Isaac-Aardrijkskunde 2 - M1 Life on earth by die Keure

Leven op aarde

Opdracht 1

Scan de QR-code en duid het getal aan dat het beste past bij …

a De wereldbevolking

4 500 000 000 / 6 500 000 000 / 8

b Het bevolkingsaantal in China

c Het bevolkingsaantal in België

/ 13

/ 10

/ 2

d Het bevolkingsaantal in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

740 000 / 1 250 000 / 1 750 000 / 2 250 000

Opdracht 2

Maak combinaties van telkens vier begrippen. Over welke thema’s gaat het?

Zand Aardolie Klei Appartement

Villa Tokio Verbranden Delhi

Aardgas Grind Dhaka Shanghai

Tiny house Steenkool Woonboot Leem

• Thema 1:

• Thema 2:

• Thema 3:

• Thema 4:

Opdracht 3

Wat versta je onder de term tiny house? Noteer.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Waar zou jij later het liefst wonen?

Hoe zou jij later het liefst wonen?

Bekijk onderstaande cartoon. Waarom kan je niet wonen waar je wilt?

1 Bevolking

1.1 Bevolkingsaantal, bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding

Doorheen de geschiedenis heeft de mens zich succesvol voortgeplant en over de aardbol verspreid. Daarnaast heeft de wereldbevolking in de loop der tijd grote veranderingen ondergaan. Een heleboel elementen speelden (en spelen nog altijd) daarbij een rol.

Bekijk het filmpje over de wereldbevolking door de eeuwen heen en beantwoord volgende vragen.

a Wat valt je op over het aantal mensen doorheen het filmpje? Noteer.

b Op welk moment in de geschiedenis nam de wereldbevolking sterk toe? Noteer.

c Hoe verklaar je dit? Noteer.

We zijn met ongeveer 8 500 000 000 op onze aardbol, echter:

• Niet overal wonen evenveel mensen

• Niet overal wonen we even dicht bij elkaar

Vul onderstaande tabel in door gebruik te maken van de websites via de QR-code.

Locatie

Gemeente van je school

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

België China

Aantal inwoners (=bevolkingsaantal) Oppervlakte (km²) Bevolkingsdichtheid

Bij alle waarden voor de bevolkingsdichtheid gaan we uit van een gelijkmatige verdeling van alle inwoners. Maar is dat wel juist?

Mogen we veronderstellen dat de bevolking van een land proportioneel is verdeeld?

Ga op onderzoek uit.

Zoek in je atlas een kaart van België over bevolkingsdichtheid.

a Zijn alle gebieden in België even dichtbevolkt? Ja Nee

b Welke gebieden in België hebben een hoge bevolkingsdichtheid? Noteer.

c Welke gebieden in België hebben een lage bevolkingsdichtheid? Noteer.

Het aantal inwoners van een gebied, regio of land is het bevolkingsaantal. China en India zijn de landen met het hoogste aantal inwoners, elk ongeveer 1 400 000 000. Op onze wereldbol zijn we met ruim 8 500 000 000 mensen.

Om de bevolkingscijfers en de beschikbare ruimte te kunnen vergelijken, gebruiken we het begrip bevolkingsdichtheid. Dit bereken je door het aantal inwoners van een stad of land te delen door het aantal vierkante kilometer.

BEVOLKINGSDICHTHEID = BEVOLKINGSAANTAL OPPERVLAKTE (km2)

Kaartonderzoek leert dat de bevolkingsdichtheid sterk kan verschillen per regio. De verdeling van de inwoners is dus niet gelijkmatig. De manier waarop de bevolking zich over een bepaald gebied verspreid heeft, noemen we bevolkingsspreiding

BEVOLKINGSDICHTHEID =

1.2 Wie woont waar en waarom?

Bekijk onderstaande satellietbeelden. Hoe kunnen we de verschillen in bevolkingsspreiding op aarde opmerken vanuit de ruimte? Noteer.

Gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid

Satellietbeelden dag:

Satellietbeelden nacht:

Gebieden met een lage bevolkingsdichtheid

Satellietbeelden dag:

Satellietbeelden nacht:

Is de bevolkingsdichtheid op het satellietbeeld hoog of laag? Verklaar.

Egypte (31°N 31°E)

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Verklaring:

Hong Kong (22°19’N 114°10’E)

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Verklaring:

Ijsland (64°N 20°W)

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Verklaring:

Australië (23°S 133°E)

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Verklaring:

Vergelijk de kaart van de bevolkingsdichtheid van de aarde met een passende kaart om te onderzoeken of de stelling juist of fout is.

Atlaskaart bevolkingsdichtheid aarde:

Markeer de stelling groen als die juist is en rood als die fout is.

Regio’s met een zandbodem zijn de favoriete woonplek van de mens.

Atlaskaart(en):

Je woont beter op plaatsen waar het nooit regent.

Atlaskaart(en):

Mensen gaan niet bij vulkanen gaan wonen.

Atlaskaart(en):

Berggebieden zijn overal dunbevolkt.

Atlaskaart(en):

Kustgebieden zijn dichtbevolkt.

Atlaskaart(en):

De grootste beschavingen uit de geschiedenis bevonden zich rond de keerkringen en poolcirkels.

Atlaskaart(en):

Mensen wonen niet graag in koude klimaten.

Atlaskaart(en):

Miljoenensteden liggen vaak langs rivieren.

Atlaskaart(en):

Mensen wonen niet graag in koude klimaten.

Atlaskaart(en):

Maak nu je eigen bevolkingsspreidingskaart van de aarde op pagina 9.

a Markeer de nulmeridiaan met groen en de evenaar met rood.

b Overtrek de keerkringen en poolcirkels met blauw.

c Lokaliseer België, China en India op de kaart. Doe dat met de letters B, C en I.

d Kleur op de kaart de gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid in het rood en de gebieden met een lage bevolkingsdichtheid in het groen.

In het algemeen woont de mens het liefst in warme, gematigde of natte gebieden. Daar is de bevolkingsdichtheid hoog. Een lage bevolkingsdichtheid vinden we in koude of droge gebieden, of daar waar de bodem niet voor landbouw geschikt is.

Bepalende factoren voor bevolkingsspreiding zijn het klimaat, het reliëf en het soort gesteente waaruit de aardkorst bestaat. Daarnaast zijn er nog andere factoren die een rol spelen. Denk maar aan natuurrampen, conflicten, economie, … .

De wereld: bevolkingsspreiding

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

B België C Chin a I India

Legende landsgrenzen wereldgradennet k eerkringen en poolcirkels lage be volkingsdichtheid hoge be volkingsdichtheid

1.3 Verder oefenen?

1 Bereken de bevolkingsdichtheid van de gemeente Damme en de gemeente Meulebeke.

Damme, West-Vlaanderen

Inwoners: 11 207 (01/01/2024)

Oppervlakte: 90,36 km²

Bevolkingsdichtheid:

Meulebeke, West-Vlaanderen

Inwoners: 11 223 (01/01/2024)

Oppervlakte: 29,49 km²

Bevolkingsdichtheid:

Hoe kan je het verschil in bevolkingsdichtheid tussen Damme en Meulebeke verklaren?

2 Bereken de bevolkingsdichtheid van de gemeente Vilvoorde en de gemeente Antwerpen.

Vilvoorde, Vlaams-Brabant

Inwoners: 47 445 (01/01/2024)

Oppervlakte: 21,48 km²

Bevolkingsdichtheid:

Antwerpen, Antwerpen

Inwoners: 544 759 (01/01/2024)

Oppervlakte: 204,32 km²

Bevolkingsdichtheid:

Hoe kan je het kleine verschil in bevolkingsdichtheid tussen Vilvoorde en Antwerpen verklaren?

3 Het gemiddeld aantal inwoners per km² in België is volgens de atlas

Ligt de bevolkingsdichtheid van je schoolgemeente hoger of lager?

4 Bestudeer de kaart van de bevolkingsdichtheid in België en los onderstaande vragen op.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Oostende

Brugge

Roeselare

Kortrijk

Mouscron

Tournai

Sint-Niklaas

Antwerpen

Mechelen

Gent

Aalst

Leuven Brussel

Wavre

Mons

La Louvière

Charleroi

Namur

Bevolkingsdichtheid in Belgie

Inwoners per km2

0 - 100

101 - 250

251 - 500

501 - 1000

meer dan 1001

a Welke regio in België is dunbevolkt? Verklaar je antwoord.

Genk

Hasselt

Seraing

Liège

Verviers

b Langs welke rivier(en) merk je een hoge bevolkingsdichtheid op?

Arlon

5 Is de bevolkingsdichtheid op het satellietbeeld laag of hoog? Verklaar je antwoord.

Parijs (48°54’N 2°20’E)

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Verklaring:

6 Ushguli (42°55’04”N 43°00’57”E)

Brazilië (2°35’S 57°19’W)

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Verklaring:

Ushguli wordt beschouwd als de hoogst gelegen nederzetting in Europa die permanent bewoond is, gelegen op 2200 meter. Er zijn nog wel een paar dorpjes die hoger liggen maar waar mensen in de winter wegtrekken en dus niet permanent wonen.

a In welk land lokaliseren we Ushguli?

b Over welk gebergte gaat het artikel?

Arceer het gebergte verticaal op de wereldkaart op pagina 9.

c Tussen welke continenten vormt dit gebergte een natuurlijke grens?

d Kent deze regio een hoge of een lage bevolkingsdichtheid?

e Zoek de plaats via Google Earth op en geef drie kenmerken waaruit blijkt dat het gebied laag of hoog bevolkt is.

f Waarom zijn de dorpjes hogerop niet permanent bewoond?

Noordpoolcirkel

Bevolkingsdichtheid en klimaat. Los de vragen op met behulp van de kaart.

De aarde: klimaat

Noordpoolcirkel

ATLANTISCHE OCEAAN

Kreeftskeerkring

GROTE OF STILLE OCEAAN

Steenbokskeerkring

Zuidpoolcirkel

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

ATLANTISCHE OCEAAN

INDISCHE OCEAAN

Zuidpoolcirkel

evenaarsklimaat

tropisch vochtig klimaat (savanne)

woestijnklimaat tropisch droog klimaat (steppe)

warmgematigd klimaat

koel gematigd klimaat (zeeklimaat) koudgematigd klimaat

gebergteklimaat poolklimaat

INDISCHE OCEAAN

schaal 1:260 000 000

warmgematigd klimaat

warme zeestroming koude zeestroming

tropisch vochtig klimaat (savanne)

woestijnklimaat tropisch droog klimaat (steppe) evenaarsklimaat

koel gematigd klimaat (zeeklimaat) koudgematigd klimaat

gebergteklimaat poolklimaat

warme zeestroming koude zeestroming

a Arceer op de klimaatkaart gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid in het rood en gebieden met een lage bevolkingsdichtheid in het groen.

b In welke klimaatzones wonen de meeste mensen? Kruis aan. Warm Gematigd Koud Droog Nat

c Wat maakt het klimaat aantrekkelijk om te wonen?

d Welke gebieden zijn het dichtst bevolkt: droge gebieden of tropische gebieden?

8 Noteer de top zeven van …

a … de landen met de meeste inwoners. Baseer je hiervoor op de link via de QR-code en lokaliseer de landen met de cijfers 1 tot en met 7 op de wereldkaart op pagina 9.

Noteer de namen van de landen en het aantal inwoners in de tabel.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

b ... miljoenensteden. Baseer je hiervoor op de link via de QR-code en lokaliseer de steden met de Romeinse cijfers I tot en met VII op de wereldkaart op pagina 9.

Noteer de namen van de steden en het aantal inwoners hieronder.

9 Lees het artikel via de QR-code en los onderstaande vragen op.

a Hoe oud ben je?

b Hoe oud zal je zijn in 2080?

c Vul de onderstaande tabel aan op basis van het artikel.

Wereldbevolking in 2024?

Voorspelling 2080-2090?

Voorspelling 2100?

1 billion = 1 miljard

d Welke uitdagingen zal de wereldbevolking met zich meebrengen in 2080?

Welke uitdagingen verwacht jij? Som er twee op.

10 Zoek de locatie op basis van het coördinaat op met Google Earth en los de vragen op.

a Coördinaat 22°16‘10“N 28°20’50”E

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Wat zijn de cirkels op het satellietbeeld?

b Coördinaat 22°41’14”S 66°27’23”W

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Waarom wonen deze mensen zo ver afgelegen?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

c Coördinaat 36°06’45”N 115°10’19”W

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Welke blikvanger staat er op deze locatie? Duid de juiste foto aan door het bolletje in te kleuren.

d Coördinaat 25°07’15”N 55°07’48”E

Continent:

Situeer ten opzichte van België:

N / NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW

Hoge Lage bevolkingsdichtheid

Hoe komt het dat mensen hier kunnen wonen?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

2 Wonen verandert het landschap

2.1 Wonen vroeger en nu

Hier zijn 3 kaarten van Brugge doorheen de tijd afgebeeld.

a Enkele landschapselementen veranderen weinig door de tijd. Duid er in het geel op elke kaart twee aan.

b Wat veranderde er wel in het landschap doorheen de geschiedenis? Arceer met groen op de kaarten twee voorbeelden.

1: Basiskaart geopunt.be (2024 / 2025)

c Waaruit bestaat de belangrijkste verandering doorheen de tijd?

d Kruis de landschapsvormende laag aan die in de ruimte omgeving van Brugge door de tijd duidelijk heeft moeten inboeten.

Kaart 2: Topografische kaarten Ministerie van Openbare Werken en Wederopbouw (1950-1970) geopunt.be

Natuurlijke landschapsvormende lagenMenselijke landschapsvormende lagen

Reliëf Klimaat Gesteenten Vegetatie

e Welke landschapsvormende lagen kwamen in de plaats? Som er drie op en geef telkens een concreet voorbeeld.

Bebouwing Infrastructuur Industrie Landbouw Toerisme en recreatie

Kaart 3: Ferrariskaart (1777) geopunt.be

Kaart

Opdracht:

• Ga naar Geopunt.be.

• Open de basiskaart van de gemeente van je school.

• Selecteer lagen toevoegen.

• Kies voor historische kaarten.

• Doorloop de historische kaarten van de gemeente.

Welke veranderingen merk je doorheen de geschiedenis?

• Ga naar Google Earth of open de app.

• Zoek je woonomgeving op.

Opdracht: a Bekijk je woonomgeving in 3D (verticaal luchtbeeld).

Klopt het beeld met de huidige situatie?

b Bekijk je woonomgeving met Google Streetview (horizontaal luchtbeeld).

Klopt het beeld met de huidige situatie?

c Hoe komt het dat de beelden van Google Earth niet altijd overeenstemmen met de huidige werkelijkheid?

Het landschap verandert op lange en korte termijn onder invloed van de mensen die er wonen (het sociale) en de plaats waar ze wonen (het geografische). Daarbij veranderen in het landschap vaak de landschapsvormende lagen.

Natuurlijke landschapsvormende lagen: reliëf, klimaat, gesteenten en vegetatie.

Menselijke landschapsvormende lagen: bebouwing, infrastructuur, toerisme en recreatie, landbouw en industrie.

Bijvoorbeeld: een nieuwe woonwijk zorgt ervoor dat landbouwoppervlakte afneemt, maar dat de werkgelegenheid en het aanbod aan ontspanningsmogelijkheden (speelpleintjes, skatepark, zwembad, bowling … ) toenemen.

2.2 De Vlaamse woondroom

Hoe ziet jouw ideale woning er uit? Duid per rij jouw voorkeur aan.

a Appartement Villa Loft Woonboot Rijwoning Kangoeroewoning Tiny house

b Stadscentrum Stadsrand Platteland

c Tuin Koer Terras Gemeenschappelijke tuin

Welke combinatie kwam in de klas het meeste voor?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Is deze combinatie in de toekomst nog haalbaar? Lees het artikel.

Tempo vertraagt, maar nog veel ruimtebeslag buiten kernen

De ruimte die mensen innemen ten behoeve van zichzelf, bijvoorbeeld om te wonen, te werken of zich te verplaatsen, het zogenaamde ‘ruimtebeslag’, breidt in Vlaanderen nog altijd uit. Al zien we de laatste jaren een voorzichtige kentering. Het tempo waarmee het ruimtebeslag toeneemt, vertraagt van 5 ha per dag in de periode 2013-2019 naar 3,8 ha per dag tussen 2019 en 2022. De cijfers staan in het Bouwshiftrapport 2024 van het Departement Omgeving. Doel van de ‘bouwshift’ is het bijkomende ruimtebeslag tegen 2040 tot nul te herleiden en zo de resterende open ruimte in Vlaanderen te vrijwaren. Elk jaar komt de open ruimte meer onder druk te staan, terwijl deze cruciaal is voor biodiversiteit, voedselproductie of waterberging. In 2022 was 441 500 hectare, of ongeveer een derde van Vlaanderen, ingenomen ten behoeve van de mens. Het gaat onder meer om huizen en tuinen, industrie, voorzieningen, landbouwinfrastructuur, wegen, recreatieruimte en parken. “Gemiddeld zagen we een driejaarlijkse aangroei van 5.000 ha, ofwel 15.000 ha netto aangroei sinds 2013. Dit is de som van in totaal 26.000 ha bijkomend ruimtebeslag én tegelijkertijd bijna 11.000 ha verdwenen ruimtebeslag in bijna 10 jaar”, zegt Ann Heylens, woordvoerder van het Departement Omgeving.

Meer dan één derde van het ruimtebeslag bestaat uit huizen en tuinen, gevolgd door transportinfrastructuur (19%). De toename van het ruimtebeslag is dan ook voornamelijk te wijten aan deze twee categorieën.

Verkeerde plek

Het Bouwshiftrapport toont ook aan dat het bijkomende ruimtebeslag de afgelopen 10 jaar niet op de meest geschikte plekken is terechtgekomen. De inname van de open ruimte steeg het meest in landelijk Vlaanderen. Het gevolg hiervan is dat de landelijke gebieden in Vlaanderen verder krimpen. Ook de meeste vergunningen voor nieuwbouwwoningen komen terecht in landelijk gebied, en 15% ervan volledig buiten het bestaande ruimtebeslag. De versnippering van het Vlaamse landschap zet zich verder. Zo wordt een vierde van alle nieuwbouwwoningen gebouwd buiten de kernen.

Voorzichtige kentering

De laatste jaren tekent zich wel een kentering af. Het tempo waarin de mens ruimte voor zichzelf inneemt vertraagde van 5 ha/dag in de periode 2013-2019 tot 3,8 ha/dag tussen 2019 en 2022. In 2015 bedroeg het ruimtebeslag zelfs nog 6 ha per dag. Hierdoor daalt ook de gemiddelde ruimtelijke voetafdruk per Vlaming. Anno 2022 neemt elke Vlaming gemiddeld 659 m² ruimte in. “Inzake ruimtebeslag gaat het dus de goede richting uit en zitten we bijna aan het tussentijdse doel van 3 ha bijkomend ruimtebeslag per dag in 2025. Maar er is nog veel werk aan de winkel. Want tegen 2040 moet dat 0 ha bedragen”, aldus de woordvoerder. (...)

Bron: https://omgeving.vlaanderen.be/nl/vlaanderen-neemt-elke-dag-gemiddeld-38-ha-extra-open-ruimte-in kentering* aangroei*

a Wat betekent ‘ruimtebeslag’? Markeer in het artikel.

b Wat betekent ‘bouwshift’? Markeer in het artikel.

c Welke twee landschapsvormende lagen staan momenteel in voor het meeste ruimtebeslag?

Natuurlijke landschapsvormende lagenMenselijke landschapsvormende lagen

Reliëf Klimaat Gesteenten Vegetatie

Bebouwing Infrastructuur Industrie Landbouw Toerisme en recreatie

d Hoeveel open ruimte wordt er momenteel dagelijks in beslag genomen?

Ongeveer 4 voetbalvelden

Ongeveer 8 voetbalvelden

Ongeveer 12 voetbalvelden

Ongeveer 14 voetbalvelden

e Hoe probeert de overheid met de bouwshift het landschap in Vlaanderen te veranderen?

Bron: Departement Omgeving, 2023, Bovenlokale aanpak, https://omgeving.vlaanderen.be/nl/de-bouwshift-in-de-praktijk

De overheid probeert invloed te hebben op het steeds veranderende landschap. Met onder andere de bouwshift beschermt de overheid open ruimte (het geografische). Hierdoor probeert de overheid het Vlaamse denkpatroon in verband met wonen, op lange termijn, te beïnvloeden (het sociale).

2.3 Woondromen wereldwijd

Bekijk het filmpje van Gary Changs ‘Domestic Transformer’. Zou jij ook zo kunnen wonen? Bespreek.

Kruis telkens onder de foto aan over welk soort van wonen het gaat.

Hoogbouw

Nomadische levensstijl

Landwinning Herbestemming

Hoogbouw

Nomadische levensstijl Landwinning Herbestemming

Hoogbouw

Nomadische levensstijl Landwinning Herbestemming

Hoogbouw

Nomadische levensstijl

Landwinning Herbestemming

Hoogbouw

Nomadische levensstijl

Landwinning Herbestemming

Hoogbouw

Nomadische levensstijl Landwinning Herbestemming

Hoogbouw

Nomadische levensstijl Landwinning Herbestemming

Hoogbouw

Nomadische levensstijl Landwinning Herbestemming

Welke woonvorm spreekt jou het meest aan? Kleur het nummer in bij de foto en bespreek.

Wat is het resultaat van je klas? Turf de stemmen in onderstaande tabel. Welke woonvorm is het meest/minst populair? Bespreek het resultaat.

Jumeirah in Dubai

Spanje

Hongkong

2.4 Infrastructuur en wonen

Noteer onder elke foto welke voorzieningen er nodig zijn om in een stad te wonen, werken, ontspannen, … . Deze voorzieningen noemen we infrastructuur.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Aywaille en Gavere hebben allebei ongeveer 13 000 inwoners (cijfers 01/01/2024).

Bestudeer de kaarten van beide gemeentes met Openstreetmap (zie QR-code).

Kies voor de best passende laag om de vragen hieronder op te lossen.

Aywaille

Bron: https://www.openstreetmap.org/copyright

Gavere

Bron: https://www.openstreetmap.org/copyright

a Wat zijn de bruine lijnen op de kaart van Aywaille?

Een is een lijn die alle punten op dezelfde hoogte verbindt.

b Op welke kaart liggen de hoogtelijnen dichter bij elkaar? Aywaille Gavere

c Wijst dat op een klein of een groot hoogteverschil?

d Op welke kaart liggen de hoogtelijnen verder uit elkaar? Aywaille Gavere

e Wijst dat op een klein of een groot hoogteverschil?

f Welke rivier stroomt door Aywaille?

Welke rivier stroomt door Gavere?

g Duid de belangrijkste wegen met een rode stift aan. Welk verschil merk je op tussen de wegen in Aywaille en Gavere?

h Markeer de spoorlijn in het geel.

i Markeer de landschapsvormende laag die het meeste invloed heeft op de infrastructuur.

Natuurlijke landschapsvormende lagenMenselijke landschapsvormende lagen

Reliëf Klimaat Gesteenten Vegetatie

Bebouwing Infrastructuur Industrie Landbouw Toerisme en recreatie

Op verschillende plaatsen in de wereld staat de (transport)infrastructuur voor uitdagingen, zoals hier met de brug van Milau.

a Waarom heeft men deze brug gebouwd?

b Zoek in Google Maps een alternatieve weg indien de brug afgesloten zou zijn.

c De aanleg van een dergelijke brug is een enorme investering. Waarom is dit toch waardevol?

Het Panamakanaal en het Suezkanaal zijn voor de wereldeconomie van levensbelang.

a Overtrek op de wereldkaart de evenaar met rood, de nulmeridiaan met groen en zet een kruisje op België.

b Teken het Panamakanaal en het Suezkanaal. Gebruik hiervoor hetzelfde symbool als in je atlas en vul de legende aan.

c In welk land ligt het Panamakanaal?

In welk land ligt het Suezkanaal?

d Welke continenten worden verbonden door deze kanalen?

Panamakanaal:

Suezkanaal:

e Benoem op de wereldkaart: Rode Zee (A), Middellandse Zee (B), Atlantische Oceaan (C), Grote Oceaan (D), Afrika (E), Azië (F), Noord – en Centraal-Amerika (G), Zuid-Amerika (H).

f Leg uit waarom beide kanalen zo’n belangrijke bouwwerken zijn.

De wereld: staatkundig

Legende landsgrenzen wereldgradennet keerkringen en poolcirkels

Infrastructuur maakt het mogelijk om comfortabel te wonen. Ook het vervoer van goederen, energie, data… speelt daarin een belangrijke rol.

Bijvoorbeeld: het reliëf kan ervoor zorgen dat de aanleg van een brug de reistijd aanzienlijk korter wordt.

Verder oefenen?

11 Vul de antwoorden op volgende vragen in de tabel in.

a Op welke manier zien we hier dat het landschap op korte tijd zal veranderen?

b Tot welke landschapsvormende laag behoort deze verandering?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Bron: geopunt.be

12 Lees volgend artikel en voer de opdrachten uit.

Internetverbinding op Tonga meer dan maand na vulkaanuitbarsting hersteld

Tonga staat vijf weken na de onderzeese uitbarsting van de vulkaan Hunga-Tonga-HungaHa’apai in de Stille Oceaan weer in verbinding met de rest van de wereld. (...)

De inwoners van Tonga, een koninkrijk van 177 eilanden in de eilandengroep in Polynesië, zaten vijf weken zonder internet door de vulkaanuitbarsting. Een belangrijke onderzeese communicatiekabel, die de eilandengroep met Fiji verbindt, was door de beving over een lengte van 80 kilometer gescheurd. Die kabel is nu hersteld. De “virtuele cyberduisternis” in het koninkrijk komt zo tot een einde, schrijft de nieuwsdienst Kaniva Tonga. (...)

Bron: HLN 22/02/2022

a Markeer de landschapsvormende laag die onder druk kwam te taan door de vulkaanuitbarsting.

Natuurlijke landschapsvormende lagenMenselijke landschapsvormende lagen

Reliëf Klimaat Gesteenten Vegetatie

Bebouwing Infrastructuur Industrie Landbouw Toerisme en recreatie

b Tonga ligt in het NH / ZH en OH / WH (schrap wat niet past).

c Atlasoefening

• Staat er in je atlas een wereldkaart met als onderwerp de ‘Internet – Zeekabels’? Ja Nee

• Staat de onderzeese communicatiekabel tussen Tonga en Fuji op deze kaart? Ja Nee

Lees volgend artikel en voer de opdrachten uit.

Hoe Valencia de “groene hoofdstad” van Europa werd

De populaire toeristenstad Valencia is door de Europese Commissie benoemd tot “groenste stad van Europa”. Elk jaar overhandigen ze deze titel aan een stad die op vlak van milieubeleid een voorbeeld is voor de rest van Europa. Maar waarom krijgt Valencia deze titel?

In het rapport van de Europese Commissie staat vermeld dat maar liefst 97 procent van de inwoners van Valencia op minder dan 300 meter van een groot groengebied wonen, en dat is wel opmerkelijk. De stad zet optimaal in op duurzaamheid en vergroening.(...)

Futuristische groene trekpleister

De stad beschikt over een groot uitgestrekt groen park. Het Turiapark zou een grote snelweg worden met zeven rijstroken – een voorstel dat kwam na de heraanleg van de rivier door een dodelijke overstroming in de stad. (...) Turia groeide uit tot een gigantische ontmoetingsplaats met verschillende toeristische accommodaties. Er zijn sportvelden, picknickbankjes, wandelpaden enzovoort. Overdag vind je er zowel locals als toeristen die komen genieten van de groene sfeer in het midden van de stad.Bovendien is het de grootste duurzame transportsnelweg van Valencia. Fietsers en elektrische scooters kunnen zich via Turia gemakkelijk en snel verplaatsen in de stad.

Bron: HLN 15/03/2024

Overstromingen in Valencia

Niet alleen in het najaar van 2024, maar ook in 1957, werd de stad Valencia geconfronteerd met een van de meest verwoestende natuurrampen toen de Turia-rivier buiten haar oevers trad en grote delen van de stad overstroomde en tientallen levens eiste. Het waterpeil bereikte in sommige gebieden wel vijf meter, wat wijdverspreide verwoesting veroorzaakte. Daarom werd beslist de Turia uit het centrum af te leiden.

De omleiding leidde de rivier de Turia om naar het zuiden en creëerde een droge rivierbedding in het hart van Valencia. Dit lege kanaal werd later omgevormd tot de Turiatuinen, een 9 kilometer lang stadspark. (...)

Bron:https://constructive-voices.com/nl/Valencia-overstromingen-2024-klimaatverandering-1957-Turia-rivier-omleiding/

futuristisch* accommodatie* local* rivierbedding*

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

a In welk land ligt Valencia?

b Wat is de Turia?

c In welke zee mondt de Turia uit?

d Kaartoefening.

Kleur de oorspronkelijke rivierbedding van de Turia in het groen.

Kleur de Turia zoals die op vandaag stroomt in het blauw.

Bron: https://www.openstreetmap.org/copyright

e Waarom werd de natuurlijke bedding van de Turia verlegd naar de rand van de stad?

f Welke herbestemming kreeg de oorspronkelijke rivierbedding?

g Welke menselijke landschapsvormende lagen kregen een plaatsje in het Turia-park?

14 In deze oefening onderzoek je welke invloed de Gotthardtunnel als transportknooppunt heeft voor Europa.

a In welk land bevindt zich de Gotthardtunnel?

b Zoek de tunnel op met Google Maps en overtrek de tunnel op de kaart met groen.

c Verklaar waarom men de tunnel heeft aangelegd.

d Zoek in Google Maps een alternatieve route indien de tunnel zou afgesloten zijn. Overtrek deze route op de kaart in het rood.

e De aanleg van dergelijke tunnels is een enorme investering. Waarom is dit toch waardevol?

f Op regelmatige tijdstippen lees je dat er lange wachttijden zijn aan de tunnel. Verklaar.

h Volgende foto werd genomen langs de Gotthardpas.

Duid met een X op de kaart aan waar ongeveer dit zou kunnen geweest zijn.

15 In deze oefening onderzoek je welke impact een blokkade van het Suezkanaal – zelfs op ons – kan hebben. Lees eerst de citaten uit het artikel.

Vastgelopen containerschip in Suezkanaal na bijna een week losgetrokken: “Scheepvaartverkeer op kanaal hervat”

(...) De Ever Given, een 400 meter lang en bijna 60 meter breed containerschip van het Taiwanese bedrijf Evergreen Marine, blokkeerde sinds vorige week dinsdag het Suezkanaal. Het schip was diagonaal vastgeraakt in het kanaal, waarbij de voor- en achterkant op de oevers vastzaten.

Na bijna een week werd vanmorgen voor de eerste keer geprobeerd om het schip met een zware zeesleper los te wrikken. Dat lukte gedeeltelijk. De achterkant kwam vrij te liggen in het kanaal, maar de voorkant bleek nog stevig vast te zitten in vettig, kleiachtig zand. De voorkant loskrijgen, zou de echte uitdaging worden, zeiden experts.

Bij een nieuwe poging later op de dag is dat uiteindelijk gelukt. Iets na 15 uur Belgische tijd maakte Leth Agencies, de dienstverlener voor het kanaal, bekend dat het schip volledig los was. Op beelden was te zien hoe het schip werd voortgetrokken en gestuwd door sleep- en stuwboten. Maar ook de motoren van de Ever Given zelf draaien weer. Het schip is nu naar een binnenmeer langs het kanaal gebracht, waar het grondig onderzocht zal worden. (...)

Doordat de Ever Given het Suezkanaal bijna een week lang blokkeerde, kon geen enkel ander containerschip nog door het kanaal varen. Daardoor was een “file” ontstaan van zo’n 400 containerschepen die in de buurt lagen te wachten. Intussen is het scheepvaartverkeer op het kanaal hervat, laat de Suez Canal Authority weten. (...)

Bron: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/03/29/suez-kanaal-schip-los/

a Duid het Suezkanaal aan op de wereldkaart op de volgende pagina.

b Teken op de kaart in het blauw de route die een containerschip moet afleggen van Bejing naar de haven Antwerpen-Brugge via het Suezkanaal.

Teken op de kaart in het rood de route die een containerschip moet afleggen van Bejing naar de haven Antwerpen-Brugge. De rederij kiest ervoor om niet via het Suezkanaal te varen omwille van piraterij.

c Wat was het gevolg van die blokkade?

d Waarom had dat ook gevolgen voor ons?

© NASA JSC ISS image library, Public domain, via Wikimedia Commons

De wereld: staatkundig

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Legende landsgrenzen wereldgradennet keerkringen en poolcirkels

Ontdek in deze oefening waarom het Ventilusproject in West-Vlaanderen veel discussie veroorzaakt. Om het project goed te begrijpen bestudeer je eerste de volgende bronnen.

Bron 1:

Wat is Ventilus?

Het Ventilus-project is een hoogspanningsverbinding van in totaal 82 kilometer tussen Zeebrugge en Avelgem. Het project wil de elektriciteit in West-Vlaanderen beter verdelen. Het gaat vooral om groene energie, zoals windenergie van de Noordzee. Door nieuwe hoogspanningslijnen aan te leggen, wil het project ervoor zorgen dat er genoeg stroom is voor iedereen. Zo wil Ventilus de overgang naar duurzame energie ondersteunen. Het doel is om de stroomvoorziening betrouwbaar en toekomstbestendig te maken. Het project bestaat zowel uit nieuwe luchtlijnen, bestaande luchtlijnen die hergebruikt worden, ondergrondse kabelverbindingen en nieuwe of uitgebreide elektrische installaties. (...)

Bron: https://www.elia.be/nl/infrastructuur-en-projecten/infrastructuurprojecten/ventilus

Bron 2:

Prinses Elisabeth Eiland

Het Prinses Elisabeth Eiland, het eerste energie-eiland ter wereld, komt zo’n 45 kilometer voor de Belgische kust en werkt als een elektriciteitshub: het bundelt de kabels van de windparken van de tweede Belgische offshore wind zone en de kabels van de verbindingen met het buitenland). Daarna brengt het deze gebundeld de elektriciteit op een efficiënte manier aan land. De onderzeese verbindingen komen aan land op het strand van Zeebrugge/Blankenberge en verbinden het energie-eiland met het elektriciteitsnetwerk aan land via de landkabels. De elektriciteit wordt via ondergrondse kabels (6 kabels op 220kV) getransporteerd naar het hoogspanningsstation Gezelle (Brugge). (...)

Bron: https://www.elia.be/nl/infrastructuur-en-projecten/infrastructuurprojecten/prinses-elisabeth-eiland

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Het artificiële energie-eiland Prinses Elisabeth is een wereldprimeur. TM EDISON haalde het project binnen in 2023 en gaat met de bouw van start in 2024. De werken zullen zo’n 2,5 jaar duren en doen een eiland van 6 hectare of 12 voetbalvelden uit de zee rijzen, op 45 km voor de kust van Oostende.

Een hub om energie te transformeren en transporteren

De Noordzee heeft haar drukke scheepvaartverkeer, harde weersomstandigheden en historische resten op de zeebodem. Toch is het de uitgelezen locatie voor een artificieel energie-eiland.

Het Prinses Elisabeth Eiland krijgt een capaciteit van 3,5 GW hernieuwbare energie en is een belangrijke stap voor België om de Europese energiedoelstellingen te behalen. Het zal de hernieuwbare energie gewonnen door de windmolenparken op zee omvormen, connecties maken met andere nationale elektriciteitsnetten, en de energieproductie monitoren.

Bron: https://www.jandenul.com/nl/projecten/prinses-elisabeth-eiland-belgie

Bron 4:

Bron 5:

Bron 6:

Bron 3:

Bron 7:

Verzet tegen aanleg hoogspanningslijnen: ‘We willen wel gezond blijven’

Burgerplatformen uit Vlaanderen en Wallonië slaan de handen in elkaar voor protestacties tegen de aanleg van twee nieuwe hoogspanningslijnen. Volgens de overheid zijn de projecten nodig voor de energietransitie, maar omwonenden vrezen voor negatieve effecten op hun gezondheid. (...)

Bron: De Morgen 24/03/2022

a Wat is het doel van het Ventilusproject?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

b Wat bedoelen we met ‘groene energie’?

c Vanwaar komt de energie dat via het Ventilusproject getransporteerd zal worden?

d Atlasoefening.

Ga op zoek in je atlas naar een kaart met het gebied rond de Noordzee.

Op welke kaartpagina vind je deze info?

Staan de offshore Belgische windmolenparken op de kaart? Ja Nee

Werden de onderzeese elektrische kabels op deze kaart getekend? Ja Nee

Werd het Prinses Elisabeth Eiland op deze kaart getekend? Ja Nee

Welk symbool werd hiervoor gebruikt?

e Groepswerk per 6.

Hieronder vind je enkele betrokkenen bij het project. Verdeel per groep de 5 rollen en stel 1 verslaggever aan. Neem alle bronnen en je rol grondig door en ga vervolgens in overleg met de groep. Vinden jullie het huidige traject (bron 3) een goed voorstel? Hebben jullie als groep een beter compromis?

De verslaggever maakt verslag en tekent eventueel het nieuwe traject uit.

Wanneer het overleg is afgerond, brengen de verslaggevers kort de conclusie voor de klas.

Landbouwer Guust:

Het bovengrondse traject loopt over jouw hoeve en landbouwgronden. Een mast komt op één van je akkers. De overheid zal je hiervoor vergoeden. Visueel is het niet mooi en een aanzienlijk deel van de akker kan niet meer worden bewerkt.

Natuur- en dierenliefhebber

Nadine:

Als natuurliefhebber maak je je zorgen over het welzijn van de dieren die in de buurt leven. Er zullen ook bomen gekapt moeten worden, waardoor de biodiversiteit vermindert.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Bewoner van Ardooie, Marie:

De nieuwe hoogspanningskabel komt vlak in de buurt van je woning. Je maakt je zorgen voor je gezondheid. Onder zo’n elektriciteitskabel wonen, kan toch niet gezond zijn. Bovendien is het ook gevaarlijk bij stormweer. Volgens jou zullen deze bovengrondse hoogspanningslijnen ook voor een waardevermindering zorgen van de huizen in de buurt.

Vlaams minister:

Als Vlaams minister ben je voorstander van het project. Een energietransitie is noodzakelijk. Het project zal de energie in de provincie WestVlaanderen veel beter verdelen. Ventilus zal ervoor zorgen dat iedereen in de toekomst van energie wordt voorzien. Bovendien is het noodzakelijk om enkele bestaande elektriciteitsleidingen te vervangen.

Elektriciteitsverdeler en netwerkbeheerder:

In het project zie je heel wat mogelijkheden. Je hebt al veel geïnvesteerd in groene energie op zee, maar die energie komt nog te weinig tot bij de mensen thuis. Het Ventilusproject biedt daartoe een ideale oplossing. Hoe meer energie je kan verdelen, hoe meer het voor jou ook zal opbrengen.

Je hebt er dus alle belang bij dat het project er komt.

17 Bekijk de video via de QR-code. De trein rijdt hier dagelijks meerdere keren door de markt. Welke redenen kan je bedenken voor deze unieke situatie?

18 Kanaal Gent-Terneuzen.

Bekijk de dronebeelden van november 2024.

Het Kanaal van Gent naar Terneuzen (32 km, waarvan 16 km in Nederland) verbindt de stad Gent in België met de Westerschelde. Het kanaal komt Nederland binnen in Sas van Gent en mondt uit in Terneuzen.

De Noordzeesluizen zijn beperkt in capaciteit en omvang voor de scheepvaart tussen de Westerschelde en het Kanaal Gent-Terneuzen.

Daarom bouwden we een nieuwe sluis tussen de 2 sluizen in. Deze Nieuwe Sluis zorgt voor een betere toegang tot de havens van zowel Gent als Terneuzen. Zo zorgen we voor vlottere doorstroming van scheepvaart tussen Nederland, België en Frankrijk. De Nieuwe Sluis geeft een economische impuls voor zowel de Zeeuws-Vlaamse als de Vlaamse regio.

Bron: Rijkswaterstaat

a Duid het Kanaal Gent-Terneuzen op de kaart aan in het rood.

b Waarom is de Nieuwe Sluis in Terneuzen een belangrijke investering?

Bron: https://www.openstreetmap.org/copyright

3 Wonen, weer en klimaat

3.1 De aarde warmt op

Bekijk de gegevens op de weerkaart van een zomerdag in België.

a Wie van de personen onder de weerkaart doet een correcte uitspraak? Omcirkel de naam van de leerling.

b Verklaar je keuze.

Ik wil graag aan de kust wonen, want maximaal 20°C in de zomer vind ik warm genoeg.

Ik wil graag in de Ardennen wonen, want ik hou niet van regen.

Ik hou van tropische temperaturen, geef mij maar het zuiden van België!

Het maakt voor mij niet uit waar ik woon, want morgen is het weer toch anders.

Victor Sarina Elena Luca

Het weer wordt bepaald door verschillende weerelementen: temperatuur, neerslag, wind en luchtdruk. Het is plaatselijk en veranderlijk op korte termijn.

Het weer is de toestand van de atmosfeer, op een bepaalde plaats en een bepaald ogenblik.

Het weer dat gemiddeld is voor een bepaalde streek, noemen we een klimaat

Een klimaat kun je afleiden uit een klimatogram. Dat is een diagram dat voor één bepaalde plaats de gemiddelde temperatuur en neerslag per maand weergeeft over een periode van 30 jaar.

Bestudeer de klimatogrammen van Ukkel voor de 2 periodes en vul de tabel aan.

Ukkel (Belgie) - 6447

Lat: 50° 48’ N • Long: 4° 21’ E • Hoogte:

Klimatologische gemiddelden 1961 - 1990

Neerslag (N) in

Ukkel (Belgie) - 6447

Lat: 50° 48’ N • Long: 4° 21’ E • Hoogte: 100 m

Klimatologische gemiddelden 1991 - 2020

Neerslag (N) in

Aantal warme maanden

Aantal gematigde maanden

Aantal koude maanden

Jaarschommeling

Aantal vorstmaanden

Aantal natte maanden

Klimaat

a Is het klimaat tussen de twee periodes veranderd?

b Zijn er waarden tussen de twee periodes veranderd?

Bekijk de video via de QR-code.

a Welke evolutie merk je wereldwijd op?

b Wat is de oorzaak van deze algemene temperatuurstijging?

c Op onderstaande grafief lees je de evolutie van de temperatuur van de aarde in de afgelopen 800 000 jaar.

Bron: https://klimaat.be/klimaatverandering/oorzaken/invloed-van-de-mens

Wat lees je op de horizontale as?

Wat lees je op de verticale as?

Wat merk je aan het verloop van de grafiek?

3.2 Wonen zorgt voor broeikasgassen

Bekijk deze fotocollage en beantwoord de vragen op de volgende pagina.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

a Op welke manier maken we het wonen en werken voor ons comfortabel?

b Welke energiebronnen zijn nodig om ons wonen en werken comfortabel te maken?

c Markeer met een markeerstift de fossiele brandstoffen in het vorige antwoord.

d Fossiele brandstoffen worden pas nuttig wanneer we ze verbranden. Het geeft ons onder andere warmte en energie om machines te laten draaien. Welk groot nadeel heeft het verbranden van fossiele brandstoffen?

e Op onderstaande grafiek lees je de evolutie van de CO2-concentratie in de afgelopen 800 000 jaar.

Bron: https://klimaat.be/klimaatverandering/oorzaken/invloed-van-de-mens

Wat lees je op de horizontale as?

Wat lees je op de verticale as?

Wat merk je aan het verloop van de grafiek?

Naam:

Klas: Nr:

Datum: / /

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Opdracht 1

In 1995 telde België 10 130 398 inwoners. Dertig jaar later (2025) telde België 11 825 551 inwoners. België is 30 688 vierkante kilometer groot. Bereken de bevolkingsdichtheid voor 1995 en 2025.

Bevolkingsdichtheid 1995

Opdracht 2

New York (40°46’N 73°58'W)

a Op het satellietbeeld merken we een hoge / lage bevolkingsdichtheid.

b Geef twee kenmerken van het satellietbeeld waaruit blijkt dat de bevolkingsdichtheid hoog of laag is.

Bevolkingsdichtheid 2025

Oostenrijk (46°−49°NB 9°−17°OL)

a Wat stellen de witte vlekken en lijnen op de kaart voor?

b Waar is Oostenrijk dicht en waar dunbevolkt?

c Verklaar waarom Oostenrijk op bepaalde plaatsen heel erg dunbevolkt is.

Opdracht 3

Bekijk de kaart van de bevolkingsdichtheid in de wereld.

a Welk continent is het dichtstbevolkt?

b Hoe is de bevolkingsdichtheid in de gebieden met de nummers 1 tot en met 4? dun bevolkt / dicht bevolkt

c Kies een gebied en verklaar waarom de bevolkingsdichtheid daar zo is.

Gebied nummer:

Opdracht 4

Maak van deze kaart zelf een bevolkingsspreidingskaart.

a Kleur je kaart in en pas de legende aan zodat de legende overeenstemt met de kaart in je atlas.

b Is het afgebeelde gebied op de kaart hoofdzakelijk dicht of dun bevolkt?

c Verklaar op basis van minimum één geografische factor (bv. bodem, reliëf, klimaat …) waarom dat zo is.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Naam:

Klas: Nr:

Datum: / /

Op huizenjacht

Benodigdheden

Opdracht

Je hebt vast wel een ideale woning in gedachten, een (t)huis volledig ingericht naar jouw smaak, op jouw favoriete plek. In deze eindopdracht ga jij op huizenjacht! Succes bij de zoektocht naar je droomwoning!

Evaluatie

Stap 1: Via de websites van ga je op zoek naar twee panden in Vlaanderen die voor jou in aanmerking komen.

Stap 2: Welk pand voldoet het best aan je wensen? Om op die vraag een antwoord op te vinden, voeren we een onderzoek uit.

Enkele praktische tips:

• In de tekstballonnen staat een tip welke bron je gebruikt.

• Soms kan je kiezen uit antwoord a, b of c. Omcirkel het passende antwoord.

• Als de gegevens onbekend zijn, laat je het antwoord open.

Algemene info over het pand en de omgeving

Adres

Tip: gebruik de immowebsite

Bestemming op het gewestplan

Overstromingsrisico

Tip: geopunt.be

Strategische geluidsbelasting

Groen in de omgeving

Tip: gebruik

Google Earth

Mobiscore

Tip: https:// mobiscore.omgeving. vlaanderen.be

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, fluviaal? (Fluviaal: waterlopen)

Nee

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, pluviaal? (Pluviaal: neerslag)

Nee

a. Veel groen. Het groen is duidelijk aanwezig door tuinen, bomen, eventueel akkers, weiden of bossen.

b. Matig groen. Het groen beperkt zich tot bomen, hagen en kleine voortuintjes.

c. Er is weinig groen. Meer dan enkele bomen, struiken of een bloemenperkje is er niet te zien in de omgeving.

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, fluviaal?

(Fluviaal: waterlopen)

Nee

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, pluviaal?

(Pluviaal: neerslag)

Nee

a. Veel groen. Het groen is duidelijk aanwezig door tuinen, bomen, eventueel akkers, weiden of bossen.

b. Matig groen. Het groen beperkt zich tot bomen, hagen en kleine voortuintjes.

c. Er is weinig groen. Meer dan enkele bomen, struiken of een bloemenperkje is er niet te zien in de omgeving.

/10 /10

Bodemtype / Grondsoort

Klimaat

Tip: kmi.be

Bevolkingsdichtheid

Warm Gematigd Koud

Nat Droog

Warm Gematigd Koud

Nat Droog

Hoe duurzaam is het pand?

Ouderdom van het pand a. Nieuwbouw. Het pand bestaat hoofdzakelijk uit nieuwe materialen.

Tip: gebruik de immowebsite

EPC-waarde

(Energieprestatiecertificaat)

b. Een gerenoveerd pand. De materialen zijn nieuw, maar de constructie staat er al lang.

c. Een oud gebouw. De materialen zijn zichtbaar niet nieuw.

a. 0 tot 250 kW/m²

b. 250 tot 500 kW/m²

c. >500 kW/m²

Aanwezigheid van duurzame energiebronnen of materialen (kleur wat aanwezig is met groen)

Zonnepanelen

Zonneboiler

Warmtepomp

Dubbel glas / Driedubbelglas / Hoogrendementsglas

a. Nieuwbouw. Het pand bestaat hoofdzakelijk uit nieuwe materialen.

b. Een gerenoveerd pand. De materialen zijn nieuw, maar de constructie staat er al lang.

c. Een oud gebouw. De materialen zijn zichtbaar niet nieuw.

a. 0 tot 250 kW/m²

b. 250 tot 500 kW/m²

c. >500 kW/m²

Zonnepanelen

Zonneboiler

Warmtepomp

Dubbel glas / Driedubbelglas / Hoogrendementsglas

Stap 3: Welk pand van de twee is de meest duurzame keuze na het onderzoek? Pand 1 Pand 2

Stap 4: Maak van je gekozen pand (het meest duurzame pand) een presentatie. Volg hiervoor de inhoud in de evaluatie.

Evaluatie

Attitude

Ik heb mijn taak (op papier) en de presentatie (digitaal) op tijd ingediend.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Tip: kruis telkens aan wanneer je een slide af hebt.

Proces

Ik heb deze eindopdracht volledig zelfstandig gemaakt.

Ik had enkele hulpvragen om deze eindopdracht tot een goed einde te brengen.

Deze eindopdracht maakte ik volledig onder begeleiding.

Product

De presentatie voldoet aan de onderstaande items:

SlideInhoud

Ligging:

• Het adres is vermeld.

• Er is een horizontale foto (streetview) op de slide zichtbaar.

Het gewestplan:

• Er is een screenshot van het gewestplan.

• Er is een screenshot van de bestemming (uit legende) van het gewestplan..

Groen in de omgeving:

• Er is een screenshot van een satellietbeeld van de omgeving van de woning.

• Er is een correcte beoordeling van het groen in omgeving van de woning.

Tip: plak de tekst uit de voorbereiding op deze slide.

Overstromingsrisico in de omgeving:

• Er is een screenshort van het overstromingsgevoelige gebied (pluviaal).

• Je hebt de overstromingsgevoeligheid correct afgelezen en genoteerd.

Strategische geluidsbelasting:

• Er is een screenshot van de strategische geluidsbelasting.

• Je hebt de kleuren van lawaaihinder in de buurt van het pand correct geïnterpreteerd en genoteerd.

Mobiscore:

• Er is een screenshort van de mobiscore ingevoegd.

• Je hebt de mobiscore van het pand correct geïnterpreteerd en genoteerd.

Bodemtype of grondsoort:

• Je hebt een foto van een atlaskaart waarop het bodemtype of de grondsoort duidelijk zichtbaar is, ingevoegd..

• Je hebt een kruisje geplaatst op de kaart waar het pand gelegen is.

Klimaat:

• Je voegde een klimatogram (1991-2020) in de presentatie.

• Je bepaalde het klimaat aan de hand van het klimatogram en noteerde de oplossing op de slide.

Bevolkingsdichtheid:

• Je voegde een foto van een atlaskaart in waarop de bevolkingsdichtheid duidelijk zichtbaar is.

• Je noteerde de bevolkingsdichtheid op de slide.

Je beoordeelde of het pand al dan niet duurzaam is met minimum twee argumenten. /2

Naam:

Klas: Nr:

Datum: / /

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Opdracht 1

Fossiele brandstoffen

a Som drie fossiele brandstoffen op in de tabel

b Hoe zetten we die fossiele brandstoffen in als energiebron?

Fossiele brandstof Hoe zetten we deze fossiele brandstof in als energiebron?

c Wat is het nadeel wanneer we deze fossiele brandstoffen verbranden?

Opdracht 2

Losse en vaste gesteenten herkennen.

a Duid op elk visitekaartje aan of het gesteente los of vast is.

b Vul het kaartje verder aan met de kenmerken van het gesteente.

Vast gesteente Los gesteente

Leisteen

Klei Zandsteen Grind

Opdracht 3

Voor onderstaand onderzoek uit op het opgegeven adres.

Adres

Welke bestemming kreeg het adres op het gewestplan?

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Ruimtelijke ordening

➔ Gewestplan

Overstromingsrisico

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Overstromingsrisico

Strategische geluidsbelasting

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Strategische geluidsbelasting

➔ Geluidsbelasting belangrijke en aanvullende wegen

Hoogte van de locatie

Link geopunt.be of atlaskaart

Bodemtype

Atlaskaart

Gemiddelde jaartemperatuur en totale jaarlijkse neerslag

Link klimaat in uw gemeente meteo.be

Klimaat

Nieuwe Steenweg 34 8377 Zuienkerke

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, fluviaal?

(Fluviaal: waterlopen)

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, pluviaal?

(Pluviaal: neerslag)

Tj:

Nj:

Link klimatogrammen meteo.be Warm Gematigd Koud

Klimaat

Atlaskaart

Mobiscore (bereikbaarheid)

Link mobiscore / 10

Bevolkingsdichtheid van de gemeente Zuienkerke?

https://statbel.fgov.be/nl/nieuws/ontdek-uw-gemeente

Bevolkingsdichtheid in België?

https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/structuur-van-de-bevolking/ bevolkingsdichtheid

Kan je op basis van bovenstaande gegevens één reden geven waarom de bevolkingsdichtheid in de gemeente Zuienkerke tot op vandaag vrij laag ligt?

Droog Nat

inwoners per vierkante kilometer in Zuienkerke.

inwoners per vierkante kilometer in België.

De bevolkingsdichtheid in Zuienkerke ligt Hoger / Lager dan het landsgemiddelde.

3.3 Besluit

In dit hoofdstuk bestudeerden we de evolutie van de temperatuur en de CO2-concentratie in de lucht.

Wat valt op als we beide grafieken met elkaar vergelijken?

ENERGIETEKENING

Fossiele brandstoﬀen

• aardolie (kerosine, benzine, diesel, ...)

• aardgas

• steenkool

Groene energie

• windenergie

• zonne-energie

• waterkracht

• ...

verbranding Energie

Broeikasgassen bv. CO2

vertraagt het warmteverlies uit de dampkring

hogere gemiddelde temperatuur

Op welke manier probeert de mens zijn woning aan te passen aan het klimaat of te beschermen tegen de nadelen van de klimaatopwarming?

Bekijk onderstaande foto’s en vul aan.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Napels, Italië

Oia Santorini, Griekenland

Kampong Phluk, Cambodja

Cox’s Bazar District, Bangladesh

Faeröer, Denemarken

Oosterschelde, Nederland

3.4 Verder oefenen?

19 Duid aan. Gaat het over weer of over klimaat?

Weer Klimaat Weer Klimaat

• Gemiddelde (berekend op basis van 30 jaar weergegevens)

• Over een groot gebied

• Veranderlijk op lange termijn

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

• Huidige toestand van de atmosfeer

• Plaatselijk

• Veranderlijk op korte termijn

20 Weer of klimaat? Zet een kruisje in de juiste kolom.

• Elementen: luchtdruk, temperatuur, neerslag, wind WeerKlimaat

a Op 21 maart 2024 werden de hoogste temperaturen ooit gemeten voor die datum.

b Elke 10 jaar stijgt de temperatuur gemiddeld met 0,15°C tot 0,20°C.

c Vandaag is het erg wisselvallig.

d In België valt er normaal 821 mm neerslag op een heel jaar.

e Aan de kust voorspellen ze regen. In de Ardennen blijft de sneeuw liggen.

f In België zijn de temperaturen over een heel jaar gematigd en is het altijd nat.

g Aan de Middellandse zee kunnen palmbomen makkelijker groeien.

h De storm Floriane bracht heel wat schade aan.

i Door een plotse mistbank op de weg werd de avondspits in de war gestuurd.

j Het ijs op gletsjers en op de polen is aan het smelten.

k Het vriest in Elsenborn (Bütgenbach). De minimumtemperatuur daalt tot -0,1°C.

21 Groene of grijze energie? Kleur het bolletje correct in.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

22 Hieronder vind je een cirkeldiagram met sectoren die het meest bijdragen tot de rechtstreekse uitstoot van broeikasgassen.

Bron: https://climatechallenge.be/nl/themas/het-klimaat-verandert

a Vul de legende aan.

b Lees het onderstaande artikel en duid met een kruisje in het cirkeldiagram aan tot welke sector de kolencentrales behoren.

Grootste groei kolencentrales wereldwijd sinds 2016, vooral China bouwt nieuwe installaties

De capaciteit van kolencentrales wereldwijd is vorig jaar met 2 procent toegenomen, de grootste groei sinds 2016. China opende in 2023 veel nieuwe kolencentrales, en in de EU en de VS zijn sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne minder kolencentrales gesloten dan gepland.

https://www.volkskrant.nl/buitenland/grootste-groei-kolencentrales-wereldwijd-sinds-2016-vooral-china-bouwt-nieuwe-installaties~be526bc0/

c Waarom is het openen van kolencentrales geen goed idee als je de link legt met de temperatuurstijging?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Klimatogrammen lezen: omcirkel telkens het correcte soort klimaat alsook de ligging van de locatie.

a Morondova

Warm Gematigd Koud

Droog Nat NH ZH OH WH

b Karachi

Warm Gematigd Koud

Droog Nat NH ZH OH WH

Morondova (Madagascar) - 67117

Lat:

c Sodankyla

Warm Gematigd Koud

Droog Nat

NH ZH OH WH

Karachi (Pakistan) - 41780

Lat: 24° 54’ N • Long: 67° 8’ E • Hoogte: 21 m JFMAMJJASONDJAAR

Sodankyla (Finland) - 2836

d Edmonton

Warm

Gematigd Koud

Droog Nat NH ZH OH WH

e Ushuaia

Warm Gematigd Koud

Droog Nat

NH ZH OH WH

f Nadi

Warm Gematigd Koud

Neerslag (N) in mm

Edmonton (Canada) - 71123

Lat: 53° 18’ N • Long: 113° 35’ W • Hoogte: 715 m

Neerslag (N) in mm

Ushuaia (Argentinië) - 87938

Lat: 54° 48’ S • Long: 68° 19’ W • Hoogte: 14 m

(T) in °C

JFMAMJJASONDJAAR

N (in mm) 453538 47 3543363831283943458 T (in °C) 9,59,48,46,24,32,52,32,94,36,2 7,4 8,66

Nadi (Fiji) - 91680

Lat: 17° 45’ S • Long: 177° 27’ E • Hoogte: 13 m

(T) in °C

JFMAMJJASONDJAAR

N (in mm) 300303 324 1738062 47 59 77 1031351591826 T (in °C) 27,127,2 26,926,224,924,223,423,624,425,326,226,725,5

24 Vergelijk het klimatogram van Luxor 1961-1990 en Alert 1961-1990. a Vul de tabel aan.

Luxor (Egypte) - 62405

Lat: 25° 40’ N • Long: 32° 42’ E • Hoogte: 82 m JFMAMJJASONDJAAR

Alert (Canada) - 71082

Lat: 82° 30’ N • Long: 62° 20’ W • Hoogte: 63 m

Neerslag (N) in mm

8579101325 2424 1397154

Land

Aantal warme maanden

Aantal gematigde maanden

Aantal koude maanden

Jaarschommeling

Aantal vorstmaanden

Aantal droge maanden

Aantal natte maanden

Klimaat

Klimaat volgens de atlas

Atlaskaart:

Warm Gematigd Koud Nat Droog Warm Gematigd Koud Nat Droog

Luxor

b Plaats Luxor (L) en Alert (A) op de wereldkaart.

De wereld: staatkundig

Legende landsgrenzen wereldgradennet keerkringen en poolcirkels

c Bekijk de locatie met Google Earth (Streetview). Hoe zie je dat het klimaat een invloed heeft op het wonen op deze locatie?

© Kevin Rawlings, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

25 Voer de opdrachten uit en noteer een besluit.

a Vergelijk het klimatogram van London 1961-1990 met dat van 1990-2020.

London (Verenigd Koninkrijk) - 3776

Lat: 51° 9’ N • Long: 0° 11’ W • Hoogte: 59 m

Klimatologische gemiddelden 1961 - 1990

London (Verenigd Koninkrijk) - 3776

Lat: 51° 9’ N • Long: 0° 11’ W • Hoogte: 59 m

Klimatologische gemiddelden 1991 - 2020 JFMAMJJASONDJAAR

JFMAMJJASONDJAAR

3,53,85,78,011,314,416,516,113,810,76,44,59,6

N (in mm) 7851615455 57 45566873 77 79754 T (in

Tj: Tj:

Nj:

584437434551435550676659618

(in °C) 6,06,38,511,014,017,019,218,916,212,78,86,412,1

Nj:

De gemiddelde jaartemperatuur is Gestegen Gedaald. De totale jaarlijkse neerslag is Gestegen Gedaald.

b Bekijk de grafiek over het wereldjaargemiddelde CO2 in de atmosfeer.

Bron: https://klimaat.be/klimaatverandering/oorzaken/invloed-van-de-mens

Wat lees je af op de horizontale as?

Wat lees je af op de verticale as?

Waarvoor staat de afkorting ppm?

Vergelijk de waarden in tussen 1991 en 2020.

c Besluit (schrap wat niet past): Er is wel een / geen verband tussen de temperatuurstijging en de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer op basis van deze bronnen.

26 Vergelijk de beelden en voer uit.

Temperatuurverschil ten opzichte van de gemiddelde wereldtemperatuur tijdens de 20ste eeuw, zowel in 1880 (links) als in 2016 (rechts)

Bron: https://climatechallenge.be/nl/themas/het-klimaat-verandert

a Zet een sterretje op het continent Europa.

b Wat wordt op beide globes voorgesteld?

c Waarvoor staat de bruine kleur op de globe?

d Welke evolutie merk je tussen 1880 en 2016?

27 Bekijk de grafiek en vul in.

a Wat is de titel van de grafiek?

b Wat lees je af op de horizontale as?

c Wat lees je af op de verticale as links?

Bron: Climate crisis preparation Adaptation & recovery

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

d Wat lees je af op de verticale as rechts?

e Waarvoor staat de blauwe grafiek?

f Hoe interpreteer jij de blauwe grafiek?

g Waarvoor staat de rode grafiek?

h Hoe interpreteer jij de rode grafiek?

28 Bekijk de grafiek en vul in.

Duiding bij de grafiek: RCP is een scenario wat er zal gebeuren wanneer we niets doen op de CO2-uitstoot te beperken.

Temperature anomaly = temperatuurafwijking, dus de verschillen ten opzichte de gemiddelde temperatuur.

a Wat kunnen we aflezen op beide assen?

b Verbeter onderstaande stellingen aan de hand van de gegevens uit de grafiek. Stelling 1: over een periode van miljoenen jaren steeg de temperatuur op aarde langzaam. Enkel in de laatste 100 jaar steeg de temperatuur heel snel.

Stelling 2: de temperatuurafwijking is op aarde nog nooit zo hoog geweest als nu.

Stelling 3: in de toekomst verwacht men een minder snelle stijging van de temperatuurafwijking.

c Wat bedoelen we met het begrip ijstijd?

d Kaartoefening.

Zet een sterretje in België. Plaats de Noordzee (NZ), de Middellandse Zee (MZ), de Zwarte Zee (ZZ) en de Kaspische Zee (KP) op de kaart.

Bron: https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/een-nieuwe-ijstijd

29 Bekijk de grafiek en vul in.

Bron: https://www.klimaatfeiten.nl/klimaatverandering/opwarming/opwarming-in-perspectief

a Wat lees je af op de horizontale as?

Wat lees je af op de verticale as?

b Leg aan de hand van het filmpje via de QR-code uit hoe een ijskernmeting werkt.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

c Duid op de grafiek de periodes aan waarbij de temperatuur op Groenland daalde.

4 Bouwen aan je woondroom

4.1 Soorten gesteenten

Welke bouwmaterialen heb je nodig om een woonplek te bouwen of te renoveren?

Bij de gesteenten onderscheiden we twee varianten: losse en vaste. In los gesteente kunnen de korrels (minerale deeltjes) los van elkaar bewegen. De diameter van een korrel los gesteente is kleiner dan twee centimeter. Onder de losse gesteenten rekenen we grind, zand, leem en klei.

In vast gesteente zitten de korrels aan elkaar vast. Je kunt er wel stukken uit loshakken. De diameter van een stuk vast gesteente is groter dan twee centimeter. Voorbeelden van vaste gesteenten zijn kalksteen, leisteen, vuursteen, conglomeraat en zandsteen.

VASTE

KORRELS ZICHTBAAR

grindjes zichtbaar korrels voelbaar

conglomeraat zandsteen

KORRELS NIET ZICHTBAAR

bruist op met zuur

bruist niet op met zuur

niet krasbaar met metaal krasbaar met metaal

kalksteen vuursteen leisteen

LOSSE

KORRELS ZICHTBAAR

grijpbaar voelbaar

grind zand

KORRELS NIET ZICHTBAAR

boetseerbaar niet boetseerbaar klei leem

Noteer bij elk gesteente de juiste benaming. Kies uit de onderstaande mogelijkheden. vuursteen - kalksteen - grind - zand - klei - leem - conglomeraat - zandsteen - leisteen

Noteer het nummer voor elke omschrijving bij het passende gesteente op de vorige pagina.

1 Ik ben een los gesteente. Mijn korrels zijn goed zichtbaar en grijpbaar. Mijn korrelgrootte ligt tussen de 2 mm en 2 cm. Ik word onder andere verwerkt in stortbeton. Je kan mij vinden op de bodem van snelstromende rivieren.

2 Ik ben een vast gesteente. Ik word in België ontgonnen ten zuiden van de Samber en Maas. Je ziet mij vaak als vensterbank of drempel. Als je een scheikundig zuur op mij giet, bruis ik op. De grotten van Han bestaan uit mijn gesteente.

3 Ik ben een los gesteente. Mijn minerale deeltjes zijn niet zichtbaar met het blote oog. Ik ben tussen de 0,002 en 0,05 mm groot. Je kunt me ook niet boetseren. Ik word al duizenden jaren gebruikt in de bouwsector, vaak in combinatie met stro. Als je mij in droge vorm vastneemt, ben ik stoffig en maak ik je handen vuil.

4 Ik ben een los gesteente. In droge vorm zijn mijn minerale deeltjes niet grijpbaar, zichtbaar of voelbaar. Mijn diameter is kleiner dan 0,002 mm en in combinatie met water ben ik boetseerbaar. Vaak ben ik de basisgrondstof voor bakstenen en dakpannen. Ik kleef aan je vingers wanneer ik vochtig ben.

5 Ik ben een vast gesteente waar je moeilijk op kunt krassen. Mijn randen voelen heel scherp aan. Ik heb een glad, grijszwart breukvlak. In de prehistorie maakten mensen bijlen, messen of speerpunten van mij.

6 Ik ben een los gesteente. Mijn minerale deeltjes zijn zichtbaar en voelbaar. Ik ben dan ook tussen de 0,05 en 2 mm groot. Op onze Belgische stranden kan je fantastische kastelen met mij bouwen. Naast cement en water ben ik ook een ingrediënt voor mortel om te metselen.

7 Ik ben een vast gesteente. Ik besta voornamelijk uit zandkorrels die zichtbaar en voelbaar zijn. Mijn oorspronkelijke kleur is geelbruin, maar door verwering word ik soms grijs.

8 Ik ben een vast gesteente. Mijn korrels zijn niet zichtbaar. Als je een scheikundig zuur op mij giet, bruis ik niet op. Ik word vaak als dakbedekking gebruikt, zeker op plaatsen waar ik aan de oppervlakte kom.

9 Ik ben een vast gesteente en eigenlijk een bont allegaartje. Mijn korrels zijn zichtbaar, zeker de grindjes.

Kleur de bolletjes op de vorige pagina in met geel voor vaste gesteenten en met oranje voor losse gesteenten.

grondstof*

Welke gesteenten zie je op deze afbeeldingen? Noteer de naam eronder. Er zijn soms meerdere opties mogelijk.

Leien daken bestaan vandaag hoofdzakelijk uit kunststeen waarvan de basis klei is.

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

4.2 Oppervlaktegesteenten in België

Oppervlaktegesteenten in België

NOORDZEE

Oostende

A B

Kortrijk

Brugge

Turnhout

Sint-Niklaas

Gent

Tournai

Aalst

Mons

Antwerpen

Mechelen

Leuven

Brussel

Wavre

D

Charleroi

duinenzand grind polderklei zand zandleem leem vaste gesteenten

0 50 km

Namur

C

Hasselt

Liège

Bastogne

Arlon

Virton

Verviers

a Lokaliseer je school met een kruisje.

b Op welke kaart in je atlas vind je info in verband met de oppervlaktegesteenten in België?

c Welke grondsoort(en) komt/komen er voor in je schoolomgeving?

d Kleur de legende in.

e Kleur de kaart in volgens de legende.

f Op welke kaart in je atlas vind je info in verband met groeven in België?

g Waar kan in België een kleigroeve voorkomen? Omcirkel: A / B / C / D

h Waar kan in België een grindgroeve voorkomen? Omcirkel: A / B / C / D

i Welke grondsoort komt voor in

• Brussel:

• Oostende:

• Diksmuide:

j Welk oppervlaktegesteente komt voor in Ieper? Polderklei Zandleemgrond Steenrijke leemgrond

4.3 Ruimtelijke bouwstenen

Met deze opdracht onderzoek je hoe geschikt een plaats is om te wonen.

Onderstaande oefening maak je voor jouw schoolomgeving. De exacte linken naar de websites vind je ook via de QR-code.

Adres van je school

Bestemming van je school op het gewestplan

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Ruimtelijke ordening

➔ Gewestplan

Overstromingsrisico

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Overstromingsrisico

Strategische geluidsbelasting

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Strategische geluidsbelasting

➔ Geluidsbelasting belangrijke en aanvullende wegen

Hoogte van de locatie

Link geopunt.be of atlaskaart

Bodemtype

Atlaskaart

Gemiddelde jaartemperatuur en totale jaarlijkse neerslag

Link klimaat in uw gemeente meteo.be

Klimaat

Link klimatogrammen meteo.be

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, fluviaal?

(Fluviaal: waterlopen)

Ja Nee

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, pluviaal?

(Pluviaal: neerslag)

Tj: Nj:

Warm Gematigd Koud

Droog

Nat

Klimaat

Atlaskaart

Mobiscore (bereikbaarheid)

Link mobiscore / 10

Besluit: vind je jouw schoolomgeving een geschikte plaats om te wonen?

Waarom wel of waarom niet? Noteer.

4.4 Erosie

Sommige factoren maken een locatie aantrekkelijk om te wonen, andere zorgen ervoor dat een gebied helemaal niet uitnodigend is om er te wonen. Soms gebeurt het ook, jammer genoeg, dat mensen noodgedwongen moeten verhuizen. In dit deel gaan we dieper in op één van de oorzaken, namelijk erosie.

Ontdek in de volgende situaties hoe het landschap verandert door erosie.

Scan de QR-code om het filmpje en het artikel te bekijken en los de vragen op.

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water

Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Hoe verklaar je dat de huizen onbewoonbaar worden?

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water

Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Hoe verklaar je dat de huizen onbewoonbaar worden?

Erosie is de afslijting van het landschap door zwaartekracht, stromend water, wind of ijs. Door die krachten komen stukjes gesteente los die dan door transport op een andere plaats afgezet worden.

erosie afslijten afbreken transporteren

Bijvoorbeeld: stromend water - ijs - wind - zwaartekracht afzetten

Ontdek in de volgende situaties hoe het landschap verandert door erosie.

Scan de QR-code om het artikel en het filmpje te bekijken en los de vragen op.

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Hoe verklaar je dat de huizen onbewoonbaar worden?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Hoe verklaar je dat de huizen onbewoonbaar worden?

4.5 Verder oefenen?

30 Losse gesteenten zijn gesteenten waarvan de diameter van de korrel kleiner is dan 2 cm. Orden onderstaande losse gesteenten met de grootste korrel (1) naar het gesteente met de kleinste korrel (3).

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

31 Welk gesteente herken je op de foto? Noteer de naam.

Zand Leem Grind

Gozo, Malta

Duid de juiste kenmerken aan met kruisjes.

a De kenmerken van de losse gesteenten.

Gesteente

Leem

Zand

Klei

Grind

Korrels zichtbaar

Korrels niet zichtbaar

Boetseerbaar

Niet-boetseerbaar

Korrels grijpbaar

Korrels voelbaar

b De kenmerken van de vaste gesteenten.

Gesteente

Zandsteen

Leisteen

Kalksteen

Vuursteen

Conglomeraat

Bruist op met zuur

Krasbaar met metaal

Korrels zijn zichtbaar

Korrels zijn niet zichtbaar

Bruist niet op met zuur

Grindjes zijn zichtbaar

33 Rara, wie ben ik? Over welk soort gesteente gaat het?

a Ik word vaak gebruikt als bedekking voor een pad, soms ook op een oprit van een huis. Mijn korrels zijn goed zichtbaar, voelbaar en grijpbaar. De korrels zijn even groot, maar niet groter dan 2 cm doorsnede.

b Je vindt me vooral ten zuiden van Samber en Maas. Ik word voornamelijk gebruikt in vensterbanken, dorpels en sierschouwen. De meeste herkennen mij als ik een lichte kleur heb, maar ik kan ook een donkere kleur aannemen. Polijsten we het, dan ontdekken we ook grijswitte stippen en vlekken. Ik kan niet goed tegen zure neerslag.

c Ik ben een los gesteente. Vaak word ik gebruikt om potjes, schalen of kruiken van te maken. Dat komt omdat ik gemakkelijk boetseerbaar ben.

d Omdat ik een vast gesteente ben, word ik in grote stukken vaak gebruikt als bouwmateriaal. Door verwering word ik grijs. Als je mij van dichterbij bekijkt, kan je goed zandkorrels zien zitten. Als je over mij wrijft, voel je de zandkorrels heel goed. Ook beeldhouwers gaan graag met mij aan de slag.

34 Erosie kan ook voor mooie landschappen zorgen.

Noteer onder elke foto de oorzaak van de erosie.

Egmond aan Zee, Nederland

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water

Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er:

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Sahara, Egypte

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water

Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er:

Na enkele dagen

Na enkele jaren

na enkele eeuwen

Victoria, Australië

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water

Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er:

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Columbia Icefield, Canada

Waardoor wordt erosie hier veroorzaakt?

Stromend water

Wind Ijs

De vorm van het landschap kwam er:

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

35 Scan de QR-code en beantwoord de vragen.

a Wat produceert Wienerberger?

Gevelstenen Glas

Dakpannen Keukens

Binnenmuurstenen Kleiklinkers

b Welke grondstof is noodzakelijk voor deze productielijnen?

Klei Grind Zandsteen Vuursteen (silex)

Leisteen Kleiklinkers

c Bestaat hun grondstof uit losse of vaste gesteenten?

Losse gesteenten

Vaste gesteenten

d Hoeveel productielocaties* heeft Wienerberger momenteel? Bij enkele productielocaties wordt het losse gesteente ook ontgonnen.

e Op onderstaande kaart staan vier locaties (A, B, C en D).

Waar heeft Wienerberger een productielocatie? Over welke productielocatie gaat het dan?

Kortemark

Doornik

Rumst

f Zoek met Google Earth volgende coördinaten op. Welk coördinaat past bij een productielocatie van Wienerberger?

51°13’40”NB en 5°08’57”OL

50°49’20"NB en 5°41’04”OL

51°01’00”NB en 3°02’41”OL

Oppervlaktegesteenten in België

duinenzand grind polderklei zand zandleem leem vaste gesteenten

50 km

36 Voor onderstaand onderzoek uit op een adres naar keuze.

Gekozen adres (bvb. thuisadres, adres grootouders, …)

Welke bestemming kreeg het adres op het gewestplan?

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Ruimtelijke ordening

➔ Gewestplan

Overstromingsrisico

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Overstromingsrisico

Strategische geluidsbelasting

➔ Link geopunt.be

➔ Bouwen en wonen

➔ Strategische geluidsbelasting

➔ Geluidsbelasting belangrijke en aanvullende wegen

Hoogte van de locatie

Link geopunt.be of atlaskaart

Bodemtype

Atlaskaart

Gemiddelde jaartemperatuur en totale jaarlijkse neerslag

Link klimaat in uw gemeente meteo.be

Klimaat

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, fluviaal?

(Fluviaal: waterlopen)

Watertoets: overstromingsgevoelige gebieden, pluviaal?

(Pluviaal: neerslag)

Nee

Nj:

Link klimatogrammen meteo.be Warm Gematigd Koud

Klimaat

Atlaskaart

Mobiscore (bereikbaarheid)

Link mobiscore / 10

Besluit: Is het adres dat je gekozen hebt een geschikte leefomgeving? Waarom wel of waarom niet? Noteer.

Droog Nat

Tj:

37 Welke functie hebben de “netten” in beide foto’s?

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

38 Bekijk het filmpje en los de vragen op. In het filmpje zie je dat erosie ook in ons land voorkomt.

Over welke vorm van erosie gaat het?

Wind Ijs

Water

Zwaartekracht

De vorm van de erosie kwam er:

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Verklaar waarom de helling onstabiel is.

39 Natuurlijke waterlopen in een vlakte zijn nooit volledig recht. Ze kronkelen door het landschap. We noemen dat meanderen.

Bekijk het filmpje en ontdek dat het water in een rivier niet overal even snel stroomt.

Water stroomt sneller: materiaal breekt af (erosie): holle oever

Water stroomt trager: materiaal zet af (afzetting): bolle oever een meanderende stroom

Meanders of rivierbochten ontstaan door een samenspel van een aantal factoren. Bekijk de video met behulp van de QR-code.

a Situeer de holle oever en de bolle oever op de foto door een - (holle oever) of een + (bolle oever) in de cirkel op de foto te noteren.

b Geef twee factoren die ervoor zorgen dat een rivier meandert.

c Markeer in onderstaande tabel de correcte antwoorden.

Holle oever

• Het water stroomt sneller / trager.

• Er is meer / minder erosie.

• Er wordt meer / minder getransporteerd.

• Er wordt meer / minder afgezet.

d Deze vorm van de erosie kwam er …

Na enkele dagen

Na enkele jaren

Na enkele eeuwen

Bolle oever

• Het water stroomt sneller / trager.

• Er is meer / minder erosie.

• Er wordt meer / minder getransporteerd.

• Er wordt meer / minder afgezet.

40 Mijnbouw.

Zoek aan de hand van de coördinaten de verschillende groeven of mijnen op.

Noteer het land en het continent waar de groeven of mijnen zich bevinden.

Situeer de plaats van de groeve ten opzichte van Brussel (België) en schrijf de windstreek of tussenwindstreek op.

Coördinaat

51°13’32”N 5°8’56” E

6°58’29”S 78°31’10”W

67°29’51”N 63°41’55”E

21°51’26”S 140°54’56”E

23°8’35”N 102°53’38”W

24°16’11”S 69°4’18”W

41 Mineralen.

Ligging ten opzichte van van Brussel (België)?

Welke grondstof wordt ontgonnen?

Goud

Steenkool

Zilver

Koper

Mineralen zijn de bouwstenen van een gesteente. Een mineraal is een natuurlijke stof die meestal een vaste vorm heeft en altijd dezelfde samenstelling.

Bijvoorbeeld: kwarts, goud, zout ...

Gesteenten zijn gemaakt van één of meer mineralen die aan elkaar vastzitten.

Bijvoorbeeld: graniet is een gesteente dat bestaat uit de mineralen kwarts, veldspaat en mica.

a Plaats de naam en de kleur van het mineraal onder de juiste foto. Kies uit: amethist, bergkristal, goud, grafiet, koper, malachiet, robijn, zwavel

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

b Waarvoor worden deze mineralen gebruikt? Zet bij het voorwerp telkens het nummer van het mineraal uit oefening a.

5 Terreinwerk

5.1 Geologische wandeling

Ga op stap in de buurt van je school. Je leerkracht koos enkele locaties voor je uit.

Locatie 1:

Locatie 2:

Locatie 3:

Locatie 4:

Tref je er natuur- of kunststeen aan? Vul de locatie en de toepassing telkens in.

Natuursteen

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Gesteente Locatie

Toepassing

Zand

Los Grind

Leem

Klei

Vast Conglomeraat

Zandsteen

Kalksteen

Leisteen

Silex (vuursteen)

Kunststeen, door de mens gemaakt

Gesteente Locatie

Toepassing

Besluit: Welke soort troffen we op onze geologische wandeling het meest aan? Natuursteen Kunststeen

5.2 Onderzoek de leefbaarheid in de buurt van de school

Locatie:

Postcode: Gemeente:

a. Verkeersdrukte

Hoeveel ... passeerden in de voorbije 2 minuten?

aantal:

auto’s

aantal:

brommers en moto’s

aantal:

bestelwagens (lichte vracht)

aantal:

vrachtwagens

bussen / trams / treinen

aantal:

voetgangers

aantal: (elektrische) fietsen en steps (elektrische rolstoel)

vliegtuigen

aantal:

b. Kleur het meest passende antwoord bij onderstaande items.

Ouderdom van de gebouwen

Groen

Lawaaihinder

(groen)

Nieuwbouw. De gebouwen bestaan hoofdzakelijk uit nieuwe materialen.

Veel groen. Het groen is duidelijk aanwezig door tuinen, bomen, eventueel akkers, weides of bossen.

Rustig. Er is weinig lawaai.

Gebruik een decibelmeter

Toegankelijkheid voor mensen met een beperking

Parkeermogelijkheden

Mogelijkheid om te ontspannen in open ruimte

Er is openbaar vervoer in de buurt: trein, tram, bus, metro, deelfietsen, deelsteps, deelauto’s ...

Verkeershinder

Groene zone op de decibelmeter.

Vlot toegankelijk voor mensen met een beperking.

Er zijn heel wat parkings in de buurt. Laadpalen zijn ook voorzien.

Er is veel open ruimte in de buurt: strand, duinen, parken, bossen, recreatiedomeinen...

(oranje)

Gerenoveerde gebouwen. De materialen zijn nieuw, maar de constructie staat er al lang.

Matig groen. Het groen beperkt zich tot bomen, hagen en kleine voortuintjes.

Druk. Regelmatig passeren auto’s, bussen, vrachtwagens, trams, vliegtuigen, ...

Gele zone op de decibelmeter.

Moeilijk toegankelijk voor mensen met een beperking.

Er is voldoende parkeermogelijkheid in de buurt. Er zijn geen laadpalen.

Er is open ruimte, maar het aanbod is beperkt.

(rood)

Oudere gebouwen. De materialen van de gebouwen zijn zichtbaar niet nieuw.

Er is weinig groen. Meer dan enkele bomen, struiken of een bloemenperkje is er niet te zien in de omgeving.

Heel druk. Er is erg veel beweging in de buurt. Praten is soms moeilijk.

Rode zone op de decibelmeter.

Niet toegankelijk voor mensen met een beperking.

Er is weinig parkeermogelijkheid in de buurt.

Er is geen mogelijkheid tot ontspannen in open ruimte. Er zijn geen parken, bossen of recreatiedomeinen in de buurt.

Veel. Basisaanbod. Weinig.

Geen verkeershinder. Er is steeds vlot doorgaand verkeer.

De locatie ligt op wandelafstand van het centrum of in het centrum.

Ligging

INKIJKEXEMPLAARDIEKEURE

Luchtkwaliteit

Extra in klas: www.curieuzeneuzen.be

Hoe beoordeel jij deze locatie en leg uit waarom

Goed. Het ruikt fris in de buurt. Er is absoluut geen geurhinder.

In de buurt is filevorming mogelijk. Het beperkt zich tot de piekuren of bij bepaalde werkzaamheden aan de weg. Er zijn vaak verkeersopstoppingen / files in de buurt.

Er zijn winkels in de buurt zoals een slager, bakker of kruidenier. Het centrum ligt niet op wandelafstand.

Deze locatie ligt ver van het centrum.

Middelmatig.Het ruikt niet fris in de buurt: uitlaatgassen, afvalverwerking, geurhinder van industrie ... Slecht.

6 Wereldbeeld: topografie

Onderstaande oceanen, continenten, referentielijnen en plaatsen kan je op een wereldkaart aanduiden zonder gebruik te maken van een atlas of andere hulpmiddelen.

1 Noord- en Centraal-Amerika 6 Antarctica

2 Zuid-Amerika 7 Oceanië

3 Europa 8 Atlantische Oceaan

4 Afrika 9Grote of Stille Oceaan

5 Azië 10 Indische Oceaan

De wereld: staatkundig

Legende

landsgrenzen wereldgradennet keerkringen en poolcirkels

11 Noordelijke Ijszee 17 Noordpoolcirkel

12 Zuidelijke Ijszee 18 Zuidpoolcirkel

13 evenaar 19 China

14 nulmeridiaan 20 India

15 Kreeftskeerkring 21 Verenigde Staten van Amerika 16 Steenbokskeerkring

30°0'0"S

Onderstaande rivieren en kanalen kan je op een wereldkaart aanduiden zonder gebruik te maken van een atlas of andere hulpmiddelen.

22 Suezkanaal

26 Nijl

23Panamakanaal 27 Yangtze

24 Mississippi 28 Rijn

25 Amazone

29 Donau

Orohydrografische wereldkaart

Onderstaande rivieren kan je op een kaart van België aanduiden zonder gebruik te maken van een atlas of andere hulpmiddelen.

30 Ijzer

31 Schelde

32 Maas

33 Samber

34 Leie

De kaart van België

waterscheidingslijn

landgrenzen

0102030405050km

1 cm = 18 km

NH Noordelijk halfrond

ZH Zuidelijk halfrond

OH Oostelijk halfrond

WH Westelijk halfrond

Tj Gemiddelde jaartemperatuur

Nj Totale jaarlijkse neerslag

ppm parts per million / deeltjes per miljoen

aangroei de toename van de bevolking

accommodatie een plaats met voorzieningen waar je gebruik kunt van maken zoals wifi in een hotel, douches in een sportcomplex, …

futuristisch gericht op de toekomt, modern en vernieuwend grondstof het onbewerkte materiaal dat dient als basis voor een product kentering verandering

local iemand die uit de regio komt

productielocatie een plaats waar iets gemaakt of geproduceerd wordt

rivierbedding de natuurlijk loop van een rivier

Atlasoefening

Geografisch informatie systeem

Onthoudkader

Uitbreidingverdiepingsleerstof

Instapoefening

Basisoefening

Uitbreidingverdiepingsoefening woord Kernbegrip

woord*

Colofon

Opgenomen in de woordenlijst

Auteurs Solange Goossens, Tine Simoens, Dieter Vandamme, Kris Verbouw

Illustrator Lieven Vandenberghe

Eerste editie

Bestelnummer 65 900 0927

ISBN 978 90 4865 131 3

KB D/2025/0147/064

NUR 126

Thema YPMT7

Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No parts of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. De uitgever heeft naar best vermogen getracht de publicatierechten volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die niettemin menen nog aanspraken te kunnen doen gelden, kunnen dat aan de uitgever kenbaar maken.

Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council® (FSC®) draagt. Dit product is gemaakt van materiaal afkomstig uit goed beheerde, FSC®-gecertificeerde bossen en andere gecontroleerde bronnen.

ik ken het!

Ik kan de bevolkingsdichtheid berekenen.

Ik kan de bevolkingsspreiding uit kaarten en satellietbeelden aflezen en interpreteren. 7 – 8

Ik kan de bevolkingsspreiding op een kaart inkleuren. 9

Ik kan met bronnenmateriaal illustreren dat wonen het landschap op korte of lange termijn verandert. 17 – 18

Ik kan op basis van bronnenmateriaal de impact van de overheid op de Vlaamse woondroom analyseren.

Ik kan door bronnen te analyseren (kaarten, foto’s …) uitleggen waarom er in het landschap wegen, bruggen, kanalen, tunnels … zijn. 22 – 25

Ik kan het verband leggen tussen de verbranding van fossiele brandstoffen en broeikasgassen in de atmosfeer.

Ik kan door bronnenanalyse uitleggen hoe de bebouwing aangepast wordt aan het klimaat en de klimaatverandering.

Ik kan losse en vaste gesteenten herkennen.

Ik kan kenmerken van losse gesteenten (zand, klei, leem, grind) en vaste gesteenten (kalksteen, zandsteen, conglomeraat, leisteen, vuursteen) beschrijven.

Ik kan met voorbeelden aantonen dat losse en vaste gesteenten als bouwmaterialen worden gebruikt.

Ik kan de spreiding van de losse en vaste gesteenten op een kaart inkleuren.

36 – 41

Ik kan op het terrein gesteenten herkennen. 71

Ik kan op het terrein de leefbaarheid van een gebied onderzoeken.

Ik kan de oceanen, continenten, referentielijnen, plaatsen, rivieren en kanalen (van hoofdstuk 6) op een kaart aanduiden zonder gebruik te maken van een atlas of andere hulpmiddelen.

Ik kan (geografische) bronnen en GIS-viewers juist gebruiken.

Ik kan de atlas op een juiste manier gebruiken.