76/επιλογή αντίθεση του γνήσιου με το συμβατικό, στην αντιπαράθεσή του με το απορριπτέο σχήμα της κοινωνικής επιβεβαίωσης. Ύστερα, όταν η εισβολή του αστικού στοιχείου δεν είχε πραγματοποιηθεί στο απελευθερωμένο τμήμα του Ελληνισμού, τα έργα εξέφραζαν με τον τρόπο τους την αγροτική αντίληψη του κόσμου, μιαν «αφέ λεια», που ήταν συμφυής μ’ έναν τρόπο ζωής, με μιαν έκφραση τέχνης, που όπως και κάθε παρόμοιό της, στις καλύτερες περι πτώσεις, έδωσε έργα μιας αδιαμφισβήτητης διάρκειας. Αργότερα άρχισε να εμφανίζεται, από ιστορική αναγκαιότητα, το αστικό στοιχείο, με την έννοια της κοινωνιστικής αντίληψης του κόσμου και των ορισμών του. Μπορεί το πλαίσιο να ήταν ακόμα αγροτι κό, όμως το λογοτεχνικό και το έργο της τέχνης γενικότερα προ σπαθούσε να εμβαθύνει σ’ έναν εσωτερισμό, που διαρθρωνόταν πάνω και μέσα στις κοινωνικές σχέσεις των ατόμων και να δια γράψει τους χαρακτήρες ως συναρτήσεις ενός πλαισίου που είχε αρχίσει πια να δημιουργείται στην Ελλάδα της Μεγάλης Ιδέας και των μεγαλοφάνταστων οραμάτων. η διαγραφή που κάθε άλλο παρά πλήρης είναι (αντίθετα, Α υτή πολύ απλή, με στόχο να λειτουργήσει ως αναγκαίο πλαίσιο)
με το χαρακτήρα που παίρνει σ’ ένα συγκεκριμένο λογοτεχνικό έργο, στο πεζογράφημα (διήγημα ή μυθιστόρημα), μας φέρνει στην περιοχή της γνωστής μας γραμματολογικής διάκρισης του αστικού, του ηθογραφικού και του κοινωνικού διηγήματος ή μυθι στορήματος1 και μας αναγκάζει σε κάποιες συσχετίσεις που προϋ ποθέτουν τόσο τη διάκριση αυτή όσο και την περιγραφή του πε ριεχομένου "αθενός από τα είδη αυτά. Και φυσικά, μια τέτοια διαγραφή δεν πρέπει να εκληφθεί απόλυτα, γιατί ένα έργο τέχνης με την αυτοδυναμία του ξεπερνά τα γραμματολογικά όρια, κι όσο κι αν προσπαθούμε να το εντάξουμε, είναι σαν το ζυμάρι, που ξεφεύγει μεσ’ από τα δάχτυλα της κατάταξής μας. Αυτό θα ’λεγα πως συμβαίνει και με το μεγάλο διήγημα «Ο Πύργος του ακροπόταμου» του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, που εκδόθηκε με τη φιλολογική φροντίδα του Γιώργου Βελουδή. Η έκ δοση «προορίζεται για ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό» όπως σημειώνει ο επιμελητής (σελ. 83) κι έχει το γνωστό μικρό σχήμα που παρόμοιες εκδόσεις παίρνουν σε ανάλογες προδιαγραφές. Δεν ξέρω βέβαια το ευρύτερο αυτό αναγνωστικό κοινό πώς προσ διορίζεται, γιατί ο φιλολογικός επιμελητής, με μεγάλη γνώση των ιστορικών και φιλολογικών δεδομένων και συσχετίσεων της επο χής, προτάσσει μια μακρά εισαγωγή στο διήγημα (σελ. 7-83), που δεν μοιάζει να προορίζεται για ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, αντίθετα θα έλεγα πως απαιτεί ένα κοινό από επαρκείς αναγνώ στες, κι ούτε, βέβαια, με το να πάρει μια έκδοση ένα καταναλωτι κό σχήμα σημαίνει πως εξασφαλίζει και κάποια επιφάνεια ανα γνωστικού κοινού. Βέβαια, ο φιλόλογος, ο επιστήμονας δεν είναι υποχρεωμένος να προσαρμόσει τα δεδομένα του και τα εκφραστι κά του μέσα κάθε φορά σε ανάλογες μορφωτικές συνθήκες - είναι δουλειά και χρέος της πολιτείας ν’ ανεβάσει το επίπεδο του ανα γνωστικού κοινού, του λαού γενικότερα, ώστε να γίνεται μυσταγωγός του πνευματικού πολιτισμού και με τη σειρά του να γίνεται και ο ίδιος μοχλός εξέλιξης του πολιτισμού αυτού. Εν πάση περιπτώσει, ο επιμελητής της έκδοσης μεσ’ από το πλέγμα των κοινω νικών και ιστορικών δεδομένων της εποχής διαγράφει την εξέλιξη της πνευματικής προσωπικότητας του συγγραφέα (σελ. 7-22) και διαγράφει ακόμα τη συγγραφική σταδιοδρομία του Χατζόπουλου (σελ. 22-45), που είναι στην περιοχή των γραμμάτων μας μια ση μαντική φυσιογνωμία. Μπορεί, βέβαια, το ποιητικό του έργο να