bloeiende beplanting met verschillende bloei-perioden, kleur en aantrekkende werking van insecten. Zoals de Vrouwenmantel, Monnikskap, VergeetMij-Niet, Winterroos, Akelei en Daglelie. De vormgeving van deze bloemperken, volgt het concept van de ‘Stralen’, met een denkbeeldig midden of oorsprong op de terrassen waar je heerlijk kunt zitten.

Hoe verder?

Mijn ontwerp en ideeën zijn als basis gebruikt voor de uiteindelijke aanpassingen aan de tuin, al hebben we hier en daar concessies moeten doen in verband met budget en uitvoerbaarheid. Ten tijde van het schrijven van dit artikel worden de voorbereidingen getroffen voor de uitvoering van een deel van het ontwerp. Het pad en de drie hoeken zijn nu aangelegd. Gedurende het jaar, wordt de buitenruimte fraaier en zult u bij een volgend bezoek wellicht kunnen genieten van bloeiende Akkelei of Daglelie, een labyrint leggen of een kuier-ommetje over het nieuwe pad. k loos t e r k ra n t zom e r 2 0 1 9

7

PROGRAMMA KLOOSTERHUISSEN.NL Weekend Leven zonder waarom

Het beste moet nog komen

14 t/m 16 juni 2019

7 t/m 12 juli 2019

Tijdens dit weekend verdiepen we ons in drie denkers die allen

Het beste moet nog komen is een mindset die helpt om je leven

in een traditie staan waarin innerlijkheid de centrale houding

zonder spijt en wrok te leven. Om je toekomst belangrijker te

en drijfveer vormt: Meister Eckhart, Sören Kierkegaard en

maken dan je verleden en dat te doen wat daarvoor nodig is.

Dag Hammarskjöld. Middels dialoog, meditatie en film zal de

Het vraagt te oefenen in nieuwsgierigheid naar het onbekende,

thematiek verder worden verkend en verdiept.

in jezelf en in de wereld om je heen.

Begeleiding door filosofe Welmoed Vlieger.

Begeleiding door coach Jakob van Wielink.

JUNI

JULI

1-2 Weekend Vensters op Leonard Cohen 2-5 Op zoek naar…

5 Kloosterwandeling 7-10 Weekend Mandala vanuit de bron van Liefde en Licht 7-9 Weekend In contact met je vrouwelijke kracht 8 Retraitedag Emoties - Bron van vitaliteit 10-14 Midweek Iconen schilderen 14-16 Weekend Leven zonder waarom 14-16 Weekendworkshop Storytelling - Stel je voor 16-19 Onderweg zijn: een individuele retraite 17-21 Vijfdaagse schrijfretraite De papieren pleisterplaats 18-19 Noveen Leiderschapsretraite 21-23 Meditatieweekend het Compassie kompas 21-23 Weekend De edele kunst van het niet weten

22 Dagworkshop Je plek innemen 28-30 Weekend persoonlijk verlies in perspectief 28-30 Weekend voor jongvolwassenen: Het licht tegemoet 28-30 Weekend Liefde begint met mij 28-1 Creatieve weekend retraite Thuis komen - Thuis Zijn

Frank Kazenbroot Theo Menting Danka Hüsken-Smit Denise van Geelen Ton Roumen Martin Mandaliev Welmoed Vlieger Henriëtte de Graaf Theo Menting Hanny Kuijer Henk Jongerius Bert van Baar Ignace de Haes & Paul van der Velde Erna Bakker Jakob van Wielink Martina Heinrichs Klaas Jan & Sandra Pos Conny Brouwer

Zomerretraitemidweek “Leef je vrij!”

26 t/m 30 augustus 2019 In deze retraite ga je spelen met jouw vrijheid, de ruimte die er altijd is. Je gaat ervaren dat je al goed bent! Precies zoals je NU bent, met alles erop en eraan.

Begeleiding door therapeute en coach Erna Bakker.

1-5 Zomerse vrouwenkloosterweek - Levensvreugde 2-3 Etmaal Mens, wie ben je 3 Kloosterwandeling 4-8 Retraite: Stilte bevrijdt!

5-7 Weekend Anders kijken 5-7 Creatief weekend Alles op z’n tijd 7-12 Midweek Het beste moet nog komen 8-9 Etmaal (Z)ingeving en Bezieling in organisaties

10-14 Zomerweek Zin in zingen 11-15 Weekend Verlangen naar zomerse bloei 12-14 Weekend Leven zonder waarom 15-19 Verdiepingsretraite Het Compassie-Kompas 15-19 Midweek Tekenen en schilderen van je levensloop 19-22 Clownsweekend: De clown zegt ja 19-22 Weekend Yoga de kracht van de aandacht 19-21 Inzichtmeditatie retraite Ontspannen in het

huidige moment 21-26 Op zoek naar ... In de zomer 22-26 Creatieve midweek zomerretraite 26-29 Natuurtekenen en de kunst van het zien

29-2 Midweek mandala Metamorfose met bloemenkunst

De vrijwilligers en medewerkers van het hospice Het Clarahofje in Goes hebben allemaal als ideaal om in teamverband een mens in het onontkoombare einde van zijn leven bij te staan.

Zij verbleven 3 dagen in het klooster om het thema “Verbinding” uit te diepen: Wie is de mens achter de collega met wie je je ervaringen deelt?

Zij hebben het als volgt beleefd: Prettige ontvangst en vriendelijke medewerkers, nette kamers en zalen. Goede catering. Radio en TV ontbraken en dat gaf een geweldige rust op de gangen.

Een super groot Dank je wel! Voor alle zorg, toewijding en liefde die er heerst in het klooster.

8

d om i n i c a n e n k loos t e r h u i s s e n

Erna Bakker Betty van Engelen Marlieke Overmeer Jakob van Wielink Richard Kok & Martin v/d Vliet Frohmut Knie Joyce Lakwijk Welmoed Vlieger Bert van Baar Magda Vlasblom José Sueters Thirza van de Hoef Riet Aarsse & Joost van den Heuvel Theo Menting Conny Brouwer Eveline de Kock & Rinie v/d Leer Danka Hüsken-Smit

Weekend De boodschap van je dromen 24 t/m 26 september

AUGUSTUS 2-4 Weekend Een Levenskaart: de verbeelding van je leven 2-4 Zangweekend: ‘Zingend op je levenspad’ 7 Kloosterwandeling 9 Vrijdagretraite Herademen 9-11 Weekend-pelgrimage in beeld, stilte en gesprek

12-16 Retraitemidweek Zen zien tekenen

15-19 Vijfdaagse workshop Stemexpressie 16-19 Weekend Autobiografisch schrijven 16-18 Weekend Tevoorschijn komen in eigenheid

18-22 5-daagse Schrijf- en stilteretraite 19-22 Zomermidweek Leven zonder waarom 19-23 Zomerweek Bezieling door Klank 23-26 Weekend Zingen vanuit het hart 23-25 Creatief Weekend over Kiezen en Zijn 25-29 Creatieve Zomerretraiteweek 26-30 Zomerretraite Midweek “Leef je vrij!”

29-31 Bijspijkerdagen Theologie en Religiestudies 30-1 Weekend Wat bezielt je in de zorg?

Martina Heinrichs Welmoed Vlieger

Dit weekend biedt informatie over waar droombeelden vandaan komen en hoe je de taal van je dromen kunt gaan verstaan.

De inzichten van Jung zijn daarbij onze belangrijkste leidraad.

Wilco Kruijswijk-Terlouw Henk Stoeten Henk Jongerius Wilco & Janneke Kruijswijk Nelleke Metselaar & Leo van Vegchel Ulrik Barfod Hugo Klapmuts Denise van Geelen & Vivian Broekman Geertje Couwenbergh Welmoed Vlieger Martina Heinrichs Martijn Nanninga Marlieke Overmeer Conny Brouwer Erna Bakker Martina Heinrichs Margreet Roos & Regine Folbert

Begeleiding door filosoof en auteur Hein Stufkens.

SEPTEMBER 3-4 Noveen Leiderschapsretraite 4 Kloosterwandeling 9-13 Midweek Iconen schilderen 9-13 Midweek Vrij vertellen van je eigen herstelverhaal

13-15 Meditatieweekend het Compassie kompas 13 Vrijdagretraite Herademen 14 Dagworkshop Eenzaamheid en verbinding 15-18 Op zoek naar…

16 Concert Operation Market Garden - 75 years 24-26 Weekend De boodschap van je dromen 26-29 Vierdaagse Neem de afslag

27 Dagworkshop Je plek innemen 27-29 Weekend Persoonlijk verlies in verdiept perspectief 27-28 Etmaal Vrijheid en het Goede Leven 28-29 2-daagse Geweldloos communiceren met mindfulness

Ik ben welkom, ongeacht wie of wat ik ben, ik kom binnen op een plek waar ik als mens word gezien en gehoord.

Een warm nest waar ik me samen met mijn collega’s van het Clarahofje mag bezig houden met de vraag ; wat beweegt mij om in een hospice te werken!

Henk Jongerius Martin Mandaliev Margreet Roos & Pete Pronk Bert van Baar Henk Jongerius Ton Jorna Theo Menting Hein Stufkens Marcus Belle & Maria van Mierlo Erna Bakker Jakob van Wielink Welmoed Vlieger David Dewulf

Uitgave

Uit ons gastenboek

Dominicanenklooster Huissen, Stadsdam 1 6851 AH Huissen T 026 326 44 22 www.kloosterhuissen.nl Ontwerp en realisatie Avancé Communicatie,

Wat hebben we zinvolle, mooie, ontspannen, positieve, verbindende en ontmoetende dagen gehad met elkaar. Wat een gastvrijheid hebben we ontmoet in het klooster, wat een heerlijk eten, fijne sfeer en overal vriendelijkheid.

Doordat we 2 nachten in het klooster waren

Zutphen Beeldredactie katern

konden we meer zakken, meer ‘er zijn’. Tijd voor jezelf, om bij te tanken. Tijd gezamenlijk, voor de verbinding, voor het samen gevoel, voor ons gezamenlijk doel: de bewoner in het hospice.

Onderweg Betty van Engelen © Dominicanenklooster Huissen 2019