Τεύχος 529 by Diavazo.gr

Μ Η Ν ΙΑ ΙΑ Ε Π ΙΘ Ε Ω Ρ Η Σ Η Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ

IlSSN

ΠΑΜΟΥΚ

Ενας δυτικός ανατολίτης

110b-13A3D1

Π μ

□ y

|a T 1 o ^ C ^

(

v *-

y r

PC v

111 £ r « π ο l Ια ^ λ . ^ < v

(^ Λ ιΚ ίι7

T «

T i? f

H PressiousArvanitidis, ως πιστοποιημένη κατά FSC εταιρεία εκτυπώσεων, γνωρίζει και μπορεί να σας ενημερώσει για τη διαφορά μεταξύ φιλικών και πιστοποιημένα φιλικών προς το περιβάλλον εντύπων. Τα πιστοποιημένα κατά FSC, τα μόνα πιστοποιημένα φιλικά προς το περιβάλλον έντυπα, διασφαλίζουν: - την έμπρακτη υποστήριξη της εταιρείας σας στην αειφόρο ανάπτυξη και -την αποδεδειγμένη πρωτοπορία της εταιρείας σας σε θέματα κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευθύνης. Οι άνθρωποι της PressiousArvanitidis βρίσκονται στη διάθεσή σας προκειμένου να σας δώσουν περισσότερες πιστοποιημένες πληροφορίες.

PressiousArvanitidis"

Print your mind

e ra s e

ΑΡΒΑΝΠΊΔΗΣA.B.E.E. ΓΡΑΦΙΚΕΣΤΕΧΝΕΣ - ΕΚΤΥΠΟΣΕΙΣ Γραφεία: Καλαβρύτων3, Ν. Κηφιοιά14564 Τ2106253206 F2106251828 Έδρα: 78οχλμ. Εθν. οδούΑθηνώνΛαμίας, ΎπατοΒοιωτίας32200 Τ2262071078 F2262071035 Εinfo@pressious.com www.pressious.com

δ Η γνώμη μου

πως κάθε χρόνο τέτοια εποχή παρουσιάζουμε τις λίστες για τα υπο ψήφια βιβλία που θα διεκδικήσουν στις 6 Ιουνίου 2012 τα Βραβεία Διαβάζω. Είναι μια διαδικασία που από το 1996 που ξεκίνησε έως

σήμερα παραμένει σηματωρός τπς ποιότπτας τπς χρονιάς που πέρασε. Α ν διατρέξει κάποιος τις λίστες τω ν βραβευμένων βιβλίων, θα έχει μια εικόνα της παραγωγής και τω ν καλύτερων (κατά τη γνώμη, βεβαίως, τω ν επι τροπ ών του Διαβάζω) που συζητήθηκαν αλλά και αγοράστηκαν. Τα Βραβεία δεν είναι μια επιβράβευση μόνον τω ν συγγραφέων αλλά και μια παρότρυνση προς το ν αγοραστή. Τ ο βραβευμένο βιβλίο τού κλείνει το μάτι και του λέει: «Δοκίμασέ με! Διάβασέ με!» Μπορεί, φυσικά, ο αναγνώ σ της να έχει τη δική του λίστα αγαπημένων βιβλίων κι έτσι με αυτόν τον τρόπο έρχεται σ ε έναν άτυπο διάλογο με τα βραβευμένα βιβλία. Η φετινή τελετή απονομής θα είναι διαφορετική. Καταρχάς θα πραγματο ποιηθεί στους κήπους του Μεγάρου Μουσικής. Είναι μια χορηγία του προέ δρου του Μεγάρου κ. Ιωάννη Μάνου προς το ν θεσμό μας και το ν ευχαρι στούμε. Της τελετής θα ακολουθήσει αφιέρωμα σ το ν Καβάφη, το οποίο επιμελείται ο καθηγητής Ν όσος Βαγενάς και όπου οι ποιητές Γιάννης Δάλλας, Τίτος Πατρίκιος, Δ .Ν. Μαρωνίτης, Κική Δημουλά και Κυριάκος Χαραλαμπίδης θα διαβάσουν ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη και μεγάλων ξένω ν ποιητών που έχουν εμπνευστεί από αυτόν. Ελπίζω να τη ν χαρείτε.

Γ ιάννης Ν. Μπασκόζος

στήλες: 01. Η γνώμη

μου Γιάννης Ν. Μπασκόζος |

0 6 . Σχόλια 1 10. Από

μήνα σε

μήνα Μ άρθα Κυριακοπούλου | 14. comic tale of cities Ο κοινός μας φίλος Charles Dickens

16. Ρεπορτάζ 118. Παρα-στάσειςΈλενα Χουζούρη | 2 0 . Θερμιδωριανά οξύτονα Α λ έξης Ζ ή ρ α ς | 22 ■Ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω Β αγγέλης Χατζηβασιλείου | 2 4 .Γ ράμ ματα από μακριά Κατερίνα Σχινά | 28. Ζενερίκ Γιώ ργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης | 3 0 . Ως αναγνώστης Κώστας Μποτόπουλος | 32. Για τα παιδιά Μ αρίζα Ν τεκάσ τρο I 34. Χωρίς προϋπηρεσία Γιώργος Ξ εν άρ ιο ς | 3 6 . ραδιοφωνικές συζητήσεις Ν ίκος Θ ρ ασ υβούλου | 116■ Βιβλιοθήκες Νάσος Χρισ τογιαννόπουλος 1119■ Περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης | 120. Cinematic literature Ά θω ς Δ ημουλάς | 121. An artist Ν ίκος Παναγιω τόπουλος | 122. Comics Λή δ α Τσενέ | 124 ■ Διαβολιάδα Κουρούμπαλης | 126 ■ Στο μυαλό του συγ γραφέα Κωστής Π αττακόςΙ 127. A chat room of her own anadysi | 128. Book in a frame 1

Α λεξία Οθω ναίου

συναντήσεις: 38. Θ Α Ν Α Σ Η Σ

ΒΑΛΤΙΝΟΣ. Στο «Oroscopo». Γιάννης Ν. Μπασκόζος

σ υνεντεύξεις: 4 0 . ΕΥΓΕΝΙΑ Φ ΑΚ ΙΝ Ο Υ Η συγγραφή είναι ένα παρηγορητικό παιχνίδι. Συνέντευξη στην Ελεάνα Πανδιά | 4 6 . ΙΡΒΙΝ ΓΙΑ ΛΟ Μ «Μεταμφιέζομαι για να βοηθήσω». Συ νέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

I ΣΥ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ

I ΕΤΉΣΙΟ Κ ΟΣΤΟΣ

Εσωτερικού Φυσικά Πρόσωπα Φοιτητές, Σπουδαστές Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα Φιλική Συνδρομή

50.00 40.00 90.00 200,00

€ € €

€

Κύπρου Φυσικά Πρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

95.00 € 125.00 €

Ευρώπης Φυσικά Π ρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

120.00 € 170,00 €

Υπόλοιπες χώρες Φυσικά Πρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα Τιμή τεύχους Παλιά τεύχη, εφ ό σο ν δεν έχουν εξαντληθεί, πλέον ταχυδρομικών τελώ ν Σ τις τιμ ές τω ν συνδρομ ώ ν συμπεριλαμβάνονται ταχυδρομικά τέλη.

140 $ ΗΠΑ 190 $ ΗΠΑ

6,00 € 10.00 €

Η συνδρομή διακόπτεται αυτόματα, τρ ε ις μ ήνες μετά τη λήξη της. | Σ Τ Ο ΙΧ ΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜ ΗΤΉ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

θέλω να γίνω συνδρομητής / τρία για: | Π Ω Σ Μ ΠΟΡΕΙΤΕ Ν Α Π ΛΗ ΡΩ ΣΕ ΤΕ Α. Με κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό: ALPHA BANK Επωνυμία: ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Αριθμός λογαριασμού: 121002320007785 ΙΒΑΝ: GR17 0140 1210 1210 0232 0007 785 SWIFT: CRBAGRAAXXX Β. Με αποστολή ταχυδρομικής επιταγής στη διεύθυνση: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΒΑΖΩ, Μ αυροκορδάτου 9,106 78, Αθήνα. Γ. Με επίσκεψη στα γραφεία μας. Ε Π ΙΚ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α I Μαυροκορδάτου 9,106 78, Αθήνα | Τ. 210 33 88 008, 210 3801284 I F. 210 3801284 I Ε. info@diavazo.gr

δ Ρ Ο Μ Η

ΔΙΑΒΑΖΩ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 529 ΜΑΤΟΣ 2012 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Εκδδτρια Χριστιάνα Μυγδάλη Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Λευτέρης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μηαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης Λήδα Τσενέ Νάσος Χριστογιαννόπουλος

δ : περιεχόμενα βιβλιοκριτική: 50. βιβλιοπαρουσίαση: 82.

αφιέρωμα: 85. ΟΡΧΑΝ

Π Α ΝΙΟ Υ^ Ένας δυτικός ανα

τολίτης Επιμέλεια: Έλενα Χουζούρη |

86 ■Ορχάν Παμούκ, ένας

δυτικός ανατολίτης.Έλενα Χουζούρη | 99. Ο πολιτικός Ορχάν

Παμούκ. Ηρακλής Μ ήλλας | 102 Μεταφράζοντας τον Ορχάν Παμούκ. Στέλλα Βρετού

κριτικογραφία: 110. Θοδω ρής Πέρσης ευπωλητα: 113.

Σύμβουλος 'Εκδοσης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης

δ 4 Sg'

γράφουν και μιλούν: Θ α ν ά σ η ς Β α λτιν ό ς | Σ τ έλ λ α Β ρ ετο ύ | Ί ρ β ιν Γιάλομ |

Υπεύθυνη Επικοινωνίας και Διαφήμισης Ελεάννα Γεωργίου eleanna.georglou@dlavazo.gr

Δ ανάη Δ άσ κα | Α θω ς Δ ημ ο υ λά ς | Α λ έξ η ς Ζ ή ρ α ς | Ν ίκος

Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας deslgn9@hol.gr

κ ουρ ιώ τη ς | Η λϊα ς Κ ο λο κούρ ης | Κ ουρούμπ αλης | Μ άρθ α

dtp Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr

Θ ρ α σ υβ ο ύλ ο υ | Ελπ ιδ ο φ ό ρο ς Ιν τζέμ π ελη ς | Έ λσα Κ αρα γιανν ο π ο ύλ ο υ | Δ ή μ η τρ α Κ α ρ α μ ο λ έγ κ ο υ | Σπ ύρο ς Κ α

Εκτύπωση PressiousArvanitidis Α.Β.Ε.Ε.

σ τιάνα Μ υγδάλη | Μ αρίζα Ν τε κ ά σ τρ ο | Γιώ ργος Ξ ε ν ά ρ ιο ς

ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία)

Ν ίκ ος Π αναγιω τόπ ουλος | Ε λ εάνν α Π ανδ ιά | Χ ρ ίσ τος Π α-

ΔΙΑΒΑΖΩ Μαυροκορδάτου 9, ΑΘΗΝΑ, 106 78 Τηλ.: 210 33 88 008, 210 38 01 284 Fax: 210 38 01 284 e-mail: info@diavazo.gr

I Χ ρ ίσ το ς Ξ έ ν ο ς Ι Α λ έ ξ ια Ο θω ν α ίο υ | Ο ρ χ ά ν Π α μ ο ύ κ |

π αγεω ργίου | Κ ωστής Π α ττα κ ό ς | Γιώ ργος Ν. Π ε ρ α ν τω νά κ η ς

| Θ ο δ ω ρ ή ς Π έρ σ η ς

| Κ α τερ ίν α Σ χιν ά

| Ν ίκ ος

εκδόσεις της Ε Σ Τ Ι Α Σ Α ΠΟ

ΤΟ

1885

Σε όλα τα βιβλιοπωλεία · ww w .hestia.gr

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΣΠΑΤΗΣ

ΤΥΦΛΗ ΠΟΡΕΙΑ Απομνημονεύματα απότον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στοΑιγαίο «Ο Γιώργος Πασιτάτης κατόρθωσε να διηγηθεί με ακρίβεια τιώς επιβίωσε ως αιχμάλωτος στα χέρια των Ιταλών Kat ως κυβερνήτης ενός καϊκιού, εκτελώντας επιδρομές κατά γερ μανικών στόχων στο κατεχόμενο Αιγαίο. Η ιστορία περιγράφεται ζωηρά, με στυλ και χιούμορ». Πάτρικ Λη Φέρμορ

ΣΩΤΗΡΙΑ ΣΤΑΥΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ

ΑΧ, ΕΛΛΑΔΑ, Σ’ ΑΓΑΠΩ

ΤΟ ΖΟΥΜΙ ΤΟΥ ΠΕΤΕΙΝΟΥ

Στο Αχ, Ελλάδα σ' αγαπώ διάφορα πρόσωπα σκιαγραφούν τη σύγχρονη Ελλάδα σε εννιά αυτοτελείς ιστορίες που εκτυλίσ σονται στη Μάνη, στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα μεταξύ 1996 και 2009.Ένα έξοχο πανόραμα της σημερινής Ελλάδας, με το προανάκρουσμα της κρίσης που την μαστίζει.

Πέρσι τις Αποκριές τον Παναγή τον έπιασε η κρίση. Η νευρι κή. Διότι, εντελώς τυχαία, εκεί που κάθισε σιμά σε μια παρέα να πιει μαζί τους το ρακί του, πήρε τ’ αφτί του μερικές κου βέντες τους για την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, οι οποίες δεν του άρεσαν διόλου.

δ : σχόλια ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ

'Ενωση Βιβλίου Είκοσι μεγάλες εκδοτικές εταιρείες (που είναι πια ανώνυμες), μαζί με ορισμένα με γάλα βιβλιοπωλεία και εταιρείες διανομής βιβλίων, σ ύστησαν τη ν «Έ ν ω σ η Ελληνι κού Βιβλίου» με σκοπό να θέσουν επί τάπητος εξαρχής όλα τα προβλήματα του χώρου και να καταστούν αξιόπιστος συ νομιλητής με τη ν πολιτεία και τους άλ λους θεσμούς. Κανείς δεν μπορεί να προδιαγράφει το μέλλον αυτού του σ ω ματείου, αφού ακόμα βρίσκεται στην δια κήρυξη προθέσεων. Εξάλλου η σύστασή του από ετερογενείς παράγοντες του χώρου, με αντιτιθέμενα πολλές φορές συμφέροντα, μπορεί να οδηγήσει σε εμ πλοκές. Είναι όμως μια αρχή για να τεθεί ο χώρος μπροστά σ τα προβλήματα της νέας εποχής. Που δεν είναι και λίγα. Νέοι τρόποι έκδοσης, έλευση ηλεκτρονικού βι βλίου, αυξημένο κόστος παραγωγής

(ΦΠΑ, χαρτί κ.λπ.), νέες αγοραστικές συ νήθειες, έλλειψη στατιστικών στοιχείων, ανύπαρκτη σχέση με την πολιτεία, έλ λειψη στρατηγικής σ το χώρο, πνευματικά δικαιώματα κ.ά. Όλα θα κριθούν στην πράξη.

Ερμηνείεςκαι παρερμηνείες Σύσσωμος ο εκδοτικός κόσμος στις ΗΠΑ διαμαρτυρήθηκε για τη μη απονομή εφέ το ς βραβείου Πούλιτςερ για το μυθιστό ρημα. Κανένα από τα τρία υποψήφια μυθιστορήματα (Swamplandia της Κάρεν Ράσελ, Train Dreams του Ντένις Τ ζόνσον και The Pale King του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, το τελευταίο ημιτελές μυθιστό ρημα του αυτόχειρα συγγραφέα) δεν συγ κ έντρωσε την πλειοψηφία, δήλωσε ο Σιγκ Γκίσλερ, πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του βραβείου. Δ εν δόθηκαν πολλές εξηγήσεις σχετικά με το «γιατί» της μη βράβευσης. Η αγορά φ ο βάται ότι το μήνυμα που στέλνει η 20μελής κριτική επιτροπή τω ν δημοσιο γράφων και καθηγητών αμερικανικών πα-

Η ισχύς και η διάρκεια Δ ε ν ν ο μ ίζ ω ό τι κ ά π ο ιο ς α π ό τ ο χ ώ ρ ο το υ βιβλίου δ ε ν θ α ή θ ελ ε ν α ε κ π ρ ο σ ω π ε ίτα ι α υ τό ς ο κ λ ά δ ο ς με έ ν α δ υ ν α τό σ ω μ α τε ίο π ου ν α μπ ορεί να π αρεμ β αίνει και ν α α π ο τε λ ε ί β α σική αιχμή, σ υ νδ ικ α λ ισ τικ ή και π ολ ιτιστικ ή , τ ο υ χ ώ ρ ο υ . Η π ολ υ δ ιά σπ α σ η το υ κ λά δ ο υ δ ε ν β ο ή θ η σ ε κ α νένα ν. Π ισ τε ύ ω α κόμ α και τ ώ ρ α , π ου κάπ οιοι γκρινιάζο υ ν , θα έ ρ θ ε ι σ τιγμ ή που θ α ω φ ε λ η θ ο ύ ν κι α υ το ί α π ό τ η ν έ α κ α τά σ τα σ η . Φ υ σικά π ερ ιμ ένο υ μ ε ν α δ ο ύ μ ε τ ο π ρό γρα μ μ α και τις π ρ ώ τ ε ς κινή σ εις το υ ν έ ο υ σ ω μ α τε ίο υ για να τ ο κρίνουμε.

νεπιστημίων crto αναγνωστικό κοινό είναι ότι κανένα από τα μυθιστορήματα του 2011 δεν ήταν άξιο βράβευσης, πράγμα που μπορεί να ερμηνευθεί από τους αναγνώ σ τες ω ς παρακμή και απαξίωση του πεζογραφικού λόγου.

συγγραφείς που διάνθισαν τις λίστες τω ν κομμάτων δεν προσέθεσαν απολύτως τί ποτα. Τα ζητήματα του βιβλίου, βεβαίως, ηαρέμειναν αόρατα.

Εκλογικά2 Εκλογικά ι Δυστυχώς αυτές οι εκλογές που έγιναν στην κυριολεξία «μ ε το μαχαίρι στο λαιμό» δεν άφησαν περιθώρια να συζητηθούν πο λιτιστικά ζητήματα. Τα κόμματα είπαν δυο-τρεις κουβέντες και μετά όλα τα άλλα λόγια καταναλώθηκαν στα του μνημονίου. Φυσικά το επείγον του μνημονίου δεν συνιστά δικαιολογία. Κάποιοι ηθοποιοί και

Είναι ωραίο που με το ν ερχομό του Πάσχα αρκετές εφημερίδες θυμήθηκαν το ν πα σχαλινό Παηαδιαμάντη. Τα επετειακά διηγήματά του παραμένουν ενδιαφέροντα. Με τις εκλογές κάποιοι θυμήθηκαν και τους «Χαλασοχώ ρηδες», ένα από τα πιο δηκτικά, πολιτικά διηγήματα του κυρ-Αλέξανδρου. Διαβάζοντάς το και σήμερα νιώ θεις να μην έχει αλλάξει απολύτως τίποτα.

Μ ε τ α ιχ Μ ίο

Ο ΛΥΤΡΩ ΤΗΣ Jo Nesbo Από τον συγγραφέα των μπεστ σέλερ

Νέμεσις και το Αστέρι του διαβόλου Αλλος ένας εθιστικός γρίφος για τον ανυπάκουο και επίμονο ντετέκτιβ Χάρι Χόλε που καθηλώνει τον αναγνώστη.

w w w .m e ta ix m io .g r

δ: σχόλια

Νέος διαγωνισμός

Προβλημαπρμός στην Εταιρεία Με τη ν ευκαιρία τη ς ετήσιας συνέλευσης τη ς Εταιρείας Συγγραφέων αναπτύχθηκε ένας πλούσιος προβληματισμός σχετικά με το μέλλον της, τ ο είδος και την ποι ότητα τω ν παρεμβάσεων της στη δημό σια ζωή. Η Εταιρεία δηλώνει ότι διευρύνει το ν κατάλογο τω ν μελών τη ς -εκλέχθη καν και δεκατρία νέα μέλη τη ς- ανανεώ νεται και προσδοκά να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις τω ν καιρών. Η αλήθεια είναι ότι το ν περασμένο χρόνο η Εταιρεία έκανε πολλές παρεμβάσεις και σ ε πολιτι στικό επίπεδο, ε νώ δεν πέρασε απαρατή ρητο και το πλήθος τω ν εκδηλώσεων που οργάνωσε. Οι νέοι καιροί και τα προβλή ματα απαιτούν τπν εγρήγορση τω ν συγ γραφέων και την ενεργό όσο και συντονισμένη παρουσία τους στην πνευ ματική ζω ή τη ς χώρας. δ

Δόθηκε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή «Κάτια Γρηγορίου-Θεοχαράκη». Για τη ν ακρίβεια, το βραβείο μοιράστηκε στις υποψήφιες Αγγελική Κορρέ, για τη συλλογή τη ς Ο Μ ονόκ ερω ς και η ψύχωση, και Χαρά Σαρλικιώτη, για τη συλλογή της Φανταστικοί τόποι. Οι συλ λογές εκδόθηκαν και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Τυπωθήτω. Την κριτική επι τροπή του διαγωνισμού, που πραγματοποιήθπκε φ έτος για πρώτη φορά και με συμμετοχές που ξεπέρασαν τις 220, αποτέλεσα ν οι Κατερίνα Αγγελάκη-Ρούκ, Γιάννης Δάλλας, Ειρήνη Δάγλα, Τιτίκα Δημητρούλια, Γιώργος Μπλάνας, Ντίνος Σιώτης. Οι συμμετοχές που κρίθηκαν αξιόλογες και εκδόσιμες ξεπέρασαν μάλι σ τα τις πενήντα. Δεδομένης της ποιότη τας ενός τό σ ο απρόσμενα μεγάλου αριθμού συλλογών, λοιπόν, ο εκδοτικός οίκος Τυπωθήτω θα προχωρήσει σύντομα και στπν έκδοσπ μιας ανθολογίας, που θα περιλαμβάνει ποιήματα από τις υπόλοιπες ποιπτικές συλλογές.

Λ ονδίνο W B N

W orld Book N igh t 20 12 Γιορτάστηκε και φέτος η World Book Night στις 23 Απριλίου, θεσμός που καθιερώθηκε σ το Λονδίνο και φέτος εξαπλώθηκε στη Γερμανία και την Ιρλανδία. 20.000 εθελον τές σ το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλαν δία, 25.000 εθελοντές στις ΗΠΑ και 33.333 στη Γερμανία κινητοποιήθηκαν για να μοι ραστούν εκατομμύρια βιβλία σε ανθρώ πους οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά.

Στην αγγλική πρωτεύουσα η κεντρική εκδή λωση έγινε σ το Queen Elizabeth Hall και εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα με πολλές εκ δηλώσεις. Οι κεντρικές αλυσίδες βιβλιοπω λείων πρόσφεραν βιβλία με έκπτωση 20% και 25%. Ενα διπλό λεωφορείο με επιβάτη τη συγγραφέα Σόφι Κινσέλα περιηγείτο στις κεντρικές συνοικίες της πόλης του Λονδί νου και τις δημόσιες βιβλιοθήκες, μοιράζον τας βιβλία.

Μ ε τ α ιχ Μ ίο

Παγιδευμένοι σε ένα νησί πλωτό, Iανάμεσα στην πραγματικότητα και τη λογοτεχνική αναπαράσταση, οι ήρωες του Δημήτρη Μίγγα αναζητούν διέξοδο. Πώς βγαίνει κάποιος, άραγε, από τέτοιες ιστορίες; Δεν είναι εύκολο να ξεφύγεις απ’ τη νύχτα μεσοπέλαγα.

θ:από μήνα σε μήνα ΤΗΣ ΜΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Χ ρ ι σ τ ό ς μ π ο ρεί ν α α ν α σ τή θ η κ ε , τ ο βιβ λίο ό μ ω ς α ρ γ ε ί α κόμ α . Εκεί λ ο ιπ ό ν π ου μ ή να ς μπ αίνει, μ ή να ς βγα ίν ει α δ η μ ο νο ύ μ ε για μια « α ν ά σ τ α σ η » το υ χ ώ ρ ο υ , ό λ ο και κ ά π ο ιο κ α ινο ύ ρ γ ιο σ το ιχ ε ίο θ α δ ια ρ ρ ε ύ σ ε ι για τ η ν φ θ ίν ο υ σ α π ο ρ εία τ ο υ βιβλίου, κ α τ ε β ά ς ο ν τ ά ς μας, ά λ λ ο τε ομ α λά , ά λ λ ο τε όχι, σ τ η γη . Και λ έ ω « γ η » για τί π λ έ ο ν κ ά θ ε σ ε ν ά ρ ιο για α νά κ α μ ψ η το υ βιβ λίο υ φ α ν τ ά ζε ι με π ερ ιή γ η σ η σ τ α σ ύ ν ν ε φ α ! Ω σ τ ό σ ο , τ ο κ α λ ό σ τ η ν ισ το ρ ία είνα ι ό τι οι α ν ά λ ο γ ο ι φ ο ρ ε ίς δ ε ν π α ρ α δ ίδ ο υ ν τ α ό π λ α και π ρ ο σ π α θ ο ύ ν ό σ ο μ π ο ρ ο ύ ν ν α κ ρ α τή σ ο υ ν ζ ω ν τ α ν ό τ ο β ιβ λίο σ τ η ν Ε λλά δα . Μ έ σ α σ τ η ζ ο φ ε ρ ή α υ τή α τ μ ό σ φ α ιρ α λ ο ιπ ό ν, έ ν α ς ν έ ο ς φ ο ρ έ α ς κ ά νει τ η ν ε μ φ ά ν ισ ή το υ , η Έ ν ω σ η Ε λλη νικ ο ύ Βιβλίου, π ου θ α α π ο π ειρ α θ εί ν α κ ά νει μια σ ο β α ρ ή π ρ ο σ π ά θ ε ια ν α π ρ ο ω θ ή σ ε ι τ η ν ε λλη νικ ή λ ο γ ο τε χ ν ία τ ό σ ο σ τ η χ ώ ρ α μ α ς ό σ ο και ε κ τ ό ς σ υ ν ό ρ ω ν .

25 Μαρτίου

1°

Την τελευταία του πνοή άφησε ο ιταλός συγγραφέας Αντόνιο Ταμηούκι, ένα από τα δυνατό τερα ονόματα λογοτεχνών που είχε η Ευρώπη. Ο ιταλός καλλι τέχνης πέθανε σ ε ηλικία 68 ετώ ν και άφησε πίσω του ένα μακρύ έργο σχεδόν 20 βι βλίων, μεταφρασμένο σε πάνω από 40 γλώ σσες ανά το ν κό σμο, όπως επίσης και όλη τη μετάφραση τω ν έργων του Φερνάντο Πεσόα στα ιταλικά. Μερικά από τα πιο χαρακτηρι στικά του έργα είναι τα Ταξίδια και άλλα ταξίδια, Νυχτερινό στη ν Ινδία, Η νοσταλγία του πι θανού, Έ τσι ισχυρίζεται ο Περέιρα, Ο Τ ριστάνο πεθαίνει, ενώ τα Νυχτερινό σ τη ν Ινδία και Ετσι ισχυρίζεται ο Περέιρα, έχουν μεταφερθεί με επιτυχία και στον κινηματογράφο. Επι πλέον υπήρξε χρονογράφος στην ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera και στην ισπα νική El Pais, ενώ παράλληλα ήταν και καθηγητής πορτογα

λικής γλώσσας και λογοτεχνίας σ το πανεπιστήμιο της Σιένας.

ίο Απριλίου Η Έ νω ση Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝΕΛΒΙ), ένα νέο σωματείο εκδοτών και βιβλιοπωλών, ανακοίνωσε επίσημα την ίδρυσή του, με 25 εκδότες και βιβλιοπωλεία να υπογράφουν την ιδρυτική πράξη. Στόχος του νέου αυτού φορέα είναι, μέσα στην κρίση που περνάει η χώρα, όχι μόνο οικονομική αλλά και πολιτισμική, να προ βληθεί το βιβλίο ω ς ένα μέσο ανάπτυξης. Η ΕΝΕΛΒΙ σκο πεύει να αηοτελέσει «έναν πυ ρήνα διάδοσης και προώθησης του βιβλίου σε όλη την επικρά τεια και σ το εξωτερικό, προ βάλλοντας το ιδανικό της φιλαναγνωσίας, οργανώνοντας από κοινού με τους συγγραφείς προωθητικές δράσεις και ανα λαμβάνοντας έρευνες και μελέ τες για την ελληνική αγορά του βιβλίου, αλλά και να παρεμβαί

νει σε θέματα που ανακύπτουν στη σύγχρονη εποχή, όπως το ηλεκτρονικό βιβλίο, τα πνευ ματικά δικαιώματα τω ν ebooks, η οργάνωση και ο εμ πλουτισμός τω ν βιβλιοθηκών και γενικότερα το τοπίο της αγοράς του βιβλίου όπως έχει διαμορφωθεί και συνεχίζει να μεταλλάσσεται τα τελευταία χρόνια». Η Προσωρινή Επι τροπή του σωματείου απαρτί ζεται από τους: Θανάση Ψυχο γιό, εκδόσεις Ψυχογιός (πρό εδρος), Νίκο Καρατζά, βιβλιοπωλείο-εκδόσεις Ιανός (γραμ ματέας) και μέλη το ν Θανάση Καστανιώτη, το ν Ηλία Λιβάνη και το ν Στέφανο Πατάκη, τω ν αντιστοίχων εκδόσεων. Τα ιδρυτικά μέλη της ΕΝΕΛΒΙ εί ναι: Εκδόσεις Σαββάλας, Εκδό σεις Trait d’Union, Απόλλων, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Βιβλιοτοπία-Star Books, Εκδό σεις Άγρα, Εκδόσεις ΚαλέντηBlueberry, Εκδόσεις Καστα νιώτη, Εκδόσεις Κέδρος, Εκδό σεις Λιβάνη, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Εκδόσεις Σταμούλη,

Εκδόσεις Ψυχογιός, Εκδόσεις Ωκεανίδα, Εκδοτικός Οίκος Άγκυρα, Ευριπίδης Βιβλία, Ιανός, Εκδόσεις Διόπτρα, Με ταίχμιο Εκδοτική, Εκδόσεις Μίνωας, Παπασωτηρίου και Σία, Παπασωτηρίου, Εκδόσεις Πατάκη, Πρωτοπορία, Σύγχρονοι Ορίζοντες.

17Απριλίου Α ν περιμένατε εναγωνίως την ανακοίνωση του φετινού νικητή του Βραβείου Pulitzer για το κα λύτερο μυθιστόρημα, τό τε μάλ

λον δεν είναι η τυχερή σας μέρα! Για πρώτη φορά μέσα σε 35 χρόνια, το Pulitzer 2012 για την καλύτερη νουβέλα της Αμε ρικής θα παρακρατηθεί! Τρία ήταν τα υποψήφια μυθιστορή ματα που κονταροχτυπήθηκαν μέχρι τέλους για την επικρά τηση, το ντεμπούτο της Karen Russel Swamplandia!, το The Pale King του David Foster Wallace και το Train Dreams του Denis Johnson. Τα βιβλία αυτά επιλέχθηκαν ανάμεσα σε 341 νουβέλες, οι κριτές όμως αποφάσισαν να μην δοθεί το βραβείο, ούτε τα 10.000 δολά ρια που το συνοδεύουν, καθώς

κανένα από τα μυθιστορήματα δεν έλαβε την απαραίτητη πλειοψηφία για να στεφθεί νικητή ριο. Αυτή είναι η 11η φορά στην ιστορία τω ν Pulitzer που παρακρατείται το βραβείο, ενώ είναι η πρώτη φορά από το 1977! Ω στόσο τα βραβεία στις υπόλοιπες κατηγορίες ανακοι νώθηκαν κανονικά και έχουν ω ς εξής: το βραβείο ποίησης πήρε η Tracy Κ. Smith για το Life on Mars, το βραβείο ιστο ρίας σ το Malcom X του Man ning Marable και το βραβείο βιογραφίας στον John Lewis Gaddis για το George G. Kennan: An American Life.

ΤΙ ΕΙΠ Ε Σ Τ ’ Α Λ Η Θ Ε ΙΑ Ο Ν ΙΤ Σ Ε

Ρόμπερτ Κ. Σόλο μον, ΚαθΧίν Μ . Χίγκινς Μια συναρπαστική και περιεκτική

IBS'S B B im m b b b i s

(!)

ανάλυση της φιλοσοφίας του Νίτσε που μας παρουσιάζει με τρόπο ευσύνοπτο και ευκολονόητο τον φιλόσοφο που ίσως έχει διαβαστεί περισσότερο, αλλά τον έχουν καταλάβει λιγότερο από κάθε άλλον στην ιστορία.

w w w .m e ta ix m io .g r

δ:από μήνα σε μήνα

ι8 Απριλίου Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο απομνημονευμάτων γράφει και αναμένεται να εκδώσει ο 92χρονος αδερφός του Ted Hughes, Gerald, για την ανα τροφή τω ν δύο αγοριών στην εξοχή, η οποία θα δείξει πώς αναπτύχθηκε στην παιδική του ηλικία η ευρέως γνω στή αγάπη του ποιητή για την φύση. Ο Gerald είναι ο μεγαλύτερος αδελφός του Ted. Πρώην θηροφύλακας, μετανάστευσε στην Αυστραλία το 1952, αλλά συνέχισε να αλληλογραφεί συ

χνά με το ν αδερφό του. Το 1962, ο ποιητής έγραψε στον Gerald σχετικά με το χωρισμό του από την σύζυγό του και γνω στή ποιήτρια Sylvia Plath, λέγοντάς του: «Ο παράγοντας που κανένας, αλλά μόνο οι πιο κοντινοί φίλοι μπορούν να κα τανοήσουν, είναι η περίπτωση του θανάτου της Sylvia. Σε πολλούς από τους πιο σημαντι κούς τρόπους, αυτή είναι η πιο χαρισματική και ικανή και αξιο θαύμαστη γυναίκα που έχω γνωρίσει ποτέ -αλλά, τελικά, αδύνατο για μένα να ζω παν τρεμένος μαζί τη ς». Ο Gerald

άρχισε να γράφει τα απομνη μονεύματά του στα 80 του, και τώ ρα εκτείνονται σ ε περίπου 70.000 λέξεις. Θα περιλαμβά νει οικογενειακές φω τογρα φίες, πρόλογο από την Φρίντα και θα επισημαίνει μερικές από τις τοποθεσίες που ενέπνευσαν την ποίηση του μεγάλου ποι ητή. Η αυτοβιογραφία είναι «πραγματικά όμορφη», δή λω σε ο εκδότης Jeremy Rob son, και θα προσελκύσει τό σο τους οπαδούς και όσο και τους μελετητές του έργου του Hughes. 1

Εθελοντική ανάπλαση του Σχολικού Συγκροτήματος της Γκράβας Περισσότεροι από 400 εθελοντές - σπουδαστές τω ν ΙΕΚ ΞΥΝΗ, της Σχολής Μηχανικών του Mediterranean College, κατοίκων της περιοχής, εργαζομένων του Δήμου Αθηναίων και τη συνεργασία της 5ης Δημοτικής Κοινότητας του Δήμου Αθηναίων, πραγματοποίησαν εθελοντική «πράσινη» δράση ανάπλασης του πάρκου της Γκράβας το Σαββατοκύριακο 7 και 8 Απριλίου, σ το πλαίσιο του XINIS EDUCATION FESTIVAL 2012. Δενδροφύτευση, καθαρισμός του πάρκου, ενίσχυση του φωτισμού, βάψιμο τω ν τοίχων με γκράφιτι. Το απόγευμα τη ς Κυριακής, η εικόνα του αναβαθμισμένου πάρκου και του ιστορικού Σχολικού Συγκροτήματος δε θύμιζε σε τίποτα το αστικό και γκρίζο περιβάλλον τω ν προηγούμενων ημερών. Την εθελοντική ανάπλαση του Πάρκου τη ς Γκράβας τίμησαν με την παρουσία τους προσωπικότητες και εκπρόσωποι της δημοτικής αρχής, μεταξύ τω ν οποίων ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Γιώργος Καμίνης, η αντιδήμαρχος Παιδείας του δήμου Αθηναίων κ. Νέλλυ Παπαχελά, ο αντιδήμαρχος Πρασίνου και Περιβάλλοντος του δήμου Αθηναίων κ. Αγγελος Αντωνόπουλος, η πρόεδρος τη ς 5ης δημοτικής κοινότητας του δήμου Αθηναίων κ. Αθηνά Ζαφειροπούλου, και η πρόεδρος του ΟΠΑΝΔΑ (Οργανισμός Πολιτισμού Νεολαίας και Άθλησης Δήμου Αθηναίων) κ. Παναγιώτα Ψαράκη.

Η λ ία ς Ν. Κολίονσης

ΒΑΤΟΠΕΔΙ Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Η - Δ Ι Κ Α Ι Ο Σ Υ Ν Η Στο Βα(λ)τοπέδι δεν είχε... λακέρδα

Λ ιμνοθά λασ σ α Β ισ τω νίδα: • Δ ια ρ κή ς & δ ια κα ή ς στόχος τη ς Μ ονής Β ατοπ εδίου • Α π εκτήθη επί κυβ έρ νησ η ς Τσ ολάκογλου Πώς «π αραπ λανήθηκαν» ο ι Έ λληνες Υπ ουργοί;

OafM u r u e L f k t E N D .

AJkere f am?

\Ch*rfts 7. IM w i¥ t \LOOASflFitk \ h im u f. 1

you·rt So/veuhe*? c+x ike back s Mop across κηκ. I v CaadoUy — (Mey&sd, S<xΚΛίΙ, ami, Sfeat'fi-9 fsaft d? uh'sh ΐ ί ( Aerethou^bd youof ikeHospital Ρστχζ^

WsZ,u.irJ£*'(- erne ' o fK ^ io u s J d , and X cLont , K ^ rJ.

/*/&■j, U tk here, uhajt did you $ For me y

ConefA flcco^W

F y k A tL S if / you U k e fi>rnel

odprfifioreJ afa now <dsn Shoe, ^hfdiyou.fYUbJeyi^

/VW for ^ flikeUd^esus' UbrftirJy sA, fe/rarJt you,

(oyous j

‘jo u M .jlO :

2Γ (W u .f youX/urt Ate, M r Verutl, OLtxdI (k i t k you ΚαοιΛX Acres hasyoc <ftt/i«9 a* ok ti/t, ojuI ttevafrnf^0 usueAf by. ruy oun oM ctt/eerde*U Λ UCrtiooS and 1 CksiUdkt tik e - * /e^y ope^kf XSAotdd rd t Uke i W e ^ -AAp cCrcumebonces to he Uhat T /May <3*// cUf tried, A p o r f o / W Aere. < W λ pc^l· o f me (here, bob . y/mAiV/ 6> cSVtxtAu/ceffUke. «* yc*x(eei ferj&*x. y e - J- « p ro sp e rs atprese^C, ip c f A ir A /f ^ y 77M <v >**> Α λ ^ ϊ y f t h e m o n ey / o r a d e d abo u tyou? th en f ( t tlU y o u o tk a t T'V cCo C jcfc yo u ; T 'ffh d d fu ares. f am a *ia« o f tus/u/bnf, amt need*(be. efrajd of ruf diifofitsy c/fyou. f t ! A ild you over. ^ ~ΤΑο(<[ <fpropuit. (X dear rote, dear m e / A

8:com ic tale o f cities MIA ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ TOY ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ, ΤΗΣ COMICDOM PRESS ΚΑΙ TOY ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΔΙΑΒΑΖΩ. Έλληνες και Βρετανοί δημιουργοί comics εμπνέονται από τον Charles Dickens.

Ο κοινός μας φίλος Charles Dickens Ο κοινός μ α ς φίλος, Κ εφ άλα ιο 7 «Π ιστεύω ότι αυτή η σκηνή συμπυκνώνει τη ν ουσία όλης τη ς ιστορίας: Χρήμα, απληστία και ιδιοκτησία -και αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα του μαύρου χιούμορ που ο Dickens χρησιμοποιεί ιδιαίτερα αποτε λεσματικά. Εδώ, ο κύριος W egg διαπραγματεύεται την αγορά του κόκκαλου του ακρωτηριασμένου του ποδιού από το ν κύριο Venus, έναν ταριχευτή και συλλέκτη ο σ τώ ν». Ο κ ο ς W eg g φ ρ ο ντίζει τ ο ν ε α υ τό το υ ΚΑΡΕ 1 WEGG : Πού βρίσκομαι; VENUS: Είστε κάπου στην αποθήκη του μαγαζιού, πίσω από την αυλή, κύριε. Και για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, αυτή τη στιγμή εύχομαι να μη σας είχα αγοράσει ποτέ από το Νο ΚΑΡΕ 2 ΚΑΡΕ 3 ΚΑΡΕ 4 ΚΑΡΕ 5 ΚΑΡΕ 6

WEGG : VENUS: WEGG : VENUS: WEGG : VENUS:

σοκομείο Porter. Δηλαδή, πόσα δ ώ σατε για μένα; Κοιτάξτε, ή σασταν ένα από πολλά κομμάτια, οπότε δεν ξέρ ω ακριβώς. Πόσα θα θέλατε για μένα; Κοιτάξτε... δεν μπορώ να σας απαντήσω τό σ ο γρήγορα, κύριε Wegg. Μα, ελάτε τώρα, σύμφωνα με αυτά που είπατε, δεν α ξίζω και πολλά. Όχι για τις συνήθεις εργασίες, ομολογουμένως, κύριε Wegg. Αλλά μπορεί να φανεί τε χρήσιμος ως...

ΚΑΡΕ 7 VENUS: ...ως Τερατούργημα, αν μου επιτρέπετε. ΚΑΡΕ 8 WEGG : Νομίζω ότι με ξέρετε καλά, κύριε Venus, και νομίζω ότι ξέρετε ότι δεν κάνω παζάρια. ΚΑΡΕ 9 WEGG : Υπάρχει προοπτική να συνέχισα» τη ζω ή μου, να στηρ ίξω το ν εαυτό μου, με δικά μου ανεξάρτητα μέσα και δεν θα ’θελα -σ α ς το λέω ειλικρινά, δεν θα ή θελα- υπό αυτές τις συνθήκες να είμαι αυτό που λένε «διάσπ αρτος», ένα κομμάτι μου εδώ κι ένα κομ μάτι μου εκεί, αλλά θέλω να συλλέξω όλα μου τα κομμάτια, όπως κάθε αξιοπρεπής άνθρωπος. VENUS: Μιλάτε για απλώς μια προοπτική, έτσι, κύριε Wegg; Αυτό σημαίνει ότι δεν έχετε χρή ματα για να κάνουμε μια συμφωνία αυτή τη στιγμή; Θα σας πω λοιπόν τι θα κάνω με εσάς. Θα σας φυλάξω. Είμαι άνθρωπος που κρατάει τον λόγο του και δεν πρέπει να ανη συχείτε ότι θα σας πετάξω. Θα σας φυλάξω. Σας το υπόσχομαι. Μα τι κρίμα... Εικονογράφηση, Zara Slattery [Η Zara Slattery ςει και εργάζεται ως freelance εικονογράφος στή Μ. Βρετανία, με πελάτες όπως το CBBC και το Βρετανικό Συμβούλιο. Η Zara δημιουργεί εικονογραφήσεις για παιδιά και για ενήλι κες, και πρόσφατα ξεκίνησε να γράφει και να ζωγραφίζει εικονογραφημένα μυθιστορήματα που εξερευνούν τις απο χρώσεις καθημερινών χαρακτήρων σε έναν κόσμο παραμυθένιο και ιδιόμορφο.] Μετάφραση, Δανάη Δάσκα · · BRITISH ••C O U N C IL

COMICDOM

δ : ρεπορτάζ

Η Schaubuhne σ τη Σ τέγη γν ω σ τό ς δραματουργός και 1 " σκηνοθέτης Φαλκ Ρίχτερ και η χορογράφος Ανούκ βαν Ντάικ διε ρευνούν τα όρια θεάτρου και χορού, δημιουργώντας από κοινού μια εκρη κτική παράσταση για τις επιπτώσεις της σύγχρονης κρίσης. Πρόκειται για τη ν πρόσφατη παραγωγή τη ς βερολινέζικης Schaubuhne Protect me, που ενθουσίασε κοινό και κριτικούς και έρχεται σ τις 18,19 και 20 Μαΐου 2012 στην Κεντρική Σκηνή της Σ τέ γης Γραμμάτων & Τεχνών. T o Protect me, που έκανε πρεμιέρα το ν Οκτώβριο του 2010 σ το Βερολί νο, είναι το εξαιρετικό αποτέλεσμα της τρίτης συνεργασίας τω ν Ρίχτερ και βαν Ντάικ. Α κροβατώντας με ευφυΐα σ τα όρια θεάτρου και χορού, το Protect m e θέ τει θεμελιώδη ερωτήματα για τη ση μερινή κοινωνία: συστήματα που κα ταρρέουν, για τη ν κατάρρευση της πίστης και την έλλειψη εμπιστοσύνης

σ ε οποιονδήποτε υπάρχοντα πολιτι κό ή οικονομικό θεσμό, ω ς συνέπεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης στη νέα χιλιετία. Και μιλάει επίσης για το πώς ο κόσμος της οικονομίας επη ρεάζει το συναισθηματικό κόσμο του ατόμου, για το πώς οι ίδιες οικονομι κές στρατηγικές χρησιμοποιούνται τό σ ο στις οικονομικές όσο και στις διαπροσωπικές σχέσεις. Π ώς επιδρά η ιδεολογία της αγοράς σ το ν καθη μερινό τρόπο που αισθανόμαστε, αλληλεπιδρούμε και σκεπτόμαστε στις προσωπικές και τις επαγγελμα τικές μας σχέσεις; Και ακόμα, πώς μεταφέρουμε αυτά τα ζητήματα σε ένα θέατρο που είναι κατεξοχήν ζω ν τανό, συναισθηματικό και ενστικτώ δες; Τι σημαίνει σήμερα πολιτική σκέψη, σε μια κοινωνία που προβάλ λει το ν καπιταλισμό ω ς μονόδρομο; Και τι ρόλο οφείλει να διαδραματίσει ο καλλιτέχνης; Για το ν Φαλκ Ρίχτερ το θέατρο είναι ένας γόνιμος χώρος διαλόγου, όπου οι θεατές μπορούν να προβληματιστούν και να αφυπνι στούν, ανεπηρέαστοι από τις στερεοτυπικές και στρεβλές εικόνες της πραγματικότητας που προβάλλονται μέσω τη ς τηλεοπτικής λογικής. ■

INFO Protect me ι 8, 19 και 20 Mdibu 2012, Στέγη, Κεντρική Σκηνή Ώρα έναρξης: 20:30 Συζήτηση με τον Falk Richter της Schaubuhne Berlin Σάββατο ig Mdibu 2012

DO MINIQUE MANOTTI & DOA

Εντιμότατη εταιρεία ΜΕΤΑΦΡΑΣ Η: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΡΙΓΚΟΣ «Ό πως σ τη δ ε κ α ε τ ία τ ο υ 7 0 , ό τ α ν ε κ δ ό θ η κ α ν τ α π ρ ώ τα β ιβ λ ία τ ο υ Ζ α ν -Π α τ ρ ίκ Μ α ν σ έ τ , ή ό π ω ς ε ίκ ο σ ι χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τ ε ρ α , μ ε τ α μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ α τ ο υ Ζ α ν -Κ λ ω ν τ Ιζ ζ ό , έ τ σ ι κ α ι τ ώ ρ α , σ το υ ς α ν α γ ν ώ σ τ ε ς τ η ς S e rie N o ire α ν ή κ ε ι τ ο π ρ ο νό μ ιο ν α α ισ θ α ν θ ο ύ ν τ ο ν κ α ιν ο ύ ρ γιο ά ν ε μ ο που π νέει σ τη γ α λ λ ικ ή λ ο γ ο τ ε χ ν ία ,

χάρη

σε

σ υ γ γ ρ α φ ε ίς

που

α ν έ τ ρ ε ψ α ν τ ις σ υ ν ή θ ε ιε ς τ ο υ ε ίδ ο υ ς και α ν α ζή τη σ α ν ν έο υ ς δ ρ ό μ ο υς: τη ν π ο λ ιτικ ή φ α ν τ α σ ία , τ η ν κ ο ιν ω ν ικ ή ο υ τ ο π ία , τ ο ερ ω τ ικ ό π ο λ α ρ ό ιν τ, τ η ν κ ο ι ν ω ν ιο λ ο γ ικ ή το υς,

έμ π ν ευσ η .

D o m in iq u e

Α νάμ εσ ά

M a n o tti

και ο

D O A , που π ερ ιγ ρ ά φ ο υ ν κ α λ ύ τ ε ρ α από ο π ο ιο ν δ ή π ο τ ε δ ο κ ιμ ιο γ ρ ά φ ο μ ια Γα λ λ ία σ ε κρίσ η ». S S b a s tie n L a p a q u e ,

«Ένα

α ν η σ υ χ η τ ικ ό

Le Figaro

μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α ,

δ ο μ η μ έ ν ο μ ε α ξ ιο θ α ύ μ α σ τ ο τρ ό π ο και σ π άνια ε υ φ υ ΐα , που θ υ μ ίζ ε ι τ ο μ ε γ ά λ ο ιτ α λ ικ ό σ ιν ε μ ά τ η ς δ ε κ α ε τ ία ς τ ο υ 7 0 » . R o g e r M a r t in ,

L’Hum anit0

Ν Ο Υ Α Ρ Μ Υ Θ ΙΣ Τ Ο Ρ Η Μ Α

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΙΣ Βιβλιοπωλείο: ΑΙΟΛΟΥ 33, τηλ.: 210 36 43 382,e-mail: info@polis-ed.gr να μας βρείτε και στο facebook στις διευθύνσεις Polis Editions και Εκδόσεις Πόλις

δ:παρα-στάσεις ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΟΥΖΟΥΡΗ

Χατζής και Ντοστογιέφσκι κόυσα και απήλαυσα -για πολλοστή φ ο ρ ά - το ν Λ ε ω νίδα Καβάκο στις σονάτες 4, 5 «τη ς ανο ίξεω ς» και 10 για βιολί και πιάνο του Μ πετόβεν σ τις 5 Απριλίου,

καθώς και τις σονάτες 1, 8 και 9 επί σης του μεγάλου γερμανού συνθέτη στις 21 Απριλίου στο Μέγαρο Μουσι κής Αθηνών. Εξαιρετικός και ο συ νεργάτης του διεθνούς φήμης έλληνα βιολονίστα, πιανίστας Ενρίκο Πάτσε. Ολοκληρώθηκε έτσι ο κύκλος «Δέκ α σονάτες για βιολί και πιάνο του Μπε τό β ε ν» που άνοιξε στις 11 Φεβρουά ριου και περιέλαβε τρεις ξεχωριστές, υψηλής ερμηνευτικής στάθμης και ευαισθησίας, συναυλίες. Από την θεατρική παράσταση της ομάδας Pequod Το διπλό βιβλίο

Είδα ™ θεατΡ1κή δΐασΚευή τ0υ ^ θιστορήματος του Δημήτρη Χατζή Το διπλό βιβλίο από την πολλά υπο

σχόμενη ομάδα Pequod, σ τη «Στέγη Γραμμάτων και Τ εχνών». Δύσκολο εγχείρημα, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέ ρον και τελικά επιτυχημένο. Α ν μάλι σ τα πάρουμε υπόψη το ότι η δια σκευή και η σκηνοθεσία - η ματιά δηλαδή-ανήκει σ ε μια γενιά που τα βιώματά της απέχουν παρασάγγας από εκείνα του συγγραφέα. Ο ανθρωπι στικός όμως πυρήνας του βιβλίου του Χ ατζή και η ανοιχτή ματιά του σχετικά με τα φαινόμενα της εποχής του συναντούν και προσυπογράφον ται και από τη νέα γενιά. Θα δ ω τη διασκευή του διάσημου και λίαν τολμηρού και ανατρεπτικού για τη ν εποχή του μυθιστορήματος του ΕμίλΖολά Τερέζα Ρ ακ ένατο Υπόγειο του Θ εάτρου Τέχνης. Τ ο μυθιστό ρημα, που ανέβηκε σ το Παρίσι για πρώτη φορά το 1867 και προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, διασκευάστηκε ειδικά για το Θέατρο Τέχνης από την Αθανασία Καραγιαννοπούλου. Αναφέρεται σ ’ έναν παράνομο έρωτα με εγκληματικές συνέπειες. Η Τερέζα Ρακέν έγινε θέατρο, όπερα και κινη ματογραφικό σενάριο. Την παρά σταση του Θεάτρου Τέχνης σκηνο θετεί η Αθανασία Καραγιαννοπούλου. Με τους Πέγκυ Σταθακοπούλου, Λά ζα ρο Γεωργακόπουλο κ.ά. Μέχρι τις 27 Μαΐου. Θα δ ω την Λ ήθη του Δημήτρη Δημητριάδη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου σ το θέατρο Πορεία. Ένας υπαρ ξιακός μονόλογος ενός νέου ανθρώ που που βρίσκεται σ το μεταίχμιο, όπως και η χώρα μας. Έ νας στοχα-

σμός για το ν άνθρωπο του σήμερα. Σ τον πρωταγωνιστικό ρόλο η άξια νέα ηθοποιός Εκάβη Ντούμα. Θα δ ω οπωσδήποτε αυτήν τη φορά το ν Ηλίθιο του Ν τοστογιέφσκι σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, σ το θ έατρο Ακροπόλ. Πρόκειται για την ίδια παράσταση που είχε ανέβει στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θε άτρου το 2007 και είχε αποσπάσει λίαν εγκωμιαστικές κριτικές. Π ο λύωρη παράσταση, χωρισμένη σε δύο μέρη όπως και το 2007, άρα πριν πάει κανείς πρέπει να μάθει πώς και πότε ακριβώς παίζονται τα δύο μέρη. Η μετάφραση είναι του Αρ η Αλεξάν δρου, τη δραματουργική επεξεργασία έκανε ο Σάββας Κυριακίδης σ ε συ

νεργασία με το ν σκηνοθέτη και τη θε ατρική ομάδα, η οποία και στη φετινή παράσταση διατηρεί το ν παλιό, βα σικό κορμό της. Μέχρι τις 20 Μαΐου. Θα ακούσω τη ν περίφημη Ορχήστρα Gewandhaus της Λειψίας, από τις παλαιότερες σ την Ευρώπη - ο Μπαχ συμμετείχε σ ’ αυτήν- σ το Μέγαρο Μουσικής Αθη νώ ν υπό τη διεύθυνση του νέου της μουσικού διευθυντή Ρικάρντο Σαγί και σολίστ το ν δικό μας Λεωνίδα Καβάκο, τη πιανίστα Ελέν Γκριμώ και τη σοπράνο Λιούμπα Οργκονάσοβα. Η Ορχήστρα θα δώσει δύο συναυλίες, στις 15 και 16 Μαΐου, με έργα Σοστακόβιτς και Μπραμς σ την πρώτη συναυλία, Ραβέλ και Μάλερ σ τη δεύτερη. ■

CHEVY STEVENS ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ Έ

· I '; ‘Μ

'Οταν η υιοθετημένη Σάρα αποφασίζει να αναζητήσει τους βιολογικούς της γονείς ξυπνάει στη ζωή της έναν εφιάλτη που δεν είχε ποτέ της φανταστεί: η βιολογική της μητέρα υπήρξε θύμα βιασμού ενός κατά συρροή βιαστή και δολοφόνου. Οι ανατροπές συνεχίζονται καθώς όλοι αυτοί που εμπιστεύεται κρύβουν πολλά μυστικά και αποδεικνύονται επικίνδυνοι... ΘΑ ΔΕΧΘΕΙ ΑΡΑΓΕ Η ΣΑΡΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΔΟΛΩΜΑ ΩΣΤΕ ΝΑ ΠΙΑΣΤΕΙ 0 ΚΑΤΑ ΣΥΡΡΟΗ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ;

2 ^ Από τη συγγραφέα του best seller

____ ! ΗΕΞΑΦΑΝΙΙΗ

1γ. Παρασκευής 40, Περιστέρι, TpA.: 210 3302828

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΙΣ 23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

δ:θερμ ιδωριανά οξύτονα ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ

Το άδειο κελυφος του κ. Ράμφου «Η γραφειοκρατία είναι η πιο συνηθισμέ νη, επικίνδυνη συ ντηρητική δύναμη. Α ν καταλήξει σ τη συ γκ ρότηση ενός συμπα γούς σώ μ α το ς που αυτοϋποστηρίζεται και αισθάνεται α νεξάρτητο από τις μάζες, το [πολιτικό σύ στημ α ] τελικά γίνεται ανα χρονιστικ ό και σ ε στιγμ ές οξείας κ ρίσης αδειάζει εντελώ ς από το κοινωνικό του περιεχόμενο, α π οτελώ ντα ς ένα άδειο ό σ τρ α κ ο » Αντόνιο Γκράμσι, «Ο σύγχρονος ηγεμόνας», Πολιτικά γραπτά 1914-7920

Προ ημερών μου έστειλαν τη συνέντευξη που έδω σε ο κ. Στέλιος Ράμφος στην εφ. Το Βήμα. Εκτενής συνέντευξη, που κατα πιάστηκε με κρίσιμα ζητήματα, αλλά χω ρίς συνοχή, σκόρπια. Ακόμα και όταν πια ήταν εξόφθαλμο ότι ο δημοσιογράφος που υπέβαλλε τις ερωτήσεις απλώς βοη θούσε, με τις όσο γίνεται αβρότερες τω ν μαιευτικών του μεθόδων, να συνθέσει ο γνω στός εδώ και δεκαετίες πρωτεΐκός και αενάως εξαλλασσόμενος διανοούμενος μια εφ’ όλης της ύλης επί χάρτου διευθέ τηση τω ν δομικών προβλημάτων που μας απασχολούν εδώ και μήνες, ή, μάλλον, χρόνια. Εξαιρετικά εύστροφος ω ς συνομι λητής, έχοντας την πολυετή εμπειρία της διδασκαλίας, σε πρώιμα σεμινάρια «δημι ουργικής φιλοσοφίας», αν επιτρέπεται ο όρος, ο κ. Ράμφος, που υπήρξε πολλές φο ρές σ το παρελθόν καθοδηγητής ολιστικών αντιλήψεων, φαίνεται καθαρά από αυτή τη συνομιλία του ότι οραματίζεται ακόμα μια σύνθεση πολιτισμική και πολιτική, ένα εί δος συνομοσπονδίας τω ν Η νωμένων Π ο λιτειών της Ευρώπης που θα εκτελέσει το ν

ιστορικό της ρόλο της ασπίδας σ τον κό σμο τη ς Ανατολής. Και όπου έχει τη μοι ραία θέση της η Ελλάδα. Απέναντι σ ’ αυτό το ευαγγελιζόμενο πρόταγμα, σ ’ αυτή τη μακρινή ακόμα Θούλη, η σημερινή κρίση που μαστίζει από τη μια ώ ς την άλλη άκρη την Ευρώπη με ποιον τρόπο μπορεί να δι ευθετηθεί; Α ν και, όπως είπα, η συνέ ντευξη βρίθει αντιφάσεων, που αν μη τι άλλο δείχνουν ανεπεξέργαστες απόψεις, τουλάχιστον ω ς προς την προεκλογική Ελ λάδα η προοπτική είναι μία και μοναδική: ο νόμος και η τάξη! Το εξωφρενικό όμως είναι ότι αυτή η αγω νιώδης επιδίωξη της επιβολής του νόμου και της τάξης βασίζεται καθ’ ολοκληρίαν πάνω σε συνεχείς αφαιρέσεις. Πάνω σε αντιφατικές έννοιες που ο κ. Ράμφος προ σπαθεί να τις συγκολλήσει με τη γνω στή ρητορική του επιδεξιότητα. Αναγνωρίζει έτσι ότι αυτοί «π ο υ μ ας φτάσανε ω ς εδώ [...] κανονικά πρέπει να μην υπάρχουν», αλλά ευθύς αμέσως μεταθέτει το πρό βλημα της κάθαρσης στη σφαίρα ενός προβλήματος ηθικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Οπότε εμμέσως προτείνεται να αναβληθεί η λύση του για ωριμότε ρες στιγμές: «Π ο τέ μισώντας δεν νικάμε κάποιον. Μόνο περιφρονώντας τον. Κι εδώ μισούμε μόνον. Οπότε ο άλλος έχει δι καιώματα επιβιώσεως»! Γ ια να φθάσει σ το κεντρικό θέμα που το ν απασχολεί και που είναι το θέμα της ανομίας, δηλαδή τη ς βί αιης εκτροπής από τα θεσμικά πλαίσια, την οποία και θεωρεί απολύτως κατακρι τέα. Παραδόξως, όμως, η ενασχόλησή του με την ανομία δεν έχει να κάνει τό σ ο με την άσκηση της διοίκησης, τη ς εκτελεστι-

κής εξουσίας, τω ν νομοθετικών πολιτεια κών αρχών. Με το ότι οι υηάρχουσες γρα φειοκρατικές ηγεσίες εδώ και χρόνια μοι άζουν αποκομμένες από τη ν κοινωνία που τις ανέδειξε, λόγω του φαινομένου της ερήμην αυτοαναπαραγωγής και της αυτο προστασίας τους. Ο κ. Ράμφος, με μια αντιστροφή του ερω τήματος ποιος παράγει τη ν ανομία και τη βία, λησμονεί σχεδόν τ ο κρίσιμο ζήτημα τω ν ελληνικών η γεσιών και του τρόπου που αναδείχθηκαν μετά το ν Δεύτερο Πα γκόσμιο Πόλεμο. Λησμονεί επίσης ότι ο λαϊκισμός υπήρξε επί δεκαετίες ιδεολο γικό όπλο καθυπόταξης που χρησιμοποι ήθηκε από όλο το φάσμα τω ν κομμάτων. Και εκείνων (ιδίως εκείνων) τω ν ηγεσιών με τις οποίες συνοδοιπόρησε. Γι’ αυτό και δεν αμφιβάλλει σήμερα για το επιβεβλη-

SVEN B O T T C H ER

Εκδόσεις Διόπτρα www.dioptra.gr Αγ. Παρασκευής 40, Περιστέρι, Τηλ.: 210 3302828

μένο του νόμου και τη ς τάξης, αλλά μόνο θρηνεί για τ ο ότι όντας τα «μεγάλα κόμ ματα ένοχα [...] Η ενοχή τούς στερεί τη θεσμική δυνατότητα να επιβάλουν το νόμο», μη έχοντας έτσι τη ν οργανική σχέση με τ ο κοινωνικό σώμα που θα ν ο μιμοποιούσε μια τέτοια επιβολή. Αλλά το ερώτημα είναι πού υπάρχει αυτή η δήθεν αυτονόητη νομιμοποιητική αρχή; Μήπως η αμφισβήτηση δεν αφορά μόνο τις ανε παρκείς δικές μας πολιτικές ηγεσίες αλλά και την ιδέα αυτή καθεαυτή μιας γραφει οκρατικής Ευρώπης που, όπως υποστη ρίζεται από τους πιο διορατικούς ξένους αναλυτές, δέχεται ω ς θεϊκή βούληση το πρότυπο τη ς βίαιης κινεζοποίησης; Οδη γώ ντα ς κάποια στιγμή στη μοιραία σύ γκρουση τω ν εκτελεστικών εξουσιών με τους λαούς τους. ■

Η Α Λ Η Θ Ε ΙΑ Α Π Ε Χ Ε Ι Μ ΙΑ Α Ν Α Σ Α Α Π Ο Τ Ο Θ Α Ν Α Τ Ο

Ασιαμάτηχες βροχοπτώσεις πλήττουν ίο βόρειο ημισφαίριο ενώ ο Νότος μαστίζεται από πλήρη ανομβρία και ξηρασία. Η νεαρή κλιματολόγος Μαβί, επιδίδεται σ’ έναν αγώνα προειδοποίησης της ανθρωπότητας για την επικείμενη καταστροφή. Αραγε θα τα καταφέρει; Και ποιοι θα σταθούν πραγματικοί σύμμαχοι στον αγώνα της; Με καταιγιστική δράση, απρόβλεπτες ανατροπές αλλά και άρτια επιστημονική βάση, αυτό το απόλυτα σύγχρονο και επίκαιρο οικολογικό θρίλερ αναδεικνύει τόσο την πραγματική διάσταση της περιβαλλοντικής συνείδησης του καιρού μας όσο και τις οικονομικοπολιτικές σκοπιμότητες που συχνά τη σφετερίζονται ή τη διαστρεβλώνουν για αλλότριες επιδιώξεις.

w w w .a s t in o m ik a .g r •^Ε Γ Κ Λ Η Μ Α - ΘΡΙΛΕΡ - ΣΑ ΣΠ Ε Ν Σ

δ :ένα βήμα μπρος δύο βήματα πίσω ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Τι ακριβώς ξέρουμε για το παρελθόν μας; χω γράψει από πολύ νωρίς πως, συνδέοντας ευθέως τπ λογοτεχνία με τπν κρίσπ, υπάρχει σοβαρός κίν δυνος να χάσουμε τπν ιστορικά μας αίσθησπ, αποδίδοντας σ το παρελθόν χαρακτηριστικά τπς παρούσας συγκυρίας όχι με αιτιώδπ αλλά με π ρωθύστερο τρόπο: χαρακτπριστικά που τείνουμε (παρασυρμένοι άλλοτε από τπ δίκαιπ οργή μας και άλλοτε από τπ συνήθη μας τάσπ για αυ-

τεπιβεβαίωση) να αναγάγουμε σ ε διαχρο νικό πρόβλπμα τπς λογοτεχνίας στπν Ελ λάδα, μολονότι είτε γνώρισαν ένα εντε λώς διαφορετικό εκτόπισμα κατά τπ διάρ κεια τπς τελευταίας τριακονταετίας (έστω κι αν δεν έχει αλλάξει ακόμα το όνομά το υς) είτε απλώς δεν λειτούργπσαν ποτέ για πολλές και ευδιάκριτες συγγραφικές περιπτώσεις.

Μ ένω σ το δεύτερο σκέλος και ξεφυλλί ζο ντας τπν καινούργια συλλογή διπγπμάτω ν τπς Μ άρως Δούκα, που κυκλοφορεί υπό το ν τίτλο Για τί εμένα η ψυχή μ ου από τις εκδόσεις Πατάκπ, σκέφτομαι πόσο ά στοχπ μπορεί να γίνει κάποτε α κριτική: εγκαλώντας, παραδείγματος χάριν, μιαν ολόκλπρπ λογοτεχνική περίοδο (τπν πε ρίοδο τπς μεταπολιτευτικής π εζογρα φίας, όπου κι αν βάλουμε το καταλπκτικό όριο τπς μεταπολίτευσπς) για απουσία συλλογικού προσανατολισμού και κοινωνικοπολιτικής εγρήγορσπς. Οι χρονολο γίες σ το βιβλίο τπς Δούκα μάς λένε πολ λά. Τα κομμάτια που φιλοξενούνται στον τόμο έχουν δπμοσιευτεί μεταξύ 1989 και 2009 και καταπιάνονται ε ξ επαφής με τα προβλήματα τα οποία άρχισαν βαθμιαία να ριζώνουν σ το εσωτερικό τπς κοινω

νίας του αποτυχπμένου εκσυγχρονισμού και τπς ψευδεπίγραφος ευμάρειας: από τπ διαφθορά τπς πολιτικής εξουσίας και το ν εκτροχιασμό του δπμόσιου χρήματος μέχρι το αδπφάγο καταναλωτικό πνεύμα, τπν άγρια εξατομίκευσπ και τπν Αθήνα τπς μετανάστευσπς και τω ν αστέγων. Δ εν υπάρχει αμφιβολία πως πολλά από τα διπγήματα τπς Δούκα έχουν γραφτεί με μιαν εξω τερ ικ ή αφορμή: αποτελούν προϊόν παραγγελίας κάποιας εφπμερίδας ή κάποιου λογοτεχνικού περιοδικού, όταν δεν έχουν ζπτπθεί για τις ανάγκες ενός συλλογικού τόμου. Μπορεί, επομένως, υπ’ αυτήν τπν έννοια, να υποκύπτουν στπν επικαιρική συγκυρία, να συνιστούν ένα είδος δπμόσιας παρέμβασπς και να μπν αποκαλύπτουν ένα μονιμότερο, αγκιστρωμ ένο σ το βάθος τω ν φαινομένων λογοτεχνικό βλέμμα. Δ εν θα επικαλεστώ τπν υπόλοιπα διπγπματογραφική και μυθιστοριογραφική παραγωγή τπς Δούκα, που αρθρώνει από μόνπ τπς μιαν απάντηση σ το θέμα το οποίο με απασχολεί. Θα μείνω σ τα διηγήματα της ανά χείρας συλλογής, τονίζοντα ς το ν υψηλό βαθμό τη ς κειμενικής τους επεξεργασίας. Ενισχύοντας το ν κριτικό τη ς ρεαλισμό με εύ ρω στους γυναικείους μονολόγους (γραμ μένους σ το ύφος τη ς αγανάκτησης που βγαίνει από τα σπλάχνα της λαϊκής καθη μερινότητας ή σ τα σπασμένα ελληνικά που αποδεσμεύει το δράμα του απόβλη του μετανάστη) και υπονομεύοντας ταυτοχρόνως τη ν ευθύγραμμη, κεκανονισμένη αφήγηση με διαφυγές προς τη γλώ σσα του ονείρου και του παραληρή ματος ή προς τη ν αλληγορική εικονογρα-

ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ w w .k lld a r it h m o s .g r

φία τη ς δυστοπίας, η Δούκα θα αποδεί ξει αμέσως το ν πλούσιο εργαστηριακό της εξοπλισμό, για να συμπληρώσει τη δουλειά της με δύο ακόμα περίπλοκες παραμέτρους: η μία είναι το ιστορικό σκηνικό το οποίο σαλεύει αποσπασμα τικά σ ε κάποια από τα κείμενά της, ρί χνοντας ένα υποβλητικό φ ω ς στη δρά ση τους, και η άλλη είναι η αυτοβιογραφική της παρουσία σ τα περισσότερα από τα κομμάτια της. Μια παρουσία στοχαστική και συνάμα παιγνιώδης, που έχει την ικανότητα να μεταμορφώ νει το παιδικό ή το ενήλικο βίωμα σε κοινόχρηστη λογοτεχνική εμπειρία. Κι

«Η πιο καθηλωτική ματιά στη σκοτεινή πλευρά του γάμου. Σ’ εμένα, τουλάχιστον, προκάλεσε εφιάλτες.» - Στίβε ν Κινγκ

όλα αυτά χωρίς το συλλογικό να χάσει ούτε μία στιγμή τα δικαιώματά του σ τον λόγο της, που θα κρατήσει μέχρι το τέ λος αλώβητη την πολιτική του ένταση. Η Δούκα, λοιπόν, ήταν εκεί και είχε τα μάτια της ανοιχτά όταν ό,τι μας οδή γησε σ τη σημερινή κατάρρευση ξεκί νησε να ηετάει για πρώτη φορά τα άνθη του κακού. Να π ροσθέσω ότι η Δούκα κατέγραψε επί τόπου το απόστημα και είχε την παρρησία να διαλαλήσει σε όλους τους τόνους την ανησυχία της, χωρίς εκ παραλλήλου να διολισθήσει, όπως προλάβαμε να δούμε, σ το ν ακτι βισμό και στη στράτευση. Ή τα ν μόνη της η Δούκα σ ’ αυτό το εγχείρημα και η τοτινή μοναξιά τη ς κάνει τώ ρ α άραγε κάποιους να ξεχνούν πως η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία δεν ταυτίστηκε κατ’ ανάγκην με τα χρόνια του εξο ντω τικού παχυδερμισμού; Ό πως το σημεί ω σ α εξαρχής, ασφαλώς και όχι. Η πε ζογραφία τη ς μεταπολίτευσης έχει να καταγράψει πλήθος ανησυχητικές δια γνώ σεις και προειδοποιήσεις, αν πρέπει να μιλήσουμε με τέτοιους όρους. Τα παραδείγματα που έχω κατά νουν είναι εξαιρετικά εύγλωττα κι αν χρειαστεί θα επανέλθω συστηματικότερα. ■

Ο Ρος μάς σερβίρει τη μια ανατριχιαστική σκηνή μετά την άλλη. Μ ε κινηματογραφική δράση, αριστοτεχνικό στυλ νουάρ και πειστικούς διαλόγους, αυτό το σκοτεινό μυθιστόρημα περιγράφει τον γάμο με μελανά χρώματα... σαν μια «ατελείωτη διπλή δολοφονία». θα το βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και ατο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεσμαζόγλου 5, ΣΤΟΑΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ. Τηλ. 210-3300104, Fax: 210-3841021, e-mail: sales@klidarithmos.gr

διγράμματα από μακριά ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΧΙΝΑ

Το κορίτσι του τρένου Απολινέρ συναντά τη Μαντλέν Παςές σ το κουπέ ενός τρένου πού κατευθύνεται από τη Νίκαια προς τη Μασσαλία, την Πρωτοχρονιά του 1915. Είναι 34 ετών, ποιητής, επιστρέφει σ το

στρατόπεδό του. Εκείνη είναι μόλις 22, καθηγήτρια φιλολογίας, που επιστρέφει στο Ορόν. Για λίγες ώρες μιλούν, κοιτάζονται, καταλαβαίνονται. Ύστερα το τρένο φτάνει, κατεβαίνουν και οι δύο στην αποβάθρα, αμήχανοι. Τρεις μήνες αργότερα, ο Απολινέρ τής απευθύνει το πρώτο γράμμα. Κι έτσι αρχίζει μια μεγάλη αλληλογραφία ανάμεσά τους, από την οποία θα φτάσει ώ ς εμάς, τους σύγχρονους, αδιάφορους για ρομάντσα, αναγνώστες, η μία μονάχα φωνή, η φωνή του. Τετρακόσιες εβδομήντα σελίδες με γράμ ματα παθιασμένα, εκδομένα από το ν Γκαλιμάρ και πρόσφατα μεταφρασμένα και στα αγγλικά, μας δίνουν το μέτρο ενός αχαλίνωτου αισθησιασμού, μιας δίνης αι σθήσεων. Όχι πως δεν βλέπουμε μέσα από τις αράδες του το ν πόλεμο, τη μοναξιά

ενός ανθρώπου αντιμέτωπου καθημερινά με το θάνατο: «Ο ύτε το θέατρο δεν μπο ρεί να μεταγγίσει την ιδέα του τρομερού βομβαρδισμού που βάφει ξαφνικά πορ φυρό τον ουρανό», γράφει ο Απολινέρ στις 10 Δεκεμβρίου 1915, «ή το σφύριγμα τω ν ζέπελιν που σκίζουν το ν ουρανό σαν αυ τοκίνητα σ ε αγώνα ταχυτήτων, την άγρια ομορφιά της έκρηξης μιας βόμβας, τον παραλοϊσμένο αχό τω ν όπλων με κυρίαρχο, κάπου εκεί κοντά, το κροτάλισμα του πυ ροβόλου». Όμως ο αισθητιστής υπερτερεί του στρατιώτη - η αναφορά σ το θέατρο εί ναι χαρακτηριστική- και ο εραστής του κα ταπονημένου μαχητή τω ν χαρακωμάτων:

«Ζουμ! Μπανγκ! Μια αυστριακή 88άρα έσκασε τέσσερα βήματα μακριά μας και οι πολυβολητές του άλλου συντάγματος μας φώναξαν να κρυφτούμε στα σχεδόν ημι τελή καταφύγιά τους -ό μ ω ς οι οβίδες συ νέχιζαν να πέφτουν. Αρχίσαμε να σερνό μαστε με την κοιλιά. Φτάσαμε σ τα χαρα κώματα του πεζικού χωρίς περαιτέρω δυ σκολίες. Εκείνα τα χαρακώματα ήταν λευκά, σκαμμένα θαρρείς μέσα στην κι μωλία, απίστευτα καθαρά και ήσυχα. Σκέφτηκα ότι κάπως έτσι θα ήταν το Μεγάλο Σινικό Τείχος, παρότι τούτο εδώ δεν είναι παρά ένα χαντάκι, ή μάλλον χαντάκια, γιατί όλα τα χαρακώματα επικοινωνούν μεταξύ τους ad infinitum. Εχουν και ονόματα. Ενα απ’ αυτά έχει το δικό σου: Διάδρομος Μα ντλέν». Παρ’ όλον όμως το ν πόλεμο, τη φρίκη τω ν χαρακωμάτων ή τις συχνές αναδρομές του ποιητή στην παιδική του ηλικία, αναμνή σεις που λαχταράει να μοιραστεί με τη «μι κρή νεράιδα», τη Μαντλέν, οι επιστολές αυτές αποκαλύπτουν έναν άντρα απορροφημένο από τη σκέψη μιας ποθητής γυ ναίκας και μαζί ένα γητευτή, ένα χειρα γωγό, ένα διαφθορέα ε ξ αποστάσεως που μοιάζει να έχει ξεπηδήσει κατ’ ευθείαν από τις σελίδες του Λακλό, έναν Πυγμαλίωνα ο οποίος πολιορκεί την παρθενική άγνοια της Μαντλέν με αδιάσπαστη επιμονή, ενώ την ίδια στιγμή την εκπαιδεύει καλλιτε χνικά και λογοτεχνικά, διδάσκοντάς την το ν Ρασίν, το ν Τολστόι, το ν Γκαίτε, και βέ βαια το ν Ζεράρ ντε Νερβάλ ή το ν Λακλό το ν ίδιο, «το ν αδιαμφισβήτητο επινοητή της γνήσιας διαστροφής, με κεφαλαίο Δ », όπως γράφει. Η διαδοχή τω ν επιστολών είναι ένα θαυ-

ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ w w w .k lld a rlth m o μάσιο εγχειρίδιο σαγήνης. Π όσες φορές ο Απολιναίρ παρακαλεί τη Μαντλέν να είναι ο εαυτός της, να ακούει τις επιθυμίες της, το σώμα της και να το ν κάνει κι αυτόν συμ μέτοχο τω ν ηδονών της, έσ τω και γραπτά; Χωρισμένοι από τη θάλασσα κι έναν πό λεμο, οι δύο πρωταγωνιστές εξαντλούν την ερωτική πράξη χωρίς ποτέ να αγγιχτούν, έχοντας ω ς μόνη υποστήριξη την ανά μνηση τω ν μορφών τους, μερικές ώρες επι θυμίας, μερικές φωτογραφίες. Οι χάρτινοι εραστές τελικά συναντιούνται: στα τέλη του 1915 ο Απολινέρ παίρνει την άδεια να πάει σ το Αλγέρι, κοντά στη Μαντλέν. Δεν ξέρουμε τι μπορεί να συνέβη εκεί -δ εν ξέ ρουμε τίποτα. Μπορούμε να μαντέψουμε, από το σταδιακό αραίωμα τω ν επιστολών, ότι το φανταστικό δεν άντεξε στην απομάγευση του πραγματικού. Οι επιστολές σ την Μαντλέν δεν είναι μια τυπική συναγωγή γραμμάτων, δείγμα αλ ληλογραφίας ενός μεγάλου σουρεαλιστή, ικανή να προκαλέσει απλώς το ενδιαφέ ρον τω ν μελετητών. Απεναντίας, είναι ένα μυθιστόρημα, που οι α ναγνώστες το συν θέτουν επιστολή τη ν επιστολή, την ίδια στιγμή που παρακολουθούν τη μεταμόρ φω ση ενός πραγματικού νεαρού κορι τσιού σε μυθιστορηματικό πρόσωπο, σε μια, αποθεωμένη, αισθητικοποιημένη ηρωίδα, μια Μαντλέν που βοηθάει το ν συγγραφέα να θυμηθεί, να ςήσει και να ονειρευτεί και κυρίως να αντέξει σ ε ένα χώρο και ένα χρόνο όπου τα πάντα καταστρέφονται καθημερινά και τίποτε δεν διαρκεί, εκτός από τα έργα του θανάτου. Μια Μαντλέν που ποτέ δεν θα παντρευτεί, μένοντας για πάντα το νέο κορίτσι του τρένου, κρατώντας το ν θησαυρό τω ν επι σ τολών, τω ν δαχτυλιδιών, τω ν μελανοδο χείων, τω ν κονδυλοφόρων που δεν έπαψε να τη ς κατασκευάζει από οβίδες και σφαίρες ο ποιητής, σαν κοσμήματα αρ ραβώνων, φτασμένων από τη ν αντίπερα όχθη. Β

J a n e t Skeslien C h arles Σεληνόφως στην Οδησσό Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που ανοίγει ένα παράθυρο στον άγνωστο κόσμο των γάμων «κατά παραγγελία»... Μια γλυκόπικρη σκιαγράφηση της καθημερινότητας στην Οδησσό... Μια ιστορία αναζήτησης, προσδοκιών, έρωτα και ανατροπών... Je n n ifer Ε. Sm ith Η απίθανη πιθανότητα του έρωτα με την πρώτη ματιά Κι όμως, τέσσερα λεπτά μπορεί να σου αλλάξουν τη ζωή για πάντα! Αυτό διαπίστωσε η Χάντλεϊ όταν μια σειρά από απροσδόκητες εξελίξεις ■τη φέρνουν κοντά στον ακαταμάχητα γοητευτικό Όλιβερ. Μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο θα ξετυλιχτεί μια ολόκληρη ιστορία αγάπης. Τελικά, ο έρωτας σε βρίσκει εκεί που δεν το περιμένεις! Ένα γρήγορο, έξυπνο, απρόβλεπτο και τρυφερό μυθιστόρημα! Eleano r M oran Πρωινό στο κρεβάτι Στα τριάντα ένα της και έξαλλη με τον πρώην σύζυγό της που την απάτησε, η Άμπερ προσλαμβάνεται από τον παθιασμένο σεφ Όσκαρ Ρέτφορντ, διάσημο όχι μόνο για τα θρυλικά του πιάτα, αλλά και για τις εκρήξεις θυμού και τον εθισμό του στις απολύσεις. Κι ενώ η Άμπερ ζει μαζί του έναν παράφορο έρωτα, το παρελθόν τής χτυπά την πόρτα. Όλα δείχνουν ότι θα ακολουθήσει τη συνταγή της καταστροφής... Μια ιστορία γεμάτη τρέλα, πάθος, μπερδέματα και εκπλήξεις!

.im tiL ξ\Λ,Α.ίί^ίΜιίώ,ΙύιΜώίΜι)ΐ^ΜΑ θα το βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και στο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεσμαζόγλου 5, ΣΤΟΑΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Τπλ. 210-3300104, Fax: 210-3841021, e-mail: sales@klidarithmos.gr

L y

tiftlEH fy Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασπροπόργοο Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασττρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ 31Γ Γ' Είσοδος, 52 022 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννηματά 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17 880-881 F: 210 55 51 770

δ:ζενερίκ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

Σχεδία για το παρελθόν / Σχέδια για το μέλλον

Τράφηκα από τη ν ποίηση, ανατράφηκα μ ε την ποίηση, συναναστράφηκα την ποί ηση όπ ου τη βρήκα (η ποίηση δε β ρίσκ ε ται πάντα σ τα βιβλία μ ε τα ποιήματα) Ζ. Λορεντζάτος, Collectanea, σ. 544 Διάβαζα μανιωδώς και μετά μανίας, άμα δε και εμμόνως, Βαλτινό στην Κυπαρισ σία, αυτό το μέρος το συγκινημένο, όπως θα έλεγε ο μακαρίτης φίλος κι αδελφός Χ ρπστος Βακαλόπουλος (ο Καπετάν Φα σαρίας είχε επισπμάνει το ωραίο κόλπο του Χρήστου να λέει για κάτι που ήταν βαθιά δικό του και δικό μας ότι είναι συγκινπμένο, προσέξτε, όχι συγκινπτικό, συγκινημένο - τ ο είχε πει για έναν δίσκο του Παπάζογλου πρώτη φορά, αν η μνή μη μου δεν με απατό). Διάβαζα, λοιπόν, Θανάση Βαλτινό, πα σχαλιάτικα αλλά σ ε ατμόσφαιρα χειμε ρινή, χριστουγεννιάτικη: ο λόφος, το κά στρο, το υπεραιωνόβιο σπίτι όλο θάλπος, να καίει το τζάκι μες σ το ν τρελό Απρίλη,

με Ιωάννη Σεβαστιανό σ το παλιό Phillips, να φεύγουμε από το ν χρόνο για να βρού με τα δευτερόλεπτα, τα μονάκριβα. Σ το ξύλινο τραπέζι χουρμάδες και δαμάσκηνα και σύκα Κύμης, αμύγδαλα επίσης, κρασί, και ο Α νάπλους και ο Τελευταίος Βαρλάμης, από τις εκδόσεις Εστία αμφότερα, με τους γαλάζιους καννάβους, πλέγματα πλεγμάτων, και φλοιούς, σ τα εξώφυλλα που με μαεστρία φιλοτεχνεί ο Φωκίων Κοπανάρης, με τις ακαριαίες καταβυθί σεις σ ε ένα επικίνδυνο παρελθόν και τις αγάλι-αγάλι αναδύσεις τους σε ένα πεδίο παρόντος που είναι τρεμάμενο, τρελό, τρικλίζον. Οι λέξεις σώζουν. Ο Βαλτινός διαρκώς, με πείσμα δεκαετιών, μας τσιγκλάει να κου βαλιόμαστε σ το παρελθόν, να σκαλί ζουμε σ τα γεγονότα, να βάζουμε τ ο χέρι στη ν πληγή, να φτάνουμε αξύριστοι (θυ μάμαι το ν πατέρα μου να λέει: αξούρηγοι) σ την πηγή που τό τε είχε ακόμη πόσιμο νερό κι ας μαινόταν ολόγυρά τη ς τ ο θα

νατικό. Ο Βαλτινός, και σ το ν Ανάπλου, μας πάει εκεί που κάνουμε ότι δεν θέ λουμε να πάμε αλλά πρέπει να πάμε για να μην πηγαίνουμε όπου να ’ναι δίχως την πυξίδα τη ς γνώ ση ς που πονάει αλλά λυ τρώνει, που σ ε φορτώνει ρυτίδες αλλά εντός σου σ ε ξαλαφρώνει. Γράφει λέξεις που σ ε κάνουν να κάνεις σχέδια για το παρελθόν, άκουσέ με, σχέδια όχι για το μέλλον αλλά σχέδια για το παρελθόν, έτσι ώ σ τε να μπορείς να δέσεις τριχιές και κορμούς και να φτιάξεις μια σχεδία για το μέλλον. Βγαίνουμε στην Παλιά Πόλη, τραβάμε για το τσιπουράδικο, πετυχαίνουμε μια με γάλη παρέα, πρωτοστατεί ο θείος Πανα γιώτης, ένας Βαλτινός μπορχεσιανός όπως το κλίμα και το σχέδιο στο ν Τελευ ταίο Βαρλάμη, ένας Ειρηναίος Φοϋνες της Πελοπόννησου σωσμένος, λυτρωμένος, και λυτρωτικός. Έ νας ξεναγός σ το ν χρό νο, ένα μυαλό κρύσταλλο όπου είναι καταγεγραμμένα και διαρκώς αναδιευθετούνται και προσφέρονται, σ ε όποιον τα ζητεί, μύρια και μύρια μικροσυμβάντα

ανθυποστιγμές αλλά και φέτες μεγάλες τη ς νεοελληνικής ιστορίας. Υπήρχαν εφ τά φούρνοι, θυμάται ο Παναγιώτης Γιαννόπουλος, γεμίζοντας γενναιόψυχα το ποτήρι μου με κρασί κεχριμπαρένιο, σ ’ αυτό το μια σταλιά μέρος, εφτά, ναι, εφτά όπου σήμερα κανένας. Και παίρνει να μας ιστορεί με απίθανες λεπτομέρειες την ιστορία ενός εκάστου. Τα πάντα είναι καταγεγραμμένα ανεξίτηλα στο μυαλό του, δεν λείπει το παραμικρό πετραδάκι, όλα είναι εδώ. Μιλάει με γεωγραφικούς όρους («βορειοδυτικώς της βρύσης, μοίρες εί κοσι δύο, και δεκατέσσερα μέτρα από το δέντρο ήταν τό τε η κατοικία...»), αλλά και με ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, ποιητικούς. Με μιαν ακρίβεια που, επι μένω, θυμίζει Μ πόρχες και Βαλτινό. Στρίβεις στη γωνία και, όχι και τό σ ο ανα πάντεχα, σου γνέφει η ποίηση. Τ ο τρα πέζι, και πάλι στρωμένο. Έ να ποτήρι για το ν θείο Παναγιώτη Γιαννόπουλο. Έ να ποτήρι για το ν δάσκαλο Θανάση Βαλτινό. Από μένα, κερασμένα. ■

αλλά και περιπέτειες, μύριες και μύριες

ΔΗΜΗΤΡΗ β. ΤΣΑΤΣΟΥ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΑ

Μαρούσι, 17 Απριλίου 2012

ΔΗΜ ΗΤΡΗ Θ. Τ Σ Α Τ Σ Ο Υ

Υ σ τερ όγρ α φ α Σ κ ό ρ π ιο ι σ το χ α σ μ ο ί γύρω α π ό ό σ α δεν κ α τά λα β α ,

δεν μ π όρ εσ α , δεν π ρ ό λ α β α ή δεν ά ν τε ξ α ό σ ο ή μ ο υν α κόμη εδώ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

Γ Α Β ΡΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τηλ . 2 10 3 2 2 8 8 3 9 , w w w .g a v r ie li d e sb o o k s.g r

δ ως αναγνώστης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

Πάουλ Βεράχεν Omega m inor Μετάφραση: Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά Πόλις, 20Π, σελ. 830, € 26 φιλοδοξία να ειπωθούν όλα σε ένα βιβλίο δεν είναι νέα. Σπάνια είναι η δικαιολόγηση τη ς φιλοδο ξίας από το αποτέλεσμα τη ς συγγραφικής προσπάθειας και, ακόμα περισσότερο, η επιτυχία του εγχειρήματος. Επιτυχία πά ντα σχετική, φυσικά: σ ε ένα τέτοιο βιβλίο η ατέλεια είναι όχι μόνο σύμφυτη αλλά κατά κάποιο τρόπο και απαραίτητη. Ση μασία έχει η τελική ισορροπία: ανάμεσα σ τη μορφή και τη σύνθεση, τη ν τεχνική και την αυθεντικότητα, τις επιρροές και τη ν πρωτοτυπία.

Η επιλογή του θέματος είναι η βασιλική

οδός για να οδηγηθεί, ή να γλιστρήσει, κάποιος σ το μυθιστόρημα-κόσμο. Είναι προφανές ότι εκεί θα καταλήξει ένας συγ γραφέας που αρχίζει να μιλά για μια ολό κληρη εποχή, μέσα από την οπτική της Ιστορίας αλλά και συγκεκριμένων προ σώπων, σ ε πολλά επίπεδα, με πολλές πα ρεκβάσεις, με αναφορές σε υπαρκτά και ανύπαρκτα πρόσωπα. Εξίσου πιθανό είναι το οικοδόμημα να μη σταθεί στα πόδια του: η αίσθηση του μπουκώματος, ότι τα έχουμε όλα ξανακούσει, ότι το δημιούρ γημα καταβροχθίζει το δημιουργό καρα δοκούν συχνά από τ ο ν τίτλο τ ο ν ίδιο και μετά σ ε κάθε σελίδα, σ ε κάθε παρά γραφο. Ιδίως στις μέρες μας που η μόδα του φανταστικο-ιστορικού μυθιστορήματος-ποταμού, μαζί με την αίσθηση (που δίνει ιδίως ο στρόβιλος της τεχνολογίας) ότι τα ξέρουμε όλα, και μαζί με την επί θεση που δέχεται η ίδια η φόρμα του μυ θιστορήματος από τα εκατομμύρια τω ν κουρσάρων της, έχουν κάνει και τους συγγραφείς και τους αναγνώστες πιο κυνικούς. Μ εγάλος πρόλογος. Που δικαιολογείται ίσως μόνο από το ότι ετοιμάζει για μια από τις σπάνιες στιγμές που όλα αυτά τα δύσκολα πραγματώνονται με τρόπο σχε δόν φυσικό. Ο νέος, σ ε ηλικία όσο και σ τα γράμματα, βέλγος συγγρα φέα ς Πάουλ Βεράχεν έγραψε ένα μυθιστό ρημα που θα μπορούσε να πέσει σε όλες τις παγίδες: αγκαλιάζει ολόκληρο το ν 20ό αιώνα με επίκεντρο το Ολοκαύτωμα και τα επιστημονικά επιτεύγματα, λαμ-

βάνει χώρα στη ν πόλη-σύμβολο, το Βε ρολίνο, το οποίο μάλιστα παίζει και ρόλο πρωταγω νιστή δίπλα σ τους π ρωταγωνι στές, μας ταξιδεύει σ ε στρατόπ εδα συ γκέντρωσης, σ τα εργαστήρια του Λο ς Άλαμος, σ ε πανεπιστήμια, σ ε καταγώγια και σ ε τσίρκα, προσθέτει μπόλικες ανα φορές σε θεωρίες, βιβλία, μόδες και πα σπαλίζει τα πάντα με δύο κατεξοχήν «μ ε τα μ οντέρνα » κόλπα, το παιχνίδι μέσα σ το χρόνο και τη χρήση του σ ε ξ ω ς με ταφοράς για τα ήθη και τα πάθη μιας ολόκληρης εποχής. Κι όμως, αυτός ο Φρανκενστάιν όχι μόνο διαβάζεται με χα μόγελο και αγωνία, όχι μόνο πείθει και σε ταξιδεύει αλλά και συγκινεί βαθιά. Ο λό γος: ο μόνος που μετράει, η γλώσσα. Εύπλαστη, παιγνιώδης, με διαρκείς μεταλ λαγές, προσωπικότητα που αντιστοιχεί σ τα πρόσωπα και στις καταστάσεις, αγω γό ς σκέψης ό σ ο και θερμότητας, η γλώ σσ α του Βεράχεν (με τη μεγάλη οφειλή της σ τη μεταφράστρια) καθιστά

δυνατή τη μέθεξη, δημιουργεί το ν κόσμο που θα ενώσει για βδομάδες και μήνες (το βιβλίο έχει 800 σελίδες) τους ανα γνώ σ τες με κάτι έ ξω από αυτούς αλλά δικό τους. Φυσικά δεν είναι όλα τέλεια: υπάρχει ναρ κισσισμός, υπάρχουν επαναλήψεις, υπάρ χουν κοιλιές (ιδίως σ τη μέση του βιβλίου, όταν χωρίς ιδιαίτερο λόγο μπαίνουμε σε δεύτερο γύρο ταχυδακτυλουργιών), ξεπερνιέται ορισμ ένες φ ο ρ ές η λεπτή γραμμή ανάμεσα στην τολμηρότητα και τη ν πορνογραφία. Ό μως τα πρόσωπα, παρά τους πολλαπλούς καθρέφτες (ο ένας π ρω τα γω νισ τή ς λέγεται Πάουλ, όπως ο συγγραφέας, ο άλλος «ν τε Χέιρ», « ο Κύριος», δηλαδή δεν έχει όνομα) όχι μόνο έχουν αλλά σφύζουν από ζωή. Ενώ τα γεγονότα, παρά το μεγάλο βάρος τους, οδηγούν στη ν ανθρωπιά, όχι σ το διδακτισμό. Η επικράτηση τη ς ιστορίας επί τη ς Ιστορίας, τι ωραία νίκη για ένα συγ γραφέα. 1

δ :για τα παιδιά ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Η οδύσσεια της Οδύσσειας α graphic novels ή, αλλιώς, οι bandes dessinees είναι ιστορίες σ ε ει

τόχρονα τη μεταγραφή τη ς σ ε άλλο λο γοτεχνικό είδος.

κόνες. Δ εν είναι εικονογραφημέ νες ιστορίες, αλλά ιστορίες όπου το κεί μενο ελαχιστοποιείται και αναπτύσσει το περιεχόμενό του εικονογραφικά. Είναι δηλαδή κόμικς μεγαλύτερης έκτασης. Σήμερα, πολλοί υποστηρίξουν ότι ο όρος graphic novel είναι αμφιλεγόμενος και δημιουργήθηκε από τη ν εκδοτική βιομη χανία σ την προσπάθεια τη ς να εμπλουτί σει τη ν παραγωγή με νέες ή, πιο σωστά, αναμορφωμένες, τις γνω σ τές αγαπημέ Τ. Αποστολίδης - νες εκδόσεις του περιπτέρου, κι αυτό επειδή κυκλοφορεί η άποψη ότι τα κό Γ. Ακοκαλίδης μικς συνδέονται με τα Μίκυ Μάους, δηλα Ομήρου Οδύσσεια δή με κάτι αστείο, παιδικό και ευτελές. Τα Graphic novel κόμικς ήταν και εξακολουθούν να είναι

Οι διασκευές για παιδιά είναι παλιά ιστο ρία και ξεκίνησε ήδη από το ν 19ο αιώνα. Γενικά, οι διασκευές κλασικών έργω ν θε ωρούνται εκ τω ν πραγμάτων από τους εκδότες ω ς σίγουρο χαρτί, γιατί τα έργα είναι γνω στά σ το ευρύ κοινό. Έ τσι, οποι οσδήποτε μπορεί να πάρει ένα έργο ελεύθερο δικαιωμάτων και να γράψει, επί της ουσίας, ένα καινούργιο.

Μεταίχμιο

ένα είδος λογοτεχνικού «βιβλίου» σ ε άλ λη μορφή. Οι περιπέτειες τω ν Τ εν Τεν, Αστερίξ, Λούκι Λουκ, αλλά και τα best sellers, όπως τα Π ερσέπολις της Μαρξάν Σατραπί, Μ άους το υ Α ρ τ Σπίγκελμαν, Log icom ixTov Δοξιάδη και τω ν συνεργατών του, είναι π ρωτότυπα έργα που δεν χρει άστηκε να μεταγραφούν από ένα τυπικό βιβλίο και δημιουργήθηκαν από τη ν αρχή ω ς τέτοια, τα σκέφτηκαν δηλαδή οι δη μιουργοί τους ω ς «σενά ρια» εικόνων που αφηγούνται μια ιστορία με περιορισμένο ή και χωρίς καθόλου κείμενο. Τι γίνεται όμως όταν διασκευάζονται και μεταγράφονται σ ε κόμικ κλασικά έργα; Θα πάρουμε ω ς παράδειγμα την Ο δύσ σεια τω ν Τ. Αποστολίδη - Γ. Ακοκαλίδη (Μεταίχμιο). Εδώ τα πράγματα είναι πιο σύνθετα: Από τη μια έχουμε μια διασκευή με όσα ζη τήματα θέτει καθαυτή και ταυ

Η θεωρία ότι οι αναγνώστες πρέπει να διαβάζουν το πρωτότυπο όταν είναι σε θέση να το κατανοήσουν, και όχι μια πε ρίληψή του, ακούγεται ακραία όταν πρό κειται για το μακροσκελέστατο έπος του Ομήρου. Κάτι τέτοιο κάνουν οι φιλόλογοι και σπανιότατα οι συνηθισμένοι αναγνώ στες. Επιπλέον η Ο δύσσεια περιλαμβά νεται στη διδακτική ύλη του δημοτικού σχολείου, ενώ σ το γυμνάσιο οι μαθητές τη μελετούν από μετάφραση. Διαβάζοντας την Οδύσσεια για το δημο τικό διαπιστώνουμε ότι δεν έχει καμιά λο γοτεχνική χάρη και αντιμετωπίζει το έπος ω ς παραμύθι, διατηρώντας τους ήρωες και το ν μύθο του και παραθέτοντας συνοπτι κά τα γεγονότα που το ν στοιχειοθετούν. Ό πως σε κάθε διασκευή, υπάρχει η αφή γηση τω ν επεισοδίων τη ς ιστορίας, και με την μέθοδο της κοπτοραπτικής αφαιρούνται τα περιττά, συνήθως οι περιγραφές τόπω ν και χαρακτήρων ή τα περάσματα από το ένα επεισόδιο σ το άλλο. Σ το σχο λικό κείμενο οι τονισμένες λέξεις μεταφέ ρουν στερεοτυπικά όσα δεν πρέπει να ξεχάσουν οι μαθητές (γλυκιά πατρίδα, ο Κα νένας, οι μνηστήρες τρώ νε και πίνουν, το

διώκουν το ν ρεαλισμό, αλλά καταλήγουν σ ε απίστευτη υπερβολή (υποδηλώνουν χι ούμορ;) τό σ ο σ τις φυσιογνωμίες τω ν ηρώω ν όσο και όταν απεικονίζουν τη συ ναισθηματική τους κατάσταση: ο Κύκλω πας τριχωτό αιμοβόρο τέρας, οι Λαιστρυγόνες με κοφτερά μεγάλα δόντια, η Κίρκη σέξι και πληθωρικό θηλυκό, η Ναυσικά κο ρίτσι καλής οικογένειας, ο Οδυσσέας επι θετικός και μαχητικός, άντρας με τα όλα του, ο Τηλέμαχος καλό παλικαράκι, η Πη νελόπη σεμνή κυρία. Επιπλέον, όλες οι γυ ναικείες φιγούρες είναι άψογα μακιγιαρισμένες με μπλε σκιά σ το μάτι και μά-

τόπι της Ναυσικάς κ.ά.) Ω στόσο, ας ση μειώσουμε ότι στις παιδικές εκδόσεις της Οδύσσειας, σ ’ αντίθεση με το κρατικό εγ χειρίδιο, έχει γίνει προσπάθεια να διατηρη θούν πολλά λογοτεχνικά στοιχεία από το πρωτότυπο, στα οποία εντάσσονται ομαλά τα ίδια σταθερά σημεία αναφοράς (βλ. Δεληγιάννη-Αναστασιάδη, Ζαραμηούκα, Στεφανίδης, Δικαίου κ.ά.) Οι δημιουργοί της Ο δύσσειας- κόμικ ακο λούθησαν κι αυτοί το ν γνω στό δρόμο τω ν διασκευών και αντικατέστησαν με εικόνες και σύντομους διαλόγους όσα ονομάσαμε περιττά, δηλαδή τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τω ν ηρώω ν και τις περι γραφές τω ν γεγονότων. Στα κείμενα σ ώ ζονται πολλές ιστορικές πληροφορίες και ονόματα του πρωτοτύπου, ενώ γίνεται προσπάθεια γραπτής απόδοσης της ηροφορικότητας (η.χ. ΓΤ ανάθεμά σε, Ζήτω ω ω ) και αντικαταστάσεις περιγραφών με τα χαρακτηριστικά επιφωνήματα (Σσσσββββζζζζν, Γκρρρρρ, Σλιατς, Γλουκ

σκαρα. Το περιεχόμενο το υ έργου - κόμικ μιλάει σ του ς α να γ νώ σ τες σ ε μια ιδιαίτερη γλώ σσα (εικόνα και κείμενο), κατανοητή εφ ό σο ν έχει κοινούς κώδικες με όλα τα αντίστοιχα αναγνώσματα. Είναι γλώ σσα συμπυκνωμένη, προφορική, χωρίς «τυ πική λογοτεχνικότητα», πράγμα που δεν πειράζει, αφού ο αναγνώστης ξέρει τι δια βάζει. Κάθε διασκευή, τη ς Οδύσσειας συμπεριλαμβανομένης, είναι θεμιτή και κρίνεται από τη ν ποιότητά της! ■

γλουκ...), καθώς και τα συνηθισμένα στοι χεία στίξης τω ν κόμικς (θαυμαστικά, ερω τηματικά αλλά και νεκροκεφαλές, κεραυ νοί κ.ά.) Οι εικόνες, απ’ τη μεριά τους, επι

ΤΑ

ΒΙΒΛΙΑ

Τ ζ ιμ υ Κ ο ρ ιν η ς Η

ΗΣΥΧΑ

ΤΗΣΑΝΟΙΞΗΣ

Τ Ρ ΙΤ Η Ψ Η Φ Ο Σ * Δ η μ η τ ρ η ς Κ . Ψ

Σ Τ Ι Σ Α Γ Ρ ΙΟ Λ Ε Υ Κ Ε Σ

ΤΡΑΜ ΟΥΝΤΑΝΑΣ * Η

λ ια ς

* Α ρης

υ χ ο γ ιό ς

Χ ΙΟ Ν ΙΖ Ε Ι

ΤΑ Π Α ΙΔ ΙΑ Τ Η Σ

Σ κ ια δ ο π ο υ λ ο ς

Γκρης Η Ε Φ Ε Σ Σ Ο Σ Τ Ω Ν Α Λ Ο Γ Ω Ν * Δ η μ η τρη ς

Φ ω τ ο π ο υ λ ο ς Σ Υ Ν Ο Μ ΙΛ ΙΑ * Λ α κ η ς Δ ο λ γ ε ρ α ς Η Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Η Σ Υ Ν Α Ν Τ Η Σ Η

Τ Η Σ ΕΛΕΟ Ν Ω ΡΑ Σ Κ Α Ι Τ Ο Υ Ν ΊΚ Ο Υ * Π Π ό ν τ ικ α ς Ζ Η Τ Ω γ ιώ τ η ς

* Λ

Κ ουβελακης

εύτερης

-Χ α τ ζ η μ η ν α Η

ναγο ς

Α υ λ ια η ς Σ Ο Φ Ε Ρ * Μ ά ρ ι ο ς

Μ Ε ΘΕΑ Τ Ο Ν Α Κ Α Λ Υ Π Τ Ο * Α

Κ Α Ι Ο ΛΑ Ρ Ε Ο Υ Ν * Γ ιώ ρ γ ο ς Λ δο υ

έ τρο ς

Ξ ανθοπουλος ΓΑΤΕΣ Α Λ Λ Ο Υ * Π ανα

αμ π ρακος

Π ΙΣ Ω Π ΛΕΥΡΑ

ργυρο υλα

Υ Π Ο Γ Ε ΙΩ Σ Η * Ρ

ουλα

ΤΟ Υ ΚΑΘΡΕΦ ΤΗ * Θ

Α ργυρή

Γ ε ω ρ γ ια -

όδωρό ς

Π α-

Η Κ Ο ΙΜ Ω Μ Ε Ν Η Κ Α Ι T O A Υ ΓΟ Τ Ο Υ Φ ΙΔ ΙΟ Υ *

Α γία ς Ειρήνης 17, Αθήνα 10551, τηλ. 210 3228839, www.gavrielidesbooks.gr

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

ΜαρώΑ. Ιωάννου

Η γιγαντιαία πτώση μιας βλεφαρίδας τα διηγήματα της Κύπριας Μα ρίας Ιωάννου πολυέλαιοι βλέ πουν κι αισθάνονται, βαλίτσες αποκτούν ανθρώπινη ταυτότητα, δέν τρα και εικονικές οντότητες αποκτούν ανθρώπινη υπόσταση, βλεφαρίδες πέ

φτουν στη διάρκεια μιας αιωνιότητας -ό λα προσπαθούν να πείσουν για ένα γοητευτικό ψεύδος: η ζω ή ω ς μετα φορά.

Γαβριηλίδης, 2011 σελ.157 € 10,65

Είναι πολλά τα βιβλία πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων που καταφεύγουν σ το παλιό καλό τέχνασμα της προσω ποποίησης με την πρόθεση να καταπλήξουν το ν αναγνώστη. Τα περισσό τερα από αυτά -πράγμα που ισχύει και για άλλα είδη της λεγάμενης λογοτε χνίας του φανταστικού- βυθίζονται σε μια εντυπωσιοθηρική παραδοξολογία, που συχνά τη συνοδεύουν η ανεξέ λεγκτη εικονοποιία και η ρηχότητα της λογοτεχνικής σύμβασης. Αυτά δεν ισχύουν για τη Βλεφαρίδα. Η Μ. Ιωάννου, ελέγχοντας το υλικό της, γράφει «ω ς εάν». Εκκινώντας, σ ε κάθε διήγημα ξεχωριστά, από την παραδοξολογική μεταφορά, καταφέρνει, αμέ σως, να προσδώσει σ το αντικείμενο συμβολικό περιεχόμενο και αξία, να το καταστήσει, σχεδόν, δρων πρόσωπο. Με μια ανεπαίσθητη αλλά αποτελε σματική μέθοδο μεταβαίνει από το φανταστικό σ το πραγματικό, για να επιστρέφει, σ το τέλος τω ν διηγημά των, εκεί απ’ όπου είχε ξεκινήσει, έχον τας εν τω μεταξύ «πείσει» το ν ανα

γνώ στη για την αληθοφάνεια του μύ θου της. Α ν η ανάγνωση έχει τα προαπαιτούμενά τη ς -κανένας αναγνώστης δεν προσέρχεται αθώος σ το βιβλίο- άλλο τό σο διαθέτει και ένα «μετά», που δεν περιλαμβάνει μόνο την καθαυτή ανα γνωστική εμπειρία και την επίγευση που αφήνει το κείμενο, αλλά και ένα ερέθισμα προς αναστοχασμό, μια ελαφρά μετατόπιση της συνείδησης του αναγνώστη ω ς προς την πραγμα τικότητα που το ν περιβάλλει. Κι αυτή η μετατόπιση είναι πιο έντονη όταν προκύπτει από κείμενα της λογοτε χνίας του φανταστικού. Η Βλεφαρίδα της Μαρίας Ιωάννου κα ταφέρνει να χαρίσει σ τον αναγνώστη αυτήν την «αίσθηση». Κινούμενη σ το πλαίσιο που έχει χαράξει εκ τω ν προτέρω ν γι’ αυτήν η κρατούσα πολιτι σμική συνθήκη (δάνεια από το Διαδί κτυο, αλτέρνατιβ προθέσεις κ.λπ.), καταφέρνει να σταθεί όρθια παρά την πτώση της (και παρά τα εκβιασμένα, και μάλλον εύκολα, ευρήματα, απο τέλεσμα μιας εξαναγκαστικής καινοτομικής διάθεσης). Εξοπλισμένη αλ λού με λυρισμό, αλλού με επινοητι κότητα και φαντασία και αλλού με έναν γνήσιο λογοτεχνικό στοχασμό και παρά το γεγονός ότι σε ορισμένα σημεία ενδίδει σ ε ευκολίες, κυρίως μορφικού χαρακτήρα- συνιστά μια ολοκληρωμένη πρόταση και, μαζί, μια αξιοσύστατη πρώτη εμφάνιση. ■

Γιούργκεν Χάμπερμαε

γ·ΠΟ.Υ.ΡΓΚ.ΕΝ XΑΜ.Π.ΈΡΜΑ Σ

•ΓΙΑ ΕΝΑ

Για ένα σύνταγμα

tns Euptxmns « Γ αυτό το δοκίμιο-έκκληση ο μεγαλύτεροε εν ζωή Γερμανόε φιλόσοφοε αναλύει το “κατασκευαστικό λάθοε” ins ευρωζώνηε και προτείνει λύσειε για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, που φαίνεται ότι αποτυγχάνει με θλιβερέε συνέπειεε για τουε λαούε». Σπύροε Μοσκόβου, Το Βήμα «Από τη στιγμή που θα δούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση οαν να έχει δημιουργηθεί από δύο υποκείμενα με ίσα δικαιώματα και ικανά να δημιουργήσουν σύνταγμα -που να πηγάζει εξίσου από τουε “ποήίτεε” και από τουε “λαούε”τηε ΡΚίρώηηε- αναγνωρίζουμε την αρχιτεκτονική τηε πιπερεθνικήε και ουγχρόνωε δημοκρατικήε συνύπαρξηε. Αρα, χρειάζεται να κατανοήσουμε τιε συνέπειεε τηε πρωτοφανούε εξέλιξηε του ευρωπαϊκού δικαίου τα τελευταία πενήντα χρόνια». Γιούργκεν Χάμπερμαε, Σεητέμβριοε 2011

John J. Mearsheimer

Γιατί οι πολιτικοί λένε ψέματα Η αλήθεια για το ψέμα στη διεθνή πολιτική σκηνή Μπορούμε να καταδικάσουμε συλλήβδην τουε πολιτικούε; Είναι το ψέμα ο βασικόε τρόποε παραπλάνησηε των πολιτών; Υπάρχει πολύ ή λίγο ψέμα στη διεθνή πολιτική σκηνή; 0 Τζον Μερσχάιμερ απαντά σε τέτοια εκρηκτικά ερωτήματα με τόλμη και πρωτοτυπία. Πρόκειται για την οξυδερκή μελέτη ενόε από τουε πλέον προκλητικούε στοχαστέε του κόσμου.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ www.patakis.gr

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr

δ:ραδιοφω νικές συζητήσεις

«Ο αναγνώστης είναι εχθρός μου» Κ ώ σ τας Μ ο υρσ ελά ς Νίκος Θρασυβούλου

τα ν συνεπ έστα τος σ το ρα ντεβού του για την συνέντευ ξή μας, σ τη ν εκπομπή μου

το σπίτι μου σ το κ έντρο τώ ρ α που κατοικώ σ το Καστρί, μένει η κόρη μου σ το σπίτι του Κολωνακίου και τη

«Α υ το π ρ ο σ ώ π ω ς» σ το ν ραδιοφω νικό σταθμό Βήμα 99,5, το Σάββατο 24 Μαρτίου.

ζηλεύω». Σ το σπίτι, σ το Καστρί, είναι και το τε ράστιο αρχείο που τηρεί με αποκόμ ματα από εφημερίδες και περιοδικά. «Α π ό ένα απόκομμα περιοδικού, από μια φωτογραφία μού ήρθε η ιδέα και έγραψα το Ω ! Τι κ όσμ ος μπαμπά, έχω χιλιάδες αποκόμματα». Θέλει πολύ να αλλάξει η νοοτροπία τω ν Ελλήνων, όλων, αλλά λέει: «Μ όνο με την τέχνη αλλάζεις, ο άνθρωπος αλλάζει με το ν πολιτισμό μόνο στα επίκτητα, όμως το D NA δεν αλλάζει, χρειάζονται πολλά-πολλά χρόνια». Του αρέσει παρά πολύ το χειρόγρα φο. Ούτε η γραφομηχανή παλιά, ούτε ο υπολογιστής τώ ρ α το ν εμπνέουν: «Μ όλις πιάσω το στυλό αρχίζω και

Έ τσι, είχαμε περίπου μισή ώ ρα για καφέ και μια καλύτερη γνωριμία, ένα χαλάρωμα, εκατέρωθεν. Ά νετος, λα λίστατος, «περιβόλι», « έ ξ ω καρδιά» και με φ οβερό χιούμορ. Α ναζητά πάντα τις ηλιαχτίδες για τη βιταμίνη D που έχουν, και έτσι το ν καφέ μας το ν ήπιαμε σ τη λιακάδα δι πλανού ζαχαροπλαστείου. Γεννημέ νος σ το ν Πειραιά, έχει καταγωγή από τα τέσ σ ερ α σημεία του ορίζοντα... Σμύρνη, Κύθηρα, Ικαρία. Είναι ο συγγραφέας που έφερε μέσα από την τηλεόραση, για πρώτη φορά, τη λογοτεχνία σ τα σαλόνια τ ω ν σπιτιώ ν μας, με τα Βαμμένα κόκκινα μαλλιά. Γράφει πολύ εύκολα και γρήγορα, μου είπε, δεν είναι δύσκολος, δεν εί ναι αναποφάσιστος, αλλά είναι τ ε μπέλης, λέει, σ το να παραδώσει το

γράφω, γράφ ω ασταμάτητα». Το σενάριο τη ς ταινίας Ν ομ ο τα γής π ολ ίτη ς γράφτηκε σ ε λίγες στιγμές, κλειδωμένος μέσα σ ε ένα δωμάτιο από το ν Φιλοποίμενα Φίνο, της Φίνος Φιλμ.

έργο του. Τ ο χτενίζει, το ξαναδιαβά ζει για μήνες.

«Πήγα να πάρω από το ν Φίνο κάτι λε φτά που μου χρωστούσε και με αυτά

«Έ πρεπ ε να είχα κόψει τριάντα σελί δες από το Σ τη ν άκρη τ η ς νύχτας, αν δεν το είχα εκδώσει θα τις έκοβα τ ώ ρα. Τ ο ξεκίνησα για διήγημα, έγινε νουβέλα, στη συνέχεια κατέληξε μυ θιστόρημα». Του ά ρεσε πολύ η μπουγάτσα με άχνη και κανέλλα που συνόδευε το ν καφέ μας, του ά ρεσε και η λιακάδα σ το κ έντρο τη ς Αθήνας. «Μ ου λείπει

να αγοράσω ένα στερεοφωνικό, και αυτός μου ζή τη σε ένα σενάριο και, για να του το γράψω αμέσως, με κλεί δ ω σ ε σε ένα δωμάτιο, έτσι γράφτηκε ο Ν ομοταγής πολίτης με το ν Σωτήρη Μ ουστάκα και τη Νόρα Κατσέλη». «Δ ε ν είμαι εναντίον της τηλεόρασης, φτάνει να έχει ποιότητα, δεν μετάνιωσα που έδωσα το Εκείνος και εκεί νος, πιστεύω η τέχνη επιδρά στον

* y 5*1»' ***. ««*·

r r ,l, w ‘ «YU « sp1 »**

πμ<

M V lft fA ,»

l li ^ άνθρωπο, και με τα Βαμμένα κόκκινα μαλλιά αύξησα το αναγνωστικό κοινό, η προσπάθειά μου είναι να γίνομαι λαϊ κός, παρότι ξεκίνησα με το παράλογο θέατρο. Εμένα με ενδιαφέρει ο πολύς κόσμος, με ενδιαφέρει ο άνθρωπος γενικά, δεν θέλω να κερδίζω την ελίτ, η ελίτ δεν διαβάζει, θέλω το ν λαό, αυ τό ν που με κάνει να υποφέρω». Τέλος, στη ν ερώτη σή μου αν ο θεα τρικός συγγραφέας δικαιούται να γράφει και λογοτεχνία, είπε: «Β ε βαίως και δικαιούται να γράφει, έχει σχέση με το τα λέντο και τη ν ικανό τητά του να προσαρμοστεί στις αφη γηματικές τεχνικές, το θέατρο και η λογοτεχνία δεν διαφέρουν και πολύ, στην ουσία είναι το ίδιο πράγμα, είναι απλά άλλη τεχνική». Τι θ έλετε να εισπράττουν οι αναγνώ σ τες από τα βιβλία σας τελικά, κ. Μουρσελά, το ν ρώτησα. Με αγωνία περίμενα την απάντησή του και δι

»(*»·

καιώθηκα: « Α υ τό που επιδιώκω και όταν το επιτυγχάνω χαίρομαι είναι να το απολαύσει, να μην με βρίζει. Ο α ναγνώστη ς είναι εχθρός μου, αι σθάνομαι το ν κάθε αναγνώστη σαν εχθρό μου και προσπαθώ να το ν κερ δίσω και να το ν π είσω ότι δεν πήγε χαμένος ο χρόνος του». Έφυγε χαρούμενος, δηλώνοντας ερωτευμένος με το ραδιόφωνο και τη μαγεία που εκπέμπει.

Ο Νίκος Θρασυβούλου είναι αναπληρωτής γενικός διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού Βήμα 99,5 και κάθε Σαββατοκύριακο, 12.00-13.00 το μεσημέρι, φιλοξενεί στην εκπομπή «Αυτοπροσώπως» ξεχωριστές προσωπικότητες από τον χώρο του πολιτισμού. Η συνέντευξη με τον συγγραφέα Κώστα Μουρσελά έγινε το Σάββατο 24 Μαρτίου. Για να ακούσετε τις εκπομπές μπείτε στην ιστοσελίδα www.tovima.gr/vimafm.

Θανάση· Βαλτινός στο «Ο ι >scopo»

ίναι συλλέκτης μικρών άση μων π ροσω πικώ ν ιστο ριώ ν

κολία. Δ εν υπάρχουν σήμερα αντι π ροτάσεις», καταλήγει. Η κουβέντα

που τις πλέκει ψιλοβελονιά για να φτιάξει ένα μυθιστόρημα όπου τα όρια τη ς μυθοπλασίας με τα πραγ ματικά γεγονότα είναι τό σ ο ρευστά που δεν διακρίνονται σ το ν α ναγνώ στη. Κάποια φορά σ το ν περιστερώνα του, ένα μικρό ρετιρέ πίσω από το Χίλτον, είχε ανασύρει από μια στοίβα χαρτιά ένα απόκομμα με μια είδηση. «Θ α την επιβεβαιώσω και μετά κάτι θα τη ν κάνω...», μου λέει. Μεσημέρι Σαββάτου σ το «O roscopo», στην πλατεία του Κάραβελ, ο Θανάσης Βαλτινός έρχεται ντυμένος σπορ και φ ορώ ντα ς μια μαλακιά τραγιάσκα. Φυσάει ένα μικρό ύπουλο αεράκι. Εί

έρχεται σ το νέο του βιβλίο, Α νά πλους. «Είναι ιδιόμορφο, αλλά εγώ το λέω επίτηδες μυθιστόρημα. Έχει ένα χαρακτήρα αυτοβιογραφικό, αλλά είναι ένα πρόσχημα, περιέχει βέβαια α ναφ ορές σ το έργο μου, στη ν ποιητική μου. Περιέχει και κά ποια πρόσωπα υπαρκτά αλλά είναι μυθοποιημένα, καθώς τα έχω “πει ράξει” ». Του σημειώνω ότι τα βιβλία του είναι πάντα ολιγοσέλιδα. Τ ο πα ραδέχεται, εξαιρεί την Ο ρθοκω οτά. Δηλώνει ότι δεν το υ αρέσει η πολυ λογία, να τραβά τις περιγραφές. « Τ ο ν Βαρλάμη θα μπορούσα να το ν κάνω 500 σελίδες, μπορεί να γινόταν διαβαστερό, δεν θα ήταν όμως αυτό

μαστε ένα μήνα πριν τις εκλογές και μια βδομάδα πριν κυκλοφορήσει το νέο του βιβλίο, « θ α ’χουμε περιπέ τεια προεκλογική, θα πρέπει όλοι να στρωθούμε σ τη δουλειά». Δείχνει απογοητευμένος με αυτούς που δεν θέλουν να καταλάβουν ότι βρισκό μαστε σ ε μια δύσκολη κατάσταση. «Δ ε ν υπάρχουν περιθώρια πια», θα πει. Παραγγέλλει με ένα μικρό φευ γαλέο χαμόγελο «πουτα νέσκ α » και συνεχίζει: «Είμαι φοβερά απαισιόδο ξος, δεν υπάρχει φ ω ς πουθενά...» Διαμαρτύρομαι, γιατί άραγε τό σ η απαισιοδοξία; Εξηγεί: «Πήγα σ ε ένα λύκειο τη ς Αθήνας να μιλήσω και μου λέει μια μαθήτρια ότι οι Γερμα νοί μάς ζηλεύουν γιατί είμαστε πιο ωραίοι, καλύτεροι. Είμαστε περήφα νοι, μου λέει η μαθήτρια, γιατί να πληρώσουμε; Περήφανοι με το χέρι απλωμένο, γίνεται; Περηφάνια θα πει δουλεύω, δεν χ ρ ω σ τώ και έχω ξά σ τερ ο κούτελο. Κανείς παριστάμενος δάσκαλος δεν το σχολιάζει, βλέ πεις, πιάνει σ το ν κόσμο αυτή η ευ

που θα ήθελα ε γώ ». Η συζήτηση ενό σ ω τρώ μ ε τις μακαρονάδες μας κυλάει προς τους νέους συγγραφείς. «Ψάχνουν το περίεργο, να τα βάλουν όλα μέσα, να αντιγράψουν κάποιο πρότυπο, αντί να ψάχνουν το ν εαυτό τους. Βρε παιδί μου, εσένα τι σε τρώ ει από μέσα σου, εκεί θα αναζη τή σεις τη ν πλοκή, το θέμα, τη ν ιδέα». Εκτιμάει κάποιους νέους συγ γραφείς, αλλά κατακρίνει κάποιους άλλους. «Είναι ανοησία να θέλει ο συγγραφέας να κάνει στυλ...» Πρέπει να βγάλουμε φω τογραφίες. «Π οιες προτιμάτε», το ν ρωτάει η φ ω το γρά φος, «τις σοβαρές ή τις γελαστές;». «Τ ις καλές». Γελάω. Με κοιτάει σ τα μάτια. « Σ ε κ οιτά ζω ασκαρδαμυκτί» μου λέει και μου θυμίζει το ν Εμπει ρικό που χρησιμοποιεί συχνά αυτή τη λέξη: « Τ ο ν κ οίταξε ασκαρδαμυκτί και χω ρ ίς διστα γμ ό το υ β ρ ό ν τη ξε το όχι μ έσα σ τη ν μάπα». Παγκράτι, Απρίλιος 2012

δ:συνέντευξη ΣΤΗΝ ΕΛΕΑΝΑ ΠΑΝΔΙΑ

Η συγγραφή είναι ένα παρηγορητικό παιχνίδι Σε ένα ηλιόλουστο διαμέρισμα της Αθήνας με έντονα τα βασικά στοιχεία της φύσης, πέτρες της θάλασσας στο μπαλκόνι, ξύλινα παραδοσιακά έπιπλα και έργα τέχνης της Ευγενίας Φακίνου, που όπως μας είπε δεν μπορεί να ζήσει χωρίς χρώματα, ξεκίνησε ένας διάλογος για το έργο της, τη διαδικασία της συγγραφής, το βίωμα της ζωής, τα «πειραγμένα» κύτταρα τω ν δυνάμει καλλιτε χνών, τη σκληρή δουλειά και την αφοσίωση τω ν συγγραφέων. Στα βιβλία σας οι κάτοικοι της πόλης και οι κάτοικοι της περιφέ ρειας δεν διαφέρουν στα χαρα κτηριστικά και τη συμπεριφορά τους. Συμφωνείτε;

Αντιθέτως, πιστεύω ότι το περιβάλλον προσδιορίζει το χαρακτήρα του αν θρώπου. Διαφορετικά μεγαλώνει και συμπεριφέρεται ένας ορεσίβιος και διαφορετικά ένας νησιώτης, για να πε

ριοριστώ στη διάκριση μεταξύ αν θρώπων που είναι σ ε επαφή με τη φύση. Οι χαρακτήρες που είναι στην πόλη -σ τα βιβλία μου, εννο ώ - δεν εί ναι αυτό που θα λέγαμε αστοί. Με απωθούν ιδιαίτερα οι αστοί, δεν με εν διαφέρουν, ούτε και το αστικό τοπίο, παρά μόνο σε αντιπαράθεση με τη φύση. Μια εξαίρεση έχω κάνει στην Τυφλόμυγα. Για μένα το τοπίο έχει ρόλο πρωταγωνιστή, με την έννοια ότι προσδιορίζει τους ανθρώπους.

Το εικαστικό στοιχείο είναι πολύ έντονο στα βιβλία σας. Τα εξώφυλλα των βιβλίων σας τα επιμελείστε η ίδια. Τα εξώφυλλα τω ν βιβλίων μου προ κύπτουν μετά από μεγάλη αναζή τηση. Είναι η εξειδίκευση που είχα πάρει όταν σπούδαζα γραφικές τέ χνες, η εικονογράφηση παιδικών βι βλίων. Τα εξώφυλλα, για μένα, είναι

ρες, εγώ θα σ ταθ ώ σ το ν Ασημάκη (Η μεγάλη πράσινη, Η Μ ερόπη ήταν το πρόσχη μα) που έχει περάσει σε πολλά από τα βιβλία μου και είναι ευάλωτος, με αρκετά γυναικεία χα ρακτηριστικά σ τη συμπεριφορά του. Α ν είχα να κάνω μια επισήμανση γε νικότερα σ τα βιβλία μου, αυτή θα ήταν η απουσία του πατέρα, ω ς σύμ βολο. Ο πατέρας συνήθως απουσιά ζει και, όπου υπάρχει, δεν έχει τα αδρά χαρακτηριστικά που έχουμε συνηθίσει να αποδίδουμε στους πα τεράδες, όπως πατέρας-αφέντης ή πατέρας-προστάτης.

Καταλαβαίνω πως αγαπάτε λίγο παραπάνω τον Ασημάκη... Πολύ το ν αγαπώ. Με τα ίδια χαρα κτηριστικά αλλά άλλο όνομα είναι και ο Ανδρέας σ τη Μ έθ οδ ο τη ς Ορλεά νης.

μια μεγάλη πρόκληση, γιατί κανείς δεν ξέρει καλύτερα το βαθύ περιεχό μενο του βιβλίου του από το ν ίδιο το ν συγγραφέα. Μπορεί να ψάχνω κι έξι

Σ το Τρένο των νεφών, ο Κα νένας ταξιδεύει για να βρει τον πατέρα του. Ο Κανένας είναι ο καθένας από μας;

μήνες για να βρω το εξώφυλλο ενός

Ακριβώς. Αναφέρεται και σ το βιβλίο. Αναζητώ ντα ς κανείς το ν πατέρα, ψά χνει να βρει τη ν πατρίδα. Είναι δυο λέξεις που έχουν κοινή ρίζα και ορί ζο ντας κανείς το ν πατέρα, τη ν πα

βιβλίου μου, γιατί το θεω ρώ συνέχεια του βιβλίου.

Οι άντρες στα βιβλία σας εί ναι, κατά τη γνώμη μου, πιο ακραίοι, ενώ οι γυναίκες μοι άζουν με τη γη. Είναι ανθεκτικές και διαισθητικές, ενώ οι άντρες σκληροί και περιπετειώδεις. Για παράδειγμα, ο Φώτης (στο Έβ δομο ρούχο), ο Οδυσσέας (στο Οδυσσέας και Μπλουζ)... Ν ομίζω ότι κάθε θέμα έχει τους ή ρωές του, ά ντρες ή γυναίκες, που ορίζει και τη συμπεριφορά τους. Σε αντίστιξη με τους ή ρωες που α νέφε

τρίδα, ορίζει και το ν εαυτό του.

Ως αναγνώστρια χαίρομαι πολύ όταν ξανασυναντώ στα και νούργια σας βιβλία κάποιους από τους παλιότερούς σας ήρωες. Έχετε σκεφτεί να συναντηθούν όλοι μαζί σε κάποιο βιβλίο; Ω ς ένα σημείο, το έκανα αυτό σ το Για να δει τη θάλασσα. Ή ταν ένα βιβλίο βιωματικό και για να μπορέσω να συνεχίσω χρειάστηκε να αρπαχτώ από

Ευγενία Φακίνου Οδυσσέας και Μπλουζ Καστανιώτης

6 : συνέντευξη

τις παλιές μου αγάπες. Είτε αυτές ήταν ο Θεόφιλος, οι ταινίες του Αγγελόπουλου, πολιτικά περιστατικά, ανα μνήσεις και σκέψεις που υπήρχαν κά που μέσα μου. Οι ήρωές μας δεν τ ε λειώνουν, τους έχουμε μέσα μας κι εγώ σε αυτή τπ διαδικασία της εσω τε ρικής διακειμενικότητας χρησιμοποιώ αρκετές φορές τους ίδιους ήρωες σε διαφορετικές στιγμές της ζω ή ς τους. Ευγενία Φακίνου Το έβδομο ρούχο Καστανιώτης

Σ το βιβλίο σας Η Μερόπη ήταν το πρόσχημα αναφέρεστε σε ένα πολύ χαρακτηριστικό περιστα τικό, όπου δυο παιδιά, προσπα θώντας να φτιάξουν μια σφυρί χτρα από τα κουκούτσια ενός βε ρίκοκου, συζητούν πως μπορεί τα ίδια να είναι ήρωες ενός βιβλίου. Η ίδια σκηνή επαναλαμβάνεται στο Τρένο των νεφών ανάμεσα στον Κανένα και την Ρεβέκα. Αυτή η σκηνή με το βερίκοκο είναι πραγματικότητα. Μου έχει συμβεί όταν ήμουν σ ε αυτή την ηλικία. Είναι σ ω στή η διασύνδεση με τη Μερόπη και εδώ αποκαλύπτεται ότι ο Κανένας είναι ήρωας του τυφλού ποιητή - συγ γραφέα ο οποίος έχει εφεύρει όλο το βιβλίο. Σ το τέλο ς ο ήρωας αυτονομείται και παίρνει την εκδίκησή του. Ό σοι γράφουμε ξέρουμε ότι πολλοί ή ρωες χαράσσουν ένα δρόμο διαφο ρετικό από αυτόν που εμείς είχαμε σκεφτεί. Πρόκειται για ένα παιχνίδι, μια διαρκή συζήτηση ανάμεσα σ τον συγγραφέα και τους ήρωές του.

Στα βιβλία σας είναι συχνό το θέμα του «ανοίκειου», του δια φορετικού.

φές. Νόμιζα πως ήταν φυσιολογική η ζω ή που ζούσα, αλλά δεν ήταν. Έπρεπε να διαχειριστώ μόνη το ν χρόνο μου επειδή ο πατέρας μου ήταν ναυτικός και έλειπε - ε ξ ου και οι πατεράδες λείπουν διαρκώς σ το έργο μου- και η μητέρα μου ήταν από τις π ρώτες γυναίκες τη ς εποχής της που δούλευαν και έλειπε πάρα πολλές ώρες από το σπίτι. Είχα λοιπόν απε ριόριστο χρόνο να διαχειριστώ και ήμουν μόνη σε ένα τεράστιο -όπ ω ς νόμιζα τ ό τ ε - σπίτι. Έπρεπε να δια χειριστώ τ ο χρόνο και το φόβο ενός μικρού παιδιού που μένει μόνο σ ε ένα σπίτι. Αυτά όλα δημιουργούν ένα χα ρακτήρα, που όταν είσαι μικρός δεν μπορείς να κρύψεις. Ό ταν βγαίνεις λοιπόν έξω , βλέπεις ότι ο άλλος σε κοιτάει παράξενα. Το αν είναι κανείς διαφορετικός δεν έχει μόνο να κάνει με τη φυλή ή με τη σεξουαλική προ τίμηση. Αρκεί να είναι έ ξω από το ν κανόνα, έ ξω από το γενικώς αποδε κτό. Τ ότε ο διαφορετικός αντιμετω πίζεται ω ς κάτι που προκαλεί τρόμο.

Μια σκέψη από την Τυφλό μυγα·. «Τι είμαστε τελικά; Απο σπάσματα από διαβάσματα που έχουμε κάνει, σκηνές από τις ται νίες που έχουμε δει». Μας προσδιορίζουν οι εμπειρίες μας γενικότερα. Οι εμπειρίες μας δεν εί ναι μόνο αυτά που βιώνουμε αλλά και αυτά που φαντασιώνουμε. Με αφορ μή ένα βιβλίο ή μια ταινία μπορεί να υπάρξει μια επεξεργασία πολύ εποι κοδομητική.

Ναι, από τη ν Α στρα δενή ακόμα. Νο μίζω ότι κι εγώ ήμουν ένα διαφορε

Πάλι από την Τυφλόμυγα. Πώς μπορείς να ζήσεις τα πάθη σου μέσα στην κοινωνία;

τικό παιδί, μονόχνωτο κι εσωστρε-

Πληρώνοντάς τα. Απλά.

Η Ευγενία Φακίνου με την συνεργάτιδά μας Ελεάνα Πανδιά

Ο Αργυρής από το Ζάχαρη στην άκρη, λέει «δεν ξέφυγα από το μέτρο», αλλά π Ιωάννα στη Μεγάλη Πράσινη πιστεύει ότι «τα όνειρα εκδικούνται» αν δεν τα ακολουθήσεις. Να ακολουθή σουμε το μέτρο ή να πραγματο ποιήσουμε τα όνειρά μας; Όποια επιλογή κι αν κάνουμε, όταν κάνουμε το ν απολογισμό τη ς ζω ή ς μας μετανιωμένοι θα είμαστε. Α ν ακολουθήσουμε το μέτρο, θα πούμε δεν τολμήσαμε, αν έχουμε τολμήσει και πληρώσει, φυσικά, το τίμημα, θα αναρωτιόμαστε αν ήταν τελικά προ τιμότερο να είχαμε μείνει μέσα σ τον κανόνα. Βεβαιότητες δεν υπάρχουν σ τη ζωή.

δοξο. Είτε είναι η εκμετάλλευση της αγάπης, όπως σ την Τυφλόμυγα, είτε είναι η αποθέωση τη ς αγάπης, όπως είναι σ τη Μ έθ οδο τη ς Ορλεάνης, είτε είναι αυτό το υπέροχο πάρε-δώσε, όπως σ το Ο δ υσσέας και Μπλουζ.

Αναφέρομαι περισσότερο στα στιγμιότυπα που έχουν να κάνουν με τη λήψη αποφάσεων, με τα δι λήμματα των ηρώων σας. Μα τι άλλο είναι η ζω ή παρά ένα δί λημμα;

Η κυρία Κούλα στο Ζάχαρη στην άκρη λέει ότι «λίγα πράγματα αλλάζουν με το πέρασμα του χρό νου». Τι αλλάζει με τον καιρό; Νομίζω ότι σ ε κάποιο κομβικό ση

Διλήμματα. Άραγε στην τέχνη βρίσκουμε παρηγοριά; Δεν είμαι σε θέση να απαντήσω αν εί ναι η τέχνη αυτό που χρειάζεται ο ση μερινός άνθρωπος. Νομίζω ότι η τέχνη είναι μια πάλη ανάμεσα σε αυτό που μπορούμε και σε αυτό που θα θέλαμε.

Η Βασιλεία από τη Μέθοδο της Ορλεάνης σκέφτεται πως «οι έρωτες, οι ανεκπλήρωτοι και οι φανταστικοί, μας καταδιώκουν διαρκώς και βρίσκουν πάντα τον τρόπο να παίρνουν εκδίκηση». Ο έρωτα ς δεν είναι μια κοινή συνισταμένη σ τα βιβλία μου.Υπάρχει σε ελάχιστα και με έναν τρόπ ο ανορθό

μείο στη ζω ή μας, ίσως εκεί γύρω στα 50, παίρνουμε μια απόφαση, τις πε ρισσότερες φορές υποσυνείδητα, και ή γινόμαστε πιο γενναιόδωροι με το ν εαυτό μας και τους άλλους ή πιο τσιγ κούνηδες και ανταγωνιστικοί. Είναι μια εσωτερική διεργασία τη ν οποία επηρεάζει η φθορά σ το σώμα, η απο μάκρυνση απο τη ν οικογένεια, τα παιδιά έχουν μεγαλώσει και φύγει και ξανασυναντάμε το σ ύντροφό μας, επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση. Κι εκεί ή θα το καταφέρεις, και θα είναι καλύτερα, ή δεν θα το καταφέρεις και θα υπάρχει μια φρικτή μοναξιά δυο ανθρώπων που απλώς συμβιώνουν σ το ίδιο σπίτι.

δ:συνέντευξη

Με το πέρασμα του χρόνου τι αλλάζει στην κοινωνία;

Ευγενία Φακίνου Τυφλόμυγα Καστανιώτης

Νομίζω ότι οπισθοχωρούμε, πολιτικά και κοινωνικά. Οι κοινωνίες γίνονται α σφαλώς πιο συντηρητικές, σ ε πράγ ματα που η γενιά μου διεκδίκησε και τα πήρε, όπως η ελευθερία στις σχέ σεις, μια άνεση σ το να συζητώνται πολιτικές απόψεις, π αρατηρώ με δ έος και σοκ, χωρίς να θέλω να γενικεύσω, ότι οι νεό τερ ες γενιές έχουν γυρίσει σ το συντηρητισμό.

Μπορεί η κρίση να παράξει υλικό ώστε να κάνει κανείς τέχνη; Έ χω μια θεωρία που τη ν πιστεύω από τα νιάτα μου. Οτι η τέχνη είναι αριστοκρατική. Δ εν κάνεις τέχνη όταν πεινάς και όταν πονάς. Την ώρα τη ς κρίσης δεν μπορείς να κάνεις τ έ χνη. Θα μετουσιώσεις το βίωμα όταν περάσει η κρίση. Οι δημιουργοί, νο μίζω, δεν μπορούν να κάνουν τέχνη εν μέσω μιας προσωπικής ή κοινωνι κής κρίσης. Θα περάσει η κρίση και μετά θα κάνεις τέχνη. Ο Ντοστογιέφσκι δεν έγραφε όταν είχε τις επι

ληπτικές κρίσεις και νομίζω ότι κα νένας δημιουργός, όταν κυνηγάει το καθημερινό του ψωμί, του περισ σεύει η διάθεση να δουλέψει. Ίσ ω ς για το ν αποδέκτη τη ς τέχνης να είναι αλλιώς, εκείνος μπορεί να διαβάσει, να ακούσει μουσική ή κάτι άλλο. Εγώ, ας πούμε, αυτή τη ν εποχή της κρίσης, που ακούω ραδιόφωνο διαρ κώς και έχω συνεχώς ανοικτή αλλά βουβή τη ν τηλεόραση σ ε ένα κανάλι, δεν μπορώ ούτε να διαβάσω.

ρίως για τους νεότερους που είχαν μά θει σ ε έναν άλλο τρόπο ζωής, να τον επαναπροσδιορίσουν. Η δική μου γε νιά έχει παλιότερες αναφορές. Είναι αλήθεια ότι πολύς κόσμος έζησε πέρα από τις δυνατότητές του και τώρα θα χρειαστεί να μάθει να ζει μέσα στις δυ να τότητές του. Ζήσαμε με το «έχειν» και όχι με το «είναι». Τώρα είναι μια ευκαιρία να ζήσουμε αλλιώς.

Αν δούμε τη ζωή ως αφήγηση μιας ιστορίας, μπορούμε να την αντέξουμε ευκολότερα; Όχι. Η ζω ή είναι για να τη βιώνουμε. Τ ο μυθιστόρημα είναι για να τ ο δια βάζουμε, για να αντλούμε από εκεί εργαλεία και να κάνουμε τη ζω ή πιο διαχειρίσιμη. Είναι άλλο πράγμα ο συγγραφέας και άλλο ο άνθρωπος που γράφει. Δ εν πρέπει να συγχέ ουμε τ ο έργο με το ν άνθρωπο. Έχουμε συγγραφείς που η ζω ή τους ήταν πολύ διαφορετική από τα κεί μενα που μας άφησαν, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει. Υπάρ χει ένας τρόπ ος να διαχειριστεί κα νείς τη ζω ή του με τη ν παραμυθία. Ω ς παιδί χρειάστηκε να αφηγηθώ τη ζω ή μου σαν παραμύθι, για να μπο ρέσω να τη δεχτώ. Αυ τό είναι συνυφα σμένο με αυτό που αποκαλώ «τρα ύμα » τω ν ανθρώπων που ασχο λούνται με τη ν τέχνη. Έ χω καταλά βει ότι αυτό το τραύμα επικεντρώνε ται σ ε αυτή τη σκοτεινή παιδική ηλι κία. Και βεβαίως είχαμε το κύτταρο το «πειραγμένο», αλλά το επεξεργα στήκαμε κιόλας.

Τι είδους κρίση είναι αυτή; Εί ναι μόνο οικονομική;

Είναι ένα θεραπευτικό ταξίδι η συγγραφή;

Όχι βέβαια. Είναι πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική. Είναι δύσκολο, κυ

Όχι. Είναι ένα παρηγορητικό ταξίδι. Από βιβλίο σ ε βιβλίο κάτι παρηγο-

ροΰμε, κάτι στρογγυλεύουμε. Α ν ήταν θεραπευτικό, θα γράφαμε έναδυο βιβλία ο καθένας και θα τελειώ ναμε. Εγώ δεν είμαι αυτοβιογραφική, δυο βιβλία άπτονται της ζω ή ς μου. Το Ερως, θέρος, π όλεμος που ανα φερόταν σ τη ζω ή της μητέρας μου και το Για να δει τη θάλασσα. Ο κα θένας από εμάς που γράφει, δανείζει σκέψεις και ιδέες στους ή ρωές του χωρίς να αυτοβιογραφείται.

Για να γράψει κανείς χρειάζε ται μόνο ταλέντο; Μόνο με το τα λέντο δε μπορείς να κάνεις τίποτα. Ο μόνος τρόπος να καλιεργηθείς πάνω σ τη γραφή είναι να διαβάζεις. Στις σχολές δημιουργικής γραφής, αυτό που δίνεις στους αν θρώπους που ενδιαφέρονται είναι κά ποια κλειδιά. Δ εν διδάσκεται αυτή η τέχνη. Δ εν μπορώ π άντως να πιστέ ψ ω συγγραφείς που λένε ότι δεν δια βάζουν καθόλου.

Είστε και εικαστικός. Ποια εί ναι η διαφορά ανάμεσα στην ει κόνα και τη λέξη; Ο ζω γρά φος και ο συγγραφέας. Ο ένας χρησιμοποιεί πινέλα και χρώ ματα, ο άλλος στυλό και μολύβι. Ο ζω γρά φος παραμιλά εσωτερικά χω ρίς να το γνωρίζει όταν ζωγραφίζει. Ο συγγραφέας δεν παραμιλά με το ν ίδιο τρόπο με το ν ζω γράφο, αλλά το κάνει. Η διαδικασία της συγγραφής είναι διαφορετική, ο συγγραφέας έχει ασυνείδητες στιγμές, όταν αφήνεται σ ε αυτό που έρχεται ακάλεστο.

Θα μας δώσετε ένα τέτοιο κλειδί; Η αυτοπειθαρχία. Νομίζω ότι δεν ισχύει αυτό που λένε «είχα έμπνευση και έγραψα». Η έμπνευση είναι στιγμι αία. Από εκεί και πέρα απαιτείται έρευνα και οργάνωση του υλικού. Είμαι από τους συγγραφείς που όταν γράφω δεν κάνω απολύτως τίποτα άλλο. Δου λεύω από τις 3 τη νύχτα έως τις 10 το πρωί, κάθε μέρα, χωρίς διακοπή.

Σας ευχαριστώ. ■

Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ ΙΑ Κ Ο Υ Ν Τ Ο Υ Ρ Η

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ

Χώμα κι Ουρανός στη Γη των Απολαύσεων ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ, ΚΕΝΤΡΙΚΗ & ΛΙΑΝΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Εκδόσεις ΒΟΓΙΑΤΖΗ, Βεΐκου 65 -6 7 ,1 1 7 41 Κουκάκι Τηλ.: 210 9222 077 - 6973 810 153 e-mail: info@ekdoseis-vogiatzi.gr, www.ekdoseis-vogiatzi.gr

Χώμα και Ουρανός ττη Γη των Απολαύσεων

δ:συνέντευξη ΣΤΟΝ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟ ΙΝΤΖΕΜΠΕΛΗ

ΊρβινΠάλομ «Μεταμφιέζομαι για να βοηθήσω» Κάθε βιβλίο του ψυχίατρου και ψυχαναλυτή Ίρβιν Γιάλομ προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον σ’ όλο τον κόσμο. Οι σχέσεις ψυχολογίας και αφήγησης που συνδιάςονται σ ’ όλα του τα βιβλία αποδεικνύονται πολύ ισχυρές, όπως και στο τελευταίο για τον Σπινόζα, όπου όμως εδώ προέχει π φιλοσοφία και ο λόγος του φιλοσόφου για τον άνθρωπο. Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το μυθιστόρημα Το πρό βλημα Σπινόζα·, Ο Σπινόζα με ενδιέφερε για πολύ με γάλο χρονικό διάστημα, αλλά δεν μπορούσα να βρω τρόπο να εισχω ρή σω σ τη ζω ή ενός ανθρώπου χωρίς

κάποιο εμφανές δραματικό γεγονός -ε κ τό ς από το ν αφορισμό του από την εβραϊκή κοινότητα λίγο μετά τα είκοσι χρόνια του. Ό ταν επισκεφθήκαμε το Μουσείο Σπινόζα σ το Ράινσμπουργκ, ανακάλυψα ότι οι Ναζί εί χαν κλείσει τ ο μουσείο και είχαν κα

τασχέσει τη βιβλιοθήκη του Σπινόςα, π ροσπ αθώ ντα ς να επιλύσουν το «πρόβλπμα Σπινόςα». Αυ τό με ενέ πνευσε να ξεκινήσω να γράφω.

για τρία χρόνια, αλλά δεν την έγραψε ο ίδιος. Ω στό σο , είμαι σίγουρος ότι θα συμφωνούσε μ’ αυτά τα λόγια.

οποίο επίσης το ν καταδίκασε για την αμφισβήτηση τω ν Γραφών και για τις

Παράλληλα με τον Σπινόζα, το μυθιστόρημα εστιάζεται και στον Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ, θεωρη τικό υπεύθυνο για το ιδεολογικό πρόγραμμα του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Αν διαβάσει κάποιος το βιογραφικό του Ρόζενμπεργκ, θα διακρίνει ότι την υψηλή μόρφωσή του τη χρησιμο ποίησε ως βάση ανάπτυξης ιδεών και πράξεων που θα ωφελούσαν τον Χίτλερ. Είναι εύκολο να μετατρέψεις έναν διανοούμενο σε πει θήνιο όργανο;

κοσμικές του απόψεις.

Ο Ρόςενμπεργκ ήταν ένας ψευτοϊ-

Ο φιλόσοφος Σπινόζα ήταν για την εποχή του πολύ τολμηρός, αν σκεφτούμε πως όχι μόνο εξέφρασε τη γνώμη του αλλά και ήρθε σε αντίθεση με την τοπική κοινότητα. Η σύγκρουση δεν έχει όμως και συνέπειες; Εκφράςοντας τη γνώμη του, ο Σηινόςα έμπλεξε σ ε φασαρίες όχι μόνο με τη ν εβραϊκή κοινότητα αλλά και με το χριστιανικό κατεστημένο, το

Στη συγγραφή και την ανά λυση της προσωπικότητας του Σπινόζα χρησιμοποιήσατε μόνο μυθοπλαστικά στοιχεία ή και πη γές που ανέπτυσσαν την προσω πικότητά του; Χρησιμοποίησα ό σες π ρωτογενείς πηγές μπόρεσα να βρω -για παρά δειγμα, το κείμενο του αφορισμού του και τα δικά του βιβλία- όπως επί σης και βιογραφίες γραμμένες από αξιόπιστους μελετητές.

Ο Σπινόζα είπε: «Αλίμονο, αν οι άνθρωποι ήταν σοφοί και διέ θεταν περισσότερη καλή θέληση, ο κόσμος θα ήταν παράδεισος, ενώ τώρα είναι κόλαση». Μήπως οι ίδιοι οι άνθρωποι με τις ενέργειές τους δυσκολεύουν την ύπαρξή τους; Η παραπομπή αυτή ήταν γραμμένη σ τον τοίχο ενός σπιτιού σ το Ράινσμπουργκ, όπου ο Σπινόςα διέμεινε

δεολόγος. Δ εν το ν ενδιέφερε να ανα καλύψει τη ν αλήθεια αλλά να προ ωθήσει μια αντισημιτική ιδεολογία.

Γράφετε ότι για να βοηθήσεις κάποιον πρέπει να μπεις στον δικό του κόσμο. Εσείς, ως συγ γραφέας ή ως επιστήμονας, κατά πόσο καταφέρνετε να εισχωρή σετε στον εσωτερικό κόσμο της ανθρώπινης ύπαρξης; Σ το μυθιστόρημα αυτό προσπάθησα να χρησιμοποιήσω την εμπειρία μου ω ς ψυχιάτρου για να εισχωρήσω σ το ν εσω τερικό κόσμο τω ν χαρα κ τήρων μου - σ τη συγκεκριμένη πε ρίπτωση, του Σπινόςα και του Ρόςενμπεργκ. Έ τσι, στα αντίστοιχα ση μεία επινόησα έναν σοφ ό βοηθό ή θεραπευτή για να φ ω τίσ ω τις ε σ ω τε ρικές διεργασίες το υ μυαλού αυτών τω ν δύο ανδρών.

Η μεγάλη εκδοτική σας επιτυ χία ήταν το μυθιστόρημα Όταν

Irvin D. Yalom Το πρόβλημα Σπινόζα Άγρα σελ. 506, € 22

δ:συνέντευξη

έκλαψε ο Νίτσε. Αν και ο Νίτσε δεν συνάντησε ποτέ τον Γιόζεφ Μπρόιερ, εντούτοις το μυθιστό ρημα έγινε μπεστ σέλερ. Πού οφείλεται η επιτυχία του βιβλίου; Ο κόσμος ενδιαφέρεται για το ν Νίτσε και τις απαρχές τη ς ψυχανάλυσης. Κατάφερα να βάλω αυτά τα δύο πρό σ ωπα μαζί καθώς φανταζόμουν τι θα μπορούσε να είχε συμβεί αν ο Νίτσε, αντί του Φρόυντ, είχε εφεύρει την ψυχανάλυση. Πιστεύω ότι είναι μια καλή ιστορία, με εκπληκτικούς ιστο ρικούς χαρακτήρες, ενώ ο σκοπός ήταν επίσης να δημιουργήσω ένα δι δακτικό μυθιστόρημα, ένα μυθιστό ρημα ιδεών.

ασθενείς μου, τους ζη τώ πάντα να διαβάσουν το κείμενό μου και να δ ώ σουν τη ν έγκρισή τους. «Μεταμφιέ ζομ αι» πάρα πολύ προσεκτικά και χρησιμοποιώ τη ν ιδιαίτερη εμπειρία ενός ασθενούς για να βοηθήσω άλ λους ανθρώπους -κάτι το οποίο οι ασθενείς μου, χωρίς εξαίρεση, έχουν αντιμετωπίσει με θετικά συναισθή ματα.

Μέσα από τα βιβλία σας, αλλά και σε πολλές σκέψεις σας, δια κρίνω ότι έχετε σε περίοπτη θέση τον φιλόσοφο Επίκουρο. Ποια εί ναι η άποψή σας γενικά για τους έλληνες φιλοσόφους; Αισθάνομαι δέος για τη σοφία και

Πολλά από τα μυθιστορήματα ή τα βιβλία σας είναι επηρεα σμένα από την ιδιότητά σας ως ψυχιάτρου. Μπορεί η εργασία μας να μας εμπνέει και να αποτελεί χώρο αναζήτησης αλλά και προ σωπικής έκφρασης; Ναι, η γραφή μπορεί να γίνει αναζή τηση πολλών πραγμάτων, όπως: η ανακάλυψη της αλήθειας, ένα μέσο προσωπικής έκφρασης και, πάνω απ’ όλα, η εμπειρία να ακολουθείς τη φαντασία σου καθώς δημιουργείς μια αισθητική φόρμα που σ ε ικανο ποιεί.

Ευχαριστίες για τη μετάφραση στον κ. Περικλή Τάγκα, αναπληρωτή καθηγητή τουΤμ. Εφαρμογών Ξένων Γλωσσών στη Διοίκηση και το Εμπόριο, ΤΕΙ Ηπείρου.

Έχετε χρησιμοποιήσει σε κά ποια βιβλία σας υλικό από αν θρώπους που προσέτρεξαν στη βοήθειά σας ως επιστήμονα. Αυτό μήπως αντιβαίνει στον δε οντολογικό κανόνα; Πώς χειρι στήκατε αυτό το ζήτημα σε σχέση και με τυχόν επικρίσεις; Α ν χρησιμοποιήσω υλικό από τους

την αναζήτηση τη ς σοφίας από τους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους και δραματουργούς, όπω ς επίσης και από τους γλύπτες και τους αρχιτέ κτονες. Καθιέρωσαν διανοητικά και καλλιτεχνικά πρότυπα που οι επερχόμενες γενιές σπάνια κατάφεραν να προσεγγίσουν.

Γνωρίζω ότι έχετε επισκεφτεί τη χώρα μας. Ποια είναι η γνώμη σας για τους Έλληνες; Η σύζυγός μου κι εγώ, όπως κι ο γιος μας Ρέιντ, ο οποίος είναι φω τογρά φος, αγαπάμε τους Έλληνες για τη ζεστασιά, τη ν ευφυΐα, τη γενναιοδω ρία και την πολιτιστική τους πολυπλοκότητα. Σκεφτόμαστε τη ν Ελ λάδα ω ς μια μακρινή «πατρίδα» και νιώθουμε συμπόνια για τους ταραγ μένους καιρούς που ζείτε αυτό το διάστημα.

Σας ευχαριστώ πολύ. ■

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Η όΙογοτεχνία om vs α κριβ ινε την έχετε φ ανταστεί

Φιλμ νουάρ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ

ΜΑΡΟ ΒΑΜΒΟΥΝΑΚΗ

ΦΙΛΜ ΝΟΥΑΡ

ΥΡΙΑΚΗ ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΣΤΗ ΒΙΕΝΝΗ Να προσέχεις το Βλέμμα περισσότερο από τα λόγια, της έλεγε. Μην κρίνεις από τις πράξεις αυτές καθαυτές. Να γυρεύεις την κρυμμένη πρόθεση. Ένας εγωπαθής διαλέγει και ρόλο αγίου. Όμως σκοπός του είναι ο αυτοθαυμασμός. Πάντα εγώ! Οπλησίον μένει απόμακρη γη.

Στο Παρίσι του 1939 ο νεαρός δημοσιογράφος Φιλίπ Τεμηό ερευνά το παράνομο ειδύλλιο ενός Έλληνα εμπόρου όπλων και μιας Ισπανίδας δούκισσας.Ένας κόσμος συνωμοσίας, παρασκηνιακής πολιτικής, κατασκοπείας και πολεμικών συγκρούσεων αν

ΒΑΝΕΣΑ ΝΤΙΦΕΝΜΠΑ

ΚΑΡΛΟΣ ΡΟΥΙΘ ΘΑΦΟΝ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ

ΜΑΡΙΝΑ Μαρίνα μού είπε κάποτε πως θυμόμαστε μόνο αυτό πουδεσϋνέθη ποτέ, θά περνούσε αιωνιότητα προτού καταλάβω το νόημα αυτών τωνλέξεων. Έτσι ξεκινά την αφήγησή του ο Όσκαρ Ντράι, ο οποίος εγκατέλειψε την πόλη όπου γεννήθηκε σε μια μάταιη προσπάθεια να ξεφύγει από τις αναμνήσεις του.

Ένα κορίτσι που μεγάλωσε στα απάνθρωπα και απρόσωπα ορφανοτροφεία της Πρόνοιας προσπαθεί να καταλάβει τι σημαίνει ζωή, έρωτας, ελπίδα. Η Βικτόρια ξέρει μόνο τη γλώσσα των λουλουδιών, και πρέπει να μάθει τη γλώσσα των ανθρώπων. Αραγε, αυτοί που δεν αγαπήθηκαν μπορούν να αγαπήσουν; Κι όσοι γνωρίζουν τη γλώσσα των λουλουδιών μπορούν να μιλήσουν στους ανθρώπους;

Κυκλοφορούν και σε e-books. Αναζητήστε περισσότερους από 400 τίτλους στο www.psichogios.gr! I

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

---------w w w .p sich o g io s.g r

Βρείτε μας στο:

δ : βιβλιοκριτική

Ε ξαρτήσ εις και νευ ρ ώ σ εις στη μετανεω τερικη Αθήνα

ΑλέξηςΖήρας

κόμα και στην πιο βιαστική του ανάγνωση, ο Εθισμός, αυτό το μυθιστόρημα-βεντάλια της Εϋας Στάμου, είναι φανερό ότι έχει ω ς κεντρικό του νευρώνα τις συναισθηματικές και ψυχικές εξαρ τή σεις του μετανεωτερικού ανθρώ που. Του ανθρώπου που νοσταλγεί με έναν τυφλό τρόπο την αλλοτινή, παιδική του εποχή τη ς σταθερότη τας, ακόμα και όταν τώ ρ α επιδιώκει με κάθε τρόπο το ν θρίαμβο τη ς ατα ξίας! Τ ο ονόμασα «μυθιστόρημα βε ντάλια» όχι γιατί είναι φτιαγμένο κομμάτι-κομμάτι από τις η ρωτοηρόσωπες εξομολογήσεις ενός κύκλου πε ρίπου συνομηλίκων εποίκων τη ς ση

μερινής πολυμορφικής κοινωνίας του Κολωνακίου, αλλά κυρίως γιατί η μυ θοπλασία του εξελίσσεται όσο ανοί γει η βεντάλια τω ν επιμέρους αφη γήσεων. Κατά τα λοιπά, όπως και σ ε >δ: Μ

Εύα Στάμου Εθισμός Μελάνι, 20Π σελ. 324 € 15,80

πολλά άλλα πεζά τω ν τελευταίων ετώ ν, γραμμένα από συγγραφείς κάτω τω ν πενήντα, παρατηρούμε και σ το ν Εθισμό τη μετατόπιση του κέ ντρου βάρους τη ς μυθοπλασίας από τα πρόσωπα σ τα θέματα. Είναι εμ φανές ότι η Στάμου ξεκίνησε από τη διερεύνηση του εθισμού ω ς φαινο μένου και τα δεδομένα πρόσωπα της χρησιμέυσαν ω ς διάμεσα επιβεβαίω σης τω ν επιπτώσεών του στις κοινω νικές και ψυχικές τους ταυτότητες. Ο εθισμός, ω ς κατάσταση νοσηρής

εξάρτησης, περνά από τη σκέψη τω ν περισσότερων ή συμπεραίνεται πλαγίως από το ν τρόπο ζω ή ς τω ν άλ λων, ό σω ν δεν έχουν συναίσθησή του λόγω άγνοιας. Κάπνισμα, ποτό, σεξ, ουσίες, τηλεόραση, ανάγκη του φαίνεσθαι κ,λη., αλλά αν δούμε πιο βαθιά το εθίζεσθαι, ω ς ψυχική κατά σταση, θα καταλάβουμε ότι δεν είναι και τό σ ο εύκολο να τ ο θεωρήσουμε συλλήβδην ω ς κάτι το κακό. Το μυ θιστόρημα δεν μας το λέει, γιατί προ βάλλει την αρνητική πλευρά του εθισμού, όμως είναι αμφίβολο αν υπάρ χει πια κάποια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά στην καθημερινή μας ζω ή που να μην εγκλείει μέσα της την εξάρτηση! Για να σταθούν κριτικά απέναντι στην εθιστική συμπεριφορά τους, τα δύο από τα βασικά μυθιστορηματικά πρόσωπα, η εκδότρια 'Ελσα και ο με ταφραστής και εμφανώς ψυχωσικός και συμπλεγματικός Π έτρος, ζητούν ή εξαρτώνται από τη βοήθεια της ψυ χοθεραπευτικής αγωγής. Μάλιστα η «αυτοανάλυσή» τους -π ου ας πούμε ότι γίνεται σ το κλασικό ανάκλιντρο της ψυχοθεραπείας- αποτελεί μέρος της μυθοπλασίας τη ς Στάμου, καθώς μεταφέρει σ το βιβλίο της την κατά θεση τω ν βιωμάτων τους. Άλλωστε, το ένδον σκάπτε συμβαίνει γενικά σε όλα τα κύρια πρόσωπά της. Ακόμα και στην Ιφιγένεια, μια νεαρή ηθο

ποιό που πέρασε διά πυράς και σι δήρου για να κατακτήσει μια θέσπ σ το πάνθεον το υ αθπνάίκού life style, αποτελώντας τώ ρ α το μήλον τπς έριδος τ ω ν δύο προπγουμένων, τπς εκδότριας και του ιδεολππτικού και φαντασιόπλπκτου μεταφραστή, μα και ενός κυρίαρχου ψευτοκαλλιτεχνικού status που μόνο ειρωνικά χαμόγελα μπορεί να προκαλέσει. Δ εν ξέρ ω πόσο ένας τυχαίος αναγνώ στη ς πρόκειται να δει πέρα από τις αράδες ενός μυθιστορήματος, αλλά ο Εθισμός, για μένα, είναι ένα βιβλίο ακίνδυνος επιφάνειας και επι κίνδυνου βάθους. Μοιάζει εύκολο και ανάλαφρο, ίσως λόγω τπς ρεαλι στικής του προφάνειας, του (έντε χνα;) αποδραματοποιπμένου του ύφους και τπς αφηγηματικής του γρηγοράδας, ενώ ούτε εύκολο είναι ούτε ανάλαφρο. Πίσω από το ρόδινο και το χρυσό τη ς «χαρισάμενης» ζω ή ς τω ν τηλεοπτικών πλατώ και τω ν πάμφωτων προθηκών της εικο σαετίας 1980-2000 ενεδρεύει το γκρίζο και το μαύρο. Αβυσσαλέα απελπισία, μοναξιά, έτοιμη να βγάλει ανά πάσα στιγμή τα νύχια τη ς επιθε τικότητα. Ό,τι χαρακτηρίζει σήμερα τα «ανθρωποφαγικά» ήθη τω ν άρ ρ ω στω ν κοινωνιών τη ς Δύσης, απεί θαρχων ή ηειθαρχημένων, είναι πε ρασμένο και σ το ν κόσμο του Εθισμού. Από τα τρία κεντρικά πρόσωπα, την Ελσα, το ν Π έτρο και την Ιφιγένεια, νομίζω ότι πιο ολοκληρωμένα ω ς λο γοτεχνικές ο ντό τη τες είναι τα δύο πρώτα. Το βλέμμα τη ς συγγραφέως εστιάζεται πολύ π ερισσότερο στη διαδρομή τη ς ζω ή ς τους, αν και συ χνά καθ’ υπερβολήν. Ενώ η Ιφιγένεια μοιάζει μάλλον με ένα είδος α νθρώ πινου καθρέφτη, ένα διάμεσο πρό σωπο όπου προβάλλουν τις επιθυ

μίες, τους φόβους, τις ανασφάλειες και τα πάθη τους τα άλλα δύο. Για το ν Πέτρο, η Ιφιγένεια είναι ένα φ τω χοκόριτσο που με το ν αμοραλισμό του κατάφερε να γίνει η θεά της ελα φριάς δημοσιογραφίας και τω ν me dia, ένα αισθητικό και αισθησιακό ιδεώδες, ένα όνειρο ή αποκύημα τω ν φα ντα σιώσεών του. Για τη ν Έλσα, επίσης μια βαθιά διαταραγμένη προ σωπικότητα που προσπαθεί μάταια να επιστρέφ ει σ τη ν κατά στα ση ασφάλειας και ισορροπίας που έζησε ω ς νεαρό κορίτσι κοντά σ τον πατέρα της, η Ιφιγένεια είναι ο υποκειμενι κός καθρέφτης τη ς δικής της ανά γκης να είναι, όπω ς εκείνη, αδέ-

Ο επιφανειακά ρόδινος και φωτεινός κόσμος του life style, που μέσα του έχουν απορροφηθεί σχεδόν όλα τα πρόσωπα του μυθιστορήματος, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό πολιτιστικό στοιχείο της ομογενοποιημένης μετανεωτερικότητας.

σμευτη και ανεξάρτητη. Πιο λίγο απ’ ό σ ο σ το ν Πέτρο, το ν κατά φαντασία εραστή τη ς νεαρής ηθοποιού, υπάρ χει και σ την Ελσα μια λανθάνουσα ερωτική έλξη γι’ αυτήν. Για τούτο και οι αχρείαστα πολλές συναντήσεις της εκδότριας, που δήθεν έχουν ω ς αφορμή το υπό έκδοση βιβλίο της Ιφιγένειας. Ό πως ο Πέτρος, έτσι κι αυτή, πιστεύουν ότι η ηθοποιός κρατάει ή διαθέτει κάτι που τους ανήκει και που με την απόκτησή του θα ολοκληρωθούν. Η διαπίστωση ότι αυτό που είμαστε είναι αυτό που προβάλλουμε για το βλέμμα του άλλου, περασμένη σαν μοτίβο κάτω από τα ψυχολογικά π ορτρέτα όλων τω ν μυθιστορηματι κών π ροσώπων της Εύας Στάμου,

6 : βιβλιοκριτική

ασφαλώς και δεν είναι επινόηση του

σωματώνει στη γλώ σσα τη ς τα επι-

Φερνάντο Πεσσόα -γιατί τουλάχι σ το ν αυτό πιστεύει ο Πέτρος, που έχει κάνει ευαγγέλιό του Το βιβλίο τη ς ανησυχίας του Πορτογάλου ποι ητή. Είναι μια τυπική ψυχαναλυτική θ έση που γοήτευσε πολλούς ευρωπαίους συγγραφείς, ήδη από τα χρό νια του ’20 και του ’30. Α ν πάντως προηγείται κάποιος σ την επεξεργα σία τη ς θέσης αυτής, αυτός είναι ο ιταλός δραματουργός Λουίτςι Πιραντέλλο, που έχτισε σ την κυριολεξία το θεατρικό του σύμπαν σ τη σχετική φροϋδική θεωρία. Στο ν Εθισμό τα

μέρους ύφη τω ν προσώπων! Και πράγματι δύσκολα σ ’ αυτή τη ν πολυεστιακή μυθοπλασία μπορούμε να ξεχωρίσουμε το ν ένα από το ν άλλο τρόπο ομιλίας. Οι «απ ολογίες» και οι εξομολογήσεις αναπαράγονται μέσα από έναν γοργό, πυκνό, καλοδουλεμένο, χωρίς κοιλιές αλλά και χωρίς ιδιάζουσες αλλαγές και εντά σεις λόγο, δεν υπάρχει αυτή η διαφοροποιητική ποικιλία έκφρασης που συ ναντούμε σ τα παλαιότερα μυθιστο ρήματα. Κάτι που ασφαλώς σχετίζε ται άμεσα με το ότι οι νεότεροι συγ γραφείς σκοπεύουν σ το θέμα και, κατά δεύτερο, αποφεύγουν όσο μπο ρούν τις δραματοποιήσεις, τους υψη λούς τόνους κ.λπ.

πάντα δυνάμει είναι αιτίες εξάρτη σης: το φαγητό, η μόδα, οι βόλτες σ τα μπαρ, το βόλεμα σ ε μια ερωτική σχέση, και βέβαια οι αναρίθμητες μι μήσεις που μας κάνουν να δενόμα σ τε ψυχικά με πρόσωπα, γεγονότα, φαινόμενα και πράγματα που νομί ζουμε ότι μας δίνουν πληρότητα και

ικανοποίηση. Χ ωρίς να κρατούμε τις απαραίτητες αποστάσεις που επιτρέ πουν το ν στοχαστικό έλεγχο. Α ν σ το βιβλίο τη ς Στάμου θελήσουμε να βρούμε αυτό το ν στοχαστικό έλεγχο στη ν καθημερινότητα τω ν π ροσώ πων της, κύριων και περιφερειακών, θα δούμε ότι δεν υπάρχει. Και τούτο διότι έχουν κάπως αδιάφορα εκχω ρήσει τη δυνατότητα αυτοσυγκράτη σης σ ε κάποιον άλλο. Στους ψυχο θεραπευτές τους, που παίζουν έναν παρασκηνιακό, βουβό αλλά και ση μαίνοντα ρόλο για τη ν ισορροπία τους, ή στην ανώνυμη περσόνα της ίδιας τη ς συγγραφέως, η οποία κινεί διαρκώς τα νήματα της λογοτεχνικής τους ζωής. Οι εξαρτήσεις λοιπόν, πραγματικές ή μεταφορικές, καλά κρατούν! Μάλιστα, ο έλεγχος αυτής τη ς ανώνυμης περσόνας είναι τό σ ο απόλυτος ώ σ τε υφοποιεί, όπως έλεγε ο ρώ σος Μιχαήλ Μπαχτίν, δηλαδή εν

Γιατί συμβαίνει αυτό; Ειδικά για την περίπτωση του βιβλίου τη ς Στάμου θα έκανα την υπόθεση ότι η ανατο μική της εποπτική μέθοδος να εστιά ζεται σ τις κ αταστάσεις κάνει πιο πρόσφορη την κλινική διερεύνηση του ψυχισμού τους. Στο ν Εθισμό (και πολύ σ ω στά ) δεν υπάρχουν κα λοί και κακοί, και θα ήταν λάθος να βαθμολογήσουμε ηθικά ή ποινικά την ταυτότητά τους· νοσούντες είναι λίγο ώ ς πολύ. Εξάλλου, ο επιφανει ακά ρόδινος και φω τεινός κόσμος του life style, που μέσα του έχουν απορροφηθεί σχεδόν όλα τα πρό σωπ α του μυθιστορήματος, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό πολιτι στικό στοιχείο της ομογενοποιημένης μετανεωτερικότητας. Με άλλα λόγια, δεν διαφέρουν παρά επουσιωδώ ς τα κατά τόπους life styles, και οι εθισμοί, αν το δούμε πιο προσεκτικά, δεν λειτουργούν αλλιώς, σ ε όλα τα πλάτη και τα μήκη της «πολιτισμένης Ευρώπης». Η οργουελική κοινωνία εί ναι κοντά μας, ίσως περισσότερο από ποτέ... ■

Περί Ψυχής · Ηθικά Νικομάχεια (2 τόμοι) · Ρητορική (2 τόμ οι) · Πολιτικά (3 τόμοι) • Περί Μέθης - Περί Αρετών και Κακιών - Περί Κόσμου · Φυσικά · Ποιητική •

’.Μ .

____ ___

W W W . Z IF r O S . C j r

ΚΕΝΤΡΙΚΗΔΙΑΘΕΣΗ: ΑΘΗΝΑ: Ασκληπιού 6, τηλ.: 210 3626350, fax: 210 3626360 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Πλάτωνος 2, τηλ.: 2310 270 884, 2310270 184, (οχ: 2310 271 766

δ : βιβλιοκριτική

Το ν η σ ί των παράπλευρων απωλειών

Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Χρηστός Αστεριού γράφει μια εξωτική αλληγορία, ένα παραμύθι, ένα μυθιστόρημα που λέει την ιστορία του με απλότητα αλλά και με βάθος, με σαφήνεια αλλά και με κλιμακωτή πολυσημία. Η λο γοτεχνία έτσι ξαναβρίσκει τη χαμένη τομή ανάμεσα στην αναγνωστική ευ χαρίστηση και σ την κριτική σκέψη, ανάμεσα στην απόλαυση του μύθου και σ την αναζήτηση ενός βαθύτερου νοήματος.

Δέκα άνθρωποι, που συνθέτουν μια πολυεθνική ομάδα, αφήνονται σ ε ένα ερημικό νησί να ζήσουν, σ το πλαίσιο ενός τηλεοπτικού παιχνιδιού δοκιμασιών και επιβίωσης. Η ιστορία τη ς παντελούς εγκατάλειψής τους μετά τη χρεοκοπία τού σταθμού που οργάνω σε το παιχνίδι και η ηροσπάθειά τους να επιζήσουν σαν ναυαγοί,

Ίσλα Μπόα Πόλις, 2012 σελ. 348, € 15

μακριά από το ν πολιτισμό, εξιστο ρείται με μια πολυφωνική αφήγηση στην οποία ο ένας δίνει τη σκυτάλη σ το ν άλλο. Ο καναδός σεφ, η κινέζα οικονομολόγος, ο γερμανός ακτιβισ τής με τη ν ιταλίδα σύντροφό του, η λιβανέζα καρκινοπαθής, η ελληνίδα αρχιτέκτονας και η αργεντινή μουσι κός, ο πακιστανός, ο κενυάτης και ο γάλλος διανοούμενος επιλέχθηκαν γιατί ζούσαν ώ ς τό τε μια αδιέξοδη ζω ή, με οικονομικά ή προσωπικά προβλήματα, έξο δ ο ς από τη ν οποία φάνταζαν τα πολλά εκατομμύρια που

είχαν τεθεί ω ς έπαθλο για το ν νικητή. Μαζί τους το προσωπικό τής παρα γωγής, ο σκηνοθέτης και ο παρουσιαστής, που για ανάλογους λόγους δέχτηκαν τη συμμετοχή τους σ ε ένα παιχνίδι για το οποίο τήρησαν σιγή ιχθύος. Α ν μιλούσαμε για παγκοσμιοποίηση, κάπως έτσι θα τη ν συνθέταμε δειγ ματοληπτικά: σχεδόν όλες οι ήπειροι, μοιρασμένα τα δύο φύλα, άτομα ποι κίλων οικονομικών και μορφωτικών επιπέδων, με διαφορές στη θρησκεία και στη νοοτροπία, με φυγόκεντρες αντιλήψεις που, ενώ θα δυσκόλευαν τη συμβίωση, στην πράξη, υπό το κα θεστώ ς της ανάγκης δεν αποτελούν τελικά δυνάμεις που να οδηγούν στη ριζική σύγκρουση. Ίσ ω ς ο συγγρα φέας, ενώ θα μπορούσε να δείξει πιο έντονα τις αντιθέσεις τους, φοβή θηκε την οξύτητα τω ν προστριβών και δεν παρουσίασε σ το ν αναγνώστη δραματικές συγκρούσεις, παρά τις καθοριστικές διαφωνίες που οδήγη σαν σ τη ρήξη. Ο η εζογράφος καταφέρνει να συν θέσει μια πολυφωνική ορχήστρα που παίζει - σ ε μια σκακιέρα συμφερό ντω ν, σ χέσ εω ν, επιχειρηματικών στρατηγικών και προσωπικών βλέ ψ εω ν - το παιχνίδι της συμβίωσης, το οποίο γρήγορα γίνεται αγώνας επι βίωσης και τούμπαλιν. Είναι ορατός εδώ ο στόχος τού Χρ. Α στεριού να

'Ε να αδιανόητο σ χέδιο.»

Τ ια δείξει σ το ν μικρόκοσμο του ΊσλαΜ πόα πώς οι άνθρωποι ξεκινούν να δουλεύ ουν για ένα υψηλό προσωπικό συμφέ ρον αλλά με την πίεση τω ν αδυσώπη τω ν εξελίξεων, ο όποιος στόχος υποβι βάζεται σ την απλή διατήρηση της ζω ή ς και σ την ικανοποίηση τω ν ελάχιστων επιδιώξεων. Τ ο μίγμα ω ς ιδέα είναι πολύ πετυχημένο, αν και ο καθένας μπορεί να έχει επιφυλάξεις για το πόσο αυτή η κυρίαρχη ιδέα υλοποιείται σ ω σ τά στις σχέσεις τω ν συμμετεχόντων και στις μικρές καθημερινές τους επα φές που θα μπορούσαν να είναι πιο αιχ μηρές. Τελικά, όμως η αλληγορία του παιχνι διού περνά εύγλωττα το μήνυμα σ τον α ναγνώστη για το πώς η ζω ή του δεν εξαρτάται μόνο από το περιβάλλον που το ν πλαισιώνει αλλά κι από μια σειρά μεγάλων αφηγήσεων, όπως το διεθνές σκηνικό, η Ευρωπαϊκή Έ νωση, λ.χ., που μπορεί να καταρρέει παρασύροντας μικρούς και μεγάλους, ο οικονο μικός πόλεμος που διεξάγεται λυσσα λέα σ ε α νώτερα επίπεδα ενώ εμείς όλοι είμαστε οι παράπλευρες απώλειες, οι άμαχοι που δεν μπορούν να αντιδράσουν παρά μόνο για να σ ώ σουν όπωςόπως το σαρκίο τους. Σ το τέλο ς ο διανοούμενος της ομάδας επιχειρεί να λεκτικοποιήσει το βίωμα και έτσι να το εκ-λογικεύσει· είναι ο συγγραφέας που προσπαθεί με τις λέ ξεις να βάλει τά ξη στο χάος, αλλά ταυ τόχρονα να αφήσει το χάος να φτάσει σ τον αναγνώστη, ο οποίος είναι πλέον ο υπεύθυνος αποδέκτης της αφήγησης. Τελικά, φω τογρα φίζοντα ς την παγκο σμιοποίηση και μετατρέποντάς την σε ένα τηλεοπτικό παιχνίδι καταλαβαί νουμε με απτό και πανοραμικό τρόπο το πλαίσιο μέσα σ το οποίο η ζω ή κα τάγεται σ ε επιβίωση και σε παίγνιο στα χέρια α όρατων συμφερόντων. 1

eJfc J P j πιθανότητα

δ : βιβλιοκριτική

Η πολιτική ως λογοτέχνημα

Χρίσιος Παπαγεωργίου

Μάρω Δούκα Γιατί εμένα η ψυχή μου Πατάκης, 2012 σελ. 254, € 15

ια μια ακόμη φορά, σε ένα ακόμη βιβλίο, η μεγαλύτερη εν ζω ή ελληνίδα πεζογράφος, η Μάρω Δούκα, προτάσσει την πολιτική σκέψη ω ς κύριο ζητούμενο μιας ανά γνωσης, η οποία πραγματοποιείται με τους όρους που η ίδια θέτει. Εκτοπί ζοντας μιαν άκαιρη, μελοδραματική

και στείρα συναισθηματική εκδοχή από το προσκήνιο και τονίζοντας την προοδευτική οπτική πάνω στα γεγο νότα, που απασχολούν όχι μόνο το ελ ληνικό αλλά και το παγκόσμιο κοινό, η συγγραφέας αναφέρεται, χωρίς την παραμικρή φειδώ, σε ό,τι την ώρα που μιλάμε συμβαίνει, προτρέποντας μια μικρή διαφυγή από το ζοφ ερό της χώρο, που έχει να κάνει με την από σπαση εκ μέρους του δέκτη μιας νέας δικής του προσωπικής άποψης. Η συ χνά εμφανιζόμενη στα έργα της Δούκα πραγματικότητα, που μετατρέπεται σε έργο τέχνης κάτω από μια μυθοποιητική εκδοχή γνήσια λογοτεχνικά, ικανή να δρομολογήσει πάμπολλες εικασίες και να επιφέρει ισάξιες ερμηνείες, στο έργο που συζητάμε λαμβάνει διαστά σεις -καθώ ς ω ς διηγήματα εμπεριέ χουν διαφορετικούς μύθους- μιας πε ρίπλοκης αλλά και υψηλής πεζογραφικής δυναμικής, εμπλουτισμένης με άψογο γλωσσικό και εκφραστικό μηχανισμό.Η θεματολογία της Δούκα εκτείνεται σε ευρύ πεδίο ερεθισμάτων: βιώματα παιδικά, αναμνήσεις από το σχολείο, μετανάστες και πολιτικοί πρό

σφυγες, κοινωνικές σχέσεις, άστεγοι λόγω χρεών προς τις τράπεζες, περι πλανήσεις σ το κέντρο της πόλης, γυ ναίκες που ήρθαν στη χώρα μας από τα ανατολικά κράτη και φυλακισμένες ασκούν το αρχαιότερο επάγγελμα, μια επίσκεψη σ το Τολέδο σ το σπίτι ου Ελ Γκρέκο, η μητρότητα, τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, ένα συνοικέσιο, ένας νεκρός που «επισκέπτεται» τους δικούς του, το «βρώμικο ’89», οι Ζαπατίστας του Μεξικού, ο κόσμος τω ν βιβλίων και οι βιβλιοθήκες του Αντόνιο Μάλμο. Έτσι που, παρά το γεγονός ότι διακρίνεται ένας κατακερματισμός μύθων, τό σ ο διαφορετικών μεταξύ τους, στην ουσία δένουν πολύ καλά, λόγω του γεγονότος ότι ο πολιτικός λόγος της Δούκα, ω ς συνισταμένη ισχυρή και προσωπική, ω ς παράμε τρος εφιαλτική, θέτει το ένα ω ς συνέ χεια του άλλου, σαν ένα «μυθιστό ρημα» που χωρίζεται σε δεκαεπτά μέρη, που το καθένα διαθέτει την ανα τομία του, αποτελεί όμως και σκέλος του όλου. Η Μάρω Δούκα, άλλοτε γράφοντας με προσωπική και συναισθηματική τα ραχή και άλλοτε ψυχρά και χωρίς φύλο, όπως δηλαδή πρέπει να εργάζε ται ένας σύγχρονος δημιουργός, είναι, χωρίς υπερβολή, μια εκπληκτική αφηγήτρια παραμυθιών για το ν έρωτα ή το ν πόλεμο, για την οδύνη ή τη χαρά, για τη φτώχεια ή την προσδοκία, για την εκμετάλλευση ή την ελευθερία. ■

Γ τ ^ Η Μ Α Τ Ο Ι »β β

2ο βραβει°, Γ κ ϊΚ Λ Ο ΙΤ Ο Υ Ε Μ

) Τ θ Υ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ 2012 Books for Young ( ΒΙΒΛΙΟΥ» Υ,α το . ,ΒΒΥ: international Board

Η αγαπη

P P P Η oyanrj

| ίΜ: ;ί Τ κ δ « «

Μια νεαρή μυρμηγκίνα ακούει για τϊρώτη φορά στη ζωή της τζιτζίκι.να τραγουδά,. ^ μελωδία του έχει άρωμά καλοκαιριού: Και εντελώς ξαφνικά., ο Τζίτζικας και η Μυρμηγκίνα γνωρίζονται. ' Εκείνος της προτείνει μια μικρή βόλτα ψηλά στον ουρανό. Και όλα αλλάζουν... \ Η γαλάζια θάλασσα, το ολόγιομο φεγγάρι^,— · τό μυρωμένο πευκοδάσος,. Τ' κάνουν τη Μυρμηγκίνα να ονειρεύεται., ' Κάνουν τον κόσμο της., \ j να φαίνεται μικρός και μονότονος., Τελικά, πρέπει να αποφασίσει αν θα παραμείνει με τους δικούς της ή θα ακολουθήσει τον Τζίτζικά της,. i Και ο χειμώνας έρχεται. Θα τα καταφέρουν; |ι I Λ Β Μ

Ε Λ Λ Η Ν Ο Ε Κ Δ Ο Τ ΙΚ Η

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 82,106 80, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. - FAX: 210 3613676, 210 3640632, 210 3635229, FAX: 210 3635207

w w w .ellinoekdotiki.gr * e-mail: info@ ellinoekdotiki.gr facebook fanpage: www.facebook.com /ellinoekd0ttki:

διβιβλιοκριτική

Οι σ κ ιές πίσω από το πραγματικό

'Ελσα Καραγιαννοπούλου

Γιάννης Ρεμούνδος επανεμ φανίζεται με καινούριο μυθι στόρημα. Με την ικανότητα να ελίσσεται στη λογοτεχνική του πο ρεία μεταξύ βιβλίων για ενήλικες και βιβλίων για παιδιά σε κάθε περίπτω ση βγαίνει αληθινός, δικαιωμένος. Μ όνο που σ ’ αυτή την περίπτωση έχει καταφέρει κάτι παραπάνω. Έχει καταφέρει να αιχμαλωτίσει ήμερα το ν αναγνώστη του.

Η ιστορία είναι σε τρία μέρη. Στο πρώ το βρίσκουμε το ν Στάμο Καλυβωκά μόλις με την έναρξη του Β’ Παγκο σμίου Πολέμου και στη συνέχεια στον εμφύλιο να παρακολουθούμε τη ζω ή του. Μέχρι που σκοτώνεται μπροστά στα μάτια του στη δεκαετία του ’60 ο Θράσος Κρασοβασίλης από το χέρι του πρώην συντρόφου του Στάμου,

Η τέφ ρ α του Φ οίνικα Ψυχογιός, 2012 σελ. 623, € 14,99

το ν Γιάννη Ρούσσο. Δεύτερο μέρος: Ο Στέλιος Ρούσσος δολοφονείται μπρο στά στην κόρη του. Τρίτο μέρος: η Αννα Ρούσσου, κόρη του Στέλιου έχει την εμμονή να σκοτώσει το ν δολο φόνο του πατέρα της, το ν Μάνθο Κρασοβασίλη. Αυτό που δεν αντιλαμβάνεται η Άννα είναι ότι ο πατέρας τη ς ήταν ένας υπάνθρωπος. Για την Άννα ο πατέρας της ήταν ίνδαλμα, κι η δολοφονία του δεν είναι κάτι το αποδεκτό. Όλη της η ζω ή ταυτίζεται με την εκδίκηση. Μια αδιάκοπη βεντέτα που ξεπερνά τα όρια της λογικής. Γίνεται απλώς βίω

μα. Η Αννα θα πάρει σ το λαιμό της ναι, τό σο κοφτά και ω μ ά- ανθρώπους γύρω της που την αγαπάνε. Γνώμονας και πυξίδα της αυτή η εμμονή. Κι όταν σ το τέλος αποκαλυφθεί το αληθινό πρόσωπο αυτών γύρω της, θα χάσει τη γη κάτω από τα πόδια της. Ο Γιάννης Ρεμούνδος είναι απρόο πτος. Χωρίς εξάρσεις, χωρίς καλλι γραφίες και λυρισμούς παράγει την αφήγησή του. Σαν να αφηγούταν σ ’ έναν φίλο τι συνέβη σ ’ έναν άλλον φίλο, κάποτε, σ το παρελθόν. Κι αυτό είναι που συναρπάζει το ν αναγνώστη. Τ ον βάζει σ το κλίμα χωρίς να το κα ταλάβει, βρίσκει το ν τρόπο να λει τουργεί σ το υποσυνείδητό του. Πού και πού βάζει λίγο «αλάτι» σ τα μαγειρέματά του, ίσα-ίσα για να βαθύ νουν το βλέμμα του αναγνώστη, να στρέψει τη γεύση αλλού, εκεί που θέ λει, χωρίς να θελήσει να επιμείνει για να του αλλοιωθεί. Διατρέχει την ιστορία της Ελλάδας σιωπηρά. Μιας Ελλάδας που παραλ ληλίζεται με το ν Φοίνικα. Πεθαίνει και ανασταίνεται, και ξαναπεθαίνει... Πό σο πιο επίκαιρος θα μπορούσε να εί ναι; Θα ήταν εύκολο να πει κανείς ότι τη χρησιμοποιεί σαν πλαίσιο. Ίσ ω ς τη χρησιμοποιεί περισσότερο για αντιπε ρισπασμό. Ίσ ω ς μέσα από τα γεγο νότα, της χούντας και του εμφυλίου, θέλει να αναδείξει το προφανές, αυτό που εύκολα θα ξεχάσει ο αναγνώστης

από την ανάγκη του: τ ο σήμερα. Στα μικρά και τα καθημερινά, στις δυσκο λίες και στα όρια που ξεπερνά η ανά γκη και το μοτίβο συνεχίζεται πενήντα και εξήντα χρόνια μετά. Το μυθιστό ρημα είναι περισσότερο επίκαιρο αη’ ό,τι ίσως ηερίμενε κι ο ίδιος ο συγ γραφέας. Βαθιά λογοτεχνικό με αυθε ντικό ελληνικό άρωμα, ανθρώπους που θα συναντήσεις στις φτωχογειτο νιές της Αθήνας ή ακόμα και μέσα σ το ίδιο σου το σπίτι. Γιατί θα μπο ρούσαν να είναι απλώς οι οικείοι σου. Η λογοτεχνική πορεία του Γιάννη Ρεμούνδου κυλάει ήρεμα. Σταθερά. Χ ω ρίς εξάρσεις. Έ να είναι όμως σίγου ρο: ότι αη’ όπου περνά, φτιάχνεται ένας μικρός κόσμος. Ανθίζουν κι ευ δοκιμούν ιδέες. Η παρουσία του σ το χώρο του βιβλίου είναι διακριτική.

Α υ τό όμως που ξέρεις από τη στιγμή που θα το ν διαβάσεις είναι ότι δε θα μείνει απαρατήρητος. Σα σιγανό αε ράκι θα κάνει πάντα την παρουσία του αισθητή και θα ξέρεις ότι είναι εκεί. «Μ υεί» αναγνώστες από την παιδική ηλικία. Με χιούμορ κι ευαι σθησία που σ ε κάνουν να πιστεύεις ότι κάπου μέσα του, κι ο ίδιος είναι ακόμα παιδί. Η Τέφρα του Φοίνικα σιωπηλά κραυ γάζει την παρουσία της σ το λογο τεχνικό πεδίο. Έ να πεδίο που επιβιώ νει ο πιο δυνατός. Ή αυτός που μπο ρεί να μετατρέψει τη σιωπή του σε ασπίδα και να αφήσει τα πάντα γύρω του να καούν. Α ν καεί κι αυτός, ξέρει πώς να αναστηθεί. Ό πως ο συγγρα φέας του, σ ε κάθε του λογοτεχνικό εγχείρημα. ■

ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑTOY 1940 Αφηγήσεις^ δεκαετία

Από το λόγο του κατοχικού κράτους στη μετανεωτερική ιστοριογραφία Β.Δαλκαβούκης, Ε.ΓΙασχαλούδη, Η.Σκουλίδας, Κ.Τσέκου (επιμ.) Πρόλογος: Νίκος Μαραντζίδης Οι εκδόσεις ^ επίκεντρο σας προσκαλούν σε εκδήλωση για το βιβλίο Το βιβλίο θα παρουσιάσουν οι: - Τασούλα Βερβενιώτη, ιστορικός - Πολυμέρης Βόγλης, επικ. καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Ευάνθης Χατζηβασίλείου, αν. καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Την εκδήλωση θα συντονίσει η Αθηνά Συριάτου, λέκτορας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. ΤΡΙΤΗ 15 ΜΑΪΟΥ 2012 στις 7:30 μ.μ. Στοά του βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου) Χορηγός επικοινωνίας: 5 5 .

επίκεντρο

Αθήνα: Κιάφας 5 - ΤΚ10678 ·τηλ.: 2103811077 j Θεσσαλονίκη: Καμβουνίων9-ΤΚ54621·τηλ.: 2310 256146 books@epikentro.gr •ww.epikentro.gr

δ : βιβλιοκριτική

Η φ ρ ίκη της Ιστορίας

Θανάσης Μήνας

ια έγκλειστη σ ε κλινική σχι ζοφ ρενής (ή μήπως δεν είναι αυτή η σχιζοφρενής;) που της αποσπούν ετσιθελικά το παιδί τη ς· υπεύθυνος για την πράξη ο σύ ζυγός της, ένας ψυχίατρος που με λετά την εξέλιξη της τρέλας αναφο ρικά με τη διαλεκτική βίας - Ιστορίας σ το πέρασμα του χρόνου, καταλήγο-

ντας σε τελεολογικά συμπεράσματα. Ο ερωτικός αντίζηλός του και πραγ ματικός πατέρας του παιδιού είναι επί σης έγκλειστος σ την ίδια κλινική, της οποίας ο επικεφαλής θεωρεί ότι «η ψυχική υγεία ενός ανθρώπου δεν βρί σκεται μόνο σ ’ αυτό που κάνει, αλλά και σ ’ εκείνο που σκέφτεται». Η δ ο λοφονία ενός ανυπεράσπιστου (και διανοητικά) αθώου, κι ένας αλλοπρό σαλλος βετεράνος πολέμου που συ νεχίζει να οπλοφορεί και αισθάνεται

Γκονσάλο Μ. Ταβάρες Ιερουσαλήμ Μετάφραση: Αθηνά Ψυλλιά Καστανιώτης, 2012 σελ. 180, € 12,78

άνετα μόνο σ το πλευρό μιας μυστη ριώδους πόρνης-φάντασμα με ηθικό κώδικα: όλοι τους γκροτέσκοι χαρα κτήρες, που οι ζω έ ς τους «διασταυ ρώ νονται βίαια» σ το βραβευμένο αυτό μυθιστόρημα (2005) του 41χρονου πια Γκονσάλο Μ. Ταβάρες. Η κυρίως αφήγηση ξεδιπλώνεται βα σικά μέσα σε μια νύχτα (αν και υπάρ χουν και αναδρομικές διηγήσεις). Το τοπωνύμιο Ιερουσαλήμ χρησιμοποιεί ται από το ν Πορτογάλο συγγραφέα ω ς αλληγορική απεικόνιση τω ν σύγ χρονων κοινωνιών της Δύσης. Τον εν

διαφέρει να καταδείξει τη φρίκη και το ν ηαραλογισμό του κόσμου που ζούμε. Τα ευμετάβλητα όρια τη ς ηθι κής σ ’ αυτόν το ν κόσμο, η σύνδεση ανεργίας και φρίκης («πρέπει να με καταλάβεις, έχω πέντε χρόνια ανερ γίας πίσω μου- μπορούν να με κάνουν ό,τι θέλουν»), αποτελούν τους βασι κούς προβληματισμούς του. Ωστόσο, με κανένα τρόπο δεν πρόκειται για ένα μυθιστόρημα για την κρίση, όχι αυστηρά, αναφορικά με την οικονο μική της διάσταση (για την οποία δεν γίνεται καν μνεία)· η κρίση την οποία υπαινίσσεται ο Ταβάρες είναι προτίσ τω ς ηθική, συνδέεται με το ψευδε πίγραφα διακηρυγμένο τέλο ς της Ιστορίας, καθώς και με το τέλος του πολιτισμού όπως το ν ξέραμε μετά το Αουσβιτς. Σε ό,τι αφορά το συγγραφικό ύφος, ο Ταβάρες καταθέτει το προσωπικό του στίγμα ω ς θιασώτης ενός ιδιόρ ρυθμου μοντερνισμού, βασισμένου στη στίξη. Όχι ότι δεν διακρίνονται επιδράσεις στη γραφή το υ - διέκρινα τέσσερις: Π ρώτον, το ν συμπατριώτη του Χ οσέ Σαραμάγκου. Δεύτερον, το ν κλειστοφοβικό κόσμο του Κάφκα. Τρίτον, το θέατρο του παραλόγου και το αφαιρετικό (αν κι είναι πιο με τρημένος σ ’ αυτό) αφηγηματικό στυλ του Σάμιουελ Μπέκετ. Τέταρτον, το ν κοφ τό (κ οφτερό) ρυθμό (ιδίως στους διαλόγους) του Κόρμακ ΜακΚάρθι. ■

StephanieSchwandner-Si BemdJ.Fischer[**ιρα«.«]

Οπτικός πολιτισμός και τουρισμός. Αναπαραστάσεις της Ελλάδας στις τουριστικές καρτ ποστάλ Χ Ρ ΙΣΤΙΝ Α ΜΠΟΝΑΡΟΥ Η ιστορία του τουρισμού μέσα από τη σχέση του με το τοπίο και τη φωτογραφία. Η καρτ ποστάλ ως πολιτιστικά αντικείμενα.

Αλβανικές ταυτότητες. Μύθος & Ιστορία Επιμ.: S. SCHWANDNER-SIEVERS, B.J. FISCHER Η ισχύς των μύθων μέχρι τις μέρες μας και ο τρόπος που στηρίζουν τις πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες στη μετά-Χότζα Αλβανία.

Η αυτοθυσία της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) ΣΠ ΥΡΙΔΩ Ν ΔΕΛ Λ Η Σ Ο συγγραφέας συνδυάζει στοιχεία και μνήμες για μία ακριβή και αξιόπιστη καταγραφή, τόσο της αυτοθυσίας των ανδρών της ΕΛΔΥΚ, όσο και των αιτιών που οδήγησαν σε αυτή.

ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΠΕΦΑΝΗΣ

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ Κ Α Ι ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Το θέατρο και τα σύμβολα. Διαδικασίες συμβόλισης του δραματικού λόγου

Η χειραφέτηση της Ευρώπης. Συνταγμα τική θεωρία της ευρωπαϊκής ενοποίησης

Η ευρωπαϊκή θεώρηση των διεθνών σχέσεων

ΓΙΩΡΓΟ Σ Π. ΠΕΦΑΝΗΣ

ΝΕΑΑ ΑΘ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥΜΑΛΟΥΧΟΥ

MARIO TEL0

Η θεωρητική προσέγγιση του θεατρικού κειμένου όπου υπερβαίνει το επίπεδο του πρόδηλου νοήματος και «ανοίγεται» στον κόσμο του βιώματος και του λόγου, ενδιάθετου και εκπεφρασμένου.

Η «χειραφέτηση» της Ευρώπης επιτάσσει ένα «ευρωπαϊκό» Σύνταγμα. Οι θεωρητικές συνταγματικές προϋποθέσεις που το θεμελιώνουν, το αναδεικνύουν και το μορφοποιούν.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ | Π Α Π Α ΖΗ Σ Η από το 1929

Παρουσιάζονται και αναλύονται οι σχολές σκέψης που είναι αναγκαίο να γνωρίζει κανείς καλά, για να απο κτήσει μια πραγματικά εξελιγμένη κατανόηση της παγκόσμιας πολιτικής των ημερών μας.

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπευάκη, 106 78 Αθήνα τηλ.: 210 3838020, 210 3822496 | fax: 210 3809150 www.papazisi.gr | email: papazisi@otenet.gr

δ:βιβλιοκριτική

Η α ρ χιτεκτονική της μνήμης

Αργυρώ Μαντογλου

Μίρα Μπάρτοκ Το παλάτι των αναμνήσεων Μετάφραση: Ιω άννα Ηλιάδη Μεταίχμιο, 2011 σελ. 462, € 17,70

νας τρόπος για μια ό σο το δυ να τό ν π ισ τότερ η αναπαρα γωγή τω ν αναμνήσεών μας εί ναι η επισύναψη μιας συγκεκριμένης εικόνας σ ’ αυτές και η «το π ο θ έτη σ ή » τους σ ε έναν νοερό χώρο στο μυαλό μας -έ να παλάτι για τη μνήμη μαςπροορισμένο για τη ν αποθήκευση και τη διατήρηση τω ν στιγμών που συγκροτούν το βίο μας. Αυτή είναι και η κεντρική ιδέα του αυτοβιογραφικού έργου τη ς Μίρα Μπάρτοκ, μια ιδέα που, όπως μας εξηγεί η ίδια, έχει τις ρίζες της σ το ν αρχαίο έλληνα ποι ητή Σιμωνίδη, ο οποίος ήταν ο μόνος διασωθείς από τους συμμετέχοντες σ ε ένα συμπόσιο μετά την κατάρ

ρευση του οικήματος. Ό τα ν το ν κάλεσαν για αναγνώριση τω ν νεκρών, κατάφερε να ταυτοποιήσει τα π τώ ματα ανακαλώντας τη θέση του καθενός. Ο Ρίτσι, ένας Ιησουίτης ιερέας το ν δέκατο έκτο αιώνα, εμπνεύστηκε από αυτή τη ν ιστορία και δίδαξε στους μαθητές του μια τεχνική, σύμ φω να με τη ν οποία μπορούσαν να κτίσουν ένα φανταστικό παλάτι όπου θα διαφύλατταν ασφαλείς τις μνήμες τους, συνδέοντάς τις με συγκεκριμέ νες εικόνες και εντά σσοντάς τις σ το συγκεκριμένο χώρο-πλαίσιο. Το δικό τη ς παλάτι επιχείρησε να κα τασκευάσει και η Μίρα Μπάρτοκ, ζω γράφος και συγγραφέας παιδικών βι βλίων, μετά από ένα ατύχημα που

επηρέασε τις εγκεφαλικές τη ς λει τουργίες και σβήστηκαν αρκετές από τις μνήμες της. Κάνοντας έναν λε πτομερή απολογισμό, πασχίζει να ανακαλέσει τα βιώματά τη ς και να ανακατασκευάσει το παρελθόν της, αναπαράγοντας ακόμα και τις τραυ ματικές της εμπειρίες προκειμένου να διασώσει, να «σφ ρα γίσ ει» τις ανα μνήσεις και να επινοήσει εκ νέου την τα υτότητά της: «Ο εγκέφαλός μας δεν είναι φτιαγμένος να διατηρεί ανεξίτηλες τις αναμνήσεις, αλλά μάλ λον για να τις μετασχηματίζει. Οι μνή μες μας αλλάζουν με κάθε καινούρ για αφήγηση». Ο απολογισμός τη ς αρχίζει όταν η ίδια και αδελφή της Βανέσα ταξιδεύ ουν μέχρι το Κλίβελαντ, έχοντας ει δοποιηθεί πως η ά στεγη και σχιζο φρενής μητέρα τους βρίσκεται στα τελευταία στάδια ενός επιθετικού καρκίνου. Τα τελευταία δεκαεπτά χρόνια είχαν κόψει και οι δύο κάθε επαφή μαζί τη ς και φρόντιζαν να μη μπορεί η μητέρα τους να τις εντοπί σει. Εκείνη ζούσε ά στεγη και περιπλανώμενη, έχοντας τοποθετήσει τα υπάρχοντά τη ς σ ε μια αποθήκη, την οποία αναλαμβάνει η Μίρα να ξεκα θαρίσει. Ανάμεσα σ τα διάφορα σκου πίδια και άχρηστα αντικείμενα που έχει συσσωρεύσει η μητέρα τη ς στα χρόνια τη ς περιπλάνησής της, βρί σκει ημερολόγια και άλλα προσωπικά

• επίκεντρο σ τ ο ε π ίκ ε ν τ ρ ο τη ς γ ν ώ σ η ς ... της αντικείμενα σ τα οποία έχουν αποτυπωθεί κάποιες δεκαετίες ζωής. Η Μίρα βυθίζεται σ ε ένα μακρύ ταξίδι σ την επικράτεια τη ς μνήμης, ανασυνθέτοντας όλη τη ν οικογενειακή τη ς ιστορία: τη ν παιδική της ηλικία, τους παππούδες της από την Ουγγαρία, την εγκατάλειψη από το ν πατέρα, τις επι σκέψεις σ ε μουσεία με τη μητέρα της που τη μύησε σ το ν κόσμο τη ς τέχνης και την πρώτη επαφή με τους μεγάλους ζωγράφους. Ταυτόχρονα μας δίδεται και το χρονικό μιας σχιζοφρενούς μη τέρα ς μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, παρουσιάζοντας τις μεταπτώσεις, την αμφιθυμία, την αδυναμία ανάληψης ευθυνών, τα αλληλοσυγκρουόμενα μη νύματα αλλά και τη ν ανατρεπτική σκέψη της. Η Μίρα Μπάρτοκ, ω ς ενήλικη, γυρίζει όλον το ν πλανήτη και αλλάζει ακόμα και το όνομά τη ς για να ξεφύγει από τη μητέρα της, αλλά οι σκέψεις της παρα μένουν προσηλωμένες σ ε κείνη. Είτε ζωγραφίζει αντίγραφα κλασικών έργων στη Φλωρεντία είτε οργανώνει ομάδες δημιουργικής γραφής σ το Ισραήλ, πα ραμένει αιχμάλωτη τω ν έντο νω ν συ ναισθημάτων αγάπης, οίκτου και ενο χής. Κάθε δωμάτιο σ το Παλάτι τη ς μνήμης περιγράφεται με πολλές λεπτομέρειες, λυρικές περιγραφές, αποσπάσματα από έργα ποιητών και φιλοσόφων, κα θ ώς και πλήθος πραγματολογικών πλη ρ οφοριών και ρητορικών ερωτήσεω ν. Μ ετά από μια τέτοια καταβύθιση, σχο λαστικό σχεδίασμά και επινοητικούς συσχετισμούς, κατορθώνει να αποκαταστήσει τη σχέση τη ς με τη μητέρα της -έ σ τ ω και μετά το θάνατό τ η ς- τη σχέση με το ν εαυτό τη ς αλλά και να γράψει ένα κείμενο πυκνό, υψηλής λο γοτεχνικής και αισθητικής αξίας, το οποίο αναδεικνύεται από τη μετά φραση τη ς Ιωάννας Ηλιάδη. 1

CAS MUDDE, ΛΑΪΚΙΣΤΙΚΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΑΔΕΞΙΑ ΚΟΜΜΑΤΑΣΤΗΝ ΕΥΡΟΠΗ, Το φαινόμενοτωνακροδεξιώνκομμάτων στις ευρωπαϊκέςχώρες στηνεποχή μετάτον S Παγκόσμιο Πόλεμο

ΕΘΝΟΣ & ΛΑ.Ο.Σ Νέα Άκρα Δεξιά και Λαϊκισμός

ΣΤΑΘΗΣΤΣΙΡΑΣ, ΕΘΝΟΣΚΑΙ ΛΑ.0.Σ Έναιστορικόπορτρέτοτης άκρας δεξιάς στηνΕυρώπηαλλάκαι οτηνΕλ) και τοερώτημαανοΛΑ.0.Σ αποτελεί τηνελληνικήέκφανοητου ευρωπαϊκούφαινομένουτης άκραςήριζοσπαστικής δεξιάς

δ : βιβλιοκριτική

Λόγοι του παρελθόντος και της ιστορίας

Σπύρος Κακουριώτης

Αφηγήσεις για τη δεκαετία του 1940 Από το λόγο του κατοχικού κράτους στη μετανεωτερική ιστοριογραφία Επιμέλεια: Β. Δαλκαβούκης, Ε. Πασχαλούδη, Η. Σκουλίδας, Κ. Τσέκου Επίκεντρο, 2012 σελ. 440, € 26,00

αρελθόν και ιστορία αποτε λούν δύο διαφορετικούς κό σμους. Κι αν το παρελθόν μας φανερώνεται μέσα από μια σειρά «κει μένων», γραπτών, προφορικών ή μνη μειακών, η ιστορία αποτελεί έναν «λό γο » που επιδιώκει να μετατρέψει σε αντικείμενο έρευνας αυτούς τους «λό γους» μέσα από τους οποίους μας φα νερώνεται το παρελθόν, προκειμένου να το ερμηνεύσει. Έτσι, και το ίδιο το ιστοριογραφικό αντικείμενο υπόκειται σε διαφορετικές αναγνώσεις μέσα στο χρόνο ή μέσα σ το «χ ώ ρ ο » τω ν διαφο ρετικών επιστημονικών θέσεων.

τω ν αιχμαλώτων του ΔΣΕ και, τέλος, τον «λόγο» που συγκροτείται μέσα από την αναδίφηση του αρχείου του κόμ ματος τω ν Χιτών της Θεσσαλονίκης. Στο τρίτο μέρος τα κείμενα του τόμου επεξεργάζονται το «λόγο» τω ν νικητών του Εμφυλίου: από τη μεταφορά της σύγκρουσης στους κοινωνικούς και ερ γασιακούς χώρους και το «λό γο » του

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου φιλοξε νούνται κείμενα που προσεγγίζουν δια φορετικούς «λόγους» που διατυπώθη καν ήδη κατά τη διάρκεια της Κατοχής και αποτυπώνονται στα βουλγαρικά αρχεία για τις πολιτικές διαχείρισης των μειονοτικών πληθυσμών της Θράκης, στις αναφορές τω ν απεσταλμένων τω ν βρετανικών μυστικών υπηρεσιών στην

Στην τέταρτη ενότητα εξετάζονται όψεις από τις αφηγήσεις τω ν ηττημένων, είτε αυτοί είναι οι σλαβομακεδόνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Τσεχο σλοβακία είτε οι έλληνες πρόσφυγες στη Βουλγαρία, αλλά και η αποτύπωση αυτής της αφήγησης στον κινηματο γράφο, μέσα από τον λόγο του Θόδω ρου Αγγελόηουλου. Τέλος, ο τόμος κλείνει με κείμενα που έχουν έναν αναστοχαστικό χαρακτήρα, καθώς επιχειρούν να προσεγγίσουν τη μετανεωτερική ιστοριογραφία για τη δεκαετία του 1940: από τη συγκριτική μελέτη της διαχείρισης του εμφυλιακού τραύματος σε ΗΠΑ, Ισπανία και Ελ λάδα, μέχρι την επισκόπηση του λεγά μενου «εμφυλίου για το ν εμφύλιο», της διαμάχης τω ν ιστορικών για την ερμη νεία τω ν γεγονότων της περιόδου και την διαχείρισή της. 1

Ελλάδα και το ν επίσημο κρατικό και αριστερό λόγο για τις εμφύλιες συ γκρούσεις του τελευταίου χρόνου της Κατοχής στην Αθήνα. Στη δεύτερη ενότητα διερευνάται ο «λ ό γο ς» του εμφυλιακού κράτους, μέσα από την κοινοβουλευτική παρου σία του Π. Κανελλόηουλου, την κρα τική πολιτική της περιόδου για τις μου σουλμανικές μειονότητες της Θράκης, την στάση τω ν εφημερίδων της Λαμίας απέναντι στη δημόσια διαπόμπευση

στρατού μέσα από τα μνημεία που ανε γείρει, μέχρι τον κινηματογράφο μυ θοπλασίας της περιόδου της χούντας και τη συγκρουσιακό μνήμη μιας κοι νότητας της ελληνοαλβανικής μεθο ρίου.

ΑΥΤΙΣΜΟΣ: ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΤΗΣΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ 83 δραστηριότητες βήμα - βήμα ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ 52σελ./7,00€

ΑΥΤΙΣΜΟΣ: ΤΟΒΙΒΛΙΟΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Τετράδιο ασκήσεων ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ 56σελ./8,00€

Τ α βιβλία αυτά γράφτηκαν από μία μητέρα και εμπεριέχουντη γνώσηπου απέκτησε μεγαλώνοντας ένα παιδί με αυτισμό. Διαβάζοντας και παρακολουθώντας σεμινάρια, δοκίμασε τρόπους να αντιμετωπίσει τα βασικότερα ελλείμματα στην επικοινωνία την αντίληψη του εαυτού και τη συναναστροφή, πουαντιμετωπίζουνταπαιδιάμεαυτισμό. Είναι ένας «οδηγός»γιαγονείςγεμάτοςδραστηριότητες και ιδέες, πουθα πλαισιώσουντη συνεχιζόμενη εκπαίδευσητου παιδιούστοσπίτι. Είναι ένα «εργαλείο» για επαγγελματίες, για να εμπλουτίσουντο έργοτους με εκπαιδευτικές ενότητες, που βοηθούν τα παιδιάνα μάθουν δημιουργικά, μέσωασκήσεωνκαι παιχνιδιών. ΤοNOESI.grεπιμελήθηκετηνέκδοσηαυτή, μετηνπροσδοκίαότι θαβοηθήσειτουςγονείςνασυνδράμουνουσιαστικάστοθεραπευτικόέργο, που πλαισιώνει ταπαιδιάτους ενώ, παράλληλα, θα ενδυναμώσει τονδεσμόμεταξύεκπαιδευτή/θεραπευτή και γονιούστηνπαρέμβασηστοναυτισμό. Ο ι κάτοικοι της Ευρώπηςκαι των Η.ΠΑ έχουν40-50%πιθανότητεςνανοσήσουναπό καρκίνο κάποια στιγμή στη ζωή τους. Εσείς τι θα κάνετε αν διαγνωστείτε μ' αυτή την ασθένεια; Όλοι γνωρίζουμε ότι οι συμβατικές θεραπείες (εγχείρηση, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία) είναι πολύ σκληρές για τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά χρησιμοποιού νται ευρέως, χωρίς να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Γι' αυτό οι καλά ενημερωμένοι ασθενείς θέλοντας να αποκτήσουν τον έλεγχο της ανάρρωσής τους στρέφονται όλο και περισσότεροπροςτιςεναλλακτικές και συμπληρωματικές μεθόδους θεραπείας Στο παρόν βιβλίο θα βρείτε μια επισκόπηση αυτών των μεθόδων. Ο Jonathan Chamberlain έβλεπε τη γυναίκα του να υποφέρει από τον καρκίνο, όσο και από τις πα ρενέργειες που της δημιουργούσαν οι συμβατικές θεραπείες στις οποίες υποβαλλόταν, μέχρι που τελικά απεβίωσε. Αρχισε λοιπόν να ερευνά τις εναλλακτικές μεθόδους και ανακάλυψεότι υπάρχουνδεκάδεςεναλλακτικέςθεραπείες αρκετέςαπότις οποίεςπροσφέ ρουνπολύ καλέςπιθανότητεςανάρρωσης. Στο βιβλίο Καρκίνος Οδηγός Ανάρρωσης ο Chamberlain παρουσιάζει 15 πρακτικές μεθόδουςπουεφαρμόζονται εύκολα, ώστε ο καρκινοπαθήςναεπανακτήσει την υγείατου. Οι μέθοδοι ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες: στην πρώτη περιλαμβάνονται αυτές που σχετίζονται με το νου και τα συναισθήματα (ξέρατε ότι το στρες κάνει τον καρκίνο πιο επιθετικό;), στη δεύτερη αυτές που αφορούντην υγεία και τον οργανισμόστοσύνολότου (ο καρκίνος δεν μπορεί να επιβιώσει σ' έναν πραγματικά υγιή οργανισμό), και στην τρίτη αυτέςπου εστιάζουν κατευθείανστην καταπολέμησητου καρκινικοόόγκου Οι προσωπικέςμαρτυρίεςπουαναφέρονται στο βιβλίο επιβεβαιώνουντιςπιθανότητες ανάρρωσηςπουαντιστοιχούνσε κάθε θεραπεία.

κδόσεις υμμετρια

ΙΩΑΝΝΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ 80, ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΤΗΛ.; 2107707114 · FAX: 2107710581 e-mail: ekdoseissimmetria@yahoo.gr www.simmetria.gr

δ : βιβλιοκριτική

Αντιφατική και αινιγματική

Κατερίνα Κωστίου

ίναι γνω στό ότι η έμφυλη πα ρενδυσία συνιστά έναν γοητευ τικό λογοτεχνικό τόπο που έχει εμπνεύσει πολλούς Έλληνες λογοτέ χνες διαφορετικών εποχών: το ν Γρηγόριο Παλαιολόγο, το ν Λ. Σ. Καλογερόπουλο, το ν Ν. Β. Βωτυρά, το ν Ιά κωβο Ππσιπιό, το ν Στέφανο Ξένο, τον Εμμανουήλ Ρόίδη, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, το ν Γεώργιο Βιςυηνό, τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, το ν Γιάννη Σκαρίμπα, τη Ρέα Γαλανάκη κ.ά. Εξέχουσα περίπτωση παρενδυσίας η θρυ

λική πάπισσα Ιωάννα, εδώ και οκτώ αιώνες τροφοδοτεί και γονιμοποιεί διεθνώς τη φαντασία θεολόγων, ιστο ρικών, λογοτεχνών και καλλιτεχνών. Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εκδοχή της, «θαμμένη» σ το αθηναϊκό λογο τεχνικό περιοδικό Εβδομός, όπου δη μοσιεύτηκε σε δεκαοχτώ συνέχειες το

Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου Η αυθεντική ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας Εισαγωγή-φιλολογική επιμέλεια: Πέρσα Αποστολή Περίπλους, 2011 σελ. 186, € 13

1931, έφερε στην επιφάνεια και ξανα ζωντάνεψε η Πέρσα Αποστολή, σε μια όμορφη και άψογα επιμελημένη φι λολογική έκδοση. Πρόκειται για την Αυθεντική ιστορία τη ς πάπισσας Ιω άννας τη ς ζακυνθινής λόγιας Μαριέττας Γιαννοπούλου-Μινώτου. Γνωστή για το πολυσχιδές πνευματικό της έργο που περιλαμβάνει μυθιστο ρήματα, θεατρικά έργα, φιλολογικές και λαογραφικές μελέτες, μεταφρά σεις κ.ά., αλλά και τη δράση της υπέρ του δημοτικισμού και του γυναικείου κινήματος, η Μινώτου στοχεύει, όπως

φαίνεται από το ν τίτλο, στην αποκα τάσταση της αλήθειας. Παρά το γεγο νός ότι η ίδια η συγγραφέας κατέταξε το κείμενο αυτό στη μυθιστορηματική βιογραφία, σκοπός της είναι εξαρχής να «καθαρίσει» την ιστορία από τη μυ θιστορηματική της αχλή και γι’ αυτόν το ν λόγο δίνει έμφαση στην τεκμη ρίωση του κειμένου της και μνημο νεύει συχνά τις πηγές της. Για το ν ίδιο λόγο δεν κάνει την παραμικρή ανα φορά στη ν εμβληματική Π άπισσα Ιωάννα του Ρόίδη, με την οποία έχει αρκετές διαφορές, ενώ μόνο μία από τις τέσσερις βασικές πηγές που χρη σιμοποιεί αποτελεί πηγή και για το ν Ρόίδη (το περίφημο χρονικό του Μαριανού του Σκώτου, του Μ ου αιώνα). Εξάλλου, η συγγραφέας, παρά το γε γονός ότι δηλώνει την πρόθεσή της να αξιοποιήσει τις πηγές τεκμηρίωσης και μόνο, συχνά καταφεύγει σε τεχνι κές της μυθοπλασίας, όπως διαλό γους, εσωτερικό μονόλογο κ.λπ. ΓΓ αυτό ευθύνεται προφανώς η γοητεία που ασκεί πάνω τη ς το πρόσωπο της Ιωάννας, μεταθέτοντας το ενδιαφέρον από τα εξωτερικά γεγονότα σ τον εσ ω τερικό της κόσμο, αλλά και το είδος τη ς μυθιστορηματικής βιογραφίας όπως είχε εξελιχθεί στις πρώτες δε καετίες του 20ού αιώνα υπό την επί δραση της σύγχρονης ψυχολογίας. Ό πως μας πληροφορεί η επιμελήτρια της έκδοσης, η αφήγηση της Μινώτου

ακολουθεί τη διεθνή γενεαλογία του μύθου, ενώ διαφοροποιείται σ ε αρκε τά σημεία από τη ροϊδική εκδοχή του. Η βασική διαφορά αφορά την ίδια τη σκιαγράφηση της ηρωίδας, η οποία δεν θυμίζει σε τίποτε την αμαρτωλή Ιωάννα του Ρόίδη. Αλλά πέρα από τις θεματικές παραλλαγές, μια άλλη ση μαντική διαφορά αφορά το ύφος, αφού πουθενά σ το κείμενο της Μινώτου δεν απαντά η καυστική σάτιρα του Ρόίδη, ακόμα και όταν στιγματίζεται η διαφθορά της καθολικής εκκλησίας ή ο θρησκευτικός φανατισμός της Αθή νας, πράγμα εύλογο αφού η συγγρα φέας ενδιαφέρεται κυρίως να ανασυνθέσει τη μορφή της Ιωάννας και όχι να δώσει μια τοιχογραφία της εποχής. Εν δεικτικό από αυτή την άποψη είναι το παρακάτω απόσπασμα που αφορά την ανακάλυψη της γυναικείας ταυτότητας της Ιωάννας η οποία είχε μεταμφιεστεί σε καλόγερο για να είναι κοντά σ τον αγαπημένο της σ το μοναστήρι της Φούλδας: «Κι όταν οι καλόγεροι φτάσανε στην άκρη του κήπου, ήταν πια αργά. Κανείς όμως δεν το περίμενε αυτό. Ευκολό τερο νόμιζαν να πέσει η Ιωάννα γονα τιστή στα πόδια τους, να τους παρακαλέσει, να ζητήσει συγχώρηση από το σοφ ό δάσκαλο, να γίνει σκλάβα τους, να υποτάσσεται στις ορέξεις τους, χω ρίς αντίρρηση, να πηγαίνει τις νύχτες στην κάμαρά πότε του ενός και πότε του άλλου με προθυμία, φροντίζοντας αγόγγυστα να τους ευχαριστήσει. Κι αυτοί θα προσποιούνταν πως την κρα τούν από πονοψυχιά τους. Έ τσι θα περνούσε μυστικό το πράγμα. Έ τσι γι νόταν συνήθως. Μια άφωνη μα εύ γλω ττη συγχρόνως συνεννόηση με ταξύ τους ήταν η λογικότερη σκέψη. Ποιος φρόνιμος άνθρωπος αφήνει την ησυχία και την καλοζωία μιας φημι σμένης μονής σαν της Φούλδας, για να

τρέξει σ το άγνωστο; Και το σπουδαιό τερο, ν’ αψηφήσει όλη την δίωξη και το θυμό του μεγάλου Ραμηάν Μάουρ, που ’φτάνε να κουνήσει το δαχτυλάκι του για να μην μπορέσει πουθενά ο εχθρός του να βρει ησυχία;» (σ. 88) Σε αντίστοιχη περίπτωση το περίτεχνο ρόίδικό ύφος θα κατέφευγε σε πλήθος τεχνικές, από την αναγωγή σ το παρά λογο, το ν κυνικό ορισμό, την ασύμ βατη ομαδοποίηση κ.ά. για να καταγ γείλει τη διαφθορά του κλήρου. Η Μινώτου αρκείται σ ε μια νηφάλια κατα γραφή του φαινομένου και επικεντρώ νεται σ το ήθος της ηρωίδας. Πράγματι, ο τρόπος με το ν οποίο αναδεικνύεται η προσωπικότητα της Ιωάννας έχει ιδιαί τερο ενδιαφέρον, καθώς απέχει πολύ και από την υποταγμένη γυναίκα-θύμα της εποχής, αλλά και από τη διεφθαρ μένη γυναίκα που κυριαρχεί στη με σαιωνική Γαλλία και Ρώμη. Η Ιωάννα με γνώση και αυτοσυνειδησία εξελίσσεται σ ε μια ασυμβίβαστη και ανυπότακτη προσωπικότητα, της οποίας κυρίαρχο χαρακτηριστικό αποτελεί η ηθική ανω τερότητα, σ ε αντίθεση με τους ανδρι κούς χαρακτήρες του έργου, οι οποίοι σκιαγραφούνται συνήθως με μελανά χρώματα. Ω στόσο, παρά τη φεμινιστική δράση της, η Μ ινώτου δεν εκμεταλλεύεται την ιστορία για να καταθέσει κάποιο φεμινιστικό μήνυμα, αλλά αναδεικνύει την αντιφατική και αινιγματική προσωπικότητα τη ς ηρωίδας. Οι εκ δ όσεις Περίπλους, με την εξαιρετικά εμπεριστατωμένη επιμέλεια της Απο στολή, η οποία πλαισιώνει την έκδο ση με επαρκέστατη βιβλιογραφία και προβαίνει σε καίριες παρατηρήσεις τό σ ο για το κείμενο όσο και για την εποχή, πλουτίζουν τη διεθνή γενεαλο γία της πάπισσας Ιωάννας με άλλη μία ε νδιαφέρουσα λογοτεχνική μετάπλαση του μύθου. ■

δ : βιβλιοκριτική

Π ερ ί ελευθερίας

Νίκος Μουζέλης

α Φιλοσοφικά του Κ ωνστα ντίνου Δεστιοτόττουλου είναι μια σειρά από κείμενα που με συνοπτικό αλλά διαυγή τρόπο καλύ πτουν ένα μεγάλο μέρος του πολυ σχιδούς και πρωτότυπου έργου του συγγραφέα. Καλύπτουν μια σειρά από ενδιαφέροντα θέματα, από κρι τικές παρατηρήσεις πάνω σ την αρ χαία γραμματεία μέχρι φιλοσοφικές

αναλύσεις πάνω σ τις έννοιες της ελευθερίας, τη ς ανάγκης και της ηθικής. Η θεματική που διαπερνά τα π ερισσότερα κεφάλαια και που κατά

Παπαζήσης, 2007 σελ. 240, € 13,85

σοφικός λόγος το υ έργου οδηγεί σε γόνιμους κοινωνιολογικούς συλλογι σμούς.

Ηελευθερίαωςσυστατικό στοιχείοτηςανθρώπινης φύσης Κατά το ν Κ. Δεσποτόπουλο η ανθρώ πινη φύση αποτελεί «θαύμα και μυ στήριο». Ο άνθρωπος ανήκει στη φύ ση, αλλά αντίθετα με τα φυτά και τα ζώ α έχει την εκπληκτική ικανότητα να

κάποιον τρόπ ο συγκροτεί τη ραχοκοκαλιά του βιβλίου είναι η έννοια τη ς ελευθερίας με τη διττή τη ς εκ δοχή: συστατικό στοιχείο τη ς αν θρώπινης φύσης και ελευθερία ω ς θεμελιακό δικαίωμα του σύγχρονου ανθρώπου.

παίρνει απόσταση από αυτή. Έχει τη μοναδική ικανότητα να δημιουργεί θεωρίες για τη φύση, να ανακαλύπτει τους κρυφούς μηχανισμούς της και να την αλλάζει (για καλό και κακό). Έχει επίσης την ικανότητα να παίρνει από σταση και από τη δική του, την αν θρώπινη φύση -μ ε την έννοια της ικα

Ο φιλοσοφικός λόγος του Κ. Δεσποτόπουλου είναι εξαιρετικά πυκνός, συνοψίζει σ ε αυτόν το μικρό τόμο

νότητας αναστοχαστικότητας, αυτο γνωσίας και αυτοδημιουργίας (σελ. 16). Α ν το ένστικτο καθορίζει το βίο

σκέψεις και επιχειρήματα που έχει αναλύσει διεξοδικά σε προηγούμενα έργα του (βλ. Δ εσποτόπουλος 1974,

τω ν ζώ ων, ο ανθρώπινος βίος, σ ε ένα μεγάλο βαθμό, αυτοκαθορίζεται, κα τασκευάζεται από τον ίδιο το ν άνθρω

1978, 1999, 2004 κ.ά.) Γι’ αυτό το λόγο θα επικεντρωθώ ε δ ώ μόνο σ την έννοια τη ς ελευθερίας - σ ε μια προσπάθεια, ω ς κοινωνιολόγος, να εξε τά σ ω τη σκέψη του συγγραφέα από μια λιγότερο φιλοσοφική και πε ρ ισσότερ ο κοινωνιολογική σκοπιάαφού κατά κάποιον τρόπ ο ο φιλο

πο. Α πό αυτή τη σκοπιά, η ελευθερία μας οδηγεί, μας προτρέπει σ ε ένα άθλημα, σ ε ένα αγώνα που μπορεί να κερδίσουμε ή και να χάσουμε. «Μ ε τα γονίδια και τα παρόμοια δεν εξηγείται η ουσία του ανθρώπου και δεν βεβαιώνεται η αξία του. Του αν θρώπου έργο είναι και η θεωρία τω ν

γο νιδ ίω ν... [Αυτή η θεωρία] δεν εξη γεί την πηγή τη ς ηθικής της δημιουρ γίας και του κύρους της, δεν εξηγεί δηλαδή, πώς ο άνθρωπος έχει τη ν ικανότητα να επιτελεί τη ν ανακάλυ ψη τω ν γονιδίων ή και να παρέχει την εγγύηση για το κύρος τη ς περί αυτών θεωρίας. Ό σ ο κι αν προο δέυσε η βιολογία, η ρίζα τη ς ουσίας και τη ς αξίας του ανθρώπου μένει ασύλληπτη» (σελ. 14). Βέβαια, η σύγχρονη γενετική βιολο γία, σ ε αντίθεση με τις κοινωνιολο γικές θεωρίες τη ς πρώιμης μεταπο λεμικής περιόδου, τονίζει πως οι γ ε νετικοί κώδικες παίζουν πολύ πιο κα θοριστικό ρόλο σ τη διαμόρφωση τη ς συμπεριφοράς του ανθρώπου.

με διαφορετικές λέξεις/σημαίνοντα. Είναι ακριβώς λόγω αυτής της ποιο τικής διαφοράς μεταξύ ανθρώπων και ζώ ω ν που σ τα τελευταία περιο ρίζεται η επικοινωνία σ το εδ ώ και τώ ρα. Με την έννοια πως τα ζώ α δεν μπορούν να αναφερθούν σ το παρελ θόν ή σ το μέλλον, δεν μπορούν να πουν τι έκαναν χθες ή τι θα κάνουν αύριο. Είναι ακριβώς η αδυναμία χρήσης συμβολικής γλώ σσας, δηλα δή «αυ θ αίρετω ν» συμβόλων, που εμποδίζει μια πιο πολύπλοκη επικοι νωνία μεταξύ τους -και είναι η ίδια έλλειψη συμβολικής γλώ σσ ας που εμποδίζει και τη ν αναστοχαστικότητα, δηλαδή το ν εσω τερικό διάλογο

Π ως το κοινωνικό πλαίσιο και η δια δικασία τη ς εκκοινώνισης δεν είναι

με το ν εαυτό τους. Τ ο θαύμα τη ς αν θρώπινης φύσης στηρίζεται σ την απόκτηση συμβολικής γλώ σσ ας που

τό σ ο κυρίαρχοι παράγοντες ό σ ο οι κοινωνικοί επιστήμονες πίστευαν σε προηγούμενες δεκαετίες. Σε αυτή τη

κάνει το ν άνθρωπο ικανό να τα ξι δεύει με τη φαντασία του σ το παρελ θόν και σ το μέλλον, σ το εδώ και σ το

βάση πολλοί αναπτύσσουν το επι χείρημα πως η διαφορά, στο επίπεδο τη ς αποτύπωσης του γονιδιώματος, μεταξύ του ανθρώπου και τω ν πιο εξελιγμένων θηλαστικών είναι πολύ

αλλού, σ τα βάθη τη ς ψυχής και στα μεταφυσικά ύψη του επέκεινα. Είναι όλα τα παραπάνω που οδηγούν σ το ν

μικρή, είναι ποσοτική παρά ποιοτική. Από την άλλη μεριά όμως η σύγχρο νη γλω σσολογία μάλλον ενισχύει τη θέση του Κ. Δεσποτόπουλου. Τα ζώ α έχουν βέβαια γλώσσα, αλλά επικοι νω νούν μέσω σημείων (signs) και όχι συμβόλων. Επικοινωνούν δηλαδή μέσω μηχανισμών όπου το σημαίνον είναι άμεσα συνδεδεμένο με το σημαινόμενο. Έ τσι, ένα ζώ ο μπορεί να καταλάβει πως μια ορισμένη κραυγή ε νός άλλου ζώ ο υ (σημαίνον) σημαί νει πόνος (σημαινόμενο). Σ το ν άν θρωπο όμως, όπως σ ω σ τά υποστη ρίζει ο Saussure (1915), η διασύν δεση είναι «αυθαίρετη» -α φ ο ύ σε διαφορετικές ανθρώπινες γλώ σσ ες ο πόνος ω ς σημαινόμενο εκφράζεται

πολιτισμό.

Ελευθερίακαι ηθική Κατά το ν Κ. Δ εσπ οτόπ ουλο η ηθική, όπω ς και η ελευθερία, είναι αναπό δ ρα στα χαρακτηριστικά το υ ανθρώ που. Τα ανθρώπινα όντα, είτε το θέ λουν είτε όχι, είναι αναγκασμένα να επιλέγουν τη συμπεριφορά τους. Είναι α ναγκασμ ένα να παίρνουν θέση σ ε διλήμματα που έχουν να κάνουν με ηθικές αξίες. Ακόμα και η προσπάθεια αποφυγής κάθε π ρω τοβουλίας δεν μας γλυτώνει από την επιλογή -α φ ο ύ η απραξία είναι και αυτή μια επιλογή που ενέχει το ηθικό. Με άλλα λόγια, ελευθερία και ηθική είναι έννοιες συνυφασμένες μεταξύ τους, η μία προϋποθέτει τη ν

δ : βιβλιοκριτική

άλλη. Δ ε ν υπάρχει ελευθερία χωρίς τη ν ύπαρξη ηθικής επιλογής, ενώ η δυνατότητα/ικανότητα ηθικής επι λογής προϋποθέτει τη ν ελευθερία. Ο συγγραφέας κάνει μια σειρά από βασικές διακρίσεις και αναλύσεις μεταξύ ηθικής και τεχνικής, μεταξύ πολιτικής και ηθικής, μεταξύ πρα κτικού και νοηματικού λογισμού, μεταξύ βιοσυντηρητικών α ξιώ ν και «αυ ταξιώ ν πλήρωσης ζω ή ς » κ.λπ. Λ ό γ ω έλλειψης χώρου θα σ τα θ ώ σ τη σημαντική διάκριση μεταξύ κοι νωνικής και προσωπικής ηθικής. Κατά το ν Κ. Δεσπ οτόπ ουλο ο άν θρωπος σ τα π ρώτα στάδια τη ς ζω ή ς του έχει ένα προ-ηθικό τρόπ ο συ μπεριφοράς. Η συμπεριφορά του καθορίζεται λιγότερο από ηθικές αξίες και π ερ ισ σό τερο από τη «β ιο λογική μέσα το υ νομοτέλεια, και δί χω ς υπέρβαση τη ς κλειστής π ροο πτικής τη ς κάθε στιγμής και χωρίς ύπαρξη μέριμνας είτε συναίσθηση ευθύνης» (σελ. 81). Σ το μεταβρεφικό στάδιο όμως η συ μπεριφορά καθορίζεται σ ε ένα με γάλο βαθμό από ηθικούς κανόνες που προέρχονται από έξω , από τη ν κοινωνία. Πρόκειται για κανόνες κοινωνικής ηθικής που η πλειονό τη τα τω ν μελών μιας κοινωνίας ακο λουθούν λίγο-πολύ αυθόρμητα. Πρόκειται για κανονιστικές απαιτή σεις που σ ε ένα μεγάλο βαθμό δη μιουργούν τη συνοχή ενό ς κοινωνι κού συνόλου. Κατά το ν Κ. Δ εσπ ο τόπουλο όμω ς η κοινωνική ηθική δεν ταυτίζεται με τη ν ηθική γενικά. Η κοινωνική ηθική καθορίζει σε ένα βαθμό τη ν κοινωνική συμπεριφορά τω ν μελών μιας κοινωνίας, αλλά συ νυπάρχει όμω ς με τη ν έννοια τη ς προσωπικής ηθικής που συνδέεται με τη ν ανάγκη του ανθρώπου για αυτοκαθορισμό, για τη ν επίτευξη

το υ «αυθεντικού εαυτού», για τη ν επίτευξη ηθικής αυτοτέλειας. Κατά το ν συγγραφέα: «η κοινωνική ηθική λειτουργεί κατεξοχήν σ ε π ρω τό γο νες μικρές κ οινω νίες και διατη ρεί τ ο κύρος τη ς ακέραιο στου ς αν θρώπους τω ν κοινω νιώ ν αυτών. Σε ανεπτυγμένες κοινωνίες, με διαν θρώπινες σχέσεις περίπλοκες, οι κανόνες τη ς κοινωνικής ηθικής δ εν αντέχουν σ το σύνολό τους αντίκρυ σ τα καινούργια προβλήματα συμπε ριφοράς, τα δημιουργημένα ήδη από τη ν ανάπτυξη τη ς κοινωνίας. Στις κοινωνίες λοιπόν αυτές, με τη μερική έ σ τω ανεπάρκεια τη ς κοινω νικής ηθικής, ο ά νθρω πος συχνά υπέχει τη ν ανάγκη αυτοκαθορισμού ολικού της συμπεριφοράς του, ώ σ τε όχι μόνο προς εξεύρεση μέσων για την επιτέλεση σκοπ ών της, καθορι σ μ ένω ν “ έ ξω θ εν” - ε ίτε δηλαδή από κανόνες τη ς κοινωνικής ηθικής, είτε από αλόγιστες ψυχικές τά σεις τ ο υ αλλά προς καθορισμό και τω ν ίδιων σκοπ ών τη ς χωρίς καμιά υποτέλεια σ ε κάτι άλλο εκτός από το ν αυθε ντικό εαυτό τ ο υ » (σελ. 85-86). Αυ τή η πολύ σημαντική διάκριση μεταξύ π ρω το γό νω ν και σύγχρονων κοινω νιώ ν σ ε ό,τι α φορά τους ηθι κούς κανόνες μας οδηγεί σε μια πα ρόμοια προβληματική που αναπτύ χθηκε από το ν γ ν ω σ τό κοινω νιο λόγο Anthony Giddens (1994). Κατά το ν βρετα νό κοινωνιολόγο, σ ε πα ραδοσιακές κ αταστάσεις, κώδικες με τυποποιημένες αλήθειες καθορί ζο υν αυστηρά το περιθώριο λήψης αποφάσεω ν το υ ατόμου. Σ τη ν πρώ ιμη νεωτερικότη τα , από τη ν άλλη πλευρά, οι π αραδοσιακές βεβαιότη τε ς αντικαθίστανται από συλλογι κές. Η π ροοδευτικότητα (η πίστη το υ Διαφωτισμού σ τη ν απεριόριστη τελειοποίηση το υ ανθρώπου και τη ς

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ■κδόσεις Οσελότος ΤΗΛ.: 210 6431108 ekdoseis.oceloto5@gmail.com

www. ocelotos. gr

δ : βιβλιοκριτική

κοινωνίας), το έθνος-κράτος, η έν νοια τη ς πατρίδας, τη ς κοινωνικής τά ξη ς κ.λπ., όλα τα παραπάνω δρουν σ τη ν πρώιμη νεω τερικότη τα με τρόπ ο που προσομοιάζει αρκετά με αυτόν τη ς παράδοσης.

7 Λ

Με τη ν παγκοσμιοποίηση ω σ τό σ ο , τό σ ο οι παραδοσιακές ό σ ο και οι συλλογικές βεβαιότητες υποχωρούν ή εξαφανίζονται. Η υπέρβαση της παραδοσιακής κοινωνίας δημιουρ γεί μια κατά στα ση όπου οι ρουτίνες χάνουν τη σημασία τους και την αναμφισβήτητη ηθική το υ ς βαρύ τη τα. Δημιουργεί μια κατάσταση όπου τα άτομα δ εν μπορούν να κα ταφύγουν ούτε σ ε παραδοσιακές αλήθειες ούτε σ ε συλλογικές ιδεο λογίες ό ταν λαμβάνουν αποφάσεις στη ν καθημερινή το υ ς ζω ή . Σ τερη μένοι από τη ν παραδοσιακή ή συλ λογική καθοδήγηση καλούνται, με άλλα λόγια, να χειριστούν «κενά πε δία». Απ ό το αν θα π αντρευτούν ή όχι και το αν θα κάνουν ή όχι παιδιά μέχρι το υ ποιο τρό π ο ζω ή ς να υιο θ ετήσουν και τι είδους τα υτό τητα να ηλάσουν (ακόμη και τι είδους φυ σική εμφάνιση να θέσουν ω ς στόχ ο μ έσω δίαιτας, αισθητικής χειρουρ γικής κ.λη.) - σ ε όλες αυτές τις πε ριοχές τ ο άτομο πρέπει να είναι ιδι αιτέρω ς αναστοχαστικό, πρέπει να κατασκευάσει τη δική το υ «β ιογρ α φία». Α υ τό σημαίνει ότι ο νέο ς ατο μισμός που διαδίδεται ταχύτατα σ ή μερα έχει πολύ λιγότερο να κάνει με εγωισμ ό και π ερ ισ σό τερο με αναστοχασμό, με το γεγονός ότι έχουμε περάσει από «α π λές» σ ε «ανασ το χαστικές» μορφές εκσυγχρονισμού. Με βάση τα παραπάνω, και χρησι μοποιώντας τη ν ορολογία το υ Κ. Δεσποτόπουλου, βλέπουμε σ τη ν ύ σ τε ρη νεω τερικότη τα τ ο βάρος να με τα τίθεται από τη ν κοινωνική σ την

προσωπική ηθική. Χ ωρίς η π ρώτη να εξα φ α νίζετα ι, τ ο υποκείμενο αντιμετωπ ίζει έναν πολλαπλασια σμό επιλογών που εντείνουν τη ν ανάγκη αυτοπροσδιορισμού.

Ηελευθερίαωςδικαίωμα Κατά τ ο ν Κ. Δεσπ οτόπ ουλο η ελευ θερία ω ς δικαίωμα προϋποθέτει το δικαίωμα στη ζω ή , προϋποθέτει δη λαδή το βασικό, συστατικό θεσμό του δικαίου που είναι η «προφύλαξη τη ς ζω ή ς το υ ανθρώπου ω ς ιερής αυταξίας και άρα μη π αραβιαστέας» (σελ. 42). Α ν αυτός, ο πιο θεμελιώ δης θεσμ ός του δικαίου έχει απο τρεπτικό χαρακτήρα, ο δεύ τερος πιο θετικά π ροσανατολισμένος θ ε σμός αναφέρεται σ το δικαίωμα τη ς ελευθερίας, σ το δικαίωμα κάθε ώρι μου α νθρώ που για «τέ λ ε σ η τη ς ζω ή ς του, ώ σ τε να έχει α υτός εφ ε ξής τη ν δυνα τότητα να διάγει στην κοινωνία τη ζω ή το υ ω ς ιδιώτης σύμφωνα με τη ν κρίση του και τη θέλησή το υ » (σελ. 47). Αυ τό βέβαια μέσα στα όρια που ο σεβα σμ ός στο δικαίωμα τη ς ελευθερίας το υ άλλου καθορίζει. Ο Κ. Δεσπ οτόπ ουλος διαχωρίζει τις ατομικές από τις κοινωνικές ελευ θερίες. Οι τελευταίες αναφέρονται σ το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι, σ το δικαίωμα τη ς ελευθερίας του λόγου κ.λπ. Εδώ το στοιχείο τη ς προσωπικής ελευθε ρίας συνυπάρχει με το κοινωνικό, αφού οι παραπάνω ελευ θερίες έχουν ένα πιο συλλογικό χαρα κτήρα. Περνώ ντας, τώρα, από τ ο χώ ρο τη ς θεωρίας και φιλοσοφίας του δικαίου σ ε ένα πιο ιστορικο-κοινωνιολογικό λόγο, θα π ροσπαθήσω να σ υ νδ έσ ω τη ν ανάλυση του συγγραφέα με το

χειρισμό π αρόμ οιω ν α ναλύσεω ν σ το χώ ρο τω ν κ οινωνικών επιστη μών. Σε ό,τι αφορά επιμέρους κα νό νες που σ τηρίζουν και προωθούν την ελευθερία ω ς δικαίωμα, ξεχωρί ζει σ τη σχετική βιβλιογραφία το έργο του Τ.Η. Marshall. Σε ένα κλα σικό κείμενό το υ (1964), ο συγγρα φέας αναπτύσσει το επιχείρημα πως τα δικαιώματα, ω ς κίνημα εξάπλωσης ατομικών δικαιωμάτων «π ρ ο ς τα κ ά τω », ξεκίνησε σ τη ν Μ. Βρετα νία το 17ο και πήρε πιο δυναμική μορφή τ ο ν επόμενο αιώνα. Π ρ ώ τα αναπτύχθηκαν οι ατομικές πτυχές τη ς ιδιότητας του πολίτη. Τα δικαιώματα που είχαν σχέση με τη ν ιδιοκτησία, τη ν ελευθερία το υ λό

γου, τη ν ελευθερία το υ συνεταιρίζεσθαι και άλλες ελευθερίες σταδιακά κατεδάφ ισαν τις φεουδαρχικές αρ χές τη ς κοινωνικής δ ια σ τρω μ άτω σης και καθιέρωσαν σ ε πιο σταθερή βάση τη ν αρχή τη ς ισότη τας έναντι του νόμου. Τ ο δ εύ τερ ο βήμα προς μια «απ οφ εουδαρχ ημ ένη» κ οινό τητα πολιτών συντελέστηκε στο 19ο αιώνα με τη σταδιακή εξάλειψη πε ριορισμών σχετικά με τη ν άσκηση το υ δικαιώματος τη ς ψήφου και τη ς εκλογής σ το Κοινοβούλιο κ.λπ. Τ έ λος, σύμφωνα με το ν Marshall, η τρίτη μεγάλη πρόοδος σ τη ν πορεία συγκ ρ ό τη σ η ς μιας ενοποιημένης κ οινό τη τα ς τ ω ν π ολ ιτώ ν (civic community) σ υντελέσ τη κε το ν 20ό

Υπηρεσίες Αποδελτίωσης Εντύπων, Social Media, Internet, Τηλεόρασης, Ραδιόφωνου και Διεθνών Μέσων w w w .c lip n e w s .g r

ΑποδελτίωσηΕντύπων

ΑποδελτίωσηSocial Media

ΑποδελτίωσηInternet

ΑποδελτίωσηTV&RADIO

ΑΘΗΝΑ: Φρύνης 7, Παγκράτι,Τ.Κ. 116 34-Τηλ. Κέντρο: 210 70.111.43, Fax: 21070.111.47-sales@clipnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηρίου 90,Τ.Κ. 546 27 -Τηλ. Κέντρο: 2310 50.15.75, Fax: 2310 50.15.73 · info@clipnews.gr

δίβιβλιοκριτική

αιώνα με τη ν ανάπτυξη τω ν κοινω νικών δικαιωμάτων - τ ο δικαίωμα το υ καθένα για αξιοπρεπή παιδεία, υγειονομική περίθαλψη και φ ρ ο ντίδα για τα γηρατειά. Παρόλο που η ορολογία δεν είναι

πινης φύσης είτε πρόκειται για τη ν έννοια τη ς ελευθερίας ω ς δικαίωμα, είτε, τέλος, πρόκειται για τη σχέση ελευθερίας και ηθικής, οι δ ιασυνδέ σ εις τω ν τρ ιώ ν παραπάνω προβλη ματισμών με τρέχουσ ες κοινωνιο

ακριβώς η ίδια, παρατηρούμε μια συμπληρωματικότητα μεταξύ τη ς φιλοσοφικής ανάλυσης το υ Κ. Δεσποτόπουλου και τη ς πιο ιστορικοκοινωνιολογικής ανάλυσης το υ Mar shall. Η π ρώτη διευκρινίζει βασικές έννοιες, μας δείχνει τη θεμελιακή σχέση μεταξύ τη ς ελευθερίας ω ς υπαρξιακής ανθρώπινης κ ατά στα σης και τη ς ελευθερίας ω ς δικαιώ ματος, τη ς σχέσης μεταξύ αυτοκαθορισμού και ετεροκαθορισμού, με τα ξύ ατομικών και κ οινωνικών δι καιωμάτων κ.λπ. Η δεύτερη ανά λυση, από μια πιο ιστορικο-εξελικτική σκοπιά επικεντρώνεται σ τις διαδικασίες που οδήγησαν στη σ τα διακή διαδικασία διάχυσης δικαιω μάτων από τη σφαίρα τω ν ολίγων σε αυτή τω ν πολλών, από τις κοινωνι κές ελίτ σ ε αυτή τω ν λαϊκών σ τρ ω μάτων. Με α υτόν το ν τρόπ ο η φιλο σοφική και κοινωνιολογική π ροσέγ γιση αλληλοσυμπληρώνονται.

λογικές αναλύσεις ήταν για μένα εξαιρετικά γόνιμες και διαφωτιστικές. Τα Φ ιλοσοφικά, παρόλη τη σχετική συντομία και πυκνότητα τω ν επιχει ρημάτων, μας δίνουν μια συνθετική εικόνα βασικών πτυχών το υ έργου του Κ ωνσταντίνου Δεσποτόπουλου. Σαν τέτο ια είναι πολύ χρήσιμα για να πάρέι κανείς μια γενική εικόνα, π ροτού προχωρήσει σ τη ν εμβά θυνση τη ς π ροβληματικής περί ελευθερίας και άλλων βασικών θ ε μ άτων που τα πολυάριθμα έργα του συγγραφέα μας προσφέρουν. ■ Ο Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας LSE

Βιβλιογραφικές αναφορές

Α υ τό που θέλω να το νίσ ω τελειώ νο ντα ς είναι πως συχνά η φ ιλοσο φία και η κοινωνιολογία υψώνουν τείχη που κάνει τη ν επικοινωνία με τα ξύ τους δύσκολη, αν όχι αδύνατη. Στα Φιλοσοφικά παρατηρούμε την υπέρβαση το υ κλειστού χαρακτήρα και του κατακερματισμού τω ν αν θρωπιστικών πειθαρχιών. Παρατη ρούμε ένα κριτικό και συγχρόνως ανοιχτό λόγο που αντί να υψώνει τείχη χτίζει γέφυρες. Έ τσι, είτε πρό

Δεσποτόπουλος, K. (1978)· Μελετήματα Φιλοσοφίας. Αθήνα.

κειται για τη φιλοσοφική ανάλυση του συγγραφέα περί τη ς ελευθερίας ω ς συστατικό στοιχείο τη ς α νθ ρώ

Saussare, F. (1915). Cours de linguistique generate. Paris: Payot.

Beck, U., A. Giddens and S. Lash (1994)· Re flexive modernization. Cambridge: Polity. Despotopoulos, C. (1974). Etudes sur la liberte. Paris.

Δεσποτόπουλος, Κ. (1999)· Η έννοια του δικαιώματος. Αθήνα. Δεσποτόπουλος, Κ. (2000). Φιλοσοφία του Δικαίου. Αθήνα. Δεσποτόπουλος, Κ. (2004)· Μελετήματα Φιλοσοφίας του Δικαίου. Αθήνα.

βνζοφοδΊβηιβζ, Ξεχωριστές προσωπικότητες σε ξεχωριστές συνεντεύξεις

Κάθε Σάββατο και Κυριακή 1 2 :0 0 -1 3 :0 0 Αυτοπροσώπως με τον

Νίκο Θρασυβούλου

στον Β Η Μ Α

9 9 .5

Καλεσμένοι τον Μάιο: Σάββατο 1 2 /0 5: Μ ένης Κουμανταρέας (Κέδρος) Σάββατο 1 9 /0 5 : Λένα Διβάνη (Καστανιώτης) Κυριακή 2 0 /0 5 : Χρήστος Αστεριού (Πόλις)

δ : βιβλιοκριτική

ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ

Τη γλώ σσα δεν μου έδω σαν ελληνική

Ηλίας Κολοκούρος

δ 76 §|

ε πείσματης οικονομικής πραγματικότητας, υπάρχουν ακόμακάποιοι, μετανάστες ήαπλώς επισκέi f i l · πτες στηνΕλλάδα, που επιλέγουννα μάθουν ελληνικά. 0 κλάδος της Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας, ο οποίος ασχολείται με τηδιδασκαλίατης ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας, είναι ένανέοπεδίοκαι ενδεχομένως νααποτελεί επιστημονικήδιέξοδο, καθώς οι ενδιαφερόμε νοι είναι πολλοί, διαφορετικής προέλευσης και απαιτήσεων. ΣτοΔιδασκαλείοΝέας ΕλληνικήςΓλώσσαςτουΠανεπιστη μίουΑθηνώνγίνεται σημαντικήδουλειά, καθώς όλοι αυτοί οι επίμονοι ταξιδιώτεςτης γλώσσας μας περιφέρονται στους διαδρόμους της Φιλοσοφικής. Δυσκολίες στις υποδο μές υπάρχουν και οι δύο μέθοδοι εκμάθησης πουπαρου σιάζουμε αποτελούν σημαντικάεργαλείαγιαδιδάσκοντες και διδασκόμενους. Ηπρώτημέθοδος, πουκυκλοφορεί απότις εκδόσεις Κέ δρος, είναι περισσότερο «κειμενοκεντρίκή», ενώπδεύτερη, πουκυκλοφορεί απότις εκδόσεις Πατάκη, είναι περισσό τερο«επικοινωνιακή». ■ ■ ■ I

Το εγχειρίδιο πραγματώνει επιτυχήμένα τις επιταγές του Αναλυτικού

Κάθε ενότητα αφορμάται από κείμένα τοποθετημένα σ το σήμερα, κεί-

Προγράμματος τη ς Αθήνας, σ το οποίο και βασίζεται. Το κοινό σ το οποίο απευθύνεται δείχνει να μην εί-

μένα που ο διδασκόμενος θα διάβαζε και σ ε μία εφημερίδα. Μπορούμε να αναφέρουμε κομμάτια από το περιο-

ναι εστιασμένο, κάνοντας το βιβλίο επαρκές και για οικονομικούς μετάνά στες και για άλλης προέλευσης, ευρωπάίκής ή μη, διδασκόμενους τα ελληνικά.

δικό BHMAgazino και το περιοδικό «Ε » της Ελευθεροτυπίας, το « Κ » της Κ αθημερινής και το Αθηνόραμα. Αποτελεί η επιλογή κειμένων σύγχρονης θεματολογίας σημαντικό κί-

νητρο αναζήτησης τω ν προαναφερθέντω ν περιοδικών για περαιτέρω εξάσκηση από τους διδασκόμενους. Σε επίπεδο πραγματολογίας, σ το εγ χειρίδιο υπάρχει μια φαινομενική ανισομέρεια, υπό τη ν έννοια ότι οι πλη ροφορίες που δίδονται σ τα ποικίλα κείμενα είναι π ερισσότερες από εκεί νες οι οποίες ζητούνται από τους δι δασκόμενους. Η ανισομέρεια αυτή αίρεται κατά τις ασκήσεις παραγω γής προφορικού λόγου. Α ν και το βιβλίο είναι προγραμματικά κειμενοκεντρικό, η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει και εδώ την επιρροή της. Το Ακόμα καλύτερα προωθεί τη συζήτηση μέσα στην τά ξη με τη χρήση προσωπικών ερω τή σ εω ν στις ασκήσεις παραγωγής προφορικού

λόγου («Εσείς τι φ ο β ά στε;») και με τη ν επιλογή θεμάτων που μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και πολιτικές διαφωνίες μέσα σ το περιβάλλον της τάξης, και επομένως εντονότερη πα ραγω γή γλω σσικ ού εξαγομένου («Επαναστάσεις του ενό ς», κείμενο τη ς Ελευθεροτυπίας για τα γεγονότα στη ν Τιεν Α ν Μ εν κ.ά.) Θεμιτή επο μένως η συχνή αφόρμηση για συζη τή σεις και αυθόρμητη παραγωγή προφορικού λόγου, όντας μία από τις βασικές δεξιότη τες που απαιτούνται για τη ν απόκτηση πιστοποιητικού ελληνομάθειας επιπέδου επάρκειας. Από τη ν άλλη, η «τραγουδιστική» πραγματικότητα του βιβλίου είναι λίγο ανομοιογενής. Δηλαδή, γιατί να διδαχθούν οι ξένοι που επιθυμούν να

για ουτηδιδαακαλίο · γρήγορη και εύκολη εκμάθηση της γλώσσας • ορθή απόδοση προφοράς - δεν απαιτούνται προηγούμενες γνώσεις

S , ΣΥΓΧΡΟΝΑ-ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Προσφέρουν: Αυτοδιδασκαλία, ορθή απόδοση προφοράς, πρακτική εξάσκηση, κάλυψη καθημερινών αναγκών, πλούτο γνώσεων για όλα τα επίπεδα FCE, DELF, MITTELSTUFE, CELI, DBE. • Παρουσιάζουν αναλυτικά όλη τη δομή της ξένηε γλώσσας. » FI εκφώνηση έχει γίνει από ξένους καθηγητές ορθοφωνίας. ■ FI προσεκτική κλιμάκωση της ύλη5συντελεί στην αφομοίωση ms γλώσσας. • 0 συνδυασμός βιβλίου και ήχου συμβάλλει στην αποτελεσματική και εύκολη εκμάθηση. ■ Χιλιάδες χρήστες πέτυχαν άμεσα αποτελέσματα.

Ανδρέα Μεταξά 28, Εξάρχεια - ιο6 8ι Αθήνα I Τπλ.: 210 3301161-3, Fax: 210 3301164 I e-mail: info@siderisboohs.gr, http://www.siderisboohs.gr |

δ:βιβλιοκριτική

μάθουν ελληνικά το «Πάμε Χαβάη;»

φει ελληνικά, αλλά το να τα προβάλ

ή οποιοδήποτε ελαφρό «σκεπτόμε-

λεις σ ε μία άσκηση δεν εμπεριέχει και το ν κίνδυνο σύγχυσης; Ίσ ω ς χρειά ζο ντα ν π ερισσότερες διευκρινίσεις για τις διαφορές ανάμεσα σ τους φθόγγους. Ίσ ω ς και πάλι να διορθώ νεται αυτό με μία μικρή παρέμβαση του διδάσκοντα.

νης ποπ» τραγούδι του Χατςηγιάννη; Και δίπλα σ ε αυτά τα δύο, η Ζυράννα Ζατέλη με τη ν υπέροχα ιδιόμορφη φω νή της και ο νομπελίστας Ελύτης με κομμάτια από Τα ρ ω το υ έρωτα. Το βιβλίο επιχειρεί να καλύψει όλα τα πολιτισμικά γούστα και τ ο καταφέρ νει. Σίγουρα π άντως καλύπτει τις γραμματικές και επικοινωνιακές ανά Μαρία Αντωνίου, Μαρία Γαλαζούλα, Σταυρούλα Δημητράκου, Αναστασία Μάγγανά Μ αθαίνουμε ελληνικά: Ακόμα καλύτερα! Κέδρος, 2011 σελ. 309, € 19,90

Θανάσης Αγάθος, Μαρία Αντωνίου, Μαρία Γαλαζούλα, Σταυρούλα Δημητράκου, Λένα Θώδα, Ασπασία Λιβιέρη, Νατάσα Μαγγανά, Αλίκη Τσοτσορού Ακούστε ελληνικά! Κέδρος, 2008 σελ. 112, € 15,28

γκες για το Επίπεδο Β'. Οι γυναίκες σ το εγχειρίδιο στέλνουν βιογραφικά για να βρουν δουλειά δί χως να λαμβάνουν απάντπση για μή νες, η ανεργία είναι μέρος τη ς πραγ ματικότητας του βιβλίου (ευφυής η διδασκαλία τη ς συνεχούς υποτακτι κής στπ συγκεκριμένα ενότητα!) Οι εργαζόμενοι τρέμουν σ το ν φόβο της απόλυσης, ενώ η μαφία τω ν φαναριών μαζί με σύγχρονους μπαλωματήδες εν μέσω κρίσης υφίσταται. Η μέθοδος διδάσκει ευσύνοπτα όσα χρειάζεται ένας ξένο ς για να επιτύχει στις εξετάσεις του Επιπέδου Β'. Ίσ ω ς να μπορούσαν να υπάρχουν περισ σότεροι πίνακες, ώ σ τε να καθίσταται λειτουργικότερα η διδασκαλία της γραμματικής, αλλά το βιβλίο θα γινό τα ν έτσι τεράστιο. Άλλω στε, σημασία έχει η κειμενοκεντρικότητα σ την παρούσα διδακτική προσέγγιση, η οποία εν τέλει επιτυγ χάνεται. Αναδεικνύονται οι κοινωνι κές συναρτήσεις του λόγου και αξιοποιούνται επαρκώς οι εγγενείς δυνα τό τη τες του κειμένου. Οι μόνοι μας ενδοιασμοί βρίσκονται σ ε κάποιες πολιτισμικές επιλογές, οι οποίες, ω σ τό σο , αποτελούν μέρος της σημε ρινής νεοελληνικής πραγματικότη τας. Ενδεχομένως όμως να ήταν απα ραίτητη η διδασκαλία τω ν σ ε ξένους. Τα greeklish υπάρχουν και δεν είναι μεμπτά για εκείνον που ξέρει να γρά

Ω ς προς τις ασκήσεις ακουστικής κα τανόησης, τα κείμενα ακούγονται καθαρά και όπω ς θα βοηθούσαν έναν ξένο, με μόνη εξαίρεση κάποιες ανδρικές φ ω νές που ακούγονται μπ φυσικές και μάλλον επιτπδευμένες. Οι γυναικείες φ ω νές είναι σ αφ έσ τε ρες κατά τπν ακρόασπ. Όπως είδαμε και σ ε περιβάλλον τάξης, γίνονται κα λύτερα κατανοητές από τους μαθη τές. Το διδακτικό υλικό του εγχειρι δίου έχει διαμορφωθεί μέσα σ το Δι δασκαλείο Ελληνικής ω ς ξένης γλώ σ σ ας του Πανεπιστημίου Α θηνών, γε γονός που έχει επηρεάσει τη δομή του βιβλίου. Οι ε νότητες έχουν δοκι μαστεί πολλάκις πριν συγκεντρω θούν και εκδοθούν. Αυ τό που μένει για τη συγκεκριμένη μέθοδο, είναι η συγγραφή ενός αντιστοίχου εγχειρι δίου διδασκαλίας για το Α ’ Επίπεδο και η σειρά τω ν εκδόσεων Κέδρος μαζί με το Α κ ο ύ σ τε ελληνικά! θα εί ναι πλπρέστατη. Στο Α κ ού στε ελληνικά! η εκφορά του λόγου σ τα ηχογραφημένα κείμενα εί ναι σ α φ ώ ς φυσικότερη από το υ Ακόμα καλύτερα. Υπ ’ αυτό το πρί σμα, τα δύο βιβλία είναι αλληλοσυμπληρούμενα και το ένα χρειάζεται το άλλο. Έχει γίνει επαρκής επεξερ γασία τω ν κειμένων, χωρίς να αλλοι ώ νεται η αυθεντικότπτά τους. Οι πη γές ποικίλλουν, από το περιοδικό Τη λεθεατής μέχρι το δελτίο ειδήσεων της NET, από τη ν εφημερίδα M e tropolis μέχρι την ιστοσελίδα της ΗΛΠΑΠ. Τα κείμενα που δίδονται προς

2012

1977

ΕΠΙΤΑΓΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

συνολικής αξίας 122.500 € σε όλους τους αναγνώστες του

χ ρ ό ν ια

μετά

διαβάζω

ΑΠΟ TO MEDITERRANEAN COLLEGE ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΩΝ 35 ΕΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ!

To MEDITERRANEAN COLLEGE ιδρύθηκετο1977 και είναι τοπρώτο Ελληνικόαγγλόφωνο Κολέγιοοτην Ελλάδα. Μ ε αφορμήτον εορτασμό απότησυμπλήρωσητων35 χρόνωνλειτουργίαςτου, τοM editerranean College ανταποκρινόμενο στην ανάγκη για μια ανώτερη και αναβαθμισμένη παιδεία που δικαιούνται οι νέοι της χώρας, ειδικά στη δύσκολησυγκυρίαπουδιανύουμε, προσφέρει:

35 επιταγές εκπαίδευσης αξίας 2,000€ έκαστη στα μεταπτυχικά προγράμματα σπουδών: •M BA- M aster of Business Adm inistration · MSc M arketing&Advertising • MSc Cognitive- Behavioural Psychotherapy · MSc M anagem ent • MSc IntegrativeCounselling &Psychotherapy · MSc Com puter Networks • MSc M arketing Παράλληλα προσφέρει 35 επιταγές εκπαίδευσης αξίας 1,500€ έκαστη στα προπτυχιακά προγράμματα εκπαίδευσης: • Χρηματοοικονομικά • ΔιοίκησηΑνθρώπινων Πόρων • Πληροφορική • ΔίκτυαΥπολογιστών

• ΕφαρμοσμένηΨυχολογία • ΠροσχολικήΑγωγή • ΔιοίκησηΕπιχειρήσεων •M arketing

Για π ερ ισσότερες πληροφορίες και συμμετοχές οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στο Admission Office του Mediterranean College, σ το τηλ. 210 8899 600. Θα τηρηθεί απόλυτη σειρά προτεραιότητας. Καταληκτική Ημερομηνία Συμμετοχών: 07/06/2012

35 χρόνια Mediterranean College

*M C *

MEDITERRANEAN COLLEGE Excellence In Education

THE POWER OF KNOWLEDGE ΑΘΗΝΑ: Πελλήνης 8 & Πατησίων 107, Τηλ.: 210 8899 600 · ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Βαλαωρίτου 9, Τηλ.: 2310 28 7 779

www.medcollege.edu.gr

διβιβλιοκριτική

Γιώργος Σιμόπουλος, Ειρήνη Παθιάκη, Ρίτα Κανελλοπούλου, Αγλαΐα Παυλοπούλου Ελληνικά Α ' Πατάκης, 2010 σελ. 312, € 27

Ειρήνη Παθιάκη, Γιώργος Σιμόπουλος, Γιώργος Τουρλής Ελληνικά Β' Πατάκης, 2012 σελ. 390, € 29,90

ακουστική κατανόηση είναι αυθε ντικά, άλλοτε με υψηλό μαθησιακό φορτίο (συνέντευξη οικολόγου συγ γραφέα) και άλλοτε με χαμηλό (τηλε φώνημα για αναζήτηση σπιτιού), απα ντώ ντα ς σ ε όλα τα στάδια του γλω σ σικού συνεχούς. Επομένως το γλω σ σικό εισαγόμενο σ το οποίο εκτίθε νται οι διδασκόμενοι γίνεται αρκού ντω ς κατανοητό, προωθώ ντας μια επαρκή πρόσληψή του. Η διαδικασία κατάκτησης μιας ξένης γλώ σσας για το ν παιδαγωγό και γ λω σσ ο λό γο Krashen προϋποθέτει την έκθεση του διδασκόμενου σ ε κατανοητό γλω σ σικό εισαγόμενο και τη ν πρόσληψη αυτού1. Η θεωρητική αυτή προϋπό θεση ικανοποιείται στην παρούσα μέθοδο, αλλά προκειμένου η διαδι κασία κατάκτησης τη ς ελληνικής να έλθει εις πέρας, το Ακόμα καλύτερα χρειάζεται απαραιτήτως τ ο Α κ ο ύ σ τε ελληνικά.

Όχι ακριβώς στον αντίποδα της προη γούμενης μεθόδου, αλλά σ ε διαφορε τική κατεύθυνση κινείται η παρούσα μέθοδος από τις εκδόσεις Πατάκη. Το κοινό σ το οποίο απευθύνεται δείχνει περισσότερο εστιασμένο, θα λέγαμε πως απευθύνεται μάλλον σε οικονομι κούς μετανάστες στην Ελλάδα, λει τουργώντας όμως άψογα και σ ε ευ ρωπαϊκής προέλευσης επισκέπτες και διδασκόμενους. Εδώ η προσέγγιση είναι ξεκάθαρα «επικοινωνιακή». Για την επικοινωνιακή προσέγγιση, η διαδικασία κατά κτησης μιας ξένης γλώσσας οφείλει να στηρίζεται στην διεπίδραση τω ν μαθητών και στην επικοινωνία τους με το ν διδάσκοντα, την διαπραγμάτευση της σημασίας και την ανταλλαγή πλη ροφοριών. Σύμφωνα με τους Johnson & Johnson, ένα επικοινωνιακό εγχει

ρίδιο οφείλει να δίνει βάρος στους κα νόνες γλωσσικής χρήσης και τις επικοινωνιακές περιστάσεις2, δηλαδή η διδασκαλία της γραμματικής να περνά μέσα από το φάσμα της επικοινωνίας. Στο πρώτο εγχειρίδιο της σειράς η θε ωρητική αυτή τοποθέτηση βρίσκει πρακτική εφαρμογή. Κάθε ενότητα διδάσκει μία επικοινωνιακή λειτουργία (λ,χ. Χαιρετώ φιλικά, Ζητώ πληροφορίες, Αγορ άζω πράγ ματα καθημερινής ανάγκης κ.λπ.) μέσα από διαλόγους οι οποίοι διδά σκονται στην τάξη. Στη συνέχεια, οι μαθητές, αφού κατανοήσουν το προ φορικό κείμενο, καλούνται να παίξουν ενδιαφέροντα παιχνίδια ρόλων ή προ σομοίωσης καταστάσεων, ώ σ τε να χρησιμοποιήσουν τα εκφωνήματα τα οποία διδάχτηκαν. Τα κείμενα που δί δονται είναι μεν τεχνητά, ω σ τό σ ο εί ναι τό σ ο ρεαλιστικά που τα θεωρούμε επιτυχή. Στη μέθοδο επιλέγεται να χρησιμοποιηθούν συγκεκριμένοι «ήρω ες»: ο Ερβίν, η Μελέκ, ο Φου, η Λι, ο Παναγιώτης κ.ά. Αυτοί οι ήρωες δεί χνουν αρκετά πραγματικοί, δυσκο λεύονται να μάθουν ελληνικά (όπως και οι διδασκόμενοι), πηγαίνουν στην Κυψέλη με το τρόλεϊ, αγοράζουν εισι τήρια για να γυρίσουν στις πατρίδες τους, πηγαίνουν για καφέ, ψωνίζουν από το σουπερμάρκετ, πηγαίνουν για ταξίδια ή μένουν ανικανοποίητοι από την εξυπηρέτηση του σερβιτόρου στο εστιατόριο. Ο Παναγιώτης εκνευρίζε ται με το ν γιο του και τσακώνονται γιατί ο μικρός βλέπει συνέχεια τηλεό ραση, ο Φου δουλεύει υπερωρίες χω ρίς να πληρώνεται, γιατί το ν εκμεταλ λεύεται ο προϊστάμενος του εστιατο ρίου. Ο ρεαλισμός αυτός του εγχειρι δίου είναι μεγάλο προσόν, γιατί δείχνει να κερδίζει τους διδασκόμενους, οι οποίοι ζητούν να διδάσκονται μόνον από το παρόν εγχειρίδιο. Ο ρεαλισμός

αυτός, βεβαίως, δεν είναι τυχαίος, κα θώς βασίζεται σ ε εκτενή ψυχογλωσσική επεξεργασία τω ν διαλόγων από τους συγγραφείς, διεγείροντας την επιλεκτική προσοχή τω ν μαθητών μέσα από εστιασμένες δραστηριότη τες και ασκήσεις. Αναδεικνύεται η πληθώρα πολιτισμών που συνθέτουν την εικόνα της σύγχρονης Ελλάδας. Έτσι, με ασκήσεις μεταφοράς πληρο φοριών η διεργασία της επιλεκτικής προσοχής ενεργοποιείται, διεκπεραιώνοντας τους επικοινωνιακοϋς σ τό χους του διδασκόμενου που θέλει να μιλήσει ανάλογα με το πώς νιώθει. Συ ναντάμε μάλιστα εκφωνήματα εντε λώς καθημερινά που λείπουν από άλλα εγχειρίδια («δ εν έχω όρεξη», «με πιάνει κατάθλιψη», «μου τη σπάνε», «γίνεται χαμός», «δου λεύω σαν σκυλί»). Τ ο βάρος δηλαδή δίνεται σ το λεξιλόγιο περισσότερο, και σ το πώς το λεξιλόγιο θα χρησιμοποιηθεί για να μεταδοθεί το μήνυμα, με λιγότερη γραμματική («Η γραμματική είναι κα τα στροφ ή!» λέει ένα σκίτσο ήδη σ το Ελληνικά Α ) . Τα ηχογραφημένα κεί μενα ακούγονται με ευκρίνεια, ενώ κάθε πέντε ενότητες υπάρχουν εξαι ρετικά χρήσιμες επαναληπτικές ασκή σεις. Σ το Ελληνικά Β ' (που προορίζε ται, δυστυχώς, μόνον για το Επίπεδο Β1) ανθολογούνται αρκετά άρθρα από εφημερίδες, ενώ υπάρχουν και άφθο να πιο καθημερινά και αυθεντικά «κεί μενα» προς διδασκαλία: αποδείξεις, έντυπα της εφορίας, πινακίδες, οδη γίες χρήσης ATM, προγράμματα τη λεόρασης. Χρήσιμα και ίσως χρησι μότερα από ένα τραγούδι του Χατζηγιάννη για έναν ξένο. Οσο για την ει κονογράφηση, πλούσια, καθώς αξιοποιείται σ το έπακρο η λυσιμελής δυ νατότητα της τετραχρωμίας. Ω στόσο, η μέθοδος αυτή επιλέγει να βασιστεί σ το Αναλυτικό Πρόγραμμα

του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας πε ρισσότερο και όχι τό σ ο σ το Αναλυ τικό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ικανοποιώντας μεν τα επί πεδα γλωσσομάθειας όπως ορίζονται εκεί, η μέθοδος παρουσιάζει συγκε κριμένες λειτουργικές δυσκολίες. Ενώ λοιπόν σ το Ελληνικά A ' διατηρεί ται ένας ρυθμός στις ενότητες, συν δυάζοντας τη ν επικοινωνιακή προ σέγγιση με πίνακες γραμματικής και ασκήσεις κατανόησης, σ το Ελληνικά Β ' αυτός ο ρυθμός μάλλον επιβραδύ νεται. Σαφώς προγραμματικά οι συγ γραφείς έχουν δηλώσει πως πρόκειται να εκδοθούν τέσσερις τόμοι, οπότε η γραμματική δικαιολογημένα «απλώ νεται» σ τον δεύτερο για να φτάσει μέ χρι το ν τρίτο και να ολοκληρωθεί το Επίπεδο Β' εκεί. Ω στόσο, αυτό το θε μιτό «άπλωμα» τω ν γραμματικών φαι νομένων δείχνει να μην επιτρέπει στη μέθοδο να λειτουργήσει στη διάρκεια ενός ακαδημαϊκού έτους. Δηλαδή, ενώ το βιβλίο είναι λίαν ελκυστικό, με ήρωες τους οποίους θες να παρακο λουθήσεις πώς μαθαίνουν ελληνικά και να μάθεις μαζί τους και εσύ, δύ σκολα θα το κάνεις αυτό ξεκινώντας το ν Σεπτέμβρη για να εξεταστείς τον Ιούνιο. Μήπως πρέπει να αναθεωρηθεί η επιστημονική θέση πως γίνεται να φτάσουν οι ενήλικοι ξένοι σε κατάκτηση της ελληνικής μέσα σ ε ένα ακα δημαϊκό έτος; Πολύ μεγάλο θέμα για να το αναλύσουμε εδώ. Πάντως σί γουρα τα Ελληνικά A ' - Β ' τω ν εκδό σ εω ν Πατάκη θέτουν και αυτό το ση μαντικό ερώτημα. ■*2

ι Μπέλλα Σπυριδούλα, 2θπ, Η δεύτερη γλώσσα. Κατάκτηση και διδασκαλία, Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. σελ. 164. 2 Μπέλλα Σπ., ό.π.. σελ. 225.

δ:βιβλιοπαρουσίαση ΠΟΙΗΣΗ Παρασκευάς Σερενές

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Χρήστος Μουρούκης

Ηνίοχος

Γαλλικές ταινίες τρόμου

Παπαδήμας, 2011 σ. 80, €10,65

Μ. Σιδέρης, 2012 σ. 37, € 5

ε μια εκφραστική ελλειπτική αφήγηση, ο Π. Σερενές συν θέτει σ’ έναν λυρικό στοχασμό τα πρωτογενή υλικά του: τη φύση, το νερό, το φως της Πύλου, την θά λασσα, τα κύματά της, τον γυμνό ου

Χρήστος Μουρούκης, με τη διττή ιδιότητα του κρι τικού κινηματογράφου και του βραβευμένου σκηνοθέτη, συν τάσσει έναν εύχρηστο οδηγό όχι μόνο για τους λάτρεις των ταινιών τρόμου αλλά και για όσους θεωρούν εαυτούς οπα δούς της έβδομης τέχνης. Στο σύντομο αυτό οδηγό περιλαμ βάνονται οι σημαντικότερες ται νίες τρόμου που έχουν ως κοινό

ρανό, τις σιωπές, τις ανάσες, την πέ τρα. Μ’ έναν διάχυτο εκφραστικό ερωτισμό, συνομιλεί με το περι βάλλον του μέσα από αγωνιώδεις αντιθέσεις, παρουσίας - απουσίας, σκότους και φωτός, ζωής - θανάτου. Σκιαγραφεί και ανιχνεύει τον έρωτα, ψηλαφίςοντας στο κέντρο του τη γυ ναίκα, που «οδοιπορούσε στο φως» και μοιράζει «τη ζωή στον κόσμο». Ο ποιητής, σ’ έναν υπαρξιακό βιω ματικό ρόλο, αντιμετωπίζει την ίδια την ποίηση ως τον λυρικό χιτώνα «σ το σώμα της ύπαρξης» και αγγί ζει την πνευματική αρμονία, τονί ζοντας με αίσθηση πως μέσα μας κυλάει αναπόφευκτη η φθορά που θα φέρει το τέλος: «Ασταμάτητα οι ώρες, άδετες / ξεφυλλίζουν ανελέ ητα το Τέλος». [X. Ξ.]

παρονομαστή τη Γαλλία ως χώρα παραγωγής ή συμπαρα γωγής, αρχής γενομένης από το 1955 με την ταινία Les Diaboliques του Henri-Georges douzot, έως το 2010 με την ται νία Resident Evil: Afterlife του Paul W.S. Anderson με πρωτα γωνίστρια τη Milla Jovovich. Στα λήμματα του εν λόγω οδη γού ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να διαβάσει παρουσιά σεις, αναλύσεις, κριτικές των ταινιών, όπου του αποκαλύ πτονται οι αρετές ή τα τρωτά ση μεία της κάθε ταινίας. [Ν. Τ.]

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ Jean-Claude Filloux

Παιδαγωγική και ψυχανάλυση Μετάφραση: Μαρίνα Κούνεζη Gutenberg, 2011, σ. 175, € 10,65

σύγχρονη παιδαγωγική κυρίως εφαρμόζει τις αρχές της συμπεριφοριστικής και γνωστικής ψυχολογίας, ώστε να μεγιστοποιήσει τη μάθηση των μαθητών, αγνοώντας με τον τρόπο αυτό τη δύναμη του ασυνείδητου τόσο των εκπαιδευτών όσο και τω ν εκπαιδευομένων. Ο Jean-Claude Filloux, επίτιμος καθηγητής Επιστημών της Αγωγής, σταχυολογεί το έργο σπουδαίων ψυχα ναλυτών και παρουσιάζει τις εργασίες τους πάνω στη σχέση ψυχανάλυσης και παιδαγωγικής. Μέσα από τη μελέτη του «παιδαγωγικού πεδίου», που αποτελείται από το δάσκαλο, το μαθητή και τις γνώσεις, ερευνώνται οι ασυνείδητες βά

σεις της παιδαγωγικής διαδικασίας, κα θώς και το είδος των μεταβιβάσεων, προβολών, μετουσιώσεων, εξιδανικεύσεων και ταυτίσεων που ενεργοποιούν ται στη σχέση διδάσκοντος και διδασκομένου. Στο πρώτο μέρος του βιβλί ου αναλύονται βασικές παιδαγωγικές και ψυχαναλυτικές έννοιες, απαραίτητες για την κατανόηση του δεύτερου μέ ρους, που αποτελείται από εργασίες πάνω σε θέματα ψυχανάλυσης, παιδα γωγικής, γνώσης, επιρροής και λει τουργίας της ομάδας. [Δ . Κ.]

Βατοπέδι Πολιτική - δικαιοσύνη Gutenberg, 2012 ο. 219, € 14,40

ιστορία των επιδιώξεων μιας ιε

ρός μονής που αποφάσισε να αφήσει τον ασκητισμό και να ασκη θεί στις επενδύσεις. Ο συγγραφέας, ως εισαγγελέας στο Εφετείο Αθη νών, ασχολήθηκε με το σκάνδαλο του Βατοπεδίου, «δεν συνεμορφώθη προς τα υποδείξεις» και παραι τήθηκε. Συνέγραψε όμως το πόνη μα αυτό που φανερώνει όλες τις γνωστές και άγνωστες πτυχές της υπόθεσης. Από τα χρυσόβουλλα στις διεκδικήσεις της Μονής Βατο πεδίου, στις αντιδράσεις τω ν Θρακιωτών να χάσουν τη λίμνη τους, μέ χρι τους υπουργούς που δήλωναν ανενημέρωτοι και αδαείς που «πα ραπλανήθηκαν!», ξεδιπλώνεται μια ιστορία νεοελληνικής τρέλας όπου πρωταγωνιστούν η πολιτική δια φθορά και φρικαλέα γραφειοκρατία. Το κείμενο, γραμμένο απλά και με πολύ χιούμορ, προσφέρει στη εθνι κή μας αυτογνωσία. [Γ. Ν. Μ.]

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

ΜΑΡΤΥΡΙΑ Ηλίας Ν. Κολιούσης

50 αυτοκίνητα που άλλαξαν τον κόσμο

Δημήτρης Σολιδάκης

Κλειδάριθμος, 2012 σ.Π2, €112

Μιχάλης Σιδέρης, 2012 σ.325, €14

αρουσιάζονται τα κορυφαία επιτεύγματα της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας που επη ρέασαν το design του αυτοκινήτου

διαχρονικά. Από τα Φολκσβάγκεν μέχρι τις Τςάγκουαρ και από τις Σεβρολέτ μέχρι τα Μίνι παρελαύνουν αυτοκίνητα - κούκλες που άφησαν εποχή. Με συνοπτικά λόγια παρου σιάζεται η σχεδιαστική φιλοσοφία κάθε μοντέλου, οι εμπνευστές του, οι λόγοι που οδήγησαν στην κατα σκευή του και η επίδραση στην κοι νωνία. Το βιβλίο έχει κι έναν υπό τιτλο «...και ένα αυτοκίνητο που θα μπορούσε να έχει αλλάξει την Ελ λάδα». Πρόκειται για το θρυλικό Pony και την ελληνική βιομηχανία NAMCO των αδελφών Κοντογούρη, που από το 1973 έως το 1995 που έκλεισε παρήγαγε το Pony, που κατάφερε να το εξάγει σε 14 χώρες αλλά δεν κατάφερε να το εδραιώσει στη χώρα μας, λόγω αντιτιθέμενων συμφερόντων! [Γ. Ν. Μ.]

Θανάσιμη παρτίδα

' Ρ · νας άνδρας βρίσκεται δολοφο■ ϋ νη μ ένο ς στο σαλόνι του σπιτι ού του. Το βιβλίο θα κινηθεί στα χνά ρια του κλασικού αστυνομικού σε ναρίου, καθώς ο υπαστυνόμος Στά θης Ιωάννου καλείται να εξιχνιάσει το έγκλημα. Μαζί του είναι η άπειρη ανθυπαστυνόμος Τζένη Αγραφιώτη, η οποία όμως θα τον βοηθήσει με τις παρατηρήσεις της αλλά και θα του αποσπάσει την προσοχή ως γυναί κα. Το ερώτημα είναι αν θα κατα φέρουν να συνεργαστούν και να βρουν τον ένοχο πριν να είναι πολύ αργά. Ο ήρωας του συγγραφέα Άρης Βολάνης, επιχειρηματίας και φύσει ριψοκίνδυνος, θα μπλεχτεί σε μια θανάσιμη παρτίδα πόκερ, όπου όλοι οι παίχτες έχουν κάτι να κρύ ψουν. Εδώ υπεισέρχεται το θρίλερ και το σασπένς. [X. Ψ. Α.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΠΑΙΔΙΚΟ

ΠΑΙΔΙΚΟ

Ρόαλντ Νταλ

Χριστιάννα Γύρα

Ο πελώριος κροκόδειλος

Το παραπονεμένο μακό

Εικόνες: Quentin Blake Μετάφραση: Χαρά Γιαννακοπούλου Ψυχογιός, 2012, σ. 66, € 7,70

Εικόνες: Χαρά Μαραντίδου Καλειδοσκόπιο, 2011 σ. 24, € 12

Μετάφραση:Έφη Κορόμηλά Κόκκινο, 2012 σ. 28, €12,5

να άσπρο μακό μπλουζάκι πα ραπονιέται, γιατί είναι πρόχειρο και καθημερινό, ταλαιπωρημένο. Μέχρι που αγοράζουν στη Λένα ένα καινούργιο γκρίζο με στάμπα. Όσο κι αν το αγαπάει η ιδιοκτήτριά του, κι αυτό δεν είναι ευχαριστημέ νο. Φοβάται, φοβάται πολύ το μαρ τύριο του πλυντηρίου. Τα δυο μπλουζάκια, μανίκι με μανίκι, γί νονται φίλοι κολλητοί. Όταν η Λένα

. - Μ εν παίρνω για τον γιο μου * * ασπρόμαυρο βιβλίο!» Ανό ητη κουβέντα μητέρας, που ακού

Ρόαλντ Νταλ (1916-1990) ήταν από τη φύση του παραμυ

θάς. Το τελευταίο βιβλίο του που κυ κλοφόρησε στα ελληνικά είναι μια σύντομη ιστορία που ακολουθεί την κλασική τυπολογία τω ν παραδο σιακών παραμυθιών. Έχει δηλαδή επαναλήψεις που δίνουν ρυθμό στην αφήγηση και εντείνουν την αναμονή για την ολοκλήρωση του παραμυθιού. Ο ήρωας, ένας πεινασμένος κροκόδειλος, σκαρφίζεται τέσσερα κόλπα για να καταβροχθί σει απρόσεχτα παιδάκια. Στην πο-

πάει εκδρομή, τι παίρνει μαζί της; Μα το άσπρο παλιό της μακό. Μια πολυεπίπεδη ιστορία για τη φιλία, την ομορφιά που κρύβουν μέσα

----δ μ2

ρεία προς την ανεύρεση τροφής συναντά ισάριθμα ζώα της ζούγκλας και τραγουδιστά τους ανακοινώνει

ν>ο

τα σχέδιά του. Στη συνέχεια, κάθε φορά που το πελώριο ζώ ο συναντά πιθανούς μεζέδες, εφαρμόζει κάποιο

σμού που έχει προσβάλει μικρούς και μεγάλους. Με λίγα λόγια, μας λέει ότι δεν είναι το πλουμιστό ρού

από τα τεχνάσματα, τα ζώα όμως

χο που δίνει χαρακτήρα στην εμ

επανέρχονται, παρεμβαίνουν και τον ακυρώνουν. Τα βιβλία των με γάλων συγγραφέων δεν παλιώνουν και δεν υπακούουν στο νόμο της επικαιρότητας. Είναι διαχρονικά, όπως

φάνιση αλλά το ίδιο το άτομο, ανε ξάρτητα από το τι φοράει. Φοράω κάποιο ρούχο σημαίνει είμαι εγώ και αισθάνομαι άνετα. [Μ. Ντ.]

Ο πελώριος κροκόδειλος, που πρωτοεκδόθηκε το 1978. Δεν χρειάζον ται άλλα λόγια: απολαυστικό! [Μ. Ντ.]

τους τα πολύ απλά πράγματα, μια σπόντα εναντίον του καταναλωτι

Emilie Vast

Ένα δέντρο μια φορά

ΙΑ

σαμε σε βιβλιοπωλείο. Γιατί, η συγ κεκριμένη μαμά, «βιβλίο» ήθελε και όχι ένα μικρό διαμάντι. Ένα διαμάντι εκδοτικό, με ελάχιστα λόγια και μό νον ένα χρώμα, ένα διαμάντι οικο λογικής παιδαγωγικής προσέγγισης. Η συγγραφέας δίνει στο δέντρο την πλήρη του υπόσταση: είναι η ίδια η ζωή. Κοντά του φωλιάζουν, μεγα λώνουν, τρέφονται, γεννούν πλά σματα μικρά και μεγάλα, φτερωτά και τετράποδα, άγρια και ήμερα Πα ρακολουθώντας τα ίχνη των φίλων του δέντρου ο αναγνώστης περιπλανάται στη φύση και στις εποχές της. Και σκέφτεται παίρνοντας ερε θίσματα από τις εικόνες, που μόνο φλύαρες δεν είναι! Αντίθετα, τον οδηγούν στην παρατήρηση, στην ανακάλυψη και, γιατί όχι, σε εξορ μήσεις εκτός σελίδων. Με ένα τέτοιο βιβλίο στα χέρια οι ενήλικοι γίνονται αυθόρμητα παιδαγωγοί και τα παιδιά μαθαίνουν αβίαστα. [Μ. Ντ.]

νΛ," >

Ορχάν Παμουκ i

Ένας δυτικός ανατολίτης Επιμέλεια: Ελενα: Γράφουν οι: 'Ελενα

Μήλλας, Στέλλα Βρετού

δ:αφιέρω μα

Ορχάν Παμούκ,

ένας δυτικός ανατολίτης Έλενα Χουζούρη

ο καλοκαίρι του 2007 βρέθηκα σ την Τασκένδη, την πρωτεύου σα του Ουζμπεκιστάν, για να γνωρί σ ω την πόλη όπου για τουλάχιστον τριάντα χρόνια έζησαν οι ηττημένοι "Ελληνες του ελληνικού εμφυλίου. Στα σημερινά τη ς αξιοθέατα συγκα ταλέγεται και το Μουσείο του Ταμερλάνου - τ ο θηριώδες άγαλμά του έχει αντικαταστήσει εκείνα τη ς Αγίας Τριάδας του σοσιαλισμού. Περιδιαβάζοντας τ ο μουσείο και σκύβοντας πάνω από τις προθήκες για να θαυ μάσω τα διακοσμημένα με τις υψη λής τέχνης μικρογραφίες, υπέροχα, παλαιότατα Κοράνια, ένιωσα ότι αυ

τή η μοναδική ανατολίτικη τεχνοτρο πία δεν μου ήταν καθόλου ξένη. Πί σ ω από τις λεπταίσθητες απεικονί σεις τω ν πουλιών, τω ν αλόγων, τω ν π ροσώ πω ν με τα σχιστά μάτια, όλα βουτηγμένα σ το χρυσάφι και σ το κόκκινο, αναγνώριζα τις μυθικές ιστορίες τω ν μικρογράφων της Χεράτ και του Κορασάν, τη ς περιόδου τω ν Τιμουριδών και πριν από αυτούς τω ν π ερσών σάχηδων έω ς τους Οθωμα νούς του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρε πούς και μετά από αυτόν. Τι μου συνέβαινε; Απλούστατα δεν έβλεπα τα Κοράνια και τις μικρογραφίες τους με τα δικά μου μάτια αλλά με τα μάτια ενός βιβλίου. Του βιβλίου του Ορχάν Παμούκ Μ ε λένε Κόκκινο. Είμαι βέ βαιη ότι, αν δεν το είχα διαβάσει, οι μικρογραφίες και ο κόσμος τω ν μικρογράφων δεν θα με είχαν κατοική σει και θα περιεργαζόμουν από την απόσταση του δυτικού και «ξέ ν ο υ » θεατή τα Κοράνια σ το Μουσείο του Ταμερλάνου.

Να λοιπόν που ένα βιβλίο μπορεί πραγματικά να αλλάξει το ν τρόπο που βλέπουμε τη ζω ή και τη ν τέχνη -πεποίθηση που διαπερνά τα περισ σ ότερα μυθιστορήματα του νομπελί σ τα τούρκου συγγραφέα. Ο ίδιος άλ λω στε σ το τελευταίο βιβλίο του Ά λ λα χρώ ματα (Ωκεανίδα), με κείμενά του σχετικά με τη γραφή, τη λογοτε χνία, τα βιβλία του και τη ζω ή του, δηλώνει απερίφραστα: «Π ά ντο τε ήθελα να γράψ ω ένα μυθιστόρημα που θα άρχιζε μ’ αυτήν τη ν πρόταση: Μια μέρα διάβασα ένα βιβλίο κι από τ ό τ ε άλλαξε η ζω ή μου. Ο αναγνώ σ της δεν θα μάθαινε για το βιβλίο που διάβασε ο ήρωας αλλά για όσα του συνέβησαν αφού διάβασε τ ο βι βλίο». Πραγματικά, σ την Καινούργια ζωή, το μυθιστόρημα που αρχίζει με την παραπάνω φράση, ο ήρωας -που μοιάζει σ το ν συγγραφέα, όπως ο ίδιος ομολογεί- αρχίζει να ζει όχι την πραγματική ζω ή αλλά μια ζω ή όπως τη ν έχει διαβάσει μέσα σ το βιβλίο. Η ματιά του βιβλίου αλλάζει εντελώ ς τη δική του ματιά και φωτίζει ό,τι του συμβαίνει, ό,τι βλέπει, όποιον ή όποια συναντά. Η ζω ή του ήρωα δεν είναι παρά ένας καθρέφτης τη ς ζω ή ς του βιβλίου που έχει διαβάσει. "Ετσι φτιά χνεται ένα μυθιστόρημα βασισμένο σ ε μια ψευδαίσθηση, σ ε μια φρενα πάτη, αφού ό,τι υποτίθεται πως ζει ο ήρωας δεν είναι παρά ένα επινοημέ νο ψεύδος. Αλλά δεν είναι μόνον η Καινούργια ζω ή στην οποία η σχέση της πραγματικής ζω ή ς και τη ς μυθι στορηματικής ζω ή ς ενός βιβλίου λει τουργούν η μία ω ς είδωλο της άλλης ή η μία ω ς σωσίας τη ς άλλης ή η μία

ω ς αλληγορία τη ς άλλης. Η σχέση αυτή -παιχνίδι θα μπορούσε να την χαρακτηρίσει κανείς- διαπερνά ολό κληρο σχεδόν το έργο του Παμούκ. Ω στό σ ο η βαθύτερη σχέση βιβλίου και ζω ή ς είναι, κατά το ν Παμούκ, όχι όσα λέει το βιβλίο αλλά ο τρόπος που τα λέει. Για να δανειστώ και πάλι τα δικά του λόγια: «Η ζω ή δεν μοιάζει με όσα διηγούνται τα μεγάλα βιβλία, αλ λά με τη μορφή του βιβλίου που κρα τά τε στα χέρια σας». Και σ ’ αυτήν την δομική άποψη για το έργο του Τούρ κου συγγραφέα μπορούμε να βασί σουμε και να αναλύσουμε τις κύριες συνισταμένες του μυθιστορηματικού του σύμπαντος. Ενός σύμπαντος που ακουμπά με απίστευτη οικειότητα και φαντασία τό σ ο στη δυτική παράδοση του μυθιστορήματος ό σ ο και στην ανατολίτικη τω ν λαϊκών παραμυθιών, τω ν ερωτικών οθωμανικών ιστοριών, τω ν περσικών ποιημάτων-ποταμών, παντρεύοντάς τις με μαεστρία.

Η δυτική παράδοση: από τον Τρίστραμ Σάντυ στον Προυστ Από τα πρώτα του κιόλας μυθιστο ρήματα οι αμερικανοί κριτικοί είχαν χαρακτηρίσει το ν νεαρό τό τε τούρκο συγγραφέα ω ς το ν «Φ ώ κνερ της Τουρκίας», ενώ ο κριτικός Σαβκάς Αλτινέλ είχε γράψει σ το TLS ότι ο Παμούκ συγκεφαλαίωνε σ τα μυθιστορήματά του το δυτικό μυθιστό ρημα. Πρώιμες υπερβολές; Μάλλον όχι, όπως θα διαπιστώσει κανείς ξα ναδιαβάζοντας ολόκληρο το έργο του τούρκου συγγραφέα, από το Σπ ί τι τη ς σιω π ής έω ς το Μ ου σείο της

αθωότητας, δηλαδή τα επτά μυθιστορήματά του που έχουν μεταφρα στεί σ τα ελληνικά από τη χαλκέντε ρη Στέλλα Βρεττού και έχουν κυκλο φ ορήσει από τις εκδόσεις Ωκεανίδα. Ο Ορχάν Παμούκ μεγάλωσε σ ε μια δυτικοποιημένη τουρκική αστική οι κογένεια της Πόλης, με διαβάσματα δυτικά, ακούσματα δυτικά και συ μπεριφορές δυτικές. Οι γονείς του και ιδιαίτερα ο πατέρας του, ένας ανέμελος bon viveur, έκαναν τα πά ντα για να γίνουν δυτικοί, γεγονός που αφήνει τη σφραγίδα του σ το ν μι κρότερο, πιο ευαίσθητο και πιο ευ φάνταστο γιο της οικογένειας Πα μούκ. Από τον, τό σ ο απροσδόκητα για τη ν εποχή του, καινοτόμο Λώρενς Σ τερν του 18ου αιώνα, στους γάλλους και ρώ σους κλασικούς του 19ου έω ς το ν Ζιντ, το ν Προυστ, το ν Καμύ και το ν Ίτα λο Καλβίνο του 20ού, ο τούρκος συγγραφέας αντλεί γνώ σεις, ευαισθησίες, υφολογικές εμπειρίες, ανοίγει δρόμους μέσα από τα βιβλία και τις μυθιστορηματικές ζω έ ς τω ν η ρώω ν τω ν άλλων, αυτών που από τα 26 του και μετά θα τους κάνει ομοτέχνους του. Ο Ορχάν Παμούκ χρεώνεται κυρίως σ το ν μοντερνισμό. Όχι άδικα, όπως θα διαπιστώσουμε. Αλλά δεν εμβα πτίζεται αμέσως σ το ν μοντερνισμό. Το πρώτο του μυθιστόρημα Τζεβντέντ μ πέης και υιοί, όπως ο ίδιος έχει δη λώσει, ακολουθεί το ν κλασικό δυτικό ρεαλισμό. Ω στό σ ο ήδη από το δεύ τερ ο μυθιστόρημά του, Το σπ ίτι τη ς σιω π ής (1982), ο τριαντάχρονος τό τε Παμούκ αλλάζει πλεύση και ανοί γεται προς το ν μοντερνισμό. Γράφει

Ορχάν Παμούκ Ιστανμπούλ Ωκεανίδα

διαφ ιέρω μα

ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα, με συνεχείς εναλλαγές πρωτοπρόσωπων αφηγήσεων, που όλες οργανώ νονται γύρω μια οικογένεια, σ ’ ένα καλοκαιρινό θέρετρο του Βοσπόρου, και η χρονική τους διάρκεια καλύπτει όλον το ν 20ό αιώνα και κυρίως από τη σύσταση του νέου τουρκικού κεμαλικού κράτους έ ω ς τη ν ταραγμένη πολιτικά δεκαετία του 1970, που

ίβίΟρχάνΠαμούκ

έκλεισε με το σκληρότατο πραξικό πημα του Εβρέν. Σ το Σ π ίτι τη ς σιω π ής εμφανίζεται ένα από τα βασικά γνωρίσματα ολόκληρου του έργου του Παμούκ: η αδιόρατη θλίψη που καλύπτει σαν ελαφριά ομίχλη αντι κείμενα, τόπους και μυθιστορηματι κούς ήρωες, προσδίδοντάς τους μια γοητευτική υγρασία μέσα από την οποία, θαρρείς, αναδύονται. Η θλίψη, «χιουζούν» σ τα τουρκικά, που προκαλούν τα ερείπια, πραγματικά και συμβολικά, τω ν περασμένων μεγα λείων μιας κραταιάς, κάποτε, αυτο κρατορίας, και την οποία ο τούρκος συγγραφέας συναντά παντού στην κυριολεκτικά στοιχειωμένη Πόλη τω ν δύο πολιτισμών και τω ν δύο αυτο κρατοριών. «Η θλίψη είναι λέξη κα τάλληλη όσο και η tristesse του ΛεβίΣτρος, όταν δεν αφορά το ν πόνο ενός ανθρώπου αλλά το ν πολιτισμό, το περιβάλλον όπου ζούνε εκατομ μύρια άνθρωποι, και το συναίσθημα που μοιράζονται», γράφει. Η είσοδός του Παμούκ πάντως σ το ν δυτικό μο ντερνισμό χαρακτηρίζεται από τη διάρρηξη του αφηγηματικού ευθύγραμμου χρόνου, από τη ν απομά κρυνση του κλασικού παντεπόπτη αφηγητή και την υιοθέτηση πολλών

αφηγηματικών φ ω νώ ν και οπτικών για το ίδιο θέμα, το οποίο εξελίσσε ται ανάλογα με την οπτική κάθε αφη γητή σε μία σπειροειδή κίνηση. Αλλά εκεί όπου ο Παμούκ αποδεικνύει πόσο έχει αφομοιώσει τό σ ο την παράδοση του δυτικού μυθιστορή ματος όσο και την νεωτερική του εξέ λιξη κατά το ν 20ό αιώνα είναι σ τα μυθιστορήματά του Το μαύρο βιβλίο και Η καινούργια ζωή, μυθιστορήματα ιδιαίτερα το π ρ ώ το - που αποτελούν, κατά τη ν άποψή μου, μαζί με το μετέπειτα Μ ε λένε Κόκκινο, τη συγγρα φική του ναυαρχίδα. Επιπροσθέτως θ εω ρώ ότι τα δύο παραπάνω μυθι στορήματα συνομιλούν μεταξύ τους και ίσως να μην ήταν υπερβολικό να ισχυριστεί κανείς ότι οι συναρθρώ σ εις τους, οι αλληλοσυσχετίσεις τους, οι αλληλοαναφορές τους, η πα ρόμοια δομή τους και το απόλυτα συγγενικό τους πνεύμα, δημιουργούν τη βάσιμη εντύπωση ότι πρόκειται για ένα ενιαίο όλο με δύο αλληλοσυμπληρούμενα μέρη. Σ το Μ αύρο β ι β λίο ο Γκαλίπ, ένας 35άρης μεσοα σ τό ς της Πόλης, επιστρέφει το βρά δυ σ το σπίτι του από τη δουλειά και αντί για την αγαπημένη του γυναίκα, Ρουγιά, το ν περιμένει ένα σημείωμά της που το ν πληροφορεί ότι το ν εγκαταλείπει. Ταυτόχρονα, παρά τις προσπάθειές του, δεν μπορεί να βρει το ν μεγαλύτερο του σ ε ηλικία δημοσιογράφο-αρθρογράφο αδελφό της Ρουγιά, Τζελάλ Σαλίκ, το ν οποίο θαυ μάζει για τα τολμηρά και προκλητικά για τα επικροτούντο ήθη άρθρα που γράφει στην εφημερίδα του. Να ση μειωθεί ότι τα ονόματα τω ν τριών

η ρώ ω ν σημαίνουν σ τα τουρκικά: Ρουγιά = όνειρο, Γκαλίπ = νικητής, Τζελάλ = οργή. Από τη στιγμή που ο Γκαλίπ χάνει τη Ρουγιά (όνειρο) και δεν μπορεί να βρει και το ν οργισμέ νο Τςελάλ, ο συγγραφέας επιδίδεται σ το αγαπημένο από τα παιδικά του χρόνια παιχνίδι τη ς «εξα φά νιση ς», περνάει σ το παιχνίδι τη ς εναλλαγής τω ν τα υτοτήτω ν προκειμένου να καταδειχτεί η ρευστή τους φύση, και καταλήγει σ ε ένα προυστικής κατα γωγής μνημονικό παιχνίδι, το οποίο ο Παμούκ χειρίζεται με μοναδική μα στοριά. Η εξαφάνιση της Ρουγιά είναι που πυροδοτεί την μνημονική διαδι κασία σ το μυθιστόρημα. Η Ρουγιά εί ναι η ζω ντα νή μνήμη του Γκαλίπ, διό τι το ν συνδέει με τη ν κοινή παιδική τους ηλικία και επομένως με την Ιστανμπούλ εκείνων τω ν χρόνων. Αρα αυτό που, εν μέρει, ψάχνει ο Γκαλίπ δεν είναι ακριβώς η Ρουγιά αλ λά η χαμένη παιδική του ηλικία, η χα μένη Ιστανμπούλ. Έ τσι, σ τις επόμε νες έξι ώ ρ ες -ό σ ε ς διαρκεί το μυθι στόρημ α- ο Γκαλίπ αρχίζει να περι φέρεται σ την χιονισμένη Ιστανμπούλ - τ ο χιόνι είναι ένα άλλο γνώριμο στοιχείο του μυθιστορηματικού κό σμου του Παμούκ- ανασυστήνοντας τους μνημονικούς κάλυκες τη ς πό λης, κινηματογράφους, καφενεία, το μαγαζί με τις κούκλες του Αλλαντίν, σπίτια, σοκάκια, διασταυρώσεις δρό μων, νυχτερινά κέντρα, εστιατόρια, τζαμιά, τις γειτονιές Μπακίρκιοϊ, Νισάντας, Γκιουντεμπιέ, Σινάν-Πασά, Γκουμούσου, Ντολμαμπαχτσέ. Η τ ο πογραφία τη ς χιονισμένης πόλης αποκτά ποιητική δυναμική και ιδιαί

τερη φόρτιση, καθώς λειτουργεί όχι απλώς ω ς φό ντο του μυθιστορήμα το ς αλλά ω ς μία από τις πρωταγωνι στικές συνιστώσες του. Σ’ αυτήν την μνημονική, «προυστική» λειτουργία, πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν και τα αντικείμενα τη ς κοινής ζω ή ς του Γκαλίπ με τη Ρουγιά, αλλά και της παιδικής και εφηβικής τους ηλικίας, άλλη εμμονή το υ τούρκου συγγρα φέα. Τ ο παραμικρό, από αντικείμε να, βιβλία, κόμικς, χαρτάκια, καρα μέλες, τσίχλες, μπορεί να βάλει σε κίνηση τη διαδικασία τη ς μνήμης. Η διακειμενική μάλιστα αναφορά σ το ν Προυστ είναι άμεση, όταν ένας ηλι κιωμένος δημοσιογράφος ξεσπάει με αγανάχτηση: «ΓΓ αυτό η χώρα μας εί ναι τό σ ο άθλια και μίζερη, γιατί κα νείς δεν γνωρίζει τη ν Αλμπερτίν, δεν ξέρει το ν Π ρουστ...» Καθώς όμως ο

δ:αφιέρω μα

!©» ΟρχάνΠαμουκ

Γκαλίπ «ξα να ζεί» το παρελθόν, το δι κό του και τη ς πόλης, ψ άχνοντας για τη Ρουγιά, αρχίζει ταυτόχρονα να προσποιείται ότι ζει μια καθημερινό τητα ω ς να μην είχε εξαφανιστεί η Ρουγιά. Τ ο διπλό αυτό αφηγηματικό παιχνίδι ανοίγει ολοένα και περισσό τερο για να εισχωρήσουν οι ιστορίες που διηγούνται σ το ν Γκαλίπ ά νθρω ποι διαφόρων ηλικιών και επαγγελ μάτων που συναντά κατά τη ν περι πλάνησή του. Έ τσι, σταδιακά, το μυ θιστόρημα παίρνει τη μορφή του πα λίμψηστου, όπου η μία ιστορία ξεπηδά μέσα από τη ν άλλη ή τη ς κιβωτού όπου συγκατοικούν αρμονικά πολλές

και διαφορετικές ιστορίες μαζί, τις οποίες ο α ναγνώστη ς διαβάζει ή «ακούει» όπως τα λαϊκά παραμύθια. Και οι αφηγούμενες ιστορίες δεν αποτελούν παρά αποσπασματικές αντανακλάσεις τη ς συλλογικής συ νείδησης του τουρκικού λαού, τω ν αντιφάσεων, τω ν βεβαιοτήτων, τω ν ανασφαλειών και πεποιθήσεών του, τω ν ερωτηματικών του για το παρελ θόν, το παρόν και το μέλλον του. Τα εμβόλιμα άρθρα του Τζελάλ, σε πρωτοπρόσωπη γραφή, λειτουργούν σχο λιαστικά και αναδεικνύουν την προ σωπικότητα ενός ανήσυχου και αιρε τικού τούρκου διανοούμενου που πα σχίζει να επισημάνει, να προειδοποι ήσει, να καταγγείλει, να υπονομεύσει, αλλά και να γεφυρώσει το ν ιστορικό και πολιτισμικό δυϊσμό τω ν συμπα τριω τώ ν του ανάμεσα σ το ν οθωμανι κό πολιτισμό και στην τουρκική κεμαλική δημοκρατία. Ό σο προχωρεί το μυθιστόρημα και ανοίγει όλο και π ερισσότερο με την εμπλοκή κι άλ

λω ν ιστοριών κι άλλων προσώπων, αρχίζει να προσλαμβάνει και στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος, σαν αυτά που διάβαζε κατά κόρον η Ρουγιά. Προς το τέλος, και ενώ η προ σωπικότητα του Τζελάλ μπλέκεται με του Γκαλίπ, ο αρθρογράφος βρίσκε ται δολοφονημένος έ ξω από το μα γαζί με τις κούκλες του Αλλαντίν. Ανάμεσα στις κούκλες επίσης δολο φονημένη βρίσκεται και η Ρουγιά. Ακριβώς τη ν επομένη γίνεται σ τρα τιωτικό πραξικόπημα. Ω στό σ ο το μυ θιστόρημα δεν κλείνει εδώ. Παραμέ νει ανοιχτό σε όλες τις εκδοχές και ο α ναγνώστης καλείται από το ν συγ γραφέα να μαυρίσει τις σελίδες του, ώ σ τε να γίνει ένα μαύρο βιβλίο σ το οποίο μπορούν να χωρέσουν όλες οι ιστορίες που μπορεί να σκεφτεί, να διαβάσει ή να ζήσει κάποιος. Η Καινούργια ζω ή έρχεται να συ μπληρώσει και να επεκτείνει το Μ αύ ρ ο βιβλίο. Μάλιστα σ ε κάποια σελίδα εμφανίζεται και η εκδοχή ότι ο αρθρογράφος Τζελάλ Σαλίκ αυτοκτόνησε. Ο Παμούκ ακολουθεί και σ ’ αυ τό το μυθιστόρημα πιστά τις νεωτερικές δυτικές αφηγηματικές τεχνικές. Το κομβικό σημείο όμως εδώ είναι το βιβλίο και οι πολλαπλές του λειτουρ γίες. Τι μπορεί να είναι ένα βιβλίο; Εί δωλο του αναγνώστη; Η άλλη μορφή της ζωής; Τ ο άλλο βλέμμα του κό σμου; Ο αναγνώστης μπορεί να γίνει και συγγραφέας του βιβλίου που δια βάζει; Μπορεί η ζω ή να μετατραπεί σ ε ψευδαίσθηση μέσα από το «βλέμ μα» ενός βιβλίου; «Είχα τη ν εντύπω ση πως το βιβλίο μιλούσε για μένα» λέει ο ήρωας. Και σ ’ ένα άλλο σημείο:

«Και από το πολύ διάβασμα το βλέμ μα μου μετουσιώθηκε σ τα λόγια του βιβλίου και τα λόγια του βιβλίου μετουσιώθηκαν σ το βλέμμα μου». Έ τσι ο ήρωας, αφού διαβάσει το βιβλίο, αρχίζει να ζει τπ « ζω ή » του βιβλίου. Δ εν αναγνωρίζει πια το ν προ του βι βλίου κόσμο. Ο παλιός κόσμος μοιά ζει με φωτογραφίες που ο ήρωας έχει ξεχάσει πού και πότε τραβήχτηκαν. Ο καινούργιος μετά το βιβλίο κόσμος έχει ακυρώσει οτιδήποτε παλιό. Ο ήρωας δεν μπορεί πια να επικοινω νήσει με τους πραγματικούς του φί λους, τους πραγματικούς α νθρώ πους. Νιώθει ότι το βιβλίο το ν αφή νει ολομόναχο σ το ν κόσμο, με μό νους δυνητικούς συνομιλητές τις σκιές που «ζο ύ σ α ν » σ το ν κόσμο του βιβλίου. Τ ο βαθύ αυτό συναίσθημα τη ς μοναξιάς το ν ωθεί να αρχίσει να πλάθει ιστορίες και ν’ αποφασίσει να φύγει από την Ιστανμπούλ για να βρει τη ν Καινούργια ζω ή του βιβλίου. Στην αναζήτηση αυτή, πάντα με λε ωφορεία σ ε κωμοπόλεις και χωριά τη ς Ανατολίας κι ενώ χιονίζει, ο ή ρω ας έχει συντροφιά τη ν Τζανάν με την οποία είναι ερωτευμένος και που επί σης έχει διαβάσει το βιβλίο. Και οι δυο τους ψάχνουν το ν Μεχμέτ που έχει εξαφανιστεί - τ ο γνώριμο παιχνί δι τη ς εξαφάνισης- και ο οποίος εισήλθε σ το ν κόσμο του βιβλίου, επέ στρεψε, έζη σε τρομερά πράγματα και έχασε τη ν πίστη του. Σ το μεταξύ κάποιοι τους κυνηγούν και θέλουν να το υ ς σκ ο τώ σ ο υ ν, ακριβώς γιατί έχουν διαβάσει το βιβλίο που συνισ τά ένα είδος επικίνδυνου καρπού, για τη ν συντηρητική Τουρκία. Μοτί-

βο που είτε άμεσα είτε έμμεσα επα νέρχεται συνεχώς σ τα μυθιστορήμα τα του Παμούκ. Σ το μεταξύ κάποια αντίτυπα του βιβλίου κυκλοφορούν σχεδόν κρυφά, αφού έχει απαγορευθεί και ο συγγραφέας του είναι άγνω στος. Τελικά ο ήρωας, προσπαθώ ντας να ζήσει τη « ζ ω ή » του βιβλίου, μετατρέπεται σ ε ήρωα του βιβλίου που διαβάζουμε. Ό πως σ το Μ αύρο βιβλίο έτσι κι εδώ υπάρχει η προυστική προσήλωση στις λεπτομέρειες και στην ποιητική ανάδειξη τω ν αντι κειμένων, οι λέξεις και οι εικόνες, οι αλληγορίες, οι μεταφορές, η εναλλα γή ταυτοτήτω ν, η σύγχυση ανάμεσα σ τα πρόσωπα, η εμφάνιση του ίδιου προσώπου και του σωσία του. Στην Καινούργια ζω ή -παραπομπή στις ομότιτλες τσίχλες τη ς παιδικής ηλι κίας του συγγραφέα αλλά και σ τον Δ ά ντη - ο Παμούκ στήνει ένα μαστο ρικό road novel συνομιλώντας με ανάλογα δυτικά μυθιστορήματα (On the road του Κέρουακ) ή με αντί στοιχα κινηματογραφικά έργα (Παρίσ ι-Τ έ ξ α ς του Βιμ Βέντερς). Ό πως και σ το Μ αύρο βιβλίο έτσι και στην Και νούργια ζω ή το μυθιστόρημα παρα μένει ανοιχτό -εντύπ ω ση που επιτεί νεται από τη ν αυτοπρόσωπη εμφάνι ση του συγγραφέα, που προς το τ έ λος απευθύνεται άμεσα σ το ν ανα γνώστη. Στάθηκα π ερισσότερο σ τα δύο πα ραπάνω μυθιστορήματα του τούρκου συγγραφέα διότι τα θ εω ρώ τα πιο αντιπροσωπευτικά της δυτικότροπης νεωτερικής του γραφής και τα σημα ντικότερα σ το σύνολο του έργου του. Εξίσου σημαντικό όμως είναι και το

Ορχάν Παμούκ Το μουσείο της αθωότητας Ωκεανίδα

δ:αφιέρω μα

μαγευτικό Μ ε λένε Κόκκινο, αν και διαφοροποιείται από τα δύο προπγοϋμενα και συγγενεύει περισσότερο με το Λ ευκ ό κάστρο. Τα δύο αυτά μυθιστορήματα, ιδιαίτερα το Μ ε λένε Κόκκινο, έχουν μεν δομή νεωτερική, όμως αναδεικνύουν εξίσου και τπν άλλπ πλευρά του έργου του Παμούκ, εκείνπ τπς ανατολικής αφπγπματικής παράδοσπς και τπς αναπαράστασής τπς, χωρίς αυτό να σπμαίνει ότι ψήγ ματά τπς δεν ανιχνεύονται και σ τα άλλα μυθιστορήματα του τούρκου συγγραφέα.

!οο

ΟρχάνΠαμουκ

Η ανατολική παράδοση Σ το Μ ε λένε Κόκκινο π αναςήτπσπ τπς ταυτότπτας τω ν π ρώω ν ανάμεσα σ ε Δύσπ και Ανατολή θα μπορούσε, σ ε μια πρώτπ ανάγνωσπ, να θεωρπθεί αντιθετική- ω σ τό σο , ξαναδιαβά ζο ντας τό σ ο τα μυθιστορήματα όσο τα πρόσφατα προσωπικά κείμενα του συγγραφέα για τπ λογοτεχνία, τπν πολιτική, τπ ζω ή του, διαπίστω σα ότι αυτός ο δυϊσμός δεν λειτουρ γεί αντιθετικά, αλλά συμηληρωματικά και συνδυαστικά. Ό σ ο κι αν Πα μούκ εμφανίζεται ω ς δυτικοθρεμμένος συγγραφέας -και σ ε μεγάλο βαθ μό είναι- ζώ ντα ς σ ε μια χώρα «σ τις παρυφές τπς Δύσπς», όπως γράφει ο ίδιος, χώρα με μακρά πολιτιστική ηαράδοση σ το ν ευρύτερο χώρο τπς Ανατολής και μια αυτοκρατορία πέ ντε αιώνων πίσω της, θέλοντας και μπ, μπολιάζεται, έ σ τω και ασυνείδητα, με τους πολιτισμικούς τπς κώδι κες. Πολύ π ερισσότερο όταν ο χώ ρος, π Ιστανμπούλ, γενέτειρα αλλά και πόλπ στπν οποία επέλεξε να ζή-

σει, είναι πολύπλευρα και πολυεπίπεδα φορτισμένος ιστορικά και πολιτι σμικά. «Ό λα μου τα βιβλία γεννήθη καν από το ανακάτεμα τω ν μεθόδων, τω ν λογοτεχνικών τά σεων, τω ν συ νηθειών, της ιστορίας της Α νατολής και τη ς Δύσης», γράφει σ τα Άλλα χρώματα. Έ τσι η αφηγηματική ανα τολίτικη παράδοση μπλέκεται με την νεωτερική δυτικότροπη δομή και οπτική τω ν μυθιστορημάτων του και δημιουργεί ένα ιδιάζον γοητευτικό ποιητικό ύφος, χωρίς να ακουμπάει σ το ν εξωτισμό. Έ ργα και ονόματα γνω σ τώ ν ποιητών, μυστικιστών, φι λοσόφ ω ν της Ανατολής εποικούν τα βιβλία του, με κορυφαία εκείνα του Τζελαλατίν Μεβλανά Ρούμι και του έργου του Μ εσνεβί, του Ιμπν Χαλντούν, του Ιμπν Μπατούτα, του Μουταχάρ Ιμπν Ταχίρ, του Ελ Κίντι Μπουχάρ, του Αβερόη, τω ν Εβλιγιά Τσελεμπή, Φερίτ Κεμάλ, Σεχ Γκαλίπ, Νιζαμί. Παράλληλα, τ ο έργο του περιέ χει αναφορές στις Χίλιες και μία νύ χτες, σ το Βιβλίο τω ν εορτών, απο σπάσματα από τ ο Κοράνι και άλλα. Με το μυθιστόρημα Μ ε λ ένε Κόκκινο ο Παμούκ μας εισάγει σ ’ ένα κατεξοχήν ανατολίτικο, σχεδόν παραμυθέ νιο, περιβάλλον δομημένο αφηγημα τικά με νεωτερικό δυτικό τρόπο. Επι κεντρώνεται σ την τέχνη τη ς μικρο γραφίας, που ξεκινά από τη ν Περσία του 10ου αιώνα, όταν για πρώτη φ ο ρά άρχισε η εικονογράφηση του αποτελούμενου από πενήντα χιλιάδες στίχους Βιβλίου τω ν βασιλέων του περίφημου ηέρση ποιητή Φιρντουσί, γνωρίζει μεγάλη άνθηση στην Περ σία μαζί με τη ν ποίηση, συνεχίζεται

με τους σελτςούκους σουλτάνους το ν 12ο αιώνα, επηρεάζει τους Μογγόλους, οι οποίοι εισάγουν από την Κίνα το κόκκινο χρώμα, περνάει στους Οθωμανούς Τούρκους και συ νεχίζεται, σ ε παρακμή βέβαια, μέχρι τις αρχές του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα στην Τουρκία. Ο Παμούκ μας γνωρίζει το ν μυθικό κόσμο τω ν μικρογράφων. Π ώς όμως; Ο ργανώ νοντα ς το υλικό του γύρω από το ν φ όνο ενός μικρογράφου στην Πόλη (Κ ωνσταντίνιγιε τη ν ονόμαζαν οι Οθωμανοί) το 1590, όταν ο σουλτά νος Μουράτ Γ αναθέτει τη ν εικονο γράφηση ενός «μυστικού» βιβλίου όχι σ το ν θεματοφύλακα της παραδο σιακής ζωγραφικής αρχιμικρογράφο Οσμάν αλλά σ ’ έναν λόγιο, πρώην πρέσβη της Αυτοκρατορίας σ τη Βε νετία, επηρεασμένο από την βενετσιάνικη ζωγραφική, το ν επονομαζό μενο «θ είο ». Ο δολοφονημένος μικρογράφος ανήκει σ την ομάδα του «θείο υ » και το ν σκοτώνει ένα μέλος

τη ς ίδιας ομάδας, όταν καταλαβαίνει ότι πάει να τους προδώσει και να φα νερώ σει σ το ν Οσμάν τι αιρετικό και κατά παράβαση τω ν ιερών κανόνων του Κορανίου, όπως φημολογείται, ζωγραφίζουν. Διότι καθώς το βιβλίο προχωρεί και η ομάδα τω ν εκλεκτών μικρογράφων εργάζεται απομονωμέ νη, με πάθος και αφοσίωση, οι φήμες που κυκλοφορούν μεταξύ φανατικών μουσουλμάνων ότι καταπατούν τους ιερούς κανόνες το υ Κορανίου, υιοθε τώ ν τα ς φράγκικους (δυτικούς) τρ ό πους εικονογράφησης, το νίζοντα ς δηλαδή το πρόσωπο, τη ν προοπτική και τη σκιά (τρόπους αναπαράστα σης απαγορευμένους από το Κοράνι), προκαλούν φόβους και ενοχές στους μικρογράφους. Αυ τός που βρίσκεται δολοφονημένος ήταν έτοιμος - λ ό γω ενο χώ ν- να αποκαλύψει τι ακριβώς ζωγραφίζουν. Ποιος λοιπόν το ν δο λ οφ όνη σε; Υ ιο θ ετώ ντα ς και εδώ στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήμα τος, με πρόσχημα δηλαδή τη δολο-

Ο Ορχάν Παμούκ στο χαώδες γραφείο του.

δ:αφιέρω μα

φονιά του μικρογράφου και την εξιχνίασή της, ο Παμούκ στήνει ένα εμφανώς νεωτερικό μυθιστόρημα ω ς προς τη δομή. Η εξέλιξη του μυθι στορήματος δίνεται μέσα από τις

!©»|θρχάν Παμούκ

πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις τω ν μυ θιστορηματικών προσώπων και βέ βαια τις διαφορετικές εκδοχές τους για τα γεγονότα. Δική τους «φ ω ν ή » αποκτούν και ο θάνατος, το άλογο, το χρήμα, το δέντρο, το κόκκινο χρώμα -βασικό στη μικρογραφία. Ως προς το ν τρόπο εκφοράς και οργά νω ση ς όμως του λόγου, ο Παμούκ ακολουθεί την ανατολική παράδοση του λαϊκού προφορικού παραμυθιού. Έ τσι δημιουργείται η εντύπωση σ τον αναγνώστη ότι διαβάζει λαϊκά παρα μύθια τη ς Ανατολής που βασίζονται είτε σ ε παλιούς μύθους είτε σ ε δη μοφιλή ερωτικά πολύστιχα ποιήματα, όπως το Χ ιουσρέβ και Σιρίν το υ Νιζαμί, που αποτελούν την ισλαμική παραδοσιακή λογοτεχνική κληρονο μιά. Παρόμοια σύζευξη -δυτικού και ανα τολικού- αλλά όχι με τη ν πολυπλοκότητα του Μ ε λένε Κόκκινο, επιχει ρεί ο πρώιμος σχετικά Παμούκ σ το Λ ευκ ό κ ά στρ ο (1985, τρίτο κατά σει ρά μυθιστόρημά του). Σ το μυθιστό ρημα αυτό ο τούρκος συγγραφέας αναβιώνει έναν προηγούμενο ήρωά του για να το ν «β οηθή σει» να στηρί ξει το προσχηματικό του εύρημα, όπως αποκαλύπτει ο ίδιος ο συγγρα φέας σ τα Ά λλα χρώματα. Συγκεκρι μένα, ο Φαρούκ, ιστορικός και ερευ νητής σ το Σπ ίτι τη ς σιωπής, είναι ο ίδιος που σ το Λ ευκ ό κ ά στρ ο «ανα καλύπτει» το χειρόγραφο βιβλίο ενός

άγνωστου αριστερόχειρα καλλιγρά φου του 17ου αιώνα - τ ο μοτίβο του βιβλίου και πάλι- και το οποίο περιέ χει τη ν ιστορία που διαβάζουμε στη συνέχεια. Βεβαίως ο Φαρούκ Νταρβίνογλου που υπογράφει την εισα γωγή του χειρόγραφου βιβλίου Το λευκό κ ά στρ ο δεν είναι παρά δανει σμένη περσόνα του ίδιου του τούρκου συγγραφέα. Ό σο για τ ο εύρημα με τη ν ανακάλυψη του χειρογράφου, είναι εξαιρετικά δημοφιλές και συχνό στην δυτική μυθιστοριογραφία. Ο ίδιος μάλιστα ο Παμούκ, ομολογώ ντας σ τα Α λλα χρώ ματα τις εκλεκτικές του συγγένειες, γράφει: «Και ο Θερβάντες, σ το ν οποίο νεύω στην αρχή και σ το τέλος του βιβλίου μου, πρέπει να είχε σ το ν καιρό του ανά λογες ανησυχίες, και προκειμένου να οικειοποιηθεί το χειρόγραφο του ιστορικού Σεγίτ Χαμίτ μπιν Ενεγκελί, που χρησιμοποίησε για να γράψει το ν Δ ο ν Κιχώτη, π ρόσθεσε κάποια λογοπαίγνια». Και τι είναι αυτό που διαβάζουμε ω ς χειρόγραφο-βιβλίο του 17ου αιώνα; Ιστορικό μυθιστό ρημα επειδή έχει ω ς φό ντο μια επο χή οθωμανικών θριάμβων και αυτοκρατορικής ισχύος; Μυθιστόρημα μαθητείας αφού και ο νεαρός Φλω ρεντινός που πιάνεται αιχμάλωτος και ακολουθεί το ν αναπόφευκτο δρό μο της δουλείας, αλλά και ο γέρος μουσουλμάνος δάσκαλος στη δούλε ψη του οποίου βρίσκεται ο πρώτος, διδάσκουν ο ένας στο ν άλλον τα μυ στικά τη ς τέχνης και τη ς επιστήμης τη ς δικής του πλευράς ο καθένας; Μυθιστόρημα εναλλαγής τα υτοτή τω ν και προσωπείων, αφού χριστια-

νός και μουσουλμάνος, Ιταλός και Τούρκος μοιάζουν -μ ε διαφορά ηλι κίας- σαν δυο σ ταγόνες νερό; Άλλη μία δυτική αφηγηματική εμμονή, αυ τή του σωσία, που σ τα Άλλα χρώ μα τα παραδέχεται ότι συμμερίζεται ο Παμούκ: «Είχα, βέβαια, πάντοτε υπό ψη μου τις ιστορίες για το ν δίδυμο του Ε.Τ.Α Χόφμαν... ήξερα τις φρικιαστικές ιστορίες το υ Έ ντγκ α ρ Αλαν Πόε και το Σωσία, το επανα στατικό μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι...» Η έμμονη, πάντως, ενα σχόληση με ερωτήματα του τύπου «Π οιος είμαι;» «Είμαι αυτός ή ο άλ λος;» ανάγεται, καθώς φαίνεται, στα παιδικά του χρόνια όταν για πολύ και ρό «με μιαν άκρη του νου, πίστευα ότι σ ε κάποιο σοκάκι τη ς Ιστανμπούλ, σ ’ ένα άλλο σπίτι που έμοιαζε με το δικό μου, ζούσ ε ο απόλυτος σωσίας μου, ο δίδυμός μου, ένας άλ λος Ορχάν ολόιδιος με μένα» (Ιστανμπούλ. Πόλη και αναμνήσεις). Σ το Μ ε λένε Κόκκινο μάλιστα δεν εμφανίζε ται μόνον ο «ά λ λο ς» Ορχάν αλλά και η «άλλη» μητέρα του Σεκιουρέ και ο «ά λ λο ς» μεγαλύτερος αδελφός του Σεβγκέτ, που αποτελούν τη μυθιστο ρηματική οικογένεια του βιβλίου, κά που το ν 17ο αιώνα.

Επιστροφή στον ρεαλισμό; Τα δύο τελευταία μυθιστορήματα του Ορχάν Παμούκ, Χιόνι και Το μ ουσείο τη ς αθωότητας, χωρίς να απεμπο λούν τα βασικά στοιχεία του μυθι στορηματικού κόσμου του τούρκου συγγραφέα, και βεβαίως τη ν ατμό σφαιρα που αυτά δημιουργούν, εγκα ταλείπουν τις νεωτερικές τεχνικές και

μετακινούνται π ερισσότερο προς το ν ρεαλισμό -ιδιαίτερα Το μ ουσ είο τη ς αθωότητας. Ακριβώς όμως γι’ αυτό είναι πιο ξεκάθαρα ω ς προς τις προ θέσεις τους. Το Χιόνι -αφορμή για να τιμηθεί ο συγγραφέας του με το βρα βείο Νόμπελ- θα μπορούσε να χα ρακτηριστεί το πιο φανερά πολιτικό του μυθιστόρημα, δεδομένου ότι νύ ξεις και υπαινιγμοί μιας ευρύτερα πο λιτικής ματιάς ανιχνεύονται και σ το Μ αύρο βιβλίο και στην Καινούργια ζωή, αλλά και σ το Μ ου σείο τη ς αθω ότητας. Η επιλογή ά λλωστε του Καρς ω ς μυθιστορηματικού τόπου δεν εί ναι τυχαία. Τ ο Καρς βρίσκεται στις παρυφές της Τουρκίας, σ τα σύνορα με τη Ρωσία και τη ν Αρμενία και ήδη από τ ο ν 9ο μ.Χ. αιώνα έω ς την τελι κή της προσάρτηση από τους Τούρ κους το 1922, η πόλη, αρμενική σ τις ρίζες της, περνάει διαδοχικά σ τα χέ ρια Αρμένιων, Βυζαντινών, Οθωμα νών, Ρ ώσων, πάλι Αρμένιων και Σο βιετικών. Πόλη με το ένδοξο και πλούσιο παρελθόν της αποτυπωμένο σ τα παρακμασμένα αρμενικά αρχο ντικά της και τα τσαρικά οικοδομή ματα, σήμερα έχει ακραιφνώς τουρ κικό πληθυσμό, μικρή κουρδική πα ρουσία, και είναι πάμφτωχη, εγκαταλελειμμένη από την κεντρική εξου σία, απογοητευμένη και οργισμένη. Ο Παμούκ στα Ά λλα χρώ ματα παρα θέτει ένα είδος ημερολογίου εργα σίας από την τριήμερη παραμονή του σ το Καρς, όπου χαρακτηριστικά γρά φει; «Ο ύτε ένας ευτυχισμένος άν θρωπος δεν υπάρχει εδώ... Όλα απα γορεύονται. Αυ τό σκέφτομαι. Όλοι σ το Καρς έχουν παράπονα, κανείς

δ:αφιέρω μα

δεν είναι ευτυχισμένος, όλοι θα εκραγούν, θαρρείς, από οργή...» Π ώς όμως γίνεται μυθιστόρημα ό,τι βλέπει, ακούει, νιώθει ω ς συγγραφέ ας πια ο Παμούκ περιδιαβάζοντας τους χιονισμένους δρόμους του Καρς; Ο τούρκος συγγραφέας στήνει ένα μυθιστόρημα πολλαπλών αντι

φάσεων, όπως αυτές αναδύονται μέ σα από τη σύγκρουση διαφορετικών οπτικών, απόψ εων και δράσεων. Έ να μυθιστόρημα για τις πολλές και διαφορετικές όψεις τη ς σημερινής Τουρκίας και μάλιστα όχι τω ν μεγά λων αστικών της κέντρων, όπως είναι η Ιστανμπούλ ή η Αγκυρα, αλλά της απομακρυσμένης τουρκικής ενδοχώρας. Έ να μυθιστόρημα που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ω ς η αποθέωση τη ς σύγχυσης τη ς Τουρ κίας σ τα τέλη του 20ού αιώνα, επο χή τη ς σταδιακής ανόδου του κόμ ματος τω ν ισλαμιστών. Τ ο μυθιστό ρημα εκτυλίσσεται ένα χειμωνιάτικο τριήμερο του 1992. Ο ήρωας, που το ν φωνάζουν Κα (λεκτικό παιχνίδι με τις λέξεις Καρς και Καρ = χιόνι στα τουρκικά;) επιστρέφει στην Τουρκία έπειτα από δώδεκα χρόνια πολιτικής προσφυγιάς αλλά και αφόρητης μο ναξιάς σ τη Φραγκφούρτη. Είναι κο σμικός και ευρωπαϊστής. Σ το Καρς φτάνει ω ς απεσταλμένος της Cumhuriyet για να κάνει ένα ρεπορτάζ σχετικά με μια «επιδημία» αυτοκτο νιών κοριτσιών που φορούν μαντίλα, αλλά και για να καλύψει τις επικείμε νες δημοτικές εκλογές. Είναι όμως και ποιητής κι αυτό επηρεάζει το ν ψυχισμό του. Ό,τι θα του συμβεί σ το Καρς το μετατρέπει σ ε ποιήματα τω ν

οποίων διαβάζουμε μόνο τους τίτ λους, που δεν είναι άλλοι από τους τίτλους του μυθιστορήματος που θα γράψει στη συνέχεια ο μυθιστοριογράφος φίλος του, Ορχάν. Δ εν χρει άζονται περισσότερα σχόλια για το αγαπημένο σ το ν Παμούκ παιχνίδι της εναλλαγής τω ν προσωπείων. Το μυθιστόρημα αναδεικνύει μια σει ρά αντιφάσεων. Από τη μια το χιόνι σύμβολο τη ς α θωότητας και τω ν παιδικών παραμυθιών, από την άλλη οι εικόνες βίας, δολοφονιών, φόβου και αλληλοσπαραγμού ανάμεσα στις ομάδες του πολιτικού Ισλάμ και τους κεμαλιστές δημοκράτες. Η παρουσία του «εξευρωπαϊσμένου» διανοούμε νου, όπως αποκαλούν το ν Κα οι ισλαμιστές σ το αποκλεισμένο από το χιόνι Καρς, βάζει κυριολεκτικά φωτιά σ το φιτίλι που ήδη σιγοκαίει στην πό λη. Κι ενώ ο Κα μετατρέπεται άθελά του σ ’ ένα είδος μεσολαβητή ανάμε σα στις αντίπαλες πολιτικά ομάδες, μια θεατρική παράσταση από έναν πούρο κεμαλιστή ηθοποιό εξελίσσε ται σ ’ ένα όργιο δολοφονιών και συλ λήψεων ισλαμιστών από το στρατό, τη ν ίδια στιγμή που μεταδίδεται από τη ν τοπική τηλεόραση. Τελικά πρό κειται για μια θεατρική παράστασηπαρωδία ενός στρατιωτικού πραξι κοπήματος, με αληθινά όμως πυρά. Σ το μυθιστόρημα «ακ ούμ ε» δύο αφηγηματικές φωνές: η μία ανήκει σ το ν Κα και η άλλη σ το ν μυθιστοριογράφο Ορχάν, από το ν οποίο πλη ροφορούμαστε ότι ο Κα θα δολοφο νηθεί στη Φραγκφούρτη, τέσσ ερ α χρόνια μετά την επεισοδιακή του επί σκεψη σ το Καρς και τη ν άρον-άρον

φυγάδευσή του από τις Ειδικές Δυ νάμεις. Πληροφορούμαστε επίσης πως ό,τι μας έχει διηγηθεί ο Ορχάν δεν είναι παρά μια ανάπλαση τω ν ση μειώσεων του Κα, τις οποίες έγραφε παράλληλα με τα ηοιήματά του. Στο τέλος ο Ορχάν επισκέπτεται ο ίδιος το Καρς και σταδιακά οι δύο αφηγη ματικές φ ω νές και τα δύο προσωπεία ταυτίζονται. Α ν τ ο Χιόνι είναι το πιο πολιτικό μυ θιστόρημα του Παμούκ, με σαφή ρο πή προς το ν ρεαλισμό, το Μ ουσείο τη ς αθ ω ότητας τ ι είναι; Έ να ερωτικό μυθιστόρημα; Έ να μυθιστόρημα για την α θωότητα τη ς νεανικής ηλικίας και τις εκπλήξεις που δημιουργεί ο πρώτος έρωτας; Έ να μυθιστόρημα μνήμης; Έ να μυθιστόρημα που μι μείται τις δακρύβρεχτες ερωτικές ταινίες στυλ Χούλια Κότσγιγιτ ή τις τουρκικές σαπουνόπερες; Μήπως με πρόσχημα το ν έρω τα ο Παμούκ βρί σκει για μια ακόμη φορά την ευκαιρία να μεταφέρει το ν α ναγνώστη όχι πια σ την Ιστανμπούλ της παιδικής του ηλικίας αλλά σ ’ εκείνη τη ς νεανικής,

δηλαδή τω ν τό σ ο ταραγμένων πολι τικά δεκαετιών του 1970 και του 1980 και να μιλήσει και πάλι για τη ν αντι φατική εικόνα της Τουρκίας, για τα στρατιωτικά τη ς πραξικοπήματα, για τα συντηρητικά τη ς ήθη ό σον αφορά το ν έρωτα αυτήν τη φορά, και τη θέ ση τη ς γυναίκας, για τις κοινωνικές και πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα σ την τουρκική εύπορη αστική τάξη και τα λαϊκότερα στρώματα; Έ να μυ θιστόρημα για τη ν ανάγκη του αν θρώπου να δένεται με τα αντικείμενα τη ς ζω ή ς του, ιδιαίτερα τω ν στιγμών που μπορεί να φαίνονται ασήμαντες αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικές γι’ αυτόν που τις έχει ζήσει; Ή μήπως ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα που σε μεγάλο βαθμό συγκεφαλαιώνει όλες τις μυθιστορηματικές συνιστώσες και τις εμμονές του ηαμουκικού σύμηαντος; Πιστεύω ότι Το μ ουσ είο τη ς αθ ω ότητας είναι όλα αυτά μαζί -λε ς και με το ύτο το βιβλίο ο τούρκος συγγραφέας θέλησε να κλείσει κά ποιους ανοιχτούς λογαριασμούς. Λ ο γαριασμούς που έχουν να κάνουν με

διαφ ιέρω μα

τη νιότη του, τη ν οικογένειά του, το ν τρόπο που βίωσε το ν έρωτα, τους φί λους του, την πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε, τη χώρα του, τη ν ιστο

ίο#IΟρχάνΠαμούκ

ρία της χώρας του, τη λογοτεχνία που το ν έθρεψε και το ν γαλοΰχησε, τη δυτική λογοτεχνία. Η «προυστική» προσήλωση του Παμούκ σ το «δ ό γ μα» του ξανακερδισμένου χρόνου μέσα από την καλειδοσκοπική χρήση τη ς λεπτομερούς περιγραφής και πα ράθεσης όσω ν βλέπουν, ζουν ή σκέ φτονται οι ή ρωες τω ν μυθιστορημά τω ν του, σ το Μ ου σείο τη ς αθω ότη τα ς φτάνει στην αποθέωσή της. Α ν ε ξάρτητα αν αυτή η λατρεία τη ς λε πτομέρειας κουράζει ή όχι το ν ανα γνώ στη -ομ ολογώ ότι υπήρχαν σ τιγ μές που και μένα με κούρασε- έχω την υποψία ότι ο Παμούκ δεν το κά νει γιατί του ξέφυγε η οικονομία του μυθιστορήματος αλλά για να μπορέ σει τελικά να αιτιολογήσει γιατί όλα αυτά που έχει ζή σει ο ήρωας -σ α φ έ σ τατα ένας ακόμη «σ ω σ ία ς » του, ίσως ο π ειστικότερος- δεν μπορούν παρά να αποτελέσουν μια συλλογή μνήμης και μια ευκαιρία δεύτερης ζωής. Δηλαδή ένα μουσείο και μάλι σ τα τη ς αθωότητας, η οποία χαρα κτηρίζει μια ηλικία που έχει φύγει ανεπιστρεπτί. Ο Παμούκ μετατρέπεται σ ε συλλέκτη της ζω ή ς και του εαυτού του. Α ν ξανακέρδισε ή όχι το ν χαμένο χρόνο γράφοντας αυτό το μυθιστόρημα ή στή νο ντα ς το πραγματικό Μουσείο τη ς αθωότητας σ τα Τσουρκούζουμα της Πόλης, αυ τό μόνον ο ίδιος μπορεί να μας το πει.

Πού χρεώνεται τελικά ο Παμούκ; Στη Δύση ή στη ν Ανατολή; Παραφράζο ντας τα λόγια του «αιρετικού» θείου σ το Μ ε Λένε Κόκκινο, «κι Ανατολή και Δύση του θεού είναι», θα υπο στήριζα ότι «κι Ανατολή και Δύση του συγγραφέα Ορχάν Παμούκ εί ναι». Με την έννοια ότι ο Παμούκ κα ταφέρνει να συνθέσει δύο -υποτιθέ μενους;- ιστορικά αντιθετικούς πό λους. Όχι υποκρινόμενος ότι δεν υπάρχουν αντιθέσεις και αντιφάσεις αλλά προσπαθώντας να ανακαλύψει τις αμβλείες και όχι τις ο ξείες γωνίες τους, προσπαθώντας να ανακαλύψει διαύλους επικοινωνίας και συνομιλίες ιστορικές, π ροχωρώντας σ ε δημι ουργικές συνθέσεις. Η ευρεία, βαθιά και αφομοιωμένη γνώ ση του της δυ τικής λογοτεχνίας, αλλά και , χωρίς τα συνήθη συμπλέγματα του ανατο λίτη που πασχίζει πάση θυσία να δυτικοποιηθεί, η αποδοχή και η γνώση της οθωμανικής πολιτιστικής κληρο νομιάς -σ χεδ ό ν απαγορευμένης μέ χρι πρότινος από το κεμαλικό κατε σ τημ ένο- το ν οδηγούν στη σύνθεση ενός μοναδικού λογοτεχνικού σύμπαντος που εμπεριέχει και τη Δύση και τη ν Ανατολή, χωρίς να χαρίζεται όταν πρέπει ούτε σ τη μια ούτε στην άλλη. Τελικά το έργο του Παμούκ, τό σ ο πολυεπίπεδο και τό σ ο τολμηρό σ τη σύλληψη και στην ευρύτητα της ματιάς του -και εννο ώ τη ν πολιτική, τη ν πολιτιστική και τη ν κοινωνικήπιστεύω ότι το ν τοποθετεί δίπλα στους κορυφαίους συγγραφείς του πλανήτη. ■

Ο πολιτικός

Ορχάν Παμούκ τούρκος λογοτέχνης δεν έχει πολλές επιλογές, σχεδόν πάντα

ςει σ το εξω τερικό επειδή από πολ-

καταλήγει να έχει εμπλακεί σ την πο λιτική. Σε αυτό το ν ωθεί η σχέση που υπάρχει μεταξύ του πολίτη και του συγκεντρωτικού κράτους. Η ατομι

τη ς » και «εχ θ ρό ς τω ν Τού ρκω ν» (όπως σ την Ελλάδα ορισμένοι θα έλε γαν «ανθέλληνας») γιατί τόλμησε να πει το 2005 σ ε έναν ξένο δημοσιο

κότητα το υ ποιητή και του συγγρα φέα συνήθως απειλείται από την εξουσία, που δεν επιδέχεται μεγάλες αποκλίσεις από τη ν επίσημη κρατική πορεία. Τελικά παρασύρεται σ ε ένα ιδεολογικο πολιτικό χώρο χωρίς αυτό

γράφο ότι «εμείς οι Τούρκοι σφαγιά σαμε ένα εκατομμύριο Αρμένιους» και αυτή η δήλωσή του δημοσιεύτη κε σ ε ένα περιοδικό στην Ελβετία. Απειλήθηκε η ζω ή του. Αλλά και τα τουρκικά δικαστήρια αναγνώρισαν το δικαίωμα σ ε κάθε τούρκο πολίτη

να είναι αποτέλεσμα της συνειδητής του απόφασης. Τις μέρες που έγραφα αυτές τις φρά σεις ο διακεκριμένος παλαίμαχος δη μοσιογράφος Τσετίν Αλτάν -και πα τέρας δύο γιών, του Μεχμέτ και του Αχμέτ Αλτάν, γ νω σ τώ ν δημοσιογρά φ ων, αμφότεροι κ άτω από πιέσεις σήμερα, ο ένας έχοντας εκδιωχτεί από τη ν εφημερίδα όπου αρθρογραφ ούσε επειδή καταφέρθηκε κατά της κυβερνητικής πολιτικής και ο δεύτε ρος έχοντας μηνυθεί από το ν πρω θυπουργό για «π ρ οσβολή » (δηλαδή για την κριτική που ά σκ ησ ε)- θύμισε σ την στήλη του (Milliyet, 16.2.2012) τα πάθη δύο λογοτεχνών. Ο πρώτος είναι ο Αμπτουλχάκ Χαμίτ, ο οποίος το 1878 απολύθηκε από το υπουρ γείο Εξωτερικών λόγω του θεατρικού έργου που εξέδω σε (καυτηρίαζε αφηρημένα κάποιο δυνάστη), και ο δεύ τερος, εξήντα χρόνια αργότερα, το 1938, ο ποιητής Ναζίμ Χικμέτ, που καταδικάστηκε σ ε τριάντα χρόνια κάθειρξη επειδή «υποκίνησε τους νέ ους σ ε επανάσταση» (σας θύμισε το ν Σωκράτη;) Τ ο 2012 ο Ορχάν Παμουν προτιμά τα

λούς Τούρκους θεωρείται «π ρ ο δό

να μπορεί, ο καθείς χωριστά, να μη νύει το ν συγγραφέα για «εξύβριση του τουρκισμού» βάσει αυτής του τη ς δήλωσης (22.1.2008)1. Αλλά και μια άλλη ιδιαιτερότητα χα ρακτηρίζει το υ ς λο γο τέχνες τη ς Τουρκίας. Θεωρούνται διανοούμενοι (m unewer, entelektuel ή aydin στα τουρκικά) και αυτή η ιδιότητα παρα πέμπει σ ε «υποχρεώσεις». Ο διανο ούμενος ορίζεται και εκλαμβάνεται ω ς ένας π ρωτοπόρος που θα πρέπει

Ηρακλής Μήλλας

δ:αφιέρω μα

,gooI Ορχάν Παμούκ

να πασχίσει με αυταπάρνηση για τα κοινά και για τους συνανθρώπους του. Υπάρχουν πολλοί θρύλοι που εξυμνούν τους λαϊκούς ποιητές τω ν περασμένων αιώνων που ύψωσαν το ανάστημά τους κατά της εξουσίας (του σουλτάνου, π.χ.) και που το πλή ρω σαν αυτό ακριβά. Α ς τους παρο μοιάσουμε με τους «εθνομ άρτυρες» για να γεφυρώσουμε τις διαφορετι κές παραδόσεις. Αλλά η μεγάλη δια φορά έγκειται σ το ότι στην Τουρκία αυτοί οι ή ρωες απεικονίζονται να πο λεμούν όχι το ν «ά λ λο » άλλα την εξουσία. Ο αγώνας είναι για το «δ ί καιο» και σ αφ ώς όχι υπέρ του κρά

°Ι

τους. Έ να χαρακτηριστικό παράδειγ μα είναι ο Μεμέτ, όπως σκιαγραφείται από το ν Γιασάρ Κεμάλ σ το μυθι στόρημα Ιν τζέ Μ εμ έτ (1953).

εποχής (πριν το 1910), τα οποία κατακρίθηκαν ω ς ελιτίστικα και απο κομμένα από τις ανάγκες και τα προ βλήματα του απλού άνθρωπου, με μια πληρέστερη ανάλυση αποδεικνύεται ότι εμπεριέχουν πολλά κοι νωνικά μηνύματα. Αυτά τα μυθιστο ρήματα δεν ήταν εθνικιστικά - σ τη ν ουσία αυτό είχε ενοχλήσει- αλλά ήταν κοινωνικά με την έννοια ότι με ένα διδακτικό τρόπο παρουσίαζαν το πώς θα πρέπει να λειτουργούν οι άν θρωποι2. Ο Ορχάν Παμούκ δημιούργησε μέσα σ ε αυτό το πλαίσιο και επηρεασμέ νος από αυτές τις παραδόσεις. Ο ίδιος υποστήριξε ότι μόνο το Χιόνι (Kar) είναι πολιτικό μυθιστόρημα και ότι δεν θα ξαναγράψει άλλο παρό μοιο. Ό ντω ς, σ το Χιόνι διακωμωδεί τους εθνικιστές και το σύγχρονο κεμαλικό καθεστώς. Αλλά η πραγματι

Έ τσι έχουμε δύο πόλους που αναπα ράγουν το ίδιο σκηνικό: Ο τούρκος διανοούμενος αισθάνεται ότι δεν μπορεί να είναι αμέτοχος σ τα κοινά και να ταυτίζεται με (το ν πραγματικό ή φανταστικό) λαό, το δε κράτος να είναι ανήσυχο γιατί πιστεύει ότι «αυ το ί» δεν είναι αρκετά πιστοί ή ότι εί ναι ύποπτοι. Τελικά ο διανοούμενος (και ο συγγραφέας) που «τα έχει κα λά» με τις αρχές (υπάρχουν και αυτοί) περιφρονείται. Οι κακουχίες τω ν συγ γραφέων που προκαλούνται από τις αρχές λειτουργούν σ ε άλλους χώ ρους ω ς θετικές συστατικές επιστο λές. Οι διανοούμενοι έχουν μια κοι νωνική «α π ο σ το λ ή ». Γι’ αυτό το τουρκικό μυθιστόρημα είναι «γενικά»

κή κριτική του εκφράστηκε έμμεσα σ ε ένα θέμα που θεωρείται ταμπού. Τ ο Χ ιόνι εξελίσσ ετα ι σ τη ν πόλη Καρς, η οποία συνορεύει με την Α ρ μενία και κάποτε φιλοξενούσε ένα μεγάλο αριθμό Αρμενίων. Ο Παμούκ δεν αναφέρεται στη ν ιστορία και στους Αρμένιους, οι οποίοι πλέον δεν υπάρχουν σ το Καρς, αλλά κάνει κάτι άλλο: Μέσα σ ε 426 σελίδες αναφέρεται 27 φορές (μέσο όρο κάθε 16 σελίδες) στους Αρμένιους του Καρς ή σ τα κτίσματά τους που θυμίζουν τους παλιούς κάτοικους αυτής της πόλης. Οι ήρωες του μυθιστορήμα το ς κυκλοφορούν μέσα στη ν πόλη

πολιτικό και η λογοτεχνία είναι φ ο ρέας αποστολών. Ακόμα και τα μυ θιστορήματα τη ς προ Νεοτούρκων

και ο Παμούκ περιγράφει το χώρο με συνεχείς αναφορές σ τους Αρμένι ους: «πέρασε μπρος από το αρμένι

κο νο σ οκ ο μ είο » ή «σ τα μ ά τη σε εμπρός σ το εγκαταλειμμένο αρμένι κο σπίτι». Αυτή η αφήγηση δεν απο τελεί παραβίαση κάποιου νόμου, αλ λά θα πρέπει να είναι πολύ εκνευριστική για τους εθνικιστές Τούρκους3. Τα άλλα του μυθιστορήματα ό ντω ς δεν είναι σ ε αυτόν το ν βαθμό πολιτι κά, αλλά ορισμένες θέσεις του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ω ς μια ιδεολογική παρέμβαση. Σ το Λ ευ κό κάστρο, π.χ., η θέση ότι ένας «δ υ τικός» και ένας «απ ό τη ν ανατολή» αλλάζουν θέση με ένα «φυσιολογι κ ό » τρόπο φέρει το μήνυμα ότι -π α ρά την αντίθεση πολλών εθνικιστώναυτές οι διακρίσεις και αποκλίσεις εί ναι τεχνητές. Σ το Μ ε λένε Κόκκινο παρουσιάζει το βάθος μιας οθωμανι κής τέχνης, τη ς μινιατούρας. Αυτοί που παρακολουθούν τις ιδεολογικές

μα φέρνει σ το προσκήνιο παραδο σιακές οθωμανικές τέχνες τις οποίες το κεμαλικό καθεστώ ς προσπάθησε να εξαλείψει, σ ε ορισμένες περιπτώ σεις με απαγορεύσεις. Το έργο το υ Ο. Παμούκ επιδέχεται μια πολιτική ανάγνωση, ειδικά όταν τα κείμενα συνδυαστούν με τις πολι τικές του τοποθετήσεις στο δημόσιο χώρο. Ω ς τούρκος διανοούμενος δεν έλειψε στις πάμπολλες πολιτικές πα ρεμβάσεις τω ν δημ οκρατώ ν τη ς Τουρκίας, όταν πήραν θέση σ ε θέ ματα ανθρωπίνων και δημοκρατικών δικαιωμάτων. Ο Ο. Παμούκ ανήκει στους κύκλους που χαρακτηρίζονται «φιλελεύθεροι/πρώην αριστεροί», οι οποίοι είναι πλησιέστερα στους δη μοκράτες ισλαμιστές και κατά τω ν κεμαλιστών εθνικιστών. Αυτή η πο

συγκρούσεις μέσα στη ν Τουρκία δι

λιτική του ταυτότητα εξηγεί και τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετω

αισθάνονται ότι αυτό το μυθιστόρη

πίζει σ τη χώρα του. ■

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1Το 2θ ΐι καταδικάστηκε και πλήρωσε περίπου 3·οοο ευρώ σε πέντε άτομα που τον εμήνυσαν. Ο πληθυσμός της Τουρκίας ξεπερνά τα εβδομήντα εκα τομμύρια! Η κυβέρνηση κατάλαβε ότι μια τέτοια ερμηνεία της «προσωπικής προσβολής» μέσω του άρθρου 301 («προσβολή του τουρκισμού») θα απέφερε τραγελαφικά αποτελέσματα. Τροποποίησε τον νόμο και πλέον χρει άζεται η έγκριση του υπουργού Δικαι οσύνης για να μπορέσει να ασκήσει δίωξη ο εισαγγελέας. 2Οι μυθιστοριογράφοι αυτής της επο χής είναι τελείως άγνωστοι στην Ελλά

δα, όπως και τα έργα τους. Όταν επι κράτησαν οι εθνικιστές (δηλαδή οι Νεότουρκοι και η σύγχρονη Τουρκία) πλέον δεν κυκλοφόρησαν νέα βιβλία τους. Ορισμένα από αυτά τα μυθιστο ρήματα θεωρούνται από τα καλύτερα της τουρκικής λογοτεχνίας. Το τουρκι κό σίριαλ Ο πειρασμός (A§k-i Memnu) που προβλήθηκε στην ελληνική τηλε όραση είναι βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Χαλίτ Ζιγιά. sΒλ. Η. Μήλλας, Εικόνες Ελλήνων και Τούρκων. Σχολικά βιβλία, ιστοριογρα φία, λογοτεχνία και εθνικά στερεότυ πα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2θθ ΐ.

δ:αφιέρω μα

Μ εταφ ράζοντας

τον Ορχάν Παμούκ Στέλλα Βρετού

Μ ένα από τα ταξίδια μου στην Κωνσταντινούπολη, από αγά πη για την πόλη κι από ανάγκη να δια τη ρή σω μια επαφή με το ν τόπο όπου μεγάλωσα, μπήκα σ ’ ένα βιβλιοπω λείο και ζήτησα από την πωλήτρια να μου προτείνει ένα βιβλίο κάποιου σύγχρονου συγγραφέα. Μου πρότεινε το Kara Kitap του Ορχάν Παμούκ. Αρχισα να το διαβάζω σ το αεροπλά νο. Πάντα μου ά ρεσε η ΐουρκική λο γοτεχνία, αυτό τ ο βιβλίο με συνεπήρε από την πρώτη σελίδα.

Τ ότε δεν είχα καμία σχέση με το ν εκ δοτικό χώρο. Οταν μια μέρα από σύ μπτωση βρέθηκα στις εκδόσεις Ωκεανίδα και η εκδότρια κ. Λουίζα Ζαούση μου πρότεινε να μεταφράσω τουρκική λογοτεχνία και συγκεκρι μένα το Kara Kitap, το Μ αύρο βιβλίο, του Ορχάν Παμούκ, δέχτηκα. Δ εν μπορούσα να φ α ντα στώ το μέγεθος τη ς πρόκλησης που με περίμενε, της περιπέτειας που ξεκινούσα. Η μετά φραση είναι μια άσκηση, σκέφτηκα, το κείμενο είναι ήδη γραμμένο, εμέ να δεν μου μένει παρά να βρω τις σ ω σ τές λέξεις που θα αποκαλύψουν στους έλληνες αναγνώστες το ν φα νταστικό κόσμο του συγγραφέα. Τα ερεθίσματά του μού είναι οικεία, αναφέρεται σ ε μια πόλη που ξέρ ω καλά, όπου έζησα ένα μεγάλο μέρος τη ς ζω ή ς μου. Η ικανοποίησή μου ήταν μεγάλη όταν, έπειτα από πολλά χρόνια, με ταφράζοντας τα Ά λλα χρώ ματα του Ορχάν Παμούκ, διάβασα: «...Πέντε χρόνια μου πήρε να γράψ ω τ ο Μ αύ ρ ο βιβλίο. Έγραφα κρυμμένος στη μακρινή γωνιά μου και τ ο βιβλίο αρ-

νιόταν να τελειώσει... Ή τα ν φορές που καταλάβαινα με τρόμο ότι το βι βλίο δεν πήγαινε πουθενά, ότι όλες εκείνες οι σελίδες οδηγούσαν τον αναγνώστη κι εμένα σ τη σύγχυση, και μ’ έπιανε απελπισία...» Εμένα μού πήρε δύο χρόνια να μεταφράσω το Μ αύρο βιβλίο, και σ ε αυτά τα δύο χρόνια η αγωνία μου έγινε πολλές φο ρές απελπισία, καθώς τα χρονικά όρια μέσα σ τα οποία έπρεπε να πα ραδοθεί η μετάφραση στένευαν και το βιβλίο αρνιόταν να τελειώσει. Α ν και το θέμα θα καλυφτεί με επάρ κεια από τους άλλους ομιλητές, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στα προ βλήματα γλώ σσας που αντιμετωπίζει ο μεταφραστής της τουρκικής λογο τεχνίας σ τα ελληνικά. Η γλωσσική μεταρρύθμιση που επέβαλε ο Κεμάλ Α τατούρκ και η αντικατάσταση τω ν λέξεω ν αραβικής και περσικής κατα γωγής με λέξεις τουρκικές είχε σαν α ποτέλεσμα τη ν αποψίλωση της γλώσσας, τη ν υπερβολική χρήση βα σικών λέξεω ν για να αποδοθούν έν νοιες που αρκετές φορές ο μετα φραστής αναγκάζεται να μαντέψει από το περιβάλλον τους. Έ ννοιες στις οποίες αντιστοιχούν στα ελληνι κά πέντε, έξι, δέκα λέξεις, πόσο μάλ λον αποχρώσεις συναισθηματικές, νοηματικές. Τουρκικά έμαθα επειδή μου ά ρεσε π άντοτε η γλώσσα, επει δή είχα μια εξαιρετική καθηγήτρια σ το λύκειο, επειδή οι καταστάσεις με ανάγκασαν να πάω για ένα διάστημα σ ε τουρκικό σχολείο, επειδή με εν διέφεραν π άντοτε οι ανεκδήλωτες τά σεις και ροπές που ανακαλύπτει ο αναγνώστης στη λογοτεχνία ενός λα-

ού. Η τουρκική γλώ σσα ευνοεί την πολύπλοκη, σ ύνθετη σύντα ξη με πολλές δευτερεύουσες προτάσεις, κι επειδή το ρήμα είναι πάντοτε στο τέ λος της πρότασης, πολλές φορές, ιδι αίτερα στην περίπτωση του Ορχάν Παμούκ, η πρόταση πρέπει να δια βαστεί τρεις, τέσσ ερ ις φορές για να καταλάβει ο μεταφραστής σε ποιον, σε τι αναφέρεται. Είναι μια γλώ σσα με εξαιρετική μουσικότητα, ποιητικότητα. Ανήκει στην ουραλο-αλτάίκή οικογένεια γλω σσών, είναι γλώ σσα συγκολλητική, οι λέξεις συχνά σχη ματίζονται από επιθήματα. Δ εν έχει αυτοτελώς το ρήμα «έχ ω », το ρήμα «είμαι», δεν έχει άρθρα, έχει πλήθος ρηματικών ουσιαστικών, προτιμάει την παθητική από την ενεργητική φωνή. Όλοι συμφωνούμε ότι η γλώ σ σα είναι φορέας τη ς ιστορίας ενός λαού, τη ς διαδρομής του μέσα σ το χρόνο, τω ν γεγο νό τω ν που σημάδε ψαν την πορεία του. Ο μεταφραστής

είναι υποχρεωμένος να τα σεβαστεί όλα αυτά, όπως είναι κι υποχρεωμέ νος να σεβαστεί το ύφος, την ιδιαι τερότη τα του συγγραφέα και του έρ γου του, και η ευθύνη είναι ακόμη με γαλύτερη όταν ο συγγραφέας είναι νομπελίστας. Ο Ορχάν Παμούκ είναι ο πιο πολυδιαβασμένος διεθνώς τούρκος συγ γραφέας, τα βιβλία του έχουν μετα φραστεί σ ε π ερισσότερες από πενή ντα γλώ σσες. Είναι αυθεντικός, με ταμοντέρνος, γεμάτος αντιθέσεις, γνώ στη ς τη ς δυτικής λογοτεχνίας και τη ς δικής του λογοτεχνικής κλη ρονομιάς. «...Όλα μου τα βιβλία γεν νήθηκαν από το ανακάτεμα τω ν με θόδων, τω ν λογοτεχνικών τάσεων, τω ν συνηθειών, τη ς ιστορίας τη ς Ανατολής και τη ς Δύσης...» λέει ο ίδιος σ τ’ Ά λλα χρώματα. Έχει χιού μορ, η γραφή του μπορεί να είναι υπαινικτική, παιχνιδιάρικη καμιά φ ο ρά, η γ λώ σσα του είναι απλή, ανεπι

αφιέρωμα

τήδευτη. Σαν σκιά του ο μεταφρα σ τής πρέπει να αναηαράξει το ν κό σμο που ο συγγραφέας αφήνει να εν νοηθεί ότι υπάρχει πέρα από αυτόν που βλέπουμε, να αποδώσει τη χιου μοριστική, παιχνιδιάρικη καμιά φορά διάθεσή του, να μεταφέρει σ το ν ανα γνώ στη όσα συλλαμβάνει με την εξαιρετική παρατηρητικότητά του, τη ν ευαισθησία του, να αποδώσει με ακρίβεια τη ν αγάπη, τη στοργή που νιώθει για το συνάνθρωπό του, για την πατρίδα του που το ν πληγώνει καμιά φορά, τη ν ειλικρίνειά του. Να μεταφέρει σ το ν α ναγνώστη το πλή θος πληροφοριών που μας παρέχει, τη ν πυκνότητα της σκέψης του και συνάμα να είναι πιστός σ το κείμενο, να μην αυθαιρετεί, να σέβεται το πνεύμα, την κουλτούρα, τους προ βληματισμούς, τις ανησυχίες του συγγραφέα, τη ν αγάπη του για τη σύνθετη σύνταξη, την πολύπλοκη δομή της πρότασής του. Τι σήμαινε για μένα η ανάγνωση και η μετάφραση του Μ αύρου βιβλίου; Ενός μυθιστορήματος που εκτυλίσ σεται στην Κωνσταντινούπολη, σ την Ιστανμπούλ του Ο ρχάν Παμούκ, όπου περιγράφονται η ιστορία και η αναρχία της πόλης, το μυστήριό της, τα σοκάκια τη ς παιδικής του ηλικίας; Σήμαινε τη ν επιστροφή μου νοερά στη ν πόλη μου. Είμαστε σχεδόν συ νομήλικοι με το ν Ορχάν Παμούκ. Οι ανησυχίες, οι εικόνες, οι γειτονιές, τα κυριακάτικα απογεύματα σ το σινεμά, τα «μαλεμηιτζίδικα», τα γαλατάδικα, οι στάσεις τω ν λεωφ ορείων με το ν κόσμο να κοιτάζει γεμάτος ανυπο μονησία να φανεί το τρόλεϊ ή τ ο λε

ωφορείο, οι σκοτεινοί φω ταγωγοί τω ν πολυκατοικιών, η καθημερινή ζω ή της πόλης, οι μυρωδιές, ήταν και δικές μου εικόνες και δικές μου ανα μνήσεις κι ανησυχίες. Δεν είχα εμπει ρία, δεν είχα σπουδάσει μετάφραση, είχα όμως αγάπη: για την Κ ωνστα ντινούπολη, για το παρελθόν της, για το μαγικό της παρόν. Ακόμη και τώ ρα, όταν ανοίγω το τό σ ο πυκνό και βαθύ Μ αύρο βιβλίο και διαβάζω τις μακροσκελείς προτάσεις, που τα στριφογυρίσματά τους μου θυμίζουν τα σοκάκια τη ς Πόλης, νιώθω να συ μπάσχω με το ν ήρωα σ την αγωνιώδη αναζήτηση της ταυτότητάς του, της ευτυχίας, να με πνίγει η αγωνία όπως τό τε που το μετάφραζα. Με τ ο ν Ορ χάν Παμούκ συναντήθηκα για πρώτη φορά στη διάρκεια αυτής τη ς μετά φρασης. Μου έκανε πολλές ερωτή σεις, επέμεινε να του πω γιατί ήθελα να μεταφράσω το βιβλίο του, γιατί μου άρεσε τ ο Μ αύρο βιβλίο. Σ το τ έ λος τη ς συνέντευξης, γιατί συνέντευ ξη ήταν, μου είπε ότι ήταν πολύ ευ χαριστημένος που θα μετάφραζα εγώ το βιβλίο του. Να μην διστάζεις, να με ρω τάς όταν έχεις απορίες, μου είπε. «Μια μέρα διάβασα ένα βιβλίο κι από τό τε άλλαξε ολότελα η ζω ή μου». Έ τσι αρχίζει το μυθιστόρημα Και νούργια ζωή, με αυτήν τη ν πρόταση αρχίζει ο ήρωας την περιπλάνησή του σ την τουρκική επαρχία, που δεν είναι πια «...ο καϊμακάμης, ο υποθη κοφύλακας, κάποια προεξέχοντα μέ λη τη ς κοινωνίας, ο αγάς, ο κεμαλισ τής δάσκαλος, ο ιμάμης... Είναι η

ατμόσφαιρα που δημιουργούν τα πρατήρια και οι αντιπροσωπείες της Άρτσελικ και τη ς Άιγκαζ, τα πρακτο ρεία Σηορ Τοτό, τα πρακτορεία στοι χημάτων ιπποδρόμου, τα πανό από πλεξιγκλάς, οι τηλεοράσεις, τα φαρ μακεία, τα ζαχαροπλαστεία, το ταχυ δρομείο και το νοσοκομείο με τους φτωχούς ασθενείς που περιμένουν στη ν ουρά...» λέει ο Ορχάν Παμούκ. Η ακριβής μεταφορά σ το ν έλληνα αναγνώστη αυτής τη ς ατμόσφαιρας ήταν η πρόκληση για το ν μεταφρα στή. Τ ο αποτέλεσμα θα το κρίνει ο αναγνώστης. «Πρέπει να διαβάσεις, να μάθεις πέ ντε πράγματα για τη μικρογραφία», μου είπε πριν αρχίσω να μεταφράζω το Μ ε λένε Κόκκινο. Μου φάνηκε υπερβολικό, αργότερα κατάλαβα ότι είχε δίκιο. Πολλές φ ορές είχα την εντύπωση ότι μετέφραζα όχι μόνο ένα μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή αλλά κι ένα δοκίμιο για την τ έ χνη της μικρογραφίας σ το ν ισλαμικό κόσμο του 15ου και 16ου αιώνα. Λ ε ξικά, εγκυκλοπαίδειες, επικοινωνία με έλληνες και τούρκους καθηγητές τη ς ιστορίας τη ς τέχνης, μου ήταν απαραίτητα για να καταλάβω πρώτα τι διάβαζα κι έπειτα πώς έπρεπε να το μεταφράσω. Έ να σύγχρονο μυθιστό ρημα για την τέχνη, τη ζωή, τη ν ευ τυχία, το γάμο, με πλαίσιο την ο θ ω μανική Κωνσταντινούπολη του 16ου αιώνα. Και σ το φόντο, όπως σ ε όλα του τα βιβλία, η αντιδιαστολή Ανατολή-Δύση. Οι δυο κόσμοι στους οποίους κινείται με την ίδια άνεση ο συγγραφέας. Προσπάθησα να απο

δ ώ σ ω με ευσυνειδησία τη ν ατμό σφαιρα τη ς εποχής και την αίσθηση κομψότητας και μέτρου που υπάρχει σ το Μ ε λένε Κόκκινο. Ελπίζω το απο τέλεσμα να ικανοποίησε τους έλλη νες αναγνώστες. Η έννοια τη ς θλίψης σ το Ιστανμπούλ. Πόλη κι αναμνήσεις. Η λέξη μελαγ χολία έχει γίνει ταυτόσημη για πολ λούς αναγνώστες σ ε όλο το ν κόσμο με τη ν έννοια τη ς Ιστανμπούλ. Κάθε μελαγχολική πόλη είναι μελαγχολική με το δικό τη ς τρόπο. Για το ν Ορχάν Παμούκ η μελαγχολία τη ς Ιστανμπούλ εκφράζεται με τη λέξη «χιουζο ύν», που θα πει μελαγχολία, θλίψη. Μια λέξη με προέλευση αραβική. Τη συναντάμε πέντε φορές σ το Κοράνι, όπου σημαίνει βαθιά απώλεια, αλλά και μια πιο αισιόδοξη θεώρηση της ζω ής, αφού η παρουσία τη ς βοηθάει το ν άνθρωπο να πλησιάσει το θείο. Ο Παμούκ με τη λέξη «χιουζούν» δεν εννοεί τη μελαγχολία του μοναχικού ανθρώπου, αλλά το σκοτεινό συναί σθημα που νιώθουν εκατομμύρια άν θρωποι. Εννοεί τη θλίψη μιας ολό κληρης πόλης, τη μελαγχολία της Ιστανμπούλ: Τ ο σημείο όπου συνα ντιούνται η ίδια η πόλη και οι ανα μνήσεις από τις εικόνες τη ς πόλης. «...Ό ταν έχετε νιώσει το συναίσθημα αυτό... όταν έχετε μεγαλώσει με αυ τό, έπειτα από κάποια στιγμή, αη’ όπου κι αν κ οιτάξετε την πόλη, η θλί ψη, ίδια με τη ν άχνα που αρχίζει σιγά-σιγά να σαλεύει πάνω από τα νε ρά του Βοσηόρου τις κρύες μέρες του χειμώνα μόλις βγει ο ήλιος, γίνε ται φανερή σ το τοπίο και στους αν-

Ορχάν Παμούκ Χιόνι Ωκεανίδα

δ:αφιέρω μα

θρώπους». Σε αυτό το σημείο θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω μερικές από τις εικόνες όπως τις περιγράφει ο Ορχάν Παμούκ στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ιστανμπούλ. Πόλη κι αναμνήσεις. «...Εννοώ τα βράδια που έρχονται νωρίς, τους γερασμένους βιβλιοπώλες που έπειτα από κάθε οι κονομική κρίση περιμένουν τρέμοντας από το κρύο σ το μαγαζί τους όλη μέρα πελάτη, τα δεμένα στις άδειες αποβάθρες παλιά βαπόρια του

;οβο| Ορχάν Παμούκ

Βοσπόρου, τις μαντιλοδεμένες γυ ναίκες με τις πλαστικές σακούλες σ τα χέρια που περιμένουν στις στά σεις τω ν λεωφορείων, χωρίς να μιλά νε μεταξύ τους, το λεωφορείο που δεν έρχεται ποτέ, τα ξύλινα παλιά αρ χοντικά που έχουν μετατραπεί σε δη μαρχεία και που τα ξύλινα πατώματά τους βογκάνε σε κάθε βήμα, τις σφυ ρίχτρες τω ν βαποριών στην ομίχλη, τα ερειπωμένα βυζαντινά τείχη, τις προσόψεις χιλιάδων πολυκατοικιών που από τη βρώμα, τη σκουριά, την κάπνα και τη σκόνη έχουν χάσει το χρώμα τους, τις δύσεις του ήλιου που βάφουν με κοκκινωπό πορτοκαλί τα παράθυρα, τις όμορφες μαντιλοδεμένες γυναίκες που ντρέπονται όταν παζαρεύουν σ τις λαϊκές α γορές...» Σ το μυθιστόρημα Χιόνι ο ποιητής Κα στην πόλη Καρς, όπου πηγαίνει για να ερευνήσει δημοσιογραφικά μια σειρά από αυτοκτονίες νεαρών γυ ναικών και να βρει τη ν Ιπέκ με την οποία είναι ερωτευμένος από παλιά, συναντά έναν πρώην κομμουνιστή, έναν εκπρόσωπο του λαϊκού κρά τους, έναν φασίστα εθνικιστή, έναν

φονταμ ενταλιστή, μετριόφρονες ισλαμιστές, νεαρούς Κούρδους, στρα τιωτικούς, τις μυστικές υπηρεσίες και μια ομάδα ηθοποιών που σκηνοθε τούν ένα πραξικόπημα-φάρσα. Το θέμα του βιβλίου είναι τα κοινά ση μεία ανάμεσα σ το κομμάτι της κοι νωνίας που πιστεύει σ ε συγκεκριμέ νες θρησκευτικές αξίες και κανόνες και σ το κομμάτι που πιστεύει σ ε κο σμικές αξίες και θεσμούς, αλλά κι αναφορές στη ιστορία της Τουρκίας του 20ού αιώνα. Έκπληξη για το ν με ταφραστή αποτέλεσαν η γοητεία της χιονισμένης πόλης Καρς, η οποία δια τηρεί τα σημάδια από το ιστορικό πέ ρασμα τω ν Ελλήνων, Ρώ σ ω ν κι Α ρ μένιων, αλλά και η ονειρική ατμό σφαιρα που επικρατεί πολλές φορές σ το βιβλίο, «...τα μάτια του βούρκω ναν όταν έβλεπε τα παλιά και φθαρ μένα ρωσικά κτίρια με τα μπουριά της σόμπας έ ξω από τα παράθυρα, το χιό νι που έπεφτε στην άδεια χιλιόχρονη αρμένικη εκκλησία, τις αγέλες τω ν σκυλιών που γάβγιζαν σε όποιον περ νούσε την πεντακοσίων ετώ ν πέτρινη γέφυρα πάνω από το μικρό ποτάμι Καρς...» «...Δεν ήταν η φτώχεια κι η απελπισία που το ν άγγιζαν μέχρι βα θιά μέσα του· ήταν η αίσθηση της πα ράξενης και πανίσχυρης μοναξιάς που αργότερα θα διέκρινε παντού στην πόλη, στις άδειες βιτρίνες τω ν φωτογραφικών στούντιο, στα παγω μένα τζάμια τω ν τσαϊχανέδων, στις χιονισμένες άδειες πλατείες...» Σ το μυθιστόρημά του Χιόνι ο Ορχάν Παμούκ γράφει για την τουρκική κοι νωνία μέσα από την πολιτική, στο Μ ε λένε Κόκκινο μέσα από την τέχνη της

ζωγραφικής, στο Μ αύρο βιβλίο μέσα από τη ν Κωνσταντινούπολη και την πολιτιστική ιστορία της. Σ το Μ ουσείο τη ς αθ ω ότητας μέσα από το ν έρω τα ενός νεαρού, πλούσιου άντρα για μια όμορφη, φτω χή κοπέλα, μακρινή συγγενή του, μαθαίνουμε πώς ςει η τουρκική κοινωνία το ν έρωτα. Έ να θέμα μελοδραματικό, που έχει γίνει πάρα πολλές φ ορές σενάριο τουρκικής ταινίας, με τη διαφορά πως εδώ ο ήρωας, επειδή δεν μπορεί να αποκτήσει τη γυναίκα που αγαπά ει, συλλέγει με πάθος οποιοδήποτε αντικείμενο έχει αυτή αγγίξει, έχει χρησιμοποιήσει. Σ το φανταστικό κό σμο του μυθιστορήματος ο Κεμάλ αποφασίζει να διηγηθεί τη ν ιστορία του στο ν συγγραφέα Ορχάν Παμούκ και να συγκεντρώσει όλα αυτά τα αντικείμενα σ ’ ένα μουσείο. Κι ο συγ γραφέας, στην πραγματική ζωή, γρά φει το μυθιστόρημα Το μ ουσείο τη ς

αθωότητας, αγοράζει ένα σπίτι στην περιοχή Τσουκούρτζουμα της πόλης -είναι το σπίτι που περιγράφεται στο μυθιστόρημά τ ο υ - κι όπως ο ήρωας του μυθιστορήματος του τ ο διαμορ φώνει σ ε μουσείο, όπου θα εκτίθε νται όλα τα αντικείμενα που περιγράφονται σ το βιβλίο: Έ να ζευγάρι κίτρινες γόβες, πορσελάνινα σκυλά κια, ένας παλιός τρίφτης για κυδώνια, αλατιέρες, χτενάκια, κλειδιά, κουτα λάκια, τσ ά ντες, αναπτήρες. Έ να εμπριμέ φόρεμα, αποτσίγαρα, σκου λαρίκια. Οτιδήποτε κρατάμε, οτιδή ποτε αγγίζουμε στη διάρκεια της ζ ω ής μας έχει θέση σ το μουσείο: παι χνίδια, κοσμήματα, προσκλητήρια, λογαριασμοί υγραερίου, ηλεκτρικού, παλιά μπουκάλια ρακιού, ποτηράκια ρακιού, μπουκάλια κολόνιας, παλιές κονσέρβες, κι όλα αποτελούν κομ μάτι της ιστορίας που περιγράφεται. Ο Ορχάν Παμούκ επισκέφτηκε πάρα

igeo ΟρχάνΠαμούκ

δ:αφιέρω μα

πολλά μουσεία σ ε όλο το ν κόσμο. Τον ενδιέφεραν π ερισσότερο τα πο λύ μικρά, προσωπικά μουσεία και οι άνθρωποι που μετέτρεψαν το σπίτι τους, όπου έζησαν όλη τους τη ζωή,

ατμόσφαιρα τω ν δεκαετιών του 7 0 και ’80 με τους περιορισμούς και τα αδιέξοδα που επέβαλε η μικροαστι κή, ανδροκρατούμενη κοινωνία στα μέλη της.

σε μουσείο, σ ε μουσείο Της ιστορίας τη ς ζω ή ς τους. Στις επισκέψεις του σε αυτά τα μουσεία κρατούσε σημει ώσεις. Η σκέψη του για το μυθιστό ρημά του, οι λεπτομέρειές του ωρί μασαν σ τη διάρκεια αυτών τω ν επι σκέψεων. Αλλά έχει κι άλλη πρωτιά το βιβλίο. Στις σελίδες του ο ανα γνώ στη ς θα βρει ένα εισιτήριο για το μουσείο κι έναν χάρτη τη ς Κ ωνστα ντινούπολης με τη θέση του σπιτιούμουσείου. Οι αναγνώστες θα μπο ρούν, αν το επιθυμούν, να το επισκεφτούν χωρίς να πληρώσουν είσοδο. «Ο Κεμάλ, ο ήρωας του βιβλίου μου, κι εγώ συμφω νώ μαζί του, έχοντας επισκεφτεί πάρα πολλά μουσεία, αποφασίζει ότι πίσω από αυτά κρύ βεται η περηφάνια. Η περηφάνια ενός λαού όταν πρόκειται για μεγάλα μουσεία, η προσωπική περηφάνια σ την περίπτωση τω ν μικρών μουσεί ω ν », λέει ο Παμούκ.

Οι αναγνώστες θα κρίνουν αν το πέτυχα.

Σαν Κωνσταντινουπολίτισσα που εί μαι, η σχέση που έχω εγώ με τα βι βλία του Ορχάν Παμούκ είναι διαφο ρετική από αυτήν του έλληνα ανα γνώστη. Ο αναγνώστης με τη μεσο λάβησή μου θα μάθει για το Νισάντας, το Τσουκούρτζουμα, για τα κο ρίτσια που περπατάνε με το βλέμμα χαμηλωμένο, για τους βασανισμέ νους εραστές. Σε μένα οι εικόνες προϋπάρχουν. Η αγωνία μου καθώς μετάφραζα το Μ ου σείο τ η ς αθω ότη τα ς ήταν να μεταφέρω πειστικά την

Στο ν πρόλογό του σ τα Ά λλα χρώ μα τα ο Ορχάν Παμούκ γράφει: «Τ ο βι βλίο αυτό αποτελείται από ιδέες, ει κόνες και κομμάτια ζω ή ς που δεν έχουν βρει ακόμη τη θέση τους σε κάποιο από τα μυθιστορήματά μου» και χωρίζει το βιβλίο του σ ε ενότη τες. Μια από τις ενότητες είναι για τα βιβλία και τη ν ανάγνωση. Γράφει για τα βιβλία του, για το ν Τρίστραμ Σάντι, το ν Ουγκώ, το ν Ντοστογιέφσκι, το ν Ναμπόκοφ, το ν Καμύ, το ν Τόμας Μπέρνχαρντ, το ν Βάργκας Λιόσα, το ν Σαλμάν Ρούσντι. Μ ετά περνάει στην ενότητα για τη ν πολιτική, την Ευρώπη, στις συνεντεύξεις του, κι ο μεταφραστής παιδεύεται με τις ορο λογίες, τις τεχνοτροπίες γραφής... Το βιβλίο έχει μπει σ το εκδοτικό πρό γραμμα και πρέπει να παραδοθεί σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Η α γω νία του μεγαλώνει όσο πλησιάζει η ημερομηνία, έχει ιλίγγους, η καρέκλα του γραφείου του τού γίνεται μισητή. Τα Ά λλα χρώ ματα τελειώνουν με την ομιλία του συγγραφέα στη ν απονομή του Νόμπελ, «Η βαλίτσα του πατέρα μου», κι αυτός είναι καταπονημένος, εξαντλημένος. «Τουλάχιστον να βγει καλό», σκέφτεται. Κι όταν βγαίνει κα λό... Τ ότε ανασαίνει βαθιά με ανα κούφιση! Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. 1

Συνεντεύξεις

με

συγγραφείς

Μαντόγλου, Α. / 497

διαβάζω Αθανασίάδης, TV 105

aseff'«

Αλιέντε, I. / 355 Αμπατζόγλου, Π. / 67 Αναστασέα, Ν. / 399 Ανδρόνικος, Μ. /125 Ανδρουλάκης, Μ. / 357 Ανταίος, Π. / 392 Αραβαντινού, Μ. / 81 Αρανίτσης, Ε. / 315 Αρλέτα / 384 Ασλάνογλου, Ν. Α. /118 Adrados, F. R. / 441 Ατσάγα, Μη. / 362

IS /E *

Βαλαωρίτης, Ν.) 79 Βάλζερ Μάρτιν / 496 Βαλτινός, Θ. /116, 426 Βαρβιτσιώτης, Τ. /115 Βασιλειάδης, Ν./115 Βασιλικός, Β. / 466 1^Π Γ749ς7ΓΘ/126 Ιίτ^Μ./ίεΙ32 Βογιατζόγλου, Η. Β./410 β » Σ2883?68 Βουρνάς, Τ. / 82^

Γκανάς, Μ, /506 Γκετζ, Η / 492 Γκιζέλη, Β. / 308 Γκόρπας, θ. / 361

saas

Μ Δημητρίο’υ, Σ. / 399, 493 Δήμου, Ν. / 385 Δουατζής, Γ. / 68

!τΡ,Π έενΤ/366ζ·/496 Ευαγ’γελάτος, Σ./213 Ζ Ζατέλη, Ζ ,/325, 460 I n T O o V 108·

gss&v/s ίωρόπουλος, Τα. / ;ας, Χ./439 μπι,εκ°/'509 ορδανίδοΐΛ, Σ. / 39 2 Κακού^η, Κ. / 223 Καλακύριίς, Δ. / 425

Μάτεσις, Π. / 464 Ματέυ-Ρουσσοηούλου, Π. / 285 Ματζαρίδου, Ε, / 502 Μαυρουδής, Κ. / 494 Μελιασάνθη / 234 Μηλιώνης, Χρ. /186, 381 Μητρόηουλος, Κ. / 89 Μάτσου, Α. / 388

Μ ίτΚ α ΡεΤΓ/° &?·/354

Μάντης, Κ. /123 Μόσχος, Ευ./269 Μουρσελάς, Κ. / 463 Μηακόλας, Ν. / 371, 404 Μπάνβιλ, Τζ. / 458, 508 Μπε^ΚΒΡ/ 386 Μπερνκ, Σιμπίλε / 496 ι ," I Μπερνιέρ, Λουί Ντε / 494 Μπίτον, Ρ. / 357 Μποσταντζόγλου, Μ./19* Μπουγάτζε, Λ. / 419 Μπουκουβάλα-Αναγνώστου,

I. /100

Ντελόπουλος, Κ. / 492 Ντιντιέρ, Μ. / 351, 417 Ντομίνγκες, Κάρλος Μαρία / 492 s i s m ^ 520

Καρούζος, Ν./48* Καρυστιάνη, 1./ 507 Κάσδαγλης, Εμμ./385 Κάσδαγλης, Ν. /146 Καστρινάκη, Α. / 491 Κάτος, Γ. /253

Οικονομίδης, Φ. / 492

Κοτζιάς, Α. / 28* Κουμανταρέας, Μ. /1*, ί Κουμούτση, Π. / 473 Κούντερα, Μ. / 364 ΚραΧβ ηΙΚΜΔ/3809' 4°: β ; Ε Νμμ/{|52* 45! Κυρ/95 Κωνστανταρας^Δ. /^81 Λ Λάζος, X. / 424 Λακάν, Ζ. / 342 Λακλάου, Ε. / 324 Λεονάρδος! ί . /^393 *------- Δ ./494

5II, Πάκο Ιννάσιο / 465 ^ ΙρΑ/3/# ° '

-----μανλής, Κ. / 459

e & V r./S ,

Σαββόπουλος, Δ ./10* Σακελλάριος, Αλ. /124 I S « A/·/*93 Σαραμάγκου, Ζ. / 503 Σαχίνης, Α. / 382 Σαχηέρογλου, Ε. / 514 Σβορωνος, Ν. /18* Σεβαστάκης, Αλ./ 99 Σεπούλβεδα, Λ./367 Σιμόπουλος, Κ. / 59* Σινόπουλος, Τ. / 46* Σινουέ, Ζ. / 377 Σκαμπαρδώνης, Γ. / 464, Σλινκ, Μπ,/400 Σουγλάτζε, Α. / 419 Σουίφτ, Γ. / 412 Σούλτσε, Ί. / 499 Σράιβερ, Λ ./510 Στεβάνοβιτς, Β./298 Σφυρίδης, Π. / 260

Π Πάβιτς, Μ. / 270 Παναγόπουλος, Α. / 416 Πανσέληνος, Αλ. / 369 Πανσέληνος, Ασ. / 88* Παηαγγελής, Θ. / 499

R S e .K /32 352'42: Παπαδούκας, Π. /124 Παπαϊωάννου, Δ. / 430 Παπαπέτρου, Αν. / 99 Παππάς, Τ. / 390 Πασχάλης, Σ./399 Πεντζίκης, Ν. Γ. /11* Πέτρουλα, Δ. /165 Πετσάλης-Διομήδης, Θ. /1' Πλασκοβιτης, Σ. /112 Πολιτσοπούλου, Ε.-Ι. / 502 Πρεβελάκης, ΙΊ. /173 Προγκίδης, Λ. / 422 Ραμίρες, Ν. Α./435 Ραυτόπουλος, Δ. / 374 Ραχιώτης, Θ. Κ. / 502 Ριμπάκοω, Α./251

Maifl^°?r./3412€

η μειώ νο νται με ασ τερ ίσ κο έχο υ ν ε ξα ν τλ η θ ε ί. Ό σ ο ι επ ιθ υμ ο ύ ν να π ρ ο μ η θ ευτο ύν παλιά τεύ χ η , μ π ορούν ν α επ ικο ινω νο ύν μ ε το Δ ι α β ά ζ ω , Μ α υ ρ ο κο ρ δ ά το υ 9, Α θή να , 106 7 8 · Τηλ. 210 3 8 0 1 2 8 4 · em ail: in fo @ diavazo .g r Τα κ ε ίμ ε ν α που ε ίν α ι χρήσ ιμα σ το υ ς α ν α γ ν ώ σ τε ς μ ας και π ερ ιέχο νται σ ε ε ξ α ν τ λ η μ έν α τ ε ύ χ η δ ίνο νται σ ε φ ω το α ντίγρ α φ α .

δ:κριτικογραφία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ ΧΟΡΗΓΟΣ: CLIP NEWS wwwciipnews.gr ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗΣ

ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αστεριού Χρηστός: Ίαλα Μπόα (Γ. Μπέκος, Βήμα, 18.3.12, Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 27.3.12) Αυλίδης Πέτρος: Σοφέρ (Ε. Κοτζιά, Κα θημερινή, 18.3.12) Βασιλικός Βασίλης: Η διήγηση του Ιάσονα και Αναμνήσεις από τον Χείρωνα (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 4.3.12) Βουτσάς Κώστας: Τη στιγμή που νομί ζεις ότι τα ξέρεις όλα, παύεις να σκέ φτεσαι (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 15.3.12) Δούκα Μάρω: Γ<ατί εμένα η ψυχή μου (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 22.3.12) Ζατέλη Ζυράννα: Ηδονή στον κρόταφο (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 11.3.12) Καβουνίδης Νίκος: Πρώτη φορά (Π. θεοδωρίδης, Αγγελιοφόρος, 4.3.12) Κακούρη Αθηνά: Πασαδόροι και βαστάζοι (X. Δημακοπούλου, Εστία, 17.3.12) Κόρτη-Κόντη Στέψη: Οι σοκολάτες του Σεφέρη (Π. Θεοδωρίδης, Αγγελιοφό ρος, 18.3.12) ----H Π0 οf sο

Κοτζιάς Αλέξανδρος: Φανταστική περιπέτεια (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 4.3.12, Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 11.3.12) Λεονάρδος Γιώργος: Αλεξανδρινή ραψωδία (Ν. Κυριαζής, Διαβάζω, 03/12) Λύκαρης Ιερώνυμος: Το ρομάντζο των καθαρμάτων (Τ. Δημητρούλια, Καθημε ρινή, 24.3.12) Μεγαδούκας Νίκος: Ο τάφος του Κικέρωνα (Μ. Τσικλητήρα, Real News, 24.3.12) Μάντη Κατερίνα: Η κατάθεση (Π. Χατζημωυσιάδης, Αυγή, 18.3.12) Μουρσελάς Κώστας: Στην άκρη της νύ χτας (Γ. Βαίλάκης, Ημερήσια, 3.3.12) Νικάς Αλέξανδρος: Κάθε 29 του Φλε βάρη (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 24.3.12) Ξενάριος Γιώργος: Στην άκρη του κό σμου (Ν. Κουνενής, Αυγή, 18.3.12)

=υλούρη Μαρία: Πως τελειώνει ο κό σμος (X. Μυγδάλη, Διαβάζω, 03/12) Οικονομίδης Γιάννης: ...Πράσινο πάντα το δέντρο της ζωής (Δ. Γρηγορόπουλος, Πριν, 4.3.12) Πανσέληνος Αλέξης: Σκοτεινές επι γραφές (Α. Κωτίδης, Καθημερινή, 4.3.12, Δ. Κούρτοβικ, Νέα, 10.3.12) Πυλόρωψ-Προκοπίου Νόρα: Η ανάσα στον σβέρκο (Κ. Σχινά, Διαβάζω, 03/12) Ρήγας (επιμ. L.Brad Chisacof): Ανέκ δοτα κείμενα (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 4.3.12, Δ. Μανιάτης, Νέα, 10.3.12, Δ. Φύσσας, Athens Voice, 22.3.12) Σκαμπαρδώνης Γιώρνος: Περιπολών περί πολλών τυρβάζω (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 17.3.12) Σουρλάγκα Ελεονώρα: ΠασΠορτ (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 11.3.12) Συμπάρδης Γιώργος: Μέντιουμ (Τ. Δη μητρούλια, Καθημερινή, 18.3.12) Στασινοπούλου Μαρία: Κυρία, με θυμά στε; (Γ. Κουβαράς, Αυγή, 4.3.12) Τσιαμηούσης Βασίλης: Σάλτο μορτάλε (Μ. Καραγιάννης, Αυγή, 11.3.12) Χαρτοματσίδης Χρηστός: Είναι κάπου αλλού η γιορτή (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 18.3.12, X. Παπαγεωργίου, Δια βάζω, 03/12) Χωμενίδης Χρήστος: Ο κόσμος στα μέτρα του (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 24.3.12)

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Βίλλα-Μάτας Ενρίκε: Δουβλινιάδα (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 5.3.12) Καμιλέρι Αντρέα - Λουκαρέλι Κάρλο: Σιωπή (Φ. Φιλίππου, Βήμα, 4.3.12) Κάρεϊ Πίτερ: Ο παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 11.3.12, Μ. Χαρτουλάρπ, Νέα, 24.3.12) Κράους Νικόλ: Όταν όλα καταρρέουν (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 4.3.12, Μ. Τσικλητήρα, Real News, 11.3.12, Γ. Μπέκος, Βήμα, 18.3.12) Κρόμπι Ντέμπορα: Τα δάκρυα δεν είναι για το ουίσκι (X. Σπυροπούλου, Καθη μερινή, 11.3.12) Λασκό Ζιλμπέρ: Η κοκκινοσκουφίτσα παντού (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 6.3.12)

Λόντον Τζακ: Το σιδερένιο τακούνι (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 4.3.12) Μαχψούζ Ναγκίμπ: Στην καρδιά της νύ χτας (Λ. Κονομάρα, Διαβάζω, 03/12) Μπολάνιο Ρομπέρτο: 2666 (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 24.3.12) Ντ' Ανούντσιο Γκαμπριέλε: Η ηδονή (Θ. Σταθόπουλος, Καθημερινή, 4.3.12) Ντε Ρόμπλες Ζαν Μαρί Μπλας: Εκεί που ζουν οι τίγρεις (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 22.3.12) Ντέγουιτ Πάτρικ: Οι αδελφοί Αδελφές (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 18.3.12) Ντυ Γκαρ Ροζέ Μαρτέν: Οι Τιμπώ, Α'-Β' τόμος (X. Δημακοπούλου, Εστία, 10.3.12) Ουάιλντ Όσκαρ: Βέρα η μηδενίστρια (Σ. Μαυροειδής, Δρόμος της Αριστε ρός, 17.3.12) Ουότερς Σάρα: Ξαγρυπνώντας (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 15.3.12) Ραχιμί Ατίκ: Ανάθεμά σε, Ντοστογιέφσκι (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 4.3.12) Ρόμπινσον Μέριλιν: Στο σπίτι (Γ. Μπέκος. Βήμα, 24.3.12) Σορόκιν Βλαντιμίρ: Πίσω από το μεγάλο Ρωσικό Τείχος (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 11.3.12) Φόστερ Γουάλας Ντέιβιντ: Αμερικάνικη λήθη (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 24.3.12) Berlioz Hector: Οι βραδιές της ορχή στρας (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 13.3.12) Cleeves Ann: Βουβές κραυγές (Φ. Φι λίππου, Βήμα, 18.3.12) Cardoso Dulce Maria: Βιολέτα (A. Κοσυψολόγου, Αυγή, 18.3.12, Μ. Μοδινός, Νέα, 31.3.12) Lackberg Camilla: Οικογενειακά μυ στικά (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 24.3.12) Levin Ira: Το μωρό της Ρόζμαρι (Γ. Βάίλάκης, Ημερήσια, 31.3.12) Ο’ Hagan Andrew: Η ζωή και οι απόψεις του σκύλου Μαφ και της φίλης του Μαίριλυν Μονρόε (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 26.3.12) Pessoa Fernando: Υπόθεση Βάργκας (Γ. Βαίλάκης, Ημερησία, 10.3.12) Thomson Hunter: Μεθυσμένο ημερο λόγιο (Μ. Μαρκουλή, Νέα, 3.3.12, Ε. Καρ κίτη, Αγγελιοφόρος, 18.3.12)

Wu Ming: Αλτάι (A. Νταραδήμου, Ελεύ θερος Τύπος, 4.3.12) Zola Emil: Οι ώμοι της μαρκησίας (Μ. Πιμπλής, Νέα, 17.3.12)

ΠΟΙΗΣΗ Γρυπάρης Ιωάννης: Σκαραβαίοι και τερρακότες (Μ. Θεοδοσοπούλου, Επο χή, 11.3.12) Κυπαρίσσης Πάνος: Φως ορυχείου (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 18.3.12) Μαρκόπουλος Γιώρνος: Κρυφός κυνη γός (Μ. Ψάχου, Διαβάζω, 03/12) Μέσκος Μάρκος: Μαύρο δάσος /-// (Γ. Δούκας, Διαβάζω, 03/12) Πατρίκιος Τίτος: Συγκατοίκηση με το παρόν (Α. Κωτίδης, Καθημερινή, 11.3.12) Ρίλκε Ράινερ Μαρία: Ανεκπλήρωτος έρωτας (Γ. Βαϊλάκης, Διαβάζω, 03/12) Ταστάνης Άρης: Τα ταξίδια μου, 19762011 (X. Σαχτούρης, Δρόμος της Αρι στερός, 23.3.12)

ΔΟΚΙΜΙΑ Ντίντιον Τζόαν: Η χρονιά της μαγικής σκέψης (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 24.3.12) Τσίρκας Στρατός: Το Εικοσιένα στην νε οελληνική πεζογραφία. Σολωμός και Μακρυγιάννης (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 24.3.12) De Certeau Michel: Επινοώντας την κα θημερινή πρακτική (Κ. Χριστόπουλος, Αυγή, 18.3.12) Todorov Tzvetan: Προς υπεράσπιση του Διαφωτισμού (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 11.3.12, Γ. Σιακαντάρης, Νέα, 31.3.12)

ΙΣΤΟΡΙΑ Γασπαρινάτος Σπύρος: Σελίδες επτανη σιακής ιστορίας (Δ. Μουσμούτης, Ιστο ρία, 03/12) Δαλκαβούκης Β. - Πασχαλούδη Ε. Σκουλίδας Η. - Τσέκου Κ. (επιμ.): Αφη γήσεις για τη δεκαετία του 1940 (Σ. Αρτεμισιώτης, Δρόμος της Αριστερός, 10.3.12) Καρακατσούλη Άννα: Στη χώρα των βι βλίων (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 18.3.12, Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 24.3.12) Καραμπελιάς Γιώργος: Συνωστισμένες

στο Ζάλογγο (X. Δημακοπούλου, Εστία, 24.3.12) Πετράκη Μαρίνα: Βρετανική πολιτική και προπαγάνδα στον ελληνοϊταλικό πό λεμο (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 03/12) Πόντινγ Κλάιβ: Η πράσινη ιστορία του κόσμου (Γ. Λαμπράκος, Αυγή, 13.3.12) Ρωμαίος Γιώργος: Η Ελλάδα των δα νείων και των χρεοκοπιών (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 8.3.12, Σ. Λούκα, Βραδυνή, 11.3.12, Γ. Λακόπουλος, Νέα, 23.3.12) Σακελλαρίου Μιχαήλ: Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο (Δ. Δημητρόπουλος, Νέα, 10.3.12, Η. Μαγκλίνης, Καθημερινή, 17.3.12, Π. Κιτρομηλίδης, Βήμα, 24.3.12, X. Δημακοπούλου, Εστία, 24.3.12) Σακελλαρίου Μιχαήλ: Θέματα νέας ελ ληνικής Ιστορίας Τόμος A' (X. Δημακο πούλου, Εστία, 17.3.12) Σιταράς θωμάς: Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται 1834-1938 (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 11.3.12) Συλλονικό - Πρακτικά συνεδρίου: Ρωσία και Μεσόγειος (X. Δημακοπού λου, Εστία, 31.3.12) Χανδρινός Ιάσονας: Το τιμωρό χέρι του λαού (Μ. Πιμπλής, Νέα, 31.3.12) Χάρμαν Κρις: Λαϊκή Ιστορία του κόσμου (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 11.3.12) Anderson Μ. S.: Η Ευρώπη του 18ου αιώνα 1713-1789 (Φ. Πανταζής, Αδέ σμευτος Τύπος, 17.3.12) Crouzet Francois: Η κυπριακή διένεξη 1946-1959 (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 03/12) Ferguson Niall: Α'Παγκόσμιος Πόλεμος (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 3.3.12) Sebestyen Victor: Η πτώση της σοβιετι κής αυτοκρατορίας (Γ. Σιακαντάρης, Νέα, 3.3.12) Swain Harriet (επιμ.): Ταμεγάλα ερωτή ματα της Ιστορίας (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 20.3.12)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Ακρόυντ Πήτερ: Σαίξπηρ, η βιογραφία (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 17.3.12)

Αλεξανδρόπουλος Μήτσος: Ο Μαγιακόφσκι (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 19.3.12) Αλεξανδρόπουλος Μήτσος: Όσιπ Μαντελστάμ (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 29.3.12) Αρκολάκης Μανόλης: Κωνσταντίνος Καψάσκης (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 23.3.12) Αρχιμανδρίτης Γιώργος: Μίκης Θεοδωράκης, η ζωή μου (Ε. Σπυριδοπούλου, Μακεδονία, 11.3.12) Αρώνες Ερρίκος: Ζακ Μεναχέμ (Γ. Ασ δραχάς, Εξπρές, 11.3.12) Βεν Πωλ: Φουκώ (Δ. Καββαθάς, Βήμα, 4.3.12) Γουίβερ Έλεν: Ο αφυπνιστής (Λ. Κου ζέλη, Βήμα, 18.3.12) Ιωαννίδης Παύλος: Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις (Μ. Τσικλητήρα, Real News, 4.3.12) Μουρακάμι Χαρούκι: Για τί πράγμα μιλάω όταν μιλάω για το τρέξιμο (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 1.3.12) Νικολάίδου Εμμανουέλα - Παπαγεωρνοπούλου Ζέτα: Ανδρέας Π. Καμπάς (Π. Μήλας, Ναυτεμπορική, 5.3.12) Πέπιατ Μάικ: Φράνσις Μπέικον (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 18.3.12) Σβολόπουλος Κωνσταντίνος: Καραμαν λής 1907-1998 (Ε. Χατζηβασιλείου, Κα θημερινή, 11.3.12) Τουσίνσκα Αγκάτα: Βιέρα Γκραν (Δ. Καραμολέγκου, Διαβάζω, 03/12)

ΜΕΛΕΤΕΣ Γιαννουλόπουλος Γιώργος: Ο μοντερνι σμός και οι «Δοκιμές» του Σεφέρη (Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 03/12) Γκίκας Σ.: Ανέκδοτα των αρχαίων Ελλή νων (Σ. Τσούπρου, Αυγή, 4.3.12) Διαμαντοπούλου-Χίρνερ Λίλια: Κορόνα και γράμματα (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 24.3.12) Ηλιού Φίλιππος - Βιβλιογραφικό Εργα στήρι «Φίλιππος Ηλιού» (επιμ. Π. Πολέμη): Κατάλοιπα, Ελληνική Βιβλιογραφία του 19ου αιώνα, Τόμος Β’ (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 11.3.12, Ο. Σελλά, Καθημερινή, 24.3.12) Καζανοβά Πασκάλ: Η παγκόσμια πολι τεία των γραμμάτων (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 4.3.12, Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 6.3.12)

δικριτικογραφία

Λενακάκης Ανδρέας: Κρητικά αξεμούριστα (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 4.3.12) Λιακός Αντώνης: Αποκάλυψη, Ουτοπία καί Ιστορία (Θ. Τσαλαπάτης, Εποχή, 18.3.12, Δ. Κούρτοβικ, Νέα, 23.3.12) Μάμαλης Νικόλαος: Η Ιστορία της Όπε ρας στην Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα (Γ. Μπασκόζος, Διαβάζω, 03/12) Παηαθανασόπουλος Γιώργος: Γιώργος Σαραντάρης (Β. Ρούβαλης, Αυγή, 6.3.12) Παπούλιας Δημήτρης: Διαχειρίζομαι και αλλάζω (Δ Σωτηρόπουλος, Βήμα, 18.3.12) Σιγάλας Νίκος: Ο Ανδρέας Εμπειρικός και η ιστορία του ελληνικού υπερρεαλι σμού (Λ. Τσιριμώκου, Νέα, 23.3.12) Σταυρακοπούλου Σωτηρία: Περικλής Σφυρίδης, ο πεζογράφος και η κριτική για το έργο του (Α. Ζήρας, Διαβάζω, 03/12) Τσιάκαλος Γιώργος: Οδηγός αντιρατσιστικής εκπαίδευσης (Ν. Χαριτάτου, Δια βάζω, 03/12) Χρυσανθόηουλος Μιχάλης: Εκατό χρό νια πέρασαν κι ένα καράβι (Λ. Τσιριμώκου, Νέα, 23.3.12)

Καρυώτης Θεόδωρος - Κασσίνης Σόλων - Λυγερός Νίκος: ΑΟΖ Αποκλει στική Οικονομική Ζώνη (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 10.3.12) Μητρόπουλος Αλέξης: Στο έλεος του Μνημονίου (Μ. Τσικλητήρα, Real News, 18.3.12) Χάρβεϊ Ντέιβιντ: Το αίνιγμα του κεφα λαίου και οι κρίσεις του καπιταλισμού (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 4.3.12)

Φραγκούλη Φωτεινή: Κατ-Γατ-Καραγάτ (Σ. Βούλγαρη, Καθημερινή, 31.3.12)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Μαργαρίτης Κώστας: Αλλάζουμε (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 24.3.12) Μπιτσάκης Ευτυχής: Ένα φάντασμα πλανιέται (Ε. Πορτάλιου, Εποχή, 24.3.12) Σκανδαλίδης Κώστας: Οι Έλληνες (Ν. Χασαπόπουλος, Βήμα, 11.3.12) Χριστόπουλος Δημήτρης: Ποιος είναι Έλληνας πολίτης; (Ν. Μπακουνάκης, Βήμα, 4.3.12) Tilly Charles: Δημοκρατία (©. Βασιλείου, Καθημερινή, 11.3.12)

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Thompson Kristin - Bordwell David: Ιστορία του κινηματογράφου (Η. Κανέλλης, Νέα, 17.3.12)

ΛΕΥΚΩΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Δουζίνας Κώστας: Αντίσταση και φιλο σοφία στην Κρίση (Α. Αθανασίου, Επο χή, 4.3.12, Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 24.3.12)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Βάρλαφ Γκίντερ: Από τον αθέατο και νούργιο κόσμο (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 1.3.12) Μάτσα Κατερίνα: Το αδύνατο πένθος και η κρύπτη (Σ. Νικολαίδου, Νέα, 3.3.12)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟ - ΕΦΗΒΙΚΟ

Μοάτσου Μαρία Λουίζα: Η Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 3.3.12)

Πασπάτης Γιώργος: Τυφλή πορεία (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 03/12) Σαλάμοφ Βαρλάμ: Ιστορίες από την Κολιμά (Κ. Καρακώτιας, Καθημερινή, 24.3.12)

ΧΡΟΝΙΚΟ Χρυσόπουλος Χρήστος: Φακός στο στόμα (Γ. Μπέκος, Βήμα, 4.3.12, Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 11.3.12, Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 27.3.12)

ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Χάρης Κώστας: Από το οδοιπορικό ενός δασκάλου (Ν.Πετρουλάκης-Ε. Καλεράντε, Καθημερινή, 18.3.12)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΘΕΑΤΡΟ

Διονυσοπούλου Παναγιώτα: Ευρω παϊκή τουριστική πολιτική (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 24.3.12)

Ευαγγελάτος Σπύρος: Λήδα Τασοπούλου (Μ. Λοβέρδου, Βήμα, 24.3.12) Σαπουνάκη-Δρακάκη Λυδία - Τζόγια-

Berard Victor - Boissonnas Fred: Ακο λουθώντας το πλοίο του Οδυσσέα (Α. Αδαμοπούλου, Νέα, 17.3.12)

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ Χάιντεγκερ Μάρτιν: Αγαπημένη μου ψυχούλα (X. Σηυροπούλου, Καθημε ρινή, 3.3.12)

ΛΕΞΙΚΟ Benewick Robert - Green Philip: Λεξικό στοχαστών του 20ού αιώνα (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 27.3.12)

ΕΠΙΣΤΗΜΗ Morris Desmond: Ανθρώπινος ζωολογι κός κήπος (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 4.3.12) Schatz Gottfried: Πέρα από τα γονίδια (Σ. Χαραλάμπους, Αυγή, 4.3.12)

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Shiva Vandana: Πόλεμοι για το νερό (Α. Νταραδήμου, Ελεύθερος Τύπος, 18.3.12)

KOMDC Αποστολίδης Τάσος - Ακοκαλίδης Γιώργος: Ομήρου Οδύσσεια σε graphic novel (Β. Χαρισοπούλου, Νέα, 29.3.12) Πέτρου Θανάσης - Βανέλλης Δημή τρης: Το Γούσουρι και άλλες φανταστι κές ιστορίες (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 29.3.12) ■

δ:ευπώλητα Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ 2012

Ελληνική λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΗΞΕΡΕ ΜΟΝΟ ΝΑ ΑΓΑΠΑΕΙ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΠΟΡΤ Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ Τ' ΑΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΞΥΠΟΛΗΤΩΝ ΠΟΔΙΩΝ ΧΤΥΠΟΚΑΡΔΙΑ ΣΤΟ ΚΡΑΝΙΟ ΑΟΡΑΤΟΣ ΔΕΣΜΟΣ ΑΠΟ ΑΓΑΠΗ ΙΣΛΑ ΜΠΟΑ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΤΖΙΡΙΤΑ ΜΑΡΙΑ ΚΡΑΛΛΗ ΜΕΤΑΞΙΑ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΟΥΡΛΑΓΚΑ ΕΛΕΟΝΟΡΑ ΔΗΜΟΥΛΙΔΟΥ ΧΡΥΣΗΙΔΑ ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ ΣΟΦΗ ΑΚΡΙΤΑ ΕΛΕΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ ΝΙΚΟΛ-ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΑΖΗ ΦΑΝΗ ΑΣΤΕΡΙΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΕΔΡΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΟΛΙΣ

=ένη λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5

6 7

8 9 10

ΤΟ ΝΗΜΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΟ ΓΑΜΟΥ Η ΦΑΡΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΓΓΕΛΟΙ: ΕΡΩΤΑΣ ΑΓΩΝΕΣ ΠΕΙΝΑΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΟΥ ΣΤΕΜΜΑΤΟΣ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΠΙΝΟΖΑ ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΙΣΛΟΠ ΒΙΚΤΟΡΙΑ

ΔΙΟΠΤΡΑ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΑΚΤΟΣ OPERA ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΛΑΤΥΠΟΥΣ ANUBIS ΑΓΡΑ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΕΥΓΕΝΙΔΗΣ ΤΖΕΦΡΥ ORWELL GEORGE ΜΠΟΥΚΑΪΧΟΡΧΕ LAUREN KATE COLLINS SUZANNE MARTIN GEORGE ΓΙΑΛΟΜ IPBIN UMBERTO ECO

Γενικός πίνακας

Ποίηση Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΠΕΖΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΡΙΤΗ ΣΤΑΣΗ ΚΟΝΣΕΡΒΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ 27 Ή Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΠΕΦΤΕΙ ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ ΣΑΡΡΗΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΡΝΕΤΗ ΕΛΣΑ ΕΛΥΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ΤΙΤΟΣ ΝΕΡΟΥΛΑ ΠΑΜΠΛΟ ΔΗΜΟΥΛΑ ΚΙΚΗ

IANOS IANOS IANOS ΠΑΤΑΚΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΙΚΑΡΟΣ ΜΙΚΡΗ ΑΡΚΤΟΣ ΚΕΔΡΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΙΚΑΡΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοι χεία «Ευπώλητα Μάρτιος 2012» είναι: ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 349Π - ΕΣΤΙΑ, Αθήνα, 2ΐο 3535970 ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, Χαλάνδρι, 210 68 ΟΟ 644 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, Ίλιον, 210 2618156 - Η ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΥ, Πάτρα, 2610 223688 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα,

2310 276447 - ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ, Θεσσαλονίκη, 2310 252888 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατερίνη, 2351036024 - ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, Αλυσίδα, 2ΐο 3323301 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 2ΐ ο 3650000 - PUBLIC, Αλυσίδα, 2ΐο 3246210 - ΠΟΛΥΕΔΡΟ, Πάτρα, 2610 277342 - ΡΟΚΚΑΣ, Μετα μόρφωση, 2ΐο 2812946

Η απ ο τελεσ μ α τικό τη τα και η αξιοπ ιστία γίνο ντα ι πράξη Κέντρο Διανομής Ασττροττύργου Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασττρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ 31Γ Γ’ Είσοδος, 52 022 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννηματά 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μαγούλα Τ: 210 55 17 880 - 881 F: 210 55 51 770

Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ 2012

Δοκίμια Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3

4 5

6 7 8 9 10

Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΔΙΚΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΡΕΟΚΟΠΙΩΝ ΝΙΤΣΕ 99 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΙΑΣ ΤΟ ΤΑΓΚΟ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΟΛΠΟ ΣΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΤΑ ΜΙΣΑ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΗΛΙΘΙΕ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡΑΡΤΟΥΡ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ

ΡΩΜΑΙΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΑΛΛΑΝ ΠΕΡΣΥ

ΠΑΤΑΚΗ

ΡΑΜΦΟΣ ΣΤΕΛΙΟΣ

ΑΡΜΟΣ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΠΑΝΟΣ

ΛΙΒΑΝΗΣ

ΦΑΡΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΚΛΑΪΝ ΝΑΟΜΙ

ΑΡΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗΣ

ΓΙΩΣΑΦΑΤ ΜΑΤΘΑΙΟΣ

ΑΡΜΟΣ

ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ

Α/Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΣΠΑΣΙΚΛΑ 1 Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΣ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΜΠΑΛΟΝΙ

4 | DISNEY ΝΕΡΑΙΔΕΣ: ΠΑΙΖΩ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΡΑΪΔΕΣ 5 ΒΡΕΣ ΜΕ: Η ΦΑΡΜΑ 6 ΝΤΕΝΕΚΕΔΟΥΠΟΛΗ 7 ΤΟ ΤΡΕΝΑΚΙ ΜΕ ΤΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΑΥΓΑ ΚΟΥΤΣΟΜΠΟΛΙΑ ΣΤΙΣ ΤΟΥΑΛΕΤΕΣ 8 ΤΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ 9 ΠΑΣΧΑΛΙΝΕΣ ΕΚΠΛΗΞΕΙΣ 10

Η ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΕΔΙΩΞΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

JEFF 'KINNEY ΕΞΥΠΕΡΙ ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ ΓΚΟΣΙΝΙ ΡΕΝΕ-ΖΑΝ ΖΑΚ ΣΑΝΠΕ Χ.Ε. Χ.Ε. ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ MEYER BIRGIT

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΚΕΔΡΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ

ΚΟΥΠΕΡ ΡΟΟΥΖ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΕΛΛΥ ΠΑΠΑΘΕΟΔΟΥΛΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ

ΜΙΝΩΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

OLIVER JAMIE ΑΡΚΑΣ ΜΕΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΛΛΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

ΔΙΟΠΤΡΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ ΠΑΤΑΚΗΣ

ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΑΙΩΝΟΒΙΟΥ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ-ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΑ, ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΡΑΠΑΝΝΗΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ - ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ au m u t d u T ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

2 3 4

9 10

ΜΠΑΤΕ ΣΚΥΛΟΙ STEVE JOBS Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

30 ΛΕΠΤΑ ΓΕΥΜΑ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΚΗΤΟΣ ΑΡΚΑΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΝΕΡΑ ΔΗΛΩΣΤΕ ΕΞΥΠΝΑ, 2012 Η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΕ 88 ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΕΙΣ ΟΤΙ ΤΑ ΞΕΡΕΙΣ ΟΛΑ ΠΑΥΕΙΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ

ΠΑΤΑΚΗΣ

Γενικός πίνακας

Διάφορα Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΛΙΒΑΝΗΣ

Γενικός πίνακας

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία

ΒΟΥΤΣΑΣ ΚΩΣΤΑΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

RHONDA BYRNE ΜΠΕΝΕΤΟΣ ΘΑΝΟΣ

ΛΙΒΑΝΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ

ΑΡΚΑΣ ISAAKSON WALTER

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΣΟ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

Βιβλία... λικνίζονται στο ποτάμι ο Μ πορντό είναι παγκοσμίως γ ν ω σ τό για τις ποικιλίες κρα σ ιώ ν που παράγονται στη ν ευρύτερη π εριφ έρειά του. Είναι, ίσως, λιγότερο γ ν ω σ τό για το υ ς Γιρονδίνους, το υ ς εκπροσώπους τη ς περιοχής που α ποτελούσαν ισχυρή πολιτική ομάδα σ τη ν Ε θνοσυνέλευ ση κατά τα π ρώτα χρόνια τη ς επα νά στα σ ης και που έχουν δ ώ σ ει το όνομά το υ ς (τι εξέλιξη!) στη ν τοπική ποδοσφαιρική ομάδα. Αλλά μοιάζει να είναι ά γνω σ το για τη ν επιπλέουσα βιβλιοθήκη του! Α ς πάρουμε τα πράματα από τη ν αρ χή. Οι απαρχές τη ς Δημοτικής Βι

βλιοθήκης του Μ πορντό φτάνουν πίσω στου ς αιώνες, σ τα 1740, πριν ακόμη η Γαλλία γνω ρίσει και διδάξει τους δημοκρατικούς π ροσανατολι σμούς της. Στόχος της, να αποδείξει ότι είναι δυνατή η εξισορρόπηση

116

Biblio.bato, μια βιβλιοθήκη σε πλοίο

ανάμεσα σ το δοξα σμ ένο παρελθόν και σ τις νεω τερ ισ τικ ές επιλογές, αναγκαίες για να καλύψουν τις σύγχρονες απαιτήσεις ενό ς συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού. Δ εν πρέ

πει να λησμονείται η γεωγραφική θ έση τη ς πόλης, παραποτάμιας και με ερευνητικό άνοιγμα προς το ν ωκεανό, προς το ά γνω σ το και τη ν καινοτομία. Τ ο 1891 η βιβλιοθήκη βρήκε και νούργια σ τέγη σ το χώ ρο γυναικείας μονής το υ δομινικανού τάγματος και άπλωσε νέα φτερά, πάνω από ολάκερη τη ν περιοχή γύρω απ’ την πόλη. Έ να ν αιώνα α ργότερα, το 1991, κτίσμα νεόδμ ητο προσφέρθηκε στου ς α ναγνώστες. Διάφανο, με το φ ω ς να διαπερνά τα γυάλινα τοιχώματά του, και σ ε σχήμα που πα ραπέμπει σ ε πλώρη πλοίου έτοιμου να καταπλεύσει τ ο ν Γαρούνα και να διαπλεύσει το ν Ατλαντικό, μέχρι το Κεμπέκ του Καναδά: μια γαλλόφωνη καναδική μεγαλούπολη, η οποία όχι μόνο δεν έχει διαρρήξει τους δ ε σμούς τη ς με τη μητρόπολη αλλά έχει αδελφοποιηθεί με αυτήν από το 1962, έτσι ώ σ τε φ έτο ς να γιο ρτά ζε ται η τεσσ αρ ακ ο στή επέτειος με πο λιτιστικές ανταλλαγές και με βιβλιό φιλες εκδηλώσεις ένθ εν και ένθεν το υ ωκεανού. Με τέτο ια ιστορία και θ έση σ το ν παγκόσμιο Ατλαντα, δ εν μπορούσε η βιβλιοθήκη να μη φέρει σ το ν κό σμο μιαν επαναστατική ιδέα. Α ς μου επιτραπεί, ω σ τό σ ο , πριν από τη ν αποκάλυψη, να α ναφ ερθώ με λίγα λόγια σ τα συνήθη στοιχεία ενό ς πε ριγραφικού σημειώματος. Πρακτικά και άνετα αναγνωστήρια, ωράριο λειτουργίας ευρύτατο, ηλε κτρονικοί κατά λογοι εύχρηστοι, προσωπικό ευ γενέστα το. Έχει, επί

σης, παρασχεθεί η ευχέρεια π ρόσβα σης εξ α ηοστάσεω ς, με τη χρήση ο ποιοσδήποτε υπολογιστή συνδεδεμένου με το σύστημά τη ς και, φυσι κά, με κωδικό ασφαλείας. Επιπλέον, μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος να βρει τις επιλογές και π ροτάσεις εξειδικευμένων βιβλιοθηκάριων που, έχοντας ήδη γνω ρίσει γραπτά κείμενα, μουσι κές συνθέσεις, κινηματογραφικές πα ραγωγές, είτε για ενήλικες είτε για παιδιά, προθυμοποιούνται να συ στή σουν με βάση τις ανάγκες ή τις επι θυμίες καθενός. Ό σ ο για τη ν «περιουσία » της, η βι βλιοθήκη έχει εμπλουτιστεί από την εποχή τη ς ίδρυσής της, αφενός μέσω τω ν επαναστατικώ ν «κ α τα σ χ έσ εω ν» υπέρ το υ δημοσίου και τ ω ν εκκλη

σιαστικώ ν π αροχών και αφετέρου μέσω ιδιωτικών δ ω ρ εώ ν και κληρο δοτημ άτω ν. Προφ ανώς, μεριμνά και η ίδια για τη ν αύξηση του αριθμού τω ν αηοκτημάτων της, στηριςόμενη σ τις πιστώσεις το υ γαλλικού Π εριφε ρειακού Ταμείου Ενίσχυσης Βιβλιο θηκών. Σήμερα αριθμεί η περιουσία αυτή π ερισσότερους από τριακόσιες χιλιάδες τόμους. Περιλαμβάνει παλαιό χειρόγρα φα (όπω ς τη ν Biblia Sacra, από το ν 10ο αιώνα), δείγματα από τα π ρώτα χρό νια εμφά νιση ς τη ς τυπ ογρα φίας (όπω ς τη ν τρίτομη Ισ το ρ ία το υ Ρ ω μαϊκού Α σ τικ ο ύ Δικαίου από το 1565, σ ε έκδοση Βασιλείας), μουσικές παρ τιτούρες το υ 19ου αιώνα, νομίσματα και μετάλλια, καθώς και ενθυμήματα

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία

τω ν τρ ιώ ν εμβληματικών μορφών τη ς πολιτιστικής εξέλιξη ς τη ς πό λης, τω ν τρ ιώ ν Μ, όπω ς χαρακτηρι στικά τους μνημονεύουν: του Mon taigne, το υ Montesquieu και του Mauriac.

Πρόκειται για μια πειραματική βιβλιοθήκη μέσα σε πλοίο αραγμένο σε κλειστή υδάτινη λεκάνη, δίπλα στον ποταμό Γαρούνα, που αποτελούσε ανέκαθεν τη δίοδο προς τη θάλασσα και την πηγή ζωής για την πόλη

σ ω μ α τε ίω ν και μ ο ρ φ ω τικ ώ ν λε σχών, αλλά και μεμονωμένα άτομα. Βιβλιοθηκάριοι μαζί με ειδικούς σ τα ηλεκτρονικά μηχανήματα επιδίδον ται σ τη μύηση τω ν επισκεπτών σ τις ν έ ες μεθόδους βίντεο-μ ελέτη ς. Τους το π οθετούν μπροστά σ ε ο θ ό νες υψηλής ευκρίνειας, το υ ς προ μηθεύουν κατάλληλα γυαλιά και το υ ς αφήνουν να... καταδυθούν σ το ν κόσμο τω ν προεπιλεγμένων τρισδ ιά σ τα τω ν ταινιώ ν ή να περι πλανυθούν σ ε μακρινά ταξίδια του νου, δια βά ζοντα ς μυθιστορήματα αστυνομικά, ιστορίες επιστημονι κής φαντασίας, δυτικοευρωπαϊκά

Και ιδού, τώρα, η επαναστατική ιδέα που αναφέρθηκε στη ν αρχή. Σε

κόμικς και ιαπωνικά «μάνγκας». Δ εδομ ένου δε ότι δ εν πρέπει να πα-

συνεργασία με το γαλλικό Υπουρ γείο Πολιτισμού, η δημοτική αρχή

ραβλεφθεί και ο παραδοσιακός χα ρακτήρας τη ς βιβλιοθήκης, οι επι σκέπτες έχουν επιπλέον τη δυνατό τη τα να ξεφυλλίσουν τα τελευταία τεύχη πολιτιστικών περιοδικών, να ενημερωθούν σχετικά με τις τρ έ χουσες εκδηλώσεις στου ς τομείς τω ν τεχνώ ν σ τη ν πόλη τους και, ακόμη, να εγγραφούν συνδρομητές

εγκαινίασε σ τις 25 Οκτωβρίου του 2011 τη ν «Biblio.bato». Πρόκειται για μια πειραματική βιβλιοθήκη μέ σα σ ε πλοίο αραγμένο σ ε κλειστή υδάτινη λεκάνη, δίπλα σ το ν ποταμό

118

Γαρούνα, που α ποτελούσε ανέκα θεν τη δίοδο προς τη θάλασσα και τη ν πηγή ζω ή ς για τη ν πόλη. Το πλοίο, ένα παροπλισμένο γιοτ που είχε μετατραπεί σ ε εστιατόριο και χώ ρο μουσικών εκδηλώσεω ν, κρίθηκε ω ς ο ιδανικός τόπ ος για το πεί ραμα, αφού διαθέτει σ ύγχρονο ε ξο πλισμό, είναι ασύνηθες αλλά συνά μα φιλικό στου ς χρ ήστες και λει τουργεί σ ε παραπλήσιες ώ ρ ες με εκείνες τη ς βιβλιοθήκης. Και πώς δουλεύει τ ο εγχείρημα; Όχι μεν καθημερινά, ούτε π άντοτε με ελεύθερη είσοδο, μπορούν να β ρε θούν εκεί μαθητικές τάξεις, μέλη

και να εκμεταλλευθούν ολόκληρο το φάσμα τω ν πλεονεκτημάτων μιας δανειστικής βιβλιοθήκης. Ε νδ ια φ έρο ντα ηχούν όλα αυτά, όμω ς δ εν παύουν να συνιστούν ένα πείραμα. Οι π αρασχεθείσες πληρο φορίες λένε πως η συνέχιση θα κριθεί κατά το υ ς α μέσω ς προσεχείς μήνες. Ω σ τό σ ο , η επωνυμία του εσ τια το ρ ίο υ τ ο οποίο βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το πλοίο, « L ’O dyssee», θερμαίνει τη ν ελπίδα το υ ασφ αλούς κατάπλου σ τη ν Ιθά κη. ■

δ:περιοδεύω ν ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ

«εν πολλαίς αμαρτίαις εμέ κατακείμενον εξανάστησον / δέομαι, / ότι α λέγω και συμβουλεύω τοις άλλοις ου φυλάττω· / αλλά σε καθικετεύω, δος καιρόν μοι μετάνοιας» Κοντάκιον της Δευτέρας Παρουσίας, κδ

κόλαση «...σημαίνει τρόπο (και όχι τόπο) υπάρξεως»: αυτήν την θεολογική παραδοχή, διόλου αυτονόητη πα-

ηθική «Οφείλει π λογοτεχνία να γί νει βαθύτατα πολιτική», αποφαίνεται στο σημείωμά της η εκδοτική ομάδα του Περιοδικού ελευθερίας και γλώσ

ποίηση Έχοντας πληγεί από την πρόσφατη απώλεια του εκ των ιδρυ τώ ν του Φοίβου Σταυρίδη (19382012), που έφυγε από τη ζωή στις 6 Μαρτίου, κυκλοφορεί το 31ο τεύχος του πολύ καλού εκ Λευκωσίας πε ριοδικού ΜΚΡΟΦΙΛΟΛΟΠΚΑ, υπό την επιμέλεια του Λευτέρη Παπαλεοντίου. Διατηρώντας στο ακέραιο την ιδιοπροσωπία του, που συνίσταται στη δημοσίευση αποκλειστικά μι κρών, ακόμη και μικρότατων, μελετημάτων για ελάσσονα, σχεδόν πα ραλειπόμενα, φιλολογικά θέματα, το παρόν κυκλοφορεί μαζί με το 11ο Τε τράδιο, που είναι αφιερωμένο στα «μυλλωμένα» (δηλαδή αθυρόστομα, σκαμπρόζικα ή, όπως τα έλεγε ο Σεφέρης, «εντεψίζικα») τραγούδια του μεγαλύτερου ποιητή της Κύπρου, του Βασίλη Μιχαηλίδη, τα οποία κυκλο φορούσαν χειρόγραφα ή από στόμα σε στόμα στο αντρικό κοινό του νη σιού στα τέλη του 19ου αιώνα Στις σε λίδες του δημοσιεύεται το γνωστότε φορά στον ποιητή Γιώργο Γεραλή ρο όλων, ο «Αμολόητος», και μελε (1917-1996) και επιστολογραφικό υλι τιόνται οι ευρισκόμενες παραλλαγές του. κό από το αρχείο του.

σας ΝΕΑ ΕΥΘΥΝΗ, στο 10ο τεύχος του, για να συμπληρώσει αμέσως μετά: «ο δρόμος για τη σωτηρία απαι τεί πρώτα απ’ όλα αυτογνωσία και η λογοτεχνία μπορεί να γίνει ένας από τους οδοδείκτες». Αυτός, ίσως, είναι και ο λόγος που το παρόν τεύχος αφιε ρώνεται σε έναν από τους σημαντι κότερους γάλλους φιλοσόφους και στοχαστές του 20ού αιώνα, τον Εμμανουέλ Αεβινάς (1906-1995), που ανοίγει με το θεμελιώδες κείμενό του «Η ηθική ως πρώτη φιλοσοφία». Στη συνέχεια δημοσιεύονται μελετήματα για το έργο του (Κ. Ανδρουλιδάκης, Α. Μουςακίτης, Μ. Πάγκαλος, αρχιμ. Παντελεήμων Μανουσάκης), ενώ το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με το ποί ημα του Π. Τσελάν «Καθώς την επο μένη ήταν ν’ αρχίσουν οι εκτοπισμοί», που ακολουθείται από το κεί μενο του Αεβινάς «Π. Τσελάν: Από το είναι στο άλλο». Στο ανά χείρας τεύ χος προτάσσεται μια μικρότερη ανα

[ΝΕΑ ΕΥΘΥΝΗ, Πατησίων & Πολυτε χνείου 1,104 33, Αθήνα, τηλ.: 21052.00.077, www.korali.com.gr]

[ΜΙΚΡΟΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ, Τ.Θ. 14210, 2155, Αγλαντζιά, Λευκωσία, τηλ.: (00357) 2233-8827, plefteris@cytanet.com.cy microphilologica.blogspot.com]

λαιστερα μεταφέρει ανεπίγνωστα η κα θημερινή γλώσσα όταν όλο και περισ σότεροι άνθρωπο αναγνωρίζουν ότι «η ζωή μας έγινε κόλαση»... Μακριά από εύκολους συσχετισμούς όμως, η Τρι μηνιαία έκδοση σπουδής στην ορθο δοξία ΣΥΝΑΞΗ, στο παρόν 121ο τεύ χος της δημοσιεύει το πρώτο μέρος του αφιερώματος της στο μάλλον ακαν θώδες θέμα της κολάσεως, το οποίο εγείρει μια σειρά δυσεπίλυτα θεολογικά προβλήματα Δυσεπίλυτα διότι, μο λονότι σταθερά παρούσα στο βίωμα της πίστης αιώνες τώρα, το πρόβλημα της αιωνιότητας ενός τρόπου ύπαρξης όχι μονάχα θέτει εν αμφιβάλω την ελευ θερία του ανθρώπινου προσώπου, ακρογωνιαίο λίθο του ορθόδοξου χρι στιανισμού αλλά, επιπλέον, «αποτελεί αιωνιοποίηση μιας αποτυχίας του Θεού», κάνοντας προβληματική τη σχέση θείας αγαθότητας και δικαιο σύνης. Το ζήτημα εξετάζεται σε ικανή ευρύτητα: βιβλική σκέψη, εβραϊκός πε ρίγυρος, διαδρομές τέχνης, πατερική δυναμική, σύγχρονα ερωτήματα κΛπ. από τους οεβ. Ιωάννη Ζησιούλα, π. Βα σίλειο Γοντικάκη, Χρ. Γιανναρά, Αικ. Τσαλαμπούνη, Κ. Ζάρρα, Δ. Τριανταφυλλόπουλο, I. Πλεξίδα [ΣΥΝΑΞΗ, Θερμοπυλών 39,152 35, Βριλήσσια, τηλ.: 210-80.49.396, wwwsynaxi.gi; synaxi@otenet.gr ]

6:cinem atic literature TOY ΑΘΟΥ ΔΗΜΟΥΛΑ

O n th e road m ovie ταν ένα απ’ τα τελευταία κλα σικά βιβλία της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα που δεν είχαν μεταφερθεί ακόμα σ τον κινηματο γράφο. Περίεργο, καθώς το Σ τ ο δρόμ ο (Πλέθρον) του Τζακ Κέρουακ έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που μπο ρούν να το μετατρέφουν σε επιτυχία. Άλλωστε, τα road movies πάντα προκαλούσαν μια ιδιαίτερη έλξη σ το κοινό, με την αίσθηση του ταξιδιού (ή έ σ τω της διαδρομής) να αποτελεί έναν σταθερά γοητευτικό άξονα. Το μυθιστόρημα του Κέρουακ είναι κάτι σαν ευαγγέλιο για το είδος, τ ο κλασι κότερο road novel που έχει γραφτεί, το καλούπι για όλα τα υπόλοιπα. Όχι

To κλασικότερο δείγμα της μπιτ λογοτεχνίας, το Στο δρόμο του Τζακ Κέρουακ, μεταφέρεται για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη και μας θυμίζει τις ρίζες αυτού που σήμερα χαρακτηρίζεται ως road movie ή road novel.

επειδή μέχρι το 1957, όταν εκδόθηκε το Σ τ ο δρόμο, δεν είχε γραφτεί τίποτα παρόμοιο (όπως για παράδειγμα το Free A ir το υ Σινκλέρ Λούις το 1919 ή ακόμα και τα Σταφύλια τη ς οργής του Τ ζον Στάινμπεκ το 1939) αλλά επειδή ο Κέρουακ συνδύασε όλα τα στοιχεία που αργότερα, κατόπιν και της τερά στιας απήχησης του βιβλίου, θεωρή θηκαν προϋποθέσεις ενός σωστού μυθιστορήματος του είδους. Πλέον, όταν ακούμε για ένα road novel (ή road movie), σ το μυαλό μας έρχεται ο Σαλ Παραντάιζ και ο Ντιν Μοριάρτι, ένα αυτοκίνητο που διασχί ζει την αμερικάνικη γη, ήρωες εφή μεροι που εμφανίζονται και εξαφανί ζονται γεμάτοι σημασία και ταχύτητα, η ανίκητη δυναμική του ταξιδιού ω ς υπερισχύουσα αυτής το υ προορι σμού. Εν προκειμένω, βέβαια, όταν μι λάμε για το ν Κέρουακ, όλα αυτά μά

θαμε να τα θεωρούμε συνώνυμα μιας σκόπιμης και συμβολικής περιπέ τειας, που σκοπό έχει να κάνει σμπα ράλια το αμερικάνικο όνειρο και να αναδείξει ένα άλλο, το όνειρο τη ς γε νιάς του μπιτ, το όνειρο της άρνησης του κατεστημένου, τ ο όνειρο της τα πείνωσης της συμβατικής αστικής τά ξης και του αντίστοιχου τρόπου ζωής. Η απόδοση τω ν αξιών αυτών στην ταινία On the road (που κάνει πρε μιέρα αυτές τις μέρες στις αίθουσες και τα φεστιβάλ του εξωτερικού) κρίνεται επιτυχημένη, καθώς το κι νηματογραφικό Σ τ ο δ ρόμ ο στερείται μεν (αυτονόητα) κάποιων α ρετών του κειμένου, καταφέρνει όμως να αποτυπώσει όλο το σκηνικό, αυτό που, όπως θα έλεγε ο ίδιος ο Κέ ρουακ, «θ α μπορούσαμε να ονομά σουμε η ζω ή μου σ το δρόμο». Ά λ λω στε πρόκειται για μια ταινία που για να κυκλοφορήσει χρειάστηκε να δοκιμαστεί αρκετά: ετοιμάζεται εδώ και τριάντα χρόνια. Όχι αυτή καθεαυτή αλλά η ιδέα της, με το ν βασικό παραγωγό της, Φράνσις Φ ορντ Κό πολα, να έχει στην κατοχή του τα δι καιώματα του βιβλίου από το 1980. Μ ετά από αναβολές και ματαιώσεις, η ταινία είναι γεγονός, με τη ν υπο γραφή του βραζιλιάνου σκηνοθέτη Βάλτερ Σάλες, που εξελίσσεται σε μάστορα του είδους μετά και τα Η με ρολό για μ οτοσικ λ έτα ς. Καταπλη κτική επιλογή ο Σαμ Ρίλεϊ (που ήταν ο Ίαν Κέρτις στο Control) σ το ν ρόλο του Σαλ, καλύτερος απ’ ό,τι το ν είχα φανταστεί διαβάζοντας το βιβλίο. ■

αλλά δεν μπορώ να μη σ κ εφ τώ πως τα πράγματα πρέπει να είναι πολύ σοβαρά. Το τελευταίο διά στημα όλοι γνωρίζουμε πόσο σοβαρά είναι τα πράγματα -ο π ό τε οι στίχοι που εκτοξεύτηκαν κατά ριπάς από χείλη πολιτικών απλώς το επιβεβαιώνουν. • Ο Χάρης Καστανίδης, ανακοινώνοντας την ίδρυση τη ς Κοινωνικής Συμφωνίας, δανείστηκε την απο φθεγματική προστακτική του Ο δυσσέα Ελύτη για να συμπυκνώσει τις -επικές, το δίχως ά λλο- προ θέσεις τω ν ιδρυτών του νεοπαγούς πολιτικού σχηματισμού στη φράση: να κάνουμε -μαζί με το ν λ α ό - «έ ν α άλμα πιο γρήγορο από τη φ θορά ». • Ο Γιάννης Ραγκούσης, εξαγγέλλοντας τη δημιουργία Ρεύματος Ανανέω σης μέσα στο ΠΑΣΟΚ, επι καλέστηκε το ν Παλαμά και το ν στίχο «σ β η σ μ έν ες ό λ ες οι (ρωτιές οι π λά στρες μ ες σ τη Χ ώ ρα...», προκειμένου να περιγράφει αδρά το ζο φ ερ ό δημοσιονομικό μας παρόν. • Στο ν Παλαμά («η μεγαλοσύνη σ τα έθνη δεν μετριέται μ ε τ ο στρέμ μα - μ ε τη ς καρδιάς το πύρωμα μετριέται και μ ε το α ίμα») κατέφυγε και ο Θάνος Τζήμερος, ιδρυτής του νέου κόμματος Δημιουρ γία, Ξανά! Α ς σημειώσουμε πως ο κ. Τζήμερος είναι εηικοινωνιολόγος και πως σ ε άλλες του ομι λίες προτίμησε το ν Σολωμό («Λ ίε λογισμό και μ ε όνειρ ο». Έ τσι θα πορευτούμε -είπε), αλλά και το ν Όμηρο ( « πολλών δ ’ ανθρώπων είδεν άστεα και νόον έ γν ω ») προκειμένου να κολακέψει το ν πολύ τροπο έλληνα ψηφοφόρο. • Ο Γιώργος Παπανδρέου, υπερασπίζοντας το έργο του στη ν Εθνική Συνδιάσκεψη του Κινήματος, επέλεξε ολόκληρο απόσπασμα από ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, για να επισημάνει πως, αποχωρώ ντας από το πολιτικό προσκήνιο, μπορεί πλέον να λέει τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη, και να συμπληρώσει πως ανήκει σ ε εκείνους -α δελφ έ μου- που τραγουδάνε για να σ μ ίξουν το ν κόσμο. • Ο διάδοχός του, τέλος, Ευάγγελος Βενιζέλος, παίρνοντας τη σκυτάλη, δεν απέφυγε την παραπο μπή σ το ν Σεφέρη και το «αδειανό πουκά μισο» -ρούχο τετριμμένο, καθώς φοριέται πολύ σ το ν σύγ χρονο πολιτικό λόγο, όπως καταδεικνύει μια στοιχειώδης αναζήτηση σ το Διαδίκτυο. • Φαίνεται πως, ό ταν τους διώχνουν τα πράγματα, η ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούν (και) οι πολιτικοί -για να παραφράσουμε το ν Καρυωτάκη. • Οταν η ξύλινη ρητορική αηοδεικνύεται ανεπαρκής, όταν δεν φτάνει η τυποποίηση, τό τε επιστρα τεύεται η ποίηση, μπας και προσδώσει νομιμοποίηση. • Χρειάζεται, άραγε, να υπενθυμίσουμε τ ο ν στίχο του Καβάφη: «Ο ι Αλεξανδρινοί έννοιωθαν βέβαια που ήσαν λόγια αυτά και θεατρικά». Μάλλον όχι, καθώς οι πολιτικοί μας παίζουν στα δάχτυλα τους μεγάλους ποιητές. • Καθώς βρισκόμαστε σ την αφετηρία της προεκλογικής κούρσας, ας τους χαρίσουμε κάτι λιγότερο γνω στό: «χιλιάδες τρέχουν μ ε ποδήλατα, μα λίγοι φτάνουνε σ τ ο ν ουρανά>. Ανάμεσα στη ν ποίηση και την προσποίηση χαίνει η άβυσσος τω ν προθέσεων. An Artist

6:com ics ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΤΣΕΝΕ

Σκίτσα που πονάνε ο να ελπίζεις σ ε δύ σκολους καιρούς δεν είναι α νό ητα ρομα ντικό. Είναι βασισμένο σ το γεγο νό ς ότι η ανθρώπινη ιστορία δεν είναι μ όνο μια ιστορία σ κ λη ρότη τας, αλλά και μια ιστορία συμπόνιας, θυ σίας, θάρρους, καλοσύνης». Αυ τός είναι ο επίλογος τη ς μεταφοράς σε comic το υ πραγματικά ενδια φέρο ντο ς βιβλίου Ισ το ρ ία το υ λαού τω ν Η νω μένων Π ολιτειώ ν του μεγάλου Howard Zinn Paul Buhle Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Π ολιτειώ ν σε comic Σχέδιο: Mike Konopacki Μετάφραση: Άρης Λασκαράτος Αιώρα 2012 σελ. 264 € 22

122

Howard Zinn. Τι πιο επίκαιρο και τι πιο αισιόδοξο σ ε μια εποχή όπου όλοι αναζητούμε να ξανανακαλύψουμε και να επιστρέφουμε σ τις απλές ανθρώπινες αξίες που ίσω ς α η ο τελέσο υ ν μια δ ιέ ξο δ ο σ τη ν κρίση που βιώνουμε ω ς παγκόσμια κοινωνία. Ο Howard Zinn δ εν χρειάζεται συ στάσεις. Κορυφαίος διανοητής, πο λιτικός επιστήμονας, συγγραφέας, αλλά και ε νερ γό ς ακτιβιστής, έγραψε π ερισσότερα από είκοσι βι βλία, δίδαξε σ ε πανεπιστήμια και κυρίως μοιράστηκε τις απόψεις του για τα κοινωνικά δικαιώματα, τα κοι νωνικά κινήματα, τη δημοκρατία, το ν πόλεμο. Όλα τα παραπάνω κ ατόρθ ω σε να τα χω ρέσει σ το βιβλίο το υ Ισ το ρ ία το υ λαού τω ν Η νω μένων Π ολιτειών, μια

βρίου, ο Zinn αφηγείται για το ν αμε ρικανικό επεκτατισμό, τα τραγικά λάθη τ ω ν πολιτικών αρχηγών, τις βαρβαρότητες και τις ακρότητες του στρα τού, ξετυλίγοντας τ ο νήμα τη ς ιστορίας από τη ν άγρια σφαγή τω ν Ινδιάνων σ το Γούντεν Εντ το 1890 μέχρι τα π ρόσφ ατα γεγο νό τα σ το Ιράκ. Παράλληλα, όμως, το βι βλίο αποτελεί μια προσωπική αφή γηση, μια περιγραφή τη ς συναισθη ματικής δ έσμευσης του συγγραφέα απέναντι σ τη δημοκρατία, αλλά και σ τη χώρα του, την εξέλιξή του σε δάσκαλο, πολιτικό και κοινωνικό ακτιβιστή. Γιατί όμως σ ε comic; Σε μια παλαιότερη συνέντευξή του δηλώνει: «Ο ι νέοι άνθρωποι έλκονται από αυτό το φορμά. Ίσ ω ς έτσ ι μπορούμε να ακουμπήσουμε ένα ευρύτερο κοινό και το βιβλίο να διαβαστεί από αν θρώπους που διαφορετικά δεν θα το διάβαζαν». Πράγματι, έχοντας διαβάσει το βι βλίο και διαβάζοντας και το comic, αυτόν το ν εύστοχο συνδυασμό κει

εξιστό ρ ησ η τη ς ζω ή ς τω ν Αμερικα νώ ν από το 1492 μέχρι σ χεδόν σ ή

μένου, σκίτσω ν, φω τογραφικού και άλλου αρχειακού υλικού, βλέπουμε μπροστά μας μια πολύ πιο δυναμική και μερικές φο ρ ές πιο εντυπωσιακή (με τη ν έννοια ότι τα νοήματα αηοτυπώνονται καλύτερα) εκδοχή του βιβλίου. Ο Paul Buhle σ τη ν εισα γω γή τη ς ελληνικής έκδοσης ανα

μερα, μέσα από μια εξαιρετικά εύ στοχη κριτική ματιά. Με αφορμή τα τραγικά γεγο νό τα τη ς 11ης Σεπτεμ

φ έρει χαρακτηριστικά: «Μ ε όλα αυτά τα μέσα και οπλισμένοι με την καλλιτεχνική δημιουργία που συν-

CaptainBook.gr

Είσαι απαιτητικόν^ • Παράδοση σ ι μία μέρα μι τα

φτηνότερα μεταφορικά

• Λωρεάν αποστολή σ ι όλη την Ελλάδα μα

παραγγελίες άν*μ των 60 ευρώ

• 6 άτοκες δόσεις yia αγορές δυάζει τα σκίτσα με πλούσιο αρχειακό υλικό, ελπίζουμε ότι καταφέραμε να π ροσφέρουμε κάτι πρωτότυπ ο σ τους α να γνώ σ τες». Η ελλπνικιί έκδοσπ κρατά ψπλά το ν πήχη τπ ς ποιότπτας, με άριστα μετάφρασπ και πολύ καλή εκτύπωσα. Οι εκδόσεις Αιώρα, άλλωστε, έχοντας κυκλοφορήσει και άλλα έργα του Ζϊηη, ήταν αναμφισβήτπτα π καλύτερα επι λογή για τπ ν επιμέλεια το υ συγκεκρι

μι

πιστωτική κάρτα

Είσαι σ^ρσψέας; Book on demand στα μέτρα σοο! (μπορείς να εκδώσεις το βιβλίο σου

μένου εγχειρήματος. Η Ισ το ρ ία το υ λαού τω ν Η νω μένων Π ολιτειώ ν σ ε c o m ic αποτελεί ένα από τα πραγματικά πολύ ενδια φ έροντα αναγνώσματα. Σύγχρονο και επίκαιρο,

οι όσα ταμάχια επιθυμείς)

κριτικό και πολλές φο ρ ές αμφιλεγό μενο, εκτό ς από τα νοήματα που εκ φράζει και τους προβλπματισμούς που

vvw.captainbook.gr ...more than a bookstore!

θέτει, επιπλέον είναι ένα α ντιπροσω πευτικό δείγμα τπ ς δυναμικής τη ς γλώ σσ α ς τω ν comics. Για ό σους θ έ λουν ένα διαφορετικό μάθημα ιστο ρίας που σίγουρα θα ιντριγκάρει το

τηλεφωνικές παραγγελίες: 210-3846305

μυαλό τους... ■

vvv.captainbook.gr I info@captainbook.gr

δ:διαβολιάδα ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΟΥΡΟΥΜΠΑΛΗΣ

Η ανταπόδοση

« Κ ά θ ε φ ο ρ ά π ο υ δ ια β ά ζ ε ι σ ’ έ ν α β ιβ λ ίο μ ια σ κ έ ψ η π ο υ τ ο υ κ ά ν ε ι ε ν τύ π ω σ η , τ η ν υ π ο γ ρ α μ μ ίζ ε ι μ ε τ ο ν ύ χ ι τ ο υ : κ α ι μ ε τ ά τ η ν ξ α ν α δ ια β ά ζ ε ι)

τα ν μια φορά ένας ψεύτης. Πολύ ψεύτης όμως, τό σ ο που ακόμα κι ο ίδιος πίστευε πως έλεγε τη ν αλήθεια. Οι σκύλοι

Ό μω ς ο κ. Σιμπλύ βαρέθηκε το ν ψεύτη. Απ οφά σισε μια μέρα να του βάλει σ το μυαλό τα λόγια που είχε διαβάσει σ ’ ένα απ’ τα βιβλία το υ 1

το ν γαύγιζαν, τα γκαρσόνια τού έκα ναν τεμενάδες, ένα κοριτσάκι που έτρω γ ε το παγω τό το υ γύρισε και

έπειτα ανέβηκε σ ε μια ψηλή λεύκα για να δει τι θα γίνει. Και ο ψεύτης σκέφτηκε:

ρ ώ τησ ε τη μαμά του, μαμά αυτός ο

Μ ε βλέπω, β λέπ ω τη θ έση μου, τί π οτα δ εν τη δείχνει, τίπ οτα δεν την ξεχω ρίζει από άλλες θέσεις, είναι δι κ ές μου, όλες, άμα τις θέλω, εγώ θέλω μ όνο τη δική μου, τίπ οτα δεν

κύριος βγήκε από την αφίσα; Τα πουλιά τη ς πόλης το ν περιτριγύρι ζα ν άφοβα και το ν κουτσουλούσαν πού και πού, χαρίζοντάς του πλεό νασμα καλής τύχης. Αυ τός ο ψεύτης ήταν προστατευόμενος του κ. Σιμπλύ κι επειδή ένιωθε μέσα του ότι τα κάλπικα λόγια και οι απατηλές το υ πράξεις έχαιραν της διαβολικής έγκρισης, με τονω μένη αυτοπεποίθηση συνέχιζε να θάβει τη ν αλήθεια, βαθιά, βαθιά, βαθιά. Και οι άνθρωποι το ν πίστευαν. Τον πίστευε η γυναίκα που ήταν δίπλα του ότα ν τη ς έλεγε πως τη ν αγαπάει και πως τη ν βρίσκει όμορφη και μο ναδική, το ν πίστευαν οι φίλοι του όταν τους ρώ ταγε με ενδιαφέρον να του πουν νέα τη ς ζω ή ς τους, το ν πί στευαν οι δικοί το υ κάθε μέρα και οι ξένοι άνθρωποι που το ν συναντού σαν για μια μόνο στιγμή, το ν πί στευα ν όλοι· θα μπορούσαν, ναι, ακόμα και να το ν εμπιστευτούν. Να εμπιστευτούν σ ε αυτόν το ν ψεύτη την ίδια τη ζω ή τους.

τη διακρίνει, είμαι εκ εί τ ό σ ο λίγο, τη βλέπω, τη νιώθω ολόγυρά μου, μ ε σφίγγει, μ ε τυλίγει, αν αυτή η φωνή μ π ο ρ ο ύ σ ε να πάψει, ένα δευ τερόλ ε π το μόνο, θα μ ου φαινόταν ατέλει ω το , ένα δ ευ τε ρ ό λ επ το σιγής. Μόλις ολοκληρώθηκε αυτή η σκέψη σ το μυαλό του σταμ άτησε αυτό που έκανε απότομα. Κ οίταξε γύρω του με απορία και προσπάθησε να κάνει ένα βήμα, αλλά δεν τα κατάφερε. Πήγε να μιλήσει, αλλά δεν ήξερε τι να πει. Έ ν ιω σ ε ξαφνικά μικρός μπρος σ ’ ένα ασύλληπτο μεγαλείο. Και η αλήθεια εισέβαλε σαν διακο ρευτής σ τη ζω ή του. Απολύθηκε από τη δουλειά το υ σ ε λίγες μόνο ώ ρ ες (δούλευε σ ε κρατική υπηρεσία σ ’ ένα πολύ ντελικάτο π όστο με αυ ξημένες «υποχ ρεώ σεις»), το ν κυνή γησαν από δυο μαγαζιά που μπήκε να πιει έναν καφέ, τ ο μηχάνημα της

τράπ εζας αρνήθηκε να το υ δώσει χρήματα κι η γυναίκα που ήταν δί πλα του βρήκε ερα στή τη ν ίδια κιό λας μέρα. Οι άνθρωποι σ το δρόμο το ν κοιτούσαν με μίσος, οι φίλοι και οι γνω στοί το ν λυπήθηκαν βαθύτατα και σιωπηλά το υ έκλεισαν τη ν π όρ τα, ενώ πάνω στη λεύκα του ο κ. Σιμπλύ καθάριζε μ’ ένα κλαδάκι τα δ ό ντια του και σιγοτραγουδούσε τη ν

του κόσμος είχε μετατραπεί σ ε μια παγωμένη ήπειρο όπου ακούγονταν οι πάγοι να σπάζουν από το ίδιο τους τ ο ψύχος. Τύλιξε τα χέρια του σφιχτά σ το στή θ ο ς και καθώς κάτι σκυλιά το ν ακολούθησαν κουνώ ντα ς τη ν ουρά τους, γύρισε τη ν πλάτη και προχώρησε μόνος του. Οι άνθρωποι το ν ξέχασαν κι έτρεξα ν να πιστέψουν κάποιον άλλον. ■

εισαγωγή από το Χ ο ρ ό τω ν μ ετα μ φιε σμ ένω ν του Βέρντι. Με το που έγινε υπηρέτης τη ς αλή θειας, ο ψεύτης ένιω σε ένα κρύο που δ εν είχε ξανανιώσει σ τη ζω ή του. Έ νιω σ ε να παγώνουν τα κό καλά το υ και μαζί τους η βαθύτερη ύπαρξή του, λες και ο εσω τερικ ός

“ Το απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο τουΣάμουελΜπέκετ, Ο ακατονόμαστος, μτφ. Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, Ύψιλον 1993. σελ. 227. € 7,70.

δ :ο το μυαλό του συγγραφέα ΤΟΥ ΚΟΣΤΗ ΠΑΤΤΑΚΟΥ

a la m aniere d e ... Ευγένιος Τριβιζάς Η τελευτα ία μαύρη γάτα Μεταίχμιο, 2012, σελ. 407, € 13,30 ταν χτύπησε η πόρτα σ το σπίτι μας, σ το σημείο της πόλης όπου

ήταν φυτεμένα τα πιο μεγάλα και ωραία κυπαρίσσια, και ο δρό μος ήταν γεμάτος με παρτέρια με τριανταφυλλιές, είχα μόλις τε λειώσει πέντε λυθρίνια και δύο γάβρους που μου είχε βάλει το αφεντικό μου, ο Αποστολής ο Κ. Χορτάτη όπως ήμουν, και λίγο νυσταγμένη, είπα να αφήσω αυτόν να ανοίξει. Ο Αποστολής ο Κ άνοιξε βαριεστημένα, για να δει δύο μεσήλικες κυρίους να στέκονται σ το κατώφλι με επίσημο ύφος, επίσημα μουστάκια και επίσημους χαρτοφύλακες. Το αφεντικό μου, πού ’χε φάει άλλα τό σα λυθρίνια, τους ρώτησε νυσταλέα, και σχε δόν ευγενικά, τι θέλανε. Ο κύριος με το πιο επίσημο μουστάκι απ’ τα δύο το ν ρώτησε αν ήταν το αφεντικό της μαύρης γάτας που ονομαζόταν Ζουμπουλίνα. Τέντωσα τα μουστάκια μου με ενδιαφέρον. Εγώ κρυβόμουν απ’ το μπράτσο του κα ναπέ, και μπορούσα να κρυφακούσω με ευκολία. Το αφεντικό μου κοί τα ξε προς το μέρος μου, και κατάλαβε και αυτός ότι δεν φαινόμουν. Ρώ τη σε τους κυρίους περί τίνος πρόκειται και του απάντησαν: «Μ α δεν έχετε ακούσει; Οι μαύρες γάτες διώκονται πλέον. Αυτές φταίνε για γρουσουζίές, σπασμένα πόδια, σπασμένα βάζα, χαμένα τρένα, σεισμούς, λοι μούς, καταποντισμούς, πνιγμούς από μπιζέλια, όλες τις γαταστροφές! Γι’ αυτό έχουν επικηρυχθεί, και γαταζητούνται. Πρέπει να την παραδώσετε, και σαν ανταμοιβή θα πάρετε ένα αλογοπέταλο». Φτερνίστηκα από το κακό μου, με δίκαιη γατανάκτηση. Εγώ δεν είχα σπάσει ούτε ένα βάζο, σ ε καμία από τις εννιά ζω ές μου! Το αφεντικό μου γύρισε και κοίταξε πίσω. Είχε ήδη χάσει τα λόγια του από την ταραχή. «Ο σκύλος μου ο Ζούμπο είναι κρυωμένος», ψέλλισε και γύρισε πάλι μπρος. «Ώ τσ ε έστι ε; Να ξέρ ετε ότι δεν ζουμπουλάει καμιά Ζουμπουλίνα εδώ, αλλά και να ζουμπούλαγε, θα ήταν τό σ ο γαταπητή σ ε μένα, που δεν θα τη ν έδινα! Και ό σο για τα μπιζέλια, να πάτε να τα ψάξετε σε κανένα ζαχαροσπλατείο.» «Εντάξει κύριε Κ, αλλά να ξέρετε, αν σας πιάσει κανένας λόξυγκας την ώρα που τρώ τε γκιουβέτσι, να ξέρ ετε ποιον να γατηγορήσετε». Οι επίσημοι κύριοι φύγανε και είδα το ν Αποστόλη το ν Κ να κλείνει την πόρτα. Βρήκα τό τε ευκαιρία και πήγα μέχρι το παράθυρο για να δ ω τους δύο κυρίους να επιστρέφουν παρέα με το ν Καψομούρη το μπουλντόγκ, μέγα γατοδιώκτη. Νιαούρισα συνθηματικά για να προειδοποιήσω το αφε ντικό μου. Αυτός, μόλις το είδε γούρλωσε τα μάτια και με σήκωσε στα χέρια του. Είχαμε να σκεφτούμε όχι μόνο εμένα αλλά και τα τρία μαύρα γατάκια που είχα στην κοιλιά μου. «Έ λα, Ζουμπουλίνα, μετακομίζουμε στις Γάτω Χ ώρες».

6:a chat room o f her own ΓΡΑΦΕΙ H ANADYSI

Odense-Hans Christian Andersen

α κ όμ α κ σ τ η φ υ λ α κ ή Sc σ τα μ ά τ η σ ε σ τ ιγ μ ή ν α υ φ α ίν ε ι α π ό τ σ ο υ κ ν ίδ ε ς

Η ΘΕΑ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΑΠΟ ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΕΚΕΙ ΠΟΥ (δεν) ΚΟΙΜΑΜΑΙ ΤΩΡΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΠΑΡΑΞΕΝΗ. δεν ΜΠΟΡΩ ΟΜΩΣ Ν Α ΜΙΛΗΣΩ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ ΓΙ’ ΑΥΤΟ. ΣΑ Ν ΤΗΝ ΕΛΙΖΑ. δεν ΞΕΡΩ ΑΝ ΘΑ ΠΡΟΛΑΒΟΥΝ ΝΑ ΕΡΘΟΥΝ ΟΙ 11 ΚΥΚΝΟΙ ΠΡΙΝ ΚΑΩ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ. Α Ν δεν ΠΡΟΛΑΒΟΥΝ, Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΙΝΑΙ 3L 4 DeLillo.

V s w h a t n o o n e k n o w s ab o u t y o n th at a llo w s y o n t o k n o w yo u rs e lf* ...L...

rip Αλεξία? Οθωναίου

Γρηγόρη5 Παπαδογιάννη5 “Η πόλη πέρα α π 'το ποτάμι" Κκδόσει? POBLIBOOK

~ΣΑ ΥΤΗ ΤΗ ΛΙΑΝΗ, ΖΕ1 ΕΝΑ ES.T1KO, ΔΙΑ NEfΑΙδ Α.

Αν ΔΕΝ ΤΟ ΒΑΛΕΙΣ ΣΤΑ ΠΟΔΙΑ ΚΑΙ ΔΕΝ ΦΥΓΕΙΣ ΤΡΕΧΟΝΤΑΣ ΣΟΥ ΔΕΝΟΥΝ ΚΟΥΣΟΥΠΑ ΠΟΥ ΣΕ ΚΥΝΗΓΑΝΕ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ. ΣΕ ΣΗΛΑΔεΥεί ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ Η ΚΥΡΑ ΤΗΣ ΛΙΑΝΗΣΣΤΗ ΔΕΣΗ ΤΗΣ ΛΙΑΝΗΣ ΛΟΙΠΟΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑ ΠΑΡΑΓΚΑ ΣΤΗΡΙΓΔΕΝΗ ΣΕ ΞΥΛΟΠΟΔΑΡΑ. ΕΚΕΙ ΔΕΣΑ ΣΕ ΠΑΡΑΣΕΡΝΕΙ Η ΚΥΡΑ ΚΑΙ ΚΑΝΕΙ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΗΣ.

ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & Τ ΕΧΝ ΩΝ

ΘΕΑΤΡΟ & ΧΟΡΟΣ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ

SCHAUBLJHNE BERLIN Protect M e Η

Μια εκρηκτική χοροθεατρική παράσταση, με βλέμμα κριτικό και βαθιά ποιητικό για τις επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης στις προσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις της νεότερης γενιάς. Μια συνεργασία του βραβευμένου συγγραφέα και σκηνοθέτη Falk Richter και της χορογράφου Anouk van Dijk.

__________________ Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ 107 (απέναντι από το Πάντειο Πανεπιστήμιο) | Ε ΙΣ ΙΤ Η Ρ ΙΑ : 210 9 0 0 5 8 0 0

| Sgt.gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ♦ ΚΕΔΡΟΣ

___

www.kedros.qi

δημητρηςςωτακης Ο θάνατος των ανθρώπων Οι κάτοικοι ενός χωριού ζουν επί σειρά ετών μια γαλήνια ζωή, σε έναν τόπο που ποτέ δεν έχει αγγίξει ο πόνος και η δυστυχία. Όμως ξαφνικά, αυτή η αρμονία διαταράσσεται, καθώς μια ανεξήγητη κατάρα χτυπάει ξαφνικά το χωριό και σταδιακά η αρρώστια και ο θάνατος γίνονται ένα με την καθημερινότητά τους. Έντρομοι και βουτηγμένοι στην απελπισία, αναζητούν τη λύτρωση από αυτό το ανεξήγητο κακό. Το νέο βιβλίο του Δπμήτρη Ιωτάκη είναι ένα μυθιστόρημα για την παραδοξότητα της ανθρώπινης φύσης και των αοράτων νημάτων που κατευθύνουν τη ροή της ζωής μας.

ί ΕΛΕΟΝΩΡΑ ΣΟΥΡΛΑΓΚΑ ΠάσΠορτ μια αληθινή περιπέτεια

πάσΠορτ μια α λ η θινή π εριπ έτεια

•

Μπορεί μια ιατρική διάγνωση να σου αλλάξει για πάντα τη ζωή; Μια αφήγηση αληθινή και τόσο βαθιά αισιόδοξη, που θα σας μείνει αξέχαστη. Το π ά σ Π ο ρ τ περιγράφει την αληθινή περιπέτεια της ηρωίδας και συγγραφέα του: διαπραγματεύεται ανεπανάληπτα το πώς μια ιατρική διάγνωση, ενώ αρχικά σε οδηγεί σε απόγνωση, μπορεί τελικά να οδηγήσει στην επίγνωση και να σου αλλάξει για πάντα τη ζωή.

ΝΑΤΑΛΙΑ ΔΑΛΙΔΟΥ Abacus

Νατ^Λία Δροιόου

ένα παιχνίδι απληστίας

A^3CIa£

Ελλάδα 2010. Στη Θύελλα της οικονομικής κρίσης, η Μαρκέλλα, στέλεχος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ετοιμάζεται να ξεσκεπάσει το στημένο παιχνίδι με τα δομημένα ομόλογα και πέφτει στη δίνη μιας ιστορίας χρηματοοικονομικής απάτης και διαφθοράς που ξεπερνάει τα σύνορα της Ελλάδας, αγγίζει τράπεζες, θεσμούς και ανθρώπους: εμπλέκονται ο άνδρας που στοιχειώνει το παρελθόν της κι εκείνος που διεκδικεί το μέλλον της. Ένα μυθιστόρημα για τα παιχνίδια απληστίας που τροφοδότησαν τη σημερινή κρίση.

ΟFaoebook.com/kedros.gr

twitter.com/#!/ekdoseis_kedros

iiti

ϊϋ