welstandsadvisering en monumentenzorg

juni 2009

In dit nummer: Megaturbines: balanceren tussen mooi en duurzaam De Nije Pleats yn Fryslân Het opmerkelijke plan van het Kameleondorp

Quick-scan welstandsnota’s: een snelle praktische analyse Veel Friese gemeenten beraden zich op een

principiële keuze voor een meer of minder sturend

evaluatie en actualisatie van de welstandsnota.

welstandsbeleid. Daarnaast blijkt de doelmatigheid van

In de praktijk blijkt het lastig om een begin te

de opgenomen welstandscriteria in de praktijk niet altijd

maken. Want, hoe pak je dit aan en hoe organiseer

optimaal te zijn.

je de benodigde menskracht? Hûs en hiem biedt gemeenten de helpende hand. We analyseren de

De welstandsarchitecten van hûs en hiem hebben vanuit

bestaande nota aan de hand van een quick-scan,

hun rol als welstandsadviseur als geen ander zicht op

gevolgd door een set aanbevelingen.

de effectiviteit en de bruikbaarheid van deze criteria voor toetsers én initiatiefnemers. Daarom biedt het bureau van

In 2004 stelden de Friese gemeenten de welstandsnota

hûs en hiem gemeenten de mogelijkheid om een quick-

vast. In het kader van de Woningwet 2003 beoogde

scan te laten maken van hun welstandsnota. Naast een

dit beleidsinstrument een transparanter en concreter

analyse, doen we ook verbetervoorstellen. De gemeenten

gemeentelijk welstandsbeleid. Hûs en hiem leverde destijds

krijgen hiermee een snelle en praktische analyse voor de

de methodiek voor de welstandscriteria aan. Het bureau

evaluatie van de welstandsnota in handen.

ontwikkelde in de jaren negentig de expertise hiervoor met het opstellen van beeldkwaliteitplannen. De verschillende

Het is nadrukkelijk niet onze bedoeling het welstandsbeleid

stedenbouwkundige adviesbureaus stelden vervolgens voor

inhoudelijk te becommentariëren. Dit strookt niet met onze

een groot aantal gemeenten een specifieke welstandsnota

rol van onafhankelijk toetser. Voor een integrale evaluatie

op. Een enkele gemeente deed dit in eigen beheer.

en actualisatie blijft het stedenbouwkundig adviesbureau de aangewezen partner.

Aanpassingen Bij de evaluatie en actualisatie van de welstandsnota

Meer informatie of een offerte?

kan het gaan om inhoudelijke aanpassingen zoals de

Neem contact op met hûs en hiem!

Hoge windturbines in het Friese Landschap:

Balanceren tussen mooi en duurzaam

Kort nieuws De Nije Pleats yn Fryslân De schaalvergroting in de Friese landbouw is anno 2009 een bekend fenomeen. In de hele provincie verrijzen

In het kader van het toekomstig energiebeleid

megastallen. Hierbij zijn breedtes van 40 tot 50 meter en

kreeg Atelier Fryslân van de provincie de

lengtes van 80 tot 100 meter bij een nokhoogte tot 15

opdracht om vanuit het oogpunt van ruimtelijke

meter gebruikelijk. De megastallen overstijgen hiermee

kwaliteit onderzoek te doen naar hoge

de traditionele ligboxenstallen ruimschoots in maat en schaal. Hûs en hiem besteedde eerder in OOG aandacht

windturbines. Het onderzoek richtte zich op

aan deze ontwikkeling. De vraag is hoe deze megastallen

de plaatsingsmogelijkheden van windmolens

in het kwetsbare landschap kunnen worden ingepast.

met een masthoogte van 80 tot 120 meter en tiphoogten van 120 tot 150 meter. In maart

Om deze ontwikkeling te sturen en te begeleiden is op

werd het onderzoeksrapport Fryske Wyn

initiatief van de provincie Fryslân de landschappelijke inpasbaarheid van megastallen onderzocht.

gepresenteerd. Gezien de impact van deze megaturbines op het Friese landschap, achtte

Vertegenwoordigers van alle betrokken disciplines en instanties leverden een bijdrage. Ook hûs en hiem.

Reactie hûs en hiem

hûs en hiem een reactie op zijn plaats. In de

De commissie is zeer terughoudend als het gaat om de

openbare commissievergadering van 16 april

plaatsing van megaturbines in het Friese landschap. Hûs en

lijnopstellingen aan de monding van de Middelsee. Het

prima in te passen zijn in het Friese landschap. Wel

hiem concludeerde ten tijde van het streekplan Windstreek2000

voorgestelde gebaar is een grootse aanduiding van de

moet op beleidsmatig gebied en op architectonisch

al dat windturbines met een masthoogte van 40 meter ofVroeger

ingang van de verdwenen zeearm.

en landschappelijk niveau

werden de conclusies van het rapport besproken. Naast waardering is er ook forse kritiek.

3 Wij zien mogelijkheden voor de twee gebogen

Conclusie van het onderzoek is dat megastallen

Nu

hoger niet alleen de plaatselijke maar ook de gebiedsstructuur

zorgvuldig maatwerk worden

ontstijgen. Hierdoor is geen sprake meer van lokale aanpassing.

geleverd.

De overtuiging dat megaturbines de ruimtelijke kwaliteit kunnen

4 Een rasteropstelling bij de Afsluitdijk is voorstelbaar.

Het rapport van Atelier Fryslân doet drie aanbevelingen.

‘verrijken’, acht Hûs en hiem onvoldoende gemotiveerd. Het

Hûs en hiem vindt de voorgestelde situering en

Advies- en werkboek

Allereerst moeten de iconen van het Friese landschap een

advies van Atelier Fryslân gaat voorbij aan de principiële vraag of

vormgeving wel bezwaarlijk. De afstand tot de

De resultaten van het

vrijwaring krijgen van megaturbines. Het gaat hierbij om het

zeer hoge windmolens in het open landschap van Fryslân niet

Friese kust, het monumentale sluizencomplex en het

onderzoek zijn gepubliceerd

Waddengebied, het merengebied en Gaasterland. Daarnaast

een grens overschrijden. Tenslotte lijken de opstellers van het

beschermde dorpsgezicht van Kornwerderzand wordt

in een ‘Adviesboek’ en een

stelt het rapport voor om bij de plaatsing van turbines te

advies de visuele impact van megaturbines te onderschatten:

als te gering ervaren. De keuze voor twee opstellingen

‘Werkboek’. Het Adviesboek

kiezen voor drie karakteristieke opstellingen. De opstellingen

ook in de voorgestelde Friese ‘iconen’ zullen ze sterk aanwezig

aan weerszijden van de dijk levert een weinig helder

gaat in op de achtergronden,

moeten aansluiten op de verschillende landschapstypen

zijn. Als we desondanks uitgaan van de noodzaak om ruimte te

beeld op. Een enkele cluster bij Breezandijk op

de onderzoeksresultaten en

die hierdoor worden versterkt. Ook bepleit het rapport een

bieden aan een nieuwe generatie windturbines, dan komen wij

grotere afstand van de dijk biedt een betere garantie

de processen met betrekking tot de schaalvergroting.

vervangings- en saneringsstrategie van bestaande turbines

tot de volgende reacties op het advies van Atelier Fryslân.

voor een geslaagde compositie van lijn en punt.

Het Werkboek biedt praktische handvatten en is bedoeld voor boeren, hun adviseurs en voor plantoetsers van de

om een onsamenhangend beeld te vermijden. 1 Een nauwgezette en consequente vervangingsstrategie is

5 De opstelling van solitaire turbines als dorpsmolens

gemeente.

Drie opstellingen

een absolute voorwaarde bij de schaalsprong die met de

over de hele Greidhoeke ziet hûs en hiem als een forse

De aanbevelingen uit het rapport monden uit in een voorstel

plaatsing van megaturbines wordt ingezet. Deze strategie

verstoring van de ruimtelijke kwaliteit. Bovendien moet elk

Dankzij de overzichtelijke opzet en de constructieve

met drie opstellingen. De eerste komt aan weerszijden van de

moet een chaotisch beeld voorkomen.

dorp de visuele en auditieve overlast van een megaturbine

inhoud vormen beide uitgaven voor alle betrokken

ondergaan. Verrommeling dreigt, waar het huidige beeld

partijen uiterst nuttig gereedschap om met de

Afsluitdijk. Vijftig turbines van 4 Megawatt met een masthoogte

juist inzet op clustering van turbines. De mozaïekstructuur

megastallen aan de slag te gaan. De boekwerken zijn

Kornwerderzand. In de tweede opstelling zetten twee gebogen

kenmerkende gebieden vrijgehouden moeten worden van

van het open landschap is niet sterk genoeg om met

door de provincie Fryslân in eigen beheer uitgegeven

lijnopstellingen de monding van de voormalige Middelsee aan.

megaturbines. De Friese ‘iconen’ die het Atelier Fryslân

deze forse bouwwerken te worden geduid. Het relatief

in een oplage van 250 exemplaren. Ze zijn ook te

In totaal gaat het hierbij om 40 turbines van 4 Megawatt met

voorstelt, lijken echter willekeurig en onafhankelijk van het

geringe totale vermogen kan eventueel ter compensatie

downloaden van de website van de provincie, www.

een hoogte van 100 meter. De Greidhoeke zou plaats moeten

bestaande landschapsbeleid gekozen te zijn.

bij de opstelling bij de Afsluitdijk worden ondergebracht.

fryslan.nl.

van 100 meter markeren de knik bij de Lorentzsluizen en

bieden aan 40 turbines van 2 Megawatt en een masthoogte van 80 meter. De solitaire molens worden als dorpsmolens in een zwerm over het gebied geplaatst. Een opstelling die aansluit bij de landschappelijke mozaïekstructuur.

2 Hûs en hiem onderschrijft dat waardevolle en

Hoge windturbines in het Friese Landschap:

Balanceren tussen mooi en duurzaam

Kort nieuws De Nije Pleats yn Fryslân De schaalvergroting in de Friese landbouw is anno 2009 een bekend fenomeen. In de hele provincie verrijzen

In het kader van het toekomstig energiebeleid

megastallen. Hierbij zijn breedtes van 40 tot 50 meter en

kreeg Atelier Fryslân van de provincie de

lengtes van 80 tot 100 meter bij een nokhoogte tot 15

opdracht om vanuit het oogpunt van ruimtelijke

meter gebruikelijk. De megastallen overstijgen hiermee

kwaliteit onderzoek te doen naar hoge

de traditionele ligboxenstallen ruimschoots in maat en schaal. Hûs en hiem besteedde eerder in OOG aandacht

windturbines. Het onderzoek richtte zich op

aan deze ontwikkeling. De vraag is hoe deze megastallen

de plaatsingsmogelijkheden van windmolens

in het kwetsbare landschap kunnen worden ingepast.

met een masthoogte van 80 tot 120 meter en tiphoogten van 120 tot 150 meter. In maart

Om deze ontwikkeling te sturen en te begeleiden is op

werd het onderzoeksrapport Fryske Wyn

initiatief van de provincie Fryslân de landschappelijke inpasbaarheid van megastallen onderzocht.

gepresenteerd. Gezien de impact van deze megaturbines op het Friese landschap, achtte

Vertegenwoordigers van alle betrokken disciplines en instanties leverden een bijdrage. Ook hûs en hiem.

Reactie hûs en hiem

hûs en hiem een reactie op zijn plaats. In de

De commissie is zeer terughoudend als het gaat om de

openbare commissievergadering van 16 april

plaatsing van megaturbines in het Friese landschap. Hûs en

lijnopstellingen aan de monding van de Middelsee. Het

prima in te passen zijn in het Friese landschap. Wel

hiem concludeerde ten tijde van het streekplan Windstreek2000

voorgestelde gebaar is een grootse aanduiding van de

moet op beleidsmatig gebied en op architectonisch

al dat windturbines met een masthoogte van 40 meter ofVroeger

ingang van de verdwenen zeearm.

en landschappelijk niveau

werden de conclusies van het rapport besproken. Naast waardering is er ook forse kritiek.

3 Wij zien mogelijkheden voor de twee gebogen

Conclusie van het onderzoek is dat megastallen

Nu

hoger niet alleen de plaatselijke maar ook de gebiedsstructuur

zorgvuldig maatwerk worden

ontstijgen. Hierdoor is geen sprake meer van lokale aanpassing.

geleverd.

De overtuiging dat megaturbines de ruimtelijke kwaliteit kunnen

4 Een rasteropstelling bij de Afsluitdijk is voorstelbaar.

Het rapport van Atelier Fryslân doet drie aanbevelingen.

‘verrijken’, acht Hûs en hiem onvoldoende gemotiveerd. Het

Hûs en hiem vindt de voorgestelde situering en

Advies- en werkboek

Allereerst moeten de iconen van het Friese landschap een

advies van Atelier Fryslân gaat voorbij aan de principiële vraag of

vormgeving wel bezwaarlijk. De afstand tot de

De resultaten van het

vrijwaring krijgen van megaturbines. Het gaat hierbij om het

zeer hoge windmolens in het open landschap van Fryslân niet

Friese kust, het monumentale sluizencomplex en het

onderzoek zijn gepubliceerd

Waddengebied, het merengebied en Gaasterland. Daarnaast

een grens overschrijden. Tenslotte lijken de opstellers van het

beschermde dorpsgezicht van Kornwerderzand wordt

in een ‘Adviesboek’ en een

stelt het rapport voor om bij de plaatsing van turbines te

advies de visuele impact van megaturbines te onderschatten:

als te gering ervaren. De keuze voor twee opstellingen

‘Werkboek’. Het Adviesboek

kiezen voor drie karakteristieke opstellingen. De opstellingen

ook in de voorgestelde Friese ‘iconen’ zullen ze sterk aanwezig

aan weerszijden van de dijk levert een weinig helder

gaat in op de achtergronden,

moeten aansluiten op de verschillende landschapstypen

zijn. Als we desondanks uitgaan van de noodzaak om ruimte te

beeld op. Een enkele cluster bij Breezandijk op

de onderzoeksresultaten en

die hierdoor worden versterkt. Ook bepleit het rapport een

bieden aan een nieuwe generatie windturbines, dan komen wij

grotere afstand van de dijk biedt een betere garantie

de processen met betrekking tot de schaalvergroting.

vervangings- en saneringsstrategie van bestaande turbines

tot de volgende reacties op het advies van Atelier Fryslân.

voor een geslaagde compositie van lijn en punt.

Het Werkboek biedt praktische handvatten en is bedoeld voor boeren, hun adviseurs en voor plantoetsers van de

om een onsamenhangend beeld te vermijden. 1 Een nauwgezette en consequente vervangingsstrategie is

5 De opstelling van solitaire turbines als dorpsmolens

gemeente.

Drie opstellingen

een absolute voorwaarde bij de schaalsprong die met de

over de hele Greidhoeke ziet hûs en hiem als een forse

De aanbevelingen uit het rapport monden uit in een voorstel

plaatsing van megaturbines wordt ingezet. Deze strategie

verstoring van de ruimtelijke kwaliteit. Bovendien moet elk

Dankzij de overzichtelijke opzet en de constructieve

met drie opstellingen. De eerste komt aan weerszijden van de

moet een chaotisch beeld voorkomen.

dorp de visuele en auditieve overlast van een megaturbine

inhoud vormen beide uitgaven voor alle betrokken

ondergaan. Verrommeling dreigt, waar het huidige beeld

partijen uiterst nuttig gereedschap om met de

Afsluitdijk. Vijftig turbines van 4 Megawatt met een masthoogte

juist inzet op clustering van turbines. De mozaïekstructuur

megastallen aan de slag te gaan. De boekwerken zijn

Kornwerderzand. In de tweede opstelling zetten twee gebogen

kenmerkende gebieden vrijgehouden moeten worden van

van het open landschap is niet sterk genoeg om met

door de provincie Fryslân in eigen beheer uitgegeven

lijnopstellingen de monding van de voormalige Middelsee aan.

megaturbines. De Friese ‘iconen’ die het Atelier Fryslân

deze forse bouwwerken te worden geduid. Het relatief

in een oplage van 250 exemplaren. Ze zijn ook te

In totaal gaat het hierbij om 40 turbines van 4 Megawatt met

voorstelt, lijken echter willekeurig en onafhankelijk van het

geringe totale vermogen kan eventueel ter compensatie

downloaden van de website van de provincie, www.

een hoogte van 100 meter. De Greidhoeke zou plaats moeten

bestaande landschapsbeleid gekozen te zijn.

bij de opstelling bij de Afsluitdijk worden ondergebracht.

fryslan.nl.

van 100 meter markeren de knik bij de Lorentzsluizen en

bieden aan 40 turbines van 2 Megawatt en een masthoogte van 80 meter. De solitaire molens worden als dorpsmolens in een zwerm over het gebied geplaatst. Een opstelling die aansluit bij de landschappelijke mozaïekstructuur.

2 Hûs en hiem onderschrijft dat waardevolle en

Opmerkelijk plan

Nieuwe speelaccommodatie Kameleondorp

Het Kameleondorp in Terherne werkt aan de realisatie

De houten gevels doen wat dat betreft nog een extra duit

van een nieuwe overdekte speelaccommodatie.

in het zakje. Misschien nog wel belangrijker: ze geven de

In eerste instantie onderzocht de directie of de

speelaccommodatie een kindvriendelijk en uitnodigend

bestaande, maar weinig fraaie ligboxenstal op het

karakter. Ook Wetterskip Fryslân krijgt er onderdak. Logisch,

eigen terrein hergebruikt kon worden. Uiteindelijk

want wie aan de Kameleon denkt, kan niet om het water heen.

viel de keuze op nieuwbouw. Niet in de laatste plaats om een sterkere ruimtelijke afbakening

Dit gebouw is niet alleen voor het Kameleondorp, maar ook

met het aangrenzende sportterrein te maken.

voor Terherne een aanwinst.

SKA architecten uit Groningen bedacht op het achtererf van de voormalige boerderij een attractief plan dat mooi op de omgeving is afgestemd. De gebruikte beeldtaal legt een

OOG uit beeld in Fryslân

duidelijke link naar de bebouwingskarakteristiek van het

In verband met de hoge kosten heeft hûs en hiem besloten

traditionele boerenerf: een kloek volume met veel dak en

om de deelname aan het kwartaalblad OOG voor Welstand te

relatief weinig opgaand gevelwerk.

beëindigen. De door de Federatie Welstand aangekondigde opheffing van het blad als geheel staat inmiddels op losse

Golven

schroeven. Hoe het ook zij, dit is het laatste nummer dat in

De ‘golvende’ gootlijn (de Kameleon is net in volle vaart

Fryslân wordt verspreid. Dit betekent tegelijkertijd het einde

gepasseerd, zo lijkt het!) voorkomt dat deze interpretatie al

van de gedrukte uitvoering van het katern van Hûs en Hiem

te letterlijk uitpakt en de bestaande boerderij als belangrijkste

waarvan zes afleveringen zijn verschenen. In het vervolg

gebouw op het erf naar de kroon wordt gestoken.

willen we u informeren via een digitale nieuwsbrief.

Agenda

Colofon

De Vredeman de Vries expositie doet de komende

Dit regiokatern is een uitgave van hûs en hiem,

maanden diverse gemeentehuizen in de provincie aan.

welstandsadvisering en monumentenzorg.

Het reisschema ziet er als volgt uit: Redactie hûs en hiem 1 juni t/m 19 juni Dantumadeel

Johan Willem Frisostraat 1

3 augustus t/m 21 augustus Achtkarspelen

8933 BN Leeuwarden, T 058 2337930

24 augustus t/m 11 september Gaasterlân-Sleat

E husenhiem@husenhiem.nl, W www.husenhiem.nl

14 september t/m 2 oktober Boarnsterhim

Eindredactie en vormgeving Groot Haar + Orth

5 oktober t/m 23 oktober Terschelling 16 november t/m 4 december Tytsjerksteradiel